BAB 5:

KEKAYAAN EKONOMI SABAH

MENARIK MINAT SYARIKAT
BORNEO UTARA BRITISH (SBUB )
 SENARAI KANDUNGAN

5.1 SBUB BERTAPAK DI SABAH

5.2 SBUB MENGUKUHKAN KUASA DI

SABAH

5.3 SBUB MENGEKSPLOITASI HASIL

BUMI SABAH

5.4 PERUBAHAN SOSIAL SBUB DI

SABAH
 5.1
SBUB BERTAPAK DI SABAH

• Potensi ekonomi sabah telah menarik

perhatian pelabur - pelabur barat dari
Amerika Syarikat, Britain, Belanda dan
Sepanyol. Carta aliran di bawah
menjelaskan pertapakan syarikat-syarikat
asing di Sabah.
 Sultan brunei memberi konsesi tanah di sabah kepada wakil
Amerika syarikat ,c.l.Moses pada tahun 1865 .Tempoh penye-
waan adalah selama 10 tahun.

Moses menjual konsesi tersebut kepada The American Trading Company

diketuai oleh J.W. Torrey dan T.B Harris.Torrey gagal memajukan
penanaman kopi dan tebu di Kimanis.Torrey menjual haknya kepada Von
Overback.
Overbeck menghadapi masalah modal. Beliau meminjam wa-
ng daripada syarikat Alfred Dent dan Edward Dent pada tahun
1877.Gabenor Labuan , W.H Treacher, telah bersetuju membantu
Overbeck memperbaharui tempoh pajakan daripada sultan
Brunei dengan syarat syarikat yang ditubuhkan diletakkan di
bawah kekuasaan British.

Sultan Brunei, Sultan Abdul Mu’k Mein telah memperbaharui

pajakan dengan Overbeck dan Dent melalui perjanjian yang
telah ditandatangani pada tahun 1877.Dalam perjanjian
itu,baginda menyarahkan tanah antara Teluk Kimanis dan
Sungai Sibuku.
Oleh sebab sebahagian daripada wilayah Sabah adalah di
bawah pemerintahan Kesultanan Sulu, Overbeck dan Dent
telah menandatangani satu lagi perjanjian dengan Sultan
Jamalul Alam pada tahun 1878.Baginda menyerahkan ka-
wasan dari Sungai Pandasan hingga ke Sungai Sibuku.

Pada tahun 1880,Overbeck telah menjualkan semua hak

nya kepada Alferd dan Edward Dent. Kemudian, Dent
telah menubuhkan Persatuan Sementara Borneo Utara
Berhad.Saham syarikat itu telah dijual kepada rakyat
British bagi menambahkan modal perniagaan.Bagi
memperkukuh kedudukan dan memajukan perniagaan,
persatuan tersebut berusaha mendapatkan Piagam
Diraja daripada kerajaan British.
Pada bulan November 1881, kerajaan British telah meng-
anugerahkan piagam kepada Persatuan Sementara Borneo
Utara British Berhad.Pada tahun 1882, syarikat itu
dinamakan Syarikat Borneo Utara British.Melalui
piagam tersebut, SBUB mempunyai kuasa mentadbir
Sabah. Sir Rutherford Alcock menjadi Presiden pertama
dan Alferd Dent dilantik sebagai Pengarah Urusan.
 KAWASAN DI SABAH YANG DISERAHKAN KEPADA SYARIKAT
OVERBECK DAN DENT OLEH SULTAN BRUNEI PADA TAHUN 1877 DAN
SULTAN SULU PADA TAHUN 1878.
 MELALUI PEMBERIAN PIAGAM ITU, BRITISH DAPAT
MEMPERLUAS PENGARUHNYA DAN MENGHALANG
KUASA BARAT LAIN BERTAPAK DI SABAH.PADA
TAHUN 1888, SBUB MENANDATANGANI PERJANJIAN
PERLINDUNGAN BORNEO UTARA YANG MENJADIKAN
SABAH NEGERI NAUNGAN BRITISH.KINI BRITISH
BERTANGGUNGJAWAB TERHADAP HAL EHWAL LUAR
SABAH.
 SBUB MESTI MENERIMA
NASIHAT DARIPADA SBUB MESTI MELANTIK PENTAD-
KERAJAAN BRITISH. BIR DARIPADA PEGAWAI YANG
DIAKUI OLEH KERAJAAN BRITISH.

SYARAT PEMBERIAN PIAGAM KEPADA

PERSATUAN SEMENTARA BORNEO SBUB HENDAKLAH
UTARA BRITISH BERHAD . MEMELIHARA AGAMA,
ADAT RESAM DAN
UNDANG-UNDANG
SBUB HENDAKLAH MEME- PENDUDUK TEMPATAN
RINTAH SABAH DENGAN
ADIL DAN SAKSAMA.

SBUB TIDAK BOLEH MENYERAHKAN WILAYAH

SABAH KEPADA SESIAPA TANPA PERSETUJU-
AN DARIPADA KERAJAAN BRITISH.
 5.2
SBUB MENGUKUHKAN KUASA DI SABAH .
• Pemerintahan SBUB di Sabah diketuai oleh
Gabenor. Gabenor pertama ialah W.H
Treacher.Beliau dilantik oleh pengarah
syarikat dengan persetujuan kerajaan British.
Dalam menjalankan pentadbirannya,
Gabenor dibantu oleh Majlis Penasihat.
Sandakan dijadikan pusat pentadbiran. Bagi
melicinkan urusan pentadbiran, pihak SBUB
telah menubuhkan jabatan kerajaan.
 INFO ARKIB
• MAJLIS PENASIHAT ditubuhkan pada
MAJLIS PENASIHAT
tahun 1883.Ahli majlis ini terdiri daripada
Setiausaha Kerajaan , Bendahari dan Ketua
Pasukan Keselamatan.
 W.H.TREACHER
G
A
B
E
N
O
R
 MAHKAMAH DI SABAH
MAHKAMAH MAHKAMAH MAHKAMAH
MAJISTRET ANAK NEGERI
Mengendalikan kes- Mengendalikan kes-
kes seperti kes kes peribumi yang
Bidang Kuasa pembunuhan, berkaitan dengan
penculikan dan undang-undang Islam
rompakan. dan hukum adat
Hakim Dihakimi oleh Pegawai Hakim dilantik
Daerah. daripada kalangan
Ketua Anak Negeri
yang arif dalam
bidang agama Islam
dan adat.
 5.3
SBUB MENGEKSPLOITASI HASIL BUMI
SABAH
• SBUB mengeksploitasi kekayaan hasil tradisional
Sabah seperti sarang burung sagu rotan
pokok lanut trepang Sirip ikan yu
• Selain itu, SBUB turut menguasai aktiviti pertanian,
pembalakan dan perlombongan arang batu,emas,
mangan bagi mengaut keuntungan.
HASIL BUMI DI SABAH

Sarang burung layang-layang

Sirip ikan yu
Pokok
Rotan
Pokok Abaka/Lanut
Pokok Sagu
Trepang / Timun Laut
Mutiara
Sabah
ARANG BATU

Lombong Arang Batu

Batu Mangan
SUMBER KEKAYAAN SABAH PADA KURUN
KE -19
HASIL TRADISIONAL
MENYUMBANG
KEWANGAN SBUB

27
SARANG BURUNG MERUPAKAN HASIL EKSPORT TRADISIONAL
SBUB YANG MENGUNTUNGKAN.EKSPORT SARANG BURUNG
PADA TAHUN 1926 BERNILAI SEBANYAK 125000 DOLAR.

LONGGOKAN ROTAN YANG DICARI OLEH

PENDUDUK
TEMPATAN.HASIL ROTAN DIEKSPORT DALAM
BENTUK PERABUT,
TIKAR DAN TONGKAT.

POKOK LANUT DIKENALI SEBAGAI ABAKA,MANILA HEMP

ATAU MUSA TEXTILES.POKOK LANUT HIDUP MELIAR DI
KAWASAN PAMAH DAN LEMBAH.GENTIAN POKOK LANUT
DIJEMUR SEBELUM DIPROSES MENJADI TALI KAPAL UNTUK
DIEKSPORT KE EROPAH.
POKOK SAGU ATAU RUMBIA MERUPAKAN ANTARA
TANAMAN TRADISIONAL DI SABAH.POKOK RUMBIA
HIDUP SUBUR DI KAWASAN BERPAYA DI MUARA
SUNGAI.HARGA SAGU MAHAL DI PASARAN
DUNIA.SBUB MENGGALAKKAN RAKYAT
MENGUSAHAKAN SECARA KOMESIAL.EKSPORT SAGU
DI SABAH PADA TAHUN 1888 BERNILAI SEBANYAK
93433 DOLAR.
SBUB JUGA MENGGIATKAN USAHA MENCARI HASIL LAUT SEPERTI TREPANG,
SIRIP IKAN YU DAN MUTIARA. ATIVITI INI DIUSAHAKAN OLEH MASYARAKAT
BAJAU.
 PEMBALAKAN
MENGUNTUNGKAN SBUB

BANYAK SUMBER BALAK.

KEGIATAN PEMBALAKAN DIJALANKAN DI
SANDAKAN, LAHAD DATU DAN TAWAU.
BURUH DIBAWA DARI INDONESIA DAN
FILIPINA.
HASIL DIEKSPORT MELALUI PELABUHAN
SANDAKAN.
 PERLOMBONGAN
MENGGALAKAN KEMASUKAN
PELABUR

1886 ORANG CINA MENGUSAHAKAN LOMBONG EMAS DI

SUNGAI SEGAMA.
ARANG BATU DILOMBONG DI SILIMPOPON DI LABUAN.
-SILIMPOPON (KAWASAN TERBESAR) DIUSAHAKAN SYARIKAT
COWIE HARBOUR COAL.
MANGAN DIUSAHAKAN DI TELUK MARUDU OLEH SYARIKAT
BRITISH BORNEO EXPLORATION DAN DIEKSPORT KE BRITIAN.
 5.4
PERUBAHAN SOSIAL SBUB DI SABAH
SBUB telah membangunkan kemudahan
asas seperti landasan keretapi , jalan
raya, sekolah , hospital, telefgraf dan lain-
lain.
Pembinaan kemudahan asas ini adalah
untuk kepentingan dan keuntungan SBUB.
 KERETA API

JALAN RAYA

KAPAL
 KERETA API
 SBUB membina landasan keretapi yang
pertama pada tahun 1896.
 Landasan sepanjang 32 km itu dibina bagi
menghubungkan Weston ke Beaufort.
 Pada tahun 1905 , landasan keretapi di
sambung dari Beaufort ke Jesselton dan
dari Tenom ke Malalap.
 Landasan ini dibina bagi memudahkan
SBUB mengangkut hasil keluaran di
bahagian pedalaman ke pelabuahan.
JALAN TUJUAN
RAYA -MENGHUBUNGKAN KAWASAN
KEGIATAN EKONOMI DENGAN
BANDAR DAN PELABUHAN.
- MEMUDAHKAN SBUB
MENGANGKUT HASIL KELUARAN
DI PEDALAMAN KE PELABUHAN
 1890, SYARIKAT
PERKAPALAN STRAITS
STEAMSHIP
KAPAL MEMULAKAN KHIDMAT
MENGANGKUT
PENUMPANG DAN
BARANGAN.
 PENDIDIKAN
 KURANG DIBERI PERHATIAN OLEH SBUB.
 HANYA MENYEDIAKAN PENDIDIKAN DI
PERINGKAT DAERAH.

KESAN
 MUBALIGH KRISTIAN MEMBINA SEKOLAH DAN
MENYEBARKAN AGAMA KRISTIAN
1883 JABATAN PELAJARAN DITUBUHKAN.

1909 JABATAN PELAJARAN DITUBUHKAN.

SEKOLAH LATIHAN DIBINA BAGI ANAK-ANAK

1 JULAI KETUA ANAK NEGERI.
1915 MELATIH MENJADI PEGAWAI PENTADBIRAN
PERINGKAT DAERAH

1921 SEKOLAH MELAYU PERTAMA DIBINA

DI KOTA BELUD
 •HANYA 10 BUAH SEKOLAH MELAYU
1930
MENAMPUNG 400 ORANG PELAJAR.

•TERDAPAT 49 BUAH SEKOLAH

1939 MUBALIGH

•KIRA-KIRA 11 000 ORANG MURID

1940 MENDAFTAR DI SEKOLAH MELAYU ,
MUBALIGH DAN CINA.
 HOSPITAL

•DIBINA DI BANDAR-BANDAR BESAR

•1940, TERDAPAT 9 BUAH HOSPITAL DAN 40
BUAH KLINIK.
•DILUAR BANDAR , PUSAT KESIHATAN
DISEDIAKAN.
•BILANGAN DOKTOR TIDAK MENCUKUPI.
•PERKHIDMATAN PERUBATAN TIDAK DAPAT
DINIKMATI SELURUH RAKYAT SABAH.
KEMUNCULAN
BANDAR-
BANDAR
BARU
SANDAKAN
•DIASASKAN WILIAM
PRYER (1879)
•KETIKA ITU
DINAMAKAN ELOPURA.
•DIBANGUNKAN
SEBAGAI PUSAT
PENTADBIRAN ,
PELABUHAN
ANTARABANGSA DAN
PUSAT PEMBALAKAN.
KUDAT
PUSAT PENTADBIRAN
 PERTAMA SBUB
PADA 1881.
GAGAL MEMBANGUN-
KAN KERANA:
A) TIDAK STRATEGIK.
B) KEADAAN GEOGRA-
FINYA TIDAK
SESUAI UNTUK
PERTANIAN.
1884,BERPINDAH KE
SANDAKAN.
 DIASASKAN CHARLES
JESSEL(1900)
NAMA ASAL-JESSEL TOWN
SEBELUM DISINGKATKAN
JESSELTON.
TURUT DIKENALI-API-API,
SINGA MATA ATAU DIASUKA.
MEMBANGUN KERANA:
-PEMBINAAN LANDASAN
KERETA API
-PERKEMBANGAN TANAMAN
GETAH
1967, NAMA JESELTON DITUKAR
KEPADA KOTA KINABALU.
TAWAU

PELABUHAN TERKENAL
DI PANTAI TIMUR SABAH.
EKSPORT UTAMA:
GETAH, ABAKA, MUTIARA
DAN KAYU BALAK.
KEGAGALAN BUKAN
BEERTI TERJATUH,
TETAPI..
MENOLAK UNTUK
BANGKIT