FILIPINOLOHIYA AT

PAMBANSANG
KAUNLARAN
GROUP 4
Philippine Studies/Araling Pilipino/
Pilipinolohiya sa Wikang Filipino:
Pagpopook at Pagdadalumat sa Loob ng
Kapantasang Pilipino (Philippine
Studies/Araling Pilipino/ Pilipinolohiya in
Filipino:

Redefining Context and Concept within

the Filipino Scholarly Tradition)
❑ From being a neo-colonial
program designed to create a
venue for the Americans to
perpetuate their hegemony in
Philippine scholarship, it has
become a springboard from
which some progressive
❑ Rizal envisioned “Philippine
Filipino intellectuals launched
studies” in the 19th century
the indigenization movement
and carried on by Filipino
in the Philippine academic
scholars over the last five
community.
decades in their efforts to
construct a more meaningful
framework for understanding
Filipino psyche, culture and
society.

3
 KAPANTASANG PILIPINO:
TALABAN NG WIKA AT KAALAMAN
SA PROGRAMA NG PHILIPPINE
STUDIES/ARALING PILIPINO/
PILIPINOLOHIYA

4
Dalawang direksiyon ng
pagdadalumat:

1) Indihenisasyon mula sa loob - “pagsasa-

Pilipino”
2. indihenisasyon mula sa labas - “pagsasalin-
Pilipino”

5
Ayon kay Salazar, tanging sa paggamit lamang ng sariling wika
bilang “prisma ng interpretasyon ng isang kultura” maiaangkop
at maaangkin ang mga kategoryang hiram. Dapat din, aniyang
matantong hindi lamang ito mula sa labas kundi mula rin sa
loob ng kulturang Pilipino.
❑ PILIPINOLOHIYA
- bilang isang eskuwela ng
kaisipan at programang
doktorado
- “maka-Amerikanong Philippine ❑ PILIPINISASYON
Studies”
- Kilusang indihenisasyon”/
“pagsasakatutubo” o “pagsasa-
Pilipino” ng akademya
- Reaksiyonaryo

7
❑ Kasarinlan, isang matatag na tindig sa
kakanyahan ang namamayaning
tunguhin, umano, ng Pilipinisasyon.

❑ Pag-uugat sa sariling realidad–

kasaysayan, lipunan at kalinangan

❑ “ang indihenisasyon/Pilipinisasyon ay kilusan

sa pagsasawikang-P/Filipino ng edukasyon,
lalo na sa mga unibersidad sa pangunguna ng
UP”
❑ Sang-ayon kay Covar, pinabilis ang
“indigenization” ng araling maka-Amerikano sa
UP nang magsibalikan noong dekada 70 ang
mga ipinadalang iskolar sa ibang bansa para
sa kanilang doktorado

❑ agham panlipunan at humanidades

Tatlong nasyonalistang iskolar
na naglagak ng pundasyon ng
“Pilipinisasyon”
❑ Virgilio G. Enriquez ng UP Departamento ng
Sikolohiya

❑ Prospero R. Covar ng UP Departamento ng

Antropolohiya

❑ Zeus A. Salazar ng UP Departamento ng

Kasaysayan

10
PANTAYONG PANANAW

❑ “Nasa panloob na pakakaugnay-ugnay at

pag-uugnay-ugnay ng mga katangian,
halagahan, karunungan… ng isang
kabuuang pangkalinangan… sa loob ng
isang nagsasariling talastasan”
- Sentral dito ang sariling wika bilang pangunahing
tagapagpahayag ng nasabing kabuuang
pangkalinangan

11
Zeus A. Salazar
❑ pagbuo ng mga teoryang nag-uugat
sa wika at karanasang Pilipino kaysa
pag-aangkop ng teoryang Kanluranin

❑ Umuwi siya sa Pilipinas noong 1968 at mula sa

paglabas, sinimulan niya ang pagpasok sa
kaibuturan, sa pinaka-”loob” ng tinatawag
niyang “Kapilipinuhan.”

12
❑ wika ang pangunahing instrumento ng
pagsasalin ng kaalaman mula sa “Iba”/
“labas” patungo sa “Sarili”/”loob” at
vice versa
❑ pagpapatatag ng “Sarili”

13
Prospero Covar
❑ “Araling Pilipino” patungong
“Pilipinolohiya”
❑ “sistematikong pag-aaral” sa tatlong
larangan ng Kapilipinuhan: (1)
kaisipan; (2) kultura (kasama na ang
wika, iba’t ibang larang ng sining,
pilosopiya at relihiyon); at (3)
lipunang Pilipino.

14
❑ nakikiisa siya kay Salazar sa
pagsusulong ng Pantayong Pananaw
bilang perspektiba ng Pilipinolohiya

15
Virgilio Enriquez
❑ Nanguna sa paggamit ng sariling
wika bilang midyum ng pagtuturo sa
pamantasan noong 1965

16
Sikolohiyang Pilipino

❑ sikolohiyang bunga ng karanasan, kaisipan

at oryentasyong Pilipino at sikolohiyang
malaya o mapagpalaya

17
❑ Hindi lamang mabisang
kasangkapan ng
komunikasyon ang wika,
isa itong mayamang bukal
ng mahahalagang aspekto
ng pag-iisip ng tao
❑ Paglilinang niya ng
konseptong “kapuwa”
bilang “pinakaubod (core)
ng mga halagahang
Pilipino”

18
Dalawang tunguhin ng
pagdadalumat:

1) Indihenisasyon mula sa loob - “pagsasa-

Pilipino”
2. indihenisasyon mula sa labas - “pagsasalin-
Pilipino”

19
Virgilio S. Almario
❑ “Bagong Pormalismong Filipino”

Tatlong isinusulong nito:

1. Umugat at magbigay-daan sa mga

“partikular na problema sa panitikang
pambansa”
2. Magkaroon ng “matalas na pag-unawa sa
kasaysayan ng panitikan at lipunang Pilipino"

3. Lumihis sa mga lumang bitag at kanal ng

pag-iisip na dulot ng banyagang edukasyon
at metodolohiya.

20
❑ Sa pakikipagbanggaan sa
banyaga at kolonyal,
naniniwala siyang parating
nananaig ang katutubo at sa
proseso’y lumilikha ng
kaakuhan (pasakalye)

Halimbawa: “Panulaang Filipino”

bilang kayariang patuloy na
hinuhubog ng dalawang ❑ Ginaganyak niya ang mga
nagtutunggaling tradisyon ----
Balagtasismo at Modernismo manunulat at kritikong Pilipino
na baguhin ang PERSPEKTIBO

21
Bienvenido Lumbera
❑ "Bakit Hindi Paksaing Pilipino?"

❑ Hudyat ng kaniyang "re-edukasyon"

❑ Naging tagapangulo ng Department of

Philippine Studies sa Ateneo (1968-1970)

❑ Ibinangon niya ang dangal ng tradisyon ng bayan: ang

katutubong panitikan/panitikang bernakular/lokal/rehiyonal
bilang panulukang bato sa pagbuo ng panitikang
pambansa
❑ Noong 1997, ipinakilala at nililinang niya ang dalumat
ng “datíng” bilang panimulang muni sa estetika ng
Panitikang Filipino
22
PRODUKSYON SA ANTAS DI-
GRADWADO: ANG KARANSAN NG
B.A. ARALING PILIPINO

23
 itinatag ang itinatag ang isina-Filipino ang
Bachelor of Arts in Department of pangalan ng
Philippine Studies Pilipino and programa bilang
sa UP Philippine Literature B.A. Araling Pilipino
196 1976
0
1955 1966 1991
itinatag ang College muling
of Arts and pinangalanan
Sciences. bilang
Nakipagsabayan Department of
dito ang Philippine Filipino ang
studies sa American Philippine
Studies Literature
24
Bachelor of Arts Department of
in Philippine Filipino and
Studies Philippine Literature
❑ naglalayong ❑ “nag-iisang yunit sa
tugunan ang kolehiyo na ganap na
pangangailangan nakatuon sa kabuuan
ng isang pinag- ng Larang na Pilipino.
ugnay-ugnay na ❑ Ang papel nito ay
pag-aaral ukol sa Department of
iukol ang pananaliksik
Pilipinas batay sa Pilipino and at instruksiyon nito sa
Humanidades at Philippine pinakatiyak na larang
mga Agham Literature ng kulturang Pilipino.
Panlipunan
❑ nilalayon ang
“mas malawak na
larang ng
Philippine
Studies”
25
Bachelor of Arts in Araling
Pilipino

❑ masasalamin sa hakbang nito ang tahasang paninindigan para sa

pagbubuo ng tunay na diskursong Pilipino
❑ Pinalaganap ang “Kamalayang Araling Pilipino”
❑ 132 tesis ang naakses para sa pag-aaral mula 1991 hanggang 2007

26
❑ - 44 o 33.33% ang kinakitahan
ng tuwirang paggamit ng mga
pananaw, konsepto, at
metodong binigyang daan ng
mga nabanggit na
pangunahing tagapagsulong
ng Pilipinisasyon

❑ - 92 o 69.7% ng kabuuan ay
Kanluraning konsepto/teorya
at metodolohiya

27
❑ Ang 92 na mga tesis
- Pangunahing ginagamit ang
teoryang Marxismo
- Kalakaran tungo sa sinkretismo
o pag-uugnay-ugnay ng higit sa
dalawang ❑ Ang 44 na mga tesis
teoretisasyon/konseptuwalisasyon
- Madalas na pinagkakawing-
g mila sa labas
kawing ang mga dalumat nina
- Pagsusumikap na maangkin ang Enriquez, Covar at Salazar
banyagang pormulasyon gamit
ang pag-uugnay nito sa
pagdadalumat mula sa loob

28
2 partikular na akda

- pilipino sa mga piling pagtatanghal

- Salin ng tekstong Koreanovelang
“Jumong”

29
Ibang pag-uugnay ng mga
kaisipang mula sa loob at labas

- Una’y hinamon ang batayang palagay ng pagdadalumat

sa “loob” bilang “kabuuang walang lamat”

- Ikalawa’y sinisiyasat ang kabayanihan ni Manny

Pacquiao.

30
❑ Mahalagang Banggitin ang
mga akdang nagtatampok sa
kaugnayan ng Wikang Filipino
sa iba pang larangan.

❑ Lapit na Araling Pilipino

- Ginagamit upang tukuyin ang
isang konseptuwal na gabay sa
pagbabalangkas ng pananaliksik
sa kultura at lipunang Pilipino sa
kabuuan

❑ Patunay ang lahat ng ito ng

malay na pagpupunyagi ng
mga Pilipinong iskolar na
isulong ang Philippine Studies
sa Wikang Filipino
31
ANTAS GRADWADO: ANG
KARANASAN NG MASTER
(M.A.) AT DOKTORADO
(PH.D.) SA ARALING
PILIPINO /
PILIPINOLOHIYA /
PHILIPPINE STUDIES

32
“Araling Pilipino,” “Araling Filipino,” “Aralin sa
Pilipinas,” “Pilipinolohiya”/"Filipinolohiya" at
“Philippine Studies”

❑ Ganito ang karaniwang makikita sa pamagat na pahina ng mga

akdang nabuo sa ilalim ng mga programang gradwado

❑ patunay sa kawalan pa ng estandardisadong pangalan ng programa,

gayundin ng kasalimuotan ng kasaysayan ng pag-unlad nito

33
Mga Dokumentong Maaaring Pagbatayan ng
Maagang Pag-iral ng Programang Gradwado

1) Naitala sa pulong ng University Council (Unibersidad ng Pilipinas 1967,

1) ang course description ng kursong Philippine Studies 300 bilang
Master’s Thesis.
2) Iginawad kay Nicanor Tiongson ang digring M.A. in Philippine Studies,
noong taong 1974

3) May dokumentong nagsasaad ng panukala para sa institusyon ng

isang Ph.D. in Philippine Studies sa Unibersidad (Unibersidad ng Pilipinas
1974, 4)
4) Mayroon nang Institute of Philippine Studies (IPS) bago pa itatag ni
Pangulong Ferdinand Marcos ang Philippine Center for Advanced Studies
(PCAS) noong 1972, batay sa University of the Philippines Catalogue
(1977-1978)
34
Philippine Center for Advanced
Studies (PCAS)

❑ Isa itong semi-autonomous unit sa loob ng Unibersidad na kinomisyon ng

Tanggapan ng Pangulo bilang bahagi ng pagpapatupad sa patakarang
pananaliksik at mga estratehikong pangangailangan nito.
❑ "Think tank" ng rehimeng Marcos
❑ Ipinailalim ang IPS dito
❑ Nagbigay din ang PCAS ng mga gradwadong programa sa PS, Asian
Studies, at Islamic Studies
❑ Pinatakbo rin nito ang Institute of Strategic Studies

35
1974 - Itinatag ang programang doktorado sa College of
Arts and Sciences (CAS) sa ilalim ng administrasyon ni
Dekano Domingo Salita

❑ Tiningnan ito bilang isang alternatibo ng kaguruan ng kolehiyo para

makapagtapos ng kanilang doktorado sa loob ng bansa
❑ Tinugunan nito ang nakaambang “vacuum sa scholarship ng UP”
❑ Nakilala ito bilang Graduate School (GS) na pinangasiwaan ni Armando
Bonifacio ng Deparment of Philosophy

36
1982

❑ Abolisyon ng PCAS
❑ Nahati sa tatlong kolehiyo ang CAS:

* College of Arts and Letters (CAL)/Kolehiyo ng Arte at Literatura (KAL)

* College of Social Sciences and Philosophy (CSSP)/Dalubhasaan ng Agham Panlipunan
at Pilosopiya (DAPP)
* Kolehiyo ng Agham Panlipunan at Pilosopiya (KAPP) College of Science (CS)/Kolehiyo
ng Agham (KA)

❑ Nilikha naman ng UP ang Philippine Studies Council (PSC) upang

magpasiya sa paglipat ng programang M.A. at Ph.D. ng PCAS sa AC

37
1983

❑ Ipinasiya ng Board of Regents

(BOR) na pag-isahin na
lamang ang mga programang
Ph.D. ng tatlong kolehiyong
AC, CAL, at CSSP na 1993
pangangasiwaan ng AC
❑ Inaprubahan ng BOR ang
“single Ph.D. Philippine
Studies Program”
❑ - "one program concept"

38
Produksiyon ng antas gradwado ng Philippine Studies mula
1974 hanggang 2007

❑ 160 tesis (master) at disertasyon (doktorado) ang naitala

❑ 157 ay isinulat ng mga Pilipino
❑ 3 naman ang sa Hapones
❑ limampu’t pito (57) o 36.30% ang nasa wikang Filipino at 63.70% naman
ang nasa Ingles

39
Kalakarang Naobserbahan sa Programang
Master at Doktorado (1974 - 2007)
alinsunod sa itinakdang Tunguhin ng
Pagdadalumat
1) Kalakarang Naobserbahan sa Programang Master at
Doktorado (1974 - 2007) alinsunod sa itinakdang Tunguhin
ng Pagdadalumat

a. Paggamit o paglalapat ng mga dinalumat ng mga

pangunahing tagapagsulong ng Pilipinisasyon sa
Unibersidad (i.e., Enriquez, Salazar, Covar, Lumbera, at
Almario)

b. Pagbuo ng sariling dalumat bilang konseptuwal na

balangkas at metodong hinango mula sa proseso ng
pananaliksik na kanilang pinagdaanan
40
2. Pag-aangkin mula sa labas

a. paggamit ng mga banyagang kaisipan bilang gabay o bukal

ng inspirasyon sa paglilinang ng sariling pormulasyon

b. sinkretismo o pag-uugnay-ugnay ng mga banyaga at

katutubong kaisipan at metodo sa isa’t isa o dili kaya’y sa
mga kaisipang nagmula sa mga ekspertong Pilipino

41
Ang ikalawang kalakaran naman ay
ang Pag-aangkin o pagsasakatutubo
ng mga banyagang teorya o batayang
konseptuwal at metodolohiya

❑ Una itong natunghayan sa “Ang

Dalumat sa Lipunan sa
Makalipunang Kuwento ng mga
Kinatawang Manunulat sa Pilipino,
1958- 1972” ni Patricia Melendrez-
Cruz noong 1980.

42
Ang ilan pang mga tesis at disertasyon ay
ang mga sumusunod:

1) “Tulansangan: Transgresyon sa Maiigsing Tula at Tugma

ng Bata sa Lansangan.” ni Michael Andrada

2) Ilan pang halimbawa ng pagsasakatutubo mula sa labas ang

matutunghayan sa paggamit ng interpretatibong teoryang gaya
ng semiotika, hermeneutika,
etnometodolohiya, at penomenolohiya na labis na nagsasaalang-
alang sa panloob na pagpapakahulugan ng mga pinapaksa ng
3) Sa disertasyong “Pangasinan: Isang Etnokultural na
pag-aaral
Pagmamapa” ni Ma. Crisanta Flores

4) Mula naman sa mga haligi ng antropolohiya sa Kanluran kumuha ng

gabay ang
“Tudbulul: Ang Awit ng Matandang Lalaking T’boli bilang Salamin ng
Kanilang 43
5)Maihahanay rin sa nabanggit na kalakaran ang mga pag-aaral sa iba’t
ibang ekspresyong kultural na may kinalaman sa mga sektor na nasa
laylayan ng lipunan. Sa “Mga Tinig Mula sa Ibaba: Kasaysayan ng Partido
Komunista ng Pilipinas at Sosyalistang Partido ng Pilipinas sa Awit, 1930” ni
Teresita Maceda,
6) Isang post-kolonyal na pag-aaral na nag-ugnay-ugnay sa peminismo,
literatura, at agham panlipunan ang makikita sa “Ang Kuwentong-Buhay
Bilang Teksto ng Pagsasakapangyarihan ng mga Manggagawa sa Bahay” ni
Rosalinda Ofreneo.
7) Gamit ang Marxistang pananaw, tinunghayan ni Violeta Ignacio ang
transpormasyon ng makata at ng kaniyang tula sa “Ang Nagbabagong
Larawan ng Amerika sa Tulang Tagalog, 1898-1972.”

44
8) Nakabalangkas sa Marxistang peminismo at “conscientization”
ni Paulo Freire ang “Babae…Harapin ang Hamon ng Panahon: Isang
Pagtatasa ng Programang Pagmumulat at ang Epekto nito sa
Maralitang Kababaihan sa Kamaynilaan” (Magno).

9) Mula sa larangan ng pangmadlang komunikasyon

45
Isang aspekto ng pag-aangkin ay ang kalakaran tungo sa sinkretismo—ang
malikhaing pag-uugnay ng mga banyaga at katutubong dalumat.

Isa itong mapangahas na paghalaw at paghango ng mga teorya at lapit sa

loob at labas ng bansa upang makabalangkas ng isang dulog na
mailalapat sa kasalimuotan ng mga pag-aaral sa Kapilipinuhan.

Nakapaloob din sa kalakaran ng pag-aangkin ang mayamang talaban sa

anyo ng tagisan ng mga kaisipang mula sa loob at mula sa labas sa
bisa ng kritisismo.
Iba pang kalakaran

1) Isa na rito ang paggamit ng mga partikular na metodong

nagpahintulot sa mga mag-aaral na maiugat ang pag-aaral sa
sariling konteksto o kapookan, o di kaya’y makapaglapat ng
panloob na pananaw sa pinapaksa ng pag-aaral. Pangunahin na
rito ang paggamit ng lapit historikal
2) Ang direktang pag-aambag sa pagsulong ng wikang Filipino sa
pamamagitan ng pagpaksa mismo rito.

47
SARILING ATIN: ANG
NAGSASARILING KOMUNIDAD
NA PANGKOMUNIKASYON SA
DISIPLINANG ARALING
PILIPINO Ni Ramon Guillermo
1522

❑ Martin Luther
- Bible
19th Century

❑ Georg Willhelm
Friedrich Hegel 1917
- Pilosopiya

❑ Albert Einstein
- Teorya sa relativity

49
“Hindi maituturing ng isang bayan na ganap na kanya ang
isang kahanga-hanga o dakilang bagay hangga’t hindi nito
nakikilala ang sariling wika."

50
Zeus Salazar: Pakikipagtalastasan sa
Pantayong Pananaw

51
Syed Farid Alatas (2006)

❑ Tunguhin ng pagsasakatutubo ng agham panlipunang may kabuluhan

para sa sariling bansa at kultura.
❑ Dapat seryosong harapin ang mga “hindi-Kanluraning” batis ng mga ideya
at konsepto sa agham panlipunan kasabay ng tuloy-tuloy na pagkritika at
pagsusuri ng kabuluhan ng mga konsepto mula sa Kanluran.
❑ Hindi matingkad ang usapin sa pagtataguyod ng alinmang particular na
wika bilang wika ng agham panlipunan. (konsepto ni Virgilio Enriquez)

52
Lily Mendoza (2007)

❑ “Communication-based framework”

Ricardo Nolasco (2015)

❑ “Ito ay uri ng Tagalog na natural na lumitaw sa Kamaynilaan at iba pang

erya ng bansa kung saan nagtatagpo at nagsasalubungan ang mga wika
ng iba’t-ibang mamamayan.”

“Sa iisang ‘wikang nauunawaan ng bawat isa’ ay may iisa ring nakapaloob na
‘mentalidad’.”
53
 PANTAYONG
PANANAW

Pagkakabukas Pagkakasarado

54
Paghahambing sa Bahasa Indonesia
at Wikang Filipino bilang mga
wikang akademiko at intelektuwal

55
❑ agham panlipunan at “Araling
Indonesia”

❑ Islamista, postmodernista, Marxista,

Pancasilaista, feminista, anarkista,
Soekarnoista at marami pang iba

❑ Upang masukat ang antas ng integrasyon ng

komunidad na pangkomunikasyon sa agham
panlipunan sa Indonesia maaaring ihambing ang
mga wika sa kaisipan ni Karl Marx
❑ Bilang ng mga
masteradong tesis at
disertasyon sa Filipino
at Ingles sa Asian
Center Place your screenshot
here

57
❑ Bilang ng mga
masteradong tesis at
disertasyon sa
Filipino at Ingles sa
KAL
Place your screenshot
here
- maaari pa ngang
imungkahi ang
pagbubukas ng
talastasan hindi lamang
sa loob ng iisang
partikular na wika kundi
maging sa pagitan ng
mga wika

58
Nagsasariling talastasan: Ang
komunidad na pangkomunikasyon sa
AP

59
Place your screenshot
here

60
❑ Wala pa sa kasalukuyang institusyonal na batayang pang-akademiko
ang AP sa wikang Cebuano o Ilokano.

❑ Ang pangunahing wikang nagagamit ng mga Cebuano at Ilokano sa

akademikong konteksto ay Ingles o Filipino

❑ Ang ganitong mga trans-rehiyonal na wika ay maaaring maging

batayan ng orihinal at masiglang akademikong produksiyon sa AP

❑ Ang paggamit ng mga wikang ito sa larangan ng AP ay hindi

nangangahulugang magsasarili o magbubukod na ang mga ito bilang
mga talastasan.

61
❑ maaaring magsilbi ang Filipino at Ingles bilang mga magkapantay na
“conference language” sa mga komunikasyon at talastasan

❑ Kasalukuyang 24 ang opisyal na wika sa European Union ngunit

tatlong “conference language” lamang talaga ang ginagamit: Ingles,
Pranses, at Aleman.
❑ Dapat idiin muli na ang mga wikang akademiko na pinag-uusapan
dito ay nangangailangan ng institusyonalisasyon,istandardisasyon, at
mahusay na interkomunikasyon

62
❑ Pagdagdag ng mga wika at pagtindi ng
kompleksidad ng sistemang
pangkomunikasyon

63
Hindi dapat mag-alala o mangamba ang mga nagtataguyod ng
pambansang wika—Filipino—na maaaring mapahina ng
ganitong mas masaklaw na konsepto ng komunidad na
pangkomunikasyon ang gawain at produksiyong akademiko sa
Filipino.

64
Upang mapatatag ang multilingguwal (o
kwadralingguwal) na kabuuang ito, kakailanganin ang mga
sumusunod:

(a) mga sistema ng pagsasalin (hindi lamang ng mga pamagat at abstrak

kundi ng buong mga artikulo at akda);

(b) pagbubuo ng pisikal at digital na mga database ng mga pananaliksik at

materyales; at

(c) mga pormal na programa ng pag-aaral ng wika upang mapalawak ang

mga kakayahang pangwika ng mga iskolar ng AP

65
Ayon nga kina Ratna Saptari, Henk Schulte Nordholdt, at
Bambang Purwanto (2008) “hindi dapat panatilihing matingkad
ang pagkakaiba ng dayuhan at lokal sa produksiyon ng
kaalamang pangkasaysayan, hangga’t maaaring masuri o
mapag-aralan ang metodolohiya ayon sa siyentipikong
pamamaraan, hindi na maaaring maging usapin kung sino ang
nagsulat”.

66
Mga hamon sa indibidwal na iskolar sa larangan ng AP

Upang magtagumpay ang ganitong iskema, kailangang may ambag ang

bawat iskolar ng AP sa komunidad na pangkomunikasyon na ito.

Maraming iskolar na ipinagmamalaking binabasa nila si Michel Foucault

ngunit hindi makatagal sa pagbabasa ng mga akdang akademiko sa wikang
Filipino.

67
Dapat pagsikapang hubugin ng bawat iskolar sa AP ang kakayahang magsulat
ng mga pananaliksik, libro, at artikulo sa wikang Filipino.

Kailangan ding magsanay sa paggamit ng wikang Filipino sa mga

akademikong forum at talakayang nilalahukan sa Pilipinas.

Makabubuo ito ng isang critical mass na mahalaga sa patuloy na pag-iral at

pagsulong ng AP.

68
Konklusyon: Isang Sentro ng Araling Pilipino?

Ang hinahangad na “ institusyonalisasyon” ng komunidad na

pangkomunikasyon ng AP ay hindi tumutukoy sa iisang
institusyon lamang kundi sa pag-uugnayan at paglalangkapan
sa iisang network ng iba’t ibang mga institusyon sa lateral na
antas.

69
PADAYON!
Group 4
BSA 1-17

70