თერმოდინამიკა

მუშაობა თერმოდინამიკაში
თერმოდინამიკის I კანონი
 თერმოდინამიკა  — ფიზიკის ნაწილია, რომელიც სითბოსა და სხვა
სახის ენერგიების ურთიერთგარდაქმნას შეისწავლის ისე, რომ არ
ითვალისწინებს სხეულთა მოლეკულურ  აგებულებას.

თერმოდინამიკაში სხეულის როგორც მთლიანის მოძრაობა არ

განიხილება და საუბარი არის მაკროსკოპული სხეულის
ნაწილების ერთმანეთის მიმართ გადაადგილებაზე.   მუშაობის
შესრულებისას იცვლება სხეული მოცულობა, ხოლო მისი სიჩქარე რჩება
ნულის ტოლი. სხეულის მოლეკულების სიჩქარე კი იზრდება! ამიტომ
იცვლება სხეულის ტემპერატურა. მიზეზი ის არის, რომ მოძრავ დგუშთან
შეჯახებისას (აირის შეკუმშვა) მოლეკულების კინეტიკური ენერგია
იცვლება - დგუში გადასცემს თავისი მექანიკური ენერგიის
ნაწილს. დაშორებად დგუშთან შეჯახებისას (გაფართოება)
მოლეკულების სიჩქარე მცირდება, აირი ცივდება. მუშაობის
შესრულებისას თერმოდინამიკაში იცვლება მაკროსკოპული სხეულების
მდგომარეობა: მათი მოცულობა და ტემპერატურა.
 თუ სხუელის
(აირის) მოცულობა
უცვლელია, შინაგანი
ენერგიის
ცვლილება
მუშაობად არ
გარდაიქმნება. გასცემს სითბოს

შინაგანი ენერგიის
ხარჯზე სხეული
V=const
(აირი) მუშაობას აირი მუშაობაა არ
ასრულებს მხოლოდ ასრულებს

იმ შემთხვევაში, თუ
მისი მოცულობა
იცვლება.
 მუშაობა თერმოდინამიკაში
(აირის მუშაობის გამოთვლა)
აირი ფართოვდება და შედეგად, დგუში h
მანძილზე გადაადგილდება : h=h2-h1 (სადაც h1 და h2
დგუშის ცილინდრის ფუძიდან , შესაბამისად, საწყის
და საბოლოო მდგომარეობაში.
გაფართოებისას აირი დგუსზე F1 ძალით
იმოქმდებს, რომლის სიდიდე გამოითვლება ასე:
F1 F1=pS (სადაც P-აირის წნევაა, ხოლო S-დგუშის
h ფართობი.
თუ გადაადგილება მცირეა, ცილინდრში აირის
h2 წნევის ცვლილება უმნიშვნელოა წნევა ცილინდრში
შეიძლება პრაქტიკულად უცვლელად ჩაითვლება
h1 (p=const).
აირის მიერ შესრულებული მუშაობა კი
შემდეგნაირად გამოითვლება:
A1=F1 h=pS (h2-h1)=p (Sh2-Sh1)
A1=p(V2-V1)=p V ( სადაც Sh2 და Sh1 აირის მოცულობებია,
შესაბამისად, აირის საბოლოო და საწყის
მდგომარეობაში)
საბოლოოდ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ აირი
იზობარულად გაართოებისას ასრულებს მუშაობას,
 ამ თემის მარტივად აღსაქმელად მოვიყვანოთ შესაბამისი
მაგალიდები:

გეომეტრიული მნიშვნელობა შეიძლება შევძინოთ

მუდმივი წნევის დროს აირის მუშაობას. ამ სურათზე
ნაჩვენებია აირის წნევის მოცულობაზე
დაკიმოკიდებულების გრაფიკი. V1-დან V2
მდგომარეობაში იზობარულად გადასვლას აირი
ასრულებს მუშაობას, რომელიც გრაფიკული
მეთოდითაც გამოითვლება.

გრაფიკი რომელზეც ასახულია აირის წნევის

მოცულობაზე გრაფიკული დამოკიდებულება. აქ
კი ნაჩვენებია მუშაობის გამოთვლის გრაფიკული
მეთოდი, რა დროსაც აირის მოცულობის
ცვლილებისას მისი წნევაც იცვლება. მუშაობის
გამოსათვლელად კი საჭიროა გავიგოთ იმ
ფიგურის ფართობი რომელიც შემოსაზღვრულია.
თერმოდინამიკის პირველი კანონი
ერთი მდგომარეობიდან მეორეში გადასვლისას სისტემის ΔU შინაგანი ენერგიის
ცვლილება ტოლია გარე ძალთა A მუშაობისა და სისტემაზე გადაცემული Q სითბოს
რაოდენობის ჯამისა :
ΔU = A + Q

ეს თერმოდინამიკის I კანონია- ენერგიის მუდმივობის კანონი, რომელიც სითბურ

მოვლენებზე ვრცელდება. ასეთ შემთხვევებში სისტემის მხოლოდ შინაგანი ენერგია
იცვლება, მექანიკური ენერგია კი უცვლელი რჩება, ანუ სისტემის სიმძიმის ცენტრის
მდებარეობა უცვლელია.
*განვიხილოთ ტოლობა

თუ მოცემულ ტოლობაში (ΔU = A + Q) გარე

ძალების მიერ შესრულებულ მუშაობის
(A) თავად სისტემის მიერ გარე ძალების
დასაძლევად შესრულებული მუშაობით
(A1) შევცვლით მივიღბთ: (ΔU = -A1 + Q)

საბოლოოდ თერმოდინამიკის კანონი

შეიძლება ასეც ჩამოყალიბდეს: Q= ΔU+A1
მადლობა ყურადღებისათვის