ክፍል-3

የፍየልና በግ የዝርያ
ዓይነቶች በኢትዮጵያ
2.1 የፍየል ዝርያ መለያ ዘዴዎች

2.1.1 በአካላዊ መገለጫ ልዩነት

2.1.2 በዘር/ዲኤንኤ ምርመራ
2.1.1 በአካላዊ መገለጫ ልዩነት /Physical characteristics/

ፍየል
2.1.1.1 የቆዳ ቀለም(Coat color)፡-
ለምሳሌ ፡- ነጭ ቆዳ ያላቸው የሶማሊያ ፍየሎች
2.1.1.2 የአካል መጠን (Body size)

• የአካል መጠን የፍየል ዝርያን ለመለየት ከሚጠቅሙ ዘዴዎች

ዋንኛው ነው
• የአካል መጠን ሲባል
 የእንስሳው ከፍታ
 የእንስሳው ርዝመት
 የእንስሳው ስፋት
ለምሳሌ፡- የአፋር ፍየል(Afar Goat) ------------------ አነስተኛ መጠን (small size)
የምዕራብ ከፍታቦታ ፍየል(Western highland goat)--------- ትላልቅ መጠን (large
size)
2.1.1.3 ጆሮ እና ቀንድ

• ጆሮ፡-
 ጆሮ ባለው ርዝመትና አቀማመጥ
ለምሳሌ፡- የሶማሌ ፍየል------------------አጭር እና ረጅም ጆሮ ያላቸው

12.8 ሴሜ 14.6 ሴሜ
• ቀንድ
 ቀንድ ሲባል
 እንስሳው ቀንድ ያለውና የሌለው
 የቀንዱ መጠን(ርዝመት) እና ቅርጽ

አበርገሌ ፍየል (Abergelle) የሶማሌ ፍየል

19.6 ሴሜ 12.2 ሴሜ
 2.1.1.4 የፊት መገለጫ (Facial profile)
• የፊት መገለጫ ሲባል እንስሳው ያለውን የፊት ቅርጽ(shape) የሚገልጽ
ነው
 ቀጥ ያለ ፊት (Stright)
 ኮንኬቭ ፊት (ወደ ውስጥ የታጠፈ ፊት) (Concave)
 ኮንቬክስ ፊት (ወደ ውጭ የታጠፈ ፊት) (Convex)

አርሲ-ባሌ ፍየል(Arsi-Bale) የምዕራብ ከፍታ ቦታ ፍየል(Western

Highland)concave facial profile
ቀጥ ያለ ፊት(straight facial profile)
2.1.1.5 ሌሎች መገለጫ ዘዴዎች

• ኩልኩልት(wattles)
• የአገጭ ጸጉር(beards)
• የቆዳ ጸጉር ርዝመት
2.2 የፍየል ዝርያዎች
• - ከላይ በተገለጸው በሁለቱ የዝርያ የመለያ ዘዴ
በመጠቀም በኢትዮጵያ አራት(4) ዓይነት የፍየል
ቤተሰቦች እና አስራ ሁለት(12) የፍየል ዝርያዎች
ይገኛሉ. እነሱም፡-
የፍየል ቤተሰብ ስም(Family name) የፍየል ዝርያ ስም(Breed ቅጽል ስም(Other local names)
name)

ኑብያን ቤተሰብ ኑብያን

(Nubian family)

ስምጥ ሸለቆ ቤተሰብ አፋር አዳል ፤ ዳንኪል

(Rift Valley family)
አበርገሌ
አርሲ-ባሌ ሲዳማ
ዎይቶ-ጉጂ ዎይቶ ፤ ጉጂ ፤ ኮንሶ

ሶማሌ ቤተሰብ(Somali family) የሐረርጌ ከፍታ ቦታ ፍየል

አጭር ጆሮ ያላቸው የሶማሌ
ፍየል
ረጅም ጆሮ ያላቸው የሶማሌ ትላልቅ ነጫጭ የሶማሌ ፍየል
ፍየል
የምስራቅ አፍሪካ አነስተኛ የመካከለኛ ከፍታ ቦታ ፍየል ቡናማ ፍየል
ቤተስብ (Small East African
family) የምዕራብ ከፍታ ቦታ ፍየል
የምዕራብ ዝቅተኛ ቦታ ፍየል ጉምዝ
ከፋ ፍየል
2.3 የፍየል ስርጭት
2.4 ዝርዝር መግለጫ
2.4.1 ኑብያን ፍየል

ዋና መለያ መገለጫ ሌሎች መለያ መገለጫ

• ከደረት እስከ ሻኛ ከፍታ • ቀንድ
 ወንድ ፍየል------ 74 ሴሜ
 63% ወንድ ፍየል የሚታጠፍ ቀንድ
 ሴት ፍየል-------- 70.1 ሴሜ
አላቸው
• ወደ ውስጥ የሚታጠፍ ፊት አላቸው
• ረጅም ጆሮ አላቸው  37% ወንድ ፍየል ቀጥ ያለ ቀንድ አላቸው
• ጸጉራም ናቸው  የኑብያ ፍየል ቀንድ ወደኃላ እድገት
ይኖረዋል
• የቆዳ ቀለም
 72% ጥቁር የቆዳ ቀለም አላቸው
 አንዳዶች ጥቁር በነጭ እና ቀይ ቆዳ
ቀለም አላቸው
• የአገጭ ጸጉር አላቸው
• ኩልኩልት የላቸውም
2.4.2 የአፋር ፍየል
ዋና መለያ መገለጫ ሌሎች መለያ መገለጫ
• ወደ ውስጥ የሚታጠፍ እና • አጭርና ቀጫጭን የቆዳ ጸጉር
ጠባብ ፊት አላቸው አላቸው
• ስስና ንቁ ጆሮ አላቸው • የተለያየ የቆዳ ቀለም አላቸው
• ቅልጥማም ናቸው  ነጭ---48%
 የፈዘዘ ቡናማ--- 25%
• ቀጭን ወደላይ የቆመ ቀንድ
 ጥቁር--------27%
አላቸው
• የአንገት -67% እና የአገጭ ጸጉር
79% ፍየሎች ላይ ይገኛል
• ኩብኩልት በ19% ፍየሎች ላይ
ይገኛል
2.4.3 የአበርገሌ ፍየል

ዋና መለያ መገለጫ ሌሎች መለያ መገለጫ

• አጠር ያለ እና ጥቅጥቅ ያለ • የፊት መገለጫ
ሰውነት አላቸው  ወደ ውስጥ የሚታጠፍ ፊት---44%
 ቀጥ ያለ ፊት------56%
• ቀይ-ቡናማ የቆዳ ቀለም
አላቸው • የቆዳ ቀለም
 አንድ የቆዳ ቀለም---56%
• ወደኃላ የሚያድግ ሊጠቀለል
 የተለያየ የቆዳ ቀለም--- 44%
የሚችል ቀንድ አላቸው
• አጭርና ለስላሳ የቆዳ ጸጉር አላቸው
• የአንገት እና የአገጭ ጸጉር አላቸው
• ኩብኩልት በ94% ፍየሎች ላይ
አይገኝም
2.4.4 የአርሲ-ባሌ ፍየል

ዋና መለያ መገለጫ ሌሎች መለያ መገለጫ

• ከመካከለኛ-ትላልቅ ሰውነት • የፊት መገለጫ
አላቸው  ቀጥ ያለ ፊት------98%
• ጸጉራም ናቸው • ቀንድ
 የሚታጠፍ --47%
• የተለያየ የቆዳ ቀለም አላቸው
 ቀጥ ያለ-----41%
 ቀንድ የሌላቸው---6%
 ወደኃላ የሚያድግ--- 58%
 ወደላይ የሚያድግ----28%
• የአገጭ ጸጉር 92% ወንድ ፍየል ላይ
ያድጋል 52% በሴት
• የአንገት ጸጉር 33 % በወንድ ፍየል
• ኩብኩልት በ14% በወንድ ፍየሎች ላይ
እና 11 % በሴት ፍየል ላይ ያድጋል
2.4.5 የዎይቶ- ጉጂ ፍየል

ዋና መለያ መገለጫ
ሌሎች መለያ መገለጫ
• ቡናማ የቆዳ ቀለም አላቸው
• መካከለኛ አውነት አላቸው
• ጥቁር ወይም ጥቁር ቡናማ መስመር
• ቀንድ
እግራቸው ላይ ፤ ጀርባቸው ላይ ፤
በታችኛው ክፍል ይገኛል  የሚታጠፍ --26%
• አጠር ያለ ፤ አንጸባራቂና ለስላሳ ጸጉር  ቀጥ ያለ-----71%
አላቸው  ቀንድ የሌላቸው---3%
• አነስ ያለ ጭንቅላት እንዲሁም ቀጥ ያለ  ወደኃላ የሚያድግ--- 58%
ፊት አላቸው  ወደላይ የሚያድግ----28%
 ወደኃላ የሚያድግ--- 21%
 ወደላይ የሚያድግ----75%
 ወደ ጎን የሚያድግ------2%
• የአገጭ ጸጉር 96% በሁሉም ወንድ ፍየል ላይ
ያድጋል
• የአንገት ጸጉር 91% በወንድ ፍየል
• ኩብኩልት በ10% በወንድ ፍየሎች ላይ ያድጋል
2.4.6 የሐረርጌ ከፍታቦታ ፍየል

ዋና መለያ መገለጫ
ሌሎች መለያ መገለጫ
• አነስተኛ ሰውነት አላቸው
• የፊት መገለጫ
• ነጭ ፤ ጥቁር ፤ ቡናማ የቆዳ ቀለም
አላቸው  ቀጥ ያለ ፊት--------60 %
• ቀንድ የላቸውም  ወደውስጥ የታጠፈ ፊት------40 %
• አጭር ጸጉር አላቸው
• 90 % አንድ ሙሉ የቆድ ቀለም
አላቸው
• የአገጭ ጸጉር 72% ወንድ ፍየል ላይ
ያድጋል
• የአንገት ጸጉር የላቸውም
• ኩብኩልት በ14% በወንድ ፍየሎች
ላይ ያድጋል
2.4.7 አጭር ጆሮ ያላቸው የሶማሌ ፍየል

ዋና መለያ መገለጫ
ሌሎች መለያ መገለጫ
• መካከለኛ ሰውነት አላቸው
• የፊት መገለጫ
• አብዛኛውን ጊዜ ነጭ (76 %) የቆዳ
 ቀጥ ያለ ፊት አላቸው
ቀለም አላቸው
• ቀንድ
 ቡናማ--------9%
 ወንድ ፍየል---ቀጥ ያለ(46 %) እና ወደ ላይ
 ጥቁር--------7% የሚያድግ(64 %)
 የገረጣ-------7%  ሴት ፍየል-----የታጠፈ ቀንድ(50 %) እና
• አጭር ለስላሳ ጸጉር አላቸው ወደላይ(55 %) ወደኃላ(27 %) ፤ ወደጎን(12
%) ሊያድግ ይችላል
 ቀንድ የሌለው ወንድ ፍየል(5 %) ሴት ፍየል(7
%) ሊገኙ ይችላሉ
• አጭር ጸጉር አላቸው
• የአገጭ ጸጉር 79% ወንድ ፍየል ላይ ያድጋል
• የአንገት ጸጉር የላቸውም
• ኩብኩልት በ5% በወንድ ፍየሎች ላይ ያድጋል
2.4.8 ረጅም ጆሮ ያላቸው የሶማሌ ፍየል

ዋና መለያ መገለጫ
ሌሎች መለያ መገለጫ
• ከፍ ያለ ሰውነት አላቸው
• የፊት መገለጫ
• አብዛኛውን ጊዜ ነጭ (92%) የቆዳ  ግልጽ የሆነ ቀጥ ያለ ፊት አላቸው
ቀለም አላቸው • ቀንድ
 ቡናማ------4%  ወንድ ፍየል---የጣጠፈ ቀንድ (41 %) እና ወደ
 ጥቁር-------3% ኃላ የሚያድግ(38%)
 ግራጫ-----1%  ሴት ፍየል-----የታጠፈ ቀንድ(46%) እና
ወደላይ(48 %) ፤ ወደጎን በሁለቱም ጾታ (13%)
• አጭር ጸጉር አላቸው
ሊያድግ ይችላል
 ቀንድ የሌለው ወንድ ፍየል(19%) ሴት ፍየል(8
%) ሊገኙ ይችላሉ
• የአገጭ ጸጉር 66% ወንድ ፍየል እና በሴት ፍየል
7 % ላይ ያድጋል
• የአንገት ጸጉር 21 % በወንድ ላይ ብቻ ያድጋል
• ኩብኩልት በ6% በወንድ ፍየሎች እና በሴት
ፍየል 3 % ያድጋል
2.4.9 የመካከለኛ ከፍታ ቦታ ፍየል

ዋና መለያ መገለጫ
ሌሎች መለያ መገለጫ
• መካከለኛ ሰውነት አላቸው
• የፊት መገለጫ
• ቀይ-ቡናማ ቆዳ ቀለም አላቸው
 ቀጥ ያለ ፊት 71%
• ሰፋ ያለ ፊት አላቸው
•  ወደ ውስጥ ገባ ያለ 29%
ወፍራም ቀንድ አላቸው
• ቀንድ
 82 % ወንድ ፍየል ቀጥ ያለ እና
ወደኃላ የሚያድግ ቀንድ ሲኖራቸው
 13 % የሚታጠፍ ቀንድ
 5 % የሚጠቀለል ቀንድ
• አጠር ያለ እና ለስላሳ ጸጉር
• የአገጭ ጸጉር 82% ወንድ
• የአንገት ጸጉር 99% በወንድ ፍየል
• ኩብኩልት በ6% በወንድ ፍየል
2.4.10 የምዕራብ ከፍታ ቦታ ፍየል

ዋና መለያ መገለጫ
ሌሎች መለያ መገለጫ
• አነስተኛ እና ጥቅጥቅ ያለ ሰውነት
አላቸው • የፊት መገለጫ
• የደቀቀ ጸጉር አላቸው  ወደ ውስጥ ገባ ያለ 100%
• ነጭ የቆዳ ቀለም አላቸው • ቀንድ
 76 % ወንድ ፍየል ቀጥ ያለ እና
ወደኃላ የሚያድግ ቀንድ
ሲኖራቸው
 14% ቀንድ የሌላቸው
• አጠር ያለ እና ለስላሳ ጸጉር
• የአገጭ ጸጉር 84% ወንድ
• የአንገት ጸጉር 99% በወንድ ፍየል
• ኩብኩልት በ12% በወንድ ፍየል
2.4.11 የምዕራብ ዝቅተኛ ቦታ ፍየል

ዋና መለያ መገለጫ
ሌሎች መለያ መገለጫ
• አጭር ቁመት
• የተለያየ የቆዳ ቀለም • ቀንድ
 ነጭ------- 42%  85% ወንድ ፍየል ቀጥ ያለ እና 77
 ጥቁር-----9 % % ወደኃላ የሚያድግ ቀንድ
 ፈዛዛ ቡናማ---- 38% ሲኖራቸው
 ግራጫ-------11 %  12% ቀንድ የሌላቸው
• ቀጥ ያለ ፊት • አጠር ያለ እና ለስላሳ ጸጉር
• የአገጭ ጸጉር 70% ወንድ
• የአንገት ጸጉር 96% በወንድ ፍየል
• ኩብኩልት በ12% በወንድ ፍየል
2.4.12 ከፋ ፍየል

ዋና መለያ መገለጫ
ሌሎች መለያ መገለጫ
• አነስተኛ ሰውነት ያላቸው
• ቀጥ ያለ ፊት 92 %
• አጭር አንገት
• ቀንድ
• ቀይ ወይም ጥቁር የቆዳ ቀለም
• አጭር እና ስስ ጆሮ
 83% ወንድ ፍየል ቀጥ ያለ እና
• ቀጥ ያለ ፊት 92 %
80% ወደኃላ የሚያድግ ቀንድ
ሲኖራቸው
 የሚታጠፍ ቀንድ 14 %
 3% ቀንድ የሌላቸው
• አጠር ያለ እና ለስላሳ ጸጉር
• የአገጭ ጸጉር 88% ወንድ
• የአንገት ጸጉር 97% በወንድ ፍየል
• ኩብኩልት በ12% በወንድ ፍየል
2.5 ከፍየል የሚገኙ ጥቅሞች
የዝርያ ስም የሚሰጡት ጥቅም
አፋር ወተት ፤ ደማቸው ለመዳኒትነት ፤ በደረቃማ ቦታ
መኖር ይችላሉ
አበርገሌ ወተት ፤ ቆዳ
አርሲ-ባሌ ወተት ፤ በቀዝቃዛ ቦታ መኖር ይችላሉ
ዎይቶ-ጉጂ ለስጋ ምርት
የሐረርጌ ከፍታ ቦታ ፍየል ወተት ፤ ቆዳ
አጭር ጆሮ ያላቸው የሶማሌ ፍየል ወተት ፤ በደረቃማ ቦታ መኖር ይችላሉ
ረጅም ጆሮ ያላቸው የሶማሌ ፍየል ወተት ፤ በደረቃማ ቦታ መኖር ይችላሉ
የመካከለኛ ከፍታ ቦታ ፍየል ቆዳ
የምዕራብ ከፍታ ቦታ ፍየል
የምዕራብ ዝቅተኛ ቦታ ፍየል ወተት ፤ በደረቃማ ቦታ መኖር ይችላሉ
ከፋ ፍየል ወተት ፤ ደም
ኑብያን
2.6 የበግ ዝርያዎች
2.6.1 በአካላዊ መገለጫ ልዩነት
2.6.2 በዘር/ዲኤንኤ ምርመራ
2.6.1 በአካላዊ መገለጫ ልዩነት

2.6.1.1 የጭራ አይነት

2.6.1.2 የጭራ ቅርጽ
2.6.1.3 የቆዳ ጸጉር አይነት
2.6.1.4 ሌሎች መገለጫ
2.6.1.1 የጭራ አይነት(Tail type)

• ወፍራም ጭራ ያለው በግ(fat-tailed sheep)

• ቀጭን ጭራ ያለው በግ(thin-tailed sheep)
• ወፍራም የኃላ ሰውነት ያለው በግ(fat-rumped
sheep)
2.6.1.2 የጭራ ቅርጽ(Tail shape)
• አጭር ወፍራም ጭራ ያለው በግ
• ረዥም ወፍራም ጭራ ያለው በግ

በአጠቃላይ በጭራ አይነትና በጭራ ቅርጽ ልዩነት

መሰረት በማድረግ የኢትዮጵያ በጎች ለአራት(4) ክፍል
ይከፈላሉ
 አጭር ወፍራም ጭራ ያለው በግ
 ረዥም ወፍራም ጭራ ያለው በግ
 ቀጭን ጭራ ያለው በግ
 ወፍራም የኃላ ሰውነት ያለው በግ
2.6.1.3 የቆዳ ጸጉር አይነት(Fiber type)

• ረጅም ጸጉር ያለው በግ(course-wool sheep)

 በቀዝቃዛማ ቦታ የሚኖሩ ናቸው
• አጭር ጸጉር ያለው በግ(short-hair sheep)
 በሞቃታማ ቦታ የሚኖሩ ናቸው
2.6.1.4 ሌሎች መገለጫ(Other physical characteristics)

• የሰውነት መጠን(body size)

• የሰውነት ክፍል መጠን(sizes of other body dimensions)
 የጆሮ ርዝመት(Ear length)
 withers height
 body length
 heart girth
 የእግር እርዝመት(Sub-sternal height)
 አጠቃላይ የበግ ዝርያ
የበግ ክፍል የበግ ዝርያ የበግ አይነት የጭራ የጸጉር አይነት
(Major group) (Breed) (Sheep types) አይነት/ቅርጽ (Fiber type)
(Tail type/shape)
አጭር ወፍራም ሰሜን ሰሜን ወፍራም አጭር ረጅም ጸጉር
ጭራ ያለው በግ
አጭር ወፍራም ሰቆጣ ፤ ፋርታ ፤ ወፍራም አጭር ረጅም ጸጉር
ጭራ ጥቁር ፤ ወሎ ፤
መንዝ
ዋሸራ ዋሸራ ወፍራም አጭር አጭር ጸጉር
ረዥም ወፍራም ሆሮ ሆሮ ወፍራም ረዥም አጭር ጸጉር
ጭራ ያለው በግ
አርሲ-ባሌ አርሲ-ባሌ ፤ አዲሎ ወፍራም ረዥም አጭር ጸጉር
ቦንጋ ቦንጋ ወፍራም ረዥም አጭር ጸጉር
ወፍራም የኃላ አፋር አፋር ወፍራም የኃላ አጭር ጸጉር
ሰውነት ያለው በግ ሰውነት + ወፍራም
ጭራ
ጥቁር አንገት ጥቁር አንገት ወፍራም የኃላ አጭር ጸጉር
ሰውነት + ቀጭን
ጭራ
ቀጭን ጭራ ያለው ጉምዝ ጉምዝ ቀጭን ጭራ + አጭር ጸጉር
በግ ረዥም
2.7 የበግ ስርጭት
2.8 ዝርዝር መግለጫ
2.8.1 መንዝ በግ
 ለጌጎራ ፤ አቢሲኒያ ፤ ሸዋ ፤
የኢትዮጵያ ከፍታ ቦታ በግ በመባል
ይታወቃል
 አጭር ወፍራም ጭራ ፤ ጫፉ ላይ
ወደላይ የሚጠቀለለል
 ረጅም ጸጉር
 አነስተኛ ሰውነት
 አጭር እግር
 ጥቁር በነጭ ፤ ነጭ ፤ ቡናማ ፤ ነጭ
ቡናማ የቆዳ ቀለም
 ቀጥ ያለ ፊት
 አጭር ጆሮ
2.8.2 ሰቆጣ በግ

 ትግራይ ከፍታ ቦታ ፤ አበርገሌ በግ

በመባል ይጠራሉ
 አጭር ወፍራም ጭራ ፤ ጫፉ ላይ
ወደላይ የሚጠቀለለል
 መካከለኛ ሰውነት
 ነጭ ወይም ቡናማ ቀለም ወይም
ጥቁር ቡናማ ሆዳቸው አካባቢ
 በአገው ፤ ትግራይ እና አማራ
ማህረሰብ የሚረቡ ናቸው
2.8.3 ሰሜን በግ

 አጭር ወፍራም ጭራ
 ጥሩ ታዳጊ ጸጉር
 ቡናማ ፤ ነጭ ፤ ቡናማ/ነጭ ፤
ጥቁር ፤ ጥቁር/ቡናማ የቆዳቀለም
 ወደጎን የሚጠቀለል ረጅም
ቀንድ በወንድ በግ እና አጭር ቀንድ
በሴት በግ
 በአማራ ማህረሰብ የሚረቡ
ናቸው
2.8.4 ጥቁር በግ

 አጭር ወፍራም ጭራ
 ጥሩ ታዳጊ ጸጉር
 አነስተኛ ሰውነት
 ጥቁር የቆዳ ቀለም
 አብዛኛዎቹ አጭር ተንጠልጣይ
ጆሮ አላቸው
 ጥቂቶቹ አጭር የሚቆም ጆሮ
አላቸው
 በአማራ ማህረሰብ የሚረቡ
ናቸው
2.8.5 ወሎ በግ

 አጭር ወፍራም ጭራ እና
አጭር የሚጠቀለል ጫፍ
 ጥሩ ታዳጊ እና ረጅም ጸጉር
 አነስተኛ ሰውነት
 በብዛት ጥቁር ፤ ነጭ ወይም
ቡናማ የቆዳ ቀለም
 ቀንዳም ወንድ በግ
 በአማራ ማህረሰብ የሚረቡ
ናቸው
2.8.6 ፋርታ በግ

 አጭር ወፍራም ጭራ
 ጥሩ ታዳጊ እና ረጅም ጸጉር
 መካከለኛ ሰውነት
 በብዛት ነጭ ወይም ጥቁር ፤
ቡናማ ፤ ጥቁር ሆዳቸው አካባቢ
ቡናማ
 ቀንዳም ወንድ በግ
 በአማራ ማህረሰብ የሚረቡ
ናቸው
2.8.7 ዋሸራ በግ

 አገው ፤ ዳንጊላ በመባል

ይታወቃሉ
 አጭር ወፍራም ጭራ
 አጭር ጸጉር
 ግዙፍ ሰውነት
 አብዛኛውን ቡናማ ቆዳ ቀለም
 ቀንድ አልባ ናቸው
 በአማራ እና በአገው ማህረሰብ
የሚረቡ ናቸው
2.8.8 አዲሎ በግ

 ወላይታ በመባል ይታወቃሉ

 ረጅም ወፍራም ጭራ
 አጭር ጸጉር
 ግዙፍ ሰውነት
 ቡናማ ፤ ቡናማ በነጭ ፤ ጥቁር
፤ ጥቁር ቡናማ ቆዳ ቀለም
 አጭር ቀንድ ወንድ በግ
 በደቡብ ማህረሰብ የሚረቡ
ናቸው
2.8.9 አርሲ-ባሌ በግ

 ረጅም ወፍራም ጭራ ፤ ጫፉ
የሚጠቀለል
 ጸጉራም ናቸው
 መካከለኛ ሰውነት
 ቡናማ ፤ ቡናማ በነጭ ፤ ጥቁር ፤
ነጭ ፤ ቅልቅል ቆዳ ቀለም
 ቀንድ ጥቂቶች ወንድ በግ ፤
አብዛኛዎቹ ሴት በጎች ቀንድ
አላቸው
 በኦሮሞ ማህረሰብ የሚረቡ
ናቸው
2.8.10 ሆሮ በግ

 ከጉልበት በታች ረጅም ወፍራም

ጭራ ፤ ጫፉ የሚጠቀለል ወይም ቀጥ
ያለ
 በተለይ በወንድ በግ ወፍራም ጭራ
 አጭር ጸጉር
 ግዙፍ ሰውነት እና ቅልጥማም
 አብዛኛው ቡናማ እና ሆዳቸው
አካባቢ ፈዘዝ ያለ ቡናማ ቆዳ ቀለም
 ጥቂቶች ቡናማ በነጭ ፤ ጥቁር ፤
ነጭ ቆዳ ቀለም
 ሁለቱም ጾታዎች ቀንድ
የላቸውም
 በኦሮሞ ፤ ቤኒሻንጉል እና ጋምቤላ
ማህረሰብ የሚረቡ ናቸው
2.8.11 ቦንጋ በግ

 ገሻ ፤ ሜኒት በመባል
ይታወቃሉ
 ረጅም ወፍራም ጭራ ፤ ቀጥ
ያለ ጫፍ
 ጸጉራም ፤ ግዙፍ ሰውነት
 ቡናማ በጥቁር ወይም በነጭ ፤
ነጭ በቡናማ ወይም በጥቁር
 ሁለቱም ጾታዎች ቀንድ
የላቸውም
 በከፋ ፤ ሸካ እና ቤንች
ማህበረሰብ የሚረቡ ናቸው
2.8.12 አፋር በግ

 አዳል ፤ ዳንኪል በመባል

ይታወቃሉ
 ወፍራም ሰፊ የኃላ ሰውነት እና
ወፍራም ጭራ አላቸው
 መካከለኛ ሰውነት
 ክሬም የመሰለ ነጭ ቆዳ ቀለም
 የሚቆም ጆሮ
 ቀንድ የላቸውም
 የሚጠለጠል የአንገት ቆዳ
(dewlap)
 በአፋር ፤ በትግራይ እና በአማራ
ማህረሰብ የሚረቡ ናቸው
2.8.13 ጥቁር ጭቅላት በግ

ዋንኬ ፤ ኦጋዴን ፤ በርበራ ጥቁር

በመባል ይታወቃሉ
 አጭር ወፍራም የኃላ ሰውነት እና
ጭራ አላቸው
 መካከለኛ ሰውነት
 ሙሉ ነጭ ቆዳ ቀለም እና ጥቁር
የአንገትና ጭቅላት ቆዳ ቀለም አላቸው
 ወደውጭ የሚወጣ ፊት
 ቀንድ የላቸውም
 አጭር ወደፊት የሚጠለጠል ጆሮ
አላቸው
 የሚጠለጠል የአንገት ቆዳ (dewlap)
 በሶማሌ ፤ ኦሮሞ ፤ ኮንሶ እና ደቡብ
ኦሞ ማህረሰብ የሚረቡ ናቸው
2.8.14 ጉሙዝ በግ

 ረጅም ቀጭን ከጉልበታቸው

በታች የሚደርስ ጭራ አላቸው
 አነስተኛ ሰውነት
 ረጅም ተንጠልጣይ ጆሮ
 ቡናማ ፤ ጥቁር ፤ ነጭ ቅልቅል
 ቀንድ የላቸውም
 በጉሙዝ እና አማራ ማህበረሰብ
የሚረቡ ናቸው