St. Therese College of Arts and Science, Inc.

Brgy. Bulilan Sur, Pila, Laguna, Philippine

4010
“Honing 21st Century learners throug
Holistic Development”
In partnership with Sts. John and Paul Educational Foundation, Inc
Telefax (049)5590824
_______________________________________________________________________________________

Sir Gio Gonzaga

a. Katuturan at Kahalagahan ng komunikasyon
b. Ang prosesong komunikasyon
c. Mga Konsiderasyon sa Mabisang Komunikasyon
d. Komunikasyong Di-berbal
 KOMUNIKASYON
 Hango ang salitang komunikasyon sa salitang Latin ng mga Romano na “
communis” at communicare. Ang communis ay nangangahulugang karaniwan
at ang communicare naman ay nangangahulugan namang magbahagi o
magbigay. Ang salitang komunikasyon ay tinumbasan ng salitang
pakikipagtalastasan sa Filipino.
 Ang Komunikasyon o pakikipagtalastasan ay isang proseso ng
pagpapahayag, pagpapabatid o pagbibigay ng impormasyon sa mabisang
paraan, isang pakikipag-ugnayan, pakikipagpalagayan o pakikipag-
unawaan.
 Ang Komunikasyon o pakikipagtalastasan ay isang proseso ng
pagpapalitan ng impormasyon na kadalasang ginagawa sa
pamamagitan ng karaniwang sistema ng simbolo.
 Sina Greene at Petty sa kanilang aklat na Developing Language Skills ay
nagsabing ang komunikasyon ay intensyonal na paggamit ng anumang
simbolo upang makapagpadala ng katotohanan, ideya, damdamin o
emosyon mula sa isang indibidwal tungo sa iba. Ito rin ay ang pagkakaroon
ng reaksyon sa tahimik na paraan sa pinaglalaanan ng mensaheng
pangkomunikasyon.
 Sa Bases of Speech nina Gray at Wise, binanggit nila na kung walang
metodo ng komunikasyon, ang mga institusyong pantao ay di magiging
posible. Idinagdag din nilang maaring magamit ang berbal o di-berbal na uri
ng komunikasyon sa mabuti o masamang layon.
 Ang Komunikasyon ay nagpapahayag at pagpapalitan ng ideya, opinyon o
impormasyon sa pamamagitan ng pagsasalita, pagsulat o pagsenyas.
(American College Dictionary)
 PROSESO NG KOMUNIKASYON

ENCODES
DECODES
MENSAHE
TAGAHATID TAGATANGGAP

DECODES ENCODES
MGA HADLANG SA
KOMUNIKASYON

FEEDBACK
 Ang komunikasyon ay isang prosesong
kinapapalooban ng encoding at decoding. Ang
proseso ng komunikasyon ay dinamiko na
nagbabago. Kapag nangyari na hindi na ito mauulit.
Ito rin ay kumplikado sapagkat kasangkot dito ang
persepsyon sa sarili at persepsyon sa kausap at
tumbalik ang persepsyon ng kausap sa kanyang
sarili at sa kausap. Ang mensahe, hindi kahulugan,
ang kahulugan ay depende sa tumatanggap nito.
 Pinanggalingan-tumutukoy sa taong
nagsasalita, sumusulat, gumuguhit,
kumukumpas atbp.
 Mensahe- ito ay maaaring sa pamamagitan ng
simbolo, mga usapan, liham atbp.
Destinasyon- maaaring ang taong
nakikinig, nagbabasa, nanonood atbp.
 Pinanggalingan ng mensahe (kalahok na nagsulat o
nagsalita)
 Ideya o mensahe (binuong kaisipan)
 Kodigo (wika, kumpas, ekspresyon ng mukha)
 Tsanel (paraan ng paghahatid sa pamamagitan ng
telepono, teleponong selular, liham, karaniwang
usapan, atbp.)
 Tumatanggap ng mensahe (kalahok na nagbabasa
o nakikinig)
Binigyang halaga ni Dell Hymes (1972) ang tinatawag na etnograpiya ng
komunikasyon na siyang batayan upang makategorya at maunawaan ang iba’t
ibang sitwasyon at konteksto ng pakikipagtalastasan. Ang etnograpiya ay
mula sa larangan ng antropolohiya na kaugnay ng personal na pagdanas at
pakikipag-ugnayan sa pamamagitan ng paglahok, pagmamasid at
pakikipamuhay sa mga ugnayan sa mga taong nasa isang pamayanan. Ang
mga sitwasyon at kontekstong ito ay kasama sa mga ilang konsiderasyon na
dapat isaalang- alang upang matamo ang mabisang komunikasyon. Ang mga
ito ay nakapaloob sa akronim na SPEAKING.
 S –setting- Saan ang pook na pag-uusap o ugnayan ng mga
tao?
 P-participant- Sinu-sino ang mga kalahok sa
pakikipagtalastasan?
 E- ends- Ano ang pakay o layunin ng pag-uusap?
 A- act sequence- Paano ang takbo ng usapan?
 K-keys-Ano ang tono ng pag-uusap? Pormal ba o di-pormal
 I-instrumentalities- Anong tsanel ang ginamit? Pasalita ba o pasalita?
 N-norms Ano ang paksa ng usapan?
 G- genre Ano ang diskursong ginamit? Nagsasalaysay ba o nagpapaliwanag,
nakikipagtalo o nangangatwiran?
 1. Gamit at Anyo ng wika
Sa pakikipagtalastasan ay pumipili ang tao ng angkop na salita, parirala o
pangungusap upang maging malinaw ang nasasabi sa kausap.
Hal. Nagpapaalam
“ Nay, aalis na po ako!
Adyos!
Paalam na po!
Paalam! Ingat ka.
Bye!
Pagbati
Saan ka pupunta?
Saan ka galing?
Hi!
Hello!
Uy! Dress to kill
ka, mukhang may
mahalaga kang
lakad.
  Pag-aanyaya
Punta ka sa amin, pista eh. Punta ka sa
bertdey parti ko.
Pagbabalita
Hoy, alam mo…
Naku alam mo ba ang nangyari? Ganito yon e
Hindi mo pa ba alam.Heto… May
ibabalita ako sayo… Atbp.
 Pagpapakilala
Mam Veniegas, si Van ang kuya ko. Boss, kapatid ko.
Pagtanggap
Tiyak. Darating ako.
E, makakatanggi ba naman ako, Aba, hindi ko
palalampasin ito..
Sigurado,darating ako..
Pagtanggi/Di pagsang-ayon
Ibig ko sana, kaya lamang ay…
Totoo ba ito? Tila hindi ako bilib..
Gusto kong dumalo, pero
napasabay sa…
Pagbibigay-
babala/Paghahamon
Bawal ang tumawid…
Nakamamatay…
2. Paksa
Ang husay ng pagsasalita ay depende sa kaalaman ng
3. Kaangkupan ng sinasalita
May antas ng pormalidad sa pagsasalita. Pormal ang
usapan sa silid-aralan subalit di pormal o di-gaanong
pormal pagdating sa mag-anak, magkakaibigan atbp.
4. Kagyat na tugon
Sa maayos na usapan, kailangang ang bawat tanong ay may
kasagutan. Kailangang ang pag-iisip, pakikinig, pag- unawa
at pagsasalita ay halos magkakasabay na ginagawa.
1.Kailangang maging tiyak ang layunin sa pakikipagkomunikasyon; may
malinaw na dahilan at tiyak na tunguhin.
2.Kailangang ang pakikipag-ugnayan ay inilalaan sa tiyak na tagapakinig o
manonood.-ang tagapakinig ay mauuri sa edad, pinag-aralan, hanapbuhay
o kalagayang sosyal.
3.Ang mabuting pakikipagkomunikasyon ay nakahanda sa haharaping
sagabal.
4.Ito’y buo o ganap, tuwid at tiyak.-hindi kailangang magpaliguy-ligoy
pa upang maikintal sa kanilang isipan ang mensaheng nais ipaabot.
5.Dapat na maliwanag at tumpak. –Kailangang maisama lahat ng
mahalagang pahatid nang walang ligoy. Ang pakikipagtalastasan ay
wala sa dami ng salita kundi sa paggamit ng mga bagay ay
wastong pananalitang kailangan upang ang mensahe ay paipahatid
nang malinaw.
6. Ang mabuting pakikipagtalastasan ay personal.
7.Kailangang magiging mapamaraan o mataktika sa
pakikipagtalastasan.
8.Kailangang ibagay o iangkop sa pagkakataon at sa taong
kasangkot ang mga salitang gagamitin.
1)Semantiko- Ang mga salita o pangungusap mismo ay
mahirap intindihan o di naiintindihan ng nagbabasa o
kausap.
2)Pisikal- Sagabal din sa komunikasyon ang kalagayan ng
lugar kung saan nagkakaroon ng pag-uusap. Ang mabaho at
maruming paligid lalo na ang ingay sa paligid ay mga
posibleng balakid upang magkaroon ng mabisang
komunikasyon.
3)Pisyolohikal-Maaari ding ang kalagayang
pangkalusugan ng mga kalahok sa komunikasyon ay
makakasagabal sa komunikasyon.
4)Sikolohikal- Tumutukoy ito sa mga sariling
pagkiling(biases, prejudices) ng mga kalahok
sa komunikasyon.
5)Wika- Ang wikang kinagisnan ng mga taong
nakikipagkomunikasyon.
6)Kultura- Ang kulturang kinagisnan at
kinamulatan ay syang sagabal sa
komunikasyon. Dahil na rin sa iba ang
paniniwala ng bawat isa.
Berbal na Komunikasyon
Ito ay tumutukoy sa mensaheng pangnilalaman o
panglinggwistika. Gumagamit ito ng anyong simbolisasyon sa
paghahatid ng mensahe. Isang anyo ito ng paghahatid ng
mga mensahe sa pamamagitan ng mga salitang simbolo na
kumakatawan sa mga ideya at bagay- bagay. Ang pagsulat,
pagbasa, pagsasalita at pakikinig ay kasama dito.
 Di-Berbal na Komunikasyon
Ito ang uri ng komunikasyong di gumagamit ng salita sa pagpapahayag
ng ideya o kaisipan. Hindi ito gumagamit ng salita bagkus naipapakita
ang mensaheng nais iparating sa kausap sa pamamagitan ng kilos o
galaw ng katawan.
Kasama na rin dito ang paggamit ng mga simbolo. Mahalaga itong
isaalang-alang sa komunikasyon sapagkat:
a. Inilalantad nito ang kalagayang emosyunal ng isang tao.
b. Nililinaw nito ang kahulugan ng mensahe.
c. Nililinaw nito ang interaksyong resiprokal ng naghahatid at
tumatanggap ng mensahe.
1.Intrapersonal –uri ng komunikasyong tinatawag na pansarili
lamang sapagkat ito ay nagaganap sa mga sandali ng
pagmumuni-muni o pagninilay-nilay. Nagaganap ang
komunikasyon sa isipan ng tao. Ang utak ay pinoproseso,
binibigyang interpretasyon at sinusuri ang mga impormasyong
natanggap.
2.Interpersonal – nagaganap ito sa pagitan ng
dalawang tao o pakikipag-usap ng isang tao sa isang
maliit na pangkat. Nakikipag-ugnayan o nakikisalamuha
tayo sa komunikasyong interpersonal dahil kailangan
nating maipahayag at matanggap ang pangangailangan
nating personal.
3.Pampubliko- ito sa pagitan ng isang tao at malalaking
pangkat ng mga tao. Pinapanatili nito ang relasyong
pampubliko.
 Tukuyin ang antas ng Komunikasyon sa mga sumusunod na pahayag. Isulat ang titik ng
tamang sagot.

A. IntrapersonalB. InterpersonalC. Pampubliko

1. Mama, ito po ang pamasahe ko.
2. Ibibigay ko kaya ang pitaka o itatago ko na lang?
3. Kailangan nating magsama-sama mga minamahal kong
kababayan para sa iisang layuning ibangon ang Inang Kalikasan.
4. Mabuti pa ang ibon, malayang nakalilipad. Sana katulad ko
sila.
5. Paano ko ba ipagtatapat sa mga magulang ko na nagastos ko
ang pangmatrikula ko sana.
 6. Huwag ka nang magkaila na hindi ka pumapasok
sapagkat nakausap ko na ang mga guro mo.
7. Subukin ninyo ang tsaang ito, mabisa itong antioxidant at
mabuti sa kalusugan.
8. Tinatawagan ang lahat ng mga kasapi sa Filipino Club
upang dumalo sa darating na pagpupulong bukas sa ganap na ika-
8:00 ng umaga.
9. Nananalig akong papatnubayan mo ako, Diyos ko. Alam mo
po kung gaano kahirap ang pinagdaanan ko.
10. Ikaw lang ang kaibigan kong hindi nang-iwan sa akin sa
oras ng aking pangangailangan.
 A.Kinesika(Kinesics) ginagamit sa pag-aaral ng kilos at
galaw ng katawan. Kabilang dito ang ekspresyon ng
mukha, galaw ng mata, kumpas at tindig.
 Ekspresyon ng mukha- Ayon kay Mehrabian (1971)-
ang isandaang bahagdan ng pagpapakahulugan sa
pakikipagtalastasan ay binubuo ng 7% berbal na
pagpahayag na tumutukoy sa kahulugan ng mensahe;
38% na kumakatawan sa palatandaan ng pagsasalita o
tono ng tinig; at 55% ekspresyon ng mukha at
kahulugan ng kilos. Maliwanag na ipinapakita nito na
hindi dapat ipagwalang bahala ang ekspresyon ng
mukha sa paghahatid at pagtanggap ng mensahe.
 Galaw ng Mata- Sina Argyle at Ingham (1988) ay
nagsabing ang katamtamang tagal ng pagtingin ay
binubuo ng 2.95 segundo. Ang pagtitinginan naman ng
dalawang taong may paghanga sa isa’t isa ay 1.18
segundo.
 Kumpas- Sinasabing may unibersal na kahulugan ang
pagtaas ng kamay, pagtikom ng kamao, nakabuka
ang hintuturo at hinlalato.
 Tindig- Kung paano tumayo ay nakapagbibigay ng hinuha
kung anong klaseng tao ang iyong kaharap o kausap.
May tindig na kakikitaan ng tiwala sa sarili, labis na tiwala
sa sarili at kulang ng tiwala sa sarili. Makikita rin ang
tindig ng isang nagtagumpay at tindig ng isang talunan.
B. Proksemika (Proxemics) Ayon sa pag-aaral ng
antropologong si Edward Hall ay may komunikatibong
gamit ng espasyo sa pakikipag-usap. Ang pagiging
malapit sa kausap ay nagpapakita ng interes at ang
paglayo sa kausap ay nangangahulugan ng kawalan ng
interes. Masasabing may Intimate na distansya sa kausap
kapag may isang talampakan ang pagitan. Personal na
distansya ang tawag kapag may pagitang 1 hanggang 4
na talampakan, sosyal na distansya naman kapag may 4
hanggang 12 na talampakan at masasabi ng
pampublikong distansya kapag may 12 talampakan o higit
pa ang pagitan.
C. Oras (Chronemics)- May dalawang aspekto ang oras:
pangkultura at teknikal o siyentipikong oras. Ang
pangkulturang oras ay tumutukoy sa kung paano
binibigyan ng kahulugan ang kultura at kung paano ito
itinuturo. Ang kultura ng ating oras ay hinahati sa
segundo, minuto, oras, araw, linggo, buwan at taon.
Mayroon taong sinasabing madaling araw, umaga
tanghaling tapat, kasama na rin ang hiram natin mula sa
mga Kastila na oras ng seyista, takipsilim, gabi, hating
gabi atbp. Bukod pa sa mga panahon ng pagtatanim at
aniham,tag-init at tag-araw.
 Ang teknikal o siyentipikong oras ay eksakto at
kadalasang ginagamit ito sa laboratoryo at iba pang
mga siyentipikong pag-aaral at eksperimento. Maari ring
mauri sa pormal at impormal ang oras. Isang
halimbawa ng pormal na oras sa eskwelahan ay ang
mga itinakdang oras sa isang asignatura at kung ilang
linggo sa loob ng isang semestre. Ang impormal na
oras ay medyo maluwag sapagkat hindi eksakto. Ang
halimbawang salitang nagsasaad nito ay ang
magpakailanman, agad-agad, sa madaling panahon,
ngayon din at iba pa.
D. Pandama O Paghawak (Haptics)
Ang pandama o paghawak ay isa sa pinakaprimitibong
anyo ng komunikasyon. Nagkakaroon ng iba’t ibang
kahulugan ang paraan ng paghawak sa kapwa. Maaaring
may galit, nakikiramay, nagmamahal o nambabastos ang
kahulugan ng paghawak. Magkakaiba ang kahulugan ng
mga salitang hawak, pindot, hablot, pisil, tapik, batok,
haplos at hipo.
E. Paralanguage- Tumutukoy ito sa paraan ng pagbigkas
ng isang salita kinabibilangan ito ng pagbibigay-diin sa
mga salita, bilis ng pagbigkas, paghinto sa loob ng
pangungusap, lakas ng boses at taginting ng tinig.
Kasama rin sa bahaging ito ang pagsutsot, buntung-
hininga, ungol at paghinto. Ang mga ito ay may malaking
dulot sa kahulugan ng mensahe.
F. Katahimikan o Hindi Pag-imik
Kasama rin ito sa anyong di-berbal sapagkat may
mahalagang tungkulin ding ginagampanan ang di –pag-
imik o katahimikan. Mayroong itong mensaheng
ipinahihiwatig. Maaari itong pagbibigay ng oras o
pagkakataon sa tagapagsalita na makapag-isip at bumuo
at mag-organisa ng kanyang sasaatabihin. Maaari din
namang mangahulugan ng pagtanggi o pagsang-ayon.
Sandata rin ng katahimikan. Pwedeng maging reaksyon
ito sa pagkabalisa pagkainip, pagkamahiyain o
pagkamatatakutin.
G. Kapaligiran- Ito rin ay may mensaheng ipinahahatid. Ang
kaayusan ng pagdarausan o lugar na gagamitin sa anumang
pulong, kumperensya, seminar atbp ay may mensaheng
ipinahihiwatig. Makikita halimbawa kung pormal o di-pormal
ang okasyon sa kaayusan ng lugar ng pagdarausan.
H. Simbolo-(ICONICS) Tumutukoy ito sa mga simbolo sa
paligid na may malinaw na mensahe. Halimbawa dito ang mga
simbolo ng bawal manigarilyo, sa palikuran at sa mga daan.
I. Kulay- Ito ay nagpapahiwatig ng damdamin o oryentasyon.
Isang halimbawa nito ang paggamit ng putting damit ng
ikakasal na babae, itim na damit ng nagluluksa, bandilang
pula ng mga nagpoprotesta at iba pa.
1. Kumpas na ginagamitan ng dalawang kamay
a. Dalawang bukas na bisig na halos pantay balikat-
nagpapahiwatig ng kalawakan
b. Kumpas na pahawi o pasaklaw-ginagamit upang
magsaad ng isang saklaw ng diwa, pook, o tao.
c. Kumpas na nakalahad ang dalawang kamay at unti-
unting itinataas-nagsasaad ng dakilang kaisipan,
nagsasaad ng pagpuri, parangal.
d.Kumpas na pasubaybay-ginagamit ito kung binibigyan
ng diin ang magkakaugnay na diwa. Maaari itong
magsaad ng paglipas ng panahon o paghihimaton ng
bagay o pook na magkakasunod.
e.Kumpas na paturo-ginagamit sa panghahamak,
panduduro at pagkagalit.
f.Kumpas na pauyam(nilalakipan ng kibit ng balikat at
pag-ismid-nagpapahiwatig ng pagkutya o pang-uyam.
g.Dalawang kamay na marahang ibinababa-
nagpapahiwatig ng panlupaypay o pagkabigo.
 h. Kumpas na ginagamitan ng dalawang kamay na
biglang ibinababa (pabagsak)nagpapahiwatig ng matindi
at marahas na damdamin.
Ang ayos ng palad ng isang mambibigkas ay may
iba’t ibang kahulugang inihahatid sa madla.
a. Bukas na palad na paharap sa nagsasalita-
ginagamit ito upang ituro ang alinmang bahagi ng
katawan.
 b. Bukas na palad nakaharap sa madla-nagpapahiwatig
ng pagkatakot, pagtanggi at pagkabahala
 c. Palad na nakalahad ng marahang itinataas-
nagpapahiwatig ng mga dakilang damdamin.
 d. Bukas na palad na marahang ibinababa-nagsasaad
ng mababang uri ng damdamin o kaisipan.
 e. Kuyom na palad(pasuntok) nagsasaad ng poot, galit
o matinding damdamin.
 f. Palad na nakabukas na magkalayo ang mga daliri na
unti-unting, tumitikom-nagsasaad ng matindi ngunit
matimping damdamin.
 g. Palad na nakataob, lalung lalo na kung biglang
ibabagsak paibaba-nagpapahiwatig ito ng galit at
marahas na damdamin.
 Pasulat
Magpangkat-pangkat ang klase ng mga 12 miyembro.
Bawat pangkat ay bubuo ng akrostik ng salitang
KOMUNIKASYON. Ipapakita ng bawat pangkat ang
kanilang nabuo sa klase.
Pasalita
Bumuo ng isang pangkat na binubuo ng lima hanggang
anim na miyembro. Maghanda ng isang dayalogo na
nagpapakita ng mga salik sa mabisang komunikasyon.
Isasadula ito sa klase sa loob ng tatlo hanggang limang
minuto. Pumili ng isa sa mga sumusunod na
sitwasyon.
 a. Paghingi ng paumanhin sa kaklaseng babae sa ginawang pambabastos.
 b. Pakikiusap sa guro na kumuha ng espesyal na pagsusulit dahil
nagkaroon ng problema sa pamilya.
 c. Pagpapaliwanag sa magulang kung bakit ginabi sa pag-uwi.
 d. Pagpapasalamat sa nanay ng kaibigan mo sa pagpapautang sa iyo ng
pangmatrikula mo.
 e.Inaaya ka ng barkada mong sumama sa kanilang gimik pagkatapos ng
pinal na pagsusulit subalit hindi ka makakasama sapagkat hinihintay ka na
ng mga magulang mo sa probinsya ninyo.
 f. Pangulo ka ng Samahan ng mga mag-aaral sa Filipino at magpapatawag
ka ng pulong sa mga kapwa mo opisyal at mga miyembro upang pag-
usapan ninyo ang mga isasagawang proyekto ng paaralan.
 g. Gusto mong kausapin ang kaibigan mong nangongopya sa iyo kapag
may pagsusulit upang mag-aral din ng aralin.
 h. Hindi ka kinakausap ng kaibigan mo at pakiramdam mo ay masama ang
loob niya sa iyo.
 i. Inagaw ng matalik mong kaibigan ang iyong kasintahan.
 J. Mababa ang nakuha mong grado sa Filipino 101, paano ka makiki-usap
sa iyong guro upang ikaw ay di bumagsak sa pinal na grado.
 Pakilos( di-berbal na komunikasyon)
a. Ituro ang isang gamit sa pamamagitan ng nguso na may
pakiusap nguso.
b. Sabay na pagtaas ng dalawang balikat para ipahayag ang
walang kaalaman.
c. Paghawi sa buhok ng babae sa likod ng kanyang teynga
na
nagsisilbing tanda na hilig din niya ang kasamang lalake.
d. Gurong nagalit sa klaseng maingay.
e. Pagkadismaya dahil hindi nakuha ang nais.
f. Pagkahilo dahil sa matinding init ng panahon.
g. Paglaki ng mata at ilong (kulang na lang ang paglabas ng
usok sa tenga)
h. Iwas ng pagtingin (mahiyain o may itinatago o may
kasalanan)
i. Pagpalagay ng mga kamay sa baywang( Ako ang
hari dito,
may aangal?)
j. Pagkainip
Mga Hakbang( di-berbal na komunikasyon)
 Hatiin ang klase sa tig-10 miyembro
 Maghanda ng mga kagamitan gaya ng cp, camera at
laptop (if available)
 Gumawa ng isang patalastas( advertisement) tungkol sa
napapanahong issue sa loob ng paaralan.
 Ilagay o i-save sa flash drive at ipasa sa guro.
 Ang patalastas ay tatagal lamang ng 10 hanggang 30
minuto.
Pagpakamalikhain- 20 puntos
Kaayusan at kalinawan- 10 puntos
Paksa- 10 puntos
Performance-10
Kabuuan – 50 puntos
a. Kasaysayan ng Wikang Filipino
b. Mga isyu ukol sa Wikang Filipino
c. Ang Alpabeto at Ortograpiyang Filipino
d.Kalikasan at Istraktura ng Wikang
Filipino
EBOLUSYON NG
WIKANG
FILIPINO
Maikling video
clips
Layunin:
1. Natatalakay ang akdang “ Liham ni Wika kay
Kasaysayan”;
2. Naiisa-isa at nailalarawan ang mga pangyayari sa
pag-unlad ng wikang pambansa;
3. Naipapaliwanag ang hinggil sa wikang pambansa
at wikang opisyal ng Filipino;
4. Natatalakay ang mga mahahalagang batas
pangwika.
Tandaan:

May natatanging pagkakakilanlan ang bawat

bansa. Maaaring ito ay sa disenyo ng
watawat, sa himig ng pambansang awit, o
sa wikang sinasalita. Tulad din ng ibang
bansang malaya, ang Pilipinas ay may sarili
ding pambansang wika.

Ang bahaging ito ay sumasaklaw sa pagtalakay sa

pagsilang at paglago ng wikang pambansa natin.
Tatalakayin din ang ilang mahahalagang konsepto at mga
batas hinggil sa pagkakaroon natin nito.
Dear ate Kasaysayan,
Tandang-tanda ko pa noon, kasalukuyang
nakaratay sa banig ng karamdaman ang ama
kong si Manuel L. Quezon. Pumasok sa silid niya
ang kanyang nars at sinabi “ Sir da press is hir
to see you”. Sa loob-loob ko kung ako lang ay
may kamay sasabunutan ko sa lahat ng parte
nang katawan niya ang nars na yan. Alam
niyang me sakit na ang aking ama eh gusto
pang magpa- presscon.
Palibhasa pulitiko at lubhang mabait ang
aking ama pinapasok niya ang panauhin. Laking
gulat ko at ng aking ama nang makita namin na
pumasok ay isang pari. Priest..Hindi pala pres.
Nasabi ko tuloy sa sarili ko, “ Ano ba ito,
palibhasa pilipit ang dila at matigas pa. Palibhasa
pangyayaring iyon. Pareho silang Pilipino ng
kanyang nars pero nag-uusap sila sa wikang
Ingles. Dahil dito, naisip ng ama ko na dapat
magkaroon ang Pilipinas ng isang wikang
pambansa. Para bawat Pilipino ay mag-uusap sa
wikang ito.
Ginamit ng aking ama ang kanyang
impluwensya kaya napasama sa 1935 ang
artikulo 14 sek. 3, na nagsasabing “ Ang
Kongreso ay gagawa ng hakbang tungo sa
pagpapaunlad at pagpapatibay ng isang wikang
pambansa batay sa isa sa mga umiiral na wika sa
Pilipinas. Para sa akin, ito ang simula para
makalabas ako sa sinapupunan ng aking ama.
Me sapat syang batayan sa mga susunod
niyang hakbang.
ni Pangulong Manuel L. Quezon sa Kongreso,
hiniling niya ang pabuo ng isang
pambansang surian ng wika.
Hindi siya nabigo sa kahilingang ito dahil
noong Nob. 13, 1936-pinagtibay ng Kongreso ang
Batas Komonwelt 184 na nagtatatag ng
Pambansang Surian ng Wika. Nagtalik na ang
pangarap ang aking ama at ang isipan ng mga
kagawad ng Surian ng Wikang Pambansa. Ito
naman ang itinuturing kong paglilihi sa akin.
Pero dahil kakaiba ako umabot ng mahigit
siyam na buwan ang paglilihi sa akin, Noong
Nobyembre 9, 1937, bunga ng pag-aaral na
isinagawa ng Surian ng Wikang Pambansa,
nagpalabas sila ng isang resolusyong
nagmumungkahi sa Pangulo ng Pilipinas sa
 Talagang sabik na sabik na akong
makalabas, at noong Disyembre 30, 1937,
dumating na ang aking pinakaaasam-asam.
Ipinalabas ni Pangulong Manuel L. Quezon
ang Kautusang tagapagpaganap (E.O) 134
na nagpapahayag ng Pagkakaroon ng
Pambansang Wika ng Pilipinas Batay sa
Tagalog. Ito ang maituturing ko na isang
pinakamaligayang araw sa buhay ko. Ang
araw ng aking pagsilang. Mantakin mo,
bago magputukan sa bagong taon eh
isinilang na ako.
 Noong Abril 1, 1940, sa pamamagitan ng
EO263, binigyang pahintulot ang pagpapalimbag
ng aklat Gramatika ay diksyunaryo ng Wikang
Pambansa, at itinakda na simula sa Hulyo 19,
1940, itinuro ang Wikang Pambansa sa lahat ng
Paaralan sa Buong Bansa. Unti-unti ay pinakilala
na ako at nagsisimulang humakbang.
Ngunit lubos ang pagpapakilala sa akin
noong Hulyo 7, 1940. Sa araw na ito ipinagtibay ng
kongreso ang Batas Komonwelt 570 na
nagtatadhana na simula sa Hulyo 4, 1946, ang
Wikang Pambansa ay magiging isa sa mga
Opisyal na Wika ng Bansa. Nag-uumapaw sa
kagalakan ang aking puso sa araw na iyon, dahil
naramdaman ko ang aking kahalagahan. Ang
sarap pala ng feeling kapag ikaw ay kinikilala.
Wikang Pambansa. Ang baduy-baduy naman
yata. Ang haba haba ng pangalan ko. Hindi ba
tayong mga Pinoy dapat maikli lang ang pangalan.
Yung iba dyan dalawang pantig lang di ba. Me
mga pangalang Dingdong, Jonjon, Bongbong,
Leklek, Potpot at kung anu-ano pang pangalan na
madaling tandaan. Mabuti na lang may isang
kalihim na malikhain ang pag-iisip at ako ay
bininyagan. Noong Agosto 13, 1959, pinalabas ni
Kalihim Jose E. Romero ng Kagawaran ng
Edukasyon ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 7
na nagsasaad ng Kailan man at Tutukuyin ang
Pambansang Wika ay Pilipino ang gagamitin.
Simula nga noon tinawag nila akong Pilipino. Ang
sarap pakinggan, ang sarap maging Pilipino.l
humanap ng ibang kaulayaw. Hindi naman sa
nagsasawa na ako ke tagalog dahil siya ang
laging kasama. Pero ano ang magagawa ko, ito
ang tinadhana ng batas. Mabuti na lang napikon
ang biyudang si Tita Cory. Pinatalsik ang
diktador. Kasabay ng pagkakalagot ng kadena
sa kamay ng mga Pilipino ang paglagot din ng
tanikalang nagtatali sa amin ni Tagalog. Paano
ko nasabi ito? Kasi ayon sa artikulo 14, sek, 16
ng 1987 Constitution, “ Ang Wikang pambansa
ng Pilipinas ay Filipino” Samantalang nililinang,
ito ay dapat payabungin at pagyamanin pa salig
sa umiiral na wika sa Pilipinas at iba pang mga
wika”. Take note hindi na Pilipino ang pangalan
ko kundi Filipino. Nagsisimula na sa F. o di ba
medyo klas na..at take note pa rin hindi lang si
yugto sa buhay ko dahil ito ang nagbigay kaganapan sa
aking pagkabinata. Kung baga sa lalaki e tuli na. Pwede
na akong manligaw o maningalang pugad. Sa ngayon ay
masaya akong nakikipagharutan sa iba’t ibang mga wika
sa Pilipinas at sa mga tisoy at tisay.
Nagpapasalamat ako sa iyo at sa sambayanang Pilipino
na patuloy na tumatangkilik sa akin. Biruin mo noong
dati pag nanonood ka ng TV sa hapon halos puro Ingles
ang ginagamit ng mga hinayupak na me kaisipang
kolonyal. Pero bigo sila dahil alam ko na ang mga
Pilipino e mahal ako. Ngayon tignan mo, hindi lang sa
balita ako ginagamit. Pati na rin sa mga cartoons, at pati
na ang mga telenobelang galing sa ibang bansa na
bihirang masabay sa akin ang uka ng bibig. Pero okey
lang yon at least ako’y ginagamit.
Paano ba yan, masyado na yatang naging mahaba ang
sulat ko, hanggang dito na lamang at maraming salamat
sa iyo at sa inyo.
1.Anong nakatutuwang pangyayari ang nagbigay-aral kay
Pangulong Quezon na kailangan talaga ng bansa ang isang
wikang pambansa?
2.Bakit siya tinaguriang “ Ama ng Wikang Pambansa”?
3. Ayon sa liham, paano ito naipaglihi at naisilang?
4.Anu-anong mga mahahalagang pangyayari ang
nagpaunlad sa Wikang Pambansa?
5.Sa ngayon, gaano na kalaki at kaunlad ang ating wikang
pambansa?
 Nagmula sa pulo ng Tsina
 Indonesyo
 Bumbay
 Arabe
 Persyano
 Dahil dito ay nalinang at yumabong ang vokabularyo mula
sa mga unang nanirahan dito.
 TSART SA KASAYSAYAN NG WIKANG FILIPINO
WIKANG
LatinFILIPINO
KASTILA

GRIYEGO

ELEMENTONG ELEMENTON
PAMBANSA G
PANDAIGDIG

LUZON ASY
AMERIKA A

MINDANAO VISAYA
S EUROP
A
LIKHA AFRICA
 Lumitaw ang mga dokumento o kasulatan tungkol
sa Tagalog (o maging sa iba pang wika ng Pilipinas)
 Napagtibay sa batas na Wikang Pambansa ang
Tagalog
 Bagamat naging batayan ng WP ang Tagalog ay
marami pa rin ang hindi lubusang nasunod sa kabila
ng kaliwa’t kanang pagpapalawak, pagpapalaganap
at pagpapaunlad dito gaya ng mga lathalain at
babasahin, paggamit nito sa mga miting,
pampulitika, at sa transaksyong pampamahalaan
bilang opisyal na wika.
 Pagkatatag ng SWP (Institute of National Language)
 1. May mga manunulat at dalubwika pa rin ang
nagpupumilit sa kaalamang laban sa paniniwala ng
nakararami. (Purista)
 2. May mga siyentipikong dalubwika ang nagpupumilit
na ipagamit ang kanilang nilikhang mga bagong salita
gayong hindi naman ito nauunawaan o tinatanggap ng
nakararami.
 3. Maraming Pilipino ang hindi tumatangkilik sa sariling
wika dahil sa kaisipang kolonyal.
 4. Dahil na rin sa rehiyunalismong nangingibabaw sa
damdamin ng ilang Pilipino.
Alibata o baybayin ang tawag sa katutubong
paraan ng pagsulat
Binubuo ito ng labimpitong (17) titik: tatlong
(3) patinig at labing-apat (14) na katinig
 Sa kanilang paglipat dala nila ang kanilang,
paniniwala, tradisyon, gobyerno at ang
wika at sistema ng pagsusulat na
tinatawag na alibata.
Nakipagkalakalan ang mga Pilipino
sa Tsina, Arabya , Malaysia at India
 Hindi lang palitan ng kalakal ang
naganap, natutunan rin ng mga
sinaunang Pilipino ang kultura nila
pati na rin ang mga salitang Patuloy
pa rin ,nating ginagamit tulad ng
mula sa Tsina

apo, ate, kuya, bihon, hikaw, lumpia,

pansit,siyopaw, sotanghon, suki at susi
 mula sa India- guro, bathala, bahala, karma,
mukha, tsaa, mahal(love) sabon, syampu
 mula sa arabya
-alam, hiya, hokum
Malaysia, mura, mahal, ako, ikaw,
mahal(expensive), lalaki, manga, babae,
pangulo, anak, radyo, medya,
nagpatuloy ang kanilang pag-unlad at
paglinang ng pamumuhay ng sinaunang
Pilipino hanggang sa…..
 1521- Nang dumating si Ferdinand Magellan at di
naglaon ay sinundan ni Legazpi ay napag-alaman ng
mga Kastila na ang mga Pilipino ay pinagwatak-watak
ng maraming wika.
 Layunin ng mga Kastila na magkalat ng paniniwala at
simulaing Kristiyano.
 1596- Napaigting ang kanilang pananakop dahil
nagpadala ang hari ng Espanya ng mga prayle upang
isakatuparan ang pagtuturo ng relihiyong Kristiyano.
 Ang ilang prayle ay nahirapang pag-aralan ang ating
wika kung kaya karamihan sa kanilang nag-aral ng mga
iba pang wika. ( 154+110 prayle ang ipinadala sa
Pinas)
 1618-ayon sa kasulatan ang Tagalog ay ginagamit at
nauunawaan kahit saan (di lamang mga katutubo ng isla
sa Luzon) ang suliranin sa wika ay tinangkang lutasin
sa pamamagitan ng pagtatayo ng konseho.
 Napag-alaman ng hari ng Espanya na ang wika ay di
dapat sa pagtuturo, pagpapaunlad at pagpapalawak ng
Kristiyanismo kaya ipinasya nito na ang mga prayle ay
magtuturo ng Kastila sa mga Indio.
 1893- Nagkaroon ng isang kautusan na nagtatakda na
ang mga prayleng lokal ay magiging tagamasid na ex-
officio sa mga paaralan ngunit ang kautusang ito ay di
natupad dahil ang mga prayle.
 1. Ibig ng mga prayle na mapanatili sa
kanilang kamay ang kapangyarihan nila sa
mga tao at upang umasa rin ang pamahalaan
sa kanila.
 2. Ayaw nilang maungusan sa talino ng mga
katutubo kapag natuto na silang
magKastila.
 3. Natatakot silang magkaisa ang mga
katutubo at mag-alsa laban sa kanila kung
may iisang wika silang sinasalita.
 Mga Natutunang salita mula sa mga Kastila
 mundo
 imbyerna
 yelo
 luho
 teknolohiya
 korsunada
 kalye
 abante
 giyera
 hustisya
 intindi atbp…
 PANAHON NG MGA AMERIKANO
(Agosto 13, 1898)
 Sa pagdating ng mga Amerikano ay lalo
pang nagdagdagan ang suliranin sa wika.
 Nagkaroon ng mga paaralang-bayan noong Hulyo 1,
1900 at nagsimulang pumasok ang may 100, 000 mag-
aaral.
 Ang mga guro ay pawang mga kawal na itinalaga ng
Gobernador Militar.
 Ginamit na saligang-aklat ay nasusulat sa Kastila at
dahil wala silang alam sa mga wika sa Pilipinas,
kinailangan nilang malunasan ang suliraning ito.
 Marso 4, 1899-itinatag ni Pangulong Mckinley ang
lupong tagapagsiyasat sa pangunguna nu Jacob Gould
Schurman
 -dumating ang lupong Schurman sa Manila upang
kumuha ng datos tungkol sa Pilipinas.
 Nobyembre 2, 1899-ipinasa ang unang ulat ng Lupong
Schurman tungkol sa Pilipinas at ang lupon ay bumalik
sa Washington.
 Hunyo 3, 1900- Gumawa si Pangulong Mckinley ng
Ikalawang lupon na naglalayong magtatag ng
Pamahalaang Sibil sa Pilipinas. Pinamumunuan ito ni
William H. Taft (Taft Commission)
 Hulyo 1, 1900- pagbalik ng mga mag-aaral sa mga
paaralan na itinayo ng mga milita. Sa panahong ito,
idinagdag ang wikang Ingles sa Kastila bilang wikang
opisyal.
 Hunyo 26, 1902- Ang EL RENACIMIENTO ay nag-ulat
ng Sociedad de Escuitos de Tagalog. Ang mga
kagawad dito ay nagkaroon ng mataimtim na
pagnanasa sa bernakular bilang wikang pambansa.
 Disyembre 1902- sa akda ni David J. Doherty ay
inilathala niya ang isang artikulo ukol sa tagalog.
laman nito ang magandang kapalarang naghihintay sa
paglaganap ng Tagalog sa bansa.
 Enero 1, 1906-(I want you to speak English) Huling
paggamit ng wikang Kastila sa mga kawani ng iba’t
ibang sector at paglilipat ng wikang Kastila sa Ingles
na lengwahe na gagamitin ng mga kawani.
 1908- ang pagsasabatas sa pagtatayo ng isang
surian ng mga wika/wikain sa Pilipinas, na
ipinanukala ni Hukom Norberto Romualdez
 Abril 12, 1909- Pagtatag ng Akademya ng Wikang
Pilipino (Lope K. Santos)
 1915- Nailathala ang Filipino English
Vocabulary(itinatag noong Abril 12, 1909) na
inilaan sa pagtulong sa Pagkakaroon ng
panlahat na wikang Pilipino( Eusebio T.
Daluz-kalihim ng Akademya ng Wikang
Pilipino)
 1918- pagtatag ng Sanghiran San Binisaya
(Academy of the Leyte Samar Bisayan
Dialect) Pangulo Norberto Romualdez isang
bisayang may masidhing pagtatangkilik sa
Tagalog bilang batayan ng wikang pambansa.
1924-tinalakay sa “ The language of
Education in the Philippine Islands na ang
isang wikang pambansa ay dapat maging
isang bernakular.
 1928- ang Philippine Collegian (Pahayagan ng
U.P) ay unang naglathala ng kolum sa Tagalog.
 1934 ang Kumbensyong Konstitusyunal ay
nagpulong upang balangkasin ang Saligang-
Batas, hindi lamang para sa Pamahalaang
Komonwelt,
 kundi maging sa Republika ng Pilipinas,
ay tinalakay ang tungkol sa wikang
pambansa. Itinatag ang isang lupon
para sa Wikang Opisyal upang pag-
aralan ang tungkol sa wikang
pambansa.
 1935- Ang pagpapahalaga sa Ingles
ayon sa Saligang Batas ng 1935
 Nobyembre 1936- ipinalabas ang kautusang
tapagpaganao na nagtadhana ng paglilimbag ng isang
balarila at isang Diksyunaryo sa wikang
Pambansa.pinagtibay ng kongreso ang Batas Komonwelt
bilang 184 na lumikha ng SWP na naatasang gumawa
ng pag-aaral ng mga katutubong wika at pumili ng isa na
magiging batayan ng wikang pambansa.
 Mga kasapi:
 Jaime C. de Veyra- Bisaya Samar-Leyte –Tagapangulo
 Hadji Buto- Moro – kagawad
 Santiago A. Fonacier –Ilocano
 Casimiro Perfecto –Bicol kagawad
 Felix B. Salas- Hiligaynon kagawad
 Cecilio Lopez- Tagalog kalihim
 Isidro Abad- Bisaya Cebu kagawad
 Zoilo Hilario- Kapangpangan
 Jose Zulueta- Pangasinan kagawad
 Lope K. Santos- Tagalog

-layunin ng pangkat na gumawa ng isang kagawad

deskriptibo at
komparatibong sarbey sa isa sa pangunahing wika sa
Pilipinas at mula dito ay pipiliin ang pagbabatayan
kagawad ng
wikang pambansa.
Makalipas ang sampung buwan, napili nia ang Tagalog
bilang batayan ng wikang pambansa.
 Di tulad ng mga Kastila na pinagkaitan tayo ng
kaalaman, ang mga Amerikano ay bukas sa pagturo sa
atin tinuruan nila tayo ng alpabetong Ingles. Ibinahagi
din nila ang kanilang teknolohiya, tinuruan tayo
mamalakad ng gobyerno at ibinahagi din nila ang
kanilang kultura. dahil sa impluwensya ng mga
Amerikano, inasam ng mga Pilipino ang mamuhay na
halintulad sa kanila. dito nagsimula ang colonial
mentality sa kagustuhan nating matulad sa Amerikano,
maraming salita ang ating hiniram sa kanila at
binigyan ng Pilipinong anyo, keyk, tsuper, ketsup,
iskrin, biskwit, websayt, interbyu, direk, perpyum,
basketbol, isports, Iskor, ekomomiks atbp.
Layunin:
1. Mapalaya ang mga Pilipino sa mga
Amerikano;
2. Burahin ang lahat ng impluwensya ng mga
Anglo-Amerikano.
“Co-Prosperity Sphere for Greater East
Asia” itinaguyod para malasap raw ang
sariling kaunlaran at kultura sapagkat ang “
Asya ay para sa mga Asyano” at ang
Pillipinas ay para sa mga Pilipino”.
 Hunyo 24, 1942- ipinalabas ang Ordinansa Militar
blg. 13 na nagsasaad na Niponggo at Tagalog ang
mga opisyal na wika. Sa panahong ito naitatag ang
KALIBAPI( Kapisanan ng Paglilingkod sa Bagong
Lipunan) na may layuning mapabuti ang edukasyon
at moral na rehenerasyon at mapaunlad ang
kabuhayan sa Pilipinas. Si Benigno Aquino ang
nagsilbing direktor.
 Oktubre 14, 1942- muling binuhay ang Wikang
Pambansa, nagpalabas si Masao Tanaka ng mga
lathalaing impormatibo upang sagutin ang mga
katanungan ng publiko tungkol sa usapin ng Wikang
pambansa. Si Jose Panganiban ang nagturo ng
Tagalog sa mga Hapon at di Tagalog.
 -Marami mang hindi kanais-nais na pangyayari sa
panahon ng kanilang pananakop ngunit may
magagandang naidulot naman ito sa
pagpapalaganap at pagdedevelop ng pambansang
wika.
 1. Ginawang pangunahing midyum ng edukasyon
ang wikang pambansang batay sa Tagalog.
 2. Binigyan-diin ang pag-unlad ng Nasyonalismo
 3. Ipinagbawal ang wikang Ingles
 Mga salitang nakuha sa hapon-haba, katol, toto,
jack-en-poy, karaoke, kampay, dahan-dahan,
tamang-tama, at kaban.
1935- sa Saligang Batas ng
Pilipinas, nagtadhana ng tungkol sa
wikang pambansa. “ ang kongreso
ay gagawa ng mga hakbang tungo
sa pagpapaunlad at pagpapatibay
ng isang wikang pambansa na batay
sa isa sa mga umiiral na katutubong
wika.” (Seksyon 3, Artikulo XIV)
 1936 (Oktubre 27)- itinagubilin ng Pangulong
Manuel L. Quezon sa kanyang mensahe sa
Asemblea Nasyonal ang paglikha ng isang
Surian ng Wikang Pambansa na gagawa ng
isang pag-aaral ng mga wikang katutubo sa
Pilipinas, sa layuning makapagpaunlad at
makapagpatibay ng isang wikang panlahat na
batay sa isang wikang umiiral.
 1936 (Nobyembre 13)-pinagtibay ng
Batasang Pambansa ang Batas Komonwelt
Blg. 184 na lumikha ng isang Surian ng
Wikang Pambansa at itinakda ang mga
kapangyarihan at tungkulin niyon.
 Disyembre 30, 1937-Sa pamamagitan ng
Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134 ng
Pangulong Quezon, ang Wikang Pambansa
ay ibabatay sa Tagalog.
Hunyo 7, 1940- Pinagtibay ng Batas-
Komonwelt Blg. 570 na nagtatadhana
simula sa Hulyo 4, 1946. Ang
Wikang Pambansa ay isa sa mga
opisyal na wika ng bansa.
 Abril1, 1940- Ipinalabas an Kautusang
Tagapagpaganap na nagtatadhana ng
pagpapalimbag ng isang balarila at isang
diksyunaryo sa Wikang Pambansa.
Ipinahayag pa ring ituturo ang wikang
pambansa sa mga paaralan sa buong
Pilipinas mula Hunyo 19, 1940.
Agosto 12, 1959- tinawag na Pilipino ang
Wikang Pambansa nang lagdaan ni Kalihim
Jose Romero ng Kagawaran ng Edukasyon
ang Kautusang Blg. 7 Ayon sa kautusang
ito, kaylanman at tutukuyin ang
pambansang wika ay Pilipino ang
 Marso 26, 1954- Nagpalabas ng isang
kautusan ang Pangulong Ramon Magsaysay
sa taunang Pagdiriwang ng Linggo ng
Wikang Pambansa mula Marso 29-Abril 4.
Subalit ang petsa ng pagdiriwang ay inilipat
sa Agosto 13-19 tuwing taon.
 Oktubre 24, 1967- Nilagdaan ni Pangulong
Marcos ang isang kautusang nagtatadhana
na ang lahat ng mga gusali at mga
tanggapan ng pamahalaan ay pangalanan sa
Pilipino.
 Marso 27, 1968- ipinalabas ni Kalihim
Tagapagpaganap, Rafael Salas, ang isang kautusan
na ang lahat ng pamuhatan ng liham ng mga
kagawaran, tanggapan at mga sangay nito ay
maisulat sa Pilipino.
 Agosto 5, 1968-Pinalabas ang Memorandum
Sirkular Blg. 199 na nilagdaan ni Kalihim
Tagapagpaganap Rafael Salas na nananawagan sa
mga pinuno na idaraos ng Surian ng Wikang
Pambansa sa lahat ng purok pangwika.
Agosto 6, 1968- Ang kautusang
Tagapagpaganap Blg. 187 ay nilagdaan ng
Pangulo na nag-aatas sa lahat ng
kagawaran, kawanihan, tanggapan at iba
pang sangay ng pamahalaan na gagamitin
ang wikang Pilipino hanggat maaari sa
Linggo ng Wikang Pambansa at pagkaraan
nito, sa lahat ng opisyal na komunikasyon at
transaksyon ng pamahalaan.
 1969- Agosto 7- Ang Memorandum Blg.277 ay
pinalabas ni Kalihim Tagapagpaganap Ernesto M.
Maceda na bumabago sa Memorandum Sirkular Blg.
199 na nananawagan sa mga pinuno at empleyado ng
pamahalaan na dumalo sa mga seminar sa Pilipino
na idaraos ng Surian ng Wikang Pambansa sa lahat
ng purok pangwika hanggang sa ang lahat ng pook
ay masaklaw ng kilusang pangkapuluan sa
pagpapalaganap ng Wikang Pambansa.
 Agosto 7, 1973- Nilikha ng Pambansang Lupon ng
Edukasyon ang resolusyong nagsasaad na
gagamiting midyum ng pagtuturo mula sa antas
elementarya hanggang tersyarya sa lahat ng
paaralang pambayan o pribado at pasisimula sa
taong panuruan 1974-1975.
 Hunyo 19, 1974- Nilagdaan ni Kalihim Juan L.
Manuel ng Kagawaran ng Edukasyon at Kultura ang
Kautusang Pangkagawaran Blg. 25 para sa
pagpapatupad ng edukasyong bilingwal sa lahat ng
kolehiyo at pamantasan.
 1978 (Hulyo 21)- Nilagdaan ni Ministro ng
Edukasyon at KulturaJuan L. Manuel ang
Kautusang Pangministri Blg. 22 na nag-uutos na
isama ang Pilipino sa lahat ng kurikulum na
pandalubhasaang antas. Magsisimula sa unang
semester ng taong-aralan 1979-1980, ang lahat ng
pangmataas na edukasyong institusyon ay
magbubukas ng anim (6) na yunit sa Pilipino sa
kanilang mga palatuntunang aralin sa lahat ng
kurso maliban lamang sa mga kursong pagtuturo sa
labindalawang (12) yunit.
 1986 (Agosto 12)- Nilagdaan ni Pangulong
Corazon C. Aquino ang Proklamasyon Blg. 9
na kumikilala sa Wikang Pambansa na
gumawa ng napakahalagang papel sa
himagsikang pinasiklab ng Kapangyarihang
Bayan na nagbunsod sa bagong pamahalaan.
Ipinahayag niya taon-taon ang panahong
Agosto 13-19, araw ng pagsilang ng naging
Pangulong Manuel L. Quezon, ang Ama
ng Wikang Pambansa.
 1987( Pebrero 12) Pinagtibay ang Bagong Konstitusyon
ng Pilipinas. Sa Artikulo XIV, Seksyon 6-9 nasasaad ang
sumusunod.
 Sek. 6. Ang wiikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino.
Samantalang nililinang, ito ay dapat payabungin at
pagyamanin pa salig sa umiiral na wika sa Pilipinas at
sa iba pang wika.
 -dapat ay magsagawa ang pamahalaan ng hakbangin
upang ibunsod at puspusang itaguyod ang paggamit ng
Filipino bilang midyun ng opisyal na komunikasyon at
bilang pagtuturo sa sistemang pang-edukasyon.
 Sek. 7. Ukol sa mga layunin ng komunikasyon at
pagtuturo, ang mga wikang opisyal ng Pilipinas ay
Filipino at hanggang walang ibang itinatadhana ang
batas, Ingles.
 Ang mga wikang panrehiyon ay pantulong sa mga
wikang opisyal sa mga rehiyon at magsisilbing
pantulong sa mga wikang panturo noon.
 Sek. 8. Ang Konstitusyong ito ay dapat ipahayag sa
Filipino at Ingles at dapat isalin sa mga pangunahing
wikang panrehiyon, Arabik at Kastila.
 Sek. 9. Dapat magtatag ang Komisyon ng Wikang
Pambansa na binubuo ng mga kinatawan ng iba’t ibang
mga rehiyon at mga disiplina na magsasagawa, mag-
uugnay at magtataguyod ng mga pananaliksik sa
Filipino at iba pang mga wika para sa kanilang
pagpapaunlad, pagpapalaganap at pagpapanatili.
 Anoba ang pormal na
deskripsyon ng FILIPINO
bilang isang wikang
pambansa?
 RESOLUSYON 96-1 ng Komisyon sa Wikang Filipino
Ang Filipino ay ang katutubong wika na
ginagamit sa buong Pilipinas bilang wika
ng komunikasyon ng mga etnikong
grupo. Katulad ng iba pang wikang
buhay, ang Filipino ay dumaraan sa
proseso ng paglinang sa pamamagitan
ng mga panghihiram sa mga wika sa
Pilipinas at mga di-katutubong wika at
ebolusyon ng iba’t ibang barayti ng wika
para sa iba’t ibang saligang sosyal, at
para sa mga paksa ng talakayan at
 1987( Konstitusyong 1987)Pinalabas ng
Kalihim Lourdes R. Quisumbing ng
Departamento ng Edukasyon Kultura at
Palakasan ang Kautusan Bilang 52 na nag-
uutos sa paggamit ng Filipino bilang
wikang panturo sa lahat ng antas sa mga
paaralan kaalinsabay ng Ingles na
nakatakda sa patakarang edukasyong
bilingguwal.
 1988 (Agosto 25) –Nilagdaan ng Pangulong
Corazon C. Aquino ang Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 335 na nagtatagubilin
sa lahat ng departamento, kawanihan,
tanggapan, ahensya at kaparaanan ng
pamahalaan na gumawa ng mga
kinakailangang hakbang para sa paggamit ng
wikang Filipino sa mga opisyal na
transaksyon, komunikasyon at
korespondensya.
 1989 (Setyembre 9) –Pinalabas ng Kalihim
Lourdes Quisumbing ng Edukasyon, Kultura
at Palakasan ang Kautusang
Pangkagawaran Blg. 84 na nag-aatas sa
lahat ng opisyal ng DECS na isakatuparan
ang Kautusang Tagapagpaganap Blg. 335 na
nag-uutos na gamitin ang Filipino sa lahat ng
komunikasyon at transaksyon ng
pamahalaan.
 1990 (Marso 19) –Pinalabas ng Kalihim Isidro Carińo ng
Departamento ng Edukasyon, Kultura at Palakasan ang
Kautusang Pangkagawaran Blg. 21 na nagtatagubilin na
gamitin ang Filipino sa pagbigkas ng panunumpa ng
katapatan sa Saligang-Batas at sa bayan natin.
 1996- Pinalabas ng Commission on Higher Education
ang CHED Memorandum Blg. 59 na nagtatadhana ng
(9)siyam na yunit na pangangailangan sa Filipino sa
pangkalahatang edukasyon at nagbabago sa
deskripsyon at nilalaman ng mga kurso sa Filipino 1
(Sining ng Pakikipagtalastasan) Filipino 2 (Pagbasa at
Pagsulat sa Iba’t ibang Disiplina) at Filipino 3
(Retorika)
 1997-Hulyo- Nilagdaan at ipinalabas ni
Pangulong Fidel V. Ramos ang Proklama Blg.
1041 na nagtatakda na ang buwan ng
Agosto taon-taon ay magiging Buwan ng
Wikang Filipino at nagtatagubilin sa iba’t
ibang sangay/tanggapan ng pamahalaan at
sa mga paaralan na magsasagawa ng mga
gawain kaugnay sa taunang pagdiriwang.
 2001Tungo sa mabilis na
estandardisasyon at intelektuwalisasyon
ng Wikang Filipino, ipinalabas ng
Komisyon sa Wikang Filipino ang 2001
Revision ng Ortograpiyang
Filipino at Patnubay sa
Ispeling ng Wikang Filipino.
 2006 Sa okasyon ng pagdiriwang ng Buwan ng Wikang
Filipino, ipinagbigay-alam ng Komisyon sa Wikang
Filipino ang pagsususpinde sa 2001 Revision ng
Ortografiyang Filipino at patnubay sa Ispeling ng
Wikang Filipino at samantalang nagsasagawa ng mga
pananaliksik, pag-aaral, konsultasyon at hanggat
walang nababalangkas na mga bagong tuntunin sa
pagbabaybay, magsisilbing tuntunin ang Patnubay sa
Ispeling ng Wikang Filipino ng taong 1987.
 2009 Ipinalabas ng Komisyon sa Wikang
Filipino sa pamamagitan ng kanilang Sangay
ng Lingguwistika ang Gabay sa
Ortograpiyang Filipino. Tuluyan nang
isinantabi ang 2001 Revisyong Alfabeto at
1987 Alpabeto, bagamat ano mang tuntunin
sa 1987 at 2001 na hindi binago sa 2009
gabay ay mananatiling ipatutupad.
Saliksikinang mga
probisyon ng Executive
Order 210 at House
Bill 4710 at sa isang
manifesto, ilahad ang
inyong reaksyon at
paninindigan hinggil sa
dalawa.
 PAHAPYAW NA KASAYSAYAN
Ang salita nati’y huwad(peke) din sa
iba Na may alpabeto at sariling letra
Na kaya nawala’y dinatnan
ng
sigwa(storm/bagyo/kalamidad
)
Ang lunday(bangka/boat) sa lawa noong dakong
una. “ Sa Aking Mga Kababata”
Dr. Jose P. Rizal
 Ito ang kinilalang unang sistemang pagsulat ng mga
Pilipino mula sa Alifbata ng Arabia na nang lumaon ay
naging ALIBATA.
 Nakaabot sa Pilipinas sa daang India, Java, Sumatra,
Borneo at Malaya. Pinaniniwalaang pumasok ito
nang maitatag ang emperyo ng Madjapahit sa Java.
 Binubuo ito ng (3) patinig: a, e/i at o/u) Mayroon din
itong labinlimang (14) katinig: ba, ka, da, ga, ha, la, ma,
na, nga, pa, sa, ta, wa, at ya.
 MENSAHE
 Gabay sa Ortograpiyang Pambansa
 Mayaman at sagana ang ating bansa sa kultura at wika.
Mayroon tayong isang daan at pitumpu’t pitong aktibong
wika na karamihan ay nagmula sa iba’t ibang grupo ng
mga katutubo sa ating bansa. Subalit bilang mga Filipino,
mahalaga na ating matutuhan ang wastong paggamit ng
ating pambansang wika.
 Ang Ortograpiyang Pambansa ang siyang magiging gabay
natin sa pagkilala sa kasalukuyang anyo ng wikang
Filipino. Batid natin na nagkakaroon ng pagbabago sa
wika upang makasabay sa pangangailangan ng
kasalukuyang panahon.
LOREN LEGARDA
 Ang baybayin ay binubuo ng labimpitong
(17) simbolo na kumakatawan sa mga titik:
14 katinig at 3 patinig.
Ang mga simbolong kumakatawan sa mga letra.
 Noong nakadestiyero si Jose Rizal sa
Dapitan, sinulat niya ang Estudios sobre la
lengua tagala na nalathala noong 1899.
Kasáma sa mga panukala niyang reporma sa
ortograpiyang Tagalog ang alpabetong may
limang patinig at labinlimang katinig. Ang mga
titik na ito ang naging batayan ng abakada
na binuo ni Lope K. Santos nang kaniyang
sulatin ang Balarila (nalathala, 1940).
•BILANG PANIMULA
ni Virgilio S. Almario
•  Ang gabay sa ortograpiya o palatitikan ng wikang
Filipino ay binubuo ng mga tuntunin kung paano
sumulat gamit ang wikang Filipino.
• Hinango ang mga tuntunin sa mga umiiral na
kalakaran sa paggamit ng Wikang Pambansa,
bukod sa napagkasunduang mga tuntunin, bunga
ng mga forum at konsultasyon, hinggil sa mga
kontrobersiyal na usapin sa ispeling.
Itinatanghal din dito ang mga
naganap na pagbabago mula sa
panahon ng abakadang Tagalog
bunga ng modernisadong alpabeto
at bunga na rin ng umuunlad na
paggamit sa Wikang Pambansa.
Idinagdag sa orihinal na mga titik ng
baybáyin ang katinig na R at ginawang
lima ang patinig: A, E, I, O, U kayâ
dalawampu (20) ang mga titik ng
lumaganap na abakada hanggang sa
panahong tinatawag ang Wikang
Pambansa na wikang Pilipino. Nakahanay
ang mga ito sa sumusunod na paraan:
 A, B, K, D, E, G, H, I, L, M, N, NG,
O, P, R, S, T, U, W, Y. Sa pagbása
ng mga titik, ang mga katinig ay
binibigkas nang may kasámang
patinig na A, gaya ng
sumusunod:
/A/, /Ba/, /Ka/, /Da/, /E/, /Ga/,
/Ha/,
/I/, /La/, /Ma/, /Na/, /Nga/, /O/,
 Kapag ang isang katinig ay may
tuldok sa ibabaw, binibigkas iyon nang
may kasamang tunog na /e/o/i/
halimbawa ay ang =/be/ o /bi.
Kung ang tuldok naman ay nasa
ilalim, ang kasamang patinig
ng katinig ay /o/ o /u/;
halimbawa:
= /bo/ o /bu/.
 Ang pagbubukod sa mga titik E/I at O/U ay
mahahalatang bunga ng matagal na panahon ng
pagtuturo sa bagay na ito kaugnay ng pag-aaral ng
wikang Espanyol.

Sa aklat ni Tomas Pinpin, ang Librong pagaaralan
nang manga tagalog nang uicang Caftilla (1610),
masikap niyang ipinaliwanag na kailangang
matutuhan ng mga kababayan niya ang pagkilála sa
magkaibang mga tunog ng E at I at ng O at U dahil
may mga salita sa Espanyol na magkatulad ng
ispeling ngunit nagkakaroon ng magkaibang
kahulugan dahil sa mga naturang titik. Halimbawa,
iba ang pesa (timbang) sa pisa (dapurakin/aphid o
plant louse)); iba ang rota (pagkatalo) sa ruta
(direksiyon ng pasada).
 Sa pagkilala sa estraktura ng wika
mahalagang maging pamilyar sa taglay
nitong ponolohiya o palatunugan, ang
agham ng mga tunog ng isang wika,
kasama ang pag-aaral ng histori at mga
teorya ng mga pagbabago ng tunog sa
isang partikular na wika o sa dalawa o
higit pang magkakaugnay na mga wika
(Webster, 1990)
SANTIAG0 (2003)
May tatlong salik na kailangan upang
makapagsalita ang isang tao:
1. Ang pinanggalingan ng enerhiya o
lakas
2. Ang artikulador o kumakatal na
bagay
3. Resonador o patunugan
 TSART NG MGA KATINIG SA WIKANG FILIPINO

PARAAN NG PUNTO NG
ARTIKULASYON ARTIKULASYON
Panlabi Pang- Pang- Pangngalangala Glotal
ngipin gilagid
PALATAL
Pasar p t k
a w.t. VELAR
m.t. b d g

Pailong m n Ŋ
m.t. (ng)
Pasutso s h
t w.t.
Pagilid l
m.t.
Pakata r
l m.t.
Malapatinig y w
m.t.
 1) Pasara – ang daanan ng hangin ay harang na
harang. /p, t, k, , b, d, g/
 2) Pailong –ang hangin na nahaharang dahil sa
pagtikom ng mga labi, pagtukod ng dulong dila sa itaas
ng mga ngipin, o kaya’y dahil sa pagbaba ng velum o
malambot na ngalangala ay hindi sa bibig kundi sa ilong
lumalabas. m, n, ŋ/
 3) Pasutsot- ang hanging lumalabas ay nagdaraan sa
makipot na pagitan ng dila at ng ngalangala o kaya’y ng
mga babagtingang pantinig./s, h/
 4) Pagilid- ang hangin ay lumalabas sa mga gilid ng dila
sapagkat ang dulong dila ay nakadiit sa punong gilagid
/l/
 5) Pakatal- ang hangin ay ilang ulit na hinaharang at
pinababayaang lumabas sa pamamagitan ng ilang
beses na pagpalag ng dulo ng nakaarkong dila. /r/
 6) Malapatinig-kaiba sa mga katinig, dito’y nagkakaroon
ng galaw mula sa isang pusisyon ng labi o dila patungo
sa ibang pusisyon. /w,y/ Sa /w/ ay nagkakaroon ng
glayd o pagkakambyo mula sa puntong panlabi-
papasok; samantala, ang /y/ ay ang kabalikan nito—
palabas. Ito ang dahilan kung bakit hindi isinama ang
mga ito sa paglalarawan ng punto ng artikulasyon ng
mga katinig.
 HARAP SENTRAL LIKOD

Mataas i u
Gitna e o
Mababa a

Malayang nagkakapalit sa ilang mga salita ang

mga patinig o at u, gayon din ang e at i.
Halimbawa:
babae-babai lalake-lalaki
totoo-tutoo noon-
nuon
 PONOLOHIYA- Ang ponema
ay tumutukoy sa mga
makahulugang tunog ng isang
wika, Ang maka-agham na pag-
aaral nito ay tinatawag
namang ponolohiya.
 May dalawampu’t isang (21) ponema ang wikang
Filipino labing-anim(16) ang katinig at lima (5) naman
ang patinig. Ang mga katinig sa Filipino ay ang mga
sumusunod:/p, b, m, t, d, n, s, l, r, y, k, g, ŋ,w,

Ang mga patinig naman ay ang /i, e, a, o, u/

Ang ponemang /Ŋ/ ay kumakatawan sa titik na ng.

- Kumakatawan sa impit na tunog o saglit na

pagpigil sa hangin.
 Halimbawa
/tu:boh/ vs /tu:bo’/
/u:poh/ vs /upo’/
/kitah / vs /ki:ta’/

Tandaan: May isa pang kategorya ng mga

ponema. Ito ay ang mga ponemang
suprasegmental. Walang ponemikong
simbolong katawanin ang mga ito. Ito ay ang
tono(pitch)/intonasyon,
haba(length)/diin(stress) at
hinto/antala(juncture)
Pansinin ang pagbabago sa kahulugan
ng mga sumusunod gamit ang mga
ponemang suprasegmental.
a. Dumating na ang Pangulo.
b. Dumating na ang Pangulo?
c. Ako.
d. Ako?
Pagsasanay:

a.TUbo vs tuBO
b.PIto vs piTO
c. PUsod vs puSOD
 Sagot:
a. TUbo vs tuBO
TUbo = /TU: boh/-
growth tuBO=
/tubo’/-sugarcane
b. PIto vs piTO
PIto=/pi:toh/-whistle
piTO= /pito.h/-seven
c. PUsod vs puSOD
PUsod= /pu:sod/part of the sea
puSOD=/pu:sod/-navel

(karagdagang pagsasanay)
Bigkasin ang mga sumusunod.
1. puno
a. tree- /pu:noh/
b. head of the department-/pu:no’/
c. full- /puno’/
2. buko
a. young coconut - /bu:ko.h/
b. got caught - /buko.h/
3. mangkukulam
a. witch –/maŋkuku:lam/
b. to be witch- maŋ:kukulam
4. paliguan
a. take a bath -/paliguan/
b. bathroom- /pa:li:guan/
5. baka
a. baka-maybe-/baka.h/
b. cow-/ba:kah/
6. daing
a.dried fish -/da:iŋ (patakaran para mahabang
ing at ng (ŋ)
b. groan- /daiŋ/
 ‘(impit) pigil na hangin (a e i o u)
.h- malayang bugso ng
hangin/magtatapos sa a e i o u)
Ŋ- digrapo
/ - walang malalaking titik
kapag nakapasok dito.
 Bigkasin din ang mga sumusunod. Huminto naman
kapag nakita ang #:
a. Hindi
puti #
b. Hindi # puti #
c. Si Mark Anthony # at ako #
d. Si Mark # Anthony # at ako #
e. Hindi # ako ang may kasalanan #
f. Hindi ako # ang may kasalanan #
g. Doc # Jun Roman # ang aking pangalan
h. Doc # Jun # Roman # ang aking pangalan #
i. Doc Jun Roman # ang aking pangalan #
 Makaagham na pag-aaral ng mga
makabuluhang yunit ng isang salita o
morpema.

1. Ang morpema ay maaaring isang

ponema. Halimbawa nito ay ang
/o/ at /a/ na sa ating wika ay
maaaring mangahulugan ng
kasarian.
 HALIMBAWA
 maestro vs maestra tindero vs tindera
 Angelito vs Angelita Paulo vs Paula
 abugado vs abugada tisoy vs tisay

2. Ang ikalawang uri ng Morpema ay ang mga salitang-

ugat. Mga payak itong salita dahil walang panlapi

mata payong ligaya pagod saya

tuwa
kain bato taas
 3. Ang huling uri nito ay ang mga panlapi na
maaaring unlapi, gitlapi o hulapi. Mga mga
salitang gumagamit ng kumbinasyon ng iba’t
ibang paraan ng paglalapi. Tukuyin ang mga
uri ng panlaping ginamit sa mga sumusunod
na halimbawa:
minata matahin mapangmata
 nagpayong nagpayungan pinayungan
pagurin ikinapagod napagod
tumaas nakipagtaasan taasan
batuhin nagbatuhan binato
samakatwid (3 anyo ng morpema)
 a. morpema isa ay ang binubuo ng isang
ponema
 b. morpemang binubuo ng salitang-ugat-
binubuo ng salitang-ugat ay mga
salitang payak, mga salitang walang
panlapi.
 c. morpemang binubuo ng panlapi- ang
panlapi ay may kahulugang taglay kaya’t
bawat isa ay isang morpema.
 Ang pagbabagong morpoponemiko ay
tumutukoy sa anumang pagbabago sa
karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa
impluwensya ng kaligiran nito.
 Ang kaligiran ay yaong mga katabing
ponemang maaaring makaimpluwensyang
ponema ay maaaring yaong sinusundan ng
morpema o yaong sumusunod dito, bagamat
karaniwan nang ang sinusundang ponema
ang nakaiimpluwensya.
 1. ASIMILASYON- Ito
ang pagbabagong
karaniwang
nangyari sa tunog na /ŋ/ sa mga
panlaping pang-, mang-, hing-
o sing- dahilan sa impluwensya
ng kasunod na tunog (unang
tunog ng salitang nilalapian)
halimbawa
 pang- + bansa = pangbansa = pambansa
 mang- + bola = mangbola = mambola

sing- + tamis = singtamis = sintamis

mapapansin na isa sa tatlong ponemang

pailong,/m/,/n/,/ŋ/ ang ginagamit at
ibinabagay sa punto
ng artikulasyon ng kasunod na tunog upang higit na
maging madulas ang pagbigkas ng salita.

2 URI NG ASIMILASYON
1. GANAP
2. HINDI GANAP
Sa asimilasyong ganap, bukod sa
pagbabagong nagaganap sa ponemang /ŋ/
ayon sa punto ng artikulasyon ng kasunod na
tunog, nawawala pa rin ang unang ponema ng
nilalapiang salita dahil ito ay inaasimila o
napapaloob na sa sinusundang ponema.
hal. a. [pang-] +palo------pampalo-------pamalo
b. [pang-]+tali--------pantali ------panali
c. [pang-]+ tabas -----pantabas-----panabas
 Itoang pagbabagong nagaganap sa pusisyong
pinal ng isang morpema dahilan sa
impluwensya ng kasunod na tunog.
halimbawa
pang-+tukoy=pantukoy=pantukoy
mang-+dukot=mangdukot=mandukot
sing-+puti=singputi=simputi
mang-+bola=mambola
Pansinin na ang tunog na /ŋ/sa panlapi
ay nagiging /m/ kapag ikinabit sa mga
/p/,/m/,o /b/.
 Kung ang isang panlapi o salita ay
nagtatapos sa /ŋ/ ay ikinakabit sa
isang salitang-ugat na nagsisimula
sa /p/, o
/b/, ang
/ŋ/ ay nagiging /m/ ang /h/.
[pang-]+paaralan---pampaaralan
[pang-]+bayan------pambayan
 Ang huling ponemang /ŋ/ naman ng isang morpema
ay nagiging /n/ kung ang kasunod ay alinman sa mga
sumusunod na ponema: /d, l, r, s, t/.
 [pang-]+dikdik----
pandikdik
 [pang-]+ taksi ----pantaksi

2. Pagpapalit ng Ponema
May mga ponemang nagbabago o
napapalitan sa pagbubuo ng mga
salita. Kung minsan, ang
ganitong pagbabago ay
nasasabayan ng pagpapalit ng
diin.
 1. /d/---/r/ ang ponemang /d/ sa posisyong inisyal ng salitang
nilalapian ay karaniwang napapalitan ng ponemang /r/
kapag patinig ang huling ponema ng unlapi.
 ma-+dapat =madapat = marapat
 ma-+dunong= madunong= marunong

May mga halimbawa namang ang /d/ ay nasa posisyong pinal

ng salitang nilalapian. Kung ito ay hinuhulapian ng [an] o [in],
ang /d/ ay karaniwang nagiging /r/
lapad + an =lapadan =laparan
tawid + in = tawidin = tawirin
( pansinin na ang pagpapalitan ng /d/ at /r/ ay nagaganap
kapag ito’y nakapagitan sa dalawang patinig)
 /h/ ---/n/
sa ilang halimbawa, ang /h/ bagamat hindi binabaybay o
tinutumbasan ng titik sa pagsulat ng panlaping/-han/ ay
nagiging /n/
/tawah/+an-----/tawahan/---tawanan
 /o/---/u/
Ang ponemang /o/ sa huling pantig ng salitang-ugat na
hinuhulapian o salitang inuulit ay nagiging /u/. Sa mga
salitang inuulit, ang /o/ ay nagiging /u/ sa unang hati
lamang ng salita.
dugo+ an -------duguan
mabango--------mabangung-mabango
 3. Metatesis- kapag ang salitang-ugat
na nagsisimula sa /l/ o /y / ay nilalagyan
ng gitlaping-in-, ang /i/ at /n/
ay nagkakapalitan ng
pusisyon.
-in + lipad -----nilipad
-in + yaya ----niyaya
 4. Pagkakaltas ng ponema
-nagaganap ang pagbabagong ito kung
ang huling ponemang patinig ng
salitang-ugat ay nawawala kapag
nilalagyan ng hulapi.
takip+an=takipan=takpan
sara+an = sarahan =sarhan
atip+an-=atipan=aptan
tanim+an=taniman=tamnan
sunod + in - sunodin - sundin
dala + han - dalahan - dalhan
 5. Paglilipat-diin
May mga salitang nagbabago ng diin
kapag nilalapian, maaaring malipat ng isa o
dalawang pantig ang diin patungong huling
pantig o maaaring malipat ng pantig
patungong unahan ng salita.
hal: basa+-hin----
basahin ka+sama+han---
kasamahan laro+an---
laruan (lugar)
hal: iwas ,sira ,lapat
iwasan, sirain, lapatan-naiiba ang bigkas,
dahilan sa paglilipat-diin nagbabago
ang salita ang nagbabago ng diin
kapag ito ay nilapian.
 6. Reduplikasyon
Pag-uulit ito ng pantig ng salita. Ang
pag-uulit na ito ay maaaring
magpahiwatig ng kilos na ginagawa o
gagawin pa lamang, tagagawa ng kilos
o pagpaparami.
hal.
aalis matataas magtataho
pupunta masasaya
naglalakad
 Hatiin ang klase sa tig-anim na
miyembro at gawin ang mga
sumusunod(10 pts)
Pagbibigay ng mga sariling halimbawa ng
mga pagbabagong morpoponemiko.
(tig-5 sa bawat uri)
 Kalikasan sa Pakikinig

a. Ang Proseso ng Pakikinig

b.Mga Gabay Tungo sa
Epektivong Pakikinig
c.Mga Antas o Lebel ng
Pakikinig
d.Mga Elementong
Nakakaimpluwensya sa Pakikinig
“ When people talk,
listen completely.
Most people never
listen.” Ernest
Hemingway
 Hmmm! Oonga hon,
nakapapagod ang trapik sa Hon, kumusta
Edsa…taposginitgit pa ako naman ang
sa MRT…kaya ito trabaho mo?
nagugutom akomasyado…
as in..kain na nga tayo…

That’s nice, buti

kapa..ako
grabe ang
nangyari sa
akin…
 MAKRONG KASANAYAN SA PAKIKINIG

 Bakitkailangang matuto ang isang tao ng

epektibo at kritikal na pakikinig? Bakit
kailangang linangin ng bawat isa ang
kanyang kasanayan sa pakikinig? Mamili ka
sa mga sumusunod. Alin ang nanaisin mo?
Karunungan o kamangmangan?
Impormasyon o Mis-impormasyon?
Pakikisangkot o Pagwawalang-bahala?
Kawilihan o Pagkabagot?
Kaligayahan o Kalungkutan?
 Pagdinig- ito ay isang pisikal na proseso ng pagkatal ng
sound waves sa ating eardrums at ang paglabas ng
mga elektro-kemikal na impulses mula sa loob ng tainga
patungo sa sentral na awditoryo ng ating utak. Ito rin ay
isang pisyolohikal na proseso ng pagdekoda ng tunog.
 Pakikinig-ito ay ang paglalaan ng matamang atensyon,
at ang pag-unawa sa ating napakikinggan.
 50% lamang ang ating napapakinggan, matapos ang
dalawang araw, kalahati na lamang nito ang ating
natatandaan o 25% lamang ng orihinal na mensahe.
“ Lost Art”-lagi nang nakakaligtaang kasanayan.
 Maaliw- ang buong benepisyo ng pakikinig ay isang
kapakinabangang napapasaatin bilang bahagi ng
pagbibigay-kasiyahan o aliw sa mga tagapakinig;
 Maglikom ng mga impormasyon at kaalaman-ang mga
kaalamang ibinabahagi ng tagapagsalita at kabang-
yaman sa isipan ng tagapakinig;
 Magsuri-hinihingi ang pagsusuri sa mga mapakinggan
bago gumawa ng aksyon o desisyon.
 Ito ay isang aktibong proseso ng pagtanggap ng
mensahe sa pamamagitan ng sensoring pandinig at
pag-iisip. Aktibo ito dahil nagbibigay-daan ito sa isang
tao na pag-isipan, tandaan at ianalisa ang kahulugan at
kabuluhan ng mga salitang kanyang napakinggan.
 Ito rin ay pagtugong mental at pisikal sa mensaheng
nais ipabatid ng tagapagdala ng mensahe. Ang
sensoring pakikinig ay nananatiling bukas at gumagana
kahit na tayo ay may ginagawa. At naririnig natin ang
mga tunog na nagsisilbing stimuli. Ang wave stimuli na
ito ay dumaraan sa auditory nerve patungo sa utak.
Yagang (1993) ang pakikinig ay
kakahayang matukoy at maunawaan
kung ano ang sinasabi ng ating kausap.
Howatt at Dakin (1994) nakapaloob sa
kasanayang ito ang pag-unawa sa
diin, gramatika, talasalitaan at
pagpapakahulugan sa sinabi ng
tagapagsalita.
Mahalaga ang pakikinig sa ating pang-
araw-araw na gawain. Sinabi nina Wilga
Rivers (1981) na makalawang beses
tayong nakikinig kaysa nagsasalita,
makaapat na beses kaysa nagbabasa
at makalimang beses kaysa nagsusulat.
Kapag tayo’y marunong makinig, madali
tayong masasanay sa pagsasalita
sapagkat ang ating napakinggan ay
masasabi natin nang mabuti.
Mahikayat na magsalita ang kabilang
panig.
Magbigay ng ganap na pakikinig.
Pagtanggap sa karapatan ng ibang tao na
masabi ang mga ideya o niloob.
Tumanggap ng mga impresyon at
impormasyon na kapaki-pakinabang at
maaaring magamit.
 Ang pakikinig at isang mabilis at mabisang
paraan ng pagkuha ng impormasyon kaysa sa
tuwirang pagbabasa.
 Ang pakikinig sa kapwa ay daan upang ang bawat isa ay
magkaunawaan at magkaroon ng mabuting palagayan.
 Sa pakikinig kinakailangan ang ibayong konsentrasyon sa
pag-unawa, pagtanda o paggunita sa narinig.

(sa pag-aaral na isinasagawa mas maraming oras

ang nagagamit ng tao sa pakikinig kaysa sa
pagsasalita dahil mas madalas ay mas gusto pa niya
ang makinig kaysa sa magsalita)
 Sa loob ng silid-aralan mas gusto pa ang makinig sa
talakayan ng guro at kapwa mag-aaral kaysa sa
aktibong makilahok sa kanila.
 45% ay nagagamit sa pakikinig
 30% ay sa pagsasalita
 16% ay sa pagbabasa
 9% naman sa pagsulat
 Alamin ang layunin sa pakikinig
 Magtuon ng matamang pansin sa pinakikinggan
 Alamin ang pangunahing kaisipan sa pinakikinggan
 Maging isang aktibong kalahok
 Iwasang magbigay ng maagang paghuhusga sa kakayahan
ng tagapagsalita
 Iwasan ang mga tugong emosyunal sa naririnig
 Tandaan ang mga bagay na nakita at napakinggan
 Semicircular canals
Vestibular
cochlear nerve
pinna

cochlea

External
Auditory tube
auditory
canal Middle ear cavity
 1. Deskriminatibo
• Matukoy ang pagkakaiba at di-
pasalitang paraan ng komunikasyon.
• Binibigyan pansin ang paraan ng pagbigkas
ng tagapagsalita at kung paano siya
kumikilos habang nagsasalita.
 2. Komprehensibo

• Maunaawaan ang kabuuan ng mensahe.

• Maintindihan ang nilalaman at kahulugan ng
kanyang pinakikinggan.
 3. Paglilibang
• Upang malibang o aliwin ang sarili.
• Ginagawa para sa sariling kasiyahan.
 4. Paggamot
• Matulungan ng tagapakinig ang nagsasalita na
madamayan o makisimpatiya sa pamamagitan ng
pakikinig sa hinaing o suliranin ng nagsasalita.
 5. Kritikal/Masusi/Mapanuring Pakikinig
• Gumagamit ng pagbubuo ng hinuha upang makabuo ng
ganap na pag-aanalisa o pagsusuri sa paksang narinig.
• Makabubuo ng analisis ang tagapakinig batay sa
narinig.
• Malinawan ang tagapakinig sa puntong nais niyang
maintindihan.
1. Edad o gulang
 Kung bata ang nakikinig ng pahayag, di kailangang
mahaba ang pahayag dahil masyadong maikli ang
kanilang interes, bukod pa sa kanilang kakulangan
sa pang-unawa.
 Sa mga edad na o matatanda na ay hindi rin mabuti
ang mahabang pakikinig hindi dahil sa nababagot
sila kundi dahil sa mga nararamdaman nila sa
katawan bunga ng kanilang katandaan.
2. Oras
o Malaki rin ang impluwensya ng oras sa pakikinig
o Ang isang tagapakinig na tawagan sa hatinggabi o sa
madaling-araw ay di kasing linaw ng pakikinig niya
sa oras na gising na gising na ang kanyang
kamalayan.
o May mga oras na de-peligro rin tayong tinatawag, ang
isang nagbibigay ng panayam na malapit na sa oras ng
tanghalian ay din na rin epektibo sa mga tagapakinig.
o Ang mga estudyante na may klase sa umaga ay mas
aktibong tagapakinig kaysa sa mga estudyanteng
panghapon.
3. Kasarian
Sinasabing magkaiba ang interes ng mga lalaki at babae
 Ang mga lalaking tagapakinig ay ayaw sa babaeng
tagapagsalita dahil maligoy masyado sa pagsasalita at
maraming sinasabi o ipinaliliwanag na nagiging negatibo
para sa kanila kaya hindi pinakikinggan. At gusto rin nilang
pinakikinggan ay ang paksang may pansirili silang interes.
 Ang mga babae naman ay ayaw sa lalaking tagapagsalita
dahil sa may katipiran ng mga ito sa pagbibigay ng
paliwanag.
 Higit na mahaba ang pasensya ng babae sa pakikinig kaysa
sa mga lalaki dahil madali silang mainip.
4. Tsanel
 Paggamit ng instrumento sa paghahatid ng
mensahe ay malaking tulong upang magkaunawaan
gaya ng cellphone, telepono, mikropo, radyo atbp.
 Epektibo pa ring tsanel sa pagpaparating ng
mensahe ay ang personal na pakikipag-usap kaysa
sa paggamit ng instrumento dahil malinaw na
masasabi ang mensahe gayon din ang kanyang
emosyon.
5. Kultura
Ang pagkakaiba-iba ng kultura ng tao ay nagiging dahilan
din ng mabuti at di-mabuting kawilihan sa pakikinig.
 Ang pananalangin ng ating mga kapatid na katutubo ay
iba sa panalangin nating mga kristiyano parehong
Pilipino pero magkaiba ng kultura.
 Sa panayam, may mga tao na malayang
nakapagtatanong at sumasalungat habang nagsasalita
ang tagapanayam pero mayroon namang tahimik at
taimtim lamang nakikinig habang nagsasalita ang
tagapanayam at magtatanong lamang sila kapag tapos
na itong magsalita.
6. Konsepto sa sarili
 Ang tagapakinig ay may katalinuhang taglay na
maari niyang magamit sa pagkontra o pagsang-
ayon sa sinasabi ng tagapagsalita.
 Ang sariling pagpapakahulugan ng tagapakinig sa
kanyang naririnig na mensahe ng kausap ay
maaaring magwakas sa mabuti o di-mabuting
katapusan.
7. Lugar
 Ang tahimik at malamig na lugar ay lubusang
nakahihikayat at nakapagpapataas ng level
ng konsentrasyon ng isang tagapakinig ng
isang panayam.
 Ang mainit, maliit at magulong lugar ay
nagdudulot ng pagkainis at kawalan
ng ganang makinig ng mga
tagapakinig.
1. Eager Beaver
Siya ang tagapakinig na ngiti nang ngiti o tangu nang
tango habang may nagsasalita sa kanyang harapan,
ngunit kung naiintindihan niya ang kanyang naririnig
ay isang malaking tanong.
2. Tiger
Siya ang tagapakinig na laging handang magbigay ng
reaksyon sa anumang sasabihin ng tagapagsalita
upang sa bawat pagkakamali ay parang tigre siyang
susugod at mananagpang.
3. Sleeper
Siya ang tipo ng tagapanakinig na nauupo
sa isang tahimik na sulok ng silid. Wala
siyang tunay na intensyong makinig.
4. Bewildered
Siya ang tagapakinig na kahit na anong pilit ay
walang maiintindihan sa narinig. Kapansin-
pansin ang pagkunot ng kanyang noo,
pagsimangot at anyong pagtataka o
pagtatanong ang kawalan niya ng malay sa
kanyang mga naririnig.
5. Frowner
Siya ang tipo ng tagapakinig na wari bang lagi
na lang may tanong at pagdududa. Makikita sa
kanyang mukha ang pagiging aktibo, ngunit
ang totoo, hindi lubos ang kanyang pakikinig
kundi isang pagkukunwari lamang sapagkat
ang hinihintay niya ay ang oportunidad na
makapagtanong para makapag-paimpres.
6. Relaxed
Isa siyang problema sa isang nagsasalita.
Paano’y kitang-kita sa kanya ang
kawalan ng interes sa pakikinig. Itinutuon
ang kanyang atensyon sa ibang bagay at
walang makitang iba pang reaksyon
mula sa kanya, positibo man o negatibo.
7. Busy bee
Isa siya sa pinakaaayawang tagapakinig sa anumang
pangkat, hindi lamang siya nakikinig, abala rin siya sa
ibang gawain tulad ng pagsusulat, pakikipagtsismisan sa
katabi, pagsusuklay, o anumang gawaing walang
kaugnayan sa pakikinig.
8. Two-eared Listener
Siya ang pinakaepektibong tagapakinig, nakikinig siya
gamit hindi lamang ang kanyang tainga kundi maging ang
kanyang utak. Lubos ang partisipasyon niya sa gawain
ng pakikinig. Makikita sa kanyang mukha ang kawilihan
sa pakikinig.
 Makinig at pahalagahan ang sinasabi ng kapwa upang
mapaamo ang matigas na damdamin.
 Madaling maunawaan ang posisyon ng iba kung mataimtim
na makikinig sa kanya.
 Maiiwasan ang puwang ng di-pagkakaunawaan o di-
pagkakasunduan kung nakikinig sa bawat nagsasalita
 Madaling matulungan ang kapwa sa pamamagitan ng
pakikinig.
 Matutuklasan ang mga kahinaan ng bawat isa tungo sa
pagbabago sapagkat masusuri at maaanalisa ang mga
kahinaan sa pamamagitan ng masusing pakikinig.
o Ang pakikinig daw ang pinakamadali sa apat
na makrong kasanayan.
o Ang mga marurunong lamang daw ang
mahuhusay makinig.
o Hindi na raw kailangang pagplanuhan ang
pakikinig.
Pagbuo ng maling kaisipan
Pagkiling sa opinyon
Pagkakaibaiba ng pakahulugan
Pisikal na dahilan
Pagkakaiba ng kultura
Suliraning pansarili
1. Atensyon –upang mapaunlad ang atensyon, kailangang
makinig lagi sa mga bagay-bagay sa pamamagitan ng
pagbibigay pokus sa mga tono at ingay na naririnig sa
kapaligiran. Gawin ito sa araw-araw.
2. Pagkilatis sa Pakikinig- ito ay nangangailangan ng
pakikinig sa mga tunog at pagsusuri nito batay sa uri, taas
ng tono at lakas at bilis ng tunog ayon sa batayang
nabanggit.
3. Pakikinig nang pang-unawa- ito ay paraan ng pagsasalin
at pag-uugnay ng mga tunog, uri, taas at baba ng tinig,
lakas o hina nito, bilis at bagal ng pagbigkas tungo sa
simbolong pangkaisipan.
 Sagutin
1. Ano ang inyong pananaw
tungkol sa pakikinig?
2. Bakit mahalagang matutuhan ang
kasanayan sa pakikinig?
3. Paano nagaganap ang proseso ng
pakikinig?
4. Anong uri ng pakikinig ang mga
talakayan sa klase? Bakit?
5. Ano ang kaugnayan ng kapaligiran sa
pakikinig?
I. Makinig ng pang-umagang balita sa radyo o manood
ng telebisyon. Itala ang mahahalagang detalyeng
binanggit gaya ng sumusunod:
Ano:
Sino:

Kailan:
Bakit:
Paano:
(15 pts)
II.“Upuan”ni Gloc-9 - Suriin ang nilalaman nito. Ibigay ang
mga simbolong ginamit sa awit. (15 pts)

III.Magteyp ng ilang patalastas na narinig sa radyo at

telebisyon tungkol sa kalidad ng produkto. Magbigay ng
reaksyon tungkol dito (10 pts)
“ Talk low, talk slow,
and don’t talk too
much” -John
Wayne-
Soft Palate Hard palate

Tonsil Uvula

Tongue Teeth

Gums Lip
 Ito
ay kakayahan at kasanayan ng
isang tao na maihayag ang kanyang
ideya, paniniwala at nadarama sa
pamamagitan ng paggamit ng wikang
nauunawaan ng kanyang kausap.

Pag-uusap ng dalawa o higit pang bilang ng mga

tao: nagsasalita at ang kinakausap.
 1. Kaalaman- “ You cannot say what you do
not know” kailangan ay may sapat na
kaalaman hinggil sa iba’t ibang bagay.
 a. paksa ng pinag-uusapan
 b. sapat na kaalaman sa gramatika para sa
epektivong paggamit ng mga salita
 sapat na kaalaman sa kultura ng
pinanggagalingan ng wikang ginagamit
 2. Kasanayan
a.sapat na kasanayan sa pag-iisip ng
mensahe sa pinakamaikling panahon
(presence of mind)
b.sapat na kasanayan sa paggamit ng mga
kasangkapan sa pagsasalita tulad ng tinig,
tindig, galaw, kumpas at iba pang anyong di-
berbal
c.sapat na kasanayan sa 4 na genre ng
pagpapahayag: pagsasalaysay, paglalahad,
pangangatwiran at paglalarawan
 3. Tiwala sa Sarili
 Ang isang taong walang tiwala sa sarili ay
karaniwang nagiging kimi o hindi palakibo.
Nagiging mahina ang tinig, garalgal na boses,
mabagal na pananalita, pautal-utal,
nanginginig, naninigas o umiiwas ng tingin.
 Madalas din itong kabado lalo na sa harap ng
pangkat o publiko.
 Nahihirapan din silang papaniwalain ang
ibang tao dahil mismo sa kanilang sarili ay
wala silang tiwala.
 Tinig- ito ang pinakamahalagang puhunan ng isang
nagsasalita. Kinakailangan ng tinig na
mapanghikayat at nakakaakit pakinggan.
 Bigkas- napakahalagang wasto ang bigkas ng
isang nagsasalita. Kailangang matatas at malinaw
ang pagbigkas niya sa mga salita. Dahil ang maling
pagbigkas ng mga salita ay maaaring magbunga ng
ibang pagpapakahulugan sa salitang iyon lalo pa’t
ang wika natin ay napakaraming mga homonimo.
o Tindig
Sa isang tagapagsalita, lalo na sa isang pagtitipon o sa
mga timpalak-pambigkasan napakahalaga ng tindig. May
tikas mula ulo hanggang paa. Magiging kapani-paniwala at
kalugod-lugod sa paningin ng mga tagapakinig.
o Kumpas

Ang kumpas ng kamay ay importante upang hindi

magmukhang robot o tuod ang isang tagapagsalita.
o Kilos

Ang ilang bahagi ng katawan ay maaari ring gumalaw

kagaya ng mata, balikat, paa at ulo.
Naipaaabot sa kausap ang kaisipan at
damdaming niloloob ng nagsasalita;
Nagiging kasangkapan sa pagkakaunawaan
ng mga tao;
Nakapag-aanyaya o nakaiimpluwensya ng
saloobin ng nakikinig; at
Naibubulalas sa publiko ang opinyon at
katwirang may kabuluhan sa kapakanang
panlipunan upang magamit sa pagbuo ng mga
patakaran at istratehiya sa pagpapatupad ng
mga ito.
Mga dapat tandaan sa pakikipag-ayos ./pagsasagawa ng
pakikipanayam:
 Pakikipagtipan sa kakapanayamin, pagtatakda ng
araw,
oras, at lugar na maluwag sa kakapanayamin.
 Pagtatala ng mga katanungan na maaaring itanong sa
kakapanayamin.
 Maging maayos sa pananamit at dumating sa takdang
oras.
 Maging magalang, makinig nang mataman at magpakita ng
kawilihan.
 Iwasan ang pagtatanong na makaka-ofend sa kinakausap at
mga katanungang sinasagot ng oo o hindi lamang.
 Magpasalamat sa kinakapanayam pagkatapos ng interbyu.
1).Pakinggan ang bawat sasabihin ng mga kasama sa
pagtatalakayan.
2)Makibahagi,huwag matakot maglahad ng katotohanan,
huwag manatiling tahimik.
3)Huwag lilihis sa paksang pinag-uusapan na maaaring
makapagpabagal sa talakayan.
4) Magkaroon ng bukas na isipan.
5)Iwasan ang maling pangangatwiran at pag-iisip, huwag
sasalungat sa katwiran ng higit na nakararami.,
6)Iwasan ang pagiging mapagmataas o makipag-alit sa mga
kasama.
 Ito ang pagbigkas sa isang kompetisyon
na walang tiyak na kahandaan sa
pagbigkas.
Mga itinakdang konsiderasyon para sa
extempore:
1)Limitado sa oras sa pagitan ng
pagkuha ng paksa at sa mismong
paligsahan.
2) Pagtatakda ng oras sa
 Pinaghandaang talumpati
 Ang tagapagsalita ay gumagawa muna ng kanyang
talumpati, may paghahanda at kailangang
memoryado o saulado ang pyesa bago bigkasin ang
talumpati.

Pagbasa ng papel sa panayam o kumperesya

Ito ang kasanayang pagsulat ng papel na babasahin
sa kumperensya, ang pag-oorganisa ng mga ideya at
ang pagsulat ng panimula, katawan at
wakas/konklusyon ay dapat na magkakaugnay at may
kaisahan.
1)Nauumid, nauutal at hindi makapagsalita nang
maayos kapag nakaharap sa maraming tao.
2)Masyadong magalaw ang katawan at hindi
nakapokus ang pansin sa mga nakikinig.
3)Hindi maramdaman ng mga tagapakinig ang
kataimtiman at katotohanan ng bawat salitang
binibitiwan.
4)Masyadong mahina ang tinig at hindi sapat
upang marinig ng lahat ang sinasabi ng
mananalumpati.
 Magkaroon ng positibong pananaw, isiping kaya mong
magsalita sa harap ng madla. Isipin ding hindi nag-iisa,
dahil lahat ng tagapagsalita at kinakabahan sa mga
unang segundo o minuto ng pagsasalita.
 Magtiwala sa iyong sarili, isiping may mahalagang ideya
na ibabahagi sa madla.
 Tanggapin mo ang iyong sarili, ang iyong tagumpay at
kabiguan, ang iyong kalakasan at kahinaan, ang iyong
kagandahan at kapintasan, isiping maging ang mga
taong may depekto ay maaari ring magtagumpay.
 Magkaroon ng marubdob na pagnanasang maging
mahusay na tagapagsalita.
 Harapin mo ang takot, huwag mong takasan. Hindi ka
magkakaroon ng karanasan kung hindi mo susubukan.
 Magpraktis ka ng magpraktis. Magsimula sa pagharap
sa maliliit na pangkat hanggang sa malaking madla.
 Isiping ang mga madlang tagapakinig at palakaibigan at
hindi mapanghusga.
 Magdasal, humingi ng lakas at dunong sa Poong
Maykapal.
 Gamit ang kasunod na tseklist, iebalweyt ang
iyong kakayahan sa pagsasalita sa
pamamagitan ng paglalagay ng tsek sa kahon
ng katangiang iyong taglay. Matapos ay ilista
ang mga paraang iyong magagawa o
maipapangako upang malinang ang katangiang
hindi mo nilagyan ng tsek.
(may kalakip na kopya)
Kahulugan at kahalagahan ng Pagbasa:
 Ang pagbasa ay interpretasyon ng mga nakalimbag
na simbolo ng kaisipan. Pagpapakahulugan ito ng mga
nakatitik na sagisag ng mga kaisipan.
 Ang pagbasa ay pagtanggap ng mga mensahe sa
pamamagitan ng pagtugon ng damdamin at kaisipan sa
mga titik at simbolong nakalimbag sa pahina.
 Ang pagbabasa ay susi sa malawak na karunungan
natipon ng daigdig sa mahabang panahon.
 Ayon kay Arrogante, ang pagbabasa ay
nakapagpapalawak ng pananaw at paniniwala sa buhay,
nakapagpapatatag sa tao na harapin ang mga di-
inaasahang suliranin sa buhay.
 Kahulugan at kahalagahan ng Pagbasa:
 Ang pagbasa ay nakapagpapataas ng uri ng panlasa sa
mga babasahin.
 Ayon kay Thorndike, ang pagbasa ay hindi pagbibigay
ng tanong lamang sa mga salitang binabasa kundi
pangangatwiran at pag-iisip.
 Ayon kay Toze, ang pagbasa ay nagbibigay ng
impormasyon na nagiging daan sa kabatiran at
karunungan. Ito’y isang aliwan, kasiyahan,
pakikipagsapalaran, paglutas sa mga suliranin at
nakapagdudulot ng iba’t ibang karanasan sa
buhay.
1) Ang pagbasa sa akda
William Gray” Ama ng Pagbasa” ayon sa kanya
ang pagbasa ay nagaganap sa apat na yugto.

2) Ang pag-unawa sa binasa

3) Ang reaksyon sa binasa
4) Ang pagsasama-sama at pag-uugnay
ng mga bagong kaalaman sa binasa at
dating kaalaman
 May nagbabasa upang kumuha ng
dagdag kaalaman o karunungan
 May nagbabasa dahil gusto niyang
malaman ang nangyayari sa paligid,
ayaw niyang mapag-iwanan ng takbo ng
panahon
 May nagbabasa upang maaliw o
malibang, mabawasan ang pagkainip at
pagkabagot na nararamdaman
Mapabuti ang pag-unawa at bilis sa pagbasa;
Maihanda ang mga tiyak na kagamitan sa
masaklaw at masidhing pagbasa;
Makilala ang mga paksang pinag-aaralan
upang matamo ang impormasyon hinggil sa
iba’t ibang larangan tulad ng sining, agham
at mga bagay na pangkatauhan o
humanities;
Magamit ang pagbasa sa pagpapabuti ng
mga kasanayan sa pakikinig, pagsasalita at
pagsulat;
Matamo ang pagsasarili at magkaroon ng
mabisang pag-uugali sa tahanan, paaralan at
aklatan;
Mapadalisay ang mga kasanayan sa kritikal
na pag-iisip sa pamamagitan ng pagtataya at
pagpapahalaga sa mga binabasa;
Makamtan ang kasiyahan at katuwaan na
dulot ng pagbabasa.
A . Mga uri ng pagbasa ayon sa pamamaraan:
1)Mabilisang pagbasa (skimming) ang pinakamabilis na
pagbasa na nakakaya ng isang tao. Nagtuturo ito sa
mambabasa upang malaman ang pangkalahatang
pananaw na matatagpuan sa mga aklat at iba pang
nakalimbag na babasahin. Tinatawag din itong
pinaraanang pagbasa at pinakamabilis na paraan ng
pagbasa.
 Pagpili ng aklat o magasin;
 Pagtingin ng mga kabanata ng aklat bago ito basahin
nang tuluyan;
 Paghahanap ng tamang artikulo sa pananaliksik;
 Pagkuha sa pangkalahatang impresyon sa
nilalaman.
2)Pahapyaw na Pagbasa(Scanning)- ito ay
tumutukoy sa paghahanap ng tiyak na
impormasyon sa isang pahina. Ito ang uri ng
pagbasa na hindi hinahangad na makuha ang
kaisipan ng sumulat dahil sa mahalaga rito’y
ang hinahanap sa madali at mabilis na paraan.
Tulad ng paghahanap ng telepono sa
direktoryo, paghahanap ng trabaho, mga
paupahang establisemento (buy & sell),
pagtingin sa resulta ng mga eksamen,
numerong nanalo sa swiptiks, lotti atbp.
3) Pagsusuring Pagbasa( Analytical
Reading) nakasalalay sa mga gawaing
pagsusuri sa pagbasa. Ginagamit dito ang
matalino at malalim na pag-iisip.
Nahahasa rito ang kahusayan ng mag-
aaral sa pamamagitan ng kanyang
mapanuring pag-iisip.
 4) Pamumunang Pagbasa ( Critical Reading)
Dapat na matiyak ng mambabasa na naunawaan ang
buong nilalaman ng akda. Sa pamumuna hindi lamang
ang nilalaman ng akda ang binibigyan ng pansin. Kasama
rito ang pagpuna mula sa pamagat, simula, katawan
(nilalaman) at wakas ng akda. Binibigyan din ng pansin o
puna ang istruktura ng mga pangungusap, ang mga
ginamit na salita o istilo sa pagsulat ng may-akda.
Tinitingnan din ang kalakasan at kahinaan ng paksa at
may-akda.
5) Tahimik na Pagbasa (Silent Reading)
Mata lamang ang gumagalaw sa uri ng pagbasang ito,
walang puwang dito ang paggamit ng bibig kaya
walang tunog ng salita ang nalilikha ng bumabasa ng
teksto.
6) Pasalitang Pagbasa (Oral Reading)
Pagbasa ito sa teksto na inaangkupan ng wastong
pagbigkas sa mga salita at sapat na lakas ng tinig
upang sapat na marinig at maunawaan ng mga
tagapakinig.
( hindi ito “undertime pressure” na pagbasa.
 Pagbasang nakapagtuturo- nagbabasa
ang isang tao dahil mayroon siyang nais
malaman o marating. Kailangan natin ang
layuning ito upang maragdagan ng bago ang
ating kaalaman. Kasiya-siya ito dahil
napapaunlad nito ang bawat larangan na
ating tinatahak.
 Pagbasang paglilibang- ang pagbabasa ay
mainam gawing libangan dahil
nakapagpapataas ng isip at diwa ng tao. Ito
ang pagkain ng ating isipan at may
1)Pagkilala sa mga salita (word
perception)-kakayahang umunawa sa
iba’t ibang kahulugan ng salita,
pagpapantig, pagbabaybay at pagbigkas.
2)Pag-unawa (comprehension)
kakayahan sa pag-unawa mula sa payak
hanggang sa mas mabigat at
masalimuot na bahagi ng akda
3)Pagpapahalagang literari (literary
appreciation)-may kakayahang umunawa
at pagkagiliw sa pagpapahalaga ng mga
tradisyunal, makabago at napapanahong
isyu.
4)Pananaliksik at pandiksyunaryong
kasanayan (Research & Dictionary
Skills)-may kakayahan sa paghahanap o
pagsisiyasat sa mga bagay at
kaalamang di-makita o matagpuan.
 1) Pag-unawang literal
 2) Pagbibigay ng Interpretasyon
 3) Mapanuri o kritikal na
pagbasa
 4) Paglalapat o
Aplikasyon
 5) Pagpapahalaga
 A. Suriin ang uri ng pagbasa na ginamit sa bawat
sitwasyon at isulat sa patlang ang letrang A kung ito’y
skimming at B kung ito’y scanning.
1. Pagpili ng magasin na babasahin
2. Pagkuha sa direktoryo ng tirahan ng isang tao
3. Paghanap ng paksa sa indeks ng aklat
4. Pagpili ng aklat na babasahin
5. Pagtingin sa artikulo sa isang dyaryo
6. Pagtukoy ng isang jornal sa mga sanggunian
7. Pagbuo ng pangkalahatang impresyon sa
nilalaman ng sanaysay
Sagot:
A
B
A
A
A
B
A
Maghanap ng kwento na may isyung
panlipunan. Basahin ang akdang iyong napili
at unawaing mabuti. Sagutin ang
sumusunod na mga tanong.
1)Anong uri ng pagbasa ang iyong ginamit
upang mapili ang akdang gusto mong basahin?
Ipaliwanag ang sagot.
2)Gamitin ang mga antas ng pagbasa, sa
pagbuo ng sampung tanong sa akdang iyong
binasa. Isulat sa isang papel ang mga tanong.
Kahulugan ng Pagsulat
Ang pagsulat ay isang paraan upang ang
kaisipan ng isang tao ay kanyang maipahayag
sa pamamagitan ng mga simbolo. Ito ay
isang paraan ng pagpapahayag kung saan
naiaayos ang iba’t ibang ideya na
pumapasok sa ating isipan.
 Kung marunong tayong sumulat makaaangat tayo sa iba
dala na rin ng mahigpit na kompetisyon sa ngayon.
 Makasasagot tayo sa mga pagsusulit na pasanaysay,
pagbibigay ng ulat, pagtatala ng resulta ng mga
eksperimentasyon at paglikha ng mga papel pananaliksik
dahil ito ay bahagi ng pananagumpay.
 Sa daigdig ng edukasyon, kailangang sumulat tayo ng
liham ng aplikasyon, paggawa ng balangkas
pangkaunlaran, gumawa ng anunsyo, umapila sa
paglilikom ng pondo, sumagot sa pakiusap ng mga kliyente
at marami pang iba.
 Ang mabuting pagsulat ay nakukuha sa
pamamagitan ng pagsasanay ng
maraming pagtatangka at pag-uulit ng
manuskrito. Maaari ring tularan ang iba
at alamin ang kanilang pamamaraan sa
pagsusulat lalo na’t kinakailangan
natin ito sa pakikipag-ugnayan sa
buong mundo.
1.Pag-asinta (Triggering)- kailangang may isang bagay
na magsisilbing daan upang tayo’y sumulat. Kung tayo’y
may paniniwala sa ating sarili, matutuklasan natin ang
mga paraan upang magtagumpay sa pagsulat. Makalilikha
ng mabuting sulatin ang sinuman kung nailalagay niya
ang kanyang sarili sa paksa.
2.Pagtitipon (Gathering)-anumang paksang napili
kailangan pa ring magdaan sa masusing pagsasaliksik at
pagtuklas. Kailangang makapangalap ng sapat na
materyales at ebidensyang magpapatunay. Bukod sa ating
sariling karanasan, maaari tayong magsaliksik sa dyornal,
magasin, ensayklopedya, pahayagan, interbyu at maging
sa panonood ng sine at telebisyon.
3.Paghugis (Shaping) Habang nangangalap tayo ng mga
materyales, binibigyan na natin ng hugis ang ating paksang
susulatin. Maaari na ating sulatin ang burador na magiging
batayan sa pangangalap ng mga kagamitan. Kailangan makita
natin ang pokus ng ating paksa sa pamamagitan ng
pagtatanong sa sarili kung ano ang tunay na paksa.
4.Pagrebisa (Revising)-ang isang sulatin ay hindi nakukuha
sa isang upuan lamang. Ang isang mabuting papel ay
nagdadaan ng ilang yugto ng pag-unlad mula sa mga di-
formal na tala tungo sa unang burador, hanggang sa paynal
na papel. Karamihan sa mga lathalang sulatin ay dumaan ng
mga pagbabago at muling pagsulat hanggang sa maabot nito
ang pinakawasto at tumpak na pamaraan ng pagsulat.
1. Panimula
2. Katawan
3. Konklusyon
4. Rekomendasyon
Mga uri ng Gawaing Pagsulat
Ang sulating pormal- ang sulating pormal ay galing o bunga ng
leksyon na pinag-aaralan at tinatalakay sa klase, forum,
seminar at maaaring magkaroon ng pagsasanay sa pagbuo ng
kathang pasalita.
Sulating di-pormal- ang mga pagsasanay sa pagsulat o
paglikha ng kathang di-pormal ay siyang gagawing
paghahanda at basehan para sa pagsulat ng kathang pormal.
 Arrogante, Jose A., (2004) Kakayahang Pilipino sa
Komunikasyong Filipino (fil101): National Bookstore

Ampil, Roberto DL.,et.al, (2010) Akademikong Filipino
sa Komunikasyong Global : Publishing house, Manila
Philippines
 Bernales, Rolando A.(2014) Akademikong Filipino para
sa Kompetetibong Pilipino, Batayan at Sanayang-Aklat
sa Filipino 1 Antas Tersyarya : Mutya Publishing House,
Inc. Malabon City, Philippines

Belvez, Paz M. ,et al. (2003) Sining ng
Komunikasyon Pangkolehiyo Filipino 101: Rex
Bookstore

Dinglasan, Resurrecion D. (2007), Komunikasyon
sa Akademikong Filipino :Rex Bookstore, Inc. 2007
 Mangahis, Josefina C. et.al. (2005) Komunikasyon
sa Akademikong Filipino: C & E Publishing, Inc.
 Mendoza, Erlinda R.( 2008) Modyul sa Filipino 1:
Sining ng Pakikipagtalastasan (Pokus sa Kursong
Pang- Nursing at Pangmedikal): Rex Book Store Inc.
 Mendoza, Lorna, et.al Sining ng Pakikipagtalastasan
2014: SMU Library
 Santiago, Erlinda M, Ang Sining Ng Pakikipagtalastasan
Sa Kolehiyo
 Sauco, Consolacion P.(2004), Sining ng
Pakikipagtalastasan:Karampatang-Ari,Katha Publishing
Co.INC.
 Ortograpiyang Pambansa 2014 Revised Edition
 Francisco, C. G. Ang Rehistro ng Wika sa Masmidya sa
Pilipinas
 Pagkatuto ng Wika : website