OSNOVNI PARAMETRI

KVALITETA DUHANA
KVALITET DUHANA
 Svojstva duhanskog lista od kojih najviše ovisi njegov kvalitet, formiraju se
procesima zrenja u fazi kvalitativne izgradnje lista, alis su uslovljena
pravilnim odvijanjem i ranijih faza vegetacije.
 Vrlo veliki utjecaj na kvalitet ima i način sušenja duhana, jer od toga zavisi
pravilno fiksiranje tipskih osobina određene duhanske sirovine. Promjenom
načina sušenja i karakteristike određene duhanske sirovine se mogu više ili
manje mijenjati i poprimati izraz i osobine drugog tipa.
 Konačan pečat kvalitetu daje fermentacija koja stabilizira duhansku sirovinu i
poboljšava izvjesne elemente kvaliteta
 Prema tome, kvalitet duhana sastoji se od mnogo elemenata, formira se
sukcesivno u dužem vremenskom periodu pod različitim okolnostima i
zbog toga je vrlo varijabilan.
KVALITET DUHANA

 Kvaliteta duhana u listu podrazumijeva

procjenu sljedećih svojstava kvliteta:

 Senzornih
 Fizičkih i
 Hemijskih
SENZORNA SVOJSTVA KVALITETA DUHANA U LISTU

 Prvi korak pri određivanju kvaliteta duhana u listu je procjena

senzornih svojstava kvaliteta, koja podrazumijevaju osobine lista
duhana koje se utvrđuju vizelno ili taktilno (dodirom).
 Najvažnija senzorna svojstva kvaliteta duhana su:
 boja lista,
 mirišljavost,
 sadržajnost tkiva,
 glatkost i hrapavost,
 te čvrstina i elastičnost tkiva.

 Na kvalitet duhana veliki uticaj imaju i mane i stepen oštećenja

lista duhana.
 BOJA LISTA
 predstavlja jednu od najvažnijih osobina sirovine i prvi vizuelni pokazatelj kvaliteta
duhana. Zavisi prije svega od sadržaja pigmenata i ostalih bojenih materija.
 Karakteristična je za svaki tip i sortu duhana.
 Osnovna boja flue-cured duhana je limunasta i narandžasta, međutim, uslijed nepravilno
vođenog procesa sušenja, ili kao posljedica sušenja duhana neodgovarajuće zrelosti, može imati
smeđu ili neku drugu boju.

 Kod duhana tipa berlej osnovna boja koja korelira s dobrim pušačkim svojstvima je čokoladna, te
crvenkasto smeđa. Za razliku od flue-cured duhana gdje su svi nedostaci boje jasno uočljivi, kod
berleja to nije slučaj, pošto tamna boja maskira mnoge nedostatke.

 Osnovne boje kod poluorijentalnog hercegovačkog duhana su narandža-sta i limunasta, kao i kod
duhana sušenih toplim zrakom, a najtraženija nijansa je zlatnožuta. Međutim, kod ovog duhana
pojavljuju se i crvenkaste nijanse koje nemaju tako negativan odraz na kvalitet i pušačka svojstva
kao kod flue-cured duhana.

 Istovremeno, odražava pravilnost u izvođenju procesa sušenja, prije svega štave, odnosno
stepen transformacije hlorofila, karotenoida i polifenolnih jedinjenja.

 Na osnovu izražajnosti boje lista možemo procijeniti i stanje ostalih parametara kvaliteta.
Može se pretpostaviti i njihov hemijski sastav, kao i svojstva na pušenju. (Izražaj boje u
velikoj mjeri korelira s okusom pušenja).
 Sve osobine boje mogu biti izražene u različitim nijansama, a mogu se javljati i
prelivi iz jedne u drugu osnovnu boju.
 Istovremeno na listu se javljaju dvije ili više osnovnih boja pa razlikujemo:
 List ujednačene boje, što znači da je čitava površina lista u jednoj
osnovnoj boji,
 List neujednačene boje, gdje su prisutne dvije osnovne boje, pri čemu
je jedna dominantna, a druga boja se preliva (npr. Ako imamo
crvenkaste pjege na dominantnoj žutoj boji lista kažemo da je list
crveno-žute boje, a ako preovladava crvena, list je žuto-crvene boje,
 Šareni list, gdje su prisutne dvije ili više osnovnih boja, a to su obično
duhani grubog tkiva, jaki i ljuti na pušenju,

 Ukoliko je list zelen to se ne smatra kao boja lista, već kao znak nedozrelosti,
nepravilnog štavljenja ili brzog sušenja duhana na jakom suncu ili jako suhom
vjetru.
 Duhan čiste duhanske boje sa sjajem imat će zadovoljavajući okus dima, a
mutna boja i izmiješanost boja daju lošiji okus dima.
 SADRŽAJNOST

 Sadržajnost lista duhana podrazumijeva debljinu, čvrstoću i težinu lista po jedinici

površine. Težina plojke obično se kreće od 55 do 65 g/m2. Ovo svojstvo vezano je za
odnos organskih i mineralnih komponenti u duhanu.
 Kad je u pitanju cigaretni duhan, ovaj pojam odnosi se na sadržaj organskih
mekanih polutekućih komponenti koje doprinose težini lista bez uticaja na njegovu
debljinu ili zbijenost strukture.
 Ova osobina procjenjuje se dodirom i veoma sadržajan list, u “taft” kondiciji (vlaga od
16-18%) treba da bude relativno mekan, elastičan, gladak i da mu površina izgleda
uljasto.
 Sadržajan duhan ima manje stanica po jedinici površine, ali su one voluminoznije.
 Faktori koji utiču na sadržajnost lista duhana su: tip i sorta duhana, položaj lista na
stabljici, uslovima uzgoja i berbe
 Predozreo i nedozreo duhan ima slabiju sadržajnost. . Sve donje insercije imaju manje
sadržajno, još sadržajno ili prazno lišće; listovi srednjih insercija su sadržajni i umjereno
sadržajni, dok su listovi viših insercija sadržajni do veoma sadržajni
 Sadržajni duhani su obično nešto nikotinozniji, imaju više azotnih materija i šećera, a
malo kiselina i pepela.

 ELASTIČNOST
 Elastičnost je mehaničko svojstvo osušenog duhanskog lista
da se rasteže i savija bez lomljenja, odnosno da se nakon
prestanka zbijanja vraća u prvobitni položaj. Ovo svojstvo je
veoma važno u manipulaciji i izradi duhanskih proizvoda.
 Elastičan list ostaje u takvom stanju dugo nakon
kondicioniranja.
 Elastičnost nije vezana za anatomska svojstva lista, ali ima naznaka da je
povezana sa sastojcima topivim u vodi. Obzirom da, srednje lišće obično ima
viši sadržaj komponenti topivih u vodi u odnosu na lišće pri bazi biljke, to
lišće ima i veću elastičnost.
 Faktori od kojih u najvećem obimu ovisi elastičnost su: stepen zriobe
duhana u berbi, položaj lista na stabljici, pravilno vođenje procesa sušenja,
ali i genetska svojstva sorte.
 Smatra se da elastično tkivo prati povećan sadržaj ugljenih hidrata, a čvrstoća se
vezuje za pektinske materije.
 TEKSTURA
 Tekstura se obično definira kao zbir fizičkih svojstava određenih osjetom
dodira. Često se koristi za označavanje prividne zbijenosti strukture koja se
može odnositi na hrapavost.
 Najkvalitetnije lišće je ono koje je svilasto na dodir.
 Kada se označava tekstura, onda se obično govori o:
 otvorenoj zrnatosti i
 zatvorenoj zrnatosti.
 Lišće s otvorenom zrnatom gornjom površinom osjeća se na opipu mekano i
ljuskavo, dok je zatvoreno zrnato lišće bodljikavo na opipu.
 Kod flue-cured duhana zrnatost se ogleda u naborima na listu
 Zrnatost je vezana s položajem lista na stabljici i sa stepenom zriobez.
Donji su listovi otvoreno zrnatiji od gornjih.
 Uglavnom se može reći da tekstura kvalitetnog duhana treba biti mekana i
zrnata na opip, a ne skrobna, drvenasta, kožasta ili poluosušena.
 MIRIS DUHANA

 Miris duhana potiče u najvećoj mjeri od:

 smola, rezena i eteričnih ulja kao i materija koje su netipične za duhan i
daju mu strane mirise.
 Mirišljavost je uslovljena:
 tipom i insercijom duhana.
 Izražena mirišljavost je karakteristična za orijentalne (začinske duhane) i to za
vršno lišće koje je i najkvalitetnije.
 Pri određivanju ovog parametra ocjenjuje se stepen izraž enosti mirisa i
eventualno prisustvo stranih mirisa.
 Tretiranje duhana insekticidima i herbicidima, te prisutne nečistoće u
duhanu, mogu usloviti nepoželjne mirise.
 MANE I OŠTEĆENJA

 Mane i oštećenja lista duhana su izvjestan stepen degradacije

kvaliteta duhanskog lista.

 Javljaju se kao posljedica:

 nepovoljnih uslova gajenja,
 pogrešne proizvodnje ili pogrešno vođenog procesa sušenja,
 mehaničkih uticaja i
 djelovanja štetočina i bolesti.

 Svaki stepen mane i oštećenja predstavlja veličinu koja se kreće

u određenim granicama, a početni stepen veličinu ispod koje se
smatra da ta mana ne utiče na kvalitet duhana.
MANE I OŠTEĆENJA
Najčešće mane duhanskih listova su:
Zeleničavost, posljedica neadekvatnog momenta berbe
 berba lišća prije tehničke zrelosti i
 lošeg sprovedenog procesa štave.
 Manifestuje se prisustvom polja zelene boje na osušenom duhanu, koja može biti različita.
 Mala neznatna zeleničavost se može ispraviti u toku fermentacije i eđinga, dok se jača nijansa
zelene boje ne može odstraniti u eđingu.
Prezrelost, posljedica branja duhana poslije tehničke zrelosti i manifestuje se izraženom i
odrvenjelom nervaturom, niskom sadržajnošću i odrvenjelim tkivom.

Pregorjelost, posljedica nepravilnog sušenja, odnosno nepravilnog odvođenja

vlage iz mase duhana prilikom procesa štave, najčešće zbog pregusto nanizanog
lišća.
 Kod duhana sušenih prirodnim putem često se javlja i pri nepovoljnim uslovima
sušenja (dugotrajno hladno vrijeme bez vjetra). Manifestuje se u obliku polja
mrke ili tamnije boje, bez sjaja. Tkivo je posebno krto, lako puca i drobi se.

.
MANE I OŠTEĆENJA

 Podgorjelost je djelimično ili potpuno sušenje lišća, najčešće donjih branja,

dok je još na struku nastalo zbog prisilnog zrenja koje je uzrokovano vjetrom i
visokim temperaturama.
 Manifestuje se žućenjem i sušenjem lista od ivice prema glavnom nervu. List je krt
i bez sjaja.
 Pjegavost kao mana nastaje u uslovima neravnomjerne štave u
slučajevima kada dođe do kondenzovanja kapljica vode na listu
duhana.

 Na mjestima na kojima je došlo do formiranja kapljica odvijaju se

nekontrolisani i nepoželjni biohemijski procesi, što za posljedicu ima
formiranje tamnih pjega svjetlije ili tamnije boje.
 MANE I OŠTEĆENJA
 Zelena mreža (tursko pismo) je nedostatak koji se javlja u procesu sušenja
orijentalnih i poluorijentalnih duhana kao posljedica funkcionalnih poremećaja
u metabolizmu ćelije tkiva duhana.
 Uglavnom se javlja na donjim branjima u obliku zelenkastih, mrkih ili crnih šara.
 Takav duhan ima loš kvalitet i upotrebnu vrijednost.

 Basara je mana suhog lista kod orijentalnog duhana, uglavnom u

gornjim branjima.
 Izražava se u obliku sivozelenkastih pjega, tkivo je zadebljano i grubo.
 Uzrok je nagomilan i nerazgrađen skrob.
 Može se djelimično izgubiti u toku fermentacije.
 MANE I OŠTEĆENJA
 Trešnjino crvenilo (cherry red) je
 greška nastala u procesu sušenja flue-
cured duhana, a karakterizira se
crvenkastim pjegama.
 Najčešće prisutna kod duhana kod
kojih dolazi do konverzije nikotina u
nornikotin, pa je sadržaj nornikotina
obično iznad dopuštene granice.

 Može nastati i kao posljedica visoke

temperature u toku sušenja glavnog
rebra.
 FIZIČKI PARAMETRI KVALITETA DUHANA U LISTU

gajenja i
Fizičke karakteristike duhana uslovljene su genetskom pripadnošću određenom tipu duhana, inserciji, uslovima
procesima sušenja i fermentacije. U direktnoj su vezi sa hemijskim sastavom sirovine. Imaju
bitan uticaj na svojstva rezanog duhana i indirektno na osobine cigarete, uslove gorenja, a
time i na osobine dima. Poznavanje ove grupe parametara omogućava proizvođaču da
procijeni mogućnost primjene sirovine i predvidi, eventualno potreban, stepen ulaganja u
korekciju nekih osobina.
Najvažniji fizički pokazatelji kvaliteta duhana su:
 veličina lista,
 denzitet i moć punjenja duhana,
 vododržna sposobnost,
 sagorljivost,
 odnos glavnog nerva prema plojci.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

denzitet duhana Dm - masa jedinične zapremine duhana [g/cm3]

moć punjenja duhana Mp - izražava se obično kao broj cigareta koji može biti izrađen od 1 kg mješavine/blenda
 

__

____________________________
 VELIČINA LISTOVA DUHNA
 uslovljena tipom (tabela ), odnosno sortom duhana po čemu se duhani dijele
na :
 krupnolisne (virdžinija, berlej, merilend),
 srednjelisne (hercegovački ravnjak) i
 sitnolisne (orijentalni duhani)

Orijentalni (aromatični) Dopunski orijentalni i

Krupnolisni duhanivirdžinija
duhani poluorijentalni duhani

mali (sitni) list do 12 cm mali list do 20 cm mali list do 30 cm

srednji list od 12-15 cm srednji list od 20-30 cm srednji list od 30-50 cm

veliki list od 15-20 cm veliki list preko 30 cm veliki (krupni) list preko 50 cm
 Pored genetskih faktora na ovaj parametar kvaliteta utiču i : uslovi
gajenja, tj. da li je zemlja siromašnija ili bogatija u hranjivim
sastojcima. da li je vegetacioni period bio sušan, da li je duhan
navodnjavan i đubren azotnim đubrivom, gustina rasađivanja itd.

 Od veličine lista ovisi i vlaknastost odnosno frakcioni sastav rezanog

duhana (krupniji list daje duži konac) kao i veličina komada stripsa nakon
ižiljavanja. Na osnovu iznijetog moglo bi se zaključiti da je poželjno dobiti
što krupniji list.
 Kod orijentalnih duhana kod kojih je primarna osobina aromatičnost, a
koja nije u pozitivnoj korelaciji sa krupnoćom lista poželjno je da je list
sitan. Lišće orijentalnog duhana čija dužina prelazi 22 cm ima ozbiljne
defekte u kvalitetu pa se ne može svrstati u I kvalitetnu grupu pri otkupu i
klasiranju sirovine.
DENZITET DUHANA
 Denzitet duhana je sila koju rezani duhan može da izdrži pri sabijanju, a da se
pri tome ne ošteti.
 Denzitet je važan sa aspekta ekonomičnosti, fizičičkih karakteristika cigarete i
uslova gorenja.
 Profit duhanske industrije primarno ovisi o potrebnoj količini duhana za
punjenje cigarete.
 Kako je zapremina cigarete konstantna, količina duhana utrošena za
popunjavanje jedne cigarete će biti veća.To će za posljedicu imati, ne samo
negativne ekonomske efekte, već i izmjenu otpora na povlačenje, protoka
gasova kroz cigaretu, a time će se znatno promijeniti uslovi gorenja, što
ima za posljedicu izmjene u sastavu dima.
 Osnovna svojstva lista koja utiču na denzitet su sadržajnost i poroznost
tkiva. Denzitet plojke lista raste sa sadržajnošću, a moć punjenja opada.
____________________________
Denzitet duhana dm - masa jedinične zapremine duhana [g/cm3]
 Kako se mjeri vrijednost denziteta duhana

 Denzitet duhana se mjeri

denzimetrom. Denzimetar je
konstruisan tako da se u cilindar
sipa određena količina rezanog
duhana, a na koji se klipom
vrši konstantan pritisak.
 Na taj način se mjeri samo
promjena zapremine, odnosno
promjena visine stuba duhana,
jer je površina kruga, koji je
baza cilindra, konstantna. Densimetar D61A2
 Recipročna vrijednost denzitetu
je moć punjenja duhana.
 MOĆ PUNJENJA DUHANA

definiše se kao zapremina 1 kg rezane i kondicionirane plojke, podvrgnute konstantnom

pritisku. Ima direktan uticaj na fizička svojstva svitka i uslove sagorijevanja u cigareti.
Posljedica je morfoloških karakteristika date sorte duhana i načina sušenja.
 Lakši duhan (niža insercija) ima veću moć punjenja, a glatko tkivo ili duhan zbijene građe,
te debeo i raskvašen duhan ima manju moć punjenja.

Izbor duhanske sirovine ima veoma značajan uticaj na vrijednost moći punjenja izrezane
duhanske mješavine za izradu cigareta. Treba naglasiti da duhani uzgajani u područjima
sa obilnijim padavinama posjeduju veću moć punjenja. To je slučaj sa duhanom tipa
berlej porijeklom iz Malavija, Tajlanda i Zimbabvea u poređenju sa berlejskim duhanima
iz Španije, Italije, Grčke, Srbije, Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Moć punjenja virdžinije je
manja u odnosu na berlej. Kod orijentalnih duhana vrijednost moći punjenja je negdje na
sredini između moći punjenja virdžinije i berleja.

Moć punjenja duhana mp - izražava se obično kao broj cigareta koji može biti izrađen od 1 kg mješavine/blenda
 Moć punjenja duhana
Moć punjenja je, inače, inverzna denzitetu duhana tako kad
denzitet duhana raste moć punjenja opada.
Mp = 1/Dm [cm3/g]

 Gdje je: mp - moć punjenja

 Dm - denzitet duhana

 Promjena vlage lista od 1% mijenja moć punjenja od 4 do 5%.

 Denzitet u ovisnosti od tipa duhana i njegovoj zastupljenosti u duhanskoj
mješavini za izradu cigareta

Tehnološke Tip duhana

komponente Orijentalni Virdžinija Berlej

% u mješavini 30 50 20
denzitet (g/cm3) 0,275 0,260 0,175

mg/cig 760
Broj cig/kg 1.314

% u mješavini 25 45 30
denzitet (g/cm3) 0,275 0,260 0,175

mg/cig 733
Broj cig/kg 1.363

Rezultati prikazani u tabeli pokazuju da smanjenjem količine orijentalnih i virdžinijskih duhana,

te povećanjem količine berlej duhana, broj cigareta/kg duhanske mješavine se povećao sa 1.314
na 1.363. S druge strane, masa cigareta se smanjila sa 760 mg/cig na 733 mg/cig.
 VODODRŽNA SPOSOBNOST

Vododržna sposobnost (ravnotežna vlaga) duhana je njegova mogućnost da pri

određenim uslovima spoljne sredine, primi i zadrži određenu količinu vode.
 Sposobnost zadržavanja vlažnosti jedno je od najvažnijih fizičkih svojstava
duhana o kojem u znatnoj mjeri ovisi efikasnost procesa obrade i prerade
duhana.
 Zapremina i veličina pora AC duhana, koja se neznatno mijenja sa promjenom
vlažnosti, omogućava ovom duhanu da vodu brzo prima ali da je, isto tako i
brzo otpušta. FC duhani sporije primaju i otpuštaju vodu, a kod SC duhana, sa
gotovo neporoznim tkivom, ovaj proces je veoma spor. O ovim osobinama
posebno se mora voditi računa pri prethodnom i naknadnom vlaženju duhana
u pripremi, kako bi se za svaku operaciju, a posebno za operaciju rezanja,
obezbijedila optimalna vlaga, čime se čuva struktura duhana a time i moć
punjenja.
 Najvažniji faktori koji djeluju na ravnotežnu vlagu, odnosno na brzinu vlaženja i
povećanje vlažnosti jesu: temperatura, relativna vlaga i brzina kretanja zraka.
 Ravnotežna vlaga je također funkcija hemijskog sastava duhana. Najveći uticaj
na vododržnu sposobnost imaju pektinske materije u duhanu.
 SAGORLJIVOST DUHANA
 Veoma važno svojstvo suhog duhana. Duhan izgara na temperaturi od 420
do 480 oc.
 Osušeni listovi imaju sposobnost da u blizini vrha plamena ili žara i sami
„prihvate vatru“ i žare neko vrijeme. Brzina prihvatanja vatre i dužina žarenja
naziva se kapacitet gorenja i dobar je pokazatelj brzine gorenja koju će duhan
imati u cigareti.
 Kapacitet držanja vatra ovisan je o hemijskom sastavu duhana i dostupnom
kiseoniku (ovisi o tipu duhana, položaju lista na stabljici, hemijskom sastavu.
 U praksi sagorljivost duhana se određuje tako što se od duhana jednog tipa,
klase i porijekla izrađuju cigarete i kod njih određuje linearna i masena
brzina gorenja.
 Linearna brzina sagorijevanja (sbrl ) – predstavlja prosječnu izgorjelu dužinu
cigarete u jedinici vremena (mm/min)
 Masena brzina sagorijevanja (sbrm) – predstavlja prosječnu izgorjelu masu
cigarete u jedinici vremena (g/min)
 Ove dvije veličine nisu iste jer se uslovi gorenja u cigareti razlikuju od žarenja plojke
lista u slobodnom vazduhu.
 Prema tome, kada govorimo o fizičkim karakteristikama duhana trebalo bi da kao
sagorljivost razmotrimo kapacitet gorenja, ili ako je cigareta u pitanju koeficijent
sopstvenog gorenja.
Sagorljivost flue-cured i berlej duhana

Pozicija na Denzitet SBRl SBRm

Tip duhana
stablu (g/cm3) mm/min mg/min
donje lišće 0,258 3,21 41,6
Flue-cured srednje lišće 0,281 2,66 37,5
gornje lišće 0,304 2,48 36,6
donje lišće 0,219 4,55 50,1
Berlej srednje lišće 0,256 3,80 48,9
gornje lišće 0,256 3,41 47,6
_______________________
 Koeficijent sopstvenog gorenja = sbr-eng.Static burning rate - prosječna brzina sagorijevanja za cigaretu
načinjenu samo od jednog tipa i klase duhana, sa papirnim elementima bez poroziteta i sa samo jednim
povlačenjem
 Na brzinu gorenja duhana utiču i:
 Vlaga, organske soli, šećer, celuloza i pektini. Celuloza i slične
materije pružaju najpogodniji osnovni materijal za izgaranje.
 Bjelančevine i njihovi kompleksni derivati smanjuju
sagorljivost, dok nitrati imaju pozitivan učinak. jabučna i
limunska kiselina kao i njihove soli s kalijem i kalcijem
povoljno utiču na održanje gorenja.
 Topivi ugljikohidrati usporavaju izgaranje.
 Od presudnog uticaja na sagorijevanja duhana je količina i
vrsta mineralnih jedinjenja u listu.
 veći sadržaj kalijuma povećava sagorljivost dok je veći sadržaj
hlora smanjuje.
 međutim, uticaj mineralnih elemenata iz sastava lista ne može se
posmatrati pojedinačno jer je za dobro i pravilno sagorijevanje
važan njihov odnos.
 porastom odnosa K/Mg duhan gori brže, a pri odnosu 3:1
dugo žari.
 Nervatura (odnos glavnog nerva prema plojci)
 Označava provodno i mehaničko tkivo sastavljeno od lisnih žila (nerava).
 Razvijenost ovisi o sorti i uzgojnim uslovima.
 Nervatura lista se i po fizičkim i po hemijskim osobinama razlikuje od dijelova lisne
plojke.
 Glavni se nerv prema debljini dijele na:
 tanki nerv do 2 mm,
 srednje debeo nerv od 2,0 do 2,5 mm, i
 vrlo debeo nerv debljine od 2,5 mm promjera u bazi.

 Kod orijentalnih duhana nervatura je tanka i nježna i u procesu pripreme duhana

reže se zajedno sa plojkom, dok se kod poluorijentalnih duhana u procesu
pripreme plojka reže(kabošira na dva dijela. Donji dio lista koji ima izražen lisni
nerv podvgava se postupku ižiljavanja.
 Kod krupnolisnih duhana, virdžinije, berleja, merilenda i drugih, nervatura može
biti jako izražena, što stvara poteškoće u pripremi duhana za izradu duhanskih
proizvoda. Stoga se glavni nerv, u procesu obrade krupnolisnih duhana,
postupkom ižiljavanja odvaja od lisne plojke. Kod berleja učešće glavnog nerva je
i do 30%, a kod virdžinije 24-26%.