1. Motivasyon nedir?

2. Motivasyon kaynakları

3. Yeme / Yeme bozuklukları

 1. Motivasyon
Latince “hareket etme (to move)” anlamında movere

Fiziksel/psikolojik aktivitelere başlama, yönlendirme ve devam

etme süreci

Bir aktiviteyi diğerine tercih etme ve tepkilerin şiddeti ve

sürekliliğini kapsayan mekanizmaları içerir
Güdü (motive)
Hedefe yönelik davranışı başlatan açlık, susuzluk veya başarı
gibi özgül bir gereksinim, arzu, duygu veya istek; içsel uyarım
durumu

İçgüdü (instinct)
Türün tümüne özgü, doğuştan gelen, esnek olmayan, otomatik,
hedefe yönelik davranış eğilimi. Örn., yuva yapma, çiftleşme..

İtki (urge-impulse-drive)
Fizyolojik yoksunluğu ortadan kaldırmak için organizmayı
davranışa yönelten fizyolojik ve psikolojik bir gerilim durumu
 Örn., açlık itkisi..
Biyoloji ile davranışı ilişkilendirmek
 Homeostasis adına bedensel tepkiler tetiklenir

Davranışsal çeşitliliğin nedenini açıklamak

Toplu hareketlerden özel durumlar çıkarmak

 Genel davranışları, içsel-dışsal motivasyon kaynaklarına dayandırmak

Eylemlere sorumluluk yüklemek

 Kişisel sorumluluk içsel motivasyon ve hareketleri kontrol etmeyi gerektirir

Zorluklara rağmen azimli olmayı açıklamak

 2. Motivasyon kaynakları
“Drive reduction theory” Clark Hull
İtki
 Fizyolojik ihtiyaçlara tepki olarak doğan içsel durum
 Gerginliği azaltan davranışlar ve alışkanlıklar güçlenecektir

Farelerle ile yapılan deneyler, teoriyi eleştirmekte

Merak duygusunun açlık-susuzluk itkilerine ağır basması..
Peki ya pekiştireçler?
Davranışların temeli, içsel-dışsal mot.kaynaklarının karışımı
William James – içgüdüler

 Çok sayıda içgüdü: Duygudaşlık, alçak

gönüllülük, sosyallik, aşk..
 1920’lere kadar 10.000 civarında insan
içgüdüsü listelenmiş
 Evrensellik? Kültürel antropologlar..
 Doğa & çevre etkileşiminin ürünü..
Bilişsel yaklaşımlar

J.Rotter – Sosyal Öğrenme Teori

 “Beklenti-Değer”

Fritz Heider, 1958 – Atıf Teorisi

 3. Yeme/Yeme Bozuklukları
Yeme fizyolojisi

Yeme ihtiyacını tespit (fizyolojik açlık)

Yeme davranışını başlatma ve düzenleme
Yemeğin nitelik ve nicelik değerlendirmesi
Yemeyi durdurma (fizyolojik tokluk)
Çevresel tepkiler

 Açlık hissi: Walter Cannon–mide kasılmaları, (boş mide)

 AMA
 Şeker mide kasılmalarını durdurabilir ama açlık hissi devam eder

 Ya midesi alınmış insanlar?

 Midesi olmayan fareler, yemekle ödüllendirildiklerinde labirenti

öğrenebilmekte

 Tokluk hissi: Mide baskısı ile doğrudan ilişkisi vardır

 Yemeğin ağza alınması

 “Duyu ağırlıklı doyum”

Merkezi tepkiler

Yan hipotalamus: Açlık merkezi

Alt-orta hipotalamus: Tokluk

merkezi

 ANCAK
 Alt-orta hipotalamusunda lezyon
olan fareler, sevdikleri
yiyeceklerden çok fazla yediler,
sevmediklerinden uzak durdular
Hipolamatik bölgeler & kan dolaşımı

Şeker ve yağ düzeyini kontrol eden reseptörler

Karaciğer reseptörleri, yan hipotalamusu uyaran

nöronları uyarır
Yeme & Kültür
Obezite ve Diyet
Genetik faktörler
 Tek yumurta ikizlerin, çift yumurta ikizlerine oranla daha
yüksek
Yağ depolama sinyalinin beyne iletilmesini kontrol
eden gen  leptin hormonu salınımına etki etmekte
 Kannabinoid X Leptin
Genetik yatkınlık, obeziteyi tek başına açıklamaya
yeterli değil! Önemli olan yeme ve yeme davranışına
yönelik kişilerin sahip olduğu bilişler
Ölçülü & Kontrolsüz yeme

 Ölçülü yiyenler, kendilerini

daha az kısıtladıklarında
yüksek kalorili yiyeceklere
yüklenmekteler
 Günümüz koşulları da buna
olanak sağlamakta
Beslenme ve Yeme Bozuklukları
Pika
En az bir ay süreyle, sürekli olarak besleyici değeri
olmayan, besin olmayan maddeleri yeme

Geri Çıkarma (Geviş Getirme) Bozukluğu

En az bir ay süreyle kişinin yediği yiyeceği sık sık geri
çıkarması

Kaçıngan/Kısıtlı Yiyecek Alımı Bozukluğu

Anoreksiya Nervoza

 Olunması gereken çok daha az kiloda olmak ve kilo almaktan korkmaya

devam etmek

 Ağır olmayan: BKİ, 17 veya 17’den büyükse

 Ortada derece: 16-16.99
 Ağır: 15-15.99
 Aşırı düzeyde: 15’ten küçükse

 Kısıtlayıcı tür
 Tıkınırcasına yeme/çıkarma türü
Bulimiya Nervoza

 Fazla kaloriden kurtulmak için önlemler almayla devam eden aşırı

yemeyle karakterize edilen

 Ağır olmayan:Ortalama haftada bir-üç kez uygunsuz ödünleyici

davranış
 Ortada derece:Ortalama haftada dört-yedi kez uygunsuz ödünleyici
davranış
 Ağır:Ortalama haftada sekiz-on üç kez uygunsuz ödünleyici davranış
 Aşırı düzeyde: Ortalama haftada on dört ya da daha çok uygunsuz
ödünleyici davranış
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu

 Çoğu kişinin yiyebileceğinden açıkça daha çok yiyeceği, ayrı bir

zaman biriminde yeme
 Bu dönem boyunca, yemek yemeyle ilgili denetimin kalktığı
duyumunun olması
 Aşağıdakilerden en az üçü eşlik eder

 Olağandan çok daha hızlı yeme

 Rahatsızlık verecek düzeyde tokluk hissedene dek yeme
 Fizyolojik açlık duymuyorken aşırı ölçülerde yeme
 Ne denli yediğinden utandığı için kendi başına yeme
 Daha sonra kendisinden tiksinme, çökkünlük, suçluluk
Biyolojik Etkenler

 Kalıtım
 Genç kızların kadın akrabalarında beş kat daha fazla yeme

bozukluğu tespit edilmiş

 Tek yumurta ikizlerinde %47, çift yumurta ikizlerinde %10

Sosyokültürel Değişkenler
Psikodinamik görüşler

 İlk görüşler: Ağız yoluyla gebe kalma korkusu

 Etkin olamama durumuna yönelik bir tepki

 Bulimiya nervozadaki aşırı yeme-çıkarma döngüsü, anne kız

arasındaki çatışmalı durumu sembolize eder: Anneye hem

gereksinim duyma hem de reddetme..
 Minuchin ve ark.,
 Çocuk fizyolojik olarak yatkındır (nedeni bilinmemekte)

 Aile bozukluğun ortaya çıkmasını tetikleyici özelliklere sahiptir

 Yeme bozukluğu, diğer çatışmalı durumlardan kaçınmada işe yarar

 Aile;

 Müdahildir

 Aşırı korumacıdır

 Katıdır

 Çatışma çözümünde başarısızdır

Kişilik özellikleri

 Nörotiklik

 Yüksek kaygı düzeyi

 Düşük benlik saygısı

 Geleneklere bağlılık

 Mükemmeliyetçilik