z

Isang Repleksyon sa mga Panitikan ng

Luzon
Yunit III
 z

Malikhaing Pagpapahayag ng Butil ng

Karunungan
Aralin 13
 z
BUGTONG-BUGTONG:

Nagtago si Pedro
nakalabas ang
ulo.
 z
BUGTONG-BUGTONG:

Isa ang pasukan,

tatlo ang labasan.
 z
BUGTONG-BUGTONG:

Kung kailan mo pinatay,

saka pa humaba ang
buhay.
 z
BUGTONG-BUGTONG:

Isang hukbong sundalo,

dikit-dikit ang mga ulo.
 z
BUGTONG-BUGTONG:

Malambot na
parang ulap,
kasama ko sa
pangarap.
Mga Kaalamang-Bayan
• Tula/Awiting Panudyo
• Tugmang de-gulong
• Bugtong
• Palaisipan
Tugmang
De-gulong

Ito ay mga paalala o babalang kalimitang makikita sa

pampublikong sasakyan. Sa pamamagitan nito ay malayang
naipararating ang mensaheng may kinalaman sa pagbibiyahe
o paglalakbay ng mga pasahero. Maaari itong nasa anyong
salawikain, kasabihan, o maikling tula.
God knows Hudas not pay.

Aanhin pa ang gasolina kung jeep ko ay sira na.

Sa pagtaas ng gasolina, kaming mga drayber ay

naghahabol ng hininga.

Huwag dumi-kwarto sapagkat dyip ko’y di mo

kwarto.

Sitsit ay sa aso, katok ay sa pinto, sambitin

ang “Para” sa tabi tayo’y hihinto.
Tula/Awiting
Panudyo
Ito ay isang uri ng akdang patula na, kadalasan, ang
layunin ay manlibak, manukso, o mang-uyam. Ito ay
kalimitang may himig nagbibiro kaya ito ay kilala rin sa
tawag na Pagbibirong Patula.
Awiting Panudyo

Sitsiritsit Alibangbang Mama, mama namamangka

Salaginto salagubang Pasakayin yaring bata
Ang babae sa lansangan Pagdating sa Maynila
Kung gumiri’y parang tandang. Ipagpalit ng Manika.

Santo Niño sa Pandacan Ale, ale namamayong

Puto seco sa tindahan Pasukubin yaring sanggol
Kung ayaw kang magpautang Pagdating sa Malabon
Ubusin ka ng langgam Ipagpalit ng bagoong.
 Tulang Panudyo
• Itinulak ng bibig,
Kinabig ng dibdib.

• Bunga’t nganga, taong masalita,

Kulang sa gawa. • Papuri sa harap,
Sa likod paglibak.

• Magbigay ka ng walang bayad,

Kaibigan ka ng lahat.
 Ito ay isang pahulaan sa
pamamagitan ng paglalarawan.
Binibigkas ito nang patula at
kalimitang maiksi lamang.
Noon, karaniwan itong nilalaro
sa lamay upang magbigay-aliw
sa mga namatayan ngunit nang
lumaon ay kinagiliwan na ring
laruin kapag may mga handaan
o pista.
z
 ?
z
 ?
z
 ?
z
 ?
z
Palaisipan
Ang palaisipan ay nasa
anyong tuluyan. Layunin nito
ang pukawin at pasiglahin ang
kaisipan ng mga taong
nagkakatipon-tipon sa isang
lugar. Ito ay paboritong
pampalipas oras ng ating mga
ninuno.
Sa isang kulungan ay may limang
baboy si Mang Juan.
Lumundag ang isa. Ilan ang natira?

Sagot: Lima pa rin kasi lumundag

lang naman ang baboy at hindi
umalis.
May isang bola sa mesa. Tinakpan ito
ng sombrero. Paano nakuha ang bola
ng hindi nagagalaw ang sombrero?

Sagot: Butas ang tuktok

ng sumbrero
Anong meron sa aso na meron sa pusa, na wala
sa ibon, ngunit meron sa manok, na dalawa sa
buwaya at kabayo, na tatlo sa palaka.

Sagot: Aa
http://www.youtube.com/watch?v=gYSud6ZVz5g
Sa pamamagitan ng Ballon organizer, sumulat ng tig-iisang halimbawa
ng akdang patulang tinatalakay sa araling ito. Pagkatapos ay
paghambingin ang katangian ng bawat isa. . Magbigay rin ng
pangkalahatang kaisipan kung bakit mahalagang pag-aralan ang mga
uri ng panitikang ito.

Palaisipan
Bugtong

Tulang
panudyo

Tugmang
De-gulong
Sumulat ng sariling tula/awiting panudyo, tugmang de –
gulong, at palaisipan.

TULA/AWITING TUGMANG DE-

PALAISIPAN
PANUDYO GULONG
1. 1. 1.
2. 2. 2.
3. 3. 3.
Bakit mahalagang pag-aralan ang mga
kaalamang bayan?
 Gumawa ng isang repleksyon tungkol sa napag-
aralang aralin sa pamamagitan ng pagbuo ng AKRONIM
ng salitang “TUGMAAN.”
 

T–
U–
G–
M–
A–
A–
N–
PONEMANG
SUPRASEGM
Wika at Gramatika

ENTAL
Ponemang Suprasegmental
Tumutukoy ito sa mga makahulugang yunit ng
tunog na karaniwang hindi tinutumbasan ng mga
letra sa pagsulat. Sa halip, sinisimbulo ito ng mga
notasyong ponemiko upang matukoy ang paraan ng
pagbigkas. Kabilang sa ponemang suprasegmental
ang diin, haba, intonasyon, at hinto.
 HABA at
Ito ay lakas, DIIN
bigat o bahagyang pagtaas ng tinig sa pagbigkas ng isang pantig
sa salitang binibigkas.

Halimbawa:

paSO - taniman ng halaman PAso – bahagi ng katawan na nainitan

laMANG – Nakahihigit LAmang – Natatangi

buHAY – Humihinga pa BUhay – life, kapalaran ng tao

 TONO at
Ito angINTONASYON
pagtaas at pagbaba ng tinig na iniuukol sa pagbigkas ng pantig ng isang
salita, parirala o pangungusap upang higit na maging mabisa ang ating
pakikipag-usap sa kapwa.

Halimbawa: (May tatlong antas ng tono ng pagsasalita)

3. Mataas

2. Normal

1. Mababa
 TONO at
INTONASYON
Halimbawa :
Dumating sila

Pagsasalaysay kanina

ba?

Sila iyon di,

Patanong na sasagot ng OO o HINDI
 HINTO at
ANTALA
Nangangahulugan ito ng pagtigil sa pagsasalita. Maaaring huminto nang
panandalian habang sinasabi ang isang pangungusap at maaari din
naman na matagalang paghinto na kadalasang nangyayari sa katapusan
ng mga pahayag. Sa pagsulat, sinisimbulo ng kuwit (,) ang panandaliang
paghinto at ng tuldok (.) ang katapusan ng pangungusap.

Sa mga pangungusap sa ibaba, nilalagyan ng isang bar (/) ang isang saglit
na paghinto at dobleng bar (//) ang katapusan ng pahayag. Mapapansing
naiiba ang kahulugan ng pangungusap sa pag-iiba ng hinto sa
pangungusap.
 HINTO at
Halimbawa: ANTALA

a. Tito Felipe Jose ang pangalan n’ya. (sinasabi ang buong pangalan ng
ipinakikilala)

b. Tito, Felipe Jose ang pangalan n’ya. (kinakausap si Tito o kaya’y isang tiyo
att ipinakikilala si Felipe)

c. Tito Felipe, Jose ang pangalan n’ya. (kausap ang isang tiyo na Felipe ang
pangalan at ipinakikilala si Jose)