Lёnda: Biologji Data.16.11.

2021

Projekt
Tema: Dhёmbёt

Punoi: Rei Alijaj Pranoi: ms. Donalda Laҫej

 DHËMBËT
• Ҫfarё janё dhёmbёt?
• Dhёmbёt janё kocka tё cilat
gjenden nё gojё, pra bёjnё pjesё nё
kockat e kafkёs.
• Dhёmbёt ndihmojnё tretjen
mekanike dhe gёlltitjen e ushqimit
qё konsumojnё .
• Dhёmbёt pёrdoren pёr tё
kafshuar copat e ushqimit, tё cilat
i shtypin dhe i bluajmё.
• Kjo e bёn ushqimin tё ketё njё
sipёrfaqe kontakti mё tё madhe, gjё
qё i lehtёson punёn enzimave pёr ta
tretur nё sistemin tretёs.

2
 NDËRTIMI I DHËMBIT
• Dhёmbi pёrbёhet nga rrёnja dhe kurora.
• Pjesa e dhёmbit , e cila futet nё nofull
quhet rrёnjё. Pjesa e tij e dukshme quhet
kurorё, e cila mbulohet nga smalti.
• Smalti ёshtё substanca mё e fortё e cila
ёshtё e vёshtirё tё thyhet. Megjithatё ai
mund tё tretet nga acidet. Bakteret
ushqehen me ushqimin e ёmbёl tё mbetur
nё dhёmbё. Nё kёtё proces prodhohet acid,
i cili tret smaltin dhe shkakton prishjen e
tij.
• Nёn smalt ka njё shtresё tё quajtur dentinё,
e cila ёshtё e ngjashme me kockёn.
Dentina nё krahasim me smaltin, ёshtё mё
e butё. Ajo ka kanale te tё cilat gjendet
citoplazmё e gjallё.

3
 NDËRTIMI I DHËMBIT
• Nё qendёr tё dhёmbit gjendet
pulpa, e cila pёrmban nerva
dhe enё gjaku qё furnizojnё
citoplazmёn e dentinёs me
ushqime dhe oksigjen.
• Rrёnja e dhёmbit ёshtё e
mbuluar nga cementi. Ajo
pёrmban fibra qё rriten
jashtё saj. Fibrat ngjisin
dhёmbin me nofullёn dhe e
lejojnё atё tё lёvizё lehtёsisht
gjatё kafshimit apo pёrtypjes.

4
 LLOJET E DHËMBËVE
• Shumica e gjitarёve
kanё katёr lloje
dhёmbёsh:
• Dhёmbё prerёs,
• Dhёmbё e qenit,
• Paramolarё
(paradhёmballё) dhe
• Molarё (dhёmballё)

5
 DHËMBËT PRERËS
• Dhёmbёt prerёs janё tё
vendosur nё pjesёn e
pёrparme tё nofullёs
dhe kanё teh tё fortё nё
formё dalte. Ata
pёrdoren pёr tё kafshuar
ushqimin.
• Dhёmbёt e qenit janё
me majё dhe vendosen
nё krah tё prerёsve.
6
PARADHËMBALLËT DHE DHËMBALLËT

• Paramolarёt dhe molarёt janё

dhёmballё, tё vendosur nё
pjesёn e pasme tё nofullёs.
• Ata pёrdoren pёr ta pёrtypur
ushqimin.
• Te njerёzit, dhёmballёt e
fundit quhen dhёmballё
pjekurie.
• Ato rriten mё vonё se
dhёmbёt e tjerё , kur personi
arrin moshёn madhore.

7
 DHËMBËT E QUMËSHTIT
• Gjitarёt dallohen nga kafshёt
e tjera edhe pse kanё dy radhё
tё daljes sё dhёmbёve.
• Dhёmbёt e parё quhen
dhёmbёt e qumёshtit, ose
dhёmbёt rёnёs. Te njerёzit ata
fillojnё tё rriten kur fёmija
ёshtё 5-mujash. Nё moshёn
24 deri nё 30 muajsh, shumica
e fёmijёve kanё njё grup prej
20 dhёmbёsh.

8
 RËNIA E DHËMBËVE
• Grupi i parё i dhёmbёve fillon tё
bjerё rreth moshёs 7-vjeҫare.
• Dhёmbёt e rёnё zёvendёsohen
nga 20 dhёmbё, ndёrsa dalin
dhe 12 dhёmbё tё rinj, tё cilёt
plotёsojnё grupin e dhёmbёve tё
pёrhershёm.
• Tё gjithё sё bashku formojnё 32
dhёmbё.
• Pjesa mё e madhe e njerёzve i
kanё tё gjitha dhёmbёt e
pёrhershёm nё moshёn rreth 17-
vjeҫare.

9
 PRISHJA E DHЁMBЁVE

• Prishja e dhёmbёve dhe e mishrave

tё dhёmbёve ёshtё njё problem i
zakonshёm. Nё hapёsirёn e gojёs
jeton njё sasi e madhe bakteresh,
shumica e tё cilave janё tё
padёmshme. Megjithatё, njё pjesё e
tyre, sё bashku me substancat qё
vijnё nga pёshtyma, formojnё njё
shtresё tё hollё mbi dhёmbё,e cila
quhet pllakё.
• Plllaka ёshtё e butё dhe e lehtё pёr t’u
hequr kur ёshtё e sapoformuar, por
nёse ajo nuk hiqet, forcohet dhe
formon gurёza, tё cilat nuk mund tё
hiqen me furҫёn e dhёmbёve.

10
 SËMUNDJET E DHËMBËVE
• Sёmundja e mishrave tё
dhёmbёve
• Nёse pllaka nuk hiqet, bakteret
mund tё infektojnё mishrat e
dhёmbёve, tё cilat fryhen dhe
mund tё gjakosen gjatё larjes
me furҫё. Kjo zakonisht ёshtё
pa dhimbje, por bakteret mund
tё depёrtojnё dhe tё rriten rreth
rrёnjёs sё dhёmbёve.
Dhёmbёt fillojnё tё lёvizin dhe
lind nevoja tё hiqen.

11
 PRISHJA E DHЁMBЁVE

• Nёse sheqernat mbeten nё gojё,

bakteret te pllaka e dhёmbit do
tё ushqehen me to. Ato pёrdorin
frymёmarrjen duke e bёrё
mjedisin acid.
• Acidi nё mёnyrё graduale tret
smaltin , i cili mbulon dhёmbin
dhe vazhdon me tej te dentina.
• Dentina tretet mё shpejt se
smalti. Nёse nuk bёhet asgjё pёr
ta rregulluar, dhёmbi me shumё
mundёsi duhet tё hiqet.

12
 KЁSHILLA PËR DHЁMBЁVE TЁ SHЁNDETSHЁM

•Mos hani sheqer. Nёse nuk konsumoni

sheqer , nuk do tё keni prishje tё
dhёmbёve.
•Pini ҫaj, sepse ndihmon nё parandalimin
e inflamacionit tё mishit tё dhёmbёve.
• Pёrdorni nё mёnyrё tё rregullt pastё
dhёmbёsh me flour.
•Hani sa mё shumё fruta, si kivi, mollё,
kёrpudha, luleshtrydhe, fruta tё thata, pёr
dhёmbё tё fortё dhe tё bardhё.
•Lani mirё dhe rregullisht dhёmbёt, tё
paktёn 2 herё nё ditё.
•Bёni vizita tё rregullta te dentisti.
Kontrolli i rregullt i dhёmbёve ju siguron
qё tё parandaloni ҫdo sёmundje tё
mishrave tё dhёmbёve.

13
 KURIOZITETE

•Shkenca qё merret me dhёmbёt ёshtё

stomatologjia.
•Sëmundjet e gojës ndikojnë në cilësinë e
jetës së njeriut.
•Larja e dhëmbëve duhet të fillojë
menjëherë pas daljes së dhëmbit të parë
të qumështit.
•Numri i baktereve në gojë mund të jetë i
madh, deri nё 300 lloje.
•Era e keqe e gojës mund të jetë shenjë e
disa sëmundjeve.
•Higjiena e gojës është shumë e
rëndësishme.
•Një person i rritur ka 32 dhëmbë që do
të thotë 160 sipërfaqe për t’u pastruar.

14
 KURIOZITETE
•Një person i rritur kalon një kohë rreth 47 sekonda
për t’i pastruar, por duhet të shpenzojmë kohë 2-3
minuta.
•Femrat buzëqeshin më shumë – 62 herë në ditë,
ndërsa meshkujt vetëm 8.
•Vetëm gjatë një buzëqeshje aktivizohen rreth 33
muskuj të fytyrës.
•Brusha e parë është prodhuar në vitin 1938.
•Në vendet e gadishullit Arabik në vend të brushave
është përdorur misvaku,.
•Njerëzit kalojnë përafërsisht 38,5 ditë të jetës së
tyre duke i larë dhëmbët.
•Sot mbi 40% e të moshuarve mbi 65 vjet nuk i
kanë 1/3 e dhëmbëve.
•Dhëmbi më i madh ka pasur gjatësinë 3.2cm dhe
është regjistruar në librin e rekordeve.
 

15
Punoi: Rei Alijaj

FALEMINDERIT!