სამეგრელო

სამეგრელო (მეგრ. სამარგალო)
— დასავლეთ საქართველოს ისტორიულ-გეოგრაფიული მხარეა,
რომელიც მდინარე რიონს, ცხენისწყალს, ენგურსა და შავ ზღვას შორ
ის მოქცეულ ტერიტორიას მოიცავს. მისი ცენტრალური ქალაქია 
ზუგდიდი
. სამეგრელოს რეგიონს მთელი თავისი ისტორიის მანძილზე უდიდეს
ი სტრატეგიული მნიშვნელობა ენიჭებოდა, რის
გამოც რომაელების, ბიზანტიელების, მონღოლების, თურქების, სპარს
ელების, რუსებისა და სხვათა არმიების არაერთი შემოსევის ობიექტი 
გახდა. ეს მხარე მდიდარია სხვადასხვა ეპოქის კულტურის
ძეგლებითა და შთამბეჭდავი ბუნებით, ცისკიდურთან, ჭინკების
სამეფოში მოლივლივე ლურჯი ტბებითა თუ ულამაზესი
კანიონებით.
2
ტრადიციები
⊳ ერთ-ერთი ასეთი ტრადიციაა „ყვავის წილი“, რომლის
დროსაც კვერცხის ნაჭუჭს აავსებენ ღომით და ყველით, სახურავზე ააგდებენ 
და თან იტყვიან - ყვავის წილი, ამის შემდეგ ყვავი წიწილას არ წაიღებსო.
⊳ საქართველოს ყველა კუთხში დიდი მნიშვნელობა ენიჭებოდა დატირების
რიტუალს, ამ მხრივ ცნობილი ტრადიციაა მეგრული „ზარი“ - სარიტუალო
სიმღერა მიცვალებულთა დატირებისთვის.
⊳ ძველით ახალი წლის მომდევნო დღეს სამეგრელოში კუჩხა აღინიშნება.
კარგი ფეხის მქონე სტუმარი - მაკუჩხური - ყველას ჰყავს. ეს ტრადიცია
სამეგრელოში საუკუნეების წინაც სრულდებოდა და აქტუალობას არც დღეს
ჰკარგავს.
⊳ კუჩხა- ფერხობა, ბედობა, მეკვლეობა, კალანდის მეორე დღე.
⊳ მაკუჩხური - მეფეხური, მფეხავი, მეკვლე, დამბედებელი.

3
მეგრული კალანდა
(ლათინ.: kalendæ ძველ რომში თვის პირველი დღე) კალანდა ტრადიციული გურული და მეგრული ახალი
წელია. "კალანდა" წარმოშობით რომაული სიტყვაა და ახალი წლის პირველ დღეს ნიშნავს. ის ძველი
სტილით, 14 იანვარს აღინიშნება.
ახალ წელს ეპატიჟებიან მეკვლეს და თვითონაც მიდიან მეკვლედ. მეკვლე არის ადამიანი, რომელმაც
ოჯახს სიკეთე და ბედნიერება უნდა მოუტანოს. ტრადიციის მიხედვით, ქართველების მეკვლედ წმინდა
ბასილი ითვლებოდა. კალანდობა სწორედ მისი ხსენების დღეს, 14 იანვარს ემთხვევა. წმინდა 
ბასილის პატივსაცემად, კალანდობას ჩიჩილაკს რთავენ. ჩიჩილაკი თეთრი ფერისაა და ხალხი მას
წმინდა ბასილის თეთრ წვერს ამსგავსებს.
კალანდის წინა დღეს ცხემლისჭრა ეწოდებოდა. ამ დღეს ოჯახის წევრი მამაკაცი ტყეში მოჭრიდა ცხემლის
ხეს და დაამზადებდა შეშას, შეიტანდა სახლში და დააწყობდა ცეცხლთან ახლოს, გასაშრობად.
ცხემლისჭრის დღისთვის ვახშმად ამზადებდნენ ინდაურის ხორცისგან საცივს, ხარშავდნენ კარგად
გასუქებული ღორის თავს. საგანგებოდ აცხობდნენ გურულ ღვეძელს და ტკბილ ნაზუქებს.
⊳ კალანდის დადგომამდე ცოტა ხნით ადრე მთელი ოჯახი ფეხზე დგებოდა. მამაკაცები
ღორის თავს, საახალწლო კვერს, საახალწლო სანოვაგით დატვირთულ გობს, მორთულ
ჩიჩილაკს და ცარიელ ჩაფს აიღებდნენ და მარნისკენ გაეშურებოდნენ. მარანში შესვლისას
ოჯახის უფროსი გობს ხმაამოუღებლად დადგამდა მიწაზე, ჩაფს ღვინით გაავსებდა და
წმინდა ბასილს ოჯახის ბედნიერებას დაჩოქილი შესთხოვდა. შემდეგ მეკვლე გობიდან
კაკალს აიღებდა და წმინდა ბასილს შეეხვეწებოდა, რომ ამ კაკალივით აევსო ოჯახი
ყოველივე სიკეთით.
⊳ კაკალს გატეხდნენ და, თუ ცარიელი აღმოჩნდებოდა, რაც, გურულების რწმენით,
უბედურების მომასწავებელი იყო, მეკვლე ხელმეორედ ეხვეწებოდა წმინდანს, რომ ოჯახი
ცარიელი კაკლისთვის არ დაემსგავსებინა. ამის შემდეგ პროცესია სახლისკენ
გაემართებოდა.

5
⊳ წმინდა ბარბარეს სახელობის
ეკლესია - სოფელ პირველ ⊳ ნაზოდელავოს მღვიმე სამეგრელოში, 
ონტოპოში,  ჩხოროწყუს მუნიციპალიტეტის სოფელ ახუთში
აბაშის მუნიციპალიტეტი,  მდებარეობს, მდინარე ზანის ხეობის მარცხენა
სამეგრელო. ტაძრის მშენებლობა ფერდობზე, ზღვის დონიდან 240 მეტრზე. მღვიმის
მთავარი ტალანის ფსკერში ჩაჭრილ ეროზიულ
ონტოფოს მოსახლეობის
კანიონში მოზრდილი მიწისქვეშა მდინარე
მონდომებითა და გაედინება. მთავარი გვირაბის საშუალო სიგანე 4
შემოწირულობებით 2011 წელს მეტრია, სიმაღლე კი - 3 მეტრი, აქვს შედარებით
დაიწყო და ეკურთა 2015 წლის 22 ვიწრო და მოკლე განშტოებები. მღვიმის ჯამური
ნოემბერს. სიგრძე - 600 მეტრია.
6
 ნოქალაქევის ორმოცმოწამეთა ეკლესია 
სამეგრელოში, სენაკის მუნიციპალიტეტში
 მდებარეობს, ნოქალაქევის ქვედა ტერასის
ცენტრალურ მონაკვეთზე. ძეგლი რამდენიმე
ქრონოლოგიურ ფენას მოიცავს. ტაძარი აგებულია
VI საუკუნეში, როგორც სამნავიანი ბაზილიკა,
მოგვიანებით კი გუმბათოვან ნაგებობად
გადაუკეთებიათ. XVI-XVII საუკუნეებში ეკლესია
დადიანებმა აღადგინეს და მოახატვინეს. ტაძარს
~ჭაქვინჯის ციხე სამეგრელოში,  აღმოასვლეთით ნალისებრი მოხაზულობის
ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის სოფელ ჭაქვინჯში შვერილი აფსიდი აქვს, რომელიც ექსტერიერში
მდებარეობს. ნაგებობის ყველაზე ადრეული ფენა V-VI ხუთწახნაგაა.
საუკუნეებით თარიღდება, შემდგომი ფენა განვითარებულ
შუა საუკუნეებისაა, საბოლოოდ კი ციხეს XVI-XVII
საუკუნეებში განუცდია გადაკეთება. გვიან შუა საუკუნეებში
ჭაქვინჯის ციხე დადიანების ერთ-ერთ რეზიდენციას
წარმოადგენდა. ციხე-სიმაგრე ორი ნაწილისგან
შედგებოდა: ქვედა ციხე და ციტადელი. ქვედა ციხისგან
ძალიან დაზიანებული კოშკის გარდა თითქმის არაფერია
შემორჩენილი.
7
მეგრული
სამზარეულო

მეგრული სამზარეულო

8
⊳ შებოლილი სულუგუნი --- სულუგუნი
მეგრული სამზარეულოს განსაკუთრებული
კერძია. იგი მზადდება  ამოსული ჭყინტი
ყველისაგან.  ჭყინტ ყველს დაჭრიან თხელ
ნაჭრებად და ჩაყრიან მდუღარეში. ერთი-
ორი წუთის შემდეგ გადმოიღებენ მასას და
მოზელენ. მიიღება სულუგუნი. სულუგუნს
მოაყრიან მარილს და რამოდენიმე დღე
აჩერებენ მარილში. ამის შემდეგ ააცმევენ
თოკზე და დაკიდებენ შუა ცეცხლის თავზე
გამოსაშრობად. სადაც შეიბოლება და
ღებულობს სასიამოვნო კვამლის გემოს.

9
⊳  პურის  ცომისგან 
ჩვეულებრივ 
ხაჭაპურებს  აცხობენ.
მეგრული  ხაჭაპური 
გემრიელი და 
ნოყიერია. ხაჭაპურში 
დებენ  მოუხდელ 
ჭყინტ  ყველს, ფქვილი 
იზილება  რძით,  ცომს 
აღვივებენ  და  ისე 
აცხობენ,  ხაჭაპურის  
ზედაპირს  კვერცხში 
გათქვლეფილი  ველით
10
შეაზავებენ.
⊳ მნიშვნელოვანი  საჭმელია 
,,ელარჯი,,  რომლითაც 
აქ  უმასპინძლდებიან 
საპატიო  სტუმარს. 
ელარჯს  ყველით 
აკეთებენ. ელარჯი 
ძალიან  გემრიელი  და 
მსუყე  საჭმელია, ადამიანი
; მას  ბევრს  ვერ  შეჭამს.

11
⊳ სიმინდის  ფქვილისგან 
აბაშაში ხარშავენ  ღომს 
და  აგრეთვე  აცხობენ 
მჭადს. სამეგრელოს 
ღომი  ძალიან  უყვართ,
ღომი  კეთდება 
ორღვარი:ღერღილის 
ღომი  და  ფქვილის  ღომი.
ღომს  ცხლად  ჭამენ, ცივი 
ძნელი  საჭმელია.

12