‫نظارت وارزیابی‬

‫رابطه ميان كنترل و ساير وظايف مديريت‬

 ‫كنترل‬
‫‪ *‬كنترول جریانی است كه مدير از طريق آن تطابق‬
‫عمليات انجام شده را با فعاليت‌هاي پالن شده‪ ،‬مي‌سنجد‪.‬‬
‫‪ *‬كنترول تالش منظمي است در جهت رسيدن به اهداف‬
‫استاندارد‪ ،‬طراحي سيستم بازخورد اطالعات‪ ،‬مقايسه‬
‫اجزاي واقعي با استانداردهاي از پيش تعيين‌شده و‬
‫سرانجام تعيين انحرافات احتمالي و سنجش ارزش آنها‬
‫بر روند اجرايي كه در برگيرنده حداكثر كارايي است‬
 ‫كونتز و همكارانش‬
‫‪‬كونتز و همكارانش‪ ،‬نظارت را وظيفة هر مدير‪،‬‬
‫از رياست عالي مؤسسه تا سرپرستان و مديران‬
‫پايه مي‌داند‪ .‬چون همة مديران مسئوليت اجرايي‬
‫طرح و برنامه را به عهده دارند‪ ،‬از اين رو‬
‫نظارت وظيفة بنيادي هر مدير‪ ،‬در هر اداره‬
‫مديريت است‪ .‬ايشان برنامه‌ريزي و نظارت را دو‬
‫لبه يك قيچي فرض نم‪C‬وده‌اند‪ ،‬كه بدون يكي‪،‬‬
‫ديگري قابل اجرا نخواهد بود‪.‬‬
 ‫مراحل كنترل‬
‫‪ *‬مرحلة اول‪ :‬تعيين روش‌هاي ‪،‬سنجش عملكرد‌ها‬
‫كه شامل همة جوانب كار و فعاليت‌هاي سازمان‬
‫مي‌شود‪.‬‬
‫‪‬مرحله دوم‪ :‬نظارت عملكردها و سنجش و‬
‫اندازه‌گيري آنهاست‪ .‬مثالً برحسب سود يا هزينه‬
‫است‪ ،‬عملكرد واقعي هم بايد با مقياس‌هاي پولي‬
‫اندازه‌گيري شوند‬
‫‪ *‬مرحله سو‪C‬م‪ :‬مقايسه نتايج حاصله از سنجش عملكردها‬
‫و هدف‌هاي تعيين شده است‪ .‬اگر تفاوت‌ها و انحرافاتي‬
‫مشاهده شود‪.‬‬
‫‪‬در مرحله چهارم‪ ،‬اقداماتي براي تصحيح عملكردها‬
‫صورت مي‌گيرد‪ .‬غالبا ً عمل تصحيح مستلزم تالش‌هايي در‬
‫جهت هدايت رفتارها و باال بردن ميزان عملكرد‪ C‬تا سطح‬
‫مطلوب است‬
‫كنترل بوروكراتيك‬
‫‪‬سازم‪C‬اني كه اين نوع كنترل را اعمال مي‌نمايد بر‬
‫قوانين خشك و سلسله مراتب تكيه داشته‪ ،‬و‬
‫ساختار عمودي سازماني را به كار مي‌برد‪ .‬كنترل‬
‫بوروكراتيك بر اين موضوع كه كاركنان حداقل‬
‫سطح قابل قبول انجام كار را ارائه نمايند تأكيد و‬
‫تمركز مي‌نمايد‪ .‬و مشاركت كاركنان سازمان را در‬
‫انجام امور به صورت محدود انجام مي‌دهد‪.‬‬
 ‫كنترل استراتژيك‬

‫‪‬هدف از كنترل استراتژيك حفظ سهولت حر‪C‬كت برنامه‌هاي‬

‫سازمان در‪ C‬مسير رسيدن به اهداف استراتژ‪C‬يكي مي‌باشد‪.‬‬

 ‫كنترل سيستماتيك‬
‫‪‬بسياري از سيستم‌هاي كنترل‪ ،‬خصوصا ً سيستم‌هاي‬
‫كنترل ر‪C‬سمي به منظور فراهم آوردن اطالعات راجع به‬
‫فعاليت و يا فعاليت‌هايي كه پايه و اساس معمولي و‬
‫يوميّه دارند‪ ،‬طراحي شده‌اند‪ .‬اين نوع سيستم‌هاي كنترل‬
‫را كنترل سيستماتيك مي‌گويند كه اجر‪C‬اي آن بر‪C‬اساس‬
‫زمان مشخص‪ ،‬ضوابط و استاندار‪C‬دهاي از پيش تعيين‬
‫شده قرار دار‪C‬د‪.‬‬
‫كنترل موردي‬

‫‪ ‬كنتر‪C‬ل مور‪C‬دي برخالف كنترل سيستماتيك عمل مي‌كند و‬

‫داراي برنامه‌ر‪C‬يزي زماني مشخص نمي‌باشد‪ .‬به طور‬
‫مثال چنانچه موردي از اشكال و اشتباه در‪ C‬حسابداري به‬
‫اطالع مسئول سازمان برسد‪ ،‬نامبرده بالفاصله با اعزام‬
‫يك يا چند كارشناس و حسابدار يك رشته عمليات كنترل‬
‫را به مر‪C‬حله اجر‪C‬ا در مي‌آور‪C‬د كه چون بنا به مور‪C‬د انجام‬
‫شده است «كنترل موردي» نام دارد‬
 ‫كنترل براساس اصل استثنا‬

‫‪ -‬بعضي مواقع شيوع كنتر‪C‬ل بر پايه «اصل استثنا» قرار‬

‫مي‌گيرد‪ .‬اين اصل مي‌گويد كه مدير كنترل كننده بايد از‬
‫جريان عملكر‪C‬دها وقتي كه انحرافات قابل مالحظه‌اي از‬
‫برنامه‌ها و استاندار‪C‬دها واقع مي‌شوند‪ ،‬مطلع باشند‪ .‬در‬
‫اين صورت مدير مي‌تواند با توجه به اختيار‪C‬ات ويژه‌اي‬
‫كه دار‪C‬د مسائل ر‪C‬ا سريعا ً تحت كنترل درآورده و مشكالت‬
‫ر‪C‬ا مهار نمايد‪.‬‬
 ‫كنترل داخلي‬
‫‪‬كنترل داخلي روشي است‬
‫كه به وسيله آن‪ ،‬فرد و يا‬
‫گروه‪ ،‬استانداردهايي‬
‫براي فعاليت‌هاي اجرائي‬
‫وضع مي‌كنند و عملكرد‬
‫خود ر‪C‬ا نظارت مي‌نمايند‪.‬‬
 ‫كنترل خارجي‬

‫‪‬كنتر‪C‬ل خارجي شامل‬

‫قوانين‪ ،‬دستورالعمل‌ها‪،‬‬
‫گزار‪C‬ش‌هاي سلسله‬
‫مراتبي و سرپر‪C‬ستي از‬
‫جانب ديگران را شامل‬
‫مي‌شود‬
 ‫كنترل رسمي و كنترل غيررسمي‬

‫‪ -‬كنترل رسمي جرياني است كه از طريق آن مدير‪C‬ان‬

‫استانداردهاي انجام نظارت‪ ،‬و عملكرد بازخورد را‬
‫مشخص نموده‪ ،‬اقدامات اصالحي را انجام مي‌دهند‪.‬‬
‫كنترل غير‪C‬رسمي نظارت در‪ C‬برقراري استاندارد و تطابق‬
‫پاره‌اي عملكردها با دستورالعمل‌هاي رسمي را به عهده‬
‫دار‪C‬د‬