VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ

Môn học: Kỹ thuật tách chiết và tinh chế

(MMH: CHE3027)

PHƯƠNG PHÁP CHIẾT XUẤT, TINH CHẾ

CAROTENOID
ỨNG DỤNG SẢN XUẤT THỰC PHẨM CHỨC NĂNG

Học viên thực hiện: Giảng viên giảng dạy:

Lâm Thị Thúy Kiều PGS.TS. Lê Tiến Dũng
MSSV: 21803003 TS. Nguyễn Văn Kiều
Mã lớp: CHE21A-2
 Nội dung

• Đặt vấn đề
1
• Sơ lược về carotenoid
2
• Các phương pháp chiết xuất và tinh chế
3
• Ứng dụng
4

Kỹ thuật tách chiết và tinh chế – Lâm Thị Thúy Kiều- CHE21A-2 06/11/2021 2
Đặt vấn đề

Hoạt tính
Nhóm
chống oxy
chất màu
hóa, phòng
thiên
trị bệnh Gấc (β –carotene)
nhiên
ung thư

Sử dụng
trong dược Cà chua (lycopene)
Carotenoid
phẩm và
mỹ phẩm

Tài
Gần đây,
nguyên
sử dụng
đa dạng,
nhiều trong Cúc van thọ (lutein)
phát triển
thực phẩm
nguồn
chức năng Hình 1. Một số loại hoa quả
carotenoid
giàu carotenoid
06/11/2021 3
 Sơ lược về carotenoid
Cấu trúc: tetra-
terpenoid, gồm 40 C
cấu trúc thành chuỗi
polyen, đôi khi kết thúc
bằng vòng thơm

Phân loại: 600 loại

carotenoid, chia 2
nhóm: xanthophylls
(chứa C,H,O) và
carotene (chứa C,H)

Điển hình: β-carotene

(sắc tố màu cam),
lycopene (sắc tố màu
đỏ), lutein (sắc tố màu
vàng) Hình 2. Cấu trúc của một số carotenoid
06/11/2021 4
 Sơ lược về carotenoid

Tính chất vật lý: Tính chất hóa

Phân bố: Rau học:
ngót (β-carotene, - Tinh thể màu
lutein); cúc vạn thọ vàng/sẩm hơn - Nhạy với chất
(lutein); gấc, cà rốt oxy hóa, acid
- mp:130 - 220oC
(α, β-carotene, - Bền với kiềm
lycopene); cà chua - Tan tốt trong
chất béo, DMHC - Dễ bị đồng phân
(lycopene); ớt hóa (từ dạng all-
(capxanthin) kém phân cực như
trans thành dạng
n-hexan, CS2,
cis) dưới tác dụng
CHCl3… tan kém của to, ánh sáng
trong MeOH,
EtOH; không tan - Dễ bị oxy hóa
trong nước trong không khí
làm mất màu
- Hấp thụ ánh sáng carotenoid (lưu ý
do hệ thống polyen trong chiết suất
cộng hợp và bảo quản)

Kỹ thuật tách chiết và tinh chế – Lâm Thị Thúy Kiều- CHE21A-2 06/11/2021 5
Sơ lược về carotenoid
Chống oxy
hóa: β-
carotene,
lycopene,
Tăng cường Chống xơ vữa
lutein
miễn dịch: β- động mạch:
carotene lycopene,
lutein

Hoạt tính sinh

Chống viêm học carotenoid Chống ung
khớp: thư: β-
cryptoxanthin, carotene,
zeaxanthin lycopene,
lutein

Bảo vệ da: Bảo vệ mắt:

lycopene, β-carotene,
lutein lutein
06/11/2021 6
Một số pp chiết xuất carotenoid
Ngâm dầm
Dùng dung môi
hữu cơ
PP chiết xuất
Soxhlet
carotenoid
Kỹ thuật CO2 siêu
tới hạn

Bảng 1. Hàm lượng carotenoid trong gấc bằng các pp trích ly khác nhau (1)

Hàm lượng (mg/g) Hiệu suất (%)

Phương pháp
STT
trích ly β-carotene lycopene β-carotene lycopene

1 Soxhlet 0,9745 74,1039 76,52 71,37

 2 CO2 siêu tới hạn 1,0994 12,2704 86,33 11,82
 3 S-CO2 + EtOH 5% 1,2076 19,6307 94,83 18,91
Ngâm dầm bằng n­-
4 1,2735 103,8379 100 100
hexane
(1) Phạm Nam Khoa (2013). Trích ly β-Carotene và Lycopene từ bột Gấc bằng
CO2 siêu tới hạn, Luận văn đại học, Trường ĐH Cần Thơ. 06/11/2021 7
Chiết carotenoid bằng pp ngâm dầm

Sơ đồ 1. Quy trình chiết xuất carotenoid bằng phương pháp ngâm dầm (2)
06/11/2021 8
Tinh chế carotenoid

Sơ đồ 2. Quy trình tinh chế carotenoid quy mô phòng thí nghiêm (2)
06/11/2021 9
 Tinh chế carotenoid
Bảng 2. Kết quả chiết xuất và tinh sạch các carotenoid (2)

Khối lượng Khối lượng Khối lượng Khối lượng

STT Nguyên liệu
NL tươi bột khô cao khô carotenoid
Lá gấc bánh 85 mg β –
1 6,6 kg 550 g 61 g
tẻ carotene
Thịt quả cà 26 mg
2 10 kg 600 g 71 g
chua lycopene
Cánh hoa 4,96 g
3 9,5 kg 780 g 120 g
cúc vạn thọ lutein

 HPLC: độ tinh khiết cao, tr phù hợp chất chuẩn

 MS, NMR: KLPT, công thức phù hợp với các carotenoid nghiên
cứu
 Hiệu suất tinh sạch: 90% (so với % xác định bằng HPLC)
(2) T.T.H.Nga, (2010). Nghiên cứu chiết xuất, tinh chế,…của một vài
carotenoid…, Luận án Tiến sĩ, ĐHQG Hà Nội. 06/11/2021 10
Chiết xuất lycopen từ gấc bằng PP Soxhlet

- Dung môi chiết: diclometan

- Tinh chế lycopene: ethanol
- Hiệu suất: 3,2-4,4g/kg NL khô
- Độ tinh khiết >98% 

Sơ đồ 3. Quy trình chiết tách lycopen

tinh khiết từ màng hạt gấc (3)

(3) Đ. T. T. Anh. PP chiết tách lycopene tinh khiết trực tiếp từ màng gấc 11
Chiết xuất carotenoid bằng CO2 siêu tới hạn
Sơ lược về kỹ thuật Supercritical Fluid Extraction (SFE)
Nghiên cứu
Ưu điểm Ứng dụng carotenoid bằng S-
CO2 tại VN
• Công nghệ chiết • Thực phẩm: chiết • Ứng dụng kỹ thuật
xuất sạch, xanh: cafein từ cà phê và chất lỏng siêu tới
không dư lượng chè, các hoạt chất từ hạn trong quy
DMHC, ô nhiễm hoa huplon dùng trong trình sản xuất hạt
môi trường công nghệ bia… nano một số
carotenoids từ quả
• Giảm sự oxy hóa • Mỹ phẩm: chiết tinh gấc (Lê Thị Kim
bởi O2, to dầu quý hiếm như Phụng, Trường ĐH
• Độ chọn lọc cao lavande, hoàng đàn, Bách Khoa- ĐHQG
• Hiệu suất và hàm nhài, bưởi, trầm TPHCM)
lượng hoạt chất hương, quế, hồi.. • Áp dụng công
chiết cao • Dược phẩm: chiết nghệ CO2 siêu tới
• Giải quyết được diosgenin từ nần hạn để trích ly dầu
vấn đề lọc và cô nghệ, quercetin từ vỏ gấc (Phan Tại
đặc trong pp củ hành tây, dầu gấc Huân, Trường ĐH
dùng DMHC từ gấc, artemisinin từ Nông Lâm)
thanh hao hoa vàng…
12
Chiết xuất carotenoid từ vi tảo bằng SFE
Điều kiện trích ly: Điều kiện phân tích HPLC:
 Dung môi: S-CO2 và  Agilent Technologies Series

S-CO2 + 5% Ethanol 1100, UV-Vis detector

 Reversed phase C-18 column
 Áp suất: 200, 300, 400 bar
 Acetone/methanol (1:1 v/v)
 Nhiệt độ: 40, 50, 60oC
 Flow-rate 1.5 mL/min; at 450
 Tốc dộ dòng CO2: 0,8g/phút
nm
 Thời gian trích ly: 3 giờ
A. CO2 tank; B.
Chiller; C. Solvent
pump; D. Modifier
pump; E. Modifier
reservoir; F.
Extraction chamber;
G. Sample cartridge;
H. Controller panel; I.
Analyte receiver 

Hình 3. ISCO SFX220 supercritical fluid extractor (Nebraska, USA)

(Phạm vi hoạt động: 40-70oC; 275-448 bar) 13
Chiết xuất carotenoid từ vi tảo bằng SFE
 Kết quả chiết xuất carotenoid từ vi tảo (Synechococcus sp)
bằng SFE

(4a) (4b)

Hình 4. Hiệu suất chiết β-carotene bằng (4a) CO2 siêu tới hạn và
(4b) CO2 siêu tới hạn với EtOH 5% tại nhiệt độ và áp suất khác nhau (4)
(4) Lourdes Casas Cardoso (2012). Extraction of Carotenoids and Fatty Acids from Microalgae
Using Supercritical Technology, American Journal of Analytical Chemistry, 2012, 3, 877-883 14
 Ứng dụng của carotenoid
Sản xuất thực phẩm chức
năng (TPCN)
 Carotenoid ngày càng được sử
dụng nhiều trong TPCN như sản
phẩm chống oxy hóa, lão hóa,
sáng mắt,…
 β-carotene: sử dụng trong sản
phẩm bổ sung vitamin A, chống
oxy hóa; bào chế phối hợp với
lycopene, lutein, vitamin E, C,
selen.
 Lycopene: bào chế phối hợp với
1 số carotenoid, vitamin sử dụng
trong sản phẩm làm đẹp da
 Lutein: bào chế phối hợp với
Hình 5. Một số TPCN chứa carotenoid ở
zeaxanthin, vitamin A, E trong sản trong và ngoài nước
phẩm bảo vệ mắt
Kỹ thuật tách chiết và tinh chế – Lâm Thị Thúy Kiều- CHE21A-2 06/11/2021 15
THE END

Chân thành cảm ơn Thầy và các bạn

đã lắng nghe!

Học viên: Lâm Thị Thúy Kiều

MSSV: 21803003
Mã lớp: CHE21A-2
Kỹ thuật tách chiết và tinh chế – Lâm Thị Thúy Kiều- CHE21A-2 06/11/2021 16