PRAWO WŁASNOŚCI – POJĘCIE,

FUNKCJE, TREŚĆ, WYKONYWANIE

Agnieszka Kwiecień-Madej
 TREŚĆ I ZAKRES PRAWA
WŁASNOŚCI
• Art. 140. W granicach określonych przez:
• zasady współżycia społecznego
• ustawy i
• właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy
• zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa,
• w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach
może rozporządzać rzeczą.
 ZAKRES PRAWA WŁASNOŚCI
Treść prawa własności: Triada uprawnień właściciela
Ius possidendi - (prawo posiadania rzeczy) – posiadanie jak właściciel – posiadanie samoistne; art. 337 K.c. ;
ochrona posiadania także przez art. 222 § 1 K.c.
Ius utendi, fruendi, abutendi
Prawo do używania rzeczy, nie polegające na uzyskiwaniu pożytków (zamieszkanie w lokalu; korzystanie z
pojazdu)
Prawo do pobierania pożytków z rzeczy czy innych dochodów (nie dających się kwalifikować jako pożytki np.
wycięte drzewa z lasu w związku ze zmianą zagospodarowania terenu; materiał z rozebranego płotu itp..)
Prawo do zużycia czy przetworzenia rzeczy (niektórzy przyjmują, że także tu mieści się prawo do zniszczenia
rzeczy)
Ius disposnendi - Rozporządzenie rzeczą w drodze czynności prawnej rozporządzającej; przeniesienie
własności rzeczy; zrzeczenie się własności; obciążenie (np. użytkowaniem wieczystym; ustanowienie
ograniczonych praw rzeczowych)
 GRANICE PRAWA WŁASNOŚCI

Usta
wa
Zasady współżycia
społecznego
Społeczno-gospodarcze przeznaczenie
prawa
 GRANICE PRAWA WŁASNOŚCI
WYNIKAJĄCE Z USTAWY

Ograniczenia o charakterze prywatnoprawnym: konflikt interesów prywatnych

- Przepisy prawa sąsiedzkiego
Ograniczenia publicznoprawne:
Konflikt interesu publicznego z interesem prywatnym, np. art. 142 K.c. – np. użycie rzeczy w
celu ratowania dobra, np. przejazd przez nieruchomość w celu gaszenia pożaru czy
likwidacji innego zagrożenia; przepisy prawa budowlanego itp.
 GRANICE PRAWA WŁASNOŚCI WYNIKAJĄCE
Z ZASAD WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO
• Brak typizacji sytuacji, ocena w zależności od przypadku gdy klauzula generalna zasad
współżycia społecznego pozwala na ograniczenia prawa własności; nie można na podstawie
zasad współżycia społecznego doprowadzić do unicestwienia prawa własności (zob. orz. SN
z 28 września 1967 r., I PR 415/67, OSP 1968 nr 10 poz. 220)
• Przykłady: przed 1989 r. orzecznictwo mające na celu ochronę nieformalnych
nieruchomości rolnych; powództwa o zwrot nieruchomości z ofertą zwrotu ceny oddalane;
wynik – ustawa z 4. 10.1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych ; także
przykłady ochrony przed eksmisją na bruk.
 GRANICE PRAWA WŁASNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE
SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO
PRZEZNACZENIA PRAWA

• Społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa łącznie z klauzulą zasad współżycia

społecznego. Jak podkreśla A. Stelmachowski klauzula ta oznacza „przeciwstawienie się
skrajnie indywidualistycznemu podejściu do prawa własności przy wykonywaniu tego
prawa”. Oznacza to, że własność rodzi nie tylko prawa ale i obowiązki dla właściciela. Przy
czym należy stwierdzić, że klauzula ta musi mieć na uwadze rodzaj własności, np. rolną,
miejską, przemysłową itp.
 PRZESTRZENNE GRANICE PRAWA
WŁASNOŚCI
- Geodezyjne wyznaczenie granic; ewidencja gruntów i budynków; znaki graniczne;
- Art. 143 K.c.
a. Prawo wodne- własność jedynie do wód powierzchniowych już nie podziemnych; wody płynące nie
są rzeczą w rozumieniu K.c. art. 10 ust. 1 prawa wodnego: wody mogą stanowić własność Skarbu
Państwa albo innych osób prawnych bądź osób fizycznych; art. 10 ust. 1a: wody morza
terytorialnego, morskie wody wewnętrzne wraz z morskimi wodami wewnętrznymi Zatoki Gdańskiej,
śródlądowe wody powierzchniowe płynące oraz wody podziemne stanowią własność Skarbu
Państwa. Jedynie wody stojące oraz wody w rowach znajdujące się w granicach nieruchomości
stanowią własność właściciela gruntu.
b. Prawo geologiczne i górnicze- własność rozciąga się na kopaliny stanowiące cześć składową gruntu;
art. 7 ustawy Prawo geologiczne i górnicze stanowi, że złoża kopalin niestanowiące części
składowych nieruchomości są własnością Skarbu Państwa;
c. Prawo lotnicze
WYKONYWANIE PRAWA WŁASNOŚCI
 STOSUNKI SĄSIEDZKIE
• Art. 144-154 k.c.
• Regulują relacje między właścicielami gruntów sąsiadujących czy też wzajemnie na siebie
oddziałujących,
• Są przykładem ustawowych ograniczeń prawa własności,
• Ogólne zasady, na których powinny opierać się stosunki sąsiedzkie:
• Zakaz immisji bezpośrednich,
• Nakaz powstrzymywania się od immisji pośrednich,
• Zapewnienie dostępu do drogi publicznej,
• Przekroczenie granic gruntu przy budowie,
• Rozgraniczenie,
• Ponoszenie kosztów związanych z utrzymywaniem znaków granicznych,
 IMMISJE
• Art. 144 [Immisje] 

Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od

działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę,
wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków
miejscowych.

• Stan oddziaływania zakłócającego sąsiadom korzystanie z ich nieru­chomości określa się w

doktrynie mianem immisji. Immisja jest działaniem na gruncie własnym, ze skutkami
odczuwanymi na gruntach sąsiednich.
 RODZAJE IMMISJI
• Immisje dzielimy tradycyjnie na bezpośrednie oraz pośrednie.
• Immisje bezpo­średnie polegają na celowym, bezpośrednim kierowaniu określonych substancji
(wody, ścieków, pyłów itp.) na inną nieruchomość za pomocą odpowiednich urządzeń
(rowy, rury). Są więc zbliżone swym charakterem do fizycznej ingerencji.
• Immisje pośrednie są ubocznym skutkiem działania właściciela. Tutaj właściciel koncentruje
się na wykonywaniu swego prawa własności lecz jego działanie zakłóca sąsiadom korzystanie
z nieruchomości. Są to takie działania na nieruchomości wyjściowej, których skutki przenikają w
sposób naturalny na nieruchomości sąsiednie poprzez np. wywołanie hałasów, wibracji,
wytwarzanie zapachów, naturalny spływ deszczówki. Chodzi o aktywne zachowanie się
właściciela (działanie), które jest podejmowane w ramach wykonywania prawa własności
równocześnie oddziaływujące na sferę cudzego (sąsiedniego) prawa własności.
 IMMISJE POŚREDNIE

materialne polegające na przenikaniu na niematerialne oddziałujące na sferę

nieruchomości sąsiednie cząstek materii psychiki właściciela nieruchomości
(pyły, gazy, dym) lub pewnych sił sąsiedniej (poczucie bezpieczeństwa,
(wstrząsy, hałasy, fale elektromagnetyczne) estetyki itp.).
 IMMISJE POZYTYWNE I
NEGATYWNE
Pozytywne
• oddziaływają wprost, aktywnie na nieruchomości sąsiednie (przenikanie sub­
stancji, tj. materii, energii, drgań

Negatywne
• polegają na przeszkadzaniu w przenikaniu pewnych dóbr z otoczenia
(przesłanianie światła i widoku, tamowanie przepływu powie­trza).
 ZAKAZ IMMISJI
• Zgodnie z art. 144 k.c. zabronione są immisje pośrednie zakłócające ponad przeciętną miarę
korzystanie z nieruchomości sąsiednich.
• Właściwą miarę wyznacza się zaś za pomocą obiektywnego kryterium społeczno-
gospodarczego przeznaczenia nieruchomości oraz stosunków miejscowych.
• Dopuszczalne są immisje, które nie przekraczają przeciętnej miary zakłóceń – czyli takie,
które zakłócają korzystanie z nieruchomości ale w granicach przeciętnej miary.
 CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA
ZAKAZ IMMISJI

• Społeczno-gospodarcze przeznaczenie nieruchomości wynika z jej charakteru. Zasadniczo

jest określone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku jego
braku inwestycyjne przeznaczenie nieruchomości może jeszcze określać decyzja o warunkach
zabudowy i zagospodarowania terenu. Należy także uwzględnić bieżący sposób korzystania z
nieruchomości zgodny z jej przyrodniczymi właściwościami.

• Stosunki miejscowe - występujący aktualnie i przyjęty przez większość sposób używania

nieruchomości na pewnym terenie i zapatrywanie ludzi na takie postępowanie. W poszukiwaniu
treści tego pojęcia wskazuje się na położenie nieruchomości sąsiednich, czas trwania zakłóceń
oraz ich intensywność, porę w jakiej występują. Należy rozpatrywać problem rodzaju
nieruchomości i gęstości zaludnienia, stopnia degradacji środowiska, skażenia przyrody.
 DROGA KONIECZNA

Art. 145 [Służebność drogi koniecznej]

• § 1. Jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących
do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów
sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna).
• § 2. Przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości
niemającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które
droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub
innej czynności prawnej, a między interesowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o
ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności
prawnej.
• § 3. Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy.
 DROGA KONIECZNA
• Droga konieczna powinna umożliwiać dostęp do najbliższej drogi publicznej bez względu na jej
rodzaj lub ulic leżących w ciągu tej drogi – drogi krajowej, wojewódzkiej, powiatowej, gminnej a
także wewnętrznej. Chodzi o dostęp do drogi faktycznie istniejącej o odpowiedniej szerokości i
ukształtowaniu, umożliwiającej nieprzerwany i nieskrępowany dostęp ogółowi osób.
• Przesłanką roszczenia będzie brak dostępu prawnie zagwarantowanego, skutecznego erga
omnes i przysługującego każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości izolowanej. Nie
sprzeciwia się dochodzeniu roszczenia dostęp prekaryjny, dostęp oparty na czasowych stosunkach
obligacyjnych, dostęp oparty na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia mogący
prowadzić do zasiedzenia służebności – art. 292 k.c.
• Budynki gospodarskie obejmują budynki mieszkalne i użytkowe związane z nieruchomością nie
mającą do nich dostępu. W świetle art. 145 k.c. roszczenie nie przysługuje w sytuacji braku
dostępu do innych niż budynki obiektów budowlanych.
 DOSTĘP DO DROGI PUBLICZNEJ
• Ustalenie, czy dostęp jest odpowiedni zależy od konkretnego stanu faktycznego i jego
oceny przez sąd. Odpowiedni dostęp do drogi publicznej musi stwarzać rzeczywistą,
bezpieczną możliwość swobodnego przedostawania się z nieruchomości do takiej drogi;
• możliwość ta musi dotyczyć drogi prawidłowo funkcjonującej w systemie dróg publicznych
i istnieć trwale, a nie tylko w pewnych okresach roku.
• Odpowiedni dostęp do drogi publicznej nie oznacza dostępu najbardziej dogodnego.
• Dostęp jest nieodpowiedni w rozumieniu art. 145 § 2 k.c. także wtedy, gdy wyjazd z
nieruchomości przylegającej do drogi publicznej stwarza niebezpieczeństwo w ruchu
drogowym.
 USTANOWIENIE SŁUŻEBNOŚCI
DROGI KONIECZNEJ
Ustanowienia służebności drogi koniecznej może żądać:
• właściciel,
• współwłaściciele,
• jeden współwłaściciel gdy pozostali posiadający większość się nie sprzeciwili – art. 209 k.c.,
• użytkownik wieczysty (właściciel nieruchomości budynkowej),
• właściciel nieruchomości lokalowej, np. w razie konieczności korzystania z pomieszczeń
gospodarczych położonych na nieruchomości poza nieruchomością wspólną.
 WYNAGRODZENIE

• Art. 145 nie zawiera żadnych uregulowań dotyczących sposobu ustalenia wynagrodzenia za
ustanowienie służebności.
• Według doktryny należy posłużyć się w tym względzie kryterium zwiększenia wartości
nieruchomości władnącej, obniżenia wartości nieruchomości służebnej, wydatki na
niezbędne adaptacje, ceny dostępu do drogi publicznej ze źródeł zobowiązaniowych.
 PRZEKROCZENIE GRANIC
BUDOWY
Art. 151 [Granice przy budowie] Jeżeli przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia
przekroczono bez winy umyślnej granice sąsiedniego gruntu, właściciel tego gruntu nie może
żądać przywrócenia stanu poprzedniego, chyba że bez nieuzasadnionej zwłoki sprzeciwił się
przekroczeniu granicy albo że grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda. Może on żądać albo
stosownego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie odpowiedniej służebności gruntowej,
albo wykupienia zajętej części gruntu, jak również tej części, która na skutek budowy straciła
dla niego znaczenie gospodarcze.

Przekroczenie granicy ma miejsce wtedy, gdy część wznoszonej budowli znalazła się na
powierzchni lub pod powierzchnią gruntu sąsiedniego, tj. graniczącego z nieruchomością, na
której wznoszono budynek. Dotyczy nie tylko wznoszenia ale także dobudowania.
 ROSZCZENIA
• W przypadku przekroczenia granicy gruntu sąsiedniego przy wznoszeniu budynku
właścicielowi przysługuje roszczenie:
• z art. 151 k.c. o przywrócenie stanu poprzedniego (przekroczenie nastąpiło bez winy umyślnej,
właściciel nieruchomości bez nieuzasadnionej zwłoki sprzeciwił się przekroczeniu granicy lub
grozi jemu niewspółmiernie wielka szkoda);
• z art. 151 k.c. o ustanowienie służebności gruntowej za stosownym wynagrodzeniem
(przekroczenie nastąpiło bez winy umyślnej);
• z art. 151 k.c. o wykupienie zajętej części gruntu jak również tej części, która wskutek budowy
straciła dla niego znaczenie gospodarcze (przekroczenie nastąpiło bez winy umyślnej);
• z art. 222 § 2 k.c. o przywrócenie stanu zgodnego z prawem (przekroczenie nastąpiło z winy
umyślnej).
 NIEWSPÓŁMIERNOŚĆ SZKODY

• Niewspółmierna szkoda wystąpi wówczas, gdy z porównania uszczerbku, jaki poniesie

budujący na skutek przywrócenia stanu poprzedniego, z uszczerbkiem jaki poniesienie
właściciel na skutek nierozebrania części budynku przekraczającego jego nieruchomość
doprowadzi do wniosku, że uszczerbek właściciela jest w zdecydowanym stopniu większy
niż uszczerbek budującego.
 OWOCE OPADŁE Z DRZEWA LUB
KRZEWU

• Art. 148 [Owoce] Owoce opadłe z drzewa lub krzewu na grunt sąsiedni stanowią jego
pożytki. Przepisu tego nie stosuje się, gdy grunt sąsiedni jest przeznaczony na użytek
publiczny.

• Przepis art. 148 k.c. nie ma zastosowania do drzew i krzewów rosnących na granicy
nieruchomości, te bowiem byłyby objęte domniemaniem z art. 154 k.c., iż służą do
wspólnego użytku sąsiadów.
• W świetle art. 148 zd. 1 pożytkami gruntu sąsiedniego są wszelkie owoce, jadalne czy niejadalne,
opadłe z rosnącego przy granicy nieruchomości drzewa lub krzewu.
• Pożytki właściciela gruntu sąsiedniego stanowią tylko owoce, które samoistnie, w sposób naturalny
opadły z drzewa.
• W przepisie tym nie chodzi o pobieranie pożytków a więc o ich odłączanie od drzew i krzewów w
sposób zgodny z zasadami prawidłowej gospodarki (art. 53 k.c.) lecz o ich naturalne odłączenie –
opadnięcie.
• Owocami opadłymi są te, które spadły z drzewa lub krzewu w sposób naturalny, to znaczy samoistny.
Dopiero wtedy właściciel nieruchomości sąsiedniej jest uprawniony do ich pobrania. Dopóki więc
owoce znajdują się na drzewie stawią własność właściciela gruntu, na którym drzewo rośnie i
zerwanie ich lub spowodowanie odłączenia przez właściciela nieruchomości sąsiedniej stanowiłoby
naruszenie własności, przeciwko któremu właścicielowi przysługiwałoby roszczenie z art. 222 k.c.
 GRUNT PRZEZNACZONY NA
UŻYTEK PUBLICZNY
• Zasada wyrażona w art. 148 zd. 1 k.c. nie dotyczy jedynie przypadku, gdy grunt sąsiedni jest
przeznaczony na użytek publiczny, czyli służy zaspokajaniu potrzeb zbiorowych, np.
nieruchomość wspólnot gruntowych, drogi publiczne, park (art. 148 zd. 2 KC),
• oznacza to powrót do ogólnych reguł prawa cywilnego (art. 140 w związku z art. 53, 55 i
190 k.c.). Pojęcie gruntu przeznaczonego na użytek publiczny jest oderwane od kwestii
własności, decyduje samo tylko przeznaczenie, któremu nieruchomość sąsiednia służy.
 USUNIĘCIE GAŁĘZI, OWOCÓW
• Art. 149 [Usunięcie gałęzi, owoców] Właściciel gruntu może wejść na grunt sąsiedni w celu
usunięcia zwieszających się z jego drzew gałęzi lub owoców. Właściciel sąsiedniego gruntu
może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody.
• Wykonywaniu uprawnienia z art. 149 nie może sprzeciwić się właściciel nieruchomości
sąsiedniej, ale gdyby w wyniku tego działania odniósł szkodę może domagać się jej
naprawienia; odpowiedzialność nie jest oparta na zasadzie winy wystarczy natomiast
obiektywnie stwierdzony fakt wyrządzenia szkody. Sąsiad ma prawo wejść na sąsiedni grunt
i usunąć zwieszające się z jego drzew gałęzie i owoce bez jakiegokolwiek wezwania.
 USUNIĘCIE KORZENI
• Art. 150 [Usunięcie korzeni] Właściciel gruntu może obciąć i zachować dla siebie korzenie
przechodzące z sąsiedniego gruntu. To samo dotyczy gałęzi i owoców zwieszających się z
sąsiedniego gruntu; jednakże w wypadku takim właściciel powinien uprzednio wyznaczyć
sąsiadowi odpowiedni termin do ich usunięcia.
• Dla usunięcia korzeni nie trzeba nawet uprzedniego wezwania i wyznaczenia sąsiadowi terminu na
usunięcie korzeni. Można tego dokonać chociażby nawet miało to spowodować ich uszkodzenie
lub zniszczenie choć obcięcie korzeni nie może prowadzić do uszkodzenia lub zniszczenia drzewa.
• Obowiązek zakreślenia terminu dotyczy tylko owoców i gałęzi. Termin odpowiedni to taki,
który dostosowany jest do właściwości cyklu przyrodniczego, czyli uwzględnia porę roku na
dokonanie zabiegu obcięcia; nie można wyznaczać terminu do usunięcia owoców jeszcze
niedojrzałych – stanowiłoby to nadużycie prawa w świetle art. 5 k.c. Termin ten powinien
pozostawiać sąsiadowi stosowny czas do przygotowania i wykonania zadania
 URZĄDZENIA NA GRANICY
• Art. 154 [Urządzenia na granicy]
• § 1. Domniemywa się, że mury, płoty, miedze, rowy i inne urządzenia podobne, znajdujące się na granicy
gruntów sąsiadujących, służą do wspólnego użytku sąsiadów. To samo dotyczy drzew i krzewów na granicy.
• § 2. Korzystający z wymienionych urządzeń obowiązani są ponosić wspólnie koszty ich utrzymania.

• Przepis art. 154 k.c. nie rozstrzyga problemu własności urządzeń (oraz drzew i krzewów) usytuowanych na
linii granicznej. Domniemaniem tym nie jest objęte prawo własności tych urządzeń bez względu na to kto je
wykonał.
• Nie oznacza ono także domniemania współwłasności urządzeń, krzewów i drzew.
• Zatem o statucie prawnorzeczowym tych urządzeń, drzew i krzewów rozstrzygają powszechne normy prawa
cywilnego z uwzględnieniem zasady, że urządzenia trwale z gruntem związane oraz drzewa i krzewy są
częściami składowymi gruntu (art. 48 k.c.). Dokonując interpretacji, trzeba wybierać między koncepcją
współwłasności, wyłącznej własności jed­nego z właścicieli stykających się nieruchomości i koncepcją
rzeczy niczyjej.
 ROZGRANICZENIE
•
Art. 152 [Rozgraniczenie] Właściciele gruntów sąsiadujących obowiązani są do
współdziałania przy rozgraniczeniu gruntów oraz przy utrzymywaniu stałych znaków
granicznych; koszty rozgraniczenia oraz koszty urządzenia i utrzymywania stałych znaków
granicznych ponoszą po połowie.

• Art. 153 [Ustalenie granic] Jeżeli granice gruntów stały się sporne, a stanu prawnego nie
można stwierdzić, ustala się granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Gdyby
również takiego stanu nie można było stwierdzić, a postępowanie rozgraniczeniowe nie
doprowadziło do ugody między interesowanymi, sąd ustali granice z uwzględnieniem
wszelkich okoliczności; może przy tym przyznać jednemu z właścicieli odpowiednią dopłatę
pieniężną.
 ROZGRANICZENIE
• Jeżeli granice gruntu stały się sporne, zachodzi potrzeba rozgraniczenia. Jest to postępowanie
dwufazowe, tj. administracyjno-sądowe, czyli najpierw prowadzone przez organ
administracji a dopiero w sytuacji nie zawarcia w nim ugody lub braku podstaw do wydania
decyzji o rozgraniczeniu sprawę z urzędu przekazuje się sądowi do rozpatrzenia.
• Zgodnie z art. 29 ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne postępowanie
rozgraniczeniowe ma na celu ustalenie przebiegu granicy przez określenie punktów i linii
granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie
odpowiednich dokumentów. Istota polega na wyodrębnieniu nieruchomości z innych
otaczających ją gruntów przez ustalenie zasięgu prawa własności w stosunku do gruntów
sąsiednich. W sprawie o rozgraniczenie chodzi nawet nie o same granice na gruncie lecz o to
do jakiej granicy na gruncie sięga prawo własności nieruchomości sąsiadujących. Zakłada się
zatem, że nie jest kwestionowane samo prawo własności nieruchomości sąsiadujących.
• Procedura rozgraniczeniowa dotyczy gruntów, nie dotyczy zatem budynków (jeżeli już to
chodzi o rozgraniczenie gruntów pod budynkami), czy lokali (co do którym wobec wydania
zaświadczeń o samodzielności oraz zaznaczania na rzucie odpowiedniej kondygnacji
budynku nie może być mowy o nieustalonych, czy spornych granicach).
• Ustalając stan prawny sąd zobowiązany jest rozstrzygnąć wszelkie wątpliwości nie wolno
jemu odstępować od rozgraniczenia według możliwego do stwierdzenia stanu prawnego.
Stwierdzenie stanu prawnego wymaga zbadania dokumentów kształtujących bądź
stwierdzających nabycie własności lub użytkowania wieczystego. W nawiązaniu do nich
trzeba sięgnąć do map i rejestrów urzędowych dokumentujących granice nabytej
nieruchomości. Na koniec niezbędne jest stwierdzenie w terenie przebiegu granic
stosowanie do istniejącej dokumentacji.
• Ostatni spokojny stan posiadania oznacza ustabilizowany stan posiadania przedmiotu rozgraniczenia
niezakłócony przez sąsiadów, a więc taki, który nie pozwala wprawdzie na stwierdzenie nabycia
własności przez zasiedzenie jednakże trwa zbyt długo by pozbawienie dotychczasowego posiadacza
pasa ziemi przez ustalenie granicy z uwzględnieniem wszelkich okoliczności dało się pogodzić z
zasadami współżycia społecznego. Jednak nie można tu zastosować jakiegokolwiek kryterium
czasowego. Tu źródłem informacji będą świadkowie.
• Kryterium uwzględnienia wszelkich okoliczności oznacza konieczny w danych warunkach zakres
swobodnego uznania. Niewątpliwie chodzi tu o wszelkie ujawnione okoliczności sprawy oceniane
później i segregowane przez sąd z punktu widzenia przydatności i słuszności dla ustalenia przebiegu
linii granicznych. Ustalenie granic z uwzględnieniem wszelkich okoliczności musi być poprzedzone
próbą nakłonienia stron do ugody. Kryterium to nie może nie uwzględniać zasad współżycia
społecznego, a także społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości. Możliwość przyznania
jednemu z właścicieli odpowiedniej dopłaty pieniężnej może mieć miejsce tylko przy ustalaniu granic
według kryterium wszelkich okoliczności. Może się zdarzyć, że przy przyjęciu tego kryterium sąd nie
uwzględni żądania wnioskodawcy i jeszcze odetnie pas gruntu przygranicznego dotąd przezeń
posiadanego.