Ang Register at Iba’t ibang

Barayti ng Wika
 BARAYTI
• Salitang magkakapareho ngunit dahil sa mga
paraan ng pagbabaybay, intonasyon o punto
ay nagkakaroon ng makabagong kahulugan
ang mga salita.
 BARYASYON
• Ginagamit ng partikular na pangkat ng mga
tao mula sa isang partikular na lugar,
lalawigan, rehiyon at bayan.
 Rehistro ng Wika

• wikang ginagamit sa isang partikular na domeyn na may tiyak na

pagpapakahulugan.
• isang baryasyon sa wika na may kaugnayan sa taong nagsasalita o
gumagamit ng wika.
• mas madalas nakikita/nagagamit sa isang partikular na disiplina.
 Register

 isang opisyal na listahan ng mga pangngalan, kapanganakan,

pagpapakasal at kamatayan
 isang listahan ng mga bisita sa isang hotel (turismo)
 pagpapatala ng isang sulat sa post office (komunikasyon)
 pagpapatala ng pangngalan sa halalan (politika)
 pagpasok ng mga mensahe sa utak/pagtanda o pag-alala sa natutunan
(sikolohiya)
 Mahalagang matukoy ang larangan kung saan ito ginagamit upang
hindi magkamali sa mga kahulugan ng mga salita at maging madali ang
pag-unawa rito.

Halimbawa:

DepEd – Department of Education/Kagawaran ng Edukasyon

LOL – Tumawa ng malakas
Communication Arts sa Komunikasyon
BSEd-Filipino- Bachelor of Secondary Education Major in Filipino
 Gamit ng wika sa iba’t ibang larangan

Salita Larangan Kahulugan

komposisyon (composition) musika piyesa o awit

isyu (issue) politika usaping

pampulitika/panlipunan
general military mataas na ranggo

stress psychology tensiyon

 Register ng mga Salita na may kanya-kanyang Larangan

1. Masarap kumain ng balimbing lalo na kung hinog ito.

Halimbawa Larangan Kahulugan

Balimbing Agrikultura Prutas

Politika Tumutukoy sa taong

paiba-iba ang
pinapanigan
 Register ng mga Salita na may kanya-kanyang Larangan

2. Naglalaro ng bola si John para sa gaganaping laban.

Halimbawa Larangan Kahulugan

Bola Sports Bagay na hugis bilog na

ginagamit sa larong
basketball, volleyball at
iba pa.

Panliligaw Matamis na salita na

ginagamit upang
mapasagot ang
nililigawan.
 Register ng mga Salita na may kanya-kanyang Larangan

3. Ang kobra ay isang uri ng ahas na makamandag.

Halimbawa Larangan Kahulugan

Ahas Hayop Hayop na mahaba at

nagtataglay ng
matinding kamandag.

Taong mahilig manulot.

Pag-ibig
 Register ng mga Salita na may kanya-kanyang Larangan

4. Maraming napinsalang pananim dulot ng salot na daga.

Halimbawa Larangan Kahulugan

Daga Hayop Hayop na sumisira sa

mga pananim.

Panliligaw Pagiging torpe o

mahiyain.
 Register ng mga Salita na may kanya-kanyang Larangan

5. Tumataas na naman ang bilang ng mga taong nagkakaroon ng

Covid 19 sa bansa.
Halimbawa Larangan Kahulugan

Covid 19 Sakit Isang uri ng sakit na

nakakahawa.

Pandemya Tumutukoy sa pagkalat

ng sakit sa maraming
bansa at nakakaapekto
sa maraming tao.
 Register ng mga Salita na may kanya-kanyang Larangan

6. Inihanda ni Aling Mari ang allowance ng kanyang anak na

magbabalik eskwela.
Halimbawa Larangan Kahulugan

Allowance Sukat Tumtukoy sa ispasyo.

Tumutukoy sa pera.
Pananalapi
 Register ng mga Salita na may kanya-kanyang Larangan

7. Maraming kurap na pulitiko sa kasalukuyan.

Halimbawa Larangan Kahulugan

Kurap Politika Tumtukoy sa pagiging

gahaman o pagkuha ng
mga pulitiko sa pera ng
bayan.

Mabilis na pagpikit at
Pagkilos pagbukas ng mata.
 Iba’t ibang Barayti ng Wika

Ang barayti ng wika ay ang pagkakaroon ng natatanging katangian na

nauugnay sa partikular na uri ng katangiang sosyo-sitwasyonal. Ito rin ang
pagkakaiba-iba sa uri ng wika na ginagamit ng mga tao sa bansa. Nagkakaroon
ng pagkakaiba-iba ay sa bigkas, tono, uri at anyo ng salita.

Ayon kay John Cafford (1965), sa kanyang aklat na A Linguistic Theory

of Transaction, may dalawang uri ng barayti ng wika.
 Iba’t ibang Barayti ng Wika

A. Permanente para sa mga tagapagsalita o tagabasa.

1. Diyalekto. Nakikita ito kaugnay ng pinanggalingang lugar ng tagapagsalita o grupo

ng tagapagsalita sa isa sa tatlong dimension: lugar, panahon at katayuang sosyal.

Lugar: Tagalog-Bulacan, Tagalog-Batangas, Tagalog-Laguna

Panahon: Lumang Filipino, Makabagong Filipino
Katayuang Sosyal: Kinabibilangang antas sa lipunan

Halimbawa:

Tagalog: Bakit? Pangasinan: Bakit ei?

Batangas: Bakit ga? Ilocos: Bakit ngay?
 Iba’t ibang Barayti ng Wika

2. Idyolek. Isang barayti kaugnay ng personal na kakayahan ng

tagapagsalita o wikang ginagamit ng partikular na indibidwal. Maaring
magbago ang idyolek sa paglipas ng panahon ngunit ayon pa rin kay
Cafford, maituturing na permanente nang matatawag ang idyolek ng isang
taong may sapat na gulang.

Halimbawa:

“Hindi ka namin tatantanan” ni Mike Enriquez

“Magandang Gabi Bayan” ni Noli De Castro

 Iba’t ibang Barayti ng Wika

B. Pansamantala dahil nagbabago kung may pagbabago sa sitwasyon ng pahayag.

1. Register. Kaugnay ng panlipunang papel na ginagampanan ng tagapagsalita sa

oras ng pagpapahayag.

Halimbawa: siyentipiko, panrelihiyon, pang-akademiko at iba pang larangan

2. Estilo. Kaugnay ng relasyon ng nagsasalita sa kausap, ang estilo ay pormal,

kolokyal o personal.

3. Mode. Kaugnay sa gagamiting midyum sa pagpapahayag kung ito’y pasalita o

pasulat.
 Rehiyonal

Ito ay aspektong rehiyonal (lugar at espasyo o kaligiran ng wika) sa

pagkakaroon ng pagkakaiba-iba sa wikang ginagamit at kung paano ito
sinasalita.

 Istandard na Wika. Itinuturing na wastong uri at gamit ng wika na

bumubuo sa batayan ng barayting nakalimbag at wikang panturo.
 Punto/Aksent at Diyalekto. Bawat gumagamit ng wika ay may punto o
aksent sa pagbigkas. At ang diyalekto naman ay naglalarawan sa
sangkap ng grammar at bokabularyo.
 Diyalektolohiya. Pagkilala ng dalawang magkaibang diyalekto: 1)
magkatulad na wika (nagkakaunawaan ang mga tagapagsalita at 2)
dalawang magkaibang wika (hindi nagkakaunawaan ang tagapagsalita).
 Rehiyonal

Ito ay aspektong rehiyonal (lugar at espasyo o kaligiran ng wika) sa

pagkakaroon ng pagkakaiba-iba sa wikang ginagamit at kung paano ito
sinasalita.

 Pidgin. Isang wika na nagpapaunlad sa kadahilanang praktikal, tulad ng mga

mangangalakal sa mga pangkat ng taong hindi alam ang wika ng iba pa.

 Creole. Isang wikang pidgin na nadebelop sa lagpas na tungkulin nito bilang

wika ng pangangalakal at naging unang wika ng isang pamayanangpanlipunan.
 Panlipunan- Wika, Lipunan at Kultura

 Mga panlipunang diyalekto. Barayti ng wika batay sa panlipunang

sektor ng uri, edukasyon, trabaho, edad, kasarian at iba pang
panlipunang sukatan.

• Edukasyon, Okupasyon at Uring Panlipunan. Tumutukoy ito sa sosyal

na aspekto ng isang nagsasalita ng wika batay sa paraan ng kanyang
edukasyon nakamit at trabaho.
• Edad at Kasarian. Ipinaliliwanag na kahit maraming tao ang kabilang sa
isang pangkat panlipunan, nag-iiba pa rin ang gamit ng salita.
• Etnikong Kaligiran. pagpapaunlad ng barayti ng wika, kontribusyon ng
mga bagong lipat na tao sa isang lugar, dahil sa pagkakaroon ng
magkaibang etnikong kaligiran.
 Ang Hinaharap ng Wikang Filipino

Sa kasalukuyan, maraming paraan ang maaaring gawin upang higit na

mapaunlad at mapayabong ang ating wikang pambansa, ang Filipino.

Una, Istandardisasyon ng Wikang Filipino

Sa paglilipat ng oral o pasalitang wika tungo sa anyong pasulat, natatamo ang
unipormidad o kodipikasyon ng wika. Napaliliit ang dami ng pagkakaiba-iba o
paglihis sa tuntuning pangwika. Sa gayon, nalilinang ang mga norm o pamantayan
ng iba’t ibang component kaya napatatatag ang pagbigkas, bokabularyo, at
estruktura ng wika.
 Ang Hinaharap ng Wikang Filipino

Pangalawa, Modernisasyon at Leksikal na Elaborasyon ng Wikang Filipino

Mapabibilis ang modernisasyon ng pambansang wika, at kasabay nito, ang
modernisasyon ng ating kultura at buhay. Sa pagbubukas ng Filipino sa bang wika
(pagsunod sa prinsipyo ng na binabalanse ng kahigpitan sa pamamagitan ng
pagpapanatili sa isa-sa-isang tumbasan ng letra at tunog (pagsunod sa prinsipyo ng
simplisidad at ekonomiya), lalawak ang bilang ng mga salitang Filipino. Sa gayon,
mapadadali ang pagsasalin sa wikang Filipino at ang pagsasalin ng wikang ito sa iba
pang ganap nang debelop na wika sa mundo.
 Ang Hinaharap ng Wikang Filipino

Ikatlo, Pangmadlang Literasi

Ang pagbasa ay nagiging natural at awtomatiko sapagkat malinaw ang isa-sa-
isang tumbasan ng tunog at letra sa alpabeto ng wikang Filipino. Gayundin,
magagamit ang internasyonal na pagkakilala ng mga salita para sa higit na mataas na
antas ng pagbabasa tulad ng iskiming at iskaning. Lalo pang uunlad pangmadlang
literasi dahil napadadali ang pagkatutong bumasa at sumulat.