radiologjia

• Imazheria diagnostike eshte nje dege shume e

rendesishme e mjekesis. Ajo ka pasur nje
zhvillim te jashtezakonshem ne dekadat e
fundit.
1. Principet fizike te imazherise diagnostike

• 1.1 origjina dhe natyra e rrezatimeve:

• Te gjithe rrezatimet perhapen ne forme valesh. Nese
bashke me transportimin e energjise ndodh dhe
transportimi I lendes, rrezatimi quhet korpusklar dhe
nese transportohet vetem energjia quhet jo korpuskular.
Rrezatimi quhet jonizues kur energjia qe ai transporton
esht e e mjaftueshme per te dhene dukuri jonizimi ne
lenden qe pershkojne, ai mund te prodhohet gjate
proceseve radioaktive ose nga pajisjet.
• Ato ndahen ne rrezatime jonizuese direkte dhe indirekte.
• Rrezatimet jonizuese direkte kane ngarkese
dhe mase qe prodhojne cifte jnesh pas disa
nderveprimesh me atomet dhe molekulat e
mjetit duke humbur energjine etyre ne menyre
progresive, deri sa ndalojne perfundimisht.
• Rrezatimet jonizuese indirekte bejne pjese
rrezet x dhe neutronet, ato leshojne energjine
etyre gjate nje ose disa nderveprimeve duke
prodhuar grimca te ngarkuara qe jan
pergjegjese te jonizimit te materies.
• Rrezatimet korpuskulare dhe elektromanjetike kur
nderveprojne me nje atom kan tre mundesi: te
perplasen me berthamen, te perplasen me
elektronet ose te kalojne atomin pa u perplasur
fare. Qe te dy llojet e rrezatimeve kur perplasen
me berthamen leshojne energjine e tyre qe
shenderohet ne nxehtesi. Kur perplesen me
elektronin nese energjia e tyre eshte me e vogel
se ajo e lidhjes se elektronit, energjia e tyre
shenderrohet ne nxehtesi, nese eshte me e
madhe e shkepusin elektronin nga orbita duke
jonizuar atomin.
• Aftesia depertuese e nje rrezatimi, pervecse nga
karakteristikatfizike te objektit te pershkruar
varet dhe nga karakteristikat e rrezatimit.
• Aftesia depertuese e pjesezave korpuskulare
eshte ne raport te zhdrejte me masen etyre dhe
ne raport te drejte me energjine e tyre kinetike.
• Rrezatimi elektromanjetik ka nje aftesi
depertuese qe mund te perkufizohet si bifazike
dhe varet nga gjatesia e vales dhe nga
frekuencae luhatjeve.
 2. Rrezet X
• Zbulimi I rrezeve x eshte nje nga zbulimet me te medha te
njerezimit.
• Karakteristikat e rrezeve x nga ana cilesore dhe sasiore.
• Nga ana cilesore tufat e rrezeve x mund te konsiderohen te
buta ose te forta. Me rritjen e energjise efikase te tufes se
rrezeve x rritet dhe aftesia e tyre depertuese. Kjo e fundit
nenkupton thellesin ku arrin tufa e rrezeve x ne objekt.
• do te quhen rreze te forta ato qe kane aftesi depertuese
te madhe dhe te buta ato qe kane aftesi depertuese te
vogel.
• Rrezet x jane vale elektromanjetike me frekuence shume te larte
dhe gjatesi vale shume te shkurter..
• Perhapen nga burimi I rrezatimit ne vije te drejte ne te gjitha
drejtimet.
• Nuk kane ngarkese elektrike, prandaj nuk devijojne nen veprimin e
nje fushe elektromanjetike.
• Jane te padukshme nga syri I njeriut.
• Jane te afta te bejne fluoreshente dhe fosforeshente me teper se
1000 substanca.
• Kane verpim fotokimik, zberthejne bromurin e argjendit te filmave
fotografike ne argjend te thjeshte.
• Fuqia e rrezeve x percaktohet nga aftesia e tyre per te depertuar
trupa te ndryshem.. Kjo aftesi egshte te raport te zhdrejte me
gjatesine e vales. Sa me e shkurter gjatesia e vales aq me efuqishme
eshte rrezja x dhe aq me e madhe eshte aftesia depertuese.
• Rrezet x dobesohen duke pershkruar trupa te ndryshem.
• Rrezet x kne aftesi te jonizojne ajrin me jone pozitive dhe
negative dhe e bejne ajrin te pershkrueshem nga ana
elektronike.
• rrezet x duke u perplasur me trupa te ndryshem prodhojne
rrezatim difuz ose sekondar I cili eshte fenomen I demshem ne
rentgenidiagnostike.
• Rrezet x kane veprim biologjik, dmth shkoaktojne ndryshime
funksionale dhe morfologjike ne indet e gjalla. Ndryshimet fiziko
– kimike ne qelizat e gjalla dhe ne lendet intraqelizore mund te
arrijne deri ne dnryshime distrofike dhe nekrotike.
• Fuqia e rrzeve x dobesohet ne vares te disances vater- bjekt dhe
eshte ne perpjestim te zhdrejte me katrorin e distances midis
burimit te rrezatimit dhe te siperfaqes se objektit qe
ekzaminohet.
 3. ultratingujt
• Ultratingujt nuk mund te perhapen ne boshllek ne mungese te
lendes. Ato jane vale elastike, mekanike, te tipit sinusoidal me
frekuence mbi 20000hz. Jane vale qe perhapen ne menyre gjatesore
ne brendi te lendes me dukurine e rrallimit dhe te shtypjes. Gjate
kalimit te kesaj vale cdo pjesez zhvendoset me disa pjese te
milimetrit dhe krijon nje tronditje ne mjedisin perkates me disa cm.
• Ultratingujt prodhohen fale dukurise se piezoelektricitetit, qe eshte
karakteristike e materialeve me strukture kristaline si kuarci, titanati I
plumbit apo bariumit. Ato mund te emetohen ne menyre te
vazhdueshme, ose ne menyre pulsative te nderprere. Parametrat qe
duhen pasur parasysh ne castin kur nje ultratingull pershkon indet
jane: shpejtesia, pasqyrimi, thyerja, shperhapja dhe perthithja.
 Fushat manjetike dhe valet radio
• Perkufizohet si fushe manjetike nje zone e hapesires,
brenda se ciles ndjehet efekti I veprimeve manjetike, linjat
e forces se fushes manjetike.
• Permasat fizike te intensitetit te fushes manjetike nuk jane
ato te nje force, por ato te raportit midis nje force dhe nje
mase manjetike.
• Nje fushe manjetike mund te konsiderohet uniforme kur
intensiteti eshte I njejte ne te gjitha pikat e saj. Ne kete rast
linjat e forces jane te drejta, paralele dhe te ekuilibruara.
Nje shembull i kesaj fushe eshte ajo e krijuar nga nje
magnet ne forme patkoi.
• Manjetizmi perhapet me nje shpejtesi te papercaktuar.
Kjo perhapje quhet zhvendosje manjetike ose
induksion manjetike dhe shprehet nga ana sasiore me
nje vektor B. perhapja e manjetizmit ne boshllek
karakterizohet nga konstatja e proporcionalitetit, qe
quhet dhe pershkueshmeria ne boshllek. Rryma
elektrike jep fushe manjetike, madje atje ku ka rryme
elektrike ka dhe fushe manjetike.
• Valet e radiofrekuences jane vale elektromanjetike qe
kane nje frekuence qe kapen nga frekuencat e radios.
Kur degohet njw impuls me te njejten frekuence si ajo e
protonit ato mund te perthithin energjine nga impulsi
radio dhe kjo dukuri quhet rezonance.