Tema 1: Principet fizike te imazherise diagnostike.

1.1: Origjina dhe natyra e rrezatimeve, rrazatimi jonizues dhe ai jo-jonizues.

Nderveprimet mes rrezatimit dhe materies. Rrezatimi jonizues dhe ai jo-jonizues.

 Rrezatimet perhapen ne forme te valeve.

 Trasnport I energjise + transport I lendes: RREZATIMI KORPUSKULAR.
GRIMCAT ALFA
GRIMCAT BETA
PROTONET
NEUTRONET
 Transporti I energjise pa transportim te lendes: RREZATIM JO-KORPUSKULAR.
 Nese energjia e transportuar eshte e mjaftueshme per te dhene dukuri jonizuese ne lenden qe
pershkojne, pra shkeputjen e nje elektroni nga orbita: RREZATIM JONIZUES.
 Rrezatimi jonizues mund te prodhohet gjate proceseve radioaktive:
 rrezatimi alfa
rrezatimi beta
 rrezatimi gama
neutronet
pajisje
 Rrezatimi JONIZUES: DIREKT OSE INDIREKT.
 Rrezatimi jonizues DIREKT:
 Ngarkes
 Mase
 Prodhojne cifte jonesh ne nderveprime me atomet ose molekulat e mjetit
 Ne nderveprime humbasin energjine e tyre ne menyre progresive seri sa ndalojne perfundimisht.
 Bejne pjese grimcat-alfa, beta
 Rrezatimi jonizues jo-direkt:
 leshojne energjine ne nderveprime
 gjate nderveprimeve prodhone grimca te mgarkuara qe jane pergjegjese per jonizimin e materies
 bejne pjese grimcat X
 Rrezatimet korpuskulare dhe ato elektromagnetike ne nderveprim me nje ATOM kane keto mundesi:
1. Te perplasen me berthamen
2. Te perplasen me elektronet
3. Te kalojne atomin pa u perplasur fare
 Kur perplasen me berthamen qe te dy llojet e rrezatimit leshojne energjine e tyre qe shnderrohet
ne nxehtesi.
 Kur perplasen me elektronin nese energjia e tyre eshte me e vogel se energjia e lidhjes se elektronit
energjia e tyer shnderrohet ne nxehtesi
nese energjia e tyre eshte me eshte me e madhe e shkepusin elektronin nga orbita dhe JONIZOJNE
atomin.
Atomi nga ana e tij kap nje elektron te lire duke emetuar keshtu rrezatim.
RREZATIMI I EMETUAR NGA DUKURIA E KAPJES SE NJE ELEKTRONI TE LIRE NGA ATOMI QE KA
 HUMBUR NJE TE TILLE NGA RREZATIMI QUHET rrezatim elektromanjetik DHE KA NJE ENERGJI TE
VARUR NGAENERGJIA E LIDHJES SE ELEKTRONIT.
 Kur rrezatimi kalon atomin pa u perplasur fare:
fushat elektromanjetike te atomit dhe te rrezatimit nderveprojne me nj-tj.
* shenim rrezatimi korpuskular ka fushe elektromagnetike
gjate ketij nderveprimi grimacat perberese te atomit riemetohen ne formen e nje rrezatimi
elektromanjetik energjia e se ciles eshte ne perpjestim te drejte me energjine kinetike te rrezatimit
korpuskular renes ( ne kete rast), ky rrezatim qhuet rrezatim FRENUES.
 Rrezatimi frenues baza e formimit te rrezeve X.
 Nga ana tjeter nese rrezatimi elektromanjetik nuk ka mase dhe ngarkese dhe per rrjedhoje nuk ka
as fushe elektromanjetike, nuk ndervepron me fushen elektomanjetike te atomit duke e pershkuar
ate pa hasur rrezatimin frenues dhe duke depertuar me ne thellesi te amteries.

 Aftesia depertuese e nje rrezatimi varet nga:

1. Karakteristikat fizike te objektit te pershkuar
2. Raport te zhdrejte me masen e pjesezavekorpuskulare
3. Ne raport te drejte me energjine e tyre kinetike.
** valet radio, radar kane gjatesi vale max dhe aftesi depertuese max kane pak energji dhe nuk japin
efekte biologjike te konsiderueshm nuk jane te jonizueshme
**valet gama, dhe rrezet X kane pershkrueshmeri min shume jonizues efekte biologjike max
**valet me gjatesi te ndermjetme kane depertim gati te pallogaritshme
 Rrezatimi elektromanjetik ka aftesi depertuese bifazike qe varet:
 gjatesia e vales
 frekuenca e luhatjeve
 Ne radioterapi perdoren rrezatime jonizuese elektromagnetike dhe korpuskulare.
Ne rrezatimet jonizuese elektromagnetike: rrezet X dha gama
Ne rrezatimet korpuskulare: elektronet, protonet, pjesezat alfa dhe tufa te elektroeneve

Tema 1.2: Rrezet roentgen X: zbulim, formimi dhe karakteristikat e tyre.

 U zbuluanne 1895 nga W.C. Roentgen.
 Formimi:
 Tub qelqi I rrezeve X: brendesi vakum
 Ne te dy skajet e tubit perballe nj-tj vendosen dy elektroda: katode (-) dhe anode (+).
 Katoda(-) perbehet nga filament tungsteni qe kur pershkohet nga rryme me tension te ulet behet
inkandeshente dhe prodhon elektrone ne raport te drejte me sasie e rrymes qe e pershkon.
 Anoda (+): disk tungsteni, molibdeni ose grafiti qe sherben si shenje per perplasjen e elektroneve
qe leshohen nga katoda.
 anoda perbehet nga nje material me numer te madh atomik per te patur nje fuqi frenuese me te
madhe mbi elektronet dhe per te pasur rezistence termike me te madhe.
 disku anodes eshte rrotullues me kusht qe te rritete shperndarja e nxehtesise dhe qe elektronet
te godasin ne vende te ndryshme/

  mes katodes dhe anodes ka diference potenciali qe sherben per pershpejtimin e elektroneve qe
levizin nga katoda drejt anodes.
 1 % e energjise se elektroneve shnderrohet ne rrezatim frenues, 99% humbet ne nxehtesi.
 Rrezet e prodhuara perhapen ne menyre izotropike, dhe tufa te dobishme te rrezeve kalojne
nepermjet nje dritareje ndersa tufat e tjera ndalohen nga mbeshtjelle prej plumbi.

 Karakteristikat:
 Emetim: sasia e rrezeve X te leshuara nga tubi radiogjen
 Njesia matese : Roentgen
 Roentgen mat: nurmi e cifteve te joneve te prodhuara ne ajer nga nje sasi e caktuar e rrezeve X
 Rad eshte njesia matese e energjise se absorbuar dhe perfaqeson dozen e radiacionit qe merr
pacienti.
 Tufa e rrezeve X te emetuara FILTROHET: duke ulur ose frenuar numrin e fotoneve me energji te
ulet qe arrin pacientin.
 Fuqia depertuese e rrezeve X quhet cilesi e rrezeve X.
rreze te forta: ato qe kane aftesi depertuese te madhe  cilesi te larte
rreze te buta: ato qe kane aftesi depertuese te ulet cilesi te ulet

 Rrezet X jane vale elektromanjetike:

 me frekuence te larte
 gjatesi vale shume te shkurter
 perhapen ne menyre iotropike
 shpejtesi shume te larte
nuk kane ngarkese elektrike nuk devijojne nen veprimin e nje fushe elektromanjetike
 te padukshme nga human eye
te afta te bejne fluroshente dhe fosforoshente me shume se 100 subs
duke u perplasu ne kristalet e platinocianurit te bariumit
te sulfurit te zn
volfaramit te kalciumit  I bejne keto kripera fluoreshente
 kane veprim fotokimik
 fuqia e tyre eshte ne perpjestimt e zhdrejte me gjatesine e vales
 rrezet X duke pershkruar trupa te ndryshem dobesohen
 fuqia ne hyrje >> se fuqi ne dalje per shkak te:
absorbimit || formimit te rrezatimit difuz ose sekondar
 absorbimi I ndryshem per materaile te ndryshme varesisht formules
 kane aftesi te jonizojne ajrin ne jone + dhe – duke e bere te pershkrueshem nga ana elektronike.
rrezatimi difuz ose sekondar eshte fenomen I demshem I rentgendiagnostikes
 DIFUZIONI sekondar eshte dy llojesh:
 difuzion karakteristik ose Thomson
 efekti Compton
kane veprim biologjik: shkaktojne ndryshime funksionale dhe morfologjike ne inde te gjalla
 fuqia e rrezeve X eshte ne perpjestim te zhdrejte me katrorin e distances mes burimit dhe rrezatimit dhe
te siperfaqes se objektit qe ekzmainohet.
Tema 1.3: Teknikat dhe metodat radiologjike ne imazherine diagnostike; raiografia, rentgenografia, rentgenoskopia
(fluoroskopi) konvencionaledhe televizive, tomografia, teknika te tjera radiologjike, angiografi imazhet analoge dhe
digitale, terminiologjia radiologjike, aparaturat radiologjike, filmat dhe perpunimi fotografik I tyre.

 Teknikat:
 Menyre e perdorimit te rrezatimeve te ndryshme per te arritur imazhet e duhura me qellim diagnostifikues.
 Teknikat : baze dhe plotesuese
 Teknikat baze:
1. Radiografia:
 teknika plotesuese: tomografine/ stratigrafine/ teleradiografine/ seriografine
2. Fluoroskopia ose Radioskopia:
TP: Roentgencinematografine/ fluroskopine digitale
3. Ekografia:
 TP:Eko A-mode/ B-mode/ eko doppler me ngjyra
4. Tomografia e kompjuterizuar:
TP: skanografine/ CT dinamike/ ct kuantitive/ ct spirale ose helikoidale ose volumetrike
5. Rezonanca magnetike:
TP: perdorim te pjesezave te ndjeshme ndaj perbersve te vecante te indeve dhe lezioneve te tyre
Spektroskopia RM, RM funksionale
6. Mineralometria Kockore e kompjuterizuar:
TP: densitometrine kockore me fotone te vetem ose cift-DEXA, densitometria me ultratinguj
 Metodat:
 Menyra te ndryshme te shfrytezimit te kontrastit natyral ose artificial te krijuar per te vene ne dukje gjate
teknikave te mesiperme organet, indet si dhe patologjite e tyre.
 Kontrastografia natyrale: ve ne dukje ndryshimet natyrale te indeve ne formen e transparences dhe
opacitetit me ane te rrezve X.
Shfrytezon perthithjen jo te njejte qe I bejne indet te ndryshme rrezeve X ne varesi te trashesise se tyre dhe
perberjes kimike.
* shenime: kontrastografia natyrale perdoret ne radiografi dhe ne radioskopi ose fluoroskopi

NESE e thithin mire rrezatimin erresime (opacitete) ne film te bardha

NESE e thithin pak rrezatimin scarime, transparenca ne film te zeza

 Kontrastografia artificiale: perdor substanca te ndryshme qe me t'u futur organizem ndryshon perthithjen e
rrezeve X ne organin apo aparatin ku ndodhen.

RADIOGRAFI (ne temen 1.3)

1. Filmi radiografi, skermat e perforcimit dhe imazhi radiografik:

 Filmi radiografik: perfaqesuesi me tipik I transformimit te te dhenave diagnostike qe jep tufa e rrezeve X qe
pershkon trupin ne nje imazh real. Te pranueshem dhe te kuptueshem, I mundshem per interpretim.
 Struktura e filmit radiografik:
 Diameter: 200-300 mikron
 shtrati/ suporti
1. Eshte perdorur kryesisht xhami// nitrati I celulozes// tetrati I celulozes// poliestri
2. Poliestri eshte perdorur pas vitetve 60 si nje material rezistent
shtrese e holle ngjtiese e shtratit dhe emulsionit
emulsioni
1. Zemra e filmit
2. Rrezet X nderveprojne me emulsionin duke transferuar informacionin
 3. Shtrese xhelatine ku jane perzier pikeza shume te imta te haogjenurit te argjendit, perkatesisht:
bromur: 90-99%
jodur: 1-10%
*kristalet e AgBr nuk jane shume te ndjeshme ndaj drites, prandaj shtohet AgI per te rritur sensibilitetin
Nderveprimi I rrezeve X me fotonet luminoze me keto atome percakton formimin e nje imazhi mbi radiografi
qe eshte I FSHEHUR dhe qe behet real dhe I dukshem vetem pas zhvillimit dhe fiksimit
4. Qartesia e imazhit varet drejt per drejte nga forma dhe lloji I kokrrave te emulsionit
shtrese mbrojtese xhelatinoze
 Skerma e perforcimit :
 Rrisin perthithjen e rrezeve X dhe e shnderrojne energjine e tyre ne drite te dukshme
 Shnderron energjine e tufes se rrezeve X ne drite te dukshme
 Ndervepron me filmin radiografik duke kontribuar ne formimin e nje imazhi latent dhe te fshehte
 30% e rrezeve X qe bien mbi skermin perforcues nderveprojne dhe per cdo nderveprim kemi emetim te
drites se dukshme.
 Rrit perthithjen e fotoneve
*** shpjegim: filmi radiografik perthith vetem 1 % te rrezeve X || skermes se perforcimit qe absorbon 30 %
te rrezeve X
 Perdorim I dy skermave te perforcimit per filmat me emulsion te dyanshem
 Skerma e perforcimit per te njejten sasi te rrezeve X te ekspozuar/ dhene pacientit rrit ndjeshmerine e
sistemit me vlere 20-100 here
 Per film radiografi pa skerme te perforcimit: doza me nje sasi y te rrezeve x  perthithje z
me skerem te perforcimit: 50-100 me e vogel se sasia y e rrezeve X per perthithje po te
njejte ose z
 Skermat: rrisin kontrastin || ulin qartesine || ulin dukshmerine e imtesive
 * radiografite pa skerm perforcues perdoren :
-- kockat e ekstremiteteve
-- grafite dentare
 Skermi perforcues vendoset ne brendesi te kasetes radiografike
 Kaseta radiografike:
ka per funksion: pengoje hyrjen e drites dhe te siguroje nje kontakt uniform te skermave dhe te emulsionit.
 Ndertimi I skermit perforcues:
 suport poliestri
shtresa pasqyruese prej bioksid titani
shtrese me lende fluroshente
* dikur perdorej tungstatin I kalciumit
* perberes I tokave te rralla
 lende mbrojtese

Imazhi radiografik:

 Rezultatin e dukshem ne negativ mbi filmin radiografik te informacionit qe permban imazhi radiologjik dhe qe
vihet ne dukje nga kokrriza te argjendit te shperndare ne siperfaqen e filmit.

Perpunimi I filmit radiografik:

 Behet ne dhoma te erreta (fotolaborator) ku ka drite te kuqe ose te gjelbert, duke qene se filmat e zakonshem
jane te ndjeshem ndaj drites se bardhe.
 Perpunimi I filmit radiografik kalon ne disa hapa:
1. Zhvillimi:
 Ekspozimi: pasi rrezer rentgen pershkojne objektin ato bien ne film dhe ne saj te veprimit fotokimik
zberthejne bromuri e Ag ne film, ne kete rast imazhi eshte I fshehte
  Pas ekspozimit vjen zhvillimi:
 Lendet zhvilluese veprojne me bromurin e argjendit tani me te zberthyer deri diku per ta zberthyer
perfundimisht
lende zhvilluese: metol + hidrokinosi
metoli: zhvillon shpejt, por jep shume kontrast
hidrokinosi: zhvillohet ngadale, jep po ashtu shume kontrast
 pervec lendeve zhvillueses shtohet edhe karbonat natriumi ose kalciumit
+ sub ruajtese: sulfiti I natriumit
+ sub kunder velatures: bromat kaliumi ose natriumi
 Rrezet rentgen + solucioni zhvillues: zberthejne 25-30 % te AgBr
pra pas ekspozimit+ zhvillimit kemi akoma ne film 70-75% te AgBr te pazberthyer
 4 min
2. Shperlarja:
 Filmi hiqet nga sol zhvillues
 Lihet te kulloje
 Futet ne uje per 30-60 sekonda
 Tundet dhe futet ne solucion fiksues
 Zhvillim, shperlarje, fiksim: ne erresire ne drite te kuqe
3. Fiksimi:
 Qellimi: agbr e mbetur te pazberthyer e kthen ne kripe te tretshme ne uje qe do te largohet pastaj me ane te
larjes
 Lende fiksuese: hiposulfit natriumi qe shoqerohet me lende acidifikuese ( metabisulfit natriumi|| acid borik
|| acid acetik) duke qene se vetem ai ka nje reaksion bazik.
 Lenda acidifikuese: sherben si lende ruajtese e solucionit fiksues dhe si lende shpejtuese e tij
 Fiksimi zgjat sa dyfishi I zhvillimit
 1 liter sol fiksues per 1 m katror film
 10 min
4. Larja:
 Uje te rrjedhshem 3-5 l ne min
 Mbahet aty per 25-30 min
 Uji largon kriprat e tretshme te AgBr dhe hiposulfitin
 Duhet pasur kujdes qe mes filmit dhe zhvilluesit te mos mbeten flluska ajri
5. Tharja:
 Ne vend: pa pluhera, pa lageshtire, pa diell, jo-afer sobes
 Nuk duhet transportuar filmi nga nje vend ne tjt pa u thare mire
 Per filma qe duhen shpejt mund te futen ne alkol te paster 90 grade

TERMINOLOGJIA RADIOLOGJIKE:

1. Opacitet:
 erresim
 Koef normal I dobesimit te rrezeve X nga nje ind eshte I rritur
 Eshte opak:
 lezion pulmonar
 kalkul renale e pasur me kalcium
zmalti, demtina qe permbajne shume kalcium
supraopake: vater me perqendrim me te madh te kalciumit ne kocke si :
osteome
metastaze osteoblastike
 Mund te jene: homogjene, jo-homogjene dhe te perziera
 2. Transparence:
 Sqarim
 Koef. Normal I dobesimit te rrezeve X eshte I ulur
 Eshte transparent:
 kav abdominal qe permban ajer
hipertransparent: kav pulmonar qe permban ajer: kaverna, bula emfizematoze
pulpa e dhembit
 Mund te jete: homogjene ose e perzier
3. Incidence:
Eshte: raport mes tufes se rrezeve dhe planeve te trupit te njeriut
 Inciddence koronare: projeksioni behet mbi planet frontale
 Latero-laterale: projeksion per planet sagitale
 Aksiale: projeksion per plane transversale
4. Deformimi
 Eshte 0 kur incidenca e tufes eshte pingul me planin
 Sa me oblik organi aq me shume rritet deformimi

FLUOROSKOPIA OSE RENTGENOSKOPIA: (tema 1.3)

 Objekt studimi: organet ne levizje

 U shpik nga tomas edison fluoroskopi
 Vitin 1896
 Ndricim shume te ulet
 Prodhim I vazhdueshem I rrezeve X qe pasi pershkojne pacientin ndalohen ne nje ekran fluoroskopik I veshur me
tungstat te kalciumit, platinocianur bariumi.
 Doze me e voge e rrezatimit

TOMOGRAFI / SHTRESOGRAFIA:

 Ekzaminimi I strukturave vetem ne planin qe na intereson, duke fshire planet tjera

 Llamba ose tubi I rrezeve X kryen nje levizje sinkrone por ne kah te kundert me kaseten qe mban filmin
 Tomografia: me levizje linear te thjeshte|| rrethore || elipsoide || spiraliforme
 Perdorim me te voge se CT, por
cilesi me te mire te imazhit
rezolucion dhe kontrst me te mire
doza me te vogla per pacientin

TEKNIKA TE TJERA RADIOLOGJIKE:

1. TELERADIOGRAFIA ??
2. RRITJE DIREKTE E IMAZHIT: ne radiologjine e kockave dhe ne mamografi
3. RADIOGRAFI E SHENJESTRUAR: realizimin e radiografise nen kontrollin radioskopik
4. SERIOGRAFIA: imazhe njera pas tjetres ne angiografi
5. ROENTGENCINEMATOGRAFIA: ne angiografine kardiovaskulare dhe koronare
6. VIDEOREGJISTRIM: rregjistrimin e imazhit ne nje shirit magnetik nga kamera televizive e intensifikatorit te
ndricimit

IMAZHET ANALOGE DHE IMAZHET DIGJITALE:

 Analoge: nje variabel qe mundte marre vjere ne nje interval te caktuar

  Piksel: elementi me I vogel qe mundte ndahet imazhi
 Matriks: teresia e pikseleve ….

ANGIOGRAFIA:

 Opacifikim I eneve arteriale ose venoze me mjete kontrasti te futura direkt ose indirekt ne lumenin vazal.
 Futja e lende mund te behet: shpim direkt ose kateterizimi te saj.
 Angiografia mund te jete:
 ngjitese: angiografia e vazave cerebrale me injektim te kontrastit ne harkun aortik
ne nje organ ose parenkime qe drenon ne vazen qe duam te opacifikojme: splenoportografia, injektimi I
kontrastit ne shpretke per te opacifikuar aksin portosplenik
 ne fazen e vonuar te nje infeksioni ne nje vaze te lidhur me ate qe duam te opacifikojme: portografia ne fazen
e vonuar te nje arteriografie splenike ose mesenterika superior
 Arteriograi: futja e kontrastit behet ne arterie
 Flebografi: futja e kontrastit behet ne vena
 Opacifikimi I vazave merr emrin e vazes per te cilen behet fjale
opacifikimi I aortes: aortografi
 Arteriografia ne baze te diametrit te enes ku futet kateteri dallojme dy tipe:
 selektive: kateteri me diameter te vogel futet ne arterie te kalibrit te vogel
superselektive: kateteri futet ne degezime te rendit te dyte, te trete etj
 Eshte ulur perdorimi angiografise per shkak te:
 perdorim me te madh te angiografise joinvazive te bazuar mbi ekografine
angio RM
 angiografine me CT spirale
 Aplikime terapeutike te angiografise:
 Mjekim I stenozave dhe obstruksioneve arteriale (angioplastika transluminale perkutane)
 Futje e medikamenteve ose lendeve embolizuese per bllokim ose trajtim te hemoragjive dhe tumoreve:
embolizem-kemioembolizem
 Trajtim te aneurizmave dhe stenozave me aplikimin e stenteve metalike

Aparaturat radiologjike:

 Pjeset kryesore: llamba rentgen, transformatori I tensionit te larte, stativi ku vendoset llamba ne ekranin e
skopise, vendi I vendosjes se kasetes, aksesore te ndryshem qe sherbejne per ekzaminime te ndryshme,
tavoline te tipeve te ndryshme.
 Tavolina e levizshme:
 ekzaminime ne poz ortostatik, dekubitus, horizontal, oblik
dekubitus horizontal ose oblik
e pajisur me seriografi dhe e telekomandueshme
 Tavolina horizontale:
 poz pacientit ne dekubitusin horizontal
pajisur me nje sistem shtresografik
 Stativi dretje dhe luhates: sigurojne poz e pershtatshem te tufes se rrezeve per te realizuar projeksionet e
nevojshme.
 Teleradiografi: ka per funksion te mbeshtese kaseten dhe nje grile kunder difuzionit per te realizuar
teleradiografine e toraksit.
 Aparatet e levizhshme: realizuar grafi ne shtratin e apcientit.
  Aparatet me hark C jane pjese e fluroskopise televizive dhe perdoren gjate operacioneve kirurgjikale ku
mund te behen radiografi.
 Mamografi: aparat qe realizon ekzaminimet e gjirit
 Angiografi: impiant per te realizuar ekzaminimet angiografike dhe ato te radiologjise intervencionuese
 Densiometri I kockave: aparat qe perdoret per matjen e mineralizimit te kompjuterit me tekniken DEXA.

1.6Ultratingujt, prodhimi, bashkeveprimi me materien, karakteristikat e tyre, imazhi ekografik, efektet dopler,
aparaturat, kontrastet ne ekografi, terminologjia ne ekografi.

Ekografia:

 Ultratingujt: lekundje mekanike me forme sinusoidale me frekuence mbi 20000 Hz.

 Infratinguj: tinguj nen 16Hz
 VALET MEKANIKE:
 Nuk shoqerohen me transport te materies.
 Nuk perhapen ne boshllek.
 Perhapen ne mjedis ne formen e ndryshimit te presionit.
 Ulttratingujt e perdorur ne diagnostiken mjeksore:
 Frekuence disa miliona Hz
 Lekundje te tipit longitudinal qe sjellin nje vibracion te pjesezave ne drejtim te perhapjes
 Paraqitet ne nje grafik si nje vale sinusoidale ku ne abshise eshte vendosur koha dhe ne ordinate ndryshimi I
presionit.
 Parametrat karakteristik:
gjatesia e vales
frekuenca
shpejtesia e perhapjese
perioda
amplituda e vales
intensiteti
 Impedenca ose rezistenca akustike:
 Shpreh forcen kundershtuese te mjedisit gjate kalimit te ultratingujve.
 Varet nga densiteti I mjedisit
 Varet nga shpejtesia e perhapjes se ultratingujve
 Interfasciet:
 Ne siperfaqen ndarese te dy mjediseve me rezistence akustike te ndryshme perhapja e ultratingujve peson
disa modifikime per shkak te dukurive te:
 reflektimit: rikthim I ultratingullit ne nivel te siperfaqes ndarese
reflektimi ne inde te buta 1%
 difuzioni: verehet kur tufa e US takon nje siperfaqe te crregullt ose kur takon shume siperfaqe te vogla te
orientuar ne menyre te ndryshme dhe tufa shperhapet ne te gjitha drejtimet ne menyre rastesore
 dispresionit: tufa e US takon pjeseza me te voglase gjatesia e vales
perthithja: energjia akustike e tufes US transformohet ne energji termike
 dobesimi: zvogelimi I intensitetit qe tufa e US peson duke pershkuar indet
*varet nga dukuria e perthithjes
*frekuenca te larta te pershtateshme per studim te indeve siperfaqesore
*frekuenca te uleta te pershtateshme per studimin e indeve ne thellesi
*dobesimi I ulet ne likide dhe I larte ne kocka dhe I ndemjtem ne parenkime
 Menyrat e ndrsyhme te perftimit te ultratingullit:
  A-mode:
perdoret ne okulistike
 Tm-mode:
perdoret ne kardiologji
 B-mode:
imazhi perceptohet ne real time
 Efekti Dopple:
 Dukuria gjate se ciles frekuenca e nje vale mekanike te reflektuar nga nje trup qe eshte ne levizje ndryshon
ne menyre proporcionale me shpetjesine e levizjes.
 Efekti doppler ne imazheri perdoret kryesishte per te vleresuar fluksin e gjakut ne brendesi te eneve te
gjakut.
 Frekuenca e nje tufe US te shperndare nga eritrocitet eshte e ndryshme nga ajo e tufes renese .
 Sinjal doppler: ndryshimi mes frekuences se vales renese dhe asaj te pasqyruar.
 Doppler shift: ndryshimi I frekuences se vales se emetuar nga ajo e pritur.
 Eco-color-Doppler: imazh ekografik me shkalle grish dhe paraqet direkt mbi imazh fluksin e gjakut.
ngjyra kuq: fluksine gjakut qe afrohet drejt sondes
blu: fluksin e gjakut qe largohet nga sonda
 Aparaturat:
 Aparati ekografise : prodhon ultratinguj, pret, perpunon, transformon ne imazhe valet ultrazanore te
rikthyera.
 Aparati ekografik: sonda || sistemi elektronik I amplifikimit, perpunimi dhe digjitalizimit|| sistemi I
vizualizimit dhe sistemi I rregjistrimit te imazheve
 Sonda: prodhon US ne menyre alternative.
shfrytezon cilesite piezoelektrike te elementeve qe e perbejne
shnderrojne energjine elektrike ne energji mekanike
perbehen nga elemnte pizoelektrik qe jane struktura kristaline natyrale ose materiale
 Sistemi elektronik I amplifikiit ben: amplifikim + perpunim + digjitalizim te ekove te pasqyruara nga
interfasciet
 Sistemi I vizualizimit: prodhim te imazheve qe kalon ne nje monitor televiziv
 Sistemi I rregjistrimit te imazheve:
film radiografik, karta, termike, film me zhvillim te castit
 Efekti pizoelektrik: dukuria gjate se ciles elementet pizoelektrike nese pesojne deformim mekanik
prodhojne nje diference te potenciali dhe ne te kundert nese ne to ushtrohet tension elektrik, deformohen
dhe prodhojne vale mekanike.
 Mjetet e kontrastit ne ekografi:
 Perdoret ne eco-color-doppler dhe ne eco-power doppler
 Terminologjia ekografike:
 Anekogjen: strukture qe nuk pasyron ekot
 struktura likidiene qe pershkohen plotesishte nga US
* shenime: duke qene se tufa e US e kalon plotesisht strukturen, dallohen shume mire strukturat
posteriorisht.
per kete qellim shfrytezohet mbushja mire e vezikes urinare perdoret per ekzaminim te organeve pelvike
 Transonik: lejon kalinin e US
perdoret per struktura me permbajtje kryesisht likidiene
 Hiperekogjen me dobesim posterior te tufes US:
strukture qe pasqyron gjithe tufen e US, duke dhene posteriorisht nje hije akustike
perfshihen: formacione me fuqi te madhe te reflektimit: kocka, gure dhe struktura te kalcifikuara
 Hiperkogjen me reflektim posterior
struktura qe jane shume pasqyruese si ajri
 shirita ekzogjen: formohen posteriorisht struktures reflektuese dhe jane te larguar mes tyre sa distanca
mes strukturave pasqyruese dhe sondes
 Hiperkogjen me artefakte si bisht komete:
stuktura te permasave te vogla qe kane fuqi te madhe paqyrimi te fushes se US
 Izoekogjen: ekogjenicitet I barabarte me ate te parenkimes rrethuese
 Hipoekogjen: ekogjenicitet I vogel
 Hiperekogjen: ekogjenicitet I rritur

Ekografia ka vlere te vecante sepse mund te perdoret:

 ne grate shtatezena
 ne dinamiken e proceseve patologjike
 perseritet ekzaminimi sa here eshte e nevojshme
 mund te perdoret per qellime intervencionale

1.5Kompjuter Tomografia (CT) ; principet, aparatura, terminologjia ne CT, kontrastet ne CT

 principet e funksionit
1. CT ben prerje aksiale ose paraaksiale te shtresave te percaktuara te trupit me imazhe qe karakterizohen nga
nje rezulucion I larte I kontrastit.
 Aparturat
1. Sot perdoren gjeresisht aparatet e gjenerates se III.
2. Keto aparate kane deri ne 30 detektore dhe llamben radiologjike. Koha e prerjes eshte shume e vogel, rreth
1 sek.
3. Disavantazhet:
 nuk lejon ekzaminim funksional dhe ka kufizime ne paciente qe nuk bashkepunojne kur studiojme organe
qe levizim(perisaltike,respiratore).
4. CT Volumetrike- Prerja e volumit arrihet nepermjet rrotullimeve te sistemit llambe radiogjene-detektor rreth
pacientit qe ben levizje te vazhdueshme longitudinale brenda 11 aparatit.
Llamba kryen levizje spirale rreth pacientit dhe CT merr emrin CT spirale.
5. Avantazhet:
studim I fazes dinamike pas kontrastit endovenoz, studim I volumit te madh te trupit te njeriut me vetem
nje pause respiratore,eleminon artefaktet nga lev.respiratore
6. Detektoret jane te tipit te ngurte,me eficense te madhe ne kapjen e fotoneve.Me nje rrotullim te llambes
prihen 4 shtresa njekohesisht,duke perdorur me mire dhe kontrastin.
 EKZAMINIMI ME CT:
Fillon me skanogramen(duke levizur pacientin ne shtrat).
 Merret kontrasti endovenoz,per te rritur kontrastin dhe perdoren sidomos ne lezione ne brendi te
parenkimes.
Zgjidhet nje vlere qe ti perkase vlera mesatare e shkalles gri(niveli I dritares) me qellim diferencimi e
strukturave me densitet te ndryshem.
Imazhet skanerike mund te rindertohen ne plane aksiale,paraaksiale por dhe ne plane koronale,
sagitale.Rindertimi eshte efiksat ne shtresa te holla dhe perdorim I CT spirale.
 Terminologjia ne CT:
 strukture hiper/hipodense- vlera densitometrike e saj eshte respektivisht superiore/inferior me ate te
ujit.
strukture skeletike-shume hiperdense, parenkima-hiperdense; indi adipoz-hipodens; ajri-shume hipodens.
Ne raport me parenkimen rrethuese:
 1-lezion hipodens ne raport me parenkimen-cist/abces.
2-lezion hiperdens-kist ekinokoku me parete te kalcifikuara,metastaze e kalcifikuar.
3-lezion izodens-vlere densitometrike te njejte me parenkimen

Tema 1.7: Fushat magnetike dhe valet radium. Rezonanca magnetike (RM); principet fizike, formimi imazhti,
terminologjia ne RM, aparaturat, lendet kontraste ne RM, angio-RM.

 Rezonanca magnetike e berthames atomike eshte nje dukuri qeushtrohet nga te gjithe ato berthama
atomike qe kur futen ne nje fushe magnetike te jashtme uniforme,te marrin drejtimin e fushe,te thithin
energji em me frekuence te caktuar(resonance) dhe ta japin menjehere kete energji per tu kthyer ne
ekuilibrin e induktuar nga fusha magnetike e jashtme.
 Vecoria fizike pergjegjese per kete sjellje te berthamave=momenti magnetik. Vetem atomet me numer tek
protonesh kane moment magnetik.
 Imazhi mjekesor me RM bazohet ne berthamen e Hidrogjenit(1 proton).
 Imazhi ne RM formohet nga perpunimi I nje sinjali elektrik te fituar nga kapja e ndryshimeve te fushes
magentike qe ndodhin nga perparimi I spineve qe kthehen ne pozicionin e ekuilibrit.
 Problemi ne formimin e imazheve eshte kodifikimi hapesinor,nga lokalizimi I sinjalit pike per pike ne nje
matrice me qellim te krijohet imazhi anatomik korrespondues.
 Ky process realizohet me sekuenca te ndryshme dhe aparatura te sofistikuara.
 TERMINOLOGJIA:
1. Reference eshte intensiteti I sinjalit te strukturave te ndryshme.
2. Intensiteti I sinjalit eshte nje vlere e bazuar ne kohen e relaximit qe kane inde te ndryshme normale.
3. Ne nje imazh T1 te rende rezulton hiperintens elementi qe ka kohe relaksimi me te shkurter(indi adipoz),
ne nje imazh T2 te rende hiperintens eshte ai element me kohe relaksimi me te gjate.
1-izointens: elementi qe ka intensitet te sinjalit te njejte me ate te parenkimes rrethuese
2-hiperintens: intensiteti I sinjalit eshte me I madh
3-hipointens: intensiteti I sinjalit eshte me I vogel.
 APARATET E RM:
1-Magneti- prodhon fushen statike per te diferencuar nivelet energjitike te spineve, per ti bere te ndjeshem
ndaj procesit te eksitimit dhe te afte per prodhim sinjali
2-Sistemi I gradienteve: Ben deformim te kontrolluar te fushes per te future elementet e dallimit
hapesinor,ne pergjigje ndaj spineve
3-Sistemi I radiofrekuences:
a-Sistemi marres:mbledhja e sinjaleve elektrike (bobine)
b-Sistemi dhenes: krijimi I nje fushe alternative,pingul me ate statike
 MJETET E KONTRASTIT RM: Substanca te vecanta qe futen ne organizem dhe ndryshojne kontrastin indoor
intrinsek.
 Kane karakteristika magnetike: substancat diamagnetike, paramagnetike, superparamagnetike,
ferromagnetike.
*Duhet te jene inerte qe te mos jene toksike per organizmin.
 Me te perdorurit jane mjetet intravaskulare >extracelulare(lidhje te gadoliniumit),
Merren IntraVene,
efekt paramagnetik-ulin T1.
 ANGIOGRAFIA ME RM (ARM)
1-ARM me mjete kontrasti konvencionale ,pa mjete kontrasti,e bazuar mbi teknikat e afluksit dhe me
kontrast faze. Sekuencat e ARM konvencionale bazohen ne aftesite e lengjeve ne levizje per te percaktuar
nje ndryshim sinjali ne RM.
2-ARM me mjete kontrasti,bazuar ne sekuencat e shpejta,arrihet me injektim kontrasti paramagnetik(kelate
gadolinium). Superioriteti ndaj konvencionales: fshirje e plote e sinjalit te indeve te palveizshem(indi
adipoz),artefakte te lidhur me fluksin,levizje respiratore.
  Rikonstruktimi I imazhit: Me te dyja teknikat, imazhet e vecuara rindertohen ne menyre te njepashnjeshme
per te patur nje imazh te ngjashem me te angiografise tradicionale.
 Perdoret algoritem I vecante(MIP) qe ben projeksione nepermjet imazhve te vecante dhe merren si
kampione pikat me Intensitetin me te larte dhe fshihen indet e palevizshem qe japin intensitet te ulet.
 RM FUNKSIONALE Ndjeshmeria e madhe e kontrastit qe ka RM lejon ndryshimet e vaskularizmit( pas
injektimit te kontrastit) ose thjesht te konsumit te oksigjenit ne prani te rritjes se aktivitetit qelizor me shtim
te konsumit per O2, per rrjedhoje nga vaskularizmi I struktures ne interes. Kjo ka bere qe ARM te gjeje
aplikim ne nivel te trurit, ku shtimi I aktivitetit cerebral pas stimulimit sensorial, te aktivitetit motor dhe
psikik lejon individualizimin e qendrave nervor.

Lendet kontraste: ( tema 1.4 ne program)

 Lendet e kontrastit ne varesi te faktit nese perthithin me shume ose me pak rreze se organet ku futen, ndahen
ne:
 negative ose transparente
 pozitive ose opake
 Lende negative jane:
 lendet gazore qe kane densitet te ulet te perbere nga elemente me numer atomik te ulet:
* ajri *oksigjeni * co2
 shembuj te kontrastografise transparente: pneumoventrikulografia, pneumokolon, pneumoperitoneum
* shenim: keto lloj ekzaminimesh jane zhdukur pothuajse fare pas daljes se iamzheve digjitale
 Lendet pozitive jane:
elemente me peshe te larte atomike
 per kete lende ka kater tipe te klasifikimeve:
1. Ne baze te perberjes kimike
2. Ne baze te tretshmerise
3. Ne baze te llojit te ekzaminimit
4. Ne baze te rruges se futjes se lendes ne organizem

 Lendet e kontrastit me barium:

 Perfaqesohet nga suspensione me sulfat bariumi: BaSO4
 Perdorimi I kufizuar ne traktin tretes
 Radioopacitet te larte
 E tolerueshme max qe mund te sjelle konstipacion he he
 Nuk ka efekt farmakodinake ose farmakologjik
 Eleminim te shpejte dhe te plote
 Perzierja me kripra te tjera I humb aftesite e mesiperme duke e bere toksik.
 Perdoret ne metoda me kontrast te dyfishte ( shfrytezon nje kohesisht edhe kontrast pozitiv dhe kontrast
negativ) ne perzierje me substanca gazore qe te futura ne zorre zgjerojen muret e tyre dhe te lyera me
barium japin nje vizatim te mire te mukozes.
 Lendet e kontrastit ne uro-angiografi:
 Lendet e kontrastit qe kane per qellim te vizualizojne enet e gjakut dhe rruget ekskretore renale
 Perdorin jodin si lende opacizuese: strukture baze acidin benzoik qe ka ne tre poz 2,4,6 te vendosur atome
te jodit qe kane zevendesuar atomet e H
* shenim: molekula qe injektohet: perqendrim te larte jonik me osmolartiet sa me te ulet
 Perdoren ne angiografi, CT dhe urografi endovenoze
 Lende te tjera te kontrastit:
  Lendet e kontrastit hepatobiliare:
 kolecistografine orale
1. Futet ne organizme ne rruge orale
2. Perqendrohet ne koleciste me te njejtin mekanizem qe ndodh qarkullimi entero-hepatik I biles
3. Opacifikimi I kolecistes ndodh 8-12 ore pas gelltitjes se tyre
4. Ne mungese te stimulit kolecistokinetik nuk ndodh opacifikimi I rrugeve biliare
5. Kane toksicitet shume te ulet
6. Jane perberje te benzenit ku ne poz 2,4,6 h eshte zevendesuar nga jodi
 kolecistografine venoze
1. Injektohen ne rruge endovenoze obv
2. Sot nuk perdoren per shkak te toksicitetit shume te larte
3. Opacifikimi me I mire I rrugeve biliare ekstrahepatike >> se sa kolecistografine orale
 lende vajore te kontrastit
1. Jodi lidhet me molekule vajore
2. Opacitet te larte
3. Perdoret ne studimin e fistulave (fistulografi) ; ne duktuset salivare (sialografi); kimio-embolizem I
tumoreve hepatike; hepatokarcinoma.

 Reaksionet qe japin lendet e kontrastit dhe kunderindikimet e tyre:

 Nuk ka kunderindikacione absolute ne perdorimin e lendeve te kontrastit.
 Rralle mund te kemi edeh vdekje
 Lendet jodike te kontrastit urografik dhe kolanginografik mund te provokojne efekte anesore:
 hipotension arterial
 rritje te acidit urik ne urine
shenime: keto efekte lidhen me pasojat farmakologjike
 Ose efekte sekondare
shenim: nuk lidhen ngushtesisht me efektet farmakologjike
manifestime te lekures si: skuqje, urtikarie; prurit; edem palpebrale
 manifestime te pergjithshme te lehta: nx. Ne fytyre; te perziera
manifestime te renda: resiratore: dispne; bronko-spazme; edeme e laringit
kardiovaskulare: zbehtei; ankth; djersitje; hipotension; kolaps;
neurologjike: krampe muskulare; konvusione; humbje te ndergjegjes
 Kundeindikime:
 mielome mltiplekse
 insuficence e rende hepatike dhe renale
 Duhe pasur kujdes per paciente qe kane pasur histori te meparshme te intolerances ndaj lendeve te
kontrastit ose histori alergjie.
 ne keto raste keshillohet dhenia paraprakisht e nje antihistaminiku ose e nje kortizoniku.
 Nese nje pacient duhet te beje nje shintigrafi atehere duhet te pritet 15-20 dite pasi qe ka bere nje
ekzaminim kontrastografik.
 Perpara perdorimit te lendeve te kontrastit duhet bere matje te azotemise, kreatinemise apo raportit K/L
per rastet qe kane Hiperparaproteinemi.
Tematika 1.6 ne program : Ultratingujt

Ultratingujt:

 Nuk mund te perhapen ne boshllek ne mungese te lendes.

 Jane vale elastike, mekanike me tip sinusiodal me frekuence mbi 20000 Hz.
 Perhapen ne brendi te lendes ne menyre gjatesore me dukurine e rrallimit dhe te shtypjes.
 Parametrat qe duhen pasur parasysh kur nje ultratingull pershkon indin jane:
1. Shpejtesia
2. Pasqyrimi
3. Thyerja
4. Shperhapja
5. Perthithja