PUNIM SEMINARIK

Gjimnazi: Eqrem Cabej

Profesoreshe: Suzana Merovci
Punoi: Bleart Muli
Elion Krasniqi
Indrit Salihu
Permbajtja
 Historia e zbulimit;
 Cka jane rrezet rentegen;
 Gypi elektronik I vakkuumuar(X0-ray tube);
 Tranzicionet;
 Perdorimi;
 Rreziqet;
 Pyetje dhe kuriozitete.
Historia e zbulimit
 Wihelm Rontegen ishte professor I fizikes I cili duke punuar ne efektin
e rrezeve katodike zbuloi nje lloj te fotografise. Nga hulumtimet e
mevonshme se keto rreze ishin gjeneruar ne piken e goditjes se rrezeve
katodike me tubin me vakum dhe se keto rreze nuk ishin
shtremeberuara nga fusha magnetike dhe se depertonin ne shume lloje
te materieve. Roentegen eksperimentoi ne laboratorin e tij I cili ishte
plotesisht I erret. Bazuar ne eksperimentin e tij ai deklaroi se rrezet X
prodhohen nga perplasja katodike me objektet.
 Cka jane rrezet rentgen:?
 X- rrezatimi eshte nje forme e rrezatimit elektromagnetik. Shumica e X-
rrezeve kane nje gjatesi valore duke filluar nga 0.01 deri 10 nm, I
korrespedon frekuencave 30 petahertz ne 30 ekstrahertz dhe energjite
ne varg 100 eV 100 keV. Keto rreze kane gjetesi valore me te shkurtura
se ato te rrezeve UV dhe zakonisht me te gjata se ato te rrezeve gama.
 Nuk ka dyshime per dallimin ne mes rrezeve X dhe gama. Dallimi ne
mes tyre eshte ne baze te burimit te tyre eshte se: X-rrezet jane emetuar
nga elektronet ndersa rrezet gama jane emetuar nga berthama atomike.
Gypi elektronik I vakuumuar (X-ray tube)

 X-rrezet per procedurat mjeksore diagnostifikuese, ose per qellime kerkimore

jane te prodhuara ne menyre standarde:e: duke pershpejtuar elektronet me
tension te larte dhe duke I lejuar ato qe te perplasen me nje object metalik.
X-rrezet prodhohen kur elektronet papritmas ngadalsohen ne kundershtim me
objektin e metalit: keto rreze quhen edhe rrezatim frenues. Nese elektronet
e bombarduara kane energji te mjaftueshme, ata mund te godasin nje
electron nga nje shtrese e brendshme e atomeve te metalit te synuar. Ateher
elektronet nga vendet me te larta do te bien poshte per ta plotesuar vendin e
lire, duke emetuar fotone te rrezve X me energji te percaktuar nga nivelet e
eenergjise elektronike. Keto rreze qyhen rreze X-karakteristike.
 Rrezet X- karakteristike jane te emtuara nga elementet e renda ku
elektronet e tyre tranzicione ne mes te niveleve te uleta te energjise
atomike. Kur elketonet e ardhura nga katoda e godasin ndonje electron
te brendshem te atomit te materialit te anodes, ne vendin e tij krijoihet
nje zbrazeti te cilen e mbush shpejt nje electron I nivelit energjetik me
te larte, duke emetuar fotone te rrezeve x. Frekuencat e x-rrezeve
karakteristike mund te paraqiten nga modeli I Borit. Moseley ka matur
frekuencat e rrezeve karakteristike nga nje pjese e madhe e elementeve
te tabeles periodike dhe ka prodhuar nje ngaster (plot) e cila quhet
Moseley plot.
 Tranzicionet e rrezeve X
 Tranzicionet e elektronit per nivelet e uleta atomike ne atomet e renda
kane energjite kuantike te tyre te cilat e vendosin ato ne rajonin e
rrezeve X te spektrit elektromagnetik. Emetimet e rrezeve X lidhur me
keto tranzicione jane te quajtur rrezatime karakteristike.
 Perdorimi
 Rrezet Rengen kane perdorim te gjere ane e mbane. Sidomos ne mjeksi
dhe ne sigurimin e arenave te medha si p.sh aeroportet, statcionet
policore etj.
 Detektoret
 Detektoret e rrezeve X ndryshojne ne forme dhe funksion ne varesi te
qellimit te tyre. Detektore te imazhit te tilla si ato qe perdoren per
radiografi duke u bazuar fillimisht ne pllakat fotografike e me vone ne
filmat fotografik, por tani jane te zevendesuar kryesisht nga llojet e
ndryshme detektoresh digjital te tille si pllaka e imazhit dhe detektore
me panela te rrafshta. Per mbrojtjen nga rrezatimi I drejtperdrejt shpesh
perdoren dhomat e jonizimit, perderisa dozimetri jane perdorur per te
matur dozen e rrezatimit sa nje person qe ka qene I ekspozuar ndaj ati
rrezatimi.
Perdorimi ne mjeksi-Radiografia
 Tomografia

 Keto imazhe nder-sektoriale mund te kombinohen ne nje imazh tre-dimensional te

pjeseve te brendshme te trupit dhe perdoret per qellime diagnostifike dhe terapeutike ne
disiplina te ndryshme mjeksore.
 Radioterapia

 Perdorimi I rrezeve x si nje trajtim qe eshte I njohur si terapia rrezatuese dhe

eshte perdorur kryesisht per administratimin e kancerit: ajo kerkon doza me
te larta se ato te rrezatimit vetem perms imazhit.
 Rreziqet
 Kur nje rrezatim kalon neper lende mund te shkaktoj demtime serioze te saj,
veqanerisht te indeve biologjike. Demtime trupore-rrezatimi ne kete rast
demton veqanerisht organizmin duke shkaktuar kancer.
 Demtimet gjenetike- lidhen me demtimet e qelizave riprodhuese duke
shkaktuar mutacione te rrezikshme qe transmetohen ne brezat e ardhshem.
Pyetje
 A lejohrn nr tr gjitha rastet berja e rrezeve rentegen?
 Jo sidomos tek grate shtatzena sepse munde te demtoje foshnjen.
 Sa ka mundësi të mbetemi sterile pas incizimit të trupit me rreze rëntgen?
 Është pak e besueshme që të shkaktohet steriliteti testiseve apo ovareve nga sasia e
rrezatimit e përdorur gjatë procedurave radiologjike diagnostike. Organet gjenitale të
brendshme – gonadet janë radiosensitive – të ndjeshme në rrezet rëntgen. Vlerat e
rrezatimit që shkaktojnë sterilitet të testiseve janë 3500 – 6000 mGy, dhe për gratë
2500 – 6000 mGy. 
 Si te mbrohemi nga rrezet rentegen?
 Me ane te jelekeve me plumb, duke mos pasur kontak me njerez etj.
Faleminderit per vemendjen tuaj!