SPEKTROSKOPIA INFRA E

KUQE (SIK)

KIMI FARMACEUTIKE 3

ENISA RUSHITI
ÇFARË ËSHTË SPEKTROSKOPIA?

NË TERMA TË THJESHTË, NE MUND TA KUPTOJMË

DRITËN SI NJË KOMBINIM NGJYRASH OSE GJATËSI
VALE TË NDRYSHME.

SPEKTROSKOPIA PËRDORET NË SHUMË DISIPLINA

SHKENCORE, SI FIZIKA, KIMIA, ASTRONOMIA DHE
BIOLOGJIA, NDËR TË TJERA. AI SIGURON
INFORMACIONE THELBËSORE PËR PËRBËRJEN,
STRUKTURËN DHE VETITË E MATERIES . DUKE
STUDIUAR SPEKTRIN E RREZATIMIT TË EMETUAR,
TË ZHYTUR OSE TË SHPËRNDARË NGA NJË
SUBSTANCË, NE MUND TË MARRIM INFORMACION
PËR ATOMET, MOLEKULAT OSE GRIMCAT QË
PËRBËJNË ATË SUBSTANCË.

EKZISTOJNË TEKNIKA TË NDRYSHME TË

SPEKTROSKOPISË, SECILA PREJ TË CILAVE
PËRDORET PËR TË ANALIZUAR LLOJE TË
NDRYSHME TË RREZATIMIT ELEKTROMAGNETIK
DHE PËR TË ARRITUR QËLLIME TË NDRYSHME.
• Çfarë paraqet Spektroskopia infra e kuqe?

Spektroskopia infra të kuqe është një teknikë analitike që përdoret për të

identifikuar grupet funksionale në molekulat organike. Ekzistojnë dy lloje të
spektrometrit që përdoren në spektroskopinë infra të kuqe: spektrometrat
shpërndarës të rrezatimit infra të kuq dhe spektrometrat e transformimit
Fourier të rrezatimit infra të kuq.
• Gjatë procesit të spektroskopisë infra të kuqe kryhen hapat e mëposhtëm:
• • Një rreze rrezatimi kalon nëpër kampion.
• • Një mostër në një spektrometër thith rrezatimin infra të kuqe.
• • Pasi të zbulohet dhe analizohet përthithja, spektri i përthithjes
shtypet ose shfaqet në një kompjuter.
• Të gjitha përbërjet organike thithin rrezatimin infra të kuq në gjatësi vale të
ndryshme përmes lidhjeve midis molekulave. Kur atomet çiftëzohen, ato
vibrojnë vazhdimisht. Kur molekulat organike thithin rrezatimin infra të
kuqe, lidhjet ndërmjet atomeve të ndryshme dridhen më shumë. Për shkak
të kësaj, lidhjet kovalente në molekula gjithashtu vibrojnë dhe detyrohen
të shtrihen, përkulen ose përdredhin. Të gjitha molekulat dridhen në një
frekuencë specifike. Çdo lidhje brenda një molekule ka një frekuencë
natyrore unike të dridhjeve.
• Llojet e vibrimeve molekulare tek SIK ?

• Egzistojnë dy lloje te vibrimeve të molekulave : vibrime valentore

dhe vibrime deformuese .

• Vibrimi valentor – paraqet lëvizjen ritmike të atomeve përgjat

lidhjes kimike (valences), gjatë së cilës distanca ndërmjet atomeve
rritet dhe zvoglohet , ndërsa këndi ndërmjet lidhjeve mbetet I
pandryshuar, edhe vibrimet valentore mundë të jenë simetrike
dhe josimetrike .

• Vibrimet deformuese – kemi 4 lloje të vibrimeve deformuese

• 1- Me prerje- kemi largim dhe afrim të dy atomeve që nuk
janë të lidhura në mes tyre fig( b-2).
• 2- Lakuese- lëvizje e përbashkët në rafsh te të dy atomeve
të palidhura , lidhja kimike mbetet e pandryshuar fig(b-1).
• 3- Përkulje – paraqet zhvendosjen e njësisë strukturore
përpara ose pas në raport me rafshin e baraspeshës fig(b-3).
• 4- Rrotullim –karakterizohet me vibrimin e dy atomeve
jashtë rafshit të baraspeshës , kur njëri atom shkon përpara tjetri
shkon pas dhe anasjelltas fig(b-4).
• Rrezet infra të kuqe jane pjesë e e spektrit elektromagnetik te emetuar nga
dielli. Këto "pjesë" janë të identifikueshme nga një frekuencë, gjatësi vale
elektromagnetike. Rrezatimi infra i kuq është një rrezatim i dobishëm natyror
me te cilin ne jetojmë, por që syri nuk i percepton.

• Dielli lëshon rrezatim infra të kuq, por gjithashtu edhe të gjithe trupat e
nxehtë si zjarri.

• Rrezatimi infra i kuq përfaqeson një pjesë te të gjithë spektrit të rrezatimit

elektromagnetik të diellit tonë. Termi "infra i kuq", pra, më ulët se e kuqe,
tregon se frekuenca e saj është menjëherë nën atë të ngjyrës së kuqe të dritës
se dukshme. Ajo është quajtur shpesh "rrezatimi termik", ose "rrezatimi i
ngrohjes".

• Kjo energji, ose më mirë, këto valët elektromagnetike udhëtojnë me

shpejtësinë e dritës dhe nuk e ngrohin ajrin, por sipërfaqet ku bien.
• Këto rreze në të vërtetë quhen bio-gjene, domethënë, gjeneratorë të jetës,
dritë jete, ose valë fiziologjike, të cilat, duke depërtuar në sistemin tonë vital,
gjenerojnë një efekt ngrohjeje. Kjo rezulton në një zgjerim të kapilarve, një
rritje të dukshme në qarkullimin e gjakut, aktivizimin e metabolizmit të indeve
dhe qelizave.
Pregaditja e monstrës për analizë dhe instrumentet e nevojshme ?

Si monstra këtu mundë të perdorim substanca të cilat janë qoftë në

gjendje të lengët të gaztë ose të ngurtë.
Spektrofotometria është një teknikë standarde dhe e lirë për të
matur thithjen e dritës ose sasinë e kimikateve në një tretësirë. Ai
përdor një rreze drite e cila kalon nëpër kampion, dhe çdo përbërës
në tretësirë thith ose transmeton dritë mbi një gjatësi vale të
caktuar.

Spektrometria matet me spektrofotometër; një instrument që

përbëhet nga dy instrumente - një spektrometër dhe një fotometër.
Spektometri prodhon dritën e gjatësisë së valës dhe fotometri mat
intensitetin e dritës duke matur sasinë e dritës që kalon nëpër
kampion.

Përveç këtyre dy komponentëve, spektrofotometrat përbëhen nga

një burim drite, një monokromatator, një dhomë kampione që
përmban një kuvetë, një detektor (siç është një tub fotoshumësues
ose fotodiodë) për të zbuluar dritën e transmetuar, një ekran
dixhital dhe një paketë softuerike për analizën e
të dhënave.
Instrumentet e nevojshme :janë njëburim I energjisë dhe njëpaisje
për matjen e ndryshimit të energjisë pasi të depërtoj në monstër.
 • Përdorimi I SIK?
• Astronomi
• Në astronomi me këto rreze vëzhgohen trupat e "ftoftë" (nën temperaturën 1000 K)
që në brezat tjera të spektrin nuk dallohen. Për qëllime të ndryshme janë prodhuar
edhe IR-Spekterskopi.

• Elektronikë dhe informatikë

• Në elektronikë këto rreze gjejnë përdorim të madh në funksionimin e komanduesve
nga largësia (ajër komanduesit). Zbatimi i tyre bëhen gjatësitë valore 880 deri 950
nm pasi që foto diodat e silicit dhe transistorët në këtë brez kanë ndjeshmëri më të
madhe.

• Kimi
• Rrezatimi i molekulave me rreze infra të kuqe shkakton lëkundjet dhe rrotullimin e
tyre. Spektroskopia infra e kuqe është një metodë analizuese fizike e cila përdorë
vetit e ndryshme të materieve ndaj rrezatimit IR.

• Jetën e përditshme
• Në disa vetura janë të instaluara kamera të quajtura "Night Vision" që përdorin
rreze të brezit NIR. Këto kamera instalohen me qëllim të rritjes së sigurisë gjatë
drejtimit të veturave në errësirë dhe mjegullës.
• Gjuetarët, ushtria dhe policia përdorin aparate të quajtura “Syri i natës” që bazohen
në këto rreze . Me ndihmën e këtyre aparateve bëjnë identifikimin e objekteve në
errësirë.

• Përpunimi i metaleve
• Me ndihmën e këtij rrezatimi funksionojnë disa metoda për përpunimin e metaleve
si p.sh.: tharja, forcimi dhe pjekja.
• Materiale të ndryshme me bazë plastike e kauçuku përpunohen lehtë dhe ju jepen
• Mjekësi
• Në mjekësin popullore efekti i këtyre rrezeve është
përdorur për të shëruar infektime të ndryshme të
trupit si p.sh infeksionet e shkaktuara në det nga
meduzat apo lloje tjera të tyre. Për dallim nga
mjekësia zyrtare sasia e rrezatimit ka qenë e pa
kontrolluar apo më mirë të themi në bazë të
vëzhgimit të praktikuesit të terapisë.
• Spektroskopia afër infra të kuqe është përdorur
tashmë në mjekësi për 30 vjet. Këtu shërben, ndër të
tjera, si një metodë e imazhit në përcaktimin e
aktivitetit të truit . Për më tepër, mund të përdoret
për të matur përmbajtjen e O2 në gjak, vëllimin e
gjakut , dhe rrjedhjen e gjakut në indet e ndryshme.
Përparsitë efektet anësore dhe rreziqet

Përdorimi i spektroskopisë afër infra të kuqe është pa probleme dhe nuk

shkakton efekte anësore. Rrezatimi infra të kuq është një rrezatim me
energji të ulët që nuk ndodh shpie në çdo dëmtim të substancave të
rëndësishme biologjike. Edhe materiali gjenetik nuk sulmohet. Rrezatimi
shkakton vetëm ngacmim të gjendjeve të ndryshme vibruese të
molekulave . Procedura është gjithashtu jo-invazive dhe pa dhimbje. Në
kombinim me metoda të tjera funksionale, të tilla si MEG
(magnetoencefalografia), fMRI (funksionale Imazhe të rezonancës
magnetike), PET (tomografi emisionesh pozitron), ose SPECT (emetim i
vetëm i fotoneve) , spektroskopia afër infra të kuqe mund të imazhojë
mirë aktivitetin e trurit. Për më tepër, spektroskopia afër infra të kuqe ka
një potencial të madh në monitorimit oksigjen përqendrim në kujdesin
kritik. Për shembull, një studim në Klinikën e Kirurgjisë Kardiake në
Lübeck tregon se rreziqet kirurgjikale në kirurgjinë kardiake mund të
parashikohen më me besueshmëri sesa me metodat e mëparshme duke
përcaktuar ngopjen oksigjen cerebrale duke përdorur NIRS .
Spektroskopia afër infra të kuqe gjithashtu jep rezultate të mira në
aplikimet e tjera të kujdesit intensiv. Për shembull, përdoret gjithashtu
për të monitoruar pacientë me sëmundje kritike në njësitë e kujdesit
intensiv për të shmangur hipoksinë . Në studime të ndryshme, NIRS
krahasohet me metodat konvencionale për monitorimit. Studimet
tregojnë potencialin, por edhe kufizimet e spektroskopisë afër infra të
kuqe. Sidoqoftë, avancimet teknike në teknikë vitet e fundit kanë bërë të
mundur kryerjen e matjeve gjithnjë e më komplekse. Kjo mundëson që
proceset metabolike që ndodhin në një ind biologjik të regjistrohen dhe
të japin imazhin gjithnjë e më saktë. Spektroskopia afër infra të kuqe do
të luajë një rol edhe më të madh në mjekësi në të ardhmen.
FALEMINDERIT PЁR VЁMENDJEN