ΕΑΓ 61-Παρεμβάσεις στην ΕΓΔ για την Ανάπτυξη Φωνολογικής Επίγνωσης

4η εβδομαδα
Περιεχόμενα
◦ Σκοπός παρουσίασης
◦ Τι σημαίνει ο όρος φωνολογική ενημερότητα/επίγνωση
◦ Περιγραφή σταδίων φωνολογικής ενημερότητας/επίγνωσης
◦ Δραστηριότητα Νο1
◦ Δραστηριότητα Νο2
◦ Δραστηριότητα Νο3
◦ Δραστηριότητα Νο4
◦ Δραστηριότητα Νο5
◦ Δραστηριότητα Νο6
◦ Δραστηριότητα Νο7
◦ Βιβλιογραφικές Αναφορές
 Σκοπός παρουσίασης
◦ Να περιγράψει:

◦ 1) τα επίπεδα και τα στάδια ανάπτυξης της φωνολογικής επίγνωσης

◦ 2) ένα πρόγραμμα διαβαθμισμένης δυσκολίας 7 ενδεικτικών δραστηριοτήτων
ανάπτυξης της φωνολογικής επίγνωσης για παιδιά ηλικίας 5-7 ετών.
Τι σημαίνει ο όρος φωνολογική
ενημερότητα/επίγνωση;
Σύμφωνα με (Νιάρχου, 2016), φωνολογική ενημερότητα ορίζεται ως η συνειδητή αναγνωρίση και ο
συνειδητός χειρισμός των φωνολογικών συστατικών και των γλωσσικών μονάδων από τα παιδιά. Τα
στάδια από τα οποία περνάει ένα παιδί μέχρι να ολοκληρώσει τη φωνολογική ενημερότητα είναι τα εξής:
Η αντίληψη ότι:
◦ οι προτάσεις αποτελούνται από λέξεις (επίπεδο λέξεων).
◦ Οι λέξεις από συλλαβές (επίπεδο συλλαβών).
◦ Οι συλλαβές από φωνήματα (επίπεδο φωνημάτων).

Το τελευταίο και πιο δύσκολο στάδιο αποτελεί η φωνημική ενημερότητα η οποία δεν περιλαμβάνει μόνο
την ικανότητα αναγνώρισης αλλά και τον χειρισμό των φωνημάτων.
Περιγραφή Σταδίων Φωνολογικής
Ενημερότητας/Επίγνωσης
Όπως φαίνεται και στο διπλανό σχήμα, το πιο εύκολο στάδιο
αφορά στην κατάκτηση της ομοιοκαταληξίας και της κατάτμησης
προτάσεων, όπου το παιδί κατανοεί ότι η ομιλία περιλαμβάνει
μεμονωμένες λέξεις. Ύστερα, σειρά έχει η σύνθεση και ανάλυση
των συλλαβών και αμέσως μετά η σύνθεση και ανάλυση
αρκτικών συμφώνων-ρίμας. Τέλος, το πιο σύνθετο στάδιο αφορά
στη φωνημική επίγνωση που περιλαμβάνει την ικανότητα
κατανόησης. Για παράδειγμα, ότι οι λέξεις είναι δομημένες από
μεμονωμένους ήχους ή φωνήματα και την διαχείριση αυτών των
φωνημάτων είτε μέσω της κατάτμησης, της ανάμειξης ή της
αλλαγής μεμονομένων φωνημάτων σε λέξεις, έτσι ώστε να
δημιουργηθούν νέες λέξεις (Chard & Dickson, 1999).
Δραστηριότητα Νο1
Αναγνώριση Ομοιοκαταληξίας
Δίνουμε στο παιδί 3 εικόνες με λέξεις όπου οι 2 ομοιοκαταληκτούν, ενώ η τρίτη όχι, και το παιδί πρέπει να
βρει ποια δεν ομοικοκαταληκτεί. Για παράδειγμα, /σκύλος/, /μύλος/, /δώρο/.
Δραστηριότητα Νο2
Κατάτμηση λέξεων σε συλλαβές 1

Γεμίζουμε το δωμάτιο με τουβλάκια λέξεων. Όπως φαίνεται στην εικόνα πρώτα έχουμε γραμμένη τη λέξη
σε ένα μεγάλο τουβλάκι (πχ παπί), ύστερα το παιδί τη χωρίζει στις δύο συλλαβές (πα-πι). Το τρίτο
τουβλάκι δεν θα χρησιμοποιηθεί για την ώρα. Καθώς το παιδί χωρίζει τις λέξεις σε συλλαβές μπορούμε
μαζί να χτυπάμε παλαμάκια για κάθε συλλαβή.
Δραστηριότητα Νο3
Κατάτμηση λέξεων σε συλλαβές 2

Αφού έχουμε τελειώσει με την προηγούμενη δραστηριότητα μπορούμε να

παίξουμε ένα κυνήγι θησαυρού. Χρησιμοποιούμε τα ίδια τουβλάκια με πριν,
αλλά μόνο αυτά που γράφουν ολόκληρη τη λέξη και αφού τα κρύψουμε σε
διάφορα σημεία στο σπίτι, ζητάμε από τα παιδιά να βρουν και να φέρουν τα
τουβλάκια που περιλαμβάνουν λέξεις με δύο συλλαβές. Όταν τις φέρουν τους
ζητάμε να χτυπήσουν παλαμάκια για τις συλλαβές.
Δραστηριότητα Νο4
Απαλοιφή ή Προσθήκη Συλλαβών

Χρησιμοποιώντας κάρτες με εικόνες και λέξεις, για παράδειγμα, καμήλα,

πατάτα, σακάκι, παγωτό, κτλ., ρωτάω το παιδί εαν βγάλουμε το /ka/ από την
καμήλα τι θα μείνει; Ή εάν βγάλουμε το /sa/ από το σακάκι τι θα μείνει;
Αντίστοιχα μπορώ να ρωτήσω τι θα γίνει εάν προσθέσουμε συλλαβες σε λέξεις
όπως για παράδειγμα, εάν στη λέξη τσάντα προσθέσω τη συλλαβή /ki/ στο
τέλος.
Δραστηριότητα Νο5
Εντοπισμός Αρχικού και Τελικού Φωνημάτος

Δείχνουμε την παρακάτω κάρτα στο παιδί και ρωτάμε ποιες από τις παρακάτω λέξεις ξεκινάνε από /k/ και
ποιες τελειώνουν σε /i/;
Δραστηριότητα Νο6
Ανάλυση Λέξεων σε Φωνήματα

Λέμε μια λέξη στο παιδί, για παράδειγμα τη λέξη /γάλα/ και του
ζητάμε να μας μας την αναλύσει σε φωνήματα, /g/-/a/-/l/-/a/. Εάν
δούμε ότι το κατακτά με ευκολία μπορούμε να εισάγουμε και
τρισύλλαβες λέξεις.
Δραστηριότητα Νο7
Αντικατάσταση/Αναπαράσταση Φωνημάτων με Γράμματα

Χρησιμοποιώντας μαγνητικά γράμματα πάνω σε λευκοπίνακα μπορούμε να

ρωτήσουμε:

Τι θα γίνει εάν αλλάξω ένα γράμμα με ένα άλλο;

◦ Αν στο /τέλος/ βγάλω το τ και βάλω β; /βέλος/

◦ Αν στη /σωρό/ βγάλω το σ και βάλω μ; /μωρό/
◦ Αν στο /τασάκι/ βγάλω το τα και βάλω δ; /δασάκι/
(Ινστιτούτο Μελετών και Ερευνών Γενικής και Ειδικής Εκπαίδευσης, 2020)
 Βιβλιογραφικές Αναφορές

Chard, J. D., & Dickson, S. V. (2020). Phonological Awareness: Instructional and Assessment Guidelines. Intervention in School and Clinic, 34 (5), 261-270.

Ινστιτούτο Μελετών και Ερευνών Γενικής και Ειδικής Εκπαίδευσης. (2020). Δραστηριότητες Φωνολογικής Επίγνωσης σε Μαθητές με Φωνολογική Διαταραχή

για το Σχολείο και το Σπίτι. Ανακτήθηκε από https://www.academia.edu/42967992/%CE%94%CE%A1%CE%91%CE%A3%CE%A4%CE%97%CE

%A1%CE%99%CE%9F%CE%A4%CE%97%CE%A4%CE%95%CE%A3_%CE%A6%CE%A9%CE%9D%CE%9F%CE%9B%CE%9F%CE%93%CE

%99%CE%9A%CE%97%CE%A3_%CE%95%CE%A0%CE%99%CE%93%CE%9D%CE%A9%CE%A3%CE%97%CE%A3_%CE%A3%CE%95_

%CE%9C%CE%91%CE%98%CE%97%CE%A4%CE%95%CE%A3_%CE%9C%CE%95_%CE%A6%CE%A9%CE%9D%CE%9F%CE%9B%CE

%9F%CE%93%CE%99%CE%9A%CE%97_%CE%94%CE%99%CE%91%CE%A4%CE%91%CE%A1%CE%91%CE%A7%CE%97_%CE%93%CE

%99%CE%91_%CE%A4%CE%9F_%CE%A3%CE%A7%CE%9F%CE%9B%CE%95%CE%99%CE%9F_%CE%9A%CE%91%CE%99_%CE

%A4%CE%9F_%CE%A3%CE%A0%CE%99%CE%A4%CE%99

Νιάρχου, Α. (2016). Επίπεδο Φωνολογικής Ενημερότητας σε Παιδιά Προσχολικής Ηλικίας με Μέτρια Νοητική Καθυστέρηση σε Σύγκριση με Παιδιά Φυσιολογικής

Ανάπτυξης (Πτυχιακή εργασία, ΑΤΕΙ Καλαμάτας).