Güç Ve Hareket Ġletġm Elemanlari

GÜÇ VE HAREKET ĠLETĠM
ELEMANLARI
P=sbt
nm
? niĢmak
Ġġ
MAKĠNASI
DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

M. Belevi-Ç. Özes- M.Demirsoy
Yapı olarak motor, güc ve hareket iletim elemanları ve iĢ
makinası kısmından oluĢan bir makinanın esas amacı baĢka
bir enerjiyi mekanik enerjiye dönüĢtürerek belirli bir
mekanik iĢ yapmaktır. Güç ve hareket iletim elemanları;
makinanın motor ile iĢ makinası kısımları arasında
mekanik enerjiyi ileten elemanlardır.
Burada güç mekanik güç olup Kilovat (kW) veya Beygir gücü
(BG) Ģeklinde ifade edilir. Hareket ise, dönme, doğrusal
veya bunların kombinasyonundan oluĢan bir harekettir. Bu
bakımdan güç ve hareket iletim elemanları üç gruba
ayrılır.
Bunlar dönme hareketini dönme hareketine, dönme
hareketini doğrusal harekete (veya tersine) ve herhangi
bir
hareketi herhangi bir harekete dönüĢtüren elemanlar
olarak isimlendirilebilir. Pratikte
M. Belevi-Ç. en çok ilk iki grup
Özes- M.Demirsoy
Genellikle motorların nominal dönme hızları ve güçleri
sabittir. Bu faktörlere bağlı olarak döndürme momenti
aĢağıdaki gibidir.
P 30 P
M b     . n  9550 n PkW ,  1/s , bM
[N.m]
P
P
 7162 PBG ,  1/s , Mb
[N.m] n
Güç ve devir sayısı sabit olduğundan momentte
Fakat iĢ makinalarının farklı
sabittir.
gereksinimi olabilir. momentlere

Güç ve hareket iletim elemanları dönme hızını
değiĢtirerek iletilecek momenti de değiĢtirmiĢ olurlar.
Bu amaçla;
• diĢli çark mekanizmaları,

• kayıĢ - kasnak mekanizmaları
• sürtünmeli çark mekanizmaları
ve
• zincir mekanizmaları
kullanılmaktadır.

Ġġ
MAKĠNASI
n2
Ġġ
MAKĠNASI

Bu mekanizmalar motor ile iĢ makinası arasında,
motorun gücünü iletirken aynı zamanda dönme hızının
değerini ve / veya yönünü değiĢtirmektedirler.

Bu mekanizmalar biri DÖNDÜREN diğeri
DÖNDÜRÜLEN olmak üzere en az iki elemandan
oluĢmaktadır. Döndüren eleman ile ilgili boyut ve
faktörler 1 indisi ile, döndürülen eleman ile ilgili
boyut ve faktörler ise 2 indisi ile gösterilmektedir.
Döndürülen eleman
2
Döndüren eleman
1

Güç ve hareket iletim elemanlarının özellikleri
Dönme hızının değer ve yön değiĢimi
ω 1 n 1
i12 = ± =±
ω2 n 2
Ģeklinde tanımlanan ve ÇEVRĠM ORANI diye

isimlendirilen bir faktör ile ifade edilir.
Çevrim oranı SABĠT veya DEĞĠġKEN olabilir

Burada ( + ) iĢareti elemanlarının dönüĢ yönünün
aynı, ( - ) iĢareti ise farklı olduğunu göstermektedir
 1 yani
i12
n1  n2
mekanizma
ise hız düĢürücü,
< 1 yani n1  n2
i12
mekanizma
ise hız yükselticidir.
i12 = 1 yani n1 = n2 ise mekanizma yalnız hareket iletir.

Dönme hızının değeri aynı kalır fakat yönü değiĢebilir.

Döndüren elemanın P1, döndürülen
elemanın P2 gücünün iliĢkisi:
Giren güç verime bağlı olarak azalır.
P2 = P1
Bazı mekanizmaların verimi

Döndüren elemanın M1 momenti ile
döndürülen
elemanın M momenti arasındaki
2
iliĢki:
Mb1 , P1
30 P1 nm
M b 1= •
π n n1
1
M 30 P2
b2 = •
Ġġ
Pπ n MAKĠNASI
M b2 = 2n •2 1 • M b 1 = η •i12 • n2
niĢmak
P n 1 Mb2 , P2
Mb
1 2
Mekanizma hız düĢürücü ise döndürme momenti
büyümekte, hız yükseltici ise moment küçülmektedir.
Moment güç ve devir sayısı arasında aĢağıdaki
bağıntılar da kurulabilmektedir.
M b = 9550 •n Mb [N.m], P[kW ],

P
M = 7162•n n[D/d
M [ ] ], P[PS],
N.m
b b
P
n[D/d]
DĠġLĠ ÇARK MEKANĠZMALARI
Bir milin dönme hareketini diğer mile dönme kaybı

olmadan nakletmek için kullanılan mekanizmalardır.
Bir diĢli çark mekanizması biri döndüren
diğeri döndürülen olmak üzere en az iki çarktan
oluĢmaktadır.

Bu iki diĢliden küçük olanına
PĠNYON, büyük olanına ÇARK adı
verilir.
(2)
(1)

SINIFLANDIRMA
Hızlarına göre diĢli çark mekanizmaları
Düzgün ve değiĢen hızlı olmak üzere iki tip mekanizma

vardır.

Eksenlerinin konumlarına göre diĢli çark
mekanizmaları
• Eksenleri aynı düzlemde paralel olan miller arasında güç ve

hareket ileten mekanizmalar
• Eksenleri aynı düzlemde kesiĢen miller arasında güç ve

• Eksenleri aynı düzlemde olmayan miller arasında güç ve


Eksenlerinin konumlarına göre diĢli çark
mekanizmaları
• Eksenleri aynı düzlemde paralel olan miller arasında güç ve
hareket ileten mekanizmalar. ( Silindirik diĢli çarklar )
Alın düz diĢli çarklar Alın helisel diĢli çarklar
DıĢ diĢli Ġç diĢli

çarklar çarklar
Kremayer
V ( çavuĢ “Ok” ) diĢli
çarklar M. Belevi-Ç. Özes- M.Demirsoy
• Eksenleri aynı düzlemde kesiĢen miller arasında güç ve hareket
ileten mekanizmalar
Düz konik diĢli çarklar, Helisel konik diĢli çarklar
Eğrisel konik diĢli çarklar

• Eksenleri aynı düzlemde olmayan miller arasında güç ve
Sonsuz vida mekanizması,

Hipoid konik diĢliler.
Spiral diĢli çarklar, DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

Düz DiĢli Çark Ana Boyutları
Temel Daire: DiĢ profillerinin üzerinde oluĢturulduğu dairedir.
(dg)
dg
Bölüm Taksimat Dairesi: Üzerinde diĢlerin taksimatı yapılan
ve esas diĢli çarkın büyüklüğünü belirleyen dairedir. (d0)
d0
Taksimat(diĢ adımı, hatve): bölüm dairesinin z eĢit kısma
bölünmesi
ile elde edilen yay uzunluğudur. (t0)
t0

Taksimat, bölüm dairesi üzerinde bir diĢ kalınlığı ile bir diĢ
boĢluğunu
kapsayan uzunluk olarak ta tanımlanır.
t0

Modül (çap taksimatı): DiĢli çarklar t0/ büyüklüğü
ile
boyutlandırılmaktadır.(m)
t
d 0  t0 .z  d0  0 .z  m.z
t
m  0
Değeri modül diye isimlendirilir.

t
(m)  DP 
Inch cinsinden modül “Diametral pitch” olarak ifade edilir. 25,4
m
Inch cinsinden taksimat “Circular pitch” olarak ifade edilir. (t)  CP 
25,4

Modül değerleri standartlaĢtırılmıĢtır.
0,05 0,12 0,22 0,3 1 4 7 16 24 45

0,06 0,14 0,25 0,4 1,25 4,5 8 18 27 50
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
0,12 0,22 0,3 1 4 7 16 24 45 75

DiĢlerin yükseklikleri diĢli çarkın baĢ ve taban dairesini
belirler.
DiĢ baĢı d k  d 0  2.m Sıfır diĢlilerde
dairesi:
d k  d 0  2.m(1 ÖtelenmiĢ diĢlilerde
x) (X-öteleme
faktörü)

DiĢ dibi df  d0 - Sıfır diĢlilerde
dairesi:
d f 2(1,25.m)
 d 0 - 2(1,25  ÖtelenmiĢ diĢlilerde
x).m (X-öteleme faktörü)

NOT: Profil Ötelemesi Durumunda
Referans profilin orta doğrusu diĢli çarkın

bölüm dairesine teğet ise diĢli çark
ötelemesizdir.
Referans profilin orta doğrusunun son

konumu diĢli çarkın bölüm dairesine göre x
mesafesi kadar içte veya dıĢta ise diĢli
çark negatif veya pozitif ötelenmiĢtir.

Profil Ötelemesi

Taksimat dairesi üzerindeki diĢ π.m
s0 = 2 + 2.x.m. tan
kalınlığı
α0

DiĢ geniĢliği
b

Düz DiĢli Çark Mekanizmasının
Ana Boyutları
Yuvarlanma Daireleri: DiĢli çarkların çalıĢma sırasında
birbirleri
üzerinde kaymadan yuvarlandıkları dairelerdir. (db)

Ana Boyutları
ÖtelenmemiĢ diĢli çarklarda yuvarlanma ve taksimat daireleri
çakıĢıktır.
dg = d0 .cos α 0 = db .cos
αb dg
db = cos
= d0.
cos α b cos
α0
αb
Ana Boyutları
Aks Aralığı:diĢlilerin merkezleri

arasındaki mesafedir. (a)

Ana Boyutları
Sıfır diĢli çarklarda
a  a 0  d 01  d 02
2
Ötelemeli diĢli çarklarda
d b1  d b2 d 0 1  d 0 2 cos  0
a 2  .
2
cos  b
DiĢli Çarkların Mukavemet Hesabı
D.çarkın yüzeyi sertleĢtirilmiĢ ise D.çarkın yüzeyi sertleĢtirilmemiĢ ise

EĞĠLMEYE göre YÜZEY basıncına göre

EĞĠLMEYE göre mukavemet hesabı
2.Mçb1.kf1
m3
 .z1 .
 em
Bağıntısı ile yapılır.
Burada çalıĢma dönme momenti
M çb 1  K o .M b 1
Mb1 :tahrik momenti (N.mm); K0 :çalıĢma faktörü
: Form faktörü ;
kf1
 : DiĢ geniĢliği faktörü (b/m) {10…20 arasında seçilir};
em: Malzemenin eğilme emniyet gerilmesi (daN/mm2)


Güç Ve Hareket Ġletġm Elemanlari

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Güç Ve Hareket Ġletġm Elemanlari

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GÜÇ VE HAREKET ĠLETĠM

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

• diĢli çark mekanizmaları,

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

Dönme hızının değer ve yön değiĢimi

Ģeklinde tanımlanan ve ÇEVRĠM ORANI diye

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

i12 = 1 yani n1 = n2 ise mekanizma yalnız hareket iletir.

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

Bazı mekanizmaların verimi

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

M b = 9550 •n Mb [N.m], P[kW ],

Bir milin dönme hareketini diğer mile dönme kaybı

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

Hızlarına göre diĢli çark mekanizmaları

Düzgün ve değiĢen hızlı olmak üzere iki tip mekanizma

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

• Eksenleri aynı düzlemde paralel olan miller arasında güç ve

• Eksenleri aynı düzlemde kesiĢen miller arasında güç ve

• Eksenleri aynı düzlemde olmayan miller arasında güç ve

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

Alın düz diĢli çarklar Alın helisel diĢli çarklar

DıĢ diĢli Ġç diĢli

Düz konik diĢli çarklar, Helisel konik diĢli çarklar

Eğrisel konik diĢli çarklar

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

Sonsuz vida mekanizması,

Spiral diĢli çarklar, DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

Değeri modül diye isimlendirilir.

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

0,05 0,12 0,22 0,3 1 4 7 16 24 45

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

x).m (X-öteleme faktörü)

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

Referans profilin orta doğrusu diĢli çarkın

Referans profilin orta doğrusunun son

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

Aks Aralığı:diĢlilerin merkezleri

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

Sıfır diĢli çarklarda

D.çarkın yüzeyi sertleĢtirilmiĢ ise D.çarkın yüzeyi sertleĢtirilmemiĢ ise

DEÜ Makina Elemanlarına Giriş

em: Malzemenin eğilme emniyet gerilmesi (daN/mm2)

You might also like