QUAN HỆ

THẦY THUỐC-BỆNH NHÂN

TRONG BỆNH VIỆN
BS Trương Trọng Hoàng
Thạc sỹ Khoa học Xã hội Sức khỏe
Phó trưởng Bộ môn Y đức & Khoa học hành vi
Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch
01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 2
01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 3
01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 4
 http://tuoitre.vn/tin/
chinh-tri-xa-hoi/thoi-
su-suy-nghi/
20150424/ban-ve-ba-
xin-cua-bo-truong-bo-
y-te/738092.html

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 5

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 6
 Quan hệ thầy thuốc-bệnh nhân

Quan hệ thầy thuốc-

bệnh nhân là một quan
hệ hết sức đặc biệt:
• Do xã hội giao phó,
thầy thuốc có nhiều
quyền đặc biệt trên
bệnh nhân
> Thầy thuốc cũng có
nhiều nghĩa vụ đối với
bệnh nhân.
01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 7
 Quan hệ thầy thuốc-bệnh nhân

• Từng cử chỉ, thái độ,

lời nói đều ảnh
hưởng đến tâm lý
bệnh nhân
> Phải hết sức để ý đến
lời nói và cả những
biểu lộ không lời

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 8

 Đôi dòng lịch sử

Thần Y học
Esculapius

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 9

 Đôi dòng lịch sữ

• 460-377 TCN:
Hippocrates thủy tổ
của Y học phương
tây, ông đã viết nhiều
sách về kinh nghiệm
điều trị cũng như về
đạo đức y học trong
đó có lời thề
Hippocrate nổi tiếng.

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 10

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 11
 Những nguyên tắc cơ bản của Y đức
• Không làm điều có hại (Non-maleficence)
“Trước hết, không làm điều có hại” (“Primum
non nocere” “First, do no harm”)
• Làm điều có lợi cho bệnh nhân (Beneficence)

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 12

12
 Những nguyên tắc cơ bản của Y đức
• Tôn trọng sự tự chủ (Autonomy):
• Người nhân viên y tế cần cung cấp đủ thông
tin để bệnh nhân quyết định.
• Tuy nhiên trong ngành Y “Khách hàng không
phải là Thượng đế”.

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 13

13
 Những nguyên tắc cơ bản của Y đức
• Nói sự thật (Veracity)
• Bảo mật (Confidentiality)
• Công minh (Justice)
• Không kỳ thị (Non-discrimination)
• Trung thành với vai trò của mình
(Fidelity/Role fidelity).

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 14

14
 Lời dạy của Hải Thượng Lãn Ông
• Hải Thượng Lãn
Ông Lê Hữu Trác
(1720 – 1791)

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 15

15
 Lời dạy của Hải Thượng Lãn Ông
• “Suy nghĩ thật sâu xa tôi hiểu rằng thầy thuốc
là bảo vệ sinh mạng cho con người, sống
chết một tay mình nắm, hoạ phúc một tay
mình giữ. Thế thì đâu có thể kiến thức không
đầy đủ, đức hạnh không trọn vẹn, tâm hồn
không rộng lớn, hành vi không thận trọng mà
dám liều lĩnh học đòi cái nghề cao quý đó
chăng?”

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 16

16
 Những lời dạy của Hồ Chủ Tịch
• Tháng 3/1948, trong thư gửi Hội nghị Quân y,
Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Người thầy thuốc
chẳng những có nhiệm vụ cứu chữa bệnh tật
mà còn phải nâng đỡ tinh thần những người
ốm yếu”.

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 17

 Những lời dạy của Hồ Chủ Tịch
• Trong thư gửi Hội nghị cán bộ y tế diễn ra vào
ngày 27/2/1955, Bác lại nhắc nhở: “…người
bệnh phó thác tính mệnh của họ nơi các cô
các chú. Chính phủ phó thác cho các cô các
chú việc chữa bệnh tật và giữ gìn sức khỏe
của đồng bào. Đó là nghiệm vụ rất vẻ vang.
Vì vậy cán bộ cần phải thương yêu săn sóc
người bệnh như anh em ruột của mình, coi họ
đau đớn cũng như mình đau đớn. “Lương y
như từ mẫu”, câu nói ấy rất đúng.”

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 18

 Nghĩa vụ luật y đức Canada
• Các trách nhiệm
nền tảng
1. Quan tâm trước
hết đến sự an
sinh của bệnh
nhân

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 19

 MALAYSIA

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 20

 Các văn bản pháp quy
• QĐ 2088/BYT-QÐ ngày 06/11/1996 của Bộ Y
tế v/v ban hành Quy định về Y đức.
• QĐ 4031/2001/QĐ-BYT ngày 27/9/2001 v/v
ban hành “Quy định về chế độ giao tiếp trong
các cơ sở khám, chữa bệnh”.
• QĐ 29/2008/QĐ-BYT ngày 18/8/2008 v/v ban
hành Quy tắc ứng xử của CB-VC trong các
đơn vị sự nghiệp y tế.

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 21

 Các văn bản pháp quy
• Luật khám, chữa bệnh được Quốc hội nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa
XII, kỳ họp thứ 6 thông qua ngày 23/11/2009
và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2011.
• Chuẩn đạo đức nghề nghiệp của điều dưỡng
viên (Ban hành theo Quyết định số 20/QĐ-
HĐD, ngày 10/9/2012 của Chủ tịch Hội Điều
dưỡng Việt Nam).

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 22

 Các văn bản pháp quy
• Thông tư 07/2014/TT-BYT 25/2/2014 Quy
định về Quy tắc ứng xử của công chức, viên
chức, người lao động làm việc tại các cơ sở
y tế có hiệu lực thi hành từ ngày 01/5/2014.

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 23

05/8/2014
01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 24
24
01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 25
25
 BV Xuyên Á

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 26

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 27
 Một số phát hiện khoa học về
quan hệ TT-BN
• Một nghiên cứu của Hickson và cs năm 1992
cho thấy những thầy thuốc thường bị kiện
cũng là những người thường hay bị than
phiền về mối quan hệ TT-BN như:
• Đối xử thiếu tế nhị
• Bỏ mặc
• Thiếu giải thích về các thủ thuật, xét nghiệm.

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 28

 Một số phát hiện khoa học về
quan hệ TT-BN
• Theo một nghiên cứu khác của Beckman và
cs năm 1994, có đến 71% các vụ khiếu kiện
trong bệnh viện là do vấn đề trong quan hệ
TT-BN, cụ thể như:
• Bỏ mặc bệnh nhân
• Xem thường bệnh nhân và/hoặc gia đình bệnh
nhân
• Ít cung cấp thông tin
• Không hiểu được góc nhìn của BN và/hoặc gia
đình BN.

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 29

 Một số phát hiện khoa học về
quan hệ TT-BN
• Patrick Byrne và Barrie Long (1976) đã phân
tích 2.500 băng ghi âm/ghi hình các cuộc
khám bệnh ở nhiều nước và ghi nhận có 2
cách tiếp cận chính.

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 30

 Một số phát hiện khoa học về
quan hệ TT-BN
• “Thầy thuốc trọng tâm” (67%)
• Dùng những thuật ngữ chuyên môn
• Chỉ quan tâm đến mặt sinh học, không quan
tâm đến tâm tư hoặc những vấn đề liên quan
của bệnh nhân
• Áp đặt các quyết định lên bệnh nhân.

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 31

 Một số phát hiện khoa học về
quan hệ TT-BN
•“Bệnh nhân trọng tâm” (33%)
• Dùng từ ngữ nôm na, dễ hiểu
• Quan tâm đến tâm tư và những vấn đề liên
quan của bệnh nhân
• Để bệnh nhân tham gia vào các quyết định.

Người bệnh đến với cơ sở y tế không chỉ:

Đau mà còn Khổ
Bệnh mà còn Hoạn [nạn]

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 32

 Phản hồi của quý vị quan trọng đối với chúng tôi
01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 33
 Cải thiện quan hệ TT-BN trong BV
• NVYT cần thực hiện và được hỗ trợ thực
hiện:
1. Giữ gìn sức khỏe thể chất
2. Chống stress
3. Cải thiện về tổ chức và điều kiện làm việc
4. Cải thiện kỹ năng ứng xử (giao tiếp-truyền
thông-khơi dậy).

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 34

 Nghĩa vụ luật y đức Canada
• Các trách nhiệm
nền tảng
…
10. Nâng cao và
duy trì sức khỏe
và sự thoải mái
của mình.

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 35

 Cải thiện quan hệ TT-BN thế nào?
1.Giữ gìn sức khỏe thể chất
• Dinh dưỡng đầy đủ
• Vận động thể lực, thể thao
2.Chống stress:
• Nghỉ & ngơi (Thoát hẳn ra khỏi công việc)
• Hỗ trợ tinh thần:
• khen thưởng, động viên,
• an ủi, lắng nghe
• Yoga, thiền, các hoạt động tâm linh…

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 36

 Cải thiện quan hệ TT-BN trong BV

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 37

 Cải thiện quan hệ TT-BN thế nào?

3.Cải thiện về tổ chức và điều kiện làm việc

• Hợp lý hóa quy trình làm việc
• Xây dựng bộ phận chuyên tham vấn/giải đáp
thắc mắc
• Trang bị đủ tài liệu GDSK (tờ rơi, sách…)
• Giảm tải
• Cải thiện môi trường vật lý
• Bồi dưỡng lao động thỏa đáng…

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 38

 Cải thiện quan hệ TT-BN thế nào?
4. Cải thiện kỹ năng ứng xử:
• Kỹ năng giao tiếp tác động vào cảm xúc
• Kỹ năng truyền thông tác động vào nhận thức
• Kỹ năng khơi dậy tác động vào ý chí.

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 39

 Cải thiện quan hệ TT-BN thế nào?
• 3 bước xử lý tình huống:
• Giao tiếp: thể hiện sự thấu cảm, tôn trọng,
chân thành
• Truyền thông: phân tích giúp bệnh nhân
thấy những bất cập hoặc quy định là để
phục vụ bệnh nhân
• Khơi dậy: khơi dậy hành động phù hợp.

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 45

 Cải thiện quan hệ TT-BN thế nào?
• Kỹ năng xử lý tình huống.
• Bệnh nhân đến bệnh viện lần đầu:
Lần tiếp xúc đầu tiên rất quan trọng vì nếu nhân
viên y tế (NVYT) ứng xử không tốt sẽ để lại ấn
tượng xấu ở bệnh nhân (BN) và có thể khiến BN
không quay trở lại.
• Bệnh nhân vi phạm quy định của bệnh viện
(BV):
NVYT phải thể hiện sự thấu cảm với BN và nhắc
lại quy định đặt ra là để phục vụ tốt BN hơn (và
NVYT nếu không tuân thủ sẽ bị phạt).

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 46

 Cải thiện quan hệ TT-BN thế nào?
• Bệnh nhân có kiến nghị, than phiền:
NVYT phải thể hiện sự thấu cảm với BN và
ghi nhận một cách cẩn thận những kiến
nghị hoặc than phiền và giải thích hợp lý
nếu giải thích được, còn không thì hẹn phản
hồi sau.
• Thông báo tin xấu:
Phải chuẩn bị tâm lý cho bệnh nhân về hậu
quả xấu có thể xảy ra.

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 47

 Cải thiện quan hệ TT-BN thế nào?
• BN quen biết
• BN ở vùng xa, người dân tộc
• BN đưa “phong bì”, tiền, quà
• BN ra viện.
• BN không tái khám đúng lịch.

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 48

 Tài liệu tham khảo
• Canadian Medical Association. CMA Code of Ethics. Update
2004.
• Introduction to Medical Ethics (
http://www.actx.edu/respiratory/files/filecabinet/folder10/1191_0
2_ethics.pdf
)
• Wikipedia. Hippocrates. http://vi.wikipedia.org/wiki/Hippocrates.
• Wikipedia. History of Medicine.
http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_medicine

01/7/2015 Y5 Khoa Y ĐHQG 2014-2015 49

Chúc các em luôn
khỏe, vui & học tốt