โดย นายปิ ยะ เทพกลาง

กลุ่มสาระการเรี ยนรู้ภาษาไทย
 เสภาเรื่องขุนช้ างขุนแผนสั นนิษฐานผู้แต่ งเป็ นสุ นทร
โวหาร (ภู่) และเชื่อกันว่ าเกิดขึน้ จริงในสมัยกรุงศรีอยุธยา
เพราะเรื่องราวขุนช้ างขุนแผนนีม้ ปี รากฏในหนังสื อคำ
ให้ การชาวกรุงเก่ าแต่ มกี ารดัดแปลงเพิม่ เติมเนือ้ เรื่องให้
สนุกขึน้ เรื่องราวต่ างกล่ าวกันว่ าน่ าจะเกิดในสมัยสมเด็จ
พระรามาธิบดีที่ ๒ แห่ งกรุงศรีอยุธยา
 นางวันทองพาพลายงามไปฝากไว้ ทวี่ ัดเขา ร่ ุงเช้ านางก็เตรี ยมเสบียง
และบอกทางทีจ่ ะไปบ้ านย่ าทีก่ าญจนบุรี นางได้ สั่งสอนลกู และต่ าง
อาลัยซึ่งกันและกัน พลายงามเดินทางคนเดียวจนมาถึง กาจนบุรีก็
พักค้ างทีว่ ัดร้ าง วันร่ ุงขึน้ จึงไปหาบ้ านย่ า โดยออกอบุ ายให้ เด็กเลีย้ ง
ควายพาไป โดยจะขโมยมะยมหวานทีห่ น้ าบ้ านคณ ุ ย่ ามาให้ พลาย
งามไปพบย่ าแล้ วเล่ าความจริงให้ ฟัง นางทองประศรี ดใี จ ได้ ท ำพิธี
เรี ยกขวัญและพาพลายงามไปพบพ่อ ต่ อมาเรียนวิชากับย่ าจนเก่ ง
และเมื่ออายไุ ด้ ๑๓ ปี ย่ าก็จัดพิธีโกนจกุ
 คุณค่าของเรื่ อง

• ๑ ให้ความสนุกสนานเพลิดเพลิน
• ๒ ให้ความรู ้ดา้ นต่างๆ เช่น ความรู้ดา้ นขนบธรรมเนียมประเพณี ความรู ้
เกี่ยวกับสภาพสังคม
• ๓ ให้ขอ้ คิดเตือนใจ เช่นข้อคิดเกี่ยวกับการศึกษา ข้อคิดเกียวกับการ
ปฏิบตั ิตน
 สะท้ อนค่ านิยม
• พ่อไปดีศรี สวัสดิ์ก ำจัดภัย
• จนเติบใหญ่ยงิ่ ยวดได้บวชเรี ยน
• ลูกผูช้ ายลายมือนั้นคือยศ
• เจ้าจงอตส่ าห์ท ำส่ำเสมียน
 ให้ คติเตือนใจ
บุราณท่านสมมุติมนุษย์น้ ี
ยากแล้วมีใหม่สำเร็ จถึงเจ็ดหน
มีทุกข์โศกโรคร้อนค่อยผ่อนปรน
คงจะพ้นโทษทัณฑ์ไม่บรรลัย
ลักษณะคำประพันธ์
แต่ งเป็ นกลอนเสภา
จดุ ม่ งุ หมายในการแต่ ง
เพือ่ ใช้ ขบั เสภา
และให้ เห็นถึงคณ ุ ค่ าของบทเสภา
 วิเคราะห์ตวั ละคร
• นางวันทอง
- ในตอนนีน
้ างเป็ นคนทีร่ ักลูกมากๆ เป็ นคนทีต่ ดั สิ นใจในเรื่องต่ างได้ ไม่ เด็ด
ขาด จนทำตนถึงแก่ ชีวติ
ขุนช้ าง
- ขุนช้ างเป็ นคนเจ้ าคิดเจ้ าแค้ น ขีโ้ มโหโกธา เป็ นคนทีเ่ ห็นแก่ ตวั จนทำให้
คนอืน่ เดือดร้ อน
พลายงาม
- รักแม่ อยากให้ แม่ ได้ อยู่กบั พ่อกับครอบครัวอยากให้ แม่ มคี วามสุ ข
 แก่นเรื่ อง
• 1. ความรักของแม่ที่มีต่อลูกนั้นเป็ นรักที่ยงิ่ ใหญ่
• 2. ความรักที่เห็นแก่ตวั อาจทำให้ผอู ้ ื่นได้รับ
เคราะห์กรรม
 คุณค่ าทางด้ านวรรณศิลป์ ด้ านสั งคม
ด้ านวรรณศิลป์
• กระบวนกลอนทีใ่ ช้ ในเรื่องสามารถสื่ ออารมณ์ สะเทือนใจอัน
เกิดจากโชคชะตาของตัวละครได้ เป็ นอย่ างดีดงั ตอนทีน่ างวัน
ทองรำพันทุกในใจนาง
• มีการสร้ างภาพพจน์ ทำให้ สร้ างจินตภาพในการอ่ านได้ ดี
• รสวรรณคดีทปี่ รากฏมีความหลากหลายทำให้ การดำเนิน
เรื่องดี มีความเหมาะสมกับสถานการณ์ จริง
 สะท้อนความเชื่อ
ครานั้นพระองค์ทรงธรณิ นทร์ หาได้ยนิ วันทองทูลขึ้ นไม่
วันทองฟังถามให้คร้ามครั่น บังคมคัลประนมก้มเกศา
ขอเดชะพระองค์ทรงศักดา พระอาญาเป็ นพ้นล้นเกล้าไป
 ภาษาระดับทางการ
ครานั้นพระองค์ ผู้ทรงเดช
ปิ่ นปักนัคเรศเรืองศรี
เห็นสามราเข้ ามาอัญชลี
พระปรานีเหมือนลูกในอุทร
ด้ วยเดชะพระเวทวิเศษประสิ ทธิ์
เผอิญคิดรักใคร่ พระทัยอ่ อน
 ภาษาระดับไม่เป็ นทางการ

จะกล่าวถึงโฉมเจ้าพลายงาม เมื่อเป็ นความชนะขุนช้างนัน่

กลับมาอยูบ่ า้ นสำราญครัน เกษมสันต์สองสมภิรมย์ยวน
พร้อมญาติขาดอยูแ่ ต่มารดา นึกนึกตรึ กตราละห้อยหวน
โอ้วา่ แม่วนั ทองช่างหมองนวล ไม่สมควรเคียงคู่กบั ขุนช้าง
 ภาษาระดับกึ่ งทางการ

ทุกวันนี้ใช่แม่จะผาสุ ก มีแต่ทุกข์ใจเจ็บดังเหน็บหนาว
ต้องจำจนทนกรรมที่ติดตาม จะขืนความเกินไปก็ใช่ที
เมื่อพ่อเจ้าเข้าคุกแม่ทอ้ งแก่ เขาฉุดแม่ใช่จะแกล้งแหนงหนี
ถึงพ่อเจ้าเล่าไม่รู้วา่ ร้ายดี เป็ นหลายปี แม่มาอยูก่ บั ขุนช้าง
 ภาษาระดับกันเอง
รู ปร่ างวิปริ ตผิดกว่าคน ทรพลอัปรี ยไ์ ม่ดีได้
ทั้งใจคอชัว่ โฉดโหดไร้ ช่างไปหลงรักใคร่ ได้เป็ นดี
วันนั้นแพ้กดู ำน้ำ ก็กริ้ วซ้ำจะฆ่าให้เป็ นผี
แสนแค้นด้วยมารดายังปราณี ให้ไปขอชีวขี นุ ช้างไว้
 สำนวนโวหาร

ภาพพจน์แบบอุปมา
นิ่งนอนอยู่บนเตียงเคียงขุนช้ าง มันแนบข้ างกอดกลมประสมสอง
เจ็บใจดังหัวใจจะพะพอง ขยับจ้ องดาบง่ าอยากฆ่ าฟัน
มาอยู่ไยกับอ้ายหินชาติ แสนอุบาทว์ ใจจิตริษยา
ดังทองคำทำเลียมปากกะลา หน้ าตาดำเหมือนมินหม้ อมอม
เหมือนแมลงวันว่ อนเคล้ าทีเ่ น่ าชั่ว มาเกลือกกลั้วปทุมมาลย์ ทหี่ วานหอม
 ความเปรียบแบบอุปมา

อัดอึดฮึดด้ วยขัดใจ
เมือ่ ไรตะวันจะลับหล้ า
เข้ าห้ องหวนละห้ อยคอยเวลา
จนสุริยาเลีย้ วลับเมรุไกร
 พลายงามเป็ นเด็กที่มีความกตัญญูถึงแม้วา่ จะมีปัญหา
ครอบครัวโดยพ่อแม่แยกกันอยูแ่ ต่พลายงามก็มีความขยัน
หมัน่ เพียรในเรื่ องการศึกษาเล่าเรี ยนและนอกจากนั้นยัง
เป็ นเด็กที่ฉลาดและมีความอ่อนน้อมถ่อมตนและ
นอกจากนั้นยังสะท้อนให้เห็นชีวติ ของคนในสมัยก่อน
รวมถึงขนบธรรมเนียมประเพณี ที่งดงามที่เราสื บ
จนถึงปัจจุบนั นี้
ของสำคัญ ในทีน่ ีห้ มายถึง เต้ านม
ข้ าวสารปราย ข้ าวสารทีเ่ สกแล้ วซัดให้ กระจายไป
ขีค้ รอก ลูกของข้ าทาส
เครื่องอาน เครื่องกิน
จัตุบททวิบาท (สั ตว์ ) สี่ เท้ า สองเท้ า
ฉวยสบเพลง บังเอิญถูกจังหวะ
ตกว่ า ราวกับว่ า
แหงนเถ่ อ ค้ างอยู่
จันจิรา จิตตะวิริยะพงษ์ อ.บ.(ภาษาและวรรณคดี
ไทย) จุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย,สำนักพิมพ์พฒ ั นา
จำกัด ,กรุงเทพ,2549 สำนักงานคณะกรรมการการ
ศึกษาขั้นพืน้ ฐาน,หนังสื อเรียนวรรณคดีวจิ ักษ์ โรงพิมพ์
คุรุสภาลาดพร้ าว, กรุงเทพ, 2544
 แ ลว้
จบ
 โปรดติดตาม
ตอนต่ อ ไปนะครั
รับรองสนุกแน่ นอน
บ
ขอบคุณมากครับ

กล่ มุ สาระการเรียนรู้ ภาษาไทย