მდგრადი განვითარება

გეოგრაფიული პროცესი და მოვლენა

დღესდღეობით კლიმატის ცვლილება აღიარებულია
როგორც ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი გამოწვევა. კლიმატის
ცვლილება ხელს უწყობს მშრალი და არიდული
ლანდშაფტების გავრცელებას, ეს პროცესი მკვეთრად
გამოიხატა საჰელის რეგიონში.
 საჰელის რეგიონი
საჰელის რეგიონი აფრიკის კონტინენტზე საჰარის
უდაბნოსა და სავანას შორის გარდამავალი ზონაა.
„საჰელი“ არაბული სიტყვაა და ნაპირს ნიშნავს.
საჰელი ათასობით კილომეტრიანი სავანისა და
ნახევრად არიდული ველებია, რომელიც
მავრიტანიის, სენეგალის, მალის, ნიგერის, ჩადისა
და გამბიის ტერიტორიებზე გაივლის. იგი
გადაჭიმულია ატლანტის ოკეანიდან წითელ
ზღვამდე და თითქმის 1 მილიარდია დამიანის
თავშესაფარია. დაახლოებით 10 – 20% ამ არიდული
მიწებისა, სულ მცირე, საშუალოდ გაუდაბნოებულია.
გაუდაბნოებული მიწები კი წელიწადში დაახლოებით
10 კილომეტრზე მეტი სისწრაფით იზრდებიან.
კლიმატის ცვლილება საჰელში უფრო მეტად იგრძნობა, ვიდრე მსოფლიოს სხვა რეგიონებში.
მეცნიერების აზრით, გლობალური დათბობის მაჩვენებლები აქ უფრო მაღალია, ვიდრე
დედამიწის გლობალური საშუალო მაჩვენებელი. ამიტომ მილიონობით ადგილობრივი
ადამიანის საცხოვრებელი პირობები კიდევ უფრო გაუსაძლისი და სავალალო ხდება. საქმე
ისაა, რომ უდაბნოს საზღვარი სამხრეთისკენ იზრდება, რადგან აქ კლიმატი უდაბნოსა და
სავანის რეჟიმის მიხედვით იცვლება. მაშინ, როდესაც სავანაში წვიმიანი სეზონებია, საჰელიც
ნოტიო ხდება, ხოლო როცა სავანაში მშრალი სეზონია, შესაბამისად, საჰელიც მშრალია. მაგრამ
თანდათან საჰელის რეგიონში მშრალი პერიოდი თითქმის 10 თვემდე გრძელდება, ნალექების
რაოდენობა კი იმდენად მცირეა, რომ მოსული ატმოსფერული ნალექი მალევე ორთქლდება.
ტემპერატურა დაახლოებით 27-29^C შორის მერყეობს. ესმიწის ქვეშა წყლების დონის
ცვალებადობას იწვევს, რაცსაჰელის 3 რეგიონისთვის დამახასიათებელ მცენარეულ საფარსა
და ცხოველთა უმრავლესობას გადაშენებით ემუქრება და ნიადაგის ქარის მიერ ეროზიას,
სასმელი წყლის დეფიციტს და ა.შ. იწვევს.
საჰელის ზონის ეკოლოგიურ დეგრადაციას სამი განსხვავებული ძირითადი მიზეზი აქვს:
მოსახლეობის აფეთქება, პირუტყვის ზრდა, ტყის გაჩეხვა.
 პირუტყვის ზრდა და ტყის
მოსახლეობის აფეთქება გაჩეხვა
საჰელის ქვეყნები ინარჩუნებენ ყველაზე სწრაფად მზარდ მოსახლეობა მომთაბარე
მოსახლეობას მსოფლიოში. ბურკინა-ფასო, ნიგერია, ჩადი და მეცხოველეობას მიჰყვება -აქლემი,
მალი არიან ოცეულ ქვეყნებს შორის, სადაც მოსახლეობის თხა, ცხვარი, ძროხა აქაური
ყველაზე სწრაფი პროგნოზირებული ზრდაა. მოსახლეობის ერთადერთი
საარსებო წყაროა. პირუტყვის
ნიგერი, ამჟამინდელი მოსახლეობით 24,2 მილიონით, ამ რაოდენობრიოვი ზრდა კიდევ ერთ
კატეგორიაში მსოფლიოში პირველ ადგილზეა. 2050 წლისთვის პრობლემას უქმნის რეგიონს და
ნიგერი მიზნად ისახავს მოსახლეობის რაოდენობის 175%-ით გაუდაბნოებას უწყობსხელს (რადგან
გაზრდას, რაც მისი მოსახლეობის რაოდენობას 65 მილიონს ნიადაგი მწირია და ბალახი
გადააჭარბებს. ამოსვლას ვერ ასწრებს). 1980 -იან
წლებში საჰელში პირუტყვის
ზრდის ეს დონე მკვეთრად აჭარბებს რეგიონის ეკონომიკურ რაოდენობა სამჯერ აღემატებოდა
განვითარებას, რაც იწვევს ცხოვრების დონის დაქვეითებას და საძოვრების შესაძლებლობების ნება
რესურსების უფრო დიდ კონკურენციას. დართულ ნორმას და ეს მატება
სტაბილურად განაგრძობს ზრდას.
როგორც აღვნიშნეთ, საჰელის
ეს ზრდა ასევე ზრდის დაძაბულობას დასაქმებისა და ეკონომიკურ ნიადაგები ღარიბია მინერალებითა
შესაძლებლობებს, განსაკუთრებით რეგიონის დიდი
და ორგანული ელემენტებით,
ახალგაზრდობისთვის.
ამიტომ ფერმერები იძულებულნი
არიან, ახალი მიწების
ასათვისებლად გაჩეხონ და
შეამცირონ ხე-მცენარეულობა. უფრო
მეტიც, ტერიტორიის
გასათავისუფლებლად გლეხები
ზოგჯერ, უბრალოდ , წვავენ ხეებსა
და ბუჩქებს.ამასთან, სოფლის
მოსახლეობისთვის ტყეები
ერთადერთი საწვავი საშუალებაა.
მცენარეულობის ინტენსიური
განადგურება კი საჰელის ზონაში
ქარისა და წყლის ეროზიის გაზრდას
იწვევს.
 გაუდაბნოება
გაუდაბნოება არის მიწის დეგრადაციის სახეობა მშრალ მიწებში, რომელშიც ბიოლოგიური
პროდუქტიულობა იკარგება ბუნებრივი პროცესების გამო ან გამოწვეულია ადამიანის
საქმიანობით, რის შედეგადაც ნაყოფიერი ტერიტორიები სულ უფრო მშრალი ხდება. ეს არის
არიდული ტერიტორიების გავრცელება, რომელიც გამოწვეულია სხვადასხვა ფაქტორებით,
როგორიცაა კლიმატის ცვლილება და ნიადაგის გადაჭარბებული ექსპლუატაცია ადამიანის
საქმიანობის შედეგად

გეოლოგიური ისტორიის მანძილზე უდაბნოების განვითარება ბუნებრივად ხდებოდა. ბოლო

დროს, ადამიანის საქმიანობის პოტენციური გავლენა, მიწის არასწორი მართვა, ტყეების
განადგურება და კლიმატის ცვლილება გაუდაბნოებაზე მრავალი სამეცნიერო კვლევის
საგანია.
გაუდაბნოების შედეგია:ბიომრავალფეროვნების დაკარგვა მრავალი სახეობის ცხოვრების
პირობების გაუარესებით. სასურსათო დაუცველობა მოსავლის უკმარისობის ან შემცირებული
მოსავლიანობის გამო. მცენარეული საფარის და, შესაბამისად, პირუტყვისა და ადამიანის
საკვების დაკარგვა. ზოონოზური დაავადებების გაზრდილი რისკი, როგორიცაა COVID-19.
 დიდი მწვანე კედელი
• ჯერ კიდევ მიმდინარეობს და რომლის განვითარებაც ათი წლის წინ დაიწყო, ეს პროექტი კვეთს 11
ქვეყანას იგი დაიბადა იმ მიზნით, რომ შეჩერებულიყო გაუდაბნოების წინსვლა ამ დიდ აფრიკულ
რაიონში. იგი ცნობილია როგორც აფრიკის დიდი მწვანე კედელი, ან საჰარისა და საჰელის დიდი მწვანე
კედლის ინიციატივა. თქვენი მიზანი ძალიან მარტივი, მაგრამ გიგანტურია . დაფინანსებულია 7.000
მილიონით დაახლოებით ევრო, ამ კედლის დაფარვას ისახავს მიზნად 8.000 კილომეტრის სიგრძისა და
15 სიგანის. იდეის მისაღებად, სულ 120.000 კვადრატული კილომეტრი. ესპანეთის ზომის თითქმის
მეოთხედის ექვივალენტი!

• ამას ორმაგი განზრახვაც აქვს. ერთის მხრივ რომ ხელი შეუშალოს უდაბნოს წინსვლასდა სხვა კლიმატის
ცვლილების შედეგების შერბილება. მილიონობით ხის დარგვას ბევრი სარგებელი მოაქვს და აკაცია ხის
არჩევა შემთხვევითი არ არის. ისინი მკაცრად ეწინააღმდეგებიან გვალვას და ასევე მათი ჩრდილი ხელს
უწყობს წყლის დაზოგვას მზარდ ადგილებში. მის სარგებელს წარმოადგენს ისიც , რომ ბევრ ადამიანს
უწევს საკვების უქონლობის გამო ამ ტერიტორიების დატოვება .
დაახლოებით 1950-იანი წლებიდან -ე.წ. ინდუსტრიული რევოლუციის დროს,
ნავთობისა და ბუნებრივი აირის მოხმარებამ მკვეთრად იმატა. მათი წვის შედეგად
წარმოიქმნება ნახშირ ორჟანგი და სათბურის სხვა გაზები, რაც ვრცელდება ჰაერში
დ აატმოსფერული ნაკადების საშუალებით მთელ დედამიწას მოიცავს. ეს კი
სათბურის ეფექტის გაძლიერებას უწყობს ხელს, რასაც ტყეების მასიური ჩეხვა და
გაუდაბნოება ემატება.ითვლება, რომ თანამედროვე სწრაფი გლობალური დათბობა
და მასთან დაკავშირებული კლიმატური ცვლილებები, უმეტესწილად, ადამიანის
საქმიანობის შედეგია. კლიმატის ცვლილების მაჩვენებლებია: ტემპერატურის ზრდა,
ოკეანეების დათბობა, ყინულის საფარის დნობა პოლარულ ზონებში, მყინვარების
დნობა, თოვლის საფარის შემცირება, 10 ზღვის დონის ზრდა, არქტიკის ოკეანის
ყინულის შემცირება, ოკეანეების მჟავიანობის ზრდა, ტბების დაშრობა, გაუდაბნოება.
ანთროპოგენური გაუდაბნოების წარმოშობის ძირითადი მიზეზი ადამიანის
ეკონომიკური საქმიანობაა. საქონელის ჭარბიძოვება, ტყეების მასიური გაჩეხვა,
ნიადაგების ქიმიური დამუშავება დაა.შ., რაც ნაყოფიერი მიწების შემცირებას იწვევს
და დიდ გავლენას ახდენს გლობალურ ეკოსისტემაზე.
იმისთვის,რომ გაუდაბნოება თავიდან ავირიდოთ აუცილებელია
შემდეგი ორი ნაბიჯის განხორციელება :
1. დავრგოთ მეტი ხეები, რადგან ხეების ფესვები აკავებენ ნიადაგს და
ხელს უშლიან ნიადაგის ეროზიას წვიმისგან და ქარისგან .
2. ნიადაგის ხარისხის გაუმჯობესება - ამის მართვა შესაძლებელია
ხალხის წახალისებით, შეამცირონ საძოვრების რაოდენობა და
სანაცვლოდ მოზარდონ კულტურები.
ინდუსტრიალიზაცია, რომელიც დაიწყო დაახლოებით 200 – 300 წლის
წინ, დღემდე გრძელდება, და რადგანაც ამ მოვლენის შეჩერება
შეუძლებელია, ბუნებრივია, შევეცადოთ მაინც , რომ , შევამციროთ მისი
ნეგატიური ეფექტების მიერ გამოწვეული საშინელი და მავნე შედეგები .
არაფერს
!