Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.

Uể oải, chống tay xuống

phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh
mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lý trưởng đã sầm sập
tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của
người hút nhiều xái cũ:
-Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp
tiền sưu! Mau!
( “Tắt đèn”–Ngô Tất Tố )
 Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn
khàn của người hút nhiều xái cũ.

1. Gõ đầu roi xuống đất : TN

2. cai lệ : CN
3. thét : VN
4. bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
BN
 Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn
khàn của người hút nhiều xái cũ.

Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm trên theo những cách nào mà
không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu?
(1) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều
xái cũ.
(2) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi
xuống đất.
(3) Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi
xuống đất.
(4) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ cai lệ gõ đầu roi xuống
đất, thét.
(5) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất cai
lệ thét.
(6) Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ cai
lệ thét.
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.Uể oải, chống tay xuống
phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo,
anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lý trưởng đã sầm
sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của
người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à?
Nộp tiền sưu! Mau!
(Ngô Tất Tố)
 Nhấn mạnh thái độ hung hãn, vị thế trong xã hội của tên cai lệ
và tạo liên kết câu.
Thử thay thế câu in đậm trong đoạn trích bằng các câu vừa sắp xếp được và nhận
xét về tác dụng của sự thay đổi ấy?

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.Uể oải, chống tay xuống
phản,anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên.Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào
đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi
song, tay thước và dây thừng.
(1) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút
nhiều xái cũ:
-Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu !
Mau!
→Nhấn mạnh vị thế xã hội, liên kết với câu trước và câu sau.
Thử thay thế câu in đậm trong đoạn trích bằng các câu vừa sắp xếp được và nhận
xét về tác dụng của sự thay đổi ấy?

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.Uể oải,chống tay xuống phản,anh
vừa rên vừa ngỏng đầu lên.Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng,
cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay
thước và dây thừng.
(2) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi
xuống đất:
-Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu !
Mau!
→Nhấn mạnh vị thế xã hội, liên kết với câu trước .
Thử thay thế câu in đậm trong đoạn trích bằng các câu vừa sắp xếp được và nhận
xét về tác dụng của sự thay đổi ấy?
Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng.Uể oải, chống tay xuống
phản,anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên.Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào
đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi
song, tay thước và dây thừng.
(3)Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi
xuống đất:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua,còn sống đấy à? Nộp tiền sưu !
Mau!

→ Nhấn mạnh thái độ hung hãn

(4) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ cai lệ gõ
đầu roi xuống đất, thét:
Liên kết câu với câu sau.

(5) Bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi
xuống đất cai lệ thét:
Liên kết câu với câu sau.

(6) Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của người hút
nhiều xái cũ cai lệ thét:
Nhấn mạnh thái độ hung hãn, liên kết câu với câu sau.
(2) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của
người hút nhiều xái cũ.
Nhấn mạnh vị thế xã hội, liên kết câu với câu trước và
câu sau.
3) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ,
gõ đầu roi xuống đất.
Nhấn mạnh vị thế xã hội, liên kết câu với câu trước.

(4) Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ
gõ đầu roi xuống đất.

Nhấn mạnh thái độ hung hãn

- Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật
tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng.
- Khi nói (viết) cần biết lựa chọn trật tự từ thích
hợp với yêu cầu giao tiếp.
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:
1
a. Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm
nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà
không dám nói. Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh
này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.
Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay
hắn.
(Ngô Tất Tố- Tắt đèn)

 Thể hiện thứ tự trước sau của các hành động.

II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:

1
b. Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống
phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới
kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào
với những roi song, tay thước và dây thừng.
(Ngô Tất Tố- Tắt đèn)

 Thể hiện thứ bậc cao thấp của các nhân vật; đồng thời phản
ánh thứ tự xuất hiện và những thứ mang theo của các nhân vật.
 Nhận xét cách sắp xếp trật tự từ sau của tác giả ?

Lom khom dưới núi tiều vài chú

Lác đác bên sông chợ máy nhà
(Huyện Thanh Quan-Qua Đèo Ngang)
Tác giả đảo vị ngữ lên đầu câu để nhấn mạnh hình ảnh ,đặc điểm của sự vật.

Vài chú tiều lom khom dưới núi

Mấy nhà chợ lác đác bên sông

Dưới núi vài chú tiều lom khom

Bên sông mấy nhà chợ lác đác
II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ:
2 a Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung
phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh,
giữ đồng lúa chín. Tre hy sinh để bảo vệ con người.
(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)

b Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào
xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ
nước. Tre hy sinh để bảo vệ con người.

c Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào
xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ
nước. Tre hy sinh để bảo vệ con người.
 2 So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ:

a Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín.
(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)

Hiệu quả diễn đạt cao hơn vì nó có nhịp điệu hơn (đảm bảo được sự hài
hòa về ngữ âm)

b Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước.

c Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước.
 GHI NHỚ

Trật tự từ trong câu có tác dụng:

- Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động,
đặc điểm.
- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
- Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
- Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói.
 III. Luyện tập:
a Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ
tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì
những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu,
Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung… Chúng ta phải ghi
nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu
biểu của một dân tộc anh hùng.

 Kể tên các vị anh hùng dân tộc theo thứ tự xuất hiện của các vị
ấy trong lịch sử.
 III. Luyện tập:
b Đẹp vô cùng Tổ quốc ta ơi! (1)
Rừng cọ, đồi chè, đồng xanh ngào ngạt
Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát (2)
Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca.
(Tố Hữu, Ta đi tới)
(1) “Đẹp vô cùng” đưa lên trước để nhấn mạnh cái đẹp của non sông mới
được giải phóng.
(2) Đảo “hò ô” lên trước để bắt vần với sông Lô (vần lưng), thể hiện sự mênh
mang của sông nước vừa đảm bảo cho câu thơ bắt vần với câu trước (ngạt -
hát). Trật tự từ đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm cho lời thơ.
 III. Luyện tập:
c
- Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà
gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.
- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.
(Nguyễn Công Hoan - “Ngựa người, người ngựa”)

 Tạo liên kết với câu đứng trước.

 Sắp xếp lại trật tự từ sau và nhận xét:

Cối xay tre, nặng nề quay, từ nghìn đời nay, xay nắm thóc.
(Thép Mới)
Cối xay tre, nặng nề quay, từ nghìn đời nay, xay nắm thóc.
(Thép Mới)

Từ nghìn đời nay, cối xay tre, nặng nề quay, xay nắm thóc.
Từ nghìn đời nay ,nặng nề quay ,cối xay tre ,xay nắm thóc.
Cối xay tre ,từ nghìn đời nay ,nặng nề quay, xay nắm thóc.
Cối xay tre ,nặng nề quay ,xay nắm thóc ,từ nghìn đời nay.
Cối xay tre ,xay nắm thóc ,nặng nề quay ,từ nghìn đời nay.

Đảm bảo sự hài hòa cân đối về ngữ âm.

 Buổimai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi
âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Con
đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy
lạ.

Cụm từ in đậm trong đoạn văn trên có tác dụng như thế nào?

=> Liên kết câu với câu trước đó.

 Hướng dẫn chuẩn bị ở nhà
- Xem lại nội dung bài học
- Làm bài tập
- Chuẩn bị bài mới: Luyện tập lựa chọn trật tự từ trong câu.