Atatürk ile İnönü Arasında Anlaşmazlıklar

• Atatürk ile İnönü arasındaki anlaşmazlık konularını üç

değişik alanda özetlemek mümkündür.
• İlki, Cumhurbaşkanı Atatürk'ün İnönü başkanlığındaki
hükümeti sürekli olarak dışarıdan müdâhale eğiliminde
bulunmasıdır.
• İkinci sorun dış politika alanındaydı. (Nyon Sorunu)
• Üçüncü konu ise, ekonomik alanda izlenmesi gereken
politikanın belirlenmesiydi
Atatürk – Celal Bayar
Celal Bayar (1883 – 1986)
Galip Hoca (Celal Bayar)
Celal Bayar
İsmet İnönü – Celal Bayar
İsmet İnönü – İkinci Cumhurbaşkanı
Şükrü Saraçoğlu
 1939 – 1946 Yılları Arası Önemli Gelişmeler
• 11 Kasım 1938’de İsmet İnönü Cumhurbaşkanı seçildi.
• 26 Aralık 1938’de CHP Olağanüstü kongresinde Milli Şef
unvanına sahip oldu.
• 26 Mart 1939’da genel seçimler yapıldı. Uzun süredir
milletvekili olan isimlerin bir kısmı İnönü’ye karşı siyaset
yaptıkları için yeni meclise giremediler.
• CHP'nin 29 Mayıs 1939'daki beşinci kongresinde
Müstakil Grup kuruldu.
 1946 Seçimlerine Doğru
• Celal Bayar, 1943 senesi sonunda Varlık Vergisi hakkında
önerge sundu.
• 1944 yılının başlarında yönetim ve ekonomi hakkında
eleştirilere rastlanmaktadır.
• 1944 yılının Mart ayında CHP Meclis Grubu'nda
Saraçoğlu Hükümeti için yapılan güven oylamasında,
hükümete 251'e karşı 57 red oyu verildi.
• 1944 yılı bütçesinde Celal Bayar red oyu verdi.
• Dörtlü Takrir (7 Haziran 1945)
 1946 Seçimlerine Doğru

• Türkiye'de Milli Şef dönemi 1945 yılı başlarından itibaren

tedrici olarak sona ermeye başladı.
• Uluslar arası gelişmeler Türkiye’nin demokrasi rejiminine
geçmesinde etkili oldu. 25 Nisan 1945’te San Fransisko
Konferansı toplandı.
• İnönü, 19 Mayıs 1945’te yaptığı konuşmada çok partili
rejim hayatına geçileceğini ifade etti.
• 1945 yılının Mayıs ayında gerek Çiftçiyi Topraklandırma
Kanunu ve gerekse Bütçe Kanunu görüşmeleri dolayısıyla
muhalefet daha da sivrildi.
 1946 Seçimine Doğru
• 7 Haziran 1945’te Celâl Bayar, Refik Koraltan, Adnan Menderes ve
Fuad Köprülü tarafından Dörtlü Takrir sunuldu.
• 1945 sonbaharında Milli Kalkınma Partisi kuruldu.
• 21 Eylül'de Menderes ve Köprülü partiden çıkarıldılar; bu karar
üzerine Bayar (CHP'den ayrılmadan) 28 Eylülde milletvekilliğinden
istifa etti. 27 Kasım'da ise Refik Koraltan CHP'den çıkarıldı.
• İnönü, 1 Kasım 1945’te TBMM'nin açılış konuşmasında, hükümet
partisinin karşısında bir parti bulunmamasının yarattığı eksikliği
vurguladı ve yeni bir siyasal partinin kurulmasını teşvik etti.
• 3 Aralık 1945’te Celal Bayar CHP’den istifa etti.
• 4 Aralık 1945’te İsmet İnönü ve Celal Bayar yeni kurulacak siyasi parti
konusunda görüş birliğine vardı.
 Müstakil Grubun Kurulması
• Müstakil Grup, Cumhuriyet Halk Partisi'nin (CHP) V.
Kurultay'da (1939) benimsediği tüzük uyarınca, hükümet
ve parti çalışmalarını denetlemek amacıyla CHP
bünyesinde oluşturulan topluluk (1939-1946).
Varlık Vergisi
Milli Koruma Kanunu
Dörtlü Takrir
1939 – 48 Gayr-i Safi Milli Hasıla Oranları
1940 – 45 Arası İthalat
1940 – 1945 Arası İhracat
İthalat – İhracat dengesi
Fiyat artışları
1910 – 1950 Enflasyon
Buğday – Ekili alan ve Verim
 Köy Enstitüleri
• Köy enstitüsü, Türkiye'de ilkokul öğretmeni yetiştirmek
üzere 17 Nisan 1940 tarihli ve 3803 sayılı yasa ile açılan
okul türü.
Köy Enstitüleri
Hasan Ali Yücel – Tarım dersini denetliyor
 Milli Koruma Kanunu
• Millî Koruma Kanunu, dönemin ekonomisi sebebiyle
Ocak 1940'ta Cumhuriyet Halk Partisi iktidarının çıkarttığı
ve hükûmete fiyatları saptamada, ürünlere el koymada,
hatta zorunlu çalışma yükümlülüğü getirmede sınırsız
yetkiler veren yasa.
• Refik Saydam hükümeti, devletin iç ve dış ticaret
üzerinde denetimi arttırmak için Ticaret Ofisi ve İaşe
Müsteşarlığı’nı kurmuştu.
 Varlık Vergisi
• Varlık Vergisi, Türkiye'de 11 Kasım 1942 tarih ve 4305
sayılı kanunla konulan olağanüstü servet vergisinin
adıdır.
 Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu
• Kanun tasarısının görüşülmesine 14 Mayıs 1945'te başlandı ve 11
Haziran 1945 günü tasarı kanunlaştı.
• Dağıtıma tabi arazi; hazine, vakıf ve belediyelere ait topraklardan
ve 5.000 dönümden büyük çiftliklerden istimlak yoluyla elde
edilecekti. Bu topraklar ihtiyacı karşılamazsa 2.000 dönümlük, yani
orta büyüklükteki çiftlikler de istimlak edilebilecekti.
• Türkiye'de en büyük sosyal grup köylülerdir. 1945'te nüfusun %83'ü
bütün memleket üzerine yayılmış 40.000'den fazla köyde
oturuyordu. Köylü nüfusun oranı 1955'te %71'e düştü. Türkiye'nin
yüzölçümü oldukça geniş olmakla beraber, bunun büyük bir kısmı
dağlık, mera ve çorak alanlardan oluştuğu için nüfus başına düşen
ekilebilir toprak çok azdır.
 Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu
• Köylü ailelerin aşağı yukarı 3.000.000 kişi olduğu tahmin
edilmektedir (bir ailenin ortalama beş kişi hesabıyla). Toprak
verimsiz olduğundan bir ailenin sıkıntısız geçinebilmek için ortalama
10 hektar (100 dönüm) toprağa ihtiyacı vardır. Bu durum bütün
köylülerin normal geçimlerini sağlayabilmek için 30 milyon hektar
ekilebilir toprağa ihtiyaç duyulduğunu gösterir.
• 1953 – 54 yılında ekilen topraklar, bağ ve bahçeler dahil olmak ve
nadasa bırakılan 6.4. milyon hektar hariç tutulmak şartıyla 14.9
milyon hektardı. (Bu rakam ekilen toprakların 1945'e göre %40
arttığını gösterir.) Görülüyor ki ekilebilen toprakların hepsi köylülere
verilse dahi var olan toprak miktarı yine ihtiyacı karşılamayacaktır.
 1940’lar İstanbul
• https://www.youtube.com/watch?v=i2CG0pU3TK8