Եգիպտական

դիցաբանություն
Ուսումնասիրվող երկրորդ լեզվի
քաղաքակրթություն

Ավետիսյան Նանե ՄՀ5

 Եգիպտական դիցաբանություն
Եգիպտական դիցաբանությունը Հին Եգիպտոսի հավատալիքների
հավաքածուն է, որոնք նկարագրում են եգիպտական
աստվածների գործողությունները՝ որպես նրանց շրջապատող
աշխարհը հասկանալու միջոց։Հավատալիքները, որոնք արտահայտում
են այս առասպելները, եգիպտական կրոնի կարևոր մասն։
Առասպելները հաճախ եմ հայտնվում գրվածքներում և արվեստում ,
ինչպիսիք են օրհներգերը, ծիսական տեքստերը , թաղման տեքստերը և
տաճարների ձևավորվան մեջ։ Այս առասպելները հազվադեպ են
պարունակում ամբողջական պատմությունները և նկարագրում են կար -
դրվագներ։Ոգեշնչված բնության շրջապտույտներից՝ եգիպտացիները
ներկայում ժամանակը տեսնում էին որպես կրկնվող
օրինաչափությունների շարք, մինչդեռ ամենավաղ
ժամանակաշրջանները գծային էին: Առասպելները դրված են այս
ամենավաղ ժամանակներում, իսկ առասպելը սահմանում է ներկայի
ցիկլերի օրինակը: Ներկայիս իրադարձությունները կրկնում են
01/19/2024 2
Առասպելական անցյալի ամենակարևորը արարչագործման մասին
առասպելները են, որտեղ աստվածները տիեզերքը ստեղծում եմ
սկզբնական քաոսից։ Դիցաբանությունը խորապես ազդել է
եգիպտական մշակույթի վրա և եղել է
թագավորության գաղափարական հիմքը։ Արվեստում առասպելների
տեսարանները և խորհրդանիշներսը հայտնվեցի դամբարանների
պատերին։
Եգիպտական դիցաբանությունը եղել է հին եգիպտական
մշակույթի հավատքի հիմքում սկսած առնվազն մ․թ․ա․ 3100թ․(ինչպես
վկայում են թաղման սովորույթները և գերեզմանների նկարները )
մինչև մ․թ․ա․ 30թ․-ը՝ Եգիպտոսի Պտղոմեյան դինաստիայի վերջին
տիրակալ Կլեոպատրա 7-ի մահը։
Եգիպտական դիցաբանության նշանակությունը այլ մշակույթների
համար եղել է մահից հետո հավերժական կյանքի, բարեգործական
աստվածությունների և վերամարմնավորման հայեցակարգի մշակվման
 Տիեզերքի ստեղծումը
Եգիպտական դիցաբանությունում
տիեզերքի ստեղծումը նկարագրված է
տարբեր հին տեքս- տերում և
կրոնական հավատալիքներում:
Եգիպտացիներն ունեին ստեղծման
տարբեր առասպելներ որոնք
տարբերվում էին տարբեր
տարածաշրջաններում և
ժամանակաշրջան- ներում, բայց նրանք
Եգիպտական դիցաբանության ամենահայտնի արարչագործական
ունեին որոշ ընդհանուր տարրեր:
առասպելներից մեկը Հելիոպոլիտյան կոսմոգոնիան է, որը կենտրոնանում
է Ատում աստծո շուրջը: Ըստ այս առասպելի՝ մինչ տիեզերքի ստեղծումը
եղել է միայն Նունը՝ ընդարձակ ու քաոսային ջրային անդունդ։ Աթումը
Նունից առաջացել է որպես ինքնաստեղծ աստվածություն, որը
ներկայացնում է ինչպես արական, այնպես էլ իգական կողմերը:
Այնուհետև Աթումը ինքնազարգացման միջոցով ստեղծեց Շու (օդ) և
Թեֆնուտ (խոնավություն): Շուն և Թեֆնուտը ծնեցին Գեբը (երկիրը) և
Նուտը (երկինքը):
Ստեղծման մեկ այլ առասպելում, որը հայտնի է որպես Մեմֆիտի
կոսմոգոնիայի, կենտրոնական դեր է խաղացել Պտահը՝ Մեմֆիսի
ստեղծող աստվածը։ Ըստ այս առասպելի՝ Պտահը տիեզերքը
մտահղացել է իր սրտում և իր խոսքերի միջոցով հայտնել այն
գոյության մասին: Նա ստեղծել է ամեն ինչ՝ արտասանելով նրանց
անուններն ու մտքերը։ Համարվում էր, որ Պտահի ստեղծագործական
ուժն այնքան ուժեղ է, որ այն, ինչ նա պատկերացնում է,
իրականություն է դառնում:
Ստեղծագործության մեկ այլ կարևոր առասպել հանդիպում է
Հերմոպոլիտ կոսմոգոնիայի մեջ, որը կենտրոնանում է Օգդոադի վրա՝
ութ նախնադարյան աստվածներից բաղկացած խումբ, որը
ներկայացնում է քաոսն ու անսահմանությունը: Այս աստվածներն էին
Նունը և Նաունեթը (նախնական ջրեր), Ամունը և Ամաունեթը
(թաքնվածությունը), Հեհը և Հաուհեթը (անսահմանություն) և Կեկը և
Կաուկեթը (խավարը): Համաձայն այս առասպելի՝ այս աստվածները
գոյություն են ունեցել քաոսի վիճակում, մինչև որ նրանք լոտոսի
 Հին Եգիպտոսում հանդերձյալ կյանքը կյանքի
Կյանքը հավերժական հարմարավետությունն էր, որը
փնտրում էին եգիպտացիները: Նրանք հավատում
մահվանից էին, որ մահացածները կենդանանում են
հետո և անդրշիրիմյան աշխարհում և կարող են այնտեղ
ռեինկարն ապրել հիվանդություններից հեռու: Նրանք
պատրաստում էին մահացածներին հաջողությամբ
ացիա մուտք գործել նոր տիրույթ՝ սկսելով
մումիֆիկացումից: Եգիպտական դիցաբանության
հետմահու կյանքի մասին առաջնային
 Դուատ. Եգիպտական դիցաբանության մեջ
անդրշիրիմյան կյանքը հաճախ կապված էր
Դուատի հետ՝ մի թագավորություն, որն
ընդգրկում էր անդրաշխարհը: Դուատը
դիտվում էր որպես առեղծվածային և բարդ
վայր, որտեղ հանգուցյալները նավարկելու էին
դեպի հետմահու ճանապարհորդություն:

Հոգու դատաստանը. Եգիպտական հավատալիքների մեջ կենտրոնական

նշանակություն ուներ հոգու դատողության հայեցակարգը, որտեղ
մահացած անհատի սիրտը կշռվում էր ճշմարտության և արդարության
աստվածուհու՝ Մաաթի փետուրի հետ: Եթե պարզվեր, որ սիրտը փետուրի
պես թեթև է, ապա հոգուն թույլ կտան անցնել հանդերձյալ կյանք: Եթե այն
ավելի ծանր լիներ, այն կխժռվեր հրեշավոր Ամմիթի կողմից՝հանգեցնելով
հոգու ոչնչացմանը: Եթե պարզվեր, որ սիրտը ծանրացած է մեղքից, այն
կխժռեր Ամմիթը՝ կոկորդիլոսի գլխով, առյուծի առջևի ոտքերով և
Հավերժական կյանք. Նրանք, ովքեր անցել են դատաստանը և մտել
հետմահու կյանք, հավատում էին, որ կարող են վայելել հավերժական
կյանքը Եղեգների դաշտում (Աարու) կամ այլ դրախտային ոլորտում : Այս
վայրերում նրանք հավերժական երջանկություն և երանություն կզգային :
Մարմնի պահպանում. Ֆիզիկական մարմնի պահպանումը կարևոր էր
եգիպտացիների համար, քանի որ կարծում էին, որ հոգին լավ պահպանված
մարմին է պահանջում հետագա կյանքի համար: Այս պրակտիկան
հանգեցրեց մումիֆիկացիայի զարգացմանը:
Ռեինկառնացիան, ինչպես հասկացվում է որոշ այլ հավատալիքների
համակարգերում, որտեղ մահից հետո հոգին վերածնվում է նոր մարմնի
մեջ, եգիպտական ավանդական դիցաբանության նշանավոր հատկանիշ
չէր: Փոխարենը ուշադրության կենտրոնում էր հոգու
ճանապարհորդությունը դեպի հետմահու կյանք և ապագայում սեփական
անհատականության պահպանումը:Եգիպտացիները հավատում էին
հավերժական գոյությանը, բայց այն ավելի սերտորեն կապված էր
հետմահու կյանքի և հոգու ճանապարհորդության հետ Դուատով , այլ ոչ թե
նոր մարմիններում ցիկլային վերածնվելու գաղափարի հետ :
Տիեզերքի կառուցվածքը
Ըստ եգիպտական դիցաբանության տիեզերքի
կառուցվածքը բաժանված է մի քանի ոլորտների՝
1. Աստվածների թագավորություն (երկինք). Սա
աստվածների թագավորությունն է, որտեղ նրանք
բնակվում և իշխում են տիեզերքի վրա: Այն
գեղեցկության, լույսի և երջանկության վայր է, և
այն հասանելի է մարդկանց ծեսերի և ընծաների
միջոցով:
2. Անդրաշխարհ (դժոխք). Սա մահացածների
թագավորությունն է, որտեղ հանգուցյալների
հոգիները գնում են իրենց ֆիզիկական
մարմինները թողնելուց հետո: Այն մութ ու մռայլ
վայր է, որտեղ իշխում են Օսիրիսը աստվածը և
նրա զուգընկեր Իսիսը։
3. Երկիր. Սա մարդկանց և այլ կենդանի էակների
թագավորությունն է, որտեղ նրանք ապրում և
փոխազդում են միմյանց հետ:
4. Ջրերը. Սա նախնադարյան ջրերի թագավորությունն է, որոնք, ինչպես
ասում են, գոյություն են ունեցել աշխարհի ստեղծումից առաջ: Այն
քաոսի ու խավարի վայր է, որտեղ բնակվում են անդրաշխարհի
աստվածներն ու աստվածուհիները։
5. Երկինք. Սա երկնքի աստվածների թագավորությունն է, որոնք
պատասխանատու են եղանակի և աստղերի շարժման համար: Այն
լույսի և օդի վայր է, որտեղ բնակվում են պանթեոնի աստվածներն ու
աստվածուհիները։Եգիպտացիները հավատում էին, որ տիեզերքը
մշտապես ստեղծվում և ոչնչացվում է աստվածների և
աստվածուհիների կողմից, և որ թագավորությունները
Եգիպտական
փոխկապակցված են միմյանց։
դիցաբանության
աստվածների ընտանեկ
ան ծառը։
 Օսիրիս
Նա պտղաբերության, գյուղատնտեսության և
անդրշիրիմյան կյանքի աստված էր հին եգիպտական
դիցաբանության մեջ: Օսիրիսն ամուսնացած էր իր
քրոջ՝ Իսիսի հետ և նրանք միասին իշխում էին
Եգիպտոսում։Նա համարվում էր անդրաշխարհի
աստվածը, և նրա առասպելը սերտորեն կապված էր
բնության շրջապտույտների և Նեղոսի հեղեղումների
հետ: Օսիրիսը սպանվեց նրա եղբայր Սեթի կողմից,
ով նախանձում էր նրա զորությունն ու
ժողովրդականությունը: Իսիսը գտավ և նրան
շնորհիվ քույր Նեփթիսը և Անուբիս աստվածու
մումիաֆիկաց- րեծին: Սա համարվում է առաջին
մումիֆիկացիան եգիպտական դիցաբանության
մեջ:Նա վերադարձրեց նրան կյանքի, բայց բավական
երկար ժամանակ, որպեսզի հղիանա իրենց
երեխայով՝ Հորուսիով: Օսիրիսը դարձավ
Ռա
Ռան համարվում էր արևի աստվածը և տիեզերքի
ստեղծողը:Ռային հաճախ պատկերում էին բազեի գլխով կամ
արևի սկավառակով, իսկ նրա մարմինն ասում էին, որ ոսկուց
էր։ Նա համարվում էր բոլոր աստվածների տիրակալը և
լույսի և կյանքի աշխարհ բերողը: Ըստ եգիպտական
դիցաբանության՝ Ռա աշխարհը ստեղծեց՝ խոսելով դրա
գոյության մասին: Նա ստեղծեց երկինքն ու երկիրը, և
դրանցում եղած ամեն ինչ, ներառյալ մարդկանց: Նրա
ամենահայտնի ստեղծագործություններից էր Էննեադը, ինը
աստվածներից բաղկացած խումբ, որը ներառում էր Շուն
(օդի աստված) և Թեֆնուտը (խոնավության աստվածուհի)։
Ենթադրվում էր, որ Ռա-ն ամեն օր շրջում է երկնքով արևային
նավով, որը, ինչպես ասում էին, չորս հսկա ցլեր էին
տանում:Գիշերը նա ճանապարհորդում էր անդրաշխարհով,
որպեսզի վերածնվի լուսադեմին: Այս ճամփորդությունը
դիտվում էր որպես կյանքի և մահվան ցիկլի խորհրդանիշ:
Ռային երկրպագում էին ողջ Հին Եգիպտոսում,
մասնավորապես Հելիոպոլիս քաղաքում, որը նվիրված էր
նրա պաշտամունքին։Ենթադրվում էր, որ փարավոնները
Ռայի հետնորդներն էին և համարվում էր, որ կառավարում
Իսիս
Իսիսը երկնքի Նուտ աստվածուհու և երկրի
աստված Գեբի դուստրն է: Նա նաև Օսիրիսի քույրն
ու կինը ու Հորուսի մայրը։ Իսիսը աստվածուհի է ,
որը կապված է մոգության, բուժման, մայրության և
պտղաբերության հետ: Նա հաճախ պատկերվում է
որպես կին՝ գահի տեսք ունեցող գլխազարդով,
ձեռքին անխ (կյանքի խորհրդանիշ) և լոտոսի
ծաղիկ: Նա կապված էր Նեղոս գետի հետ, որը
ներկայացնում էր պտղաբերությունն ու
առատությունը Հին Եգիպտոսում: Իսիսը հայտնի
էր նաև որպես «Մեծ մայր»՝ ծննդաբերության և
դաստիարակության մեջ ունեցած իր դերի
շնորհիվ: Նրա խորհրդանիշները ներառում էին
սիստրում, անխ (կյանքի խորհրդանիշ) և գահը:Նա
ուներ բազմաթիվ տաճարներ՝ նվիրված իր
պաշտամունքին, ինչպիսին է Ֆիլեն, որը
հատկապես հայտնի էր իր ամենամյա
Անուբիս
Նրան կապում են մահվան, մումիֆիկացիայի և
հետմահու կյանքի հետ: Ավանդույթներից մեկը
ենթադրում է, որ Անուբիսը ծնվել է Նեփթիս
աստվածուհու մոտ, և որ նրա իսկական հայրը
Օսիրիսն էր, ինչը նրան դարձնում է Հորուսի խորթ
եղբայրը:Անուբիսը սովորաբար պատկերվում է որպես
շնագլուխ աստված: Նրա գլուխը հիշեցնում է շնագայլի
գլուխը, աղբահան կենդանու, որը հաճախ երևում է
գերեզմանների և թաղման վայրերի մոտ: Նա հաճախ
ցուցադրվում է սև կամ մուգ գույնի գլխով, որը
խորհրդանշում է նրա կապը մահվան և հետմահու
կյանքի հետ: Նա համարվում էր մումիֆիկացիայի
աստվածը և մահացածների պահապանը:
Ենթադրվում էր, որ Անուբիսը վերահսկում է
մումիֆիկացման գործընթացը՝ համոզվելով, որ
հանգուցյալի մարմինը պատշաճ կերպով
պատրաստված է դեպի հետմահու
Շնորհակալությո
ւն!