ნაღვლის ბუშტის დაავადებები

თამარ ვართანოვი
 ქოლელითიაზი

 ნაღვლკენჭოვანი დაავადება-გამოწვეული
ქოლესტერინისა და ბილირუბინის
მეტაბოლიზმის დარღვევით,რომელიც
ხასიათდება ნაღვლის ბუშტში, ნაღვლის
სადინარებში კონკრემენტების (კენჭების)
წარმოქმნით სიცოცხლისათვის საშიში
გართულებების შესაძლო განვითარებით.
სიმპტომები ვლინდება თუ კენჭი დაახშობს
ბუშტის, სანაღვლე ან პანკრეასის სადინარს.
 ქოლესტერინისა და შერეული ნაღვლის კენჭების
წარმოქმნაში ხელშემწყობი ფაქტორები:

 სიმსუქნე
 ასაკი
 დისჰორმონალური დარღვევები ქალებში, რომლებიც დაკავშირებულია
ორსულობასთან, კონტრაცეპტივების მიღებასთან.
 ნაწლავის დაავადებები (კრონის დაავადება და ა.შ.)
 არარაციონალური და გაუწონასწორებელი კვება (ცხიმებით მდიდარი
საკვები, ბოსტნეულის და ხილის არასაკმარისი მოხმარება და ა.შ.)
 ნაღვლის ბუშტის დისკინეზია
ფაქტორები, რომლებიც ხელს უწყობენ პიგმენტური ქვების წარმოქმნას -
შავი ქვები, რომლებიც შედგება ბილირუბინისა და კალციუმისგან და
შეადგენს ყველა რადიოგამჭვირვალე ქვების 70%-ს:
 ქრონიკული ჰემოლიზური ანემია
 ალკოჰოლიზმი
 ღვიძლის ალკოჰოლური ციროზი
 ქრონიკული ინფექციები
 ღვიძლის ჰელმინთიაზი
 ასაკი
 დიაგნოსტიკა

შემთხვევათა 10-15%-ში ნაღველკენჭოვანი დაავადების დიაგნოსტირება ხდება

მუცლის ღრუს ორგანოების პროფილაქტიკური ულტრაბგერითი გამოკვლევის
დროს. ნაღვლის ბუშტის დაავადების (GSD) განვითარება რამდენიმე ეტაპს
გადის:
o I ეტაპი - დაავადების კლინიკური სიმპტომები არ არის, დიაგნოზი ემყარება
ნაღვლის ბუშტის ნაღვლის შესწავლის შედეგებს (განისაზღვრება ქვების
წარმოქმნის ტენდენცია).
o II ეტაპი - უსიმპტომო "ქვის მატარებელი", რომელშიც ნაღვლის ბუშტის
ძირში მდებარე კენჭების უმეტესობა უსიმპტომოდ რჩება.
o III ეტაპი - მძიმე გართულებული კლინიკით (მწვავე ან ქრონიკული
კალკულოზური ქოლეცისტიტი და ა.შ.).
 კლინიკა

 ძლიერი ტალღისებური ხასიათის ტკივილი ან ზეწოლის

შეგრძნება მარჯვენა ფერდქვეშა არეში ან ეპიგასტრუმში,
ირადიაციით ბეჭში და მხარში,ზოგჯერ გადადის გულის
მიდამოში,რაც საჭიროებს სტენოკარდიისგან დიფერენციაციას.
 შეტევა ვითარდება ღამის საათებში უეცრად,
გულისრევით,შემცივნებითა და ტემპერატურის მკვეთრი
მომატებით,რომელიც გრძელდება 1-4 საათი.
 ბილირუბინის მაღალი დონე მიუთითებს ნაღვლის საერთო
სადინრის ობსტრუქციაზე,რომლის გახანგრძლივებისას
შესაძლოა განვითარდეს სიყვითლე 2-3 დღით.
 განავალი შეიძლება გახდეს აქოლიური
 ქოლელითიაზიის გამოვლინებები
დამოკიდებულია ქვების ზომაზე,
მათ ლოკალიზაციაზე და
ანთებითი პროცესის აქტივობაზე,
ბილიარული სისტემის
გამტარიანობაზე, აგრეთვე კუჭ-
ნაწლავის ტრაქტის სხვა
ორგანოების მდგომარეობაზე.
 ბილიარული კოლიკა

 ქვა რომელიც ხვდება ნაღვლის ბუშტის სადინარში ხურავს გასასვლელს და იწვევს ნაღვლის
კოლიკას. 0,5 სმ-მდე ზომის ქვა შესაძლოა გადავიდეს თორმეტგოჯა ნაწლავის სანათურში,უფრო
დიდი ქვა შეიძლება შეჩერდეს ნაღვლის საერთო სადინარში, რაც გამოიწვევს სრული ან
წყვეტილი ობსტრუქციის განვითარებს.
 ნაღვლის ქვების არსებობას ყოველთვის თან ახლავს ანთება (ქოლანგიტი),ინტენსიური
ხანმოკლე, „წუთიანი“ ტკივილები საათამდე ინტერვალით, ქრონიკული ქოლეცისტიტისთვის
დამახასიათებელია ხანგრძლივი განმეორებითი ტკივილები მარჯვენა ჰიპოქონდრიუმში. თუ
ტკივილი 72 საათზე მეტ ხანს გრძელდება და მას სიცხეც უერთდება, ეს ყველაზე ხშირად მწვავე
ქოლეცისტიტის ნიშანია. ტკივილი, რომელიც მუდმივად გრძელდება მთელი დღის
განმავლობაში, არ არის დამახასიათებელი ბილიარული კოლიკისთვის. ტკივილს თან ახლავს
მეტეორიზმი, გულისრევა.
 მწვავე ქოლეცისტიტი

 დაავადების განვითარების მთავარი მიზეზი არის ქვის გაჭედვა ნაღვლის

სადინარში. ახასიათებს ცხელება და მუდმივი ტკივილი მარჯვენა
ჰიპოქონდრიაში. ტიპიური ტკივილი მწვავე ქოლეცისტიტის დროს გვხვდება
პაციენტების 50%-ზე ნაკლებში. ყველაზე ხშირად, ტკივილი ჩნდება
ჭამიდან მალევე და მატულობს ინტენსივობით ერთი საათის ან მეტი ხნის
განმავლობაში. ცხელება ჩვეულებრივ უერთდება შეტევის დაწყებიდან 12
საათის შემდეგ და ასოცირდება ანთების განვითარებასთან. ტკივილი
ხდება მუდმივი. მწვავე ქოლეცისტიტი ძალზე იშვიათია და შეიძლება
მოხდეს სალმონელოზის, სეფსისის და ტრავმის შედეგად.
 მწვავე ქოლეცისტიტის გართულებები:

 ქრონიკული ქოლეცისტიტი (50%)

 ქოლანგიტი (10%)
 ემპიემა ან ნაღვლის ბუშტის განგრენა (1%)
 ნაღვლის პერიტონიტი (0,5%-ში
სიკვდილიანობა 50%-მდე)
 ქრონიკული კალკულოზური ქოლეცისტიტი

 ახასიათებს ბილიარული კოლიკის განმეორებითი შეტევები, ნაკლებად ახასიათებს

მუდმივი ტკივილი. შეტევის განვითარებას იწვევს ცხიმიანი საკვები, ცხარე
სანელებლები, შებოლილი ხორცი,მკვეთრი ფიზიკური დატვირთვა, დახრილ
მდგომარეობაში მუშაობა და ინფექცია. ნაკლებად ხშირად, კოლიკა ხდება
"უმიზეზოდ".
 ჩვეულებრივ თან ახლავს ცხელება, გულისრევა, ზოგჯერ ღებინება. ტკივილს
აძლიერებს მოძრაობა, ღრმა სუნთქვა. ხანდახან ტკივილი აწვება გულის არეს და
იწვევს სტენოკარდიის შეტევის სიმულაციას. ქალებში კოლიკა ზოგჯერ ემთხვევა
მენსტრუაციას ან ხდება მშობიარობის შემდეგ.
 ქოლედოქოლითიაზი

ქოლედოქოლითიაზი (ნაღვლის საერთო სადინარში ქვები) ხდება მაშინ,

როდესაც ნაღვლის ბუშტიდან ქვა შედის ნაღვლის საერთო სადინარში.
სიმპტომები:
 ტკივილი მარჯვენა ჰიპოქონდრიაში ბილიარული კოლიკის სახით
 ცხელება
 შემცივნება
 სიყვითლე
 სისხლის ბიოქიმიის დამახასიათებელი ცვლილებები
 ქოლანგიტი

ნაღველკენჭოვანი დაავადების მიმდინარეობის ვარიანტი,

რომელსაც თან ახლავს ტკივილი მუცლის ზედა ნაწილში,
სიყვითლე, ცხელება და ხშირად შემცივნება. ბაქტერიული
ქოლანგიტი არის ქოლელითიაზიის ერთ-ერთი ყველაზე საშიში
გართულება, ის ჩვეულებრივ ასოცირდება ქოლესტაზთან,
რომელიც ხდება მაშინ, როდესაც ნაღვლის საერთო სადინარი
ქვებით იკეტება. ქოლანგიტის სიმძიმე პირველ რიგში
დამოკიდებულია ქოლესტაზის ხანგრძლივობაზე და ქოლემიის
დონეზე.
 ნაღვლის ბუშტის განგრენა და ემპიემა

ვლინდება სეფსისით, პაციენტის მძიმე მდგომარეობით

პერიტონიტის სიმპტომებით. საჭიროებს სასწრაფო
სამედიცინო დახმარებას. ემპიემა არის ნაღვლის
ბუშტის მწვავე ჩირქოვანი ანთება, რომელიც
ხასიათდება ინტოქსიკაციით და პერფორაციის
მაღალი რისკით. მუცლის ღრუში ღია პერფორაციას
თან ახლავს პერიტონიტი, რაც იწვევს მაღალი
სიკვდილიანობას (25%-მდე).
 ნაღვლის სტაზი ნაღვლის ბუშტში

 ნაღვლის სტაზირება ნაღვლის ბუშტში - ნაღვლის ბუშტის

ჰიპომოტორული დისკინეზია. როგორც წესი, თან ახლავს
ქოლელითიაზი.
 მარჯვენა ფერდქვეშა მიდამოში ვლინდება მწვავე და ყრუ ხასიათის
ტკივილებით, რომელიც ძლიერდება მანქანით
გადაადგილებისას,სწრაფი სიარულისას, სხეულის წინ გადახრისას,
მარჯვენა ხელით სიმძიმის ტარებისას.
 ასევე ორსულობისას და სპაზმოლიტიკების ხანგრძლივი მიღებისას,
ვაგოტომიის შემთხვევაშიც.
 მკურნალობა

ქირურგიული ოპერაციის აბსოლუტური

ჩვენებები:
o მწვავე ქოლეცისტიტი
o ქრონიკული ქოლეცისტიტი მორეციდივე
ბილიარული კოლიკით
o უფუნქციო ნაღვლის ბუშტი
o საერთო სანაღვლე გზების ქვები
o ნაღვლის ბუშტის განგრენა.
 ქრონიკული ქვისგარეშე ქოლეცისტიტი

• ხდება ბევრად უფრო იშვიათად, აუცილებელია გამოირიცხოს, ქოლელითიაზი და პარაზიტული

ინვაზია. შეიძლება გამოწვეული იყოს მიკრობული ფლორით. ინფექცია შეიძლება შევიდეს ნაღვლის
ბუშტში კუჭ-ნაწლავის ტრაქტიდან ნაღვლის საერთო სადინრის გავლით (აღმავალი ინფექცია).
• ასევე შესაძლებელია ინფექციის ქვევით გავრცელება ღვიძლის შიდა სანაღვლე გზებიდან.
ნაღვლის ბუშტში ანთებითი პროცესის განვითარება ხელს უწყობს ნაღვლის სტაზირებას.
• ახასიათებს ხანგრძლივი პროგრესირებადი, ტკივილები მარჯვენა ჰიპოქონდრიაში, ნაკლებად
ხშირად ეპიგასტრიკულ რეგიონში, რომელიც გრძელდება რამდენიმე საათის, დღის, ზოგჯერ კვირის
განმავლობაში. ტკივილის გაჩენა ან გაძლიერება დაკავშირებულია ცხიმიანი საკვების, კვერცხის,
ცივი და გაზიანი სასმელების, ცხარე საჭმლის მიღებასთან. ტკივილი შეიძლება შერწყმული იყოს
გულისრევასთან, შებერილობასთან, ცხელებასთან. მუცლის ზედა ნაწილში მუდმივი სიმძიმის
შეგრძნებაა.
• მკურნალობა- დიეტა, ფრაქციული კვება, ტკივილგამაყუჩებელი, ანთების საწინააღმდეგო და
ანტიპარაზიტული თერაპია, ფერმენტების მიღება.
ქოლესტაზური (ღვიძლქვეშა) სიყვითლე

 ვითარდება ნაღვლის გადინების შეფერხებისას სანაღვლე სისტემის

ნებისმიერ დონეზე. ობსტრუქციული ან სუბჰეპატური (მექანიკური)
სიყვითლე ვითარდება ნაღვლის დინების შეფერხებისას ნაღვლის გარეთა
სადინრების დონეზე.
 შემთხვევების 70% ასოცირდება ნაღვლის საერთო სადინარში კენჭებთან
და პანკრეასის თავის კიბოსთან. ინტრაჰეპატური ქოლესტაზი ყველაზე
ხშირად აღინიშნება წამლებით გამოწვეული ჰეპატიტისა და პირველადი
ციროზის დროს, ნაკლებად ხშირად ვირუსული, ალკოჰოლური ჰეპატიტის,
ქოლანგიტის, ღვიძლის ციროზის, მეტასტაზების და ა.შ. სიყვითლე
ვითარდება ნელა, ხშირად წინ უძღვის ქავილი. დამახასიათებელია
როგორც ღვიძლის გარეთ, ასევე ღვიძლის შიგნითა ქოლესტაზისთვის.
 დიაგნოსტიკური კრიტერიუმები:

• მსუბუქი (არაპიგმენტური) განავალი

• მუქი ყავისფერი შარდი
• ნაკაწრების კვალი კანზე (კანის ქავილი ყოველთვის არ ახასიათებს)
• ყვითელი მბრწყინავი ფრჩხილები
• ქსანთელაზმა (ქოლესტერინის დაგროვება ქუთუთოებზე)
• ქსანთომა (ქოლესტერინის დაგროვება ხელისგულებსა და ხელის ნაკეცებზე)
• ჰეპატომეგალია
• კენჭით დაბლოკვისას სიყვითლე ვითარდება ტკივილის დაწყებიდან ერთი დღის
განმავლობაში და სიცხე უერთდება ქოლანგიტის განვითარებას.
დიაგნოზი: სისხლის, განავლის, შარდის ლაბორატორიული ტესტები.
ინსტრუმენტული დიაგნოსტიკა: ულტრაბგერითი, CT, MRI დიაგნოსტიკა კონტრასტით,
ენდოსკოპიური დიაგნოსტიკა.
 პოსტქოლეცისტექტომიური სინდრომი

o პაციენტთა 15%-ში ეფექტური ქოლეცისტექტომიის შემდეგ ტკივილი და

დისპეპსიური დარღვევები რჩება ან მეორდება. ეს სიმპტომები
დაკავშირებულია ოდდის სფინქტერის მოძრაობის დაქვეითებასთან,
ნაღვლის გარეთა სადინრების დისკინეზიასთანა და თორმეტგოჯა
ნაწლავის წყლულთან.
o ძირითადი მახასიათებლებია: მორეციდივე კოლიკური ტკივილი მარჯვენა
ფერდქვეშა არეში, ცხიმის შეუწყნარებლობა, დიარეა, შებერილობა.
პაციენტებს ხშირად აღენიშნებათ თორმეტგოჯა ნაწლავის რეფლუქსი,
ანტრალური გასტრიტი, რაც იწვევს სიმძიმის და ტკივილის შეგრძნებას
ეპიგასტრიუმში, არსანიშნავია გულისრევა, სიმწარე პირში, მეტეორიზმი,
არასტაბილური განავალი.
 მადლობა
ყურადღებისთვის!