PANDIWA(VERB)

TAGAPAG-ULAT: DOMENDIANO, MENCHIE B.

BSED-FILIPINO 2
FILI 213 PANIMULANG LINGGWISTIKA
LAYUNIN:
NAIBIBIGAY ANG KAHULUGAN NG PANDIWA;
NATUTUKOY AT NAPAG-IIBA ANG ASPEKTO, URI, POKUS, AT KAGANAPAN NG PANDIWA;AT
NAKAPAGSASANAY AT NAILALAPAT ANG KAALAMAN SA PAGGAMIT NG WASTONG
PANDIWA SA PANGUNGUSAP.
MGA NILALAMAN:
 PANDIWA
 ASPEKTO NG PANDIWA
 URI NG PANDIWA
 POKUS NG PANDIWA
 IBA PANG KAALAMAN TUNGKOL SA PANDIWA
ALAMIN
 ANG MGA PANDIWA(VERB) AY MGA SALITANG NAGPAPAHAYAG NG KILOS O GALAW. ANG
MGA PANDIWA AY BINUBUO NG SALITANG-UGAT AT MGA PANLAPING MAKADIWA. ANG
SALITANG-UGAT AY NAGBIBIGAY NG KAHULUGAN SA PANDIWA. ANG PANLAPI NAMAN ANG
NAGPAPAKILALA NG IBA’T IBANG PANAHUNAN, KAILANAN, AT TINIG NG PANDIWA. ANG
SALITANG-UGAT AT PANLAPI ANG BUBUO SA SALITANG PAWATAS NA MAGIGING BATAYANG
ANYO NG PANDIWA.
 ASPEKTO NG PANDIWA
• ANG ASPEKTO NG PANDIWA AY TUMUTUKOY SA KUNG KAILAN NAGANAP ANG KILOS. HINDI
MAN TIYAK NA MAIPAPAKITA NG ASPEKTO NG PANDIWA ANG ORAS KUNG KAILAN NAGANAP
ANG KILOS AY NAKAPAGBIBIGAY NAMAN ITO NG IDEYA KUNG ANG KILOS AY NATAPOS NA,
KASALUKUYANG NANGYAYARI O KAYA AY MANGYAYARI PA LAMANG. MAHALAGA ANG
ASPEKTO NG PANDIWA SA PAGBUO NG PANGUNGUSAP O PAGSULAT SAPAGKAT SA
PAMAMAGITAN NITO AY MATUTUKOY KUNG KAILAN NANGYARI ANG MGA IDEYA NA
IPINAHIHIWATIG.
HALIMBAWA: PERPEKTIBO IMPERPEKTIBO KONTEMPLATIBO
Salitang Kilos Ang kilos ay natapos na Ang kilos ay nagaganap o Ang kilos ay magaganap o
pangkasalukuyan gaganapin pa lamang
awit umawit umaawit aawit

sayaw sumayaw sumasayaw sasayaw

talon tumalon/tinalon tumatalon/tinatalon tatalon/tatalunin

lakad lumakad/nilakad lumalakad/nilalakad lalakad/lalakarin

• BAGAMAT MAY ASPEKTO RIN ANG PANDIWA NA BINABANGHAY SA PANLAPING KA- NA
NAGSASAAD NA KATATAPOS PA LAMANG ANG KILOS.

HALIMBAWA:

Salitang Kilos Perpektibo Imperpektibo Banghay sa Ka- Kontemplatibo

awit umawit umaawit kaaawit aawit

sayaw sumayaw samasayaw kasasayaw sasayaw

tumalon tumatalon tatalon

talon tinalon tinatalon katatalon tatalunin

lumakad lumalakad lalakad

lakad nilakad nilalakad kalalakad lalakarin
 URI NG PANDIWA
a. PANDIWANG KATAWANIN
 ANG PANDIWANG KATAWANIN AY NAGTATAGLAY NG KAHULUGANG BUO NA HINDI
NANGANGAILANGAN NG TAGAGANAP O TAGATANGGAP NG KILOS.
HALIMBAWA:
UMALIS NA ANG PANAUHIN.
LUMIPAD SA HIMPAPAWID ANG MGA IBON.
ANG MGA PANAUHIN AY PUMUNTA SA ILOG

ANG MGA PANDIWANG UMALIS, LUMIPAD, AT PUMUNTA SA PANGUNGUSAP AY MGA

PANDIWANG KATAWANIN NA BUO ANG DIWANG IPINAPAHAYAG SA PANGUNGUSAP NA HINDI
NANGANGAILANGAN NG TUWIRANG LAYON.
B. PANDIWANG PALIPAT
 ANG PANDIWANG PALIPAT AY NAGTATAGLAY NG KILOS AT NANGANGAILANGAN NG
TUWIRANG LAYON. ANG TUWIRANG LAYON AY PINANGUNGUNAHAN NG PANG-UKOL NA SA
O KAY AT LAYON NA MAAARING PANGNGALAN O PANGHALIP NA KARANIWAN.

HALIMBAWA:
ANG MAGSASAKA AY NAGTANIM NG MGA GULAY.
SIYA AY KUMATHA NG ISANG TULA.
SUMUSURI SIYA NG ISANG PAYAK NA PANGUNGUSAP.
 POKUS NG PANDIWA
 ANG POKUS NG PANDIWA AY TUMUTUKOY SA RELASYON NG PANDIWA SA SIMUNO NG
PANGUNGUSAP. KARANIWANG NAGBABAGO ANG POKUS NG PANDIWA KAPAG NABABAGO
ANG PANLAPI NA IDINUDUGTONG SA SALITANG KILOS. BAGAMAT SA KATOTOHANAN HINDI
NAGBABAGO ANG POKUS NG PANDIWA KAHIT NA BAGUHIN ANG ASPEKTO NG PANDIWA.
SA PANGUNGUSAP NA: ANG SENADOR AY NAGTATALUMPATI SA ENTABLADO.
KUNG ITATANONG AY SINO ANG NAGTALUMPATI NA PANDIWANG GINAMIT SA PANGUNGUSAP,
ANG SAGOT AY ANG SENADOR NA SIMUNO NG PANGUNGUSAP. SAMAKATUWID AY MALINAW
NA ANG PANDIWA AY POKUS SA TAGAGANAP O AKTOR POKUS.
GAYUNPAMAN, KATULAD NG NABANGGIT NA, HINDI MAKAAAPEKTO ANG POKUS NG PANDIWA
KAHIT NA MAPALITAN ANG ASPEKTO NITO. HALIMBAWA, SUBUKING PALITAN NG
NAGTALUMPATI ANG NAGTATALUMPATI. MAPAPANSIN NA KUNG ITATANONG ANG SINO ANG
NAGTALUMPATI AY ANG SENADOR PA RIN ANG POKUS NG PANDIWA. SAMAKATUWID, PATUNAY
LAMANG NA HINDI NAKAAAPEKTO ANG ASPEKTO NG PANDIWA SA POKUS NG PANDIWA.
• NGAYON, SUBUKIN NAMANG PALITAN ANG PANLAPI NG SALITANG KILOS. HALIMBAWA GAMITIN ANG PINAGTALUMPATIAN.
MAPAPANSIN NA HINDI NA ANGKOP ANG TANONG NA SINO KUNDI HIGIT NANG WASTO ANG TANONG NA SAAN
NAGTATALUMPATI ANG SENADOR. KAYA ANG MAGIGING POKUS AY ANG SIMUNO NG PANGUNGUSAP NA TUTUKUYIN NG
PANDIWA, AT ITO AY ANG ENTABLADO.
 AKTOR POKUS O AP(POKUS SA TAGAGANAP)- ANG PANDIWA AY NAKAPOKUS SA AKTOR O TAGAGANAP NG KILOS NA SIYANG SIMUNO
NG PANGUNGUSAP.

HALIMBAWA: NAKAPAG-ARAL SI MARVIN KAHAPON.

(PANDIWA) (SIMUNO-TAGAGANAP)
SI MARVIN AY NAKAPAG-ARAL KAHAPON.
(SIMUNO-TAGAGANAP) (PANDIWA)

 GOL POKUS O GP(POKUS SA LAYON)- ANG PANDIWA AY NAKAPOKUS SA LAYON NA SIYANG SIMUNO NG PANGUNGUSAP.

HALIMBAWA: BANTAYAN MO ANG SINAING AT BAKA MASUNOG.

(PANDIWA) (TAGAGANAP) (SIMUNO-LAYON)

ANG SINAING AY BANTAYAN MO AT BAKA MASUNOG.

(SIMUNO-LAYON) (PANDIWA) (TAGAGANAP)
LOKATIB POKUS O LP(POKUS SA GANAPAN)- KUNG ANG SIMUNO AY NASA GANAPANG KILOS,
NAKAPOKUS SA GANAPAN ANG PANDIWA.
HALIMBAWA: PININTAHAN NIYA NG BERDE ANG MGA TULAY.
(PANDIWA) (TAGAGANAP) (SIMUNO-GANAPAN)

ANG MGA TULAY AY PININTAHAN NIYA NG BERDE.

(SIMUNO-GANAPAN) (PANDIWA) (TAGAGANAP)
BENEPAKTIB POKUS O BP(POKUS SA TAGATANGGAP)- NAKAPOKUS SA TAGATANGGAP ANG
PANDIWA KUNG ANG SIMUNO ANG TAGATANGGAP NG KILOS.
HALIMBAWA: IKUHA MO SI TINTIN NG BAGONG DAMIT.
(PANDIWA) (TAGAGANAP) (SIMUNO-TAGATANGGAP)
 SI TINTIN AY IKUHA MO NG BAGONG DAMIT.
(SIMUNO-TAGATANGGAP) (PANDIWA) (TAGAGANAP)

INSTRUMENTAL POKUS O IP(POKUS SA GAMIT)- NAKAPOKUS SA GAMIT ANG PANDIWA

KUNG ANG SIMUNO AY ANG KASANGKAPAN O BAGAY NA GINAMIT SA PANGUNGUSAP.
HALIMBAWA: IPANGGUHIT MO ANG LAPIS SA PAPEL.
(PANDIWA) (TAGAGANAP) (SIMUNO-GAMIT)

ANG LAPIS ANG IPANGGUHIT MO SA PAPEL.

(SIMUNO-GAMIT) (PANDIWA) (TAGAGANAP)
KOSATIB POKUS O KP(POKUS SA SANHI)- SA SANHI ANG POKUS NG PANDIWA KUNG ANG
SIMUNO AY NAGPAPAHAYAG NG DAHILAN NG KILOS.
HALIMBAWA: IKINATUWA NI CZARINA ANG BIRO NI ZEUS.
(PANDIWA) (TAGATANGGAP) (SIMUNO-SANHI) (TAGAGANAP)

ANG BIRO NI ZEUS AY IKINATUWA NI CZARINA.

(SIMUNO-SANHI) (TAGAGANAP) (PANDIWA) (TAGATANGGAP)
DIREKSIYUNAL POKUS O DP(POKUS SA DIREKSIYON)- KUNG ANG SIMUNO AY NAGSASAAD
NG DIREKSIYON NG KILOS, NASA POKUS SA DIREKSIYON ANG PANDIWA.
HALIMBAWA: PINUNTAHAN KO ANG BORACAY NOONG ISANG LINGO.
(PANDIWA) (TAGAGANAP) (SIMUNO-DIREKSYON)

ANG BORACAY ANG PINUNTAHAN KO NOONG ISANG LINGO.

(SIMUNO-DIREKSIYON) (PANDIWA) (TAGAGANAP)
 IBA PANG KAALAMAN TUNGKOL SA PANDIWA

ANG FILIPINO AY MAY KAKANYAHANG TANGI KATULAD NG IBANG WIKA. KAUGNAY NITO AY
MAY MGA PANDIWANG DI-PANGKARANIWAN NA GINAGAMIT SA FILIPINO SANHI NG
PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO. MGA PANDIWANG NAGKAKAROON NG MGA
PAGBABAGONG MORPOPONEMIKONG PAGKAKALTAS NG PONEMA, PAGPAPALIT NG PONEMA
O METATESIS NA KATANGIAN NG ILANG SALITA SA FILIPINO AT ITINUTURING NA PANDIWANG
DI-KARANIWAN DAHIL SA PARAAN NG PAGKAKABUO NITO.
• MAYKALTAS. DI-KARANIWAN ANG PANDIWA KUNG ANG SALITA AY NAWAWALAN NG TITIK O
PANTIG.
Salitang-ugat Pandiwang karaniwan Di-karaniwan
HALIMBAWA:
buhos buhusan busan
higit mahigitan mahigtan
lagay lagayan lagyan
takip takipan takpan
• MAYLIPAT. KARANIWANG ANG PANDIWA KUNG ANG ISA O DALAWANG TITIK NG SALITA AY
NAILILIPAT, AT MAY ILANG TITIK O PANTIG NA NAWAWALA.
HALIMBAWA: Salitang-ugat Pandiwang karaniwan Di-karaniwan

tanim taniman tamnan

atip atipan atpan

silid silidan sidlan

• MAYPALIT. NAPAPALITAN ANG ISA O DALAWANG TITIK NG PANDIWA KAYA ITO AY NAGIGING
DI-KARANIWAN.
HALIMBAWA: Salitang-ugat Pandiwang karaniwan Di-karaniwan
dinig madinig marinig
dugtong kadugtong karugtong
halik halikan hagkan
bayad bayadan bayaran
 SAMANTALA MAYROON DING TINIG NG PANDIWA NA NAUUGNAY SA KUNG PAANO
SINUSULAT ANG MGA PANGUNGUSAP NA MAY KAUGNAY SA PAGGAMIT NG PANDIWA.

 TINIG NG TAHASAN O TUKUYAN- ANG PAKSA NG PANGUNGUSAP ANG TAGAGANAP NG

KILOS NA SINASABI NG PANDIWA AT MAY LAYONG TAGATANGGAP NG KILOS NA
TINATAWAG NA TUWIRANG LAYON.
HALIMBAWA: BUMILI NG SARIWANG GULAY ANG INA NI DENCIO.
BUMABALANGKAS NG ISANG TALATA SI CESAR.
ANG BATA AY NAGPALIT NG DAMIT.
 TINIG NA BALINTIYAK- ANG PAKSA AY HINDI GUMAGANAP NG KILOS;MANAPA, ITO ANG
TUMATANGGAP NG KILOS NA SINASABI NG PANDIWA;SAMAKATUWID, TAGATANGGAP NG
KILOS ANG PAKSA.
HALIMBAWA: ANG TULA AY ISINULAT NG BATIKING MANUNULAT.
PINULOT NG BATA ANG AKLAT.
MARAMING SALAMAT!!