сетила

Лазе Тенеџиков 2015

 вид - гледаме бои ,облици,форми,движења

вкус - да ги
вкусиме
нашите
омилена мирис уживаме во мирисот на
јадења убавите цвеќиња,јадења,логорски оган

слух- слушаме музика,разни

звуци,разговорот на луѓето
допир- чувствуваме меко ,тврдо,ладно,жешко,ги
чувствуваме предметите околу нас
Деловите од
нашето тело
со кои ги
РЕЦЕПТОРИ
чувствуваме
нештата се
викаат
сетилни
органи.

Секој сетилен орган има посебни делови рецептори - кои праќаат

информации до мозокот преку долги нервни клетки и на тој начин
дознаваме што се случува околу нас
 Живите суштества (животните и луѓето )
имаат специјализирани органи за воспоставување врска со средината.

Тоа се сетилните органи за: вид, слух, мирис, вкус и допир.

Мирисот, вкусот,звукот, светлината и топлината се сетилни дразби.

Сетилните органи кај животните

имаат огромно значење за нивно
одржување, за пронаоѓање на
храна, партнери за оплодување,
за заштита од непријатели и
неповолни услови.

Преку сетилните органи и

врските со мозокот, животните и
човекот дознаваат за се што се
случува во животната средина и
соодветно реагираат.
луѓето
имаат пет
сетила кои
му
помагаат
да го
осознае
светот
ДОПИР СЛУХ МИРИС

ВКУС ВИД
Сетило за допир

Сетилото за допир е сместено во кожата.

Целата кожа е осетлива на допир кожа
Кај цицачите најосетливи се врвовите на

прстите, дланките, шепите и усните.

Со сетилото за допир се открива формата,

тврдоста, тежината, рапавоста на предметите и

храната.

Кај некои животни ,некои делови од телото се поосетливи.

На пример кај инсектите и полжавите најосетливи се
пипалата.
Кај рибите сетилните клетки за допир се сместени во
страничната линија на телото.
Кај птиците најосетлив на допир е врвот на клунот.
идентификација само со допир
Примероци од ткаенини, на пр: свила, кожа, памук, волна, лен, стапчиња од лижавчиња, ножички, лепило

различните модели се јазли, кружни

цртежи и лачни линии.

ОТПЕЧАТОЦИ

Правење на модели од отпечатоци од прсти со

мастило/боја и набљудување со лупа. ИСТРАЖУВАЧКИ
АКТИВНОСТИ
 АКО САКАШ ДА ЗНАЕШ ПОВЕЌЕ
Сетилото за допир е сетило коешто најмалку го разбираме.
Вообичаено го сметаме за нешто нормално и не му обрнуваме многу
внимание.
Но, едно ново истражување тврди дека во фоликулите на влкната
постојат специјализирани неврони коишто функционираат како
индивидуални сензорни органи „наместени“ да регистрираат различни
видови на допир.

Тимот на истражувачи открил дека кај глувците секоја фоликула

испраќа една порака којашто се спојува со останатите во р’бетниот
мозок и сите импулси заедно се декодираат во мозкот. Тоа е мрежа на
неврони
коишто работат заедно, што ни овозможува да разликуваме мазна од
рапава површина.

Истражувачите во експериментите со глувци пронашле три вида

фоликули кои го сочинуваат нивното крзно и посебни групи на
механички рецептори на релени
Д-р Гинти открил дека секој вид фоликули содржи и посебна
комбинација на механичко-сетилни завршетоци. Токму овие
испраќаат сигнали кон р’бетниот мозок преку неколку тесни редови
од кои
секој собира информации од посебен дел од кожата.
Сетило за
вкус
 Органите за вкус

служат за примање на вкусните дразби

и за распознавање на храната

дали е пријатна или непријатна за јадење.

Вкусните дразби како и мирисните се примаат како растворени материи.

Растворените материи ги дразнат сетилните клетки за вкус, од каде дразбата

се предава на сетилниот нерв кој истата ја носи до центарот за вкус во мозикот.

Тогаш се дознава за вкусот на храната – горко, солено, кисело, слатко.

ККај копнените 'рбетници сетилните клетки се распоредени во вид на брадавички на јазикот

и расфрлани сетилни клетки на непцето и грлото. Вкусот на храната може да биде:

солен, сладок, кисел и горчлив.

Многу животни, како и човекот се потпираат на ова сетило при изборот на храната .
Јазикот (латински: lingva) е подвижен мускулен орган, на кој разликуваме врв, тело и корен, преку кој е прицврстен за дното на
усната празнина.

Обложен е со слузокожа, која на горната страна содржи вкусни папили.

Вкусот, допирот и болката кај јазикот се осетуваат со помош на папилите (соодветни рецептори):
· Кончести папили (papilae filiformes), за допир и болка, сместени на врвот од јазикот
· Габовидни папили (papilae fungiformes), вкусни папили сместени на телото на јазикот
· Жлебести папили (papilae valatae), вкусни папили сместени на коренот од јазикот
· Листовидни папили (papilae foliate), вкусни папили сместени на рабовите на јазикот.

Јазикот освен што учествува во ингестијата и мешањето на храната,

тој е сетило за вкус и орган за артикулација на говорот.

Тој разликува четири вкусови:

-Солено

-Слатко

-Кисело

-Горчливо
Истражување

1. Кои од вкусовите можат најдобро да ги откријат?

2. Кои вкусови им се допаѓаат, а кои не?
3. Пробајте малку од храната со затворен нос.
4. Како ова влијае на Вашето сетило за вкус?
5. Напишете за вкусовите кои сте ги
откриле и наведете по еден пример од
секој вид на вкус.
 Кои од вкусовите Кои вкусови им Пробај храна со Напиши по еден
затворен нос. пример за секој
вкусови можат најдобро да ги се допаѓаат, а Што осети? вид вкус
откријат? кои не?

слатко

горчливо

солено

кисело
 пробување на храна со прекриени очи –
избор на слатка, кисела, солена или
горчлива храна

истражува
идентификува
поставува
прашања
дискутира
размислува
изработува
споредува
тестира.
сетило за
мирис
 Сетило за мирис

Органите за мирис ги примаат мирисните дразби.

Мирисните дразби се примаат во вид на миризливи честички кои се

наоѓаат во воздухот. Кога миризливите честички се налепуваат на влажните трепки од сетилните клетки, тие

се раствораат и создаваат осет за мирис.

Кај копнените 'рбетници сетилото за мирис е сместено во горниот дел на носната празнина. Сетилните

клетки се издолжени по форма, кои на едниот крај имаат сетилни влакненца, а на другиот крај долги нервни

влакна кои го сочинуваат мирисниот нерв. Тој нерв ги носи дразбите до центарот за мирис во мозокот

Мирисните дразби можат да бидат пријатни и непријатни. Голем број на животни со сетилото за мирис си

наоѓаат храна,партнер за размножување и можат да ја разликуваат храната.

сетила
сетило за вид

сетило
за
слух сетило за
мирис

сетило
сетило за вкус
за допир
How do our senses help us?