1

ДИШЕЊЕ
 ДИШЕЊЕ РАЗМИСЛИ:
Како стигнуваат
Размена на гасови помеѓу организмот и надворешната средина кислородот и
хранливите материи до
 надворешно дишење-испуштање на јаглерод диоксид во клетките?
средината и примање на кислород од неа

 На ниво на клетка - клеточно дишење Јаглерод диоксид

*митохондрии
Вода

Енергија

Кислород

Хранливи материи

проф. Елена Стефановска

 Просто градените организми (сунѓери, копривкари, сплескани
црви)- надворешното дишење - преку целата телесна
површина (епидермис).
 Посложено градени животни - органи за дишење:
 Кожа (престенести црви)
 Трахеи(инсекти и членконоги)
 Жабри (водни организми-риби)
 Бели дробови (копнени организми)-најсложено градени

проф. Елена Стефановска

За поефикасно дишење кај птиците во состав на белите дробови се наоѓаат
воздушни ќесиња кои навлегуваат во коските. Кај нив душникот се разгранува
и завршува со цел систем цевчиња http://biologijakp.weebly.com/ptice.html
• Способноста за летање кај птиците е поврзана со голема потрошувачка на енергија
поради силната работа на мускулатурата.
• Токму затоа, кај нив во склоп на системот за дишење се развиле воздушните ќеси кои
даваат поголема зафатнина (до 4 пати) на дишната површина.

КОСКИ: Исполнети со воздух

Зајакнати со напречни прегради

Полесни
Поцврсти
проф. Елена Стефановска
• При вдишување воздухот минува низ душникот и доаѓа до белите дробови и до задните воздушни ќеси
• При издишување од задните воздушни ќеси оди во белите дробови, а воздухот од белите дробови оди во
предните воздушни ќеси и од таму во надворешната средина
Заклучок! Имаат постојан додок на кислород (и при видишување и при издишување) што им
овозможува поефикасно дишење, а со тоа и голема енергетска потрошувачка!

• Ефикасно дишење (размена на

гасови и при вдишување и при
издишување)
• Постојан доток на кислород
• Постојана телесна температура
• Полесно тело

проф. Елена Стефановска

 РЕСПИРАТОРЕН СИСТЕМ
Носна празнина
Голтка
Грклан
Бели дробови
Душник
Бронхии

Бронхиоли
Систем за дишење
кај цицачи

Алвеоли

проф. Елена Стефановска

 8

“
Како стигнуваат
кислородот и хранливите
материи до клетките?
 ТРАНСПОРТЕН - ЦИРКУЛАТОРЕН
СИТЕМ
Ги пренесува хранливите материи и кислородот до клетките, а од
клетките ги изнесува отпадните материи и јаглеродниот диоксид.

 Просто градени организми (сунѓери, копривкари и сплескани црви)

- немаат развиен транспортен систем.

Кој ја извршува оваа

улога?

телесната течност-хидролимфа.

проф. Елена Стефановска

 ТРАНСПОРТЕН СИТЕМ

 Мекотели и членконоги - отворен циркулаторен систем

(немаат срце, имаат телесна течност хемолимфа која тече
низ систем на садови
 Престенести црви и сите рбетници - затворен циркулаторен
систем изграден од:
 телесна (циркулаторна) течност-крв и лимфа
 систем на крвни садови (артерии, вени и капилари)
 срце

проф. Елена Стефановска

 11

СРЦЕ
➜ Срце- главен орган во транспортниот систем
(различна градба кај различни групи на животни).
➜ Принцип на работа-пумпа-ритмички ја потиснува
крвта од клетките и ткивата кон органите за дишење,
каде се одвива размена на гасови со надворешната
средина
➜ ′РБЕТНИЦИ-посложено градено срце за поефикасно
дишење и способност за регулација на телесната
температура – хомеотермија
➜ хомеотермни (птици и цицачи)-со постојана телесна
температура
➜ поикилотермни (сите други животни)-со непостојана
телесна температура
Градба на срце кај различни групи на рбетници

А- риби Б- водоземци и влечуги В- птици и цицачи

Водоземци
• мал крвоток –пат на крвта од срцето во органите за дишење и обратно
• голем крвоток – пат на крвта од срцето во сите внатрешни органи во телото и назад во
срцето

Влечуги
• Во комората имаат еден зачеток на внатрешна преграда поради што крвта ограничено се
меша

*поикилотермни
Цицачи и птици
Белодробни капилари

мал крвоток

голем крвоток

* хомеотермни
 Срце и крвоток кај рбетници
СРЦЕ

РИБИ Дводелно (една комора и

една преткомора) Низ срцето тече само
редуцирана крв

ВОДОЗЕМЦИ Троделно (две преткомори

и една комора) Во срцето има мешање на
оксидирана и редуцирана
крв

ВЛЕЧУГИ Троделно (две прткомори и Во срцето има ограничено

една комора со зачеток на
внатрешна преграда мешање на крта

ПТИЦИ И ЦИЦАЧИ Четририделно срце (две

*Крокодили преткоморин и две Нема мешање на крвта
комори)

проф. Елена Стефановска

Дали
растенијата
дишат???
Дишење и транспортен систем кај
растенија

 Дишењето (размената на гасови) кај

растенијата се одвива преку посебни
отвори на листот наречени стоми

Стоми во епидермис на лист

 Транспортниот систем кај растенијата - спроводен систем
составен од спроводни снопчиња.
 Во состав на спроводните снопчиња влегуваат:
цевчиња - ги пренесуваат минералните материи и водата од
коренот до листовите
ситести (издупчени) клетки (како сито) - ги пренесуваат
шеќерите (скробот) од листот до сите делови на растението

проф. Елена Стефановска