Europa Zachodnia w XIV-XV wiek

Wojna stuletnia (1337-1453)

 Przyczyny wojny stuletniej:
 objęcie tronu Francji przez
Filipa VI Walezjusza
 Chciał zjednoczenia całej
Francji, która dzieliła się na
księstwa feudalne
 Filip VI był pierwszym
królem z dynastii
Walezjuszy
 był synem Karola Walezjusza,
brata Filipa IV Pięknego z
dynastii Kapetyngów
Lenno Gujenny – przyczyna konfliktu
pragnął je Filip zająć, ale była to ziemia
Plantagenetów (królów angielskich)
Filip VI uznał suwerenność Szkocji, co
jeszcze bardziej pogorszyło stosunki
francusko – angielskie
 Edward III, król Anglii, wysunął
pretensje do tronu francuskiego
(jego matka była córką Filipa IV
Pięknego, z wymarłej już dynastii
Kapetyngów)
Bogata Flandria rywalizowały o nią
Anglia i Francja jednak ona uznała
zwierzchność Edwarda III (dalszy
konflikt)
 Przebieg wojny stuletniej:
 I faza (1337 – 1347)
 zmagania toczyły się na południu
Francji w Akwitanii i na północy we
Flandrii i Normandii
 Filip VI Walezjusz zagarnął Gujennę
 1340 – Anglicy zniszczyli statki
francuskie,
 26.08.1346 r. – bitwa w pobliżu Crésy –
klęska Francji
 1347 r. – rozejm – został zawarty z
powodu zarazy tj. „czarnej śmierci”
 II faza (1355 – 1360)
W 1350 r. Jan Dobry (syn Filipa VI) został królem
 nie miał poparcia feudałów francuskich
1356r. Bitwa pod Poitiers - Jan Dobry wydał wojskom
angielskim bitwę, którą przegrał i dostał się do niewoli
1356 r. – rozejm, trudności wewnątrz Francji – kraj był
niszczony przez nieopłaconych żołnierzy
W 1358 r. w północno-wschodniej Francji wybucha powstanie
chłopskie – żakeria
 1360 – 1380 Karol V Mądry syn Jana
Dobrego wprowadzał reformy, które
wzmocniły pozycję militarną Francji
 Nowa taktyka -– unikanie większych
starć, w zamian za
to akcje partyzanckie
 Anglia zaczęła ponosić coraz to większe
straty i skłonna była do podjęcia nowych
rokowań pokojowych
 W maju 1360 r. pokój w Bretigny
 Francja ustępowała Anglii – Akwitanię,
port i miasto Calais oraz trzy hrabstwa:
Montreuil, Ponthieu i Guines
 1364 – Jan Dobry umiera w niewoli, a
królem Francji zostaje jego syn Karol V
Walezjusz
 III faza 1365 – 1375
Nikt nie wywiązał się w pełni z warunków pokoju
1375 – podpisano rozjem, który trwał do 1415 r.
Władzę w Anglii obejmuje nieletni Ryszard II Plantagenet (wnuk
Edwarda III)
W Anglii społeczeństwo również odczuwało koszty wojny
W roku 1381 wybuch buntu chłopów Na ich czele – Wat Tyler
zostali pokonani i ukarani za powstanie
We Francji po śmierci Karola V władzę objął jego niepełnoletni syn
Karol VI Walezjusz zwany Szalonym
W 1392 r. popadł w szaleństwo, a rada regencyjna przejęła faktyczną
władzę
 walka między dwoma stronnictwami: „burgundczykami” i
„armaniakami” o regencję i sukcesję po Karolu VI
 Do rady regencyjnej, która
faktycznie sprawowała rządy w
imieniu Szalonego króla należeli:
 książę orleański Ludwik (brat
Karola VI)
 książę Burgundii Jan Bez
Trwogi (Nieustraszony)
 Po zamordowaniu księcia
orleańskiego
 we Francji wybuchła wojna
domowa pomiędzy
Burgundczykami (zwolennicy
księcia Burgundii) i Armaniakami
(książę Armaniak przewodził
zwolennikom zamordowanego
księcia orleańskiego)
 IV faza 1415 – 1453
 Królem Anglii - Henryk V Lancaster
 królem Francji – Karol VI Szalony
 Henryk V był synem Henryka IV, pierwszego
władcy z dynastii Lancasterów, który zasiadł na
tronie w 1399 r., po abdykacji Ryszarda II
 1415 r. Bitwa pod Azincourt – Henryk V
zaatakował północną Francję i wygrał
 Armaniacy zamordowali przywódcę
Burgundczyków – Jana Bez Trwogi, w zamian za
to popierają oni króla Anglii
 Dzięki Burgundczykom Henryk V żeni się z
córką Karola VI Szalonego i zostaje uznany za
prawowitego następcę tronu francuskiego.
 1422 r.– śmierć Karola VI Szalonego i Henryka V
Lancaster`a
 Walki o tron pomiędzy ich synami tj. Karolem
VII i Henrykiem VI
 Karol VII zwany także Delfin prowadził
nadal wojnę z Anglią, nie rezygnując ze
swoich praw do tronu francuskiego
 popiera go stronnictwo Armaniaków
 1428 – oblężenie Orleanu przez Anglików
 Zniszczenia we Francji doprowadziły do
wzrostu nastrojów antyangielskich,
głównie wśród niższych warstw
społecznych
 Jedną z takich osób była wiejska
dziewczyna – Joanna d`Arc
 Wierzyła, że Bóg powierzył jej misje
pokonania Anglików
 W roku 1429 udała się do Karola VII, po
czym uzyskała dowództwo nad
oddziałem, któremu udało się
oswobodzić oblężony Orlean i Reims
Karol VII Zwycięski (Karol
Delfin)
 W roku 1429 udała się do Karola VII, po
czym uzyskała dowództwo nad
oddziałem, któremu udało się oswobodzić
oblężony Orlean i Reims
 Joanna d`Arc doprowadziła do koronacji
Karola VII
 została wzięta do niewoli przez
Burgundczyków, którzy wydali ją
Anglikom
 oskarżona o czary i spalona na stosie w
1431 r.
 1435 – książę Burgundii Filip Dobry zerwał
sojusz z Anglią i załagodził konflikt z
Armaniakami
 1450 – 1453 – wojska angielskie zostały
wyparte z Normandii
 W rękach Anglików pozostało jedynie
Calais
Skutki wojny stuletniej:
 zmiany w wojsku:
 wzrost znaczenia piechoty, artylerii
 zastępowanie pospolitego ruszenia wojskami najemnymi
 wojny domowe i powstania doprowadziły do osłabienia obu
państw i ich rozbicia wewnętrznego
 Wzrost poczucia odrębności narodowej i kulturowej we Francji i w
Anglii
 Wyparcie Anglików z ziem francuskich - zatrzymali jedynie Calais
 Wzmocnienie władzy królów Francji, przyłączenie Burgundii,
Prowansji, Bretanii i Andegawenii
 Wybuch wojny domowej w Anglii, „wojna dwóch róż”
Wojna Dwóch Róż (1455-1485)
 Geneza wojny:
 Ostatnim władcą z dynastii
Plantagenetów był Ryszard II
(zm. w 1399 r.)
 Po jego śmierci do walki o tron
angielski przystąpiły dwa rody,
spokrewnione z Plantagenetami
 Lancasterowie i Yorkowie
 Początkowo zwycięstwo
Lancasterów – jego
przedstawiciele zasiedli na
tronie
 Henryk IV (1399 – 1413)
 Henryk V (1413 – 1422)
 Kolejny władca Henryk VI Lancaster
(1422 – 1461) był szalony
 władzę w jego imieniu sprawował
regent – Ryszard, książę Yorku
 odsunął doradców z rodu
Lancasterów
 Wybuchła wojna między
Lancasterami i Yorkami zwana
„Wojną Dwóch Róż” od herbów obu
rodów
 Lancasterowie w herbie mieli
czerwoną różę
 Yorkowie białą różę
 Ryszard York zginął w bitwie w 1460 r.
 Na czele stronnictwa Yorków stanął jego syn
 uwięził Henryka VI „szalonego króla”
 W 1461 r. ogłosił się królem jako Edward IV
York (1461 – 1483)
 Konflikt z hrabią Warwickiem
 Warwick poparł Henryka VI Lancastera i
pomógł mu odzyskać tron (1470)
 1471 r. Edward pokonuje Warwicka
 Król wrócił do Anglii i rozkazał zamordować
zarówno Henryka VI jak i jego najstarszego
syna
 Po śmierci Edwarda IV Yorka, władzę
przejął jego brat Ryszard III York
(1483 – 1485)
 prawowitym następcą był syn
Edwarda IV
 Nowy król Ryszard III York uwięził
bratanków i zamordował
 Zabijał każdego, kto mógł okazać się
jego wrogiem
 jego okrutna polityka przyczyniła się
do powstania silnej opozycji
 na jej czele Henryk Tudor
 spokrewniony z rodem Lancasterów
 Ryszard III poległ w bitwie w 1485
r.
 Na tronie zasiada Henryk Tudor -
Henryk VII (1485 – 1509)
 panowanie dynastii Tudorów
 Małżeństwo z córką Edwarda IV
Yorka
 Koniec sporu między rodami
Lancasterów i Yorków w Anglii
Wojna Dwóch Róż
 Przyczyniła się do niemal
całkowitego wyginięcia
stanu rycerskiego w
Anglii
 Wojna Dwóch Róż
uważana była za
przedłużenie wojny
stuletniej
 Zakończyła spór między
dwoma najważniejszymi
dynastiami w Anglii
Osłabienie Rzeszy w XIII i
początkach XIV w.
Po śmierci Fryderyka II Barbarossy
(1250 r.) Rzesza Niemiecka
przeżywała osłabienie
 Lata 1250 – 1273 - okres tzw.
wielkiego bezkrólewia
W pierwszej połowie XIII w.
najpotężniejszym państwem Rzeszy
były Czechy
pod panowaniem Przemysła
Ottokara I stały się królestwem
(1198)
 pod panowaniem Przemysła
Otokara II (1253 –
1278)najpotężniejsze z państw
Rzeszy
 1273 r. królem Niemiec – Rudolf I
Habsburg (władca górnej Alzacji)
 dalsze rozbicie feudalne Rzeszy
 Rudolf zarządził zwrot wszelkich lenn
bezprawnie zagarniętych
 Przemysł Otokar II musiał oddać ziemię
zostały przy nim tylko Morawy i Czechy
 Rudolf złamał potęgę Przemyślidów
 panowanie dynastii Habsburgów na tronie
Rzeszy Niemieckiej
 Podstawą potęgi Habsburgów były przejęte
ziemie: Austria, Styria, Karyntia, a później
Tyrol
 rywalizacja o tron między poszczególnymi rodami
zarządzającymi swoimi księstwami dziedzicznymi:
 Alzacja – Habsburgowie
 Czechy i Węgry – Luksemburgowie
 Bawaria – Wittelsbachowie
 W 1308 r. królem Niemiec Henryk VII z dynastii
Luksemburgów
 Jego syn Jan Luksemburski został królem Czech (1310)
 Henryk VII koronował się w Rzymie na cesarza
 podjął próbę umocnienia Rzeszy na arenie
międzynarodowej
 Koronował się w 1312, w 1313 r. zmarł
 Po śmierci Henryka VII w 1314 r.
 Niemcy pogrążyły się w wojnie domowej
 Walki między rodem Habsburgów i
Wittelsbachów o tron niemiecki
 Podwójna elekcja
 Ludwik Bawarski wygrał wojnę domową ale
popadł w konflikt z papieżem Janem XXII
 Papież obłożył króla Niemiec klątwą i ogłosił
jego detronizację w 1324 r.
 Ludwik Wittelsbach bez zgody papieża
koronował się na cesarza w 1328 r.
 Nazwał się „cesarzem z woli ludu”
 Usunął papieża Jana XXII i mianował
antypapieża – Mikołaja V
 Zjazd w Rhense w 1338 r. zgoda
papieża na koronację cesarską nie była
wymagana. Papież jedynie koronował
cesarza, wybranego przez elektorów.
 Elektor – tytuł nadawany niektórym
książętom niemieckim na mocy,
którego mogli wybierać króla
 Obawa przed wzrostem rodu
Wittelsbachów, elektorzy
sprzymierzają się z papieżem
Klemensem VI i wybierają antykróla –
Karola Luksemburskiego (syna Jana
Luksemburskiego)
 Po śmierci Ludwika Wittelsbacha
 Karol Luksemburski władcą Niemiec
 Rządy Karola IV Luksemburskiego (1346 – 1378)
 w 1355 r. koronował się na cesarza
 Chciał zreformować ustrój Rzeszy
 W 1356 r. powstaje Złota Bulla Karola IV – uregulowanie zasad elekcji i
praw króla niemieckiego – usankcjonowanie podziału Rzeszy
 król niemiecki był wybierany przez 7 elektorów
 Najwyższy senior i sędzia
 3 duchownych, 4 świeckich
 Elektorzy uzyskali ogromne prawa, niezależność we własnych
posiadłościach
 Koronacji na króla, dokonywano w Akwizgranie, na cesarza w Rzymie
 O wyborze na króla decydował większość głosów
 Rzesza stała się federacją 7 niezależnych państw
 Elektorzy-najwyżsi dostojnicy Rzeszy
 3 arcybiskupów:
 Moguncji
 Kolonii
 Trewiru
 4 świeckich władców:
 król Czech
 palatyn reński
 książę sasko – wirtemberski
 margrabia brandenburski
 Rozpad Rzeszy
 Dzięki Złotej bulli Karol IV Luksemburski zapewnił wybór swego
syna Wacława vivente rege w 1376r.
 Wacław Luksemburczyk miał wrogów
 duchowni elektorowie doprowadzili do jego detronizacji
 Nowym królem Ruprecht Wittelsbach, palatyn reński
 Kraj w chaosie
 W 1411 r. królem Zygmunt Luksemburski, brat Wacława
 słabość Rzeszy wykorzystała Szwajcaria, która uniezależniła się
od Habsburgów na przełomie XIV i XV w.