Imperium Habsburgów

Wprowadzenie
Przeczytaj
Mapa interaktywna
Sprawdź się
 Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Brandi K., Cesarz Karol V. Powstanie światowego imperium , Oświęcim 2016.
Źródło: Brandi K., Cesarz Karol V. Powstanie światowego imperium , Oświęcim 2016.
Źródło: M. Ferenc, Epoka nowożytna. Teksty źródłowe, Warszawa 2001, s. 61.
Źródło: , [w:] Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe, oprac. Z. Boras, M.
Serwański, Poznań 1978, s. 157.
Źródło: , [w:] Historia powszechna 1500–1648. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S.
Cynarski, Kraków 1981, s. 112–153.
Źródło: Instrukcja Karola V dla Filipa II (1555 r.) , [w:] Historia powszechna 1500–1648. Wybór
tekstów źródłowych, oprac. S. Cynarski, Kraków 1981, s. 112–113.
Źródło: , [w:] Paweł Machcewicz, Tadeusz Miłkowski, Historia Hiszpanii, Wrocław 2009, s.
125.
Źródło: Fragment opracowania historycznego, [w:] Stanisław Grzybowski, Wielka historia
Polski. Dzieje Polski i Litwy (1506–1648 ), t. 4, Kraków 2000, s. 160.
Źródło: Ernest [syn cesarza Maksymiliana II], Fragment przedelekcyjnej opinii na temat
kandydatury na tron polski Ernesta Habsburga, [w:] Wiek XVI–XVIII w źródłach, oprac. S.B.
Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa 1999, s. 106.
Źródło: , [w:] S. Grzybowski, Wieka historia świata. Tom 6. Narodziny świata nowożytnego
1453-1605, Kraków 2005, s. 544.
Źródło: Wyczański A., Historia powszechna. Wiek XVI, Warszawa 1987.
 Imperium Habsburgów

Maria Teresa i Franciszek I z dziećmi na obrazie Mar na van Meytens, ok. 1755 r.
Źródło: Mar n van Meytens, Wikimedia Commons, domena publiczna.

W drugiej połowie XV w. pozycja rodu Habsburgów była już ugruntowana. Linia albertyńska
w 1437 r. odziedziczyła po Luksemburgach trony Czech i Węgier, ale wygasła już dwie
dekady później. Reprezentant drugiej linii, leopoldyńskiej, Fryderyk III Habsburg w 1440 r.
został królem Niemiec, a w 1452 r. cesarzem. To on rozpoczął realizację dalekosiężnych
celów dynastii, pierwszym było trwałe opanowanie korony cesarskiej, a drugim
zapewnienie Habsburgom pozycji mocarstwowej. Pierwszy zrealizował za swojego życia,
a pod realizację drugiego przygotował mocny fundament.

Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Twoje cele
Wyjaśnisz, dlaczego odpowiednio zawarte układy dynastyczne są korzystniejszą
formą zdobywania nowych państw niż wojny.
Opiszesz, jak za pomocą wsparcia finansowego można wygrać rywalizację o tytuł
cesarski.
Przeanalizujesz proces rozwoju, a następnie podziału imperium Habsburgów.
Przeczytaj

Początki kariery Maksymiliana I

Maksymilian I (1459‐1519) był tym przedstawicielem rodu Habsburgów, który wprowadził
dynastię w XVI stulecie i zbudował podwaliny pod jej przyszłą potęgę. Z woli ojca Fryderyka
III zawarł związek małżeński z Marią, jedyną córką księcia Burgundii Karola Śmiałego
(Zuchwałego). Śmierć Karola Śmiałego w 1477 r. w bitwie pod Nancy otworzyła drogę Marii
i Maksymilianowi do spadku po nim. Na drodze stanął jednak król francuski Ludwik XI,
który uważał, że całe dziedzictwo burgundzkie, będące lennem króla Francji, powinno do
niego wrócić, ponieważ Karol Śmiały nie miał męskiego potomka. Sprzeciw francuskiego
władcy doprowadził do wojny i podziału księstwa Burgundii. Maksymilian Habsburg
zachował Niderlandy, a Ludwik XI otrzymał hrabstwo Artois i Franche Comté, które jednak
wkrótce trafiły w ręce Habsburgów. W ten sposób w posiadaniu Habsburgów znalazł się
jeden z najbogatszych regionów gospodarczych Europy, którego liczne i zamożne miasta
posiadały rozwinięte rzemiosło, a korzystnie położone porty – rozległe kontakty handlowe.
Maksymilian I w 1486 r. został królem Niemiec, a w 1508 r. – cesarzem.

Proces rozrastania się potęgi Habsburgów na skutek polityki dynastycznej.

Źródło: Contentplus sp. z o. o. na podstawie, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
 Mapa posiadłości Habsburgów w Europie w XVI wieku
Źródło: Contentplus.sp. z o.o. na podstawie mapyonline.gwo.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.
„Ty, Austrio, żeń się szczęśliwie”
Cesarz Maksymilian I z rodziną: żoną Marią
Burgundzką, synem Filipem I Pięknym, wnukami
Ferdynandem I i Karolem V oraz Ludwikiem
Jagiellończykiem, mężem jego wnuczki Marii. Obraz
autorstwa Bernharda Strigela powstały po 1515 r.
znajduje się w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu.
Zwróć uwagę na przerośniętą wysuniętą dolną żuchwę,
która była charakterystyczną cechą Habsburgów? Jak
myślisz czego efektem mogła być ta deformacja
twarzy?
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Maksymilian I nie unikał wojen, ale dynastia
Habsburgów zyskała więcej dzięki jego
polityce dynastycznej i trafnym związkom
małżeńskim. W 1496 r. cesarz doprowadził
do ślubu swojego syna Filipa Pięknego
z Joanną (później nazwaną Szaloną), córką
Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda
Aragońskiego. Losy tej pary były tragiczne:
Joanna, która po śmierci Izabeli została
dziedziczką Kastylii, zapadła na chorobę
psychiczną i została odsunięta od władzy.
Wywołało to konflikt między jej ojcem
Ferdynandem Aragońskim a mężem
Filipem Pięknym, który zakończyła nagła
śmierć Filipa w 1506 r. Władzę w całej
Hiszpanii skupił w swoim ręku Ferdynand
Aragoński i sprawował ją do śmierci w 1516
r. Na swojego następcę wyznaczył on
wnuka, Karola Habsburga, syna odsuniętej
od władzy Joanny Szalonej i nieżyjącego
Filipa Pięknego.
Drugim kierunkiem polityki dynastycznej
Maksymiliana I była Europa Wschodnia.
W 1515 r. podczas zjazdu w Wiedniu,
w którym uczestniczył Maksymilian I,
Władysław, król Czech i Węgier, oraz król Polski Zygmunt Stary, zawarto dynastyczny układ
jagiellońsko‐habsburski. W razie wygaśnięcia czesko‐węgierskiej linii Jagiellonów spadek
po nich mieli przejąć Habsburgowie. Ponadto na mocy tego układu Maria (wnuczka
Maksymiliana I) została żoną Ludwika (syna Władysława Jagiellończyka), a Ferdynand (wnuk
Maksymiliana I) ożenił się z Anną (córką Władysława Jagiellończyka).

Tak starania Maksymiliana opisał Marcin Bielski, polski kronikarz i historyk, żyjący w latach
1495‐1575:

Fragment kroniki Marcina Bielskiego

“
Rok 1515 był znaczny spólnym zjazdem królów […]. Albowiem gdy
[cesarz] Maksymilian do Węgier patrzył, starał się o spowinowacenie
z Władysławem królem węgierskim i czeskim. Miał Władysław syna
Ludwika już koronowanego i córkę Annę jedyną miał i cesarz dwu
wnuków, Karola i Ferdynanda i Marię wnuczkę jedną […].
Źródło: M. Ferenc, Epoka nowożytna. Teksty źródłowe, Warszawa 2001, s. 61.

Imperium Karola V Habsburga

Wróćmy do Karola Habsburga, wnuka
Ferdynanda Aragońskiego. Po ukończeniu 15
lat objął on rządy w Niderlandach, a w 1517 r.,
po śmierci dziadka, został obrany królem
Hiszpanii. Panował w niej jako Karol I. W ten
sposób stał się spadkobiercą ogromnych
posiadłości trzech dynastii: niemieckich
ziem Habsburgów, znacznej części
dziedzictwa dynastii burgundzkiej
(Niderlandy i Franche‐Comté) oraz
hiszpańskiej Kastylii i Aragonii wraz z ich
posiadłościami włoskimi i właśnie
powstającym imperium kolonialnym. Dzięki
pieniądzom domów bankierskich Fuggerów
i Welserów wygrał rywalizację m.in. z królem
Młody Karol. Karol V (1500–1558) w bardzo
francuskim Franciszkiem i w 1519 r. został
młodym wieku został dziedzicem potężnego
wybrany na cesarza niemieckiego jako Karol
imperium: po ojcu Filipie I Pięknym odziedziczył
V. Niderlandy i Franche-Comté, (zwrócone
Habsburgom przez Francuzów), po śmierci dziadka
Imperium Karola V było mozaiką Ferdynanda II Katolickiego – Hiszpanię, Neapol,
rozrzuconych po całej Europie Zachodniej Sycylię, Sardynię oraz hiszpańskie posiadłości w obu
i Środkowej królestw i księstw. Każde z nich Amerykach i Afryce, a po śmieci dziadka
posiadało odrębny system władz. Nie istniała Maksymiliana I – posiadłości Habsburgów. Czy rację
miał Karol, który często powtarzał, że nad jego
nawet jedna wspólna stolica dla całego
posiadłościami słońce nigdy nie zachodzi?
imperium, a Karol V często zmieniał siedzibę
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
swojego dworu: w sumie 16 lat spędził
w Hiszpanii, 12 lat w Niderlandach i 9 lat
w Niemczech. W poszczególnych krajach w jego imieniu władzę sprawowali powołani
przez niego regenci, wicekrólowie i namiestnicy, np. bratu Ferdynandowi powierzył
władzę nad habsburskimi krajami dziedzicznymi w Niemczech.

W stronę kolonialnej świetności

Na lata panowania Karola V przypada okres ekspansji kolonialnej Hiszpanii, ale także wojen
z Francją o dominację w Europie Zachodniej i z Turcją Sulejmana Wspaniałego. Cesarz
zaangażował się również w walkę z gwałtownie rozprzestrzeniającą się reformacją. Wojny
religijne w Niemczech zakończyły się zawartym w 1555 r. pokojem w Augsburgu, którego
postanowienia Karol uważał za swoją porażkę, ponieważ nie przywracały jedności
wyznaniowej w cesarstwie i utrwalały zdobycze protestantów. W wyniku hiszpańskiej
ekspansji natomiast powstało ogromne imperium kolonialne w Ameryce Środkowej
i Południowej, z którego do metropolii płynęły niezmierzone bogactwa. Sukcesy w wojnach
włoskich zapewniły też Hiszpanii dominację na Półwyspie Apenińskim. W 1556 r. Karol
V abdykował i osiadł w klasztorze w Yuste w Hiszpanii. Dziedzictwo hiszpańskie wraz
z koloniami oraz tereny włoskie i niderlandzkie przekazał synowi Filipowi II, natomiast
posiadłości w Niemczech – bratu Ferdynandowi I, który w 1558 r. otrzymał również koronę
cesarską.

Imperium podzielone
Wraz z abdykacją Karola V dynastia habsburska podzieliła się na dwie główne linie:
hiszpańską i austriacką. Filip II objął także tron portugalski (w 1580 r.), który w posiadaniu
Habsburgów hiszpańskich pozostał do 1640 r. Jednak niepowodzeniem zakończyła się
próba podboju Anglii, Filip II stracił ponadto północne prowincje Niderlandów.
Abdykacja Karola V wg sztychu Hansa Hogenberga. Zwróć uwagę na wystrój i ceremoniał aktu abdykacji
Karola V.
Źródło: S. Grzybowski, Wielka historia świata. Tom 6. Narodziny świata nowożytnego 1453-1605, Kraków 2005, str. 549, tylko do
użytku edukacyjnego.

W Austrii od 1521 r. rządził Ferdynand, którego żoną była Anna Jagiellonka, córka
Władysława, króla Czech i Węgier. Kariera Ferdynanda rozwijała się w cieniu Karola V, ale
los mu sprzyjał. Ludwik Jagiellończyk, brat Anny, został po śmierci ojca królem Czech
i Węgier, a w 1526 r. poległ bezpotomnie w bitwie z wojskami Sulejmana Wspaniałego pod
Mohaczem. Tym samym przed Ferdynandem otworzyła się droga do objęcia obu tronów.
Ostatecznie Ferdynand został królem Czech, a walka o tron węgierski zakończyła się w 1541
r. podziałem kraju. Ferdynandowi przypadła w udziale zachodnia i północna część Węgier
oraz tytuł królewski. Natomiast próby zdobycia przez Habsburgów korony polskiej nie
powiodły się. W 1573 r. elekcję przegrał arcyksiążę Ernest Habsburg, dwa lata później cesarz
Maksymilian I, a w 1587 r. brat cesarza Rudolfa Maksymilian Habsburg, który po bitwie pod
Byczyną dostał się do niewoli polskiej.

Słownik
lenno

(łac. feudum) ziemia nadawana wasalowi przez seniora; wraz z ziemią wasal otrzymywał
prawo jurysdykcji nad mieszkańcami, a w zamian zobowiązywał się m.in. do rady
i udzielania seniorowi pomocy zbrojnej
regent

(z łac. regere – władać, kierować) osoba sprawująca władzę w zastępstwie władcy,

w okresie jego małoletności, choroby lub dłuższej nieobecności
namiestnik
 urzędnik sprawujący władzę na jakimś obszarze w imieniu lub w zastępstwie panującego
wicekról

urzędnik królewski sprawujący władzę nad danym terytorium w imieniu monarchy;

odpowiednik namiestnika i generalnego gubernatora kraju podległego monarsze
układ jagiellońsko-habsburski

Traktat zawarty pomiędzy Jagiellonami a Habsburgami w 1515 r. w Wiedniu, przewidujący

podwójne małżeństwo dzieci Władysława (Anny i Ludwika) z wnukami cesarza
(Ferdynandem i Marią) oraz zaprzestanie popierania Krzyżaków przez cesarza.
polityka dynastyczna

polityka prowadzona w interesie dynastii, której celem było uzyskanie nabytków

terytorialnych poprzez zawieranie odpowiednich małżeństw, sojuszy, porozumień
i umów.

Słowa kluczowe
dynastia Habsburgów, Ferdynand I, Filip II, Habsburgowie, imperium Habsburgów, Karol V,
Maksymilian I, Europa w XVI wieku, Europa w XVI–XVII w.

Bibliografia
Brandi K., Cesarz Karol V. Powstanie światowego imperium, Oświęcim 2016.

Grodziski S., Habsburgowie. Dzieje dynastii, Wrocław, Warszawa, Kraków, 1998.

Grzybowski S., Wielka historia świata. Tom 6. Narodziny świata nowożytnego 1453‐1605,
Warszawa 2005.

Mikulski K., Wijaczka J. Historia powszechna. Wiek XVI‐XVIII, Warszawa 2012.

Miłkowski T., Machcewicz P., Historia Hiszpanii, Wrocław 2009.

Parker. G., Filip II, przekład I. Szymańska, Warszawa 1985.

Wójcik Z., Historia powszechna XVI‐XVII w., wyd. XII, Warszawa 2012.

Wyczański A., Historia powszechna. Wiek XVI, Warszawa 1987.

Mapa interaktywna

Polecenie 1

Zapoznaj się mapą interaktywną i wykonaj poniższe polecenia. Wymień ziemie imperium
Karola V niewchodzące w skład cesarstwa.

Twoja odpowiedź

Źródło: Contentplus sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 2

Wyjaśnij przyczyny konfliktu habsbursko-osmańskiego.

Twoja odpowiedź

Polecenie 3

Rozstrzygnij, czy w skład Rzeszy wchodziły wyłącznie państwa niemieckie. Odpowiedź

uzasadnij powołując się na treść mapy.

Twoja odpowiedź
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸
Uzupełnij uproszczoną tablicę genealogiczną Habsburgów, dobierając postaci do właściwych
rubryk.

Maria Burgundzka Filip II Karol V

Ćwiczenie 2 輸

Wskaż zdania odnoszące się do postaci przedstawionych na ilustracji.

Maksymilian I i Maria Burgundzka, XV-wieczna ilustracja nieznanego autora.

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Postaci przedstawione na ilustracji to małżeństwo  / rodzeństwo  /

matka i syn  .
Maria Burgundzka wniosła Habsburgom Hiszpanię  / Czechy  / Niderlandy  .
Maria Burgundzka była matką Maksymiliana I  / Karola V  / Filipa I Pięknego 

i babcią Ferdynanda I  / Filipa II  / Fryderyka III  .

Ćwiczenie 3 輸

Do postaci przedstawionych na obrazie dobierz odpowiadające im w przyszłości godności.

Cesarz Maksymilian I z rodziną: żoną Marią Burgundzką, synem Filipem I Pięknym, wnukami Ferdynandem
I i Karolem V oraz Ludwikiem Jagiellończykiem. Obraz autorstwa Bernharda Strigela powstały po 1515 r.,
obecnie w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Postać Funkcja

Filip I Piękny

Ferdynand I

Karol V

Ludwik Jagiellończyk

cesarz i król Hiszpanii król Kastylii i książę Burgundii król Czech i Węgier

cesarz, arcyksiążę austriacki, król Czech i Węgier

Ćwiczenie 4 醙

Zapoznaj się z treścią tekstów źródłowych i uzupełnij tabelkę wpisując imię monarchy
z dynas i Habsburgów, za panowania których doszło w podległych im państwach do
wydarzeń opisanych w źródle.

Źródło A

“
Podajemy (więc) do wiadomości, że my rozważywszy dobrze
wymienione sprawy i powodowani ostateczną koniecznością, jak
powiedziano, za wspólną zgodą, uchwałą i zezwoleniem ogłosiliśmy
i ogłaszamy niniejszym króla Hiszpanii za pozbawionego
zwierzchnictwa, władzy, jurysdykcji i dziedzictwa tych krajów. […] A dla
tychże wymienionych przyczyn, większa część Zjednoczonych prowincji
za wspólną zgodą i zezwoleniem ich członków poddała się pod
zwierzchnictwo i rządy najjaśniejszego księcia d’Alençon itd. pod
pewnymi warunkami zawartymi i ułożonymi z jego wysokością.

Źródło: , [w:] Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe, oprac. Z. Boras, M. Serwański, Poznań 1978, s. 157.

Źródło B

“
Rozkazujemy teraz wam wszystkim wobec i każdemu z osobna […] pod
karą wyjęcia spod prawa i wywołania z kraju, ażeby po upływie
dwudziestu dni, które kończą się dnia czternastego tego miesiąca maja,
wyżej nazwanemu Lutrowi nie udzielali domu ani dworu, pokarmu ani
napoju, ani go nie podejmowali, ani też słowem lub czynem, tajemnie
lub publicznie nie okazywali mu żadnej pomocy ani poparcia, ani
ułatwienia, ale tylko, gdziekolwiek go potem spotkacie i znajdziecie,
możecie go ująć i wziąwszy do więzienia, dostarczyć go nam w całości.

Źródło C
“
W końcu Hiszpanie, ustawicznie niepokojeni przez Anglików, nie mogąc
doczekać się pomocy od księcia Parmy, zdecydowali się na odwrót
w dniu 9 sierpnia. I tak owa flota przez 3 lata z wielkim kosztem
przygotowana, w ciągu jednego miesiąca często napadana, w końcu –
po zamordowaniu wielu żołnierzy rozproszona […] opłynąwszy Brytanię,
Szkocję, Orkady strasznie nawiedzane przez burze, rozbicie okrętów
i wszelkie nieszczęście, bez sławy do domu wróciła.

Źródło: , [w:] Historia powszechna 1500–1648. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Cynarski, Kraków 1981, s. 112–
153.

Źródło A:
Źródło B:
Źródło C:

Napisz czego dotyczą teksty źródłowe.

tekst A
tekst B
tekst C
Ćwiczenie 5 醙

Na podstawie ilustracji i tekstu źródłowego określ, które zdania są prawdziwe, a które

fałszywe.

Abdykacja Karola V wg sztychu Hansa Hogenberga.

Źródło: S. Grzybowski, Wieka historia świata. Tom 6. Narodziny świata nowożytnego 1453-1605, Kraków 2005, str. 549, tylko
do użytku edukacyjnego.

“
Postanowiłem mój drogi synu przekazać w twoje ręce najwyższą władzę
nad moim państwem. […] Jako że liczba władców, którzy zrezygnowali
ze swej najwyższej władzy z zamiarem obdarzenia nią swoich
następców, jest bardzo mała, zrozumiesz, jak wielka jest miłość, jaką
żywię dla ciebie, będąc całkowicie przekonany o twojej dobroci i bardzo
pragnąc twej wielkości.

Źródło: , [w:] Historia powszechna 1500–1648. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Cynarski, Kraków 1981, s. 112–
153.
Unnamed

Zdanie Prawda Fałsz

Cytowany tekst źródłowy jest adresowany do Ferdynanda
 
I.
 Zdanie Prawda Fałsz
Karol V został zmuszony do przekazania władzy synowi
 
przez zbuntowaną arystokrację.
Po abdykacji Karola V imperium habsburskie zostało
 
podzielone na dwie części.
Akt abdykacji został dopełniony w celi więziennej.  
Ćwiczenie 6 醙

Przeczytaj tekst źródłowy i fragment opracowania historycznego, a następnie na ich

podstawie oceń, czy Filip II stosował się do rad Karola V w zakresie sposobu sprawowania
władzy.

Źródło A

“ Instrukcja Karola V dla Filipa II (1555 r.)

Ponieważ jest niemożliwe dla władców posiadających kilka domen

rządzić osobiście, muszą im towarzyszyć ministrowie, którzy pomogą im
nieść tak ciężkie brzemię. Z tego wynika, że niezwykle jest ważne, aby
byli uczciwi i rozumni. […]

Głęboką mądrością władcy jest, nie będąc dostatecznie zdolnym do

samodzielnego rządzenia, umieć wybrać odpowiednich ludzi i zaufać im.
W ten sposób władca wykorzystuje połączone zdolności kilku ludzi
i zyskuje więcej niż ten, który opiera się tylko na własnej wiedzy.
Nieszczęśliwym władcą może być nazwany ten, który nie ma zdolności
do samodzielnego rządzenia ani rozsądku, aby korzystać z mądrych rad
innych. […]

Nie myśl, że jakikolwiek władca nawet mądry i zdolny może coś zdziałać
bez dobrych ministrów.

Źródło: Instrukcja Karola V dla Filipa II (1555 r.), [w:] Historia powszechna 1500–1648. Wybór tekstów źródłowych,
oprac. S. Cynarski, Kraków 1981, s. 112–113.

Źródło B

“
[…] w większym niż zwykle stopniu decydował charakter króla. Filip II
był w pewnym sensie przeciwieństwem ojca – introwertyk nielubiący
kontaktów z ludźmi, oddany pracy papierkowej. Nie ufał
 współpracownikom, chciał mieć bezpośrednią pieczę nad wszystkimi
sprawami. […]

Filip II starał się zapoznać ze wszystkimi, nawet drobnymi sprawami,

które musiała rozstrzygać Korona.

Źródło: , [w:] Paweł Machcewicz, Tadeusz Miłkowski, Historia Hiszpanii, Wrocław 2009, s. 125.

Filip II w zasadzie stosował się do rad Karola V

Uzasadnienie
Ćwiczenie 7 難

Przeczytaj fragmenty opracowania naukowego i tekstu źródłowego, a następnie na ich

podstawie wskaż zdania oddające zapatrywania szlachty polskiej na kandydaturę Ernesta
Habsburga.

Źródło A

“ Fragment opracowania historycznego

Lecz z punktu widzenia całej, zjednoczonej Rzeczypospolitej

kandydatura habsburska [Ernesta] niosła istotne niebezpieczeństwo.
I w Niemczech, i na Węgrzech Habsburgowie prowadzili politykę
dynastyczną, a nie narodową: celem ich była władza absolutna, a nie
jedność terytorialna. […] Wprowadzili na Węgrzech i w Czechach
elekcję vivente rege [za życia króla], co skutecznie paraliżowało
jakąkolwiek możliwość zmian politycznych. Przykład zaś Rzeszy
i Węgier wzbudzał w Rzeczypospolitej uzasadnioną obawę, że wybór
Habsburga byłby równoznaczny z rozbiorem państwa, z oddaniem
Moskwie ziem ruskich, a Brandenburgii Prus Królewskich.

Źródło: Fragment opracowania historycznego, [w:] Stanisław Grzybowski, Wielka historia Polski. Dzieje Polski i Litwy
(1506–1648 ), t. 4, Kraków 2000, s. 160.

Źródło B

“
Ernest [syn cesarza Maksymiliana II]

Fragment przedelekcyjnej opinii na temat

kandydatury na tron polski Ernesta Habsburga

Commoda [korzyści]: 1. że zacny cesarski syn, 2. że czeski język

rozumie, 3. że wino z Węgier bez cła, […] 5. że ma być staranie o pokój
(ze) strony Prus, Inflant, o Bar i nawigacyą narewską. Incommoda
[szkody] 1. że pan młody, musiałby mieć gubernatory, 2. że z narodu
niemieckiego, nam zawżdy przeciwnego, 3. że bliski naród jego,
wycisnąłby nas ode wszystkiego, 4. co się innym dzieje, to jest Węgrom,
Ślęzakom, Czechom, stałoby się to i Lechom, 5. niepokój z Turkiem,
z Tatary, z Moskwą, z Wołochy, […] 7. już by się Polakom nie nadziewać
[spodziewać] elekcyej, boby oni z nas sobie dziedzictwo uczynili […].

Źródło: Ernest [syn cesarza Maksymiliana II], Fragment przedelekcyjnej opinii na temat kandydatury na tron polski
Ernesta Habsburga, [w:] Wiek XVI–XVIII w źródłach, oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa 1999, s.
106.

 Szlachcie nie odpowiadało cesarskie pochodzenie Ernesta.

 W Polsce obawiano się odnowienia wojny w Inflantach.

 Szlachta obawiała się wprowadzenia w Polsce absolutyzmu.

Szlachta dostrzegała możliwość wzrostu zagrożenia ze strony wschodnich sąsiadów


Polski.

W Polsce obawę wzbudzało priorytetowe traktowanie interesów dynastycznych


Habsburgów.
Ćwiczenie 8 難

Korzystając z mapy interaktywnej, potwierdź trafność poniższej sentencji: wymień dwóch

przedstawicieli dynas i Habsburgów, których małżeństwa przyczyniły się do powiększenia
posiadłości Habsburgów w Europie. W tabeli wypisz imiona Habsburgów, imiona ich
małżonek i ziemie, które dzięki ich małżeństwu przeszły w posiadanie dynas i.

“ Na temat działań Habsburgów wypowiedział się w

poetyckiej formie Maciej Korwin:

Inni prowadzą wojny, tyś szczęśliwa Austrio w małżeństwie

Bowiem te królestwa, które innym dał Mars, tobie dała Venus

Źródło: , [w:] S. Grzybowski, Wieka historia świata. Tom 6. Narodziny świata nowożytnego 1453-1605, Kraków 2005, s.
544.

Ziemie przejęte przez

Habsburgowie Żony
Habsburgów

Maria Burgundzka

Kastylia i Aragonia

Ferdynand
Dla nauczyciela

Autor: Martyna Wojtowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Imperium Habsburgów

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

XVII. Europa w XVI–XVII w.

Uczeń:

1. przedstawia drogę do nowego modelu monarchii europejskich w epoce nowożytnej,

z uwzględnieniem charakterystyki i oceny absolutyzmu francuskiego;

2. charakteryzuje konflikty polityczne w Europie, z uwzględnieniem ekspansji tureckiej

i charakteru wojny trzydziestoletniej;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

wyjaśni, dlaczego odpowiednio zawarte układy dynastyczne są korzystniejszą formą

zdobywania nowych państw niż wojny.
opisze, jak za pomocą wsparcia finansowego można wygrać rywalizację o tytuł cesarski.
przeanalizuje proces rozwoju, a następnie podziału imperium Habsburgów.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:

rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

analiza materiału źródłowego (porównawcza);
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel poleca jednemu uczniowi lub uczennicy przeczytanie wyświetlonego

tematu zajęć. Wspólnie ustalają kryteria sukcesu.
2. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Praca w grupach z treścią e‐materiału. Każda z nich opracowuje fragment materiału

z sekcji „Przeczytaj”:
Grupa 1 – Początki kariery Maksymiliana I;
Grupa 2 - „Ty, Austrio, żeń się szczęśliwie”;
Grupa 3 - Imperium Karola V Habsburga i W stronę kolonialnej świetności;
Grupa 4 - Imperium podzielone.
Po zakończeniu pracy przedstawiciele zespołów prezentują przydzielone zagadnienie.
Pozostali uczniowie sporządzają notatki, mogą zadawać pytania i weryfikować
przedstawione informacje.
2. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Nauczyciel czyta polecenie 1: „Wymień
ziemie imperium Karola V niewchodzące w skład cesarstwa.” i poleca uczniom, aby
w parach wykonali zadanie w oparciu o wskazówki zawarte w e‐materiale.
3. Nauczyciel czyta polecenie 2: „Wyjaśnij przyczyny konfliktu habsbursko‐osmańskiego.”
i poleca uczniom, aby wykonali je w parach. Wybrana osoba prezentuje propozycję
odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie
potrzeby uzupełnia ją, udziela też uczniom informacji zwrotnej.
 4. Uczniowie wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia w różnych układach:
samodzielnie, następnie w parach lub grupach, a na koniec wspólnie. Omawiają
poprawność wykonanych ćwiczeń, nauczyciel udziela informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Jako podsumowanie lekcji „Imperium Habsburgów” nauczyciel może wykorzystać

zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałam/Przypomniałem sobie, że... Co było dla mnie łatwe... Czego się
nauczyłam/nauczyłem... Co sprawiało mi trudność...
2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów,
udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

1. Wykonaj w domu ćwiczenia niezrealizowane na lekcji.

Materiały pomocnicze:

Wielka historia świata. Tomy 1‐12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii
Umiejętności); Świat Książki 2004‐2006.
Wielka historia Polski, tomy 1‐10; Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.
Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011‐2019.
E. Brudnik, A. Moszyńska, B. Owczarska, Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie.
Przewodnik po metodach aktywizujących, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2011.
Wybór tekstów źródłowych do wskazanej epoki.

Wskazówki metodyczne:

Informacje z sekcji „Mapa interaktywna” mogą być wykorzystane w trakcie lekcji do

pracy uczniów w parach lub samodzielnie.