Dialogu Kosov-Serbi vazhdon

Kosova dhe Serbia do t diskutojn pr transportin rrugor, hekurudhor dhe ajror, kompensimin e dmeve t lufts, demarkacionin e kufirit dhe pr shtjen...
Faqe 5

Nga Sejdi BERISHA

Faqe 6 Faqe 10

Faqe 13

Faqe 24

Shqipria, ky vend q po hedh drit t re n turizm dhe histori...!

Atifete Jahjaga: Kosova drejt ditve t reja

MoneyGram dhurata pr nxnsit e shkollave shqipe

Kompania e drgimit t parave Money Gramm ka shprndar disa dhurata pr fmijt...

JANAR 2012

Nr. 13

Editor in Chief: Fatmir Terziu [ Tel.: 07854224291]

GAZETE E KOMUNITETIT SHQIPTAR N BRITANIN E MADHE

e-mail: albaniannews.gazeta@gmail.com

KATR VJET REPUBLIKA E KOSOVS

Nga Dr. Muhamet Hamiti* Teksa i afrohemi fests son, 17 shkurtit t Pavaris s Kosovs, na kapin ndjenja gzimi e prmbushjeje pr synimin e madh, q sht realizuar m 2008. Gjat vitit kjo ndjesi i dorzohet padiktueshm realitetit jets q jetohet me mundsit, me vshtirsit, me arritjet dhe me dshtimet. Dita e Pavarsis son sjell momente t lartsimit shpirtror, si ndodh me festat kombtare, me prvjetort e ngjarjeve t shnuara n historin ton, qofshin jubilare apo jo. Pika kthes e liris dhe e pavarsis s Kosovs, q prmbledh harku kohor 1999 2008, shnon kulmin pr nj pjes t madhe t popullit ton, ndrsa fillimin pr pjesn tjetr, edhe m t madhe n perspektiv, pr shtetasit e lindur dhe t rritur n Republikn e Kosovs. Pas stuhis s prpjekjeve, t vuajtjeve, t tragjedis, t lufts,

t liris dhe t lavdit n fundshekullin e kaluar dhe n fillim t ktij tonit, Kosova sht vendosur fuqishm n hartn politike t bots, ndonse ende nuk sht integruar plotsisht n sistemit ndrkombtar . Kemi 85 njohje ndrkombtare n fillim t 2012-shit. Jemi shteti m i ri i bots, por jo m i riu i bots. Rindrtimi fizik, shpirtror dhe institucional i Kosovs, bashk me rimarrjen fillestare t

jets ekonomike, sht kurorzuar me shpalljen e pavarsi m 2008. Mirpo, kjo periudh nistore e shtetit ton ka qlluar t jet koh e krizs globale ekonomike, prej 2008-shit e kndej, q e ka br m t vshtir konsoldimin e plot t Kosovs n rrafsh shoqror e ekonomik. Mbas fests, kthehemi n realitet, q sht puna pr zhvillim ekonomik, pr reforma t gjithanshme n fushat jetike t

sistemit ton shtetror. Puna do t jet e prditshme, rezultatet dhe realizimet m pak t bujshme se liria dhe pavarsia e Kosovs. Prandaj, n vitin e brisht 2012, ndryshe nga viti i brisht dhe i mrekullueshm 2008, qytetart dhe politika jon, t gjith kosovart dhe nj pr nj, duhet ta ken ekzistencn e shtetit t Kosovs fakt t vetkuptueshm dhe t mirqen. N rrugn tutje, t punojm e t je-

tojm si e gjith bota, me sprovat e vitit, q, si po duket, do t jen shum t mdha, pr Evropn dhe pr euron n radh t par, por edhe m gjer. (Muhamet Hamiti sht ambasador i Republiks s Kosovs n Mbretrin e Bashkuar. Po ashtu ambasador jorezident n Republikn e Irlands dhe n Zeland t Re).

njoftimi Sipas ktij njoftimi paraprak msohet se shoqata Ardhmria do t mbaj Ardhmria aktivitete n zona t ndryshme Greenwich, si n Greenwich, Lewisham, Westminster, Southwark, Westminster, Fullham, Hammersmith dhe Fullham, Brent Cross. Barnet, dhe Brent Cross. M tej citohet se kjo ngjarje do t Town mbahet n Hammersmith Town ka hall, ashtu si ka qen mbajtur atje pr pes vitet e fundit. Ne kemi knaqsin pr t ju ftuar t gjith pr t u br pjes n ngjarjen e rndsishme festive prket prkujtimor ujtimore q i prket dits prkujtimore t Kosovs, Pavarsis s Kosovs, - thuhet njoftim. n kt njoftim.

Prvjetori i Pavarsi s Kosovs sht n prag. Kt vit ky festim prkon me vitin e shqiptarve, vitin e 100 vjetorit t Pavarsis Kombtare. Si i till ai ka domethnien e tij t veant. Kshtu ky festim si zakonisht nn drejtimin e z. Lutfi Vata, drejtor i shoqats Ardhmria do t bhet m dat 11 Shkurt n orn 18:00 n Hammersmith Town Hall. Nj ftes e drejtuar deputetve t Parlamenitt Britanik prcakton m qart se Ne komuniteti shqiptar n Mbretrin e Bashkuar i prbr nga disa shoqata shqiptare me synim integrimin n Mbretrin e Bashkuar, do t organizojm festimin e Dits s Pavarsis t Kosovs, n Hammersmith Town Hall m 11 shkurt 2012. Sipas ktij njoftimi paraprak msohet se shoqata Ardhmria do t mbaj aktivitete n zona t ndryshme si n Greenwich, Lewisham, Southwark, Westminster, Hammersmith dhe Fullham, Barnet, dhe Brent Cross. M tej citohet se kjo ngjarje do t mbahet n Hammersmith Town hall, ashtu si ka qen mbajtur atje pr pes vitet e fundit. Ne kemi knaqsin pr t ju ftuar t gjith pr t u br pjes n ngjarjen e rnd-

PAVARSIA E KOSOVS
Hammersmith Town Hall, 11 Shkurt, ora 18:00
sishme festive q i prket dits prkujtimore t Pavarsis s Kosovs, - thuhet n kt njoftim. Kjo do t jet nj mnyr e bukur pr komunitetin ton pr t ardhur e mbledhur s bashku dhe festuar kt dit t shnuar. M shum se 1000 njerz pritet t marrin pjes, s bashku me autoritetet kryesore t komunitetit ton dhe kryetarve t komunave nga njsit bashkiake ku ne jemi antar aktiv t zonave ku ata operojn dhe me pjesmarrjen e dy Ambasadorve tan nga Shqipria dhe Kosova n Londr, me

shpresojm Ne shpresojm q t gjith ju do t jeni n gjendje pr t qen t pranishm komunitetin bashku dhe festuar me komunitetin ton dhe t gzojm s bashku me aktivitete t duke prfshir shfaqjet kulturore ulturor shumta, duke prfshir shfaqjet kulturore nga fmijt tan, kngtar t mirrnjohur shqiptar etj.
pjesmarrjen e prfaqsuesve nga qeverit e Kosovs dhe asaj t Shqipris. N kt fest do t jen edhe mjaft prfaqsues nga shoqatat vullnetare dhe antar t organizatave t tjera shqiptare q funksionojn n Mbretri t Bashkuar.. Ne shpresojm q t gjith ju do t jeni n gjendje pr t qen t pranishm dhe festuar me komunitetin ton dhe t gzojm s bashku me aktivitete t shumta, duke prfshir shfaqjet kulturore nga fmijt tan, kngtar t mirrnjohur shqiptar etj. Ju lutem ndiqni n vazhdim gazetn ton dhe websitin e saj pr m shum informacion lidhur me kt eveniment t rrndsishm festiv.

Drit pr t ardhmen e integrimit

gazhuar se kurr dhe mjaft shoqata kan treguar prkushtimin e tyre. Ai ka theksuar se shoqata Ardhmria po ecn prpara dita-dits, duke u br nj faktor mjaft i rrndsishm dhe vendimtar n edukimin e brezit t ri shqiptar. M tej zoti Hasani citon se ktu n Londr kto rezultate jan t dukshme n edukimin e brezit t ri dhe mbajtjes gjall t tradits dhe t kulturs shqiptare, gjuhs, dokeve dhe zakoneve dhe rruajtjen e identitetit shqiptar. Duke u prqndruar n arritjet e shqiptarve dhe n angazhimin e mjaft intelektualve z Hasani citon se sht knaqsi e madhe t shikosh se si fmijt e lindur n Britani nga prindr shqiptar msojn me aq shum dshir gjuhn e bukur shqipe. Un kam knaqsin t vizitoj disa nga shkollat ku msohet gjuha shqipe, ku lvrohet kultura jon nga nj numr i madh nxnsish dhe me t vrtet jam impresionuar me nivelin e prgatitjes s nxnsve dhe po ashtu edhe me nivelin e msimdhnies nga msuesit e talentuar dhe t palodhur. Ardhmria i ka shkollat e saj, ashtu si edhe mjaft shoqata t tjera q kontribuojn n kt fush. Shkollat e Ardhmria jan n estminster, Hammersmith, Southark, Leisham, Greenich, Kilburn etj. Stafi arsimdhnsve sht i kompletuar. Zoti Hasani vshtrimin e tij pr nj vit q lam pas e shikon t pandar me angazhimin kolektiv, por n vecanti ai shikon t udhs t falenderoj z Vata pr prkushtimin n krye t Ardhmria, stafin e Ambasadave t Shqipris dhe Kosovs nn drejtimin e Dr Teuta Starovs dhe Dr. Muhamet Hamitit etj. Zoti Hasani e shikon qllimin dhe misionin e komunitetit dhe shoqatave t tij si nj angazhim t ri dhe t prkushtuar, pasi e ardhmja shton ai duhet t jet e shqiptarve n tr angazhimin dhe integrimin e tyre. Gjat analizs s tij ai e shikon domsodoshmri rritjen e prkujdesit prindror pr fmijt 5 deri 15 vjecar n rruajtjen dhe msimin e gjuhs shqipe. Ai shton se ardhmja duhet projektuar m mir dhe jo vetm me raste festash, ku modelet e festimeve jan fantastike si pjes e angazhimeve. Ai m tej shton se Nepermjet ketij artkulli do te doja po ashtu te pershendetja edhe te gjitha shoqatat shqiptare qe merren me edukimin e brezit te ri te shqiptareve kudo ne Britani dhe ti uroja per punen e

Nga Naim Hasani Avokati i mirnjohur i komunitetit shqiptar n Britani t Madhe, njkohsisht edhe Kryetar (Chair) i Bordit t shoqats Ardhmria koh m par n nj artikull t tij ka parashtruar thuajse t gjitha arritjet dhe rezultatet n rritje t nj viti q lam pas. Zoti Hasani n artikullin e tij thekson se komuniteti shqiptar ka qen m i an-

tyre. Do te deshiroja qe te gjitha shoqatat ku jane, te koordinojne edhe me mire punen dhe te bashkohen ne qellimin e tyre primare, ne sherbim te interesave kombetare dhe perzantimin sa me dinjtoz dhe koheziv te komunitetit shqiptar ne Britani. Nepermjet gazetes Albanian Nes, sht arritur te prezantohet para shqiptareve puna e shkelqyer e bere deri tani po edhe te nxjerre ne pah probleme te jetes se perditshme qe preokupojne komunitetin tone ne Britani. Dua me kete rast te pergezoj kryeredaktorin e gazetes zotin Terziu per punen e tij mjaft profesionale dhe korrekte. Me kete rast nuk mund te le permendur edhe mbeshtetjen e fuqishme qe Ardhmeria ka gezuar kohet e fundit edhe nga Jeish lobby dhe finacieri i Ardhmerise Joel Galer prezent ne shtetin shqiptar dhe ate te Kosoves ku eshte mirepritur me nje vlersim teper te madh.

Eagles United FC plane afatgjata pr 2012-tn

Nga Andi Terziu Eagles United FC sht nj nga organizimet m t plqyeshme shqiptare n mjediset sportive pr organizimin, drejtimin, strvitjen dhe angazhimin e talenteve n futboll. Nj nga organizimet q krkon prdit e m shum vmendjen e radhs. Promotori i mjaft aktiviteteve t Eagles United FC Petrit Abazi sht edhe njeriu q krkon m s shumti angazhime konkrete. Presidenti i Eagles United FC Kreshnik Qela ka ndrtuar dhe aktivizuar ambicje kolektive dhe m tej synon q talentt shqiptar e m s shumti t rrinjt e aktivizuar tek Eagles United FC t ken shance dhe mundsi t reja pr vitin 2012. Duhet theksuar edhe njher se Eagles United FC zhvilloi nj turne futbolli n Kosov. Nga data 22 deri 28 Tetor 2011 Eagles United FC organizoi katr ndeshje miqsore me KF Prishtina u15, KF 2 Korriku, KF Flamurtari nga Prishtina dhe me KF Lepenci U15 n Kaanik. Eagles United FC zhvilloi ndeshjen e par me KF Prishtina U15 m 24 tetor. Rezultati nuk ishte i mir pr Eagles United FC. Ky klub humbi me rezultat shtat me nj (7-1). N rezultat ndikoi shume lodhja e femijeve prej rruges se ata ishin pa gjum, sepse nj dit para lojs ata udhtuan n Prizren. Kshtu ata ishin gjat tr dits dhe ata nuk pushuan mir at nat. Kjo ndikoi n loj. Nj nga drejtuesit e Eagles United FC shprehet se Ne bm loj t mir n 25 minutat e pjess s par sa rezultati ishte 1-1 dhe pastaj lodhja e bri t vetn dhe n pjesn e dyt pranuam 6 gola tjera, poashtu KF Prishtina kishte 3 ose 4 lojtar m t rritur t moshs 17 vjeare pr t ciln ne nuk ishim n dijeni dhe e kuptuam pas 2 ditve.Eagles United FC u prit edhe nga kryetari i Federates s Futbollit te Kosoves z. Fadil Vokrri dhe nga nenkryetari Agim Ademi, t cilt bn nj pritje shum t mir n zyrat e federates. Eagles United FC dshiron me kt rast q t falenderoj tr kt mikpritje t thell zyrtare. N ndeshjet e Eagles United FC ishte i pranishm edhe zvends Ambasadori i Britanis s Madhe n Kosov, Joe Preston, i cili ishte lajmruar q m par. Zoti Petrit Abazi

na sqaron N ndeshjen e par Eagles United FC me KF Prishtina ishte nn pranin e mediave, Televizoni kombtar KTV dhe RTK, ku kishte edhe ca intervista pr shtyp nga un si Promoter dhe trajneri Fatmir Reica. Ndeshjen e dyt na sqaron z Abazi e luajtm t martn m 25 Tetor me KF 2 Korriku. Ndeshja u luajt n stadiumin e Prishtins. Kjo u humb nga ana e Eagles United FC me nj rezultat 2-0. Zoti Abazi sqaron se Nuk ishte ekipi shum m i mir se i joni por fmijt ishin shum t lodhur dhe t demoralizuar nga humbja e par. Loja e trete u zhvillua ne Stadiumin e Flamurtarit ne Prishtine te Merkuren me 26 Tetor ku arritem te shenojme fitore ndaj KF Flamurtarit me rezultat 1-0. Loja e katrt u zhvillua ne Kaanik me KF Lepencin ku Eagles United FC humbi 2-1.Por edhe pse rezultatet nuk foln mir, qllimi nuk ishte tek ta. Eagles United FC kishte synim vizitn me qllim miqsor. Gjithashtu Eagles Unit-

ed FC kishte synime eksperiencash n kt turne. Kjo ishte hera e par me t ciln Eagles United FC shnonte vizitn e nj ekipi klub-futbolli nga Britania e Madhe. Fmijt e Eagles United FC vizituan edhe Gropn Tektonike Gadime n 25 Tetor, dhe t Marten i gjithe ekipi me 16 futbolliste dhe 2 trajnert e klubit dhe presidenti i klubit ishin te ftuar ne emisionin shum t shikuar ne RTK n OXygen Sho t drejtuar nga Besim Dina. Aty ata patn rastin t flisnin rreth Eagles United FC. Zoti Petri Abazi, promotori dhe organizatori i ktij evenimenti thekson se ishte nj knaqsi e vecant q iu dha rasti t luanin me KF Prishtina kur dihet se ky klub ka nj eksperienc dhe nj tradit t hershme. KF Prishtina ekziston q nga viti 1922 dhe ka nj akademi t prsosur futbolli. M tej sipas zotit Abazi msojm se edhe KF Prishtina U15 nuk kishte humbur asnj ndeshje n nj periudh prej dy vjet e gjysm.

Pra 2012-ta sht dhe mbetet prioriteti i Eagles United FC q synon t ris edhe potencialin e tij t angazhimeve, aktiviteteve dhe shtimin e grupmoshave sportive. Eagles United FC sht thuajse i vetmi organizim sportiv shqiptar n Britani t Madhe n kt spektr. Ne jemi dhe do t mbetemi n krah t ktij klubi dhe me kt rast i urojm Gzuar dhe mbarsi n 2012-tn!

DUHEN FALENDERUAR DHE PRSHNDETUR PRZEMRSISHT:

Petrit Abazi Promotor Fatmir Berisha Mekanik The German Car Centre dhe MOT i autorizuar Ali Dula Estate Agent n Kilburn Lane Xhavit Kastrati Body Work dhe Autolarje

Integrimi
Marr nga DW Kosova dhe Serbia do t diskutojn pr transportin rrugor, hekurudhor dhe ajror, kompensimin e dmeve t lufts, demarkacionin e kufirit dhe pr shtjen e t pagjeturve. Prishtina dhe Beogradi do t vazhdojn bisedimet gjat janarit, pr tri shtje: energjetikn, telekomunikacinin dhe prfaqsimin e Kosovs n nisma rajonale. Data e sakt e takimit t radhs akoma nuk dihet. Por t dyja palt, Prishtina edhe Beogradi, konfirmojn se dialogu do t vazhdoj. Udhheqsja e delegacionit te Prishtins Edita Tahiri, i tha Deutsche elles se gjat takimeve t Janarit do t diskutohen edhe shtje tjera. DIALOGU VAZHDON GJAT MUAJIT JANAR Dialogu do t vazhdoj gjat muajit Janar. Besoj se nga mesi i muajit do ta kemi takimin e radhs dhe do t diskutohen shtjet q tashm jan n axhend: bashkpunimi rajonal, energjia dhe telekomunikacioni. Po ashtu mendoj se gjat muajit Shkurt mund t kemi edhe nj raund tjetr bisedimesh pr shtjet si transporti rrugor dhe hekurudhor, transporti ajror, kompensimi i dmeve t lufts, demarkacioni i kufirit, shtja e t pagjeturve dhe shtje t tjera q krkojn zgjidhje, thot Edita Tahiri.

Dialogu Kosov-Serbi vazhdon

Udhheqsi i ekipit t Beogradit Borisllav Stefanoviq, ka thn se pala serbe ka krkuar q n shtjen e prfaqsimit rajonal t Kosovs t merret parasysh Rezoluta 1244 e KSit. Por, kryenegociatorja kosovare Edita Tahiri, thot se nuk sht hera e par q Serbia v kushte n kuadr t dialogut. Sipas saj, Serbia tashm ka

Serbia tashm ka marr obligime n raport me Bashkimin Evropian dhe ato duhet zbatuar, nse vrtet dshiron q ta merr statusin e vendit kandidat pr antarsim n bashkimin evropian.

marr obligime n raport me Bashkimin Evropian dhe ato duhet zbatuar, nse vrtet dshiron q ta merr statusin e vendit kandidat pr antarsim n bashkimin evropian. SERBIA NUK MUND T V KUSHTE Qndrimet penguese n

Pena t komunitetit shqiptar

Prshndetje t rinj dhe t vjetr!

Nga Hyda Ismaili Gjej rastin m t bukur q kt vit t ri t zgjoj vitet, t shkund shekujt q shkuan e van e tju sjell sa m pran me urimin e madh: Gzuar! Kan kaluar vite. Vite plot jet e drit. Vite me halle e pun, vite t arta, vite plot ndrra e vite t pagjum. N rrjedh t tyre jemi tretur, kemi humbur npr rrugt e Atdheut, udhkryqeve t bots, xhunglave t emigrimit. Po prap kemi mbetur, pavarsisht nga pozita, karriera pushteti, si kemi qen miq e shok t mir me drit e me hn, ndonse t gjithve bora e viteve mbi krye na ka rene. Nuk plaket zemra ku folene ka kenga. Me disa kemi 20-30 vite t larguar, me disa t tjer mbi 30-40 vite pa u par, po prap duket sikur jemi ndar dje, pas nj takimi n kafen. E bukur sht jeta, e gjat sa smatet me shekuj dhe e shkurtr sa nj pik loti q bie nga syri n tok. Ndoshta me disa mund t shihemi prsri dhe mund ta pim nj kafe, ndoshta me disa t tjer asnjher. Fatet kshtu jan prcaktuar. N universin ton t prbashkt jemi t gjith ashtu si kemi qen, miq e shok t mir, yje t largt n nj qiell t pastr me han. Jeta pa miq e shok ska vler. na duhet paraja, pushteti, lavdia, kur mes shoqris ka lezet, kendon zemra, hidhet vallja, pihet me qejf vera dhe rakia. Kudo q jeni ju dua fort. Kete nate, ne prag te vitit te ri, mbushini gotat plot e ta pim me urimin e madh: GZUAR VITIN E RI! GZUAR NGA JET E MOT! Shndet, paqe, lumturi n do zemr e shtpi!

Prshndetje, miq e shok, prshndetje! Shndet e lumturi pai dhe pr 100 vjet! Dhe pse vitet kan ikur e kan br tutje Kemi mbetur t rinj si dikur, njzet. Mbi supe mbajm nj mal me halle, Nj mal me gzime n zemr mbajm. Me miq e shok jeta rrjedh si ujvar, Familja sht thesar mbi thesar. Ju dua shum, ju kam n zemr . Sa shum me kini munguar. Kt vit t ri, ju ndiej m pran. Le t rrjedh pr t gjith urimi i bardh Gzuar !....................................... Le ta ngrem pran sofrave nj got. Pr njri-tjerin ta pim nj shndet Me nj z le t thrrasim gazplot: Gzuar Vitin e ri 2012!

kuadr t dialogut nga pala serbe nuk jan risi pr paln kosovare. Pikrisht kto qndrime t Serbis bn q ajo n Dhjetor t mos e merr statusin e vendit kandidat pr antarsim n BE. Mendoj se Serbia tash nuk mund t v kushte. Kosova sht shtet i pavarur, ka kushtetutn e saj dhe Kosova nnshkruan dhe zbaton marrveshje t cilat jan n harmoni t plot m kushtetutn dhe ligjet e saj, thot Edita Tahiri. Ndrmjetsi i Bashkimit Evropian n dialogun KosovSerbi, Robert Cooper, ka deklaruar pr mediet serbe se ai nuk do t merret me kushtetutat e Serbis dhe Kosovs. Atij i intereson q t gjej zgjidhje praktike pr t dyja palt. Pr kto qndrime t ndrmjetsit Robert Kuper, Edita Tahiri thot: BE sht ndrmjetsues n kt dialog dhe ky sht qndrim korrekt ndaj palve. Ndrsa palt jan ato q bjn marrveshje, natyrisht me garancit e BE-s. Por ne i kemi vijat e kuqe dhe t gjitha marrveshjet duhet t jen n harmoni me kushtetutn e Kosovs, thot Edita Tahiri. VSHTIRSI GJAT RRJEDHS S DIALOGUT Sidoqoft, ndrmjetsi i BEs Robert Cooper ka thn se ka pasur shum vshtirsi n arritjen e marrveshjeve t deritashme Kosov-Serbi. Vshtirsi sipas tij, do t ket edhe n t ardhmen. Edita Tahiri, parasheh se do t ket edhe vshtirsi shtes, sepse n pranver do t mbahen zgjedhjet n Serbi. Ndrkoh q edhe n Kosov gjat vitit 2012 parashihen zgjedhjet presidenciale. Kjo mund t shkaktoj ndrprerje t prkohshme t dialogut. Edita Tahiri prjashton mundsin q viti 2012 do t shnoj edhe fundin e dialogut teknik Kosov-Serbi.

Reportazh
duke shtitur pr t shijuar edhe bukurit tjera q po i madhshton dhe po i vn n jet Shqipria. Kjo sht knaqsia, komenti i s cils sht i gjat dhe do t nevojiten edhe libra pr ta analizuar, studiuar dhe respektuar kt thesar kombi. Ditt kaluan shpejt, por ktu dua t theksoj se hasm edhe shqiptar nga t gjitha viset e Kosovs, Shqipris dhe t Maqedonis, por edhe familje q kishin ardhur pr t pushuar nga Franca, Anglia, nga Bullgaria dhe Hungaria por edhe nga Italia.

Shqipria,
Nga Sejdi BERISHA ...Punishtet na trimronin shpresn se kjo tok do t arrij shum duke ndrruar edhe shumka n histori por edhe n ngjitjen e arnave, pr ta kthyer trsin origjinale t vazhdimit t rrjedhave q popullin me decenie e shekuj e kan bezdisur dhe e kan ndrydhur nga m t ndryshmet shtypje dhe tortura. Gjithkah vrejm dritn q hedh magjistralja, e cila etshm por me gzim ka vazhduar gjarprimin edhe n pjesn e Kosovs. Tuneli i Kalimashit-madhshti historike e kombit dhe e atdheut.

ky vend q po hedh drit t re n turizm dhe histori...!

jm nj tjetr frymmarrje t jets. Prgjat rrugs, kantieret dhe punishtet na trimronin shpresn se kjo tok do t arrij shum duke ndrruar edhe shumka n histori por edhe n ngjitjen e arnave, pr ta kthyer trsin origjinale t vazhdimit t rrjedhave q popullin me decenie e shekuj e kan bezdisur dhe e kan ndrydhur nga m t ndryshmet shtypje dhe tortura. Gjithkah vrejm dritn q hedh magjistralja, e cila etshm por me gzim ka vazhduar gjarprimin edhe n pjesn e Kosovs. Tash, askush nuk e rrudh as trupin as mendjen kur afrohet tek kufiri, sepse aty nuk ka ndales. Por edhe nse ka, ka vetm formale, dhe njerzit hapin kraht drejt shkrepave t veriut, duke i br dy paralele t ksaj toke t shqiponjave; tokn dhe malet e shkmbinjt e thepisur, mbi t cilt dikur veneronin shqiponjat dhe tash tretin mendjen pr ta ringjallur kt pjes t ciln e prshkon dhe e madhshton vepra m madhore, e cila vetm bashkon dhe afirmon e tregon begatit e vendit, e ajo sht magjistralja, tamam Rruga e Kombit. Dikur, n fillim, npr kt rrug qarkullonin numr i vogl automjetesh, sepse akoma dukej si ndrr t ciln duhet testuar. Tash, ajo sht nj mbretresh e cila n gjirin e vet ngroh dhe bart qindra e qindra automjete, t cilat sjellin zhvillimin kulturor, ekonomik mbase edhe industrial. Kjo sht tash ajo pjes e atdheut e cila pr do dit ngre zrin pr tu bashkuar pr integrim t plot n botn e civilizuar. I afrohemi tunelit historik n Kalimash, dhe sa m shum q ti afrohesh ksaj madhshtie historike t vendit, vetm kush nuk do apo ai q nuk e vran mendjen, se vren dhe sheh nj fillim t mbar t transformimit t ktyre vendbanimeve. Ndrkaq, mu n hyrje t ktij objekti madhshtor, i diktojm rregullat e reja t sjelljes dhe t jetess. Kt na imponon bukuria dhe madhorja e bashkkohores s nj objektet t infrastrukturs, q sot rrall edhe mund ti gjesh shoqin! Kalojm gjasht kilometra npr tunelin, udhtim ky i cili na dukej si udhtim apo shtitje n liqenin me mjellma, q t zgjon inspirimin e prjetimit t jets e cila tanim rrshqet leht, menur dhe lezeqm drejt t arriturave dhe synimeve q i do dhe i meriton Shqipria. Krahas ksaj, mendja m shko edhe tek ngritja e vetdijesimit dhe t ndrgjegjes individuale, kolektive dhe kombtare, e cila kujtoj se na nevojitet edhe pr nj koh. Nuk sht leht ti kaprthesh t gjitha ato q i sheh gjat udhtimit, por t gjitha nga pak ta grishin mendjen pr t mirn, pr historin, pr vuajtjet dhe qndresn q ato bashk bhen kshtjell e s mirs. Prbri rrugs takojm shum

vendbanime, fshatra, qyteza dhe qytete, t cilat kan filluar t frymojn ndryshe nga e kaluara, si Miloti, Burreli, Kuksi, Rrsheni, dhe t gjitha vendbanimet deri tek udhkryqi, ku rruga nga mundson t zgjedhim kah t drejtohemi: kah Shkodra, Velipoja, Lezha etj, apo n drejtim t Durrsit dhe t bregdetit shqiptar, i cili shndrit si zonj e papar, si nj madhshti e cila nuk ka as nuk njeh fund.

edukoi fmijt dhe mua ma ruajti e ma trimroi rrugtimin pr t qndruar vertikalisht n jet! Kalojm rrug e rrug, e cila ka gjallri t papar. Por, gjallri ka edhe pr ansh, ku punohet lirshm, pa frik as pa tronditje shpirti. Kjo ka rndsi t madhe,... dihet pse.

Bregdeti shqiptar, i cili shndrit si zonj e papar, si nj madhshti e cila nuk ka as nuk njeh fund... Kjo sht knaqsia, komenti i s cils sht i gjat dhe do t nevojiten edhe libra pr ta analizuar, studiuar dhe respektuar kt thesar kombi. Ymer Lushakaj, si njeri i suksesshm n kt fush, ai n fund t ktij muaji pritet t shpallet qytetar nderi i qytetit t Durrsit, i cili sht dalluar me kontributin e tij n afirmimin e vlerave turistike t vendit. ...N kok do gj m tingllonte edhe si knaqsi e mburrje, por edhe si kshill pr ndrgjegjsim e vetdijesim t secilit pr madhshtin e kombit dhe t atdheut, pr unitetin i cili gjithnj e m shum na nevojitet m kt aspekt...! * * * Kishte koh q udhtimet n Shqipri m provokonin t shkruaj prve tjerash edhe ndonj shkrim n trajt reportazhi. Dhe, vrtet sht knaqsi t shkruash pr kt tok me nj histori t begat e karakteristike, e cila sot ka marr kahen e mbar dhe do dit lulzon me t arritura dhe me objekte e me nga dika t re, t cilat gjra i vejn nj themel t ri Shqipris pothuaj se cep m cep. Por, pr t mos e zgjatur, hert n mngjes nisem rrugs pr n Prizren. Edhe ky rrugtim ta detyron mendimin pr kt pjes t Rrafshit t Dukagjinit, i cili ka historin e rebeluar dhe me etje pr shumka, q dshmon si qytet i vatrs s kulturs dhe i vlerave shpirtrore, q dshmon me Qendrn Memoriale t Lidhjes s Prizrenit, me kalan madhshtore. Por, rrugtimi im kalonte prbri hyrjes s ktij qyteti dhe drejtoheshim pr n Morin. N t afruar kufirit n Vrmic-Morin, menjher vre-

Gjat tr ktij rrugtimi, nuk m ikn nga syri dhe mendja edhe begatia q ka ky vend me ato fusha e pllaja q tash jan plot bereqete, as hardhit e rrushit dhe as bjeshkt e larta, pyjet dhe gjith ato nuse-energjie, hidrocentrale q vendin e bjn drit. Dhe t ju them t drejtn, nganjher loti ma tradhton edhe syrin edhe mendjen pr shumka por edhe malli q kam. Ju e dini se shok e kam lotin dhe ndjeshmria ime nganjher m bn t lig q ndoshta ma prish disponimin apo edhe t tjert i bezdisi me kt dhunti shpirti! N kto rrapllima shpirti, gjat rrugs, n vetur, padiktueshm me njfar etje e krenarie i shikoj mbesat dhe nipin tim, t cilt, interesant, nuk kalonte kilometr pa m prqafuar dhe pa mi puthur duart por edhe faqet e mia dhe ballin me rrudha. Rritesha, si thon nga shtat pllmb. Por shikimin e shprndaja vjedhurazi edhe tek vajza ime, e cila ishte, si duket e gzuar si kurr m par, vetm e vetm pse iu kishte dhn mundsia q sivjet pushimet ti kaloj edhe me prindrit e saj. Sa t madh e ka shpirtin ky fryt i jets sime... Por, tinz e shikoja edhe dhndrin i cili me siguri me gzim nxitonte me makinn. Edhe ky e ka madhshtin dhe virtytin e veant t shpirtit. Interesant, rrall gjn njeri t ktij karakteri. Kurse, shikimi kah bashkshortja ime, gjithnj ma prkujtonte sakrificn dhe prkushtimin e saj pr krijimin, ruajtjen dhe ndrtimin e familjes n frymn e nderit dhe t ndrgjegjes s pastr. Edhe kjo m trimronte dhe n t njjtn koh ma rrqethte trupin, sepse, shpeshher kam thn, e ndoshta kjo sht pak, ajo thjesht sht heroin e familjes, e cila i

Hym n zhurmn e makinave n autostradn e Durrsit, dhe tani t gjith kureshtar pr t na mos shptuar asgj nga syri. Knaqsi dhe krenari. Nuk heqim keq dhe e gjejm hotelin pr ku ishim drejtuar. Kisha frikn pr kushtet, sepse shpeshher, si e kemi zakon, flasim edhe pa baz pr kushtet e vendosjes. Por, n hyrje t hotelit, e vrej nj rregull hotelier dhe turistik. Na pret njeriu i cili punon n portn e hotelit. Ai na hapi dern dhe futemi me makin. Na udhzon se ku duhet ta vendosim makinn. Menjher vrejm se n oborrin e hotelit ishte nj pamje q dshmonte pr rregullsin, pr pastrtin dhe profesionalizmin.

Vendosemi n apartman, me t gjitha kushtet optimale. Mos mendoni se kam ndrmend t bj ndonj marketing. Jo. Larg asaj. Por dua t theksoj se n kt objekt hotelier dhe turistik n Golem-1, ishte dhe sht shembull pr t mir. Ja, pse. N hotelin Dolce Vita, prbrenda disponohej me t gjitha kushtet e qndrimit me akomodim perfekt. Ndrsa, lulishtja prball, e cila kombinohej me barin e gjelbr, me lloje t shumta t luleve, me pisha dhe me palma, transformonte klimn, dhe n t njjtn koh haseshe n freskun e pishave, e pak m larg n flladin e pishins me uj t pastr, kurse vetm pak m larg edhe me vapn, me kripn dhe jodin e madhshtin e detit, i cili ka nj plazh shum t harmonizuar. Pushojm n kt vend, por nga pak nuk rrija rehat edhe

Pr kt rregull hotelier dhe turistik q pa fije hezitimi ishte i kategoris evropiane, mbase edhe ndrkombtare, e krkonim pronarin e ktij kompleksi, dhe ia arrijm. Ishte nj njeri i thjesht, i veshur thjesht, por madhshtia e tij shpirtrore dhe prej njeriut t prkryer t puns, pra edhe t hoteleris dhe t turizmit.Un dhe dhndri im Arbi, takohemi dhe prshndetemi ngrohtsisht me te. Ishte i veshur me nj bluz t bardh dhe me nj pal pantallona t thjeshta e me atlete. At dit nuk i bezdisem, por kisha dshir nj dit tjetr t msoj m shum pr t arriturat dhe pr jetn e tij.Nuk kaluan dy dit dhe u takuam, dhe n restorantin e hapur pran pishins biseduam gjat e gjat. Ky njeri i cili quhej Ymer Lushakaj, ishte me prejardhje nga Kosova e q jeta e tij kishte qen plot sfida, t cilat, asnjra nuk ka mundur tia rrnoj synimet dhe ndrrat. Kishte filluar nga shitsi nomad duke marr mall nga Turqia dhe vende fqinj e duke shitur. Por, idet dhe ndrrat e tij vetm sa kishin ardhur dhe ishin shtuar e forcuar, dhe tash ka ardhur n at shkall q i bn nder edhe turizmit dhe hoteleris s kombit. Si njeri i suksesshm n kt fush, ai n fund t ktij muaji pritet t shpallet qytetar nderi i qytetit t Durrsit, i cili sht dalluar me kontributin e tij n afirmimin e vlerave turistike t vendit. I lakmoja pr t gjitha dhe n t njjtn koh mburresha me t arriturat kaq t larta dhe cilsore. Ai, nuk ishte ndalur vetm me kaq. S shpejti do t ndrtoj edhe objekte t tjera q do ta madhshtojn turizmin bregdetar t Shqipris. Ditn e fundit u ndam edhe me nj bised jete, por assesi nuk mundem t shptojm pa na shtruar nj drek lamtumirse, e cila ishte e nivelit dhe pr tu mbajtur gjat n mend.N ditn e trembdhjet, i prgatitem plakat dhe u nism pr n Kosov. N kok do gj m tingllonte edhe si knaqsi e mburrje, por edhe si kshill pr ndrgjegjsim e vetdijesim t secilit pr madhshtin e kombit dhe t atdheut, pr unitetin i cili gjithnj e m shum na nevojitet m kt aspekt. Kthehemi Rrugs s Kombit pr n Morin. Arrijm edhe n Kalimash dhe gjithnj njeriu e shijon kt t arritur. Kaluam e kaluam e do t kalojm rrugve t ksaj toke, me shpres pr ta br ashtu si e meriton, ashtu si e ka ndrr vet toka dhe njeriu. Kjo sht krenaria, apo jo...?!

7
Para disa kohsh ndrroi jet kngtari i mirrnjohur i folklorit, Bajrush Doda. Ai ishte nga fshati Maznik i komuns s Deanit. Lindi me 1936 n fshatin Maznik t Deanit dhe m von shprngulet n Pej n vitet e hershme. Po aty n fshatin Maznik filloi kngn ,ne itercjone te dalluara nga rapsodet tjer m nj z shum te lart po ashtu edh te mbl. Bajrush Doda filloi t kndoj me Zenun Gashin dhe m von me Hajdar Doden djalin e vllaut t tij. Bajrush Doda dallhej kudo mzerin e ti te veqant dhe ishte nj interpretus i shum llojshem pr nga knga po ashtu edhe nga zri shum ngjyrsh. Bajrush Doda interpretonte kng nga t gjitha trevat Shqiptare n veqanti nga Drenica, LLapi malsija Dukagjini etj. U varros n Maznik t Deanit Bajrush Doda, i takon plejads s rapsodve t par kosovar, zri i t cilve q hert jehoi n etr, prmes valve dhe emisioneve muzikore t Radio Prishtins, qysh nga vitet e gjashtdhjeta . Ai, rreshtohet n stafin e par t gjenerats s rapsodve popullor, q prbhej nga emrat m t shquar t folklorit muzikor burimor, duke filluar nga: Riza Bllaca, Salih e Feriz Krasniqi, Dervish Shaqa, Demush Neziri, Halil Crvadiku, Tahir Drenica, Hashim Shala, Qamili i Vogl, Marash Krasniqi, Mon Sokoli e t tjer. Rapsodi i mirnjohur kndoi anemban trevave shqiptare, duke kujtuar kngt e tij Prej nj shpati, Ndrras t vekut, Moj Kosov moj bukuroshe, si dhe s fundi realizimin e duetit me kngtarin e mirnjhur Shkelzen Jetishi Xeni. Duet ky i cili u mirprit jashtzakonisht mir nga dashamirt e kngs. N vitin 1989 Bajrush Doda emigroi n Amerik, m pas lufts s fundit u kthye n qytetin e Pejs. Disa vargje pr kt figur t shquar:

Ne nderrim tmotmoteve, ne kete vit tri (2012)

Na ka ardhe nji lajm i zi Vdiq kengetari Bajrush Doda Qe kendoj neper Oda. Qane Deqani edhe Mazniku Pse Bajrushi,sot na iku Moj Sharki,na mbete shkrete Ne Janar,tvitit dymbedhjete(2012) Ty Sharki me dymbedhjete tela Kush do tbjen,herave tjera As nKosove,as nDiaspore Nuk ka djale,qe te merr ndore. Kendove ne dasem e ne zjafet Kurre pa u ndale,per pesedhjete vjet Ti per popull,e ai per ty Kendoj Bajrushi me Sharki. Sot Kosova po mbane zi O Bajrush,veq per ty Kenget tua do tkendohen Kurr ato,nuk do tharrohen. Me kujtohet,isha i ri Ne Dasem,ne Voksh kur erdhe ti Kablush kuqen kur e ke kendue Tane dasmoret,ne kambe jan que. Te lumte goja,thane o Bajrush Doda Keto kange i duam ne Oda Kendo sa te mundesh,ta paguajm hakun Te Dine Avdyli e ke konakun. Moj e mira kablushe kuqe Kallxo diten kur shkon nuse Barush Doda po kendon Baba Dine po e ndegjon.

Nga Selman Lokaj

takon Bajrush Doda, i takon plejads s rapsodve t par kosovar, zri i t cilve q hert jehoi n etr, prmes valve dhe muzikor ore emisioneve muzikore t Radio Prishtins, qysh nga vitet e gjashtdhjeta . Ai, rreshtohet stafin rreshtohet n stafin e par t gjenerats s rapsodve popullor, q prbhej nga emrat m t shquar t folklorit muzikor muzikor duke burimor, duke filluar nga: Riza Bllaca, Salih Feriz e Feriz Krasniqi, Dervish Shaqa, Demush Neziri, Halil Crvadiku, Tahir Crvadiku, Tahir Drenica, Drenica, Hashim Vogl, Shala, Qamili i Vogl, Marash Krasniqi, Mon Sokoli Sokoli e t tjer.

Kendon Bajrushi me Zenun Gashin Zeqe Arifi,ja u ka pre dashin Kamber Meta po qet duhon Ne Voksh tMadh,dasma vazhdon. Ne histori duhet me shkrue Pesedhjet vjet qe ke kendue Do ta kujton plak e i ri Bajrush Doden me Sharki 5 Janar 2012

By Saimir Lolja The World War II in Europe began with the invasion of Albania by the Italian Army on 7 April 1939. As a result, Albania lost its independence to become officially a protectorate of the Kingdom of Italy and existing as an autonomous part of the Italian Colonial Empire. The independence of Albania was de jure reestablished in October 1943. Albania was de facto an occupied country by Italian or German Armies that had unlimited authority on it throughout WW2. The German, Italian and Hungarian Armies occupied ex-Yugoslavia in the period of 6-17 April 1941. From April 1941 to November 1944, most of the Albanian-inhabited areas that had been previously taken away from Albania and given to the Kingdom of Yugoslavia joined Albania. The province of Kosova was organized in the Prefectures of Mitrovica, Prishtina, and Prizren. The county of Ulqinj (in Montenegro) became part of the Prefecture of Shkodra; the county of Tetova (in Macedonia) became part of the Prefecture of Prishtina, and so on. Only the Southern Albanian Province of amria (occupied by Greece in March 1913) did not become yet part of Albania throughout WW2. Documents from Albanian archives recently published help for an accurate view of what happened in the province of Kosova for the duration of WW2. The Prefectures of Albania in the period of WW2 were complementing segments of the overall salvation of Jews from Albanians during the Holocaust and cannot be disjointedly comprehended. For instance, the main channel for Jews pouring into central Albania was that starting from the Prefecture of Prishtina. The Prefectures of wartime Albania had not even a Jew wearing any badge or sign that would distinguish him or her. The German Army occupied all Italian sectors after the capitulation of the Italian Army on 8 September 1943. Until that date, the Italian Army covered the Kosova region, except Mitrovica sector, actually the mine of Trepe that was covered by the German Army. Without that mine, the Reich III military industry could not keep the war machine moving on. The head post of the German Army was in the town of Vushtri, 27 km away from Prishtina, the capital of Kosova. The German and Italian Armies had an agreement that allowed the German Army to enter the Italian sectors in Kosova anytime and without

The rescue of Jews in Kosova

any permission. Within ex-Yugoslavia, Kosova was part of Serbia. The antiSemitism was well spread in Serbia before WW2 and supported by politics, Army officers and Serbian Orthodox Church; it flourished in wartime. On 20 January 1942, a meeting of senior officials of the Reich III took place in the Berlin suburb of Wannsee. It has been known since as the Wannsee Conference that specifically made a decision for completing the final solution to the Jewish question. It assigned the numbers of Jews that should be exterminated in each of the European countries. Within three months and without German interference, the Serbian state and Chetniks completed the task to make Beograd the first Judenfrei city in Europe and liquidated almost all Jews in Serbia. Jews who could escape the holocaust in Serbia were bringing with themselves into Kosova the dreadful message of the holocaust conscientiously performed by Serbian state and Nazis. The resident Jews of Kosova lived in towns and numbered 409 persons (the list is available). The Italian Army gathered resident Jews of Kosova and those caught as escaping the holocaust in ex-Yugoslavia and other countries into its military camp of Prishtina. It is the same spot of today where there is the Faculty of Philology of the University of Prishtina. The Italian Army had gathered more than 3000 Jews in that camp. Jews in Kosova were in a non-stop danger by Nazis and Serbian butchers, and were not free to move in the open. The only survival option was to move deeper into Albania. Albanians did whatever they could and what their governmental authority was allowed to help. Apart from the Albanian officials in the central administration in Tirana who organized the rescue of Jews from the Prefecture of Prishtina, the Albanian officials in the Prefecture of Prishtina mentioned in this instance were: Riza Drini, Prefect of Prishtina 19411942; Hysen Prishtina, Prefect of Prishtina 1942-1944, Preng Uli, Secretary of Prishtina Town Hall, 1941-1944, and Dr. Spiro Lito. By fearing that sooner or later the German Army would lethally deal with Jews in the Italian military camp of Prishtina, Halim Sh. Spahija, Arsllan Mustafa Rezniqi, Kol Biba, Hysen Prishtina, Preng Uli, Hasan Rrem Xerxa and Dr. Spiro Lito sured their safe journey to inner Albania are the following: the families of Bajram Voca and Sejdi Sylejmani in Mitrovica, the family of Sabit Haxhikurteshi in Prishtina, the families of Ruzhdi Behluli and Riza itaku in Gjilan, the families of Hasan Shala Mullashabani and Asim Luzha in Gjakova, and the Belegu family in Peja. Those rescuing transfers have been mentioned in the publications of Harvey Sarner, Martin Gilbert, Ariel Scheib, Gavra Mandil, etc. Some typical examples from the Central Archive of Albania (CAA) follow. There is a document (F.152, V. 1942, D. 319) containing a group of 551 Jews relocated from the Prefecture of Prishtina to Berat in 1942. The document has the names of 87 individuals and 94 heads of families con la famiglia - associated with their own family. In a document of 30 March 1942, the Internal Ministry of Albania ordered the Prefects in the liberated lands to reposition all Jews of their districts into old Albania. On 1 April 1942, the Internal Ministry of Albania ordered the Prefecture of Prizren to send all its Jews to a gathering field for all Kosova and those, together with 69 Jews in the prison of Prishtina, were soon relocated to Kavaja, Burrel, Kruja, and Shijak. On 5 April 1942, a group of 100 Jews arrived in Berat. Some days later, 79 Jews from the town of Peja arrived in Preza, near Tirana; and so on. Another rescuing example is a list of 256 Jewish families, totaling 860 persons, who temporarily sheltered in Kosova before being relocated to central Albania in the period 1942-1943. This comprehensive list comes as a courtesy of the Friendship Association Kosova-Israel Dr. Haim Abravanel. There is another list of 55 ex-Yugoslavian Jews that on the pages 101-102 of the book Jevreji Kosova i Metohije, Beograd, 1988 by P. D. Ivanov had been reported as transported from Prishtina to the concentration camp of Bergen-Belsen in 1944. In fact, the documents in the Central Archive of Albania prove that they survived the holocaust by being relocated into central Albania. This information with broad archival references was published for the first time in the book Jews in Albania: The Presence and Salvation, Naimi, Tirana, 2009; pages 297-301 by Shaban Sinani. After the capitulation of Italian Army on 8 September 1943, Albania de jure reestablished its

accomplished a plan. The Prefect of Prishtina, Hysen Prishtina, and Secretary of Prishtina Town Hall, Preng Uli, declared the camp infected by typhus. Then, Halim Sh. Spahia transported almost all infected Jews by trucks or busses to Kruma, Kuks, Burrel, Tirana, Durrs, Berat, Vlora, etc. A few Jews did not want to go and those who were still there when German Army reached the camp in September 1943 sealed their own fate. Only through official channels, Jews were sent from the Prefecture of Prishtina to central Albania in groups of dozens and hundreds. Since the transfers were in haste, it is common to see Albanian archival documents written in Italian or Albanian languages with lists of names associated with the number (only the number) of the family members accompanying that name. Halim Sh. Spahia and brothers were businessmen from the town of Gjakova. They used the buildings of their business in Kuks, Kruma, Prizren, Tirana and Durrs to house relocated Jews before they found safe houses in the Albanian towns and villages or safe ways to travel by sea from Durrs to safer countries. Arsllan Mustafa Rezniqi built another house in his court to house Jewish families. His family rescued 42 Jewish families. In 2008, he received the title of Righteous Among the Nations from Yad Vashem. Arif Musa Alikaj, was an employee of the Town Hall of Dean. Like Preng Uli, he made and issued false passports or documents for Jews of ex-Yugoslavia by registering them as Bosnian. With such documents, they traveled south to safer locations in Albania. Hasan Rrem Xerxa from Gjakova transported with his car Jews from Shkup to Dean and deeper to Albania. Other Albanian families who sheltered Jews in Kosova until they en-

independence on 16 October 1943 and declared to be neutral. De facto, the war atrocities, military operations and fighting continued without interruption, though Reich III and its passing Army recognized the independence and neutrality of Albania. As a flash, things looked better and 185 Jews from Prishtina, who were safely residing in Berat went as families back to Prishtina. When they arrived there, they found themselves trapped; some could return with time to Berat while others remained in hiding. Khaim Adizhes (heading the Jewish Community in Prishtina after the war) that time was a small boy who returned to Prishtina with his family. According to his testimony, at a time when German Army was making massive arrests, Serbian neighbors spied on them. As a result, many Jews were arrested and the rest could escape to inner Albania. Those arrested were sent to the camp of Sajmishte near Beograd and later to the concentration camp in Bergen-Belsen. A few of them survived the war and Khaim Adizhes was one of them. The arrests and transportation to Sajmishte camp occurred in May or June 1944. Khaim Adizhes and his family were not in the Transportenliste of August 1944 from Prishtina to the camp of Sajmishte. The conclusion goes by repeating that the salvation of Jews in Kosova was not different from that in Albania. They were complementing parts of the overall salvation of Jews from Albanians and cannot be separately understood. Jews were totally rescued by the Albanian governments and population in the entire Albania of WW2. When the German Army entered Kosova in September 1943, almost all Jews of Kosova were already relocated to inner Albania. An acknowledgement comes from the Encyclopedia Pinkas haKehillot Yavan, Yad Vashem, 1998, p. 413-425 in writing that Germans requested from the Albanian administration in Spring 1944 the list of Jews and permission to act on them. The Albanian administration did not supply the list and also declared that the Jewish community was an internal Albanian affair and gave no permission for acting against Jews. Albanians saved Jews wherever they had jurisdiction on Albanian lands. amria was not part of Albania during WW2 and Jews terribly suffered there, though many could reach Albania and survived the holocaust. If amria had been part of Albania, all Jews would have been rescued there. Absolutely.

9
Faith revelation There has been an 80 year old citation for Albania as constituting of 70% Moslem, 20% Orthodox and 10% Roman Catholic. That religious distribution is nowadays still cited outside Albania. Though such a record is uncertain for its period, at the present it is completely outdated and incorrect. Themselves, Albanians do not care for such a religious distribution, because the religious beliefs are personal and the Albanian nationhood is above anything personal. A confirmation comes from the Parragon Encyclopaedia of World Facts 2002 exposing that about 3/4 of the Albanian population is not religious. Seen in its entirety, the Albanian harmony of believers and non-believers is a sacred Albanian value and one of the nationhood pillars. Amongst Albanians, Islam does not have any ethnic base and they belonged to the Christian spiritual domain before centuries-long subjection to the Ottoman occupation. For Albanians, Islam was the religious endowment of the callous Ottoman invaders. The sword of such occupiers, that cut off heads and inhumanly took the very young boys away from their families to make Janissaries, did not educate love, hospitality, harmony, tolerance, or Besa. It educated only brutality and suppression to the very edge of existence. The Ottoman Empire suppressed Albanians cruelly and by all means, in particular their national education. During the Ottoman occupation, the mainstream of Albanian uprisings came from Albanians with Moslem names. From a religious viewpoint, the majority of Moslem Albanians was and is Bektashian, of the most liberal form of Islam. In the 19th century, the Albanian Renaissance leaders were of different faith backgrounds and locations. Yet, they knew that the religion of an Albanian was the Albanianism, and by means of this and Besa they united and enlightened Albanians. Even before 170 years ago, group conversions to Moslem side occurred. That was typically made by name change only and for the purpose of survival in the face of Ottoman occupiers and all-time assault (even today) from our neighbors. A similar situation appeared after 1990 for many Albanians who were forced to change their own names in order to be allowed to work as immigrants in Greece. From a religious viewpoint, Albanians are liberal and this is also affirmed by frequent jumps from one shoreline to another. An example comes from a picture fixed by the Besa Exhibition <http://ifyokoye.com/2008/12/ 28/besa-muslims-that-shelteredjews-in-wwii/>. Here, there is an old Albanian woman, a savior of Jews, with a book of Koran (pretty sure she cannot read its Arabic language) and with a glass of Raki (a strong alcoholic drink) on the other hand. The social behavior towards the total rescue of Jews during the holocaust, and in similar cases as well, did not come from religious pulses. All religious Albanian domains acted and cooperated to save Jews and the rescuers were from the whole population. This mirrors the

The Albanian Besa - the Golden Rule

23788 persons from 45 countries and with different spiritual backgrounds that have been recognized (by the end of 2010) as Righteous Among the Nations by Yad Vashem for their heroic deeds in saving Jews during the holocaust. Therefore, emphasizing Moslem Albanians and not the Albanian people as a whole in saving Jews does give only a portion of the whole picture and does not fully explain the Albanian social conduct. For those who are in lack of full knowledge of the Albanian history and culture, and the story of Jews rescued in Albania before and throughout WW2, the hearing of Moslem Albanians saved Jews simply puzzles or biases their minds. For Albanians, the religion is neither a representative platform nor a unifying one. Therefore, the use of religion (a personal belief) to explain such a social behavior for the entire Albanian population does not suit to the Albanian case. In the period of WW2, the education level of the Albanian population, including the majority of the rescuers, was low and the focus was only on the Albanian language. It was unlikely that people of that time read religious bibles, including Koran printed in non-Albanian languages (e.g. Arabic or Old Turkish in Arabic letters). Hence, it was unlikely that the Albanian rescuers acted to save Jews and Italians inspired on a Besa found in Koran; at least, there is no Besa in Koran and no reason to be. The Albanian loyalty to a community was sociological rather than pious. Religious identity was something that came from ones kinship and family. Inter-faith marriages were not implausible and today they are common. After WW2, the education spread onto the Albanian population through a communist filter. For half a century, the communist propaganda squeezed the minds of people (including the children of the rescuers) and they got older with minds filled with communist propaganda. After 1990, those children of the rescuers still alive were exhausted and too old to read or understand any religious book. Therefore, any saying such as There is no Koran without Besa and no Besa without the Koran is not accurate. What is correct is that the Kanun and Besa bond together unbreakably. KANUN AND BESA Besa is an Albanian word. Foreigners say Albania instead of Shqipria, the language Albanian instead of Shqip, and people Albanians instead of Shqiptar (in the Albanian language). The Albanian language (Shqip) is the oldest language in Europe and it is at the root of the tree of all Euro-Indian languages. Besa is a noble principle that has originated from the soil of

Albanians. It cannot be born on a desert. Besa cannot be found in the Koran and does not belong to it, because it is the fundamental part of the Kanun. The Kanun is a very old protocol for the Albanian society. The concept of the Guest, and not of that of the foreigner, does exist in the Kanun. For example, The Book 8, Chapter 18 of the Kanun writes: The house of an Albanian belongs to God and to the guest Every guest must be given the food eaten in the house. The guest must give you the weapon to hold as a sign of guardianship, since after you have said Welcome, he must have no fear and know that you are ready to defend him against any danger. The Kanun is principally a collection of Albanian traditional laws that regulate all aspects of conduct within ones family, village, clan, with members of other clans, and with strangers. The Kanun has been the foundation of Albanian society for centuries. The author of the Kanun is Lek Dukagjini, an Albanian knight and a Catholic prince living about 500 years ago, before Ottomans conquered the Albanian lands. He fought against Ottoman occupiers both under the command of George Castrioti Scanderbeg, the Albanian national hero and a European figure, and later after his death in 1468. Besa has several meanings, ranging from faith, unbreakable trust, treaty, and a word of honor to a sacred pledge and responsibility to keep ones word to provide welcome and security. It engages stubborn protection of a guest, even to the point of sacrificing ones own life. Besa is a promise, but not simply a promise. It implies essentially and spiritually not to stay indifferent to someone in need or being persecuted. Besa requires to an Albanian to sincerely open the door to anyone in need. Besa is a moral pledge (first to self) to live honestly and truthfully, and to sacrifice oneself for what is right. Above all, Besa is an Albanian legacy and cannot be taken from or gifted to others. In the past, Albanians have lost a lot in their culture (due to ignorance, indifference, etc.) to Greeks, Slavs, etc. Therefore, Albanians have a natural mission to care of and secure their own heritage, tradition and history. Hence, it is expected that the genuine friends of Albanians help in this direction. Any misuse of the Albanian Besa is both wrong and invalid. The ancient Epos of the Albanian Bravehearts (legendary stories) is full of Besa instances. For example, the story of the Besa of Konstandin is still preserved and sung by Arbrshes in Sicilia and Calabria, south of Italy. In this story, Konstandin kept his promise to her mother to bring back his daughter by resurrecting from the grave. In South It-

aly, everything is written both in Albanian and Italian; there is an Albanian University, etc. From a religious viewpoint, they are Christian. However, they have the same Besa and Albanian culture and language as all other Albanians. They have always been in the leadership of Albanian national movements. They are an example of the Albanian cultural preservation detached from Islam influence. By Kanun, when a person refuses to honor or follow Besa, the society, village or town condemns him. That person has to go away from the place of living, because he has so lost all his credentials. If someone is not able to provide protection for his own guest, then his honor is spoiled, his honor and social position is torn down forever. The shelter given to a friend is associated with the honor word of Besa. When an Albanian gives his word, Besa is sealed. As an oath, Besa is eternal. Besa constitutes the foundation of the Kanun. Besa is a moral code, a norm of social behavior, and an ancient tradition. Besa given to a friend or guest is never sold. When Jews landed in great numbers at the Albanians domains after the Spanish Inquisition of 1492 and Portugal Inquisition of 1497, the Kanun was the governing body of laws throughout Albanians. BESA THE GOLDEN RULE Besa is the Golden Rule and it is sacred by the Kanun. The Golden Rule or the Ethic of Reciprocity requires to treat others the way you would like to be treated, because Noblesse oblige. Besa is similar to another example of the Golden Rule: That which is hateful to you, do not do to your fellow. That is the whole Torah; the rest is the explanation; go and learn. Talmud, Shabbat 31a, the Great Principle. Only in the 20th century, Albanians exhibited the same social conduct as they did to rescue Jews throughout the holocaust in the following examples: towards soldiers of the AustroHungarian Army after its capitulation in 1917; towards soldiers of the Italian Army after its capitulation in 1943; towards Greek citizens and wounded soldiers during WW2 and Civil War in Greece after the WW2; and towards Albanians of Kosova expelled by Serbs in 19981999. If Besa had been of religious Moslem origin, it would have (frequently and with Albanian dimensions) been encountered in the Near East, Middle East, Far East, Indonesia, Malaysia, Asia, all Africa, Russian Federation, Europe, etc. For a comparison, a very close example is Moslem Bosnia where there existed no rescuing conditions for Jews throughout the holocaust as it was amongst Albanians. At the same time that Albanians were saving Jews, for the period of September 1943 - November 1944, they were saving ten times more Italian soldiers (more than 25000 soldiers). Those noble deeds had nothing to do with Moslem Besa, but they came naturally from the bottom of a noble spirit. Both for Italians and Jews, the salvation was an Albanian entirety, because they were saved not only by those who sheltered them

and organized their allocation to safe houses, but also by neighbors who knew, cooperated and did not spy, and by Albanian officials. The Albanian newspaper Panorama published the following story on 19 January 2011. It depicted a case of Besa towards Italian soldiers to the heartbreaking extreme. The ex-German soldier (Johann Arendt), who later came to Koplik, Shkodra, after 30 years to retrieve his watch left there, told the following story: It was the end of war in Albania, November 1944. The ex-Italian soldiers were extensively helping partisans. German soldiers had orders to find Italian soldiers and kill. They went to a house where they suspected was an Italian soldier. The man (Vehbi Hoti) of the house said: No, there is no Italian inside our house. They took them all out of the house, about 10-12 persons. The Italian (Andrea Fabbrizi)) was among the family, but not distinguished as he had the same clothes. They threatened that all will be killed if the Italian soldier does not come out. Then, a boy came out of the group and said: I am the Italian. One of the German soldiers instantly shot him dead. The German soldiers left. The boy on the ground was the son of the house. RIGHTEOUSLY The communist regime closed Albania, including the story of the rescue of Jews, for 45 years. The result was that the majority of Albanian rescuers and rescued Jews passed away unnoticed and to date Yad Vashem has awarded as Righteous Among the Nations only 69 Albanians instead of hundreds. The story of Jewish rescue in Albania flied out of Albania for the first time when US Congressman Tom Lantos and ex-Congressman Joseph DioGuardi visited Tirana in June 1990. They received from the Albanian President a thick dossier of letters that rescued Jews had mail to their Albanian rescuers in the past 45 years. The letters did not reach the Albanian rescuers because Sigurimi i Shtetit had censored them and hid in the archives. Those letters were later sent to Yad Vashem and constituted the base for the book Jewish Rescue in Albania, Brunswick Press, Cathedral City, California, 1997 by Harvey Sarner. The Albanian Besa is an Albanian Besa and cannot be relocated or taken away from Albanians. The Albanian Besa is neither for sale nor on sale. Therefore, anytime: 1) It is inappropriate the use of an Albanian heritage, Besa, placed on a platform with only one leg, religiously Moslem, for a non-Albanian purpose and contest. 2) It is inappropriate the accentuation of Albanian Moslems in saving Jews instead of the entire Albanian population, wherein every piece is complementary to other pieces and cannot be understood or presented alone. 3) It is inappropriate the connection of Besa with Koran and not with Kanun. 4) It is inappropriate the presentation of Albanians through divisions of religious beliefs. (Edited by Jakov Ilia Solomon). Saimir Lolja

10

Intervista
Jahjaga: Kam kontakte me shum lider t shteteve dhe n takimet me ata un proj mesazhin e paqes dhe t stabilitetit, t respektit t ndrsjell dhe t synimeve jo vetm t Kosovs por t gjith Ballkanit perndimor q t kemi antar t Bashkimit Evropian. Me Serbin jemi duke zhvilluar nj dialog si pal t barabarta n Bruksel q po jep rezultate, sepse zgjidhjet, pr t cilat po merremi jan zgjidhje evropiane. Por do t vija dita q edhe me Serbin t kemi marrdhnie normale si dy shtete fqinj, duke respektuar sovranitetin dhe integritetin territorial t secilit vend. Pavarsia e Republiks s Kosovs sht e pakthyeshme, sepse sht rezultat i shprehjes s lir t vullnetit t popullit t Kosovs dhe sht prkushtim i fuqishm i faktorit ndrkombtar q n Ballkan t mos ket m luft, hegjemonizm dhe shtypje. DW: A do t pranonit t ishit kandidate e ndonj grupi politik q do tiu propozonte pr presidente edhe n nj mandat t dyt vitin e ardhshm? Jahjaga: Mandati im kushtetues nuk m lejon q t deklarohem pr kt tem tani para se t caktohet data e zgjedhjeve dhe para se t nis fushata zgjedhore. Un i kam marrdhniet shum t mira me t gjitha partit dhe grupacionet politike, dhe kt e shfrytzoj q t jem m e suksesshme n ushtrimin e mandatit tim kushtetues, t cilin dua ta oj deri n fund dhe t\i realizoj t gjitha synimet, pr t cilat e kam marr gjith votbesimin. DW: Nse nuk do t jeni m presidente, a do t vazhdonit t merreshit me politik? Jahjaga: Nuk e di kt tani, por do ta marr vendimin kur t vij koha dhe varsisht prej sukseseve, rezultateve dhe prkrahjes q do t kem. Parimisht pas ushtrimit t nj funksioni unifikues, nuk kam mendim se n politik duhet t kem nj pozit tjetr. DW: A mendoni se presidenti do t ishte m mir t zgjidhej nga populli? Jahjaga: Pyetja se a do t ishte m mir t zgjidhej presidenti nga populli apo nga kuvendi si organi m i lart prfaqsues i popullit, varet nga karakteri i sistemit politik dhe nga kompetencat q me kushtetut dhe me ligj i ka presidenti ose presidentja e vendit. Presidenti i zgjedhur nga populli do t duhej t kishte edhe kompetenca t caktuar ekzekutive si n politikn e jashtme dhe t siguris ashtu edhe n raport me miratimin e ligjeve, por edhe n raport me vet Kuvendin. Vendet zakonisht prcaktohen pr sisteme t pastra parlamentare me rol t fuqishm t kryeministrit ose pr sisteme presidenciale ose gjysm presidenciale me pushtet t koncentruar n duart e presidentit.

ATIFETE JAHJAGA: Kosova drejt ditve t reja

DW: Si e vlersoni raportin e Komisionit Evropian, hapin q ndrmori pr Serbin dhe shansin pr heqjen e vizave pr qytetart e Kosovs n BE? Jahjaga: Raporti i progresit i Komisionit Evropian pr Kosovn dshmon q Republika e Kosovs sht n agjendn evropiane dhe e ka t qart rrugn e integrimit n Bashkimin Evropian. Raporti sht real dhe konkret, sht vlersim i Komisionit Evropian dhe si i till i ndihmon institucionet e Kosovs q t bjn prmirsime n fushat, ku jan t konstatuara ngecjet. Hapja e dialogut po ashtu pr liberalizim t vizave pr qytetart e Kosovs sht nj vendim i pritur, i cili do t realizohet m shpejt se n vendet e tjera q e kaluan kt rrug sepse Kosova e ka pr nj koh t gjat prezencn ndrkombtare dhe ka br paraprgatitjet e duhura, q t plotsohen t gjitha kushtet teknike por edhe ligjore pr prjetsimin e vendimit. Kosova dshiron t ket marrdhnie t mira me t gjitha vendet e rajonit duke prfshir edhe Republikn e Serbis n baz t respektimit t pavarsis, sovranitetit dhe integritetit territorial t secilit shtet. E ardhmja e t gjitha vendeve t rajonit sht integrimi n Bashkimin Evropian dhe kjo arrihet vetm duke e ndihmuar dhe jo penguar njri-tjetrin. DW: Kosova si shtet i ri ka shum sfida prpara deri n konsolidimin e saj. Baz pr kt jan institucionet, n radh t par ato ligjore por edhe ato politike. Vet rasti q Gjykata Kushtetuese ka rrzuar dy president tregon se ka shkelje dhe vend pr korrigjime. A po punohet n kt drejtim zonja Presidente? Jahjaga: Rasti i Gjykats Kushtetuese nuk ishte shum i qart n at koh, pasi kishim t bnim ather me mosnjohjen e procedurave e jo me shkelje t qllimshme t Kushtetuts. Tashm Kosova i ka konsoliduar institucionet dhe kjo sht vlersuar n raportin e progresit dhe priten reforma ne gjyqsi q t vij m shum n shprehje pavarsia e tyre dhe t mnjanohet plotsisht ndikimi i politiks edhe trthorazi. Ne po punojm edhe mbi ndryshimet kushtetuese dhe n ndryshimet e sistemit zgjedhor duke synuar q t marrim prvojat e vendeve t Bashkimit Evropian dhe duke br nj qeverisje m efikase. Kosova sot n pjesn m t madhe sht shtet i sundimit t ligjit. DW: Tashm me situatn e fundit n veri sht ashprsuar shum konflikti ndrpartiak brenda vendit. T gjith mendojn pr teza t ndryshme lidhur me zgjidhjen e ksaj shtjeje. Ju si presidente far mendoni: Si dhe kush do ta zgjidh kt ngr? Jahjaga: Zgjidhja sht zbatimi i Planit Ahtisari q ka dhn rezultate t mira n komunat e tjera t vendit dhe mbajtja e zgjedhjeve n komunat e Leposaviqit, t Zubinpatokut, t Zveanit, konstituimi dhe mbajtja e zgjedhjeve edhe n komunn e Mitrovics s Veriut do t\u mundsonte qytetarve t veriut t Kosovs, t nacionalitetit serb q t zgjedhin prfaqsuesit e vet, legal dhe legjitim, q t zbatohet kushtetuta dhe ligjet e Republiks s Kosovs q jan n pajtueshmri me standardet m t larta evropiane n realizimin e t drejtave t njeriut dhe t drejtave kolektive t nacionaliteteve. Kjo rrug nuk ka alternativ, sepse nuk ka ndarje t Kosovs, nuk ka ndarje t Serbis, nuk ka shkmbim territoresh, nuk ka shprngulje t popullsis dhe pr kt nuk dhe nuk do t ket asnjher marrveshje ndrshtetrore mes Kosovs dhe Serbis. Kto ishin politikat e shekullit t kaluar, q un nuk i prkrah. Ky asnjher nuk ka qen dhe nuk sht vizionin evropian. Rregullimi i brendshm i Kosovs sht shtje e sovranitetit dhe subjektivitetit shtetror t Kosovs, sht shtje e deklarimit plebishitar t popullit t Kosovs dhe n kt drejtim nuk do t ket Ahtisari plus e as administrim ndrkombtar t tri komunave t Kosovs n veri, sepse kjo sht n kundrshtim me kushtetutn e vendit dhe niveli I diferencuar i autonomive brenda territorit t Kosovs mbi nivelin komunal do t nxiste pabarazi dhe shprngulje t popullsis nga nj komun n nj komun tjetr. Me arsyen se n nj komun, n kt rast t Leposaviqit sigurohen m shum t drejta pr serbt se sa n Graanic. Autonomia komunale dhe plani Ahtisari jan t mjaftueshme dhe gjithprfshirse pr realizimin e t drejtave kombtare t serbve, turqve, boshnjakve dhe t tjerve q jetojn n Republikn e Kosovs. DW: Korrupsioni sht prezent gati n t gjitha nivelet n Kosov. A e shihni ju kt si nj rrezik pr Kosovn, q si e quan gazeta Tagespiegel, Kosova sht kthyer n nj vend ku vetm plakitet? Jahjaga: Korrupsioni nuk sht rrezik vetm pr Kosovn, por sht pr secilin shtet tjetr. T gjitha shtetet n tranzicion kan korrupsion sepse mekanizma t ndryshm e shfrytzojn periudhn, kur institucionet e shtetit nuk jan konsoliduar ende, apo nuk ajn br aq t fuqishme sa ta parandalojn dhe ta luftojn korrupsionin q gjithmon sht i lidhur me krimin e organizuar. Pr ta luftuar me sukses korrupsionin duhet ndrtuar nj politik dhe mekanizma q para s gjithash kan t bjn me masat pr parandalimin e ksaj dukurie dhe pastaj edhe pr masat pr luftimin e saj. E gjitha kjo sht e ndrlidhur edhe me edukimin e popullats dhe me vlerat n shoqri. Gjithashtu me punn e pavarur t organeve t hetuesis dhe t gjyqsis dhe shkalln e tyre profesionale si dhe me rregullore t mir ligjore. Kosova sht nj vend i vogl dhe secili ktu e di se kush dhe me ka merret. Me rregulloren e mir ligjore nuk sht e vshtir t realizojm maksimn: zero toleranc ndaj korrupsionit dhe krimit t organizuar. Ligjet q jan n hartim e sipr pr mbrojtjen e dshmitarve dhe pr konfiskimin e pasuris s fituar n mnyr t paligjshme apo q jan burim i financimit t krimit t organizuar do t ndihmojn n mas jashtzakonisht t madhe. DW: Ndryshe nga Shqipria, ndaj jush nuk ka pasur konfrontime politike nga qeveria. Politika nuk ka reaguar me akuza ndaj institucionit tuaj ose t paktn nuk ka pasur ndonj rast q ka qen n prmasa t mdha. A do t thot kjo q gjrat n presidenc funksionojn perfekt apo kemi t bjm me nj presidente q nuk preferon t prplaset? Jahjaga: Pak nga t gjitha kto. Un jam zgjedhur presidente konsensuale, e votuar me dy t tretat e votave n kuvendin e Kosovs, e votuar nga t gjith kraht politik si dhe nga partit e minoriteteve. Mandati im kushtetues sht t jem unifikuese dhe jasht ndikimeve partiake. Kjo sht n nj far mnyre edhe bindja ime pr pozitn e presidentes. Un do t respektoj kushtetutn dhe ligjet e Republiks s Kosovs. Deri tani nuk kam kthyer asnj ligj, por nse kjo ndodh n t ardhmen, kt nuk do ta bj se nj ligj sht kundrshtuar nga nj apo m shum parti politike, por sepse kundrshtimet q bhen n at ligj do t jen t argumentuara, e duan t mbrojn interesat e qytetarve dhe do t bazohen n parimet kushtetuese. DW: Ju keni krijuar gjat mandatit tuaj shum kontakte me homologt tuaj n rajon dhe n bot. T gjitha vendet tashm kan aspiruar pr n BE- edhe pse do vend ka ende probleme t pazgjidhura. Si e shihni ju t ardhmen e Ballkanit?

Reportazh

11

Kakavija, nj vit pa viza

Nga Telnis Skuqi GJIROKASTR Nse dikur pr shqiptart liria pr t udhtuar drejt Europs ishte nj moll e ndaluar, ata sot lvizin lirshm. Ardian Sula, 37 vje, nga Elbasani, ka filluar t bj plane qysh tani pr natn e Vitit t Ri. Si sot nj vit m par, Sula, as nuk e mendonte se mund t udhtonte drejt Shengenit me kaq thjeshtsi, pavarsisht se pasaportn ndrkombtare e kishte vazhdimisht n xhep. Kam qen ndr t par q kan udhtuar drejt Greqis pa viz, vetm me nj pasaport biometrike. N fillim polici grek n Kakavije hezitoi, por m pas mora vuln dhe u nisa drejt Athins, pohon Sula, babai i tre fmijve. Ai kujton se shtat vjet u kthye n atdhe pa pasaport dhe pa viz, ende pa kaluar kufirin. At dit dimri nuk kam pr ta harruar kurr. Pasaporta dhe viza u coptua n dogann greke t Kakavijs pr falsifikim, pavarsisht se me kt dokument kisha udhtuar disa her drejt Greqis, rrfen Sula. Sula thot se tashm kto sjellje jan rradhuar, por rastet nuk mungojn, sidomos t shtetasit shqiptar me origjin ame. Shteti shqiptar duhet ta zgjidhi urgjentisht kt problem, kjo n dobi t fqinjsis s mir, mendon Sula. Ilias Markos, korrespondent i Agjencis s Lajmeve Greke (ANA), pr prefekturn e Janins (Greqi), e vlerson pozitive liberalizimin e vizave, pasi, si thot ai, banort e qarkut t Gjirokastrs kan amortizuar krizn dyvjeare ekonomike. Nj blers nga Gjirokastra sht nj gur i muar pr qytetart grek. Shqiptart jan konsumator t mdhenj, argumenton Markos. Sipas tij, qysh prej nj viti, Janina (Greqi) sht e mbipopulluar nga banort prtej kufirit. Markos pranon se nj vit m par, policia doganore greke n Kakavij tentoi t pengonte lvizjen e lir t shqiptar, me justifikimin pr t frenuar vrshimin. N fakt shqiptart u treguan t menur, gj q befasuan autoritetet greke. Kjo ndikoi pozitivisht, si pr ata (shqiptart) dhe pr ne (grekt), shprehet Markos, duke e argumentuar se ky besim reciprok iu ka dhn shanse t dyja palve. Gentian Mullai, zdhnsi i Drejtoris Rajonale t Kufirit dhe Migracionit pr qarkun e Gjirokastrs, thot se, qysh prej liberalizimit t vizave kan qarkulluar n t dyja ant e kufirit afro 750 mij shtetas, 300 mij vetm me pasaport biometrike. Vihet re q muaj e fundit shqiptart udhtojn me pasaport biometrike. Vizat po shkojn drejt zhdukjes, shprehet Mullai. Pr t, kjo situat sht pozitive, nuk ka trafikim t qnieve njerzore, si dhe parandalohet n koh trafikimi i lndve narkotike. Jemi n udh t mbar. Pak shqiptar kan shkelur afatin e qndrimit 90 ditor. N prgjithsi shkelsit jan nga Shqipria e Mesme dhe e Veriut, ndrsa jugort jan korrekt, nuk abuzojn me lirin, prfundon Mullai. Kakavije, porta e madhe europiane Shum rrall ndodh q vendkalimi kufitar i Kakavijes t lr dyher gjurm t pashlyeshme n historin e saj. N vitin 1986, ministri i jashtm, sot Presidenti grek, Karolios Papulias, i shoqruar nga ish homologu i tij shqiptar, Reis Malile, shkeln Kakavijen, duke hedhur hapin e par t marrdhnieve dypalshe. N 15 dhjetor t vitit 2010, nj shkodran bn kmb, udhton pa viz n Greqi, vetm me nj pasaport biometrike. Andon Lula, ish gazetar i ATSH-s, kujton se 20 viteve m par, Kakavija ka qen nj moll e ndaluar pr gjith shqiptart. Nuk guxoje t hidhje syt prtej kufirit. Isha i vzhguar n do sekond. Sigurimi i Sh-

FOTO: PIKA E KALIMIT KUFITAR KAKAVIJE (Telnis Skuqi)

tetit nuk t falte, shprehet Lula. Sipas tij, gjat sistemit komunist, Kakavija e rrethuar me tela me gjemba, ka funksionuar vetm pr transportimin e mallrave, ndrsa njerzit numroheshin me gishta. Pr t shkuar drejt Kakavije, m par duhej t siguroje nj leje nga Ministria e Brendshme ose komisariati, n rast shkelje t priste burgu, thot Lula. Lula tregon se Kakavija filloi t marr form t plot, ku shkeli pr her t par ish-ministri i jashtm grek, Karolios Papulias. Qysh at vit, Kakavija ndryshoi si nata me ditn. Papulias ishte i mbar. Ku filloj nj far miqsie, ka pasur kmbime kulturore n t dyja ant e kufirit, me qllim t krijonte lidhje midis dy populljve, pohon Lula, duke shtuar se gjat sistemit komunist, do 21 shkurt, Kakavija hapte porta pr vizitort, sidomos pr fmij, q uronin ushtart pr Ditn e Kufirit. Dikur, vijon Lula, Kakavija quhesh Drit, por regjimi komunist si e vendosi, ashtu dhe e hoqi. Ende nuk dihen arsyjet pse komunistt hoqn dor nga ky emr, thot me habi Lula. Lula thekson se nga Kakavija ka pasur tentativa pr t larguar, por shum pak fatlum kan pasur mundsi t prekin Perndimin.

M kujtohet si tani. Dy persona tentuan t arratiseshin drejt Greqis, por n rrug e sipr ngatrruan udhn dhe prfunduan n burg, rrfen Lula. Sot, pr Luln, gjrat kan ndryshuar, ashtu si ka ndryshuar edhe vet sistemi. Gentian Mullai, zdhnsi i drejtoris s policis s qarkut t Gjirokastrs, vlerson se Kakavija tashm sht pika m e rndsishme toksore n jug t vendit. do vit qarkullojn n t dyja ant e kufirit afro 1 milion persona, shifr tepr ekstreme po ta krahasojm me vitin 1990, shprehet Mullai. Mullai mendon se Kakavija sht porta kufitare m e madhe e shqiptarve, pasi, si thot ai, njerzit nuk ikim m nga vija e gjelbrt, por lvizin si shtetas europian. Sivjet numri i trafikimit t qnieve njerzore ka shkuar n zero, nga 18 t regjistruar nj vit m par, thot Mullai. Sipas tij, sot shqiptart udhtojn prtej kufirit vetm me nj pasaport biometrike, ndryshe nga regjimi komunist, ku posta kufitare ishte ekskluzivitet i trupit diplomatik apo i personave t autorizuar. Kufiri, para vitit 1990, ishte mnyra e vetme pr tu arratisur, ndrsa sot vija e gjelbrt e prdorin nga trafikantt e lndve narkotike, krahason Mullai.

12
Ministrat Tafaj dhe Buja n Forumin Botror t Arsimit
Ministri i Arsimit dhe Shkencs, t Republiks s Shqipris, Myqerem Tafaj dhe Ministri i Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis, t Republiks s Kosovs, Ram Buja, morn pjes n Forumin Botror T msuarit dhe Teknologjia q u zhvillua n Londr me pjesmarrjen e 75 vendeve t bots dhe Ministrave t Arsimit. Ata ishin me ftes t sekretarit t Shtetit pr Arsim n Britanin e Madhe, z. Michael Gove, dhe ministrit pr Universitete dhe Shkenc, z.David Willetts, ishin para disa ditsh n Britani t Madhe, ku morn pjes n Forumin Botror t Arsimit (The Education World Forum), i cili u mbajt n Londr nga data 9 deri m 11 janar 2012. Gjat ktij Forumi Ministri Tafaj, pati takime me disa autoritet te kesaj fushe ku u diskutua pr bashkpunimin e vendeve n fushn e arsimit. Ai gjithashtu u takua me homolog t tij nga vende t tjera dhe ekspert t shquar botror t fushs s arsimit. Nj takim t veant Z. Tafaj pati edhe me prfaqsues t lart t Microsofti-it, ku u vlersua ecuria e bashkpunimit me kt kompani gjigande n fushn e teknologjis dhe komunikimit, si dhe mbshtetja q do t jap Microsofti n t ardhmen, pr zhvillimin e teknologjive t informacionit dhe komunikimeve n arsimin shqiptar. Forumi Botror T msuarit dhe Teknologjia u ndoq nga m shum se 50 Ministra Arsimi dhe rreth 750 drejtues t lart apo ekspert t fushs nga vende t ndryshme t bots. Rndsi t veant Ministri Tafaj i kushtoi edhe bashkpunimit mi-

Ministri Ram Buja takohet me homolog n Londr

dis Universiteteve, duke krijuar mundsin e dhnies s leksioneve nga lektort shqiptar jasht vendit n Universitetet tona, nprmjet videokonferencave. N kt forum vjetor, n t cilin morn pjes ministrat e arsimit nga t gjitha vendet e bots, tem bosht ishte msimi i praktikave pr nj bot ndryshme dhe teknologjia. N forum u diskutua edhe pr sfidat dhe mundsit me t cilat ballafaqohet arsimi. Ministri Tafaj dhe Buja po ashtu moren pjes edhe n Ekspozitn e Teknologjis s Arsimit (British Educational Training and Technology Show- BETT). Gjat vizits n Londr, ministrat Tafaj dhe Buja kishin takime me ministrat e arsimit t shteteve m t zhvilluara, pr t kmbyer prvojat e sistemeve m t avancuara ndrkombtare t arsimit dhe njkohsisht pr t lobuar pr njohje t reja pr vendin.

Ministri i Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis, Ram Buja, n ditn e dyt t Forumin Botror t Arsimit (The Education World Forum), n Londr, sht takuar me homolog nga vende t ndryshme t bots. Ministri Buja sht takuar me zv.ministren pr Arsim n Arabin Saudite, Shkelqsia e saj Norah AlFaiz, si dhe me ministrin e Barbadosit, Hon Ronal Jones, me t cilt ka biseduar pr mundsit e bashkpunimit n sektorin e arsimit. Gjithashtu, t dy palt kan shkmbyer prvoja pr gjendjen e arsimit n shtetet e tyre. Ministri Buja gjithashtu ka pasur

takim edhe me ministrin e Maqedonis, Pane Kralev, nga i cili mori ftes pr t vizituar Maqedonin n mnyr q t thellohet bashkpunimin i dyanshm n fushn e arsimit. Gjat qndrimi n Londr, ministri Buja ka vizituar edhe Ambasadn e Kosovs n Londr, ku sht pritur nga ambasadori Muhamet Hamiti. N kt forum vjetor, n t cilin moren pjes ministrat e arsimit nga t gjitha vendet e bots, tem bosht ishte msimi i praktikave pr nj bot ndryshe dhe teknologjia. N forum u diskutua edhe pr sfidat dhe mundsit, me t cilat ballafaqohet arsimi n prgjithsi.

Shqipria e hapur pr biznes, kshtu titullohet nj speciale dedikuar Shqipris nga e prditshmja kineze China Daily. Investimet e gjera po transformojn vendin ballkanik, t pasur me burime, n nj qendr t energjis, shkruan gazeta kineze China Daily pr Shqiprin. Duke vlersuar arritjet e vendit ton, gazeta shkruan se, pasi ka arritur nj rritje ekonomike t fort gjat viteve t fundit, bazuar n shrbime dhe bumin e ndrtimeve, Shqipria e feston 100 vjetorin e pavarsis me motivim t pamas pr t prmbushur potencialin e saj t jashtzakonshm. Me investimet e huaja direkte t trefishuara, mes vitit 2006 dhe 2010, qeveria e drejtuar nga kryeministri Sali Berisha ka punuar shum pr t siguruar nj mjedis konkurrues pr investimet duke ulur taksn e koorporatave nga 25% n 10 %, taksat mbi t ardhurat personale nga 23% n 10%. Kontributet e sigurimeve shoqrore kan rn nga 32% n 15% pr bizneset, shkruan ndr t tjera e prditshmja kineze. Me burimet e pasura ujore, thuhet m tej, Shqipris i sht dhn pseudonimi i Norvegjis s vogl t Ballkanit, theksohet n artikull. Dikur nj nga vendet me

Shqipria, Norvegjia e vogl e Ballkanit

teknologjin e komunikimit m t ult t informacionit, ku norma e deprtimit n bot ishte n vetm 4,8 pr qind n vitin 2006, Shqipria e ka rritur kt n 50 pr qind n vitin 2011, dhe kjo vijon t jet nj nga prparsit m t mdha t qeveris, ko-

menton shkrimi i gazetes aziatike. N specialen e saj, China Daily, citon fjaln e kryeministrit, Sali Berisha, i cili e konsideron Kinn si nj nga partneret m t rndsishme tregtare t Shqipris me nj bashkpunim t thell ekonomik dhe tregtar.

Gjithashtu, artikulli i ka kushtuar nj vmendje t madhe intervists me kreun e qeveris, duke cituar raportimet e fundit mbi zhvillimet e suksesshme ekonomike t vendit si dhe premtimet pr vitin 2012. Thithja e investitorve t

huaj n Shqipri dhe mbrojtja e tyre, citohet t ket thn kryeministri, sektori energjetik, ai minerar, infrastruktura, telekomunikacioni, procesi i privatizimeve dhe rritja e t ardhurave jan prioritetet e qeveris Berisha.

Komunitet

13

, ...dhurata pr nxnsit e shkollave shqipe

Nga Andi Terziu Kompania e drgimit t parave Money Gramm ka shprndar disa dhurata pr fmijt shqiptar q ndjekin shkollat e arsimit plotsues n Londr. Qindra dhurata t tilla jan shprndar, pr nxnsit e shkollave shqipe t shoqats Ardhmria n ambientet e klubit t shqiptarve n Childs Hill Park. Kto dhurata t cilat jan mundsuar fal nj bashkpunimi t vazhdueshm t kompanis Money Gramm me komunitetin shqiptar n Londr, jan pjes e nj programi t kordinuar. Dhuratat u ndan me rastin e festave t fundvitit dhe fillimin e Vitit t Ri, pr fmijt e shkollave shqipe. Gjat takimit sy n sy, prve dhurimit t dhuratave, fmijt kishin hapsir t diskutonin pr ndrrat e tyre, dshirat e tyre dhe mundsin pr nj t ardhme m t mir n mjedisin kua ata jetojn e msojn, - msohet nga msuesit e ktyre shkollave. Kshtu dhjetra e dhjetra nxns festuan, s bashku me fmij t komunitetit shqiptar, festat e fundvitit n Childs Hill Park. N nj fest krejt t veant t organizuar n mjediset e Klubit t Shqiptarve, prfaqsuesit e kompanis Money Gram ndan me fmijt knaqsin dhe emocionin e festave, prmes vjershave t ndryshme t recituara nga ata, numrave magjik dhe argtimeve t tjera. Drejtuesit e ksaj kompanie ndan pr fmijt dhurata t ndryshme, duke u uruar atyre por edhe gjith fmijve t shkollave shqipe, nj vit t mbar e t gzuar, ashtu si ata e meritojn. Nga kjo shkoll, ju msoni gjuhn shqipe, traditat dhe kulturn dhe nga shkolla do t dilni n jet, duke e ndjekur shkolln gjithnj e m t sigurt, u shpreh drejtuesi i Ardhmria Lutfi vata, i cili garantoi se organizata e tij do t bj gjithka pr kushte m t mira dhe pr nj t ardhme tjetr pr fmijt e komunitetit, ashtu si ata e meritojn. Fmijt e ktyre shkollave shoqroheshin nga prindrit e tyre dhe msuesit dhe nga shok e shoqe t tjera t interesuara pr shkolln shqipe n Londr. Lidhur me kompanin n fjal duhet theksuar se ajo sht ndr kanalet m t shfrytzuara pr drgimin e t hollave nga shqiptart. Kshtu operatori i transfertave komerciale Money Gram po bhet akoma m i ndjeshm pr shqiptart, sipas t anketuarve tan. MONEYGRAM sht nj shrbim global pr tranferimin e parave q mundson drgimin dhe marrjen e parave n vetm 10 minuta nga e gjith bota. Shokt ose miqt tuaj tani mund tju drgojn para nga e gjith bota me komisionet dhe tarifat m t ulta se n do kompani tjetr. SHPEJTSIA, LEVERDIA, dhe BESIMI jan elementt kryesore pr MoneyGram.

N Prishtin bredhi i festave t viteve t liris dhe pavarsis pati edhe emigrantt nga Londra
Nga Sherif Bllaca N Prishtin (Kosov) u festua ardhja e Vitit t Ri me programe t shumta pr fmij, prfshir Pajtonin e Babadimrit, pr t vazhduar me nj atmosfer plot njerz n rrug dhe sheshe, ku ishin t pranishm si kurr ndonjher edhe qindra emigrant shqiptar q jetojn dhe punojn n Mbretri t Bashkuar. N gjith Kosovn pati festime m shum se kurr n pritjen e Vitit t Ri 2012 dhe ktij viti t jubileut t madh t 100 vjetorit t Pavarsis s Shqipris. Emigrantt shqiptar t cilt kishin planifikuar me koh kto festime t fundvitit ishin pjesa m e ndjeshme n kt tradicionale festive. N kryeqytetin e shtetit m t ri evropian, koncerti i mbrmjes filloi n orn 20:00 dhe zgjati deri n 00:45, n sheshet Sknderbej e Nna Terez, ku si tradicionalisht n vitet e liris e pavarsis e pritn Vitin e Ri nn qiellin e hapur mijra njerz n fest. Sipas organizimeve t bashkis s kryeqytetit, pikrisht n mesnat u b edhe ndezja e fishekzjarrve. Prball selive t institucioneve m t larta t Republiks s Kosovs, pran monumentit t Sknderbeut, ishte vendosur bredhi i madh i festave t fundvitit, ndriimi solemn i t cilit sht br tradit n vitet e liris dhe pavarsis, prandaj i thon edhe bredhi festave t viteve t liris dhe pavarsis. Por, edhe pse nuk dihet numri i sakt i emigrantve q festuan n Kosov, mediat e shkruara dhe vizive kan patur n fokus mjaft prej tyre, t cilt disa foto i kan shprndar edhe n rrjetet sociale n internet.

14
Rndsia e qytetaris Qytetaria i jep nxenesve njohuri, aftesi dhe te kuptuarit per te luajtur nje rol efektiv ne shoqeri ne nivele lokale, kombetare dhe nderkombetare. Ajo i ndihmon ata te jene qytetare te informuar, te arsyeshem dhe te pergjegjshem, qe jane te ndergjejgshem per detyrat dhe te drejtat e tyre. Ajo nxit zhvillimin e tyre shpirteror, moral, shoqeror dhe kulturor duke i bere ata te kene besim ne vetevete dhe te jene te pergjegjshem brenda dhe jashte klase. Ajo inkurajon nxenesit te luajne nje rol te rendesishem ne jeten e shkolles se tyre, ne mjedisin rrotull saj, ne komunitet dhe ne nje bote me te gjere. Ajo gjithashtu i meson ata rreth ekonomise, institucioneve demokratike dhe vlerave; i inkurajon te nxenesve per te reflektuar mbi eshtjet dhe te marrin pjese ne diskutime. Qytetaria plotesohet nga struktura per arsim personal, shoqeror dhe shendetesor ne fazen ky 3 dhe 4. Programi i studimit: qytetaria Njohurite, aftesite dhe te kuptuarit Mesimdhenia duhet te siguroje qe njohurite dhe te kuptuarit rreth te qenit qytetare te informuar, pervetesohen dhe zbatohen gjate zhvillimit te aftesive kerkimore dhe komunikuese dhe gjate pjesmarrjes ne veprime te pergjegjshme. Njohurite dhe te kuptuarit per tu bere qytetare te informuar 1. a) Nxenesit duhet te mesohen rreth: te drejtave dhe pergjegjesive legale dhe njerrezore ne themel te shoqerise, aspekte baze te sistemit te gjykimit kriminal dhe si te dyja lidhen me te rinjte diversiteti i identiteteve kombetare, fetare, rajonale, fetare dhe etnike ne United Kingdom dhe nevoja per respekt dhe te kuptuar te perbashket qeveria qendrore dhe lokale, sherbimet publike qe ato ofrojne dhe si ato financohen dhe mundesi per te kontribuar Karakteristika ky te formave parlamentare deh formave te tjera te qeverise Sistemi elektoral dhe rendesia e votimit Puna ne baze komuniteti, grupe vullnetare kombetare dhe nderkombetare. Rendesia e zgjidhjes te konflikteve ne menyre te drejte. Rendesia e medias ne shoqeri, bota si nje komunitet global dhe ndikimet e saj politike, ekonomike, mjedisore dhe shoqerore dhe roli i Bashkimit Evropian, tregut te Perbashket dhe Kombeve te Bashkuara. 2. Nxenesit duhet te mesohen a) te mendojne per tema politike, shpirterore, morale, shoqerore dhe kulturore, probleme dhe ngjarje duke analizuar informacionin dhe burimet e tij, perfshire burimet me baze ICT te justifikojne me goje dhe me shkrim nje opinion personal rreth eshtjeve te tilla si probleme dhe ngjarje te kontribuojne ne diskutime ne grup dhe klasa eksploruese dhe te marrin pjese ne debate b)Zhvillimi i aftesive te pjesmarrjes dhe veprimit aktiv 3.Nxennesit duhet te mesohen a) te perdorin imagjinaten e tyre per te konsideruar ekspereinca te njerezve te tjere dhe te jene te afte te mendojne, te shprehin dhe te spjegojne pikpamje qe nuk jane te tyre b) te bejne marreveshje, te vendosin dhe te marrin persiper pergjegjesi ne aktivitetet e shkolles dhe te komunitetit c) te reflektojne mbi proceset e pjesmarrjes njohurite, aftesite dhe te kuptuarit. Mesimdhenia duhet te siguroje qe njohurite dhe te kuptuarit rreth te qenit qytetare t informuar pervetesohen dhe zbatohen me zhvillimin e aftesive kerkimore dhekomunikuese dhe me pjesmarrjen ne veprime te pergjegjshme. Njohurite dhe te kuptuarit rreth te qenit qytetare te informuar Nxenesit duhet te mesohen rreth: Te drejtave dhe pergjegjesive legale

Kurrikula

Krkao btrprnn uiuKmaeAg l il

dhe njerezore ne themel te shoqerise dhe si ato lidhen me qytetaret, perfshire rolin dhe veprimin e sistemeve gjygjesore kriminale dhe civile b) origjina dhe implikimet e identiteteve kombetare diverse, fetare, rajonale dhe etnike ne Anlgi dhe nevoja per respekt dhe te kuptuar te perbashket puna e parlamnetit, qeverise dhe gjygjeve ne hartimin dhe formimin e ligjeve rendesia e luajtjes te nje roli aktiv ne proceset demokratike dhe elektorale si funksionon ekonomia, perfshire rolin e biznesit dhe sherbimeve financiare mundesi per individet dhe grupet vullnetare te sjellin ndryshime shoqerore zonale, kombetare, evropiane dhe nderkombetare. Rendesia e lirise te shtypit, dhe roli i medias ne shoqeri, perfshire internetin, ne sigurimin e informacionit dhe ne ndikimin ne opinione. Te drejtat dhe pergjegjeesite e konsumatoreve, punonjesve dhe punedhenesve. Lidhjet e Anglise me Evropen, perfshire Bashkimin Evropian dhe marredheniet me Tregun e Perbashket dhe Kombet e Bashkuara. eshtjet e gjera dhe sfidat e ndervartesise globale dhe pergjegjesive, perfshire zhvillime te qendrueshme dhe Axhenden Lokale 21. Tre parimet per perfshirje Ne planifikimin dhe te mesuarit e Kurrikules Kombetare, mesuesve u kerkohet te kene ne vemendje parimet e meposhteme: A percaktimi i sfidave te pershtatshme te mesuarit 1. Mesuesit duhet te synojne ti japin do nxenesi mundesine per te provuar sukses ne te mesuar dhe per te arritur nje standart sa me te larte qe te jete i mundur. Programet e Kurrikules Kombetare te studimit percaktojne se fare duhet tu mesohet me shume nxenesve ne do faze ky por mesuesit duhet tu mesojne nxenesve njohurite, aftesite dhe te kuptuarit ne menyre qe ato te pershtaten me aftesiete e nxenesve. Kjo nenkupton zgjedhjen e njohurive, aftesive dhe te kuptuarit nga fazat fillestare ne ato te mevonshme ne menyre qe nxeensit individe te mund te bejne progres dhe te tregojne se ata mund te kene arritje. Ne rastet kur eshte e mundshme per nxenesit te perdorin gjeresisht permbajtjen e nje faze fillestare mund te mos kete kohe per ti mesuar te gjitha aspektet e programeve te studimit qe lidhen me moshen e tyre. Nje metode e njejte fleksibel do te nevoitet per te konsideruar do boshllek ne te mesuarit e nxenesve qe vjen si rezultat i humbjes apo nderprerjes te shkolles. [per shembull, kjo mund te perjetohet nga udhetaret, refugjatet apo ata qe jane ne perkujdesje apo ata qe jane ne kushte afat-gjata trajtimi mjekesor, perfshire nxenesit me probleme neurologjike, te tilla si demtime ne koke, dhe ata me kushte degjeneruese]. 2. Per nxenesit arritjet e te cileve bien ndjeshme nen nivelin e pritshem te nje faze te veante, do te jete e nevojsheme nje shkalle me e madhe diferencimi. Ne keto rrethana, mesuesit mund te kene nevoje te perdorin permbajtjen e programit te studimit si nje burim apo te sigurojne nje kontekst, ne planifikimin e te

mesuarit ne menyre te pershtatshme per moshen dhe kerkesat e nxenesve te tyre. (Mesuesit mund te gjejne udhezime QCA mbi punen planfikuese per nxenesit me veshtiresi te mesuari, si nje ndihmes i afert i programit te studimit). 3. Per nxeensit arritjet e te cileve kalojne ndjeshem nivelin e parashikuar te arritjeve ne nje apo ne disa lende gjate nje periudhe ky te caktuar, mesuesit duhet te palnifikojne pune sfiduese te pershtatshme. Ashtu sikurse mbeshtetja ne materiale te fazave ky te mevonshme apo nivele te larta studimi, mesuesit mund te planifikojne diferencim te metejshem duke shtrire gjeresine dhe thellesine e studimit ne lende individuale apo pune planifikuese e cila mbeshtetet ne permbajtjen e lendeve te ndryshme. ( Mesuesit mund te perdorin udhezuesin QCA ne ploteimin e kerkesave te nxenesve te talentuar si nje ndihmes te afert ne progrmin e studimit). Nxenesit qe mesojne anglisht si gjuhe shtese 3. Nxenesit qe e kane anglishten si gjuhe shtese kane nevoja te ndryshme per mbeshtetje ne mesimin e gjuhes angleze. Planifikimi i punes duhet te marre ne konsiderate faktore te tille si mosha e nxenesit, kohezgjatja ne kete vend; eksperienca e meparshme ne arsim dhe aftesite ne gjuhe te tjera. Monitorimi i kujdesshem i progresit te secilit nxenes ne mesimin e gjuhes angleze dhe ne perfitimin e njohurive ne kete lende do te behen te nevojshme per te konfirmuar se ne kete faze nuk ekzistojne veshtiresi ne procesin e nxenies. 4. Aftesia e nxenesve qe e kane anglishten si gjuhe shtese per te marre pjese ne kurrikulen kombetare mund te jete me e madhe se aftesite e tyre te komunikimit ne anglisht. Mesuesit duhet te planifikojne mundesi mesimi per ti ndihmuar nxenesit qe te perparojne ne anglisht dhe duhet te kene si synim te japin mbeshtetje nxenesve qe te marrin pjese ne te gjithe lendet. 5. Mesuesit duhet te ndermarrin veprime specifike per te ndihmuar nxenesit qe e mesojne anglishten si gjuhe shtese duke : a) duke zhvilluar anglishten e tyre te folur dhe te shkruar b) duke siguruar futjen ne kurrikul dhe ne vleresim [shembuj per C/8a Zhvillimi i Anglishtes se folur dhe te shkruar]. Mesuesit zhvillojne anglishten e folur dhe te shkruar te nxenesve: duke siguruar qe puna me fjalorin te perfshije si fjalorin teknik ashtu dhe fjalorin e perditshem, metaforat dhe idiomat duke shpjeguar qarte, si jane strukturuar e folura dhe shkrimi ne anglisht per te arritur qellime te ndryshme permes disa lendeve duke siguruar material leximi (per shembull, puna e vete nxenesit, media, ICT, literature dhe libra reference) qe vene ne dukje menyrat e ndryshme te perdorimit te anglishtes vewanerisht ato qe e ndihmojne nxenesin per te kuptuar shoqerine dhe kulturen. Duke siguruar se ka mundesi efikase per bashkebisedim dhe qe biseda mbeshtet procesin e te shkruarit ne te gjitha lendet. Nxenesit te transferojne njohurite dhe aftesite e tyre nga nje gjuhe tek tjetra duke vene ne dukje ngjashmerite dhe ndryshimet midis gjuheve. Duke u bazuar ne eksperincen gjuhesore te nxenesve ne vendin e tyre dhe ne nje komunitet me te gjere, ne menyre qe perdorimet e Anglishtes dhe te gjuheve te tjera te mbeshtesin njera tjeren. Mesuesit duhet te sigurohen qe nxenesit te perdorin kurrikulen dhe metodat e vleresimit: Duke perdorur tekste dhe materiale qe jane ne perputhje me moshen e

nxenesve dhe nivelin e tyre te pergatitjes. Duke gjetur mbeshtetje me ane te perdorimit te ICT ose vidios ose materialeve audio vizuale, fjaloreve, aparaturave te perkthimit dhe leximeve. Duke perdorur gjuhen e vendit kur paraqitet nevoja] Perdorimi i gjuhes permes kurrikules: 1. Nxenesit duhet te shprehen korrekt ne te gjithe lendet dhe duhet te lexojne sakte dhe ne menyre te kuptueshme. Meqe anglishtja standart, e folur dhe e shkruar eshte gjuha qe predominon ne transmetimin e njohurive, nxenesit duhet te mesohen ta njohin dhe ta perdorin anglishten standart. Shkrimi 2. Ne shkrim nxenesit duhet te perdorin drejtshkrimin korrekt, shenjat e pikesimit dhe te ndjekin rregullat gramatikore, gjithashtu ata duhet te mesohen ta organizojne shkrimin e tyre ne forma llogjike dhe koherente. Te Folurit 3. Per aspektin e te folurit nxenesit duhet te mesohen ta perdorin gjuhen sakte dhe ne menyre koherente Te degjuarit 4. Nxenesit duhet te mesohen te degjojne te tjeret, te pergjigjen, dhe te perdorin idete dhe pikpamjet e tyre ne menyre konstruktive Leximi 5. Ne lexim nxenesit duhet te mesojne strategjite qe ti ndihmojne ata te lexojne ne menyre te kuptueshme, te caktojne dhe te perdorin informacion, te ndjekin nje proces ose argument, te permbledhin dhe te sintetizojne dhe te pershtasin ata qe ata mesojne nga leximi i tyre. 6. Nxenesit duhet te dine te perdorin fjalor teknik dhe te veante per te gjitha lendet dhe te dine si ti perdorin dhe germezojne keto fjale. Gjithashtu ata duhet te dine te perdorin modelet e gjuhes qe jane kryesore per te kuptuarit dhe te shprehurit ne lende te ndryshme. Keto perfshijne ndertimin e fjalive, ndertimin e paragrafeve dhe teksteve qe perdoren shpesh ne nje lende [per shembull, gjuha per te shprehur shkakun, kronologjine, logjike, eksplorimin, hipotezen, krahasimin, si te bejme pyetje dhe si te zhvillojme argumenta]. Shenim: Botim i perbashket nga: Departamenti per Arsimin dhe Punesimin Sanctuary Buildings Great Smith Street London S1P 3 BT Kualifikimet dhe Autoritete te Kurrikules 29 Bolton Street London W1Y 7PD Botuar per here te pare ne vitin 1999 c) E drejta autorit Crown d) Kualifikimet dhe Autoritete Kurrikulare 1999 Programet Kombetare te Kurrikules per Studimin dhe Arritjen e Objektivave qe permban ky publikim jane objekt i mbrojtjes te se drejtes se autorit Crown dhe jane riprodhuar me lejen e kontrollorit te HMSO. Informacioni shtojce eshte e mbrojtur ne baze te te drejtave te autorit te Autoritetit te Kualifikimeve dhe Kurrikules. Ne marreveshje midis Kontrollorit dhe HMSO dhe QCA, riprodhimi i do materiali ne kete publikim lejohet ne perputhje me te drejten e autorit te dhene nga HMSO. Ky drejtim eshte i mundshem me kerkesen e HMSO, St Clements House, 2-16 Colegate, Norwich NR3 1 BQ. Tel 011603 62221000 Fax 01603 723000 ose me e-mail ne adresen copyyright@hmso.gov.uk. Ai mund te shikohet gjithashtu ne web site HMSO tek www.hmso.gvo.uk/guides.htm. Informacioni i dhene ne kllapa katrore nuk eshte statutor. Translation was enabled by U.S. Democracy Commission Grant

Komunitet

15

Festaqgzonfmijteshkollsshqipe
Nga Samidie Zylfo Nj fest tipike dhe tradicionale u zhvillua n mjaft nga klasat e shkollave t arsimit plotsues q organizon shoqata Ardhmria n Londr. N nj nga kta ku ne vzhguam me kujdes ishte edhe festa e organizuar nga msueset e talentuara Samidie dhe Zyra n shkolln n Childs Hill Park. Pr kt vet msuesja Samidie Zylfo na afroi kt informacion t cilin e afrojm pr lexuesit tan t gazets son. Isht festa q u organizua m datn 17 Dhjetor 2011 n Childs Hill Park. Shkolla e hapur n vitin e kaluar n Childs Hill Park me prkushtimin dhe prkujdesjen humane t z Joel Galer, dhe me kmbnguljen e drejtuesit t saj Lutfi Vata, sht br tashm nj vatr e ngoht pr dhjetra fmij t disa grupmoshave. Un jam e lumtur q jap kontributin tim n kt shkoll, dhe u afroj fmijve ndihmn time t madhe n msimin e gjuhs, traditave dhe kulturs. Bashk me kolegen time Zyra organizuam edhe festn e fundvitit. Me t tej ajo shton se klasa ku un punoj ka rreth 20 fmij t regjistruar. Kta fmij jan vetm pr momentin. Them kshtu se rregjistrimet vazhdojn dhe numri i fmijve pritet t rritet m shum. Kshtu n kt fest ne ndoqm dhe pam prindr e nxns. T rregjistruar e n pritje. Dhe msuesja prmend disa nga nxnsit dhe nxnset e klass si Sara, Delfina, Stela, Ana Gylen, Rina, Eresa, Ibesa, Daniela, Vanesa. etj....Ajo flet me knaqsi pr punn dhe prkushtimin e fmijve n pervetesimin e njohurive te gjuhes shqipe dhe dua ti falenderoj pa mase per bashkepunimin e mrekullueshem mesuesnxenes ne misionin tone te shenjte, ne ndihme te femijeve dhe te ardhmes se qyteterimit. Fale ketij bashkepunimi dhe kesaj pune te palodhur femijet e klases time (pasi keshtu me pelqen ti quaj) shkruajne, lexojne dhe kuptojne ne nivel te advancuar te gjuhes shqipe dhe njohurive ne lendet e tjera qe ne japim ne oret mesimore. Ne mbyllje te semestrit te pare te vitit akademik 20112012, dhe per ti falenderuar sado pak femijet e klases sime per gjithe punen e tyre dhe per bashkepunimin e palodhur qe kane dhene ne kete semster, bashke me mesuese Zyren qe eshte dhe kolegia ime qe punojme bashke e cila do doja ta falenderoja per punen e palodhur dhe shume profesionale qe ben me femijet ne klasen tone,organizuam nje feste ne mbyllje te semstrit dhe ne prag te festave te fund vitit.Festa kaloi shume bukur dhe hareshem nen shoqerine e kengeve shqip per femije ,recitimin e poezive shqipe te ardhura shume bukur nga interpretimi i nxenesve te klases,i valleve te bukura me motive te trevave te ndryshme shqipetare te luajtur nga femijet dhe lojrave argetuese. Ndaj dhe nje here dua ti fale-nderoj nga zemra femijet e klases Childs Hill Park per punen e tyre te palodhur gjate ketij simestri qe sapo mbyllem, prinderit per bashkepunimin dhe perkrahjen e tyre ne ndihme te zhvillimit te procesit mesimor ne klasen time, mesuese Zyrane per kontributin dhe punen e palodhur ne edukimin dhe pervetesimin e njohurive te programeve mesimore qe ne zhvillojme ne klase si dhe perkrahjen e pakursyer te shoqates Ardhmria e cila na e ben te mundur zhvillimin dhe ushtrimin e aktivitetit mesimor.

Evenimentet e fundvitit n fokusin e gazetarit Besim Grguri

Nga Andi Terziu Faqja internetike e gazetarit shqiptar nga Kosova, Besim Grguri, ukalbanians network (rrjeti i shqiptarve n Britanin e Madhe) sht rrjeti q prbn nj vmendje t konsiderueshme n kt fillimvit. Ai ka fokusuar me fjalt e tij mjaft evenimente, ngjarje, situata dhe po kshtu me stilin e talentin e tij ka fiksuar n imazh mjaft ngjarje t rrndsishme, midis tyre edhe ato q ndodhn n fundvitin q sapo u mbyll. Gazetari Besim Grguri, me nj prkushtim e seriozitet, n faqen e tij internetike shkruan dhe lajmron se M 25 dhjetor n kafenen Carpe Diem Coffe Bar, pronar i s cils sht Lulzim Nushi, u organizua nj ndej pr fmijt shqiptar t Londrs veriore. Babadimri apo Babagjyshi u dha dhurata rreth 90 fmijve, t gjitha t dhurara falas nga ky biznes shqiptar. Si tha pronari Lulzim Nushi: kjo sht nj shenj rrespekti q gjat tr vitit prindrit e ktyre fmijeve po m prkrahin mua.T gjith u ndan t knaqur sikurse edhe un. M tej sht prsri Grguri q citon se Babadimrat nga Londra ua urojn Vitin e Ri 2012 dyzet familjeve skamnore n Kosov. Dh shkrimi i Grgurit i cili citon se Shkruesi i ktyre rreshtave sht njohs i jets t bashk atdhetarve tan t cilt emigruan pr arsye t njohura, sidomos viteve t 90, edhe pse ishin n mosh shum t re ditn ti rreken puns, disa pr tu shkolluar, disa pr t punuar, ngase situata ekonomike n Kosov ishte buz katastrofs. Pra sipas autorit Grguri me burimin e informacionit nga zoti Nexhmedin Behluli, besohet se Nj grup e ka gjetur formn e takimeve dhe ajo sht se do t shtune n orn e caktuar takohen n nj sall t sporteve ku zhvillojn loj t basketbollit e cila sht shndruar n rivalitet t dy grupeve. Pas lojs sipas tradits s formuar, e vizitojn nj restorant t cilin e mbajn me shum sukses bashk atdhetart tan. N ndejn q e bjn pr disa or bised kryesore sht Kosova. Me nj rast mora pjes edhe un n aktivitetet e tyre at t shtune. Sipas artikullshkruesit t shkrimit t publikuar n faqen e Grgurit m tej thuhet Kta djem, tani burra t mdhenj e kan gjetur edhe nj form q t jen sa m afr bashkqytetarve n Kosov, n mnyr vullnetare grumbullojn para i drgojn n Kosov n adres t caktuar q pr nevojtar t blihen gjra ushqimore dhe higjienike. Ksaj here kjo knaqsi m takoi mua. Arritn 3,000 me t cilat mjete jan kontraktuar 40 pako, pr do pako vlera sht 75, kto pako me ndihmn e Kryqit t Kuq t Kosovs do t shprndahen pr 40 familje t minatorve n Mitrovic dhe rrethin. Mendimi i ktyre djelmoshave, dashuria pr popullin e Kosovs, mendoj se vlen m shum se 3,000 , besoj se e ndaj mendimin e lexuesve t ktyre rreshtave, q pr kta njerz t shprehet nga zemra nj falnderim i madh! Me kt rast respekte shkon trefish, pr organizatort, t talentuarin dhe t prkushtuarin Grguri dhe pr z. Nexhmedin Behluli. Por m tej shtohet akoma respekti pr prkushtimin e z. Grguri kur mson se ai ka fokusuar edhe mjaft evenimente t tjera t rrndsishme n faqen e tij.

16
Nga Andi Terziu Mjaft shqiptar kan koh q kan menduar t rilidhin jetn e tyre me Atdheun. Kshtu emigrantt t cilt erdhn n Britani t Madhe, koh m par nga Kosova dhe Shqipria, apo edhe nga Mali i Zi e Maqedonia, kan plane t reja, prpos krizs dhe humbjes s mjaft prej tyre t vendeve t puns. Koh m par jan larguar dhe kthyer pas n Atdhe, edhe mjaft intelektual t cilt nuk e gjenin dot integrimin n kt vend. Por ndrsa t tjer i jan kthyer bizneseve mes dy vendeve. Transporti, tregtia jan disa nga kta faktor n kt koh krize dhe problematike. Nga ana tjetr jan edhe mjaft student q krkojn t rikthehen pas studimeve t tyre. Fate t ndryshme kan shqiptart n vende t tjera. Prshembull n Greqi, kriza ka br t vetn. Marsi i vitit t kaluar ishte vendimtar pr Manolis Verjahis, i cili udhtoi drejt Kors pr t gjetur mundsin e punsimit n ndrtim, profesion t cilin deri n at koh e ushtronte n Greqi. Historia 39-vjecarit, i cili ka ln familjen n Kret e ka fillesn tek kriza ekonomike, e cila sipas tij e ka nxitur t mendoj pr nj qendrim afatgjat n qytetin juglindor. Qllimi i ardhjes ktu sht pr ndrtim. Duke u nisur edhe nga kriza q ka prfshir Greqin, sidomos n fushn e

Komunitet - Ekonomi

Ministri i Zhvillimit t Greqis Mihalis Krisohoidis (L), ish - Ministri i Financave George Papakonstantinu (C) dhe ministri i infrastrukturs Harris Kastanidis t dshpruar n nj konferenc shtypi n Athin, m 2 maj 2011. (Foto: REUTERS)

Kriza greke rikthen shqiptart n atdhe

ndrtimitKoht e fundit ka pasur shum dyndje nga Greqia t investitorve q duan t punojn n Shqipri, t investojn ktui. Kriza atje sht e madhe, un nuk mendoj t kthehem, do rri ktu pr nj afat t gjat, shprehet Manolis Verjakis, shtetas grek. N kushtet e nj krize t thell ekonomike n shtetin helen, prgjigjia e tij t bn t mendosh se prgjat 10 muajve, 39-vjecari nga Greqia ka mbetur i knaqur nga mundsit q t krijon jetesa ktu. Por problemet jan m t komplikuara kur kthimi i tyre n disa raste nuk gjen teren ose edhe kur politika monetare, inflacioni 3% dhe kurs i lir kmbimit flasin n ann e kundrt t rikthimit. Msohet sipas medias se edhe gjat 3 viteve t ardhshme inflacioni do t ruaj nivelin e 3%. Babka e Shqipris ka publikuar dokumentin e politiks monetare pr periudhn 20122014. N kt draft banka bn t ditur se politikat monetare do t vijojn rrugn e ndjekur deri m tani, ku dy do t jen objektivat kryesor: mbajja e inflacionit n nivelin 3% me norm tolerance plus, minus 1% dhe kursi i lir i kmbimit valuator. Banka e Shqipris gjykon se nprmjet ruajtjes s inflacionit pran nivelit 3%, politika monetare do vazhdoj t jap nj kontribut pozitiv n zhvillimin e ekonomis shqiptare. Gjithashtu institucioni mbikqyrs bankar do t vazhdoj t zbatoj nj regjim t lir t kursit t kmbimit. Vlera e lekut kundrejt valutave t huaja do t vendoset lirisht n tregun e kmbimeve valutore, e prcaktuar nga krkesa dhe oferta pr t. Edhe n kt dokument Banka e Shqipris ka riprsritur apelin pr qeverin se n afat t gjat politika fiskale duhet t orientohet nga ruajtja e qndrueshmris s borxhit publik dhe parametrave t tjer t shndetit buxhetor.Politika fiskale duhet t bazohet n nj rregull fiskal t qart, t besueshm dhe transparent. Sipas banks qendrore ky angazhim do t krijoj premisa pr uljen e rreziqeve, pr ruajtjen e stabilitetit makroekonomik dhe financiar dhe pr rritjen e nxitjes s qendrueshme dhe afatgjat t vendit.

Reportazh / Grekt nga parajsa n ferr

Nga Telnis Skuqi (ATSH) ATHIN (Greqi) As n ndrrn e saj, Anastasia Kallopis, nuk e kishte imagjinuar se nj dit jeta e saj do t merrte tatpjetn pr shkak t krizs ekonomike greke. Ajo sht nj tregtare e vogl, q prej vitesh ka jetuar me djesn e ballit, duke shitur kpuc, por sot nuk sht n gjendje t paguaj universitetin e vajzs s saj, q studion pr mjeksi n Athin. Jam gati t shes shtpin pr time bij. Klientt jan larguar. Do ta mbyll dyqanin, pasi barra fiskale sht trefishuar, thot e shqetsuar Anastasia. Pr t, kriza ekonomike sht shkaktuar nga politikant, t cilt vodhn sa deshn dhe tashm faturn e tyre e paguan taksapaguesit. Mezi nxjerr bukn e gojs. Po sakrifikoj gjithka q ime bij t mbaroj studimet, thot Anastasia dhe shprehet e vendosur pr ta shptuar biznesin. Si ajo, po kshtu dhe motra e saj, Angeliki, po prjeton vshtirsi pr pagesn e kstit bankar, pasi ajo e ka nisur aktivitetin e saj fitimprurs, duke marr nj kredi prej 150 mij euro. Bashkshorti im sht npuns, por prej nj viti paga e tij sht ulur ndjeshm, nga 2500 sot sjell n shtpi 1000 euro, shprehet Angelikia, duke shtuar se tashm ajo po mendon falimentimin. Angelikia uditet se si kredia nuk mbaron, ashtu si nuk mbaron edhe kriza ekonomike. Grekt kan filluar t hajn n shtpi. Nuk shikon m restorante t tejmbushura, si dikur. Lavdia e dikurshme sht sfumuar dhe do gj konsumohet me llogari, thot Angelikia. Grekt mendonin se kishin arritur parajsn nga vitit 1980 e ktej. Nj nga mnyrat pr ta kapur kt parajs artificiale ishte vjedhja e shtetit. Nuk paguheshin taksat. Tashm kjo piradim sht shembur, bashk me t edhe shpresa pr t jetuar n parajs, specifikon Angelikia. Ilias Markos, korrespondenti i Agjencis s Lajmeve Greke (ANA) pr prefekturn e Janins (Greqi), e vlerson situatn ekonomike t rnduar, t pashpres pr t paktn nj dekad. T part e vendit e dinin kt fakt, por askush nuk foli, heshtn pr t mos marr kosto politike, mendon Markos. Sipas tij, fermert jan kategoria q sht goditur m pak nga kriza ekonomike, ndrsa npunsit vuajn pasojat e parajss. Konsumatort blejn m pak, ndrsa fermert e sigurojn jetn e tyre duke prodhuar. Kriza ekonomike te fermert sht m njerzore. Qumshtin dhe produket e tyre bujqsore i kan falas, sqaron Markos dhe sakaq tregon se personalisht sht prekur shum nga reformat q ka ndrmarr dy vitet e fundit qeveria e majt e Papandreut. ANA, agjencia ku ai vet punon, ka shkurtuar n masn 70 pr qind shpenzimet e korrespodentit. Zyra tashm sht mbyllur, punon n shtpi. Lajmet dhe fotografit i realizon me shpenzimet e tij, me pak fjal punon pr t tjert, jo pr vete. Nuk ka rrug tjetr. Merrja 1700 euro, ndrsa tani paga ime ka shkuar 700 euro. Gazetat ku punoj si korrespondent nuk paguajn rregullisht. Kam dy muaj pa marr honoraret. Fatmirsisht, kam nj shtpi, se ka edhe m keq, shpjegon me pak fjal Markos dhe shton se tashm as reklama shtetrore nuk marrin m. Markos thot se kt fat kan psuar edhe gazetat dhe televizionet lokale. Stafi sht shkurtuar. Numri i gazetarve t papun sht rritur. Aktualisht, mediat lokale transmetojn prodhimet q jan realizuar vite m par, tregon Markos. Si njohs i mir mentalitetit grek, gazetari Markos mendon se nj dit Greqia do tia dal mban, por do t ket kosto t lart, si pr kulturn, ashtu edhe pr traditn e tyre shumshekullore. Ndryshimi ka filluar. Grekt, si pjes e Ballkanit, nuk do t kapardisen m duke bredhur lart e posht me euro npr xhep, por pas dhjet vitesh ata edhe qumshtin do ta blejn me kart krediti, dhe kjo pr ta thot shum, thot Markos, duke nnkuptuar se grekt prej vitesh vidhnin arkn e shtetit, sidomos politikant dhe npunsit, t cilt kan futur duart sa her kishin nevoj, kan br far kan dashur dhe askush nuk u penalizua. Kjo maskarad ka marr fund njher e mir, pasi, si thot Markos, populli zgjedh t part e vendit dhe jo t part zgjedhin. Europa kishte besim tek grekt, por u treguam t pabes. Nj gjerman punon nat e dit dhe mezi ka nj shtpi, ne (grekt) kemi nj shtpi n mal, nj n fush dhe nj n det. Me pak fjal kemi ln gjurm, gjurm q duan vite t zhduken. T shpresojm q kt turp t mos ia lm trashgimi gjenerats s re, prfundon Markos.

N ndihm t arsimit plotsues

17

Or e lir (Modul): Vektori matematik dhe fizik

Prgatiti: Rudina Maksuti Klasa: II Lnda: Vektori matematik dhe fizik Objektivat: Nxnsi n fund t ors duhet t dij: O.minimal: Nxnsi t dalloj kuptimin matematik nga ai fizik i vektorit. O.mesatar: Nxnsi n shpjegoj kuptimin matematik dhe fizik t vektorit O.lart: Nxnsi n fund t ors t jet i aft t argumentoj kuptimin matematik dhe fizik t vektorit. Struktura: ERR Metoda: Braistorming, Insert: (Stuhi mendimesh) N drras t zez nga msuesi ndrtohet pema e mendimit sipas metods kllaster ku shkruhet koncepti i thjesht vector dhe nxnsi plotson rrethort, t cilt japin nocionin e konceptit t prbr, kurse interpretimi i lidhjes s koncepteve prbn konceptet e pergjithshme.

7. 8. 9.

far quajm vektor 0? Si e prkufizoni vektorin n fizik? Cilt jan elementet prcaktues t tij? Ktu bhet interpretimi i lidhjes s koncepteve t thjeshta, t prbra dhe koncepteve t prgjithshme. Nprmjet metods Insert; Informacion i ri: Vektori matematik dhe fizik Dallimet e kuptimit ndrmjet vektorve matematik dhe fizik jan: a.N matematik elementet prcaktues t vektorit jan: Drejtimi dhe gjatsia. Psh. Nj vektor fardo AB a. b. B. Gjatsia e vektorit q shnohet /AB/ sht gjatsia e segmentit [AB] Drejtimi i vektorit AB sht drejtimi i gjysmdrejtzs [AB] q ka t njjtn origjin A me vektorin AB dhe e prmban at. N fizik elementet prcaktues t vektorit jan: Drejtimi, koha dhe gjatsia. Gjatsia prkufizohet sin lndn e matematiks. Drejtimi i vektorit AB sht drejtimi i drejtzs (AB) Kahu sht nga A n B 3. Dallim tjetr n konceptin matematik sht kuptimi matematik dhe fizik i konceptit pr vektorin. a. N matematik vektorin a mund ta zhvendosim n mnyr q t ket pr origjin nj fardo n plan, mjafton ta ruajm t pandryshuar drejtimin dhe gjatsin. B. N fizik nj zhvendosje e till nuk sht mundur gjithnj, ka madhsi fizike, t cilat edhe kur paraqiten nga vector t barabart nuk kan gjithmon t njjtin efekt. Psh. Kemi nj vizore q zhvendoset rreth piks 0 ose boshtit.

Ndrtojm pyetjet interrative dhe bashkbisedojm me nxnsit pr t par se far njohjesh kan pr vektorin. -far dini pr vektorin? Mendimet e nxnsve shkruhen n drras t zez dhe n fund przgjedhim alternativat t cilat i prqasen konceptit vektor. Ndrkoh merren dhe alternativat e tjera nga nxnsit, ku dalin n pah konceptet e prbra. 1.Elementet prcaktues; 2. Simboli; AB, a 3. Paraqitja gjometrike; A B

N se n pikat A dhe B, ku OA=OB veprojn si forca t barabarta F1 dhe F2 si n figur ather vizorja mbetet e pa lvizur (n ekujlibr)

Po n se forca t barabarta F1 dhe F2 veprojn n pikat A dhe C, ku (OC OA) Ather ekujlibri prishet

Drejtohet pyetja; 1. far veprimesh mund t kryejm me vektort? a. Pyetjet e nxnsve shkruhen n drras t zez dhe m pas radhiten sipas radhs s veprimeve q do kryejm. b. Prgjigjet e nxnsve jan; Mbledhja, zbritja, shumzimi numerik. 2. far prfundimi kemi nga sejcili veprim? 3. Kur quhen dy vektor t barabart? 4. Kur quhen dy vektor t kundrt? 5. far kan t prbashkt vektort? 6. Nga se dallojn vektort?

Pra, n fizik: Pika e veprimit t forcs ose ndryshe origjina e vektorit q e prfaqson at shpesh ka rndsi. Pra: Kemi t bjm me nj vektor jo t pavarur, por t varur nga origjina e tij

18

Historia dhe figurat e saj

ISA BOLETINI
Rabije Murati Rrahmani, ju jeni nj rrnj e degs ku prehet rrjedha e Isa Boletinit. Ju lutem a mund t sqaroni lexuesit tan m tepr?S pari do t doja q tju falenderoj q keni gjet edhe kohn, edhe interesimin pr t biseduar me mua n lidhje me Isa Boletinin, gjyshin tim. N mnyr q kt intervist ta bjm sa me t kuptueshme edhe pr lexuesin un do t doja q ti jap edhe disa informata n lidhje me familjen time. Un quhem Rabije Murati Rrahmani. Jam e lindur n Mitrovic m 27 Shtator 1944 nga babai im Iliaz Murati dhe nna ime Shehide Boletini (vajza e Isa Boletinit). Un isha fmija m e vogl nga fmijt tjer, Minire Murati Quna, Remzi Murati, Bahrije Murati Polloshka. Fati i jon e deshti q ne t humbisnim babain ton n mosh shum t re. Un isha vetm nj vjeare asaj kohe. Peripecit me t cilat na rriti nna ishin t shumta. Lufta e Dyt botrore sapo kishte prfunduar n kohn kur un kisha lindur dhe n t njejtn koh regjimi i ri i cili instalohej n shtetin i cili asaj kohe do t quhej Jugosllavi, ishte komunizmi. A mund t na sqaroni m tej vuajtjet q pasuan familjen tuaj n t dy ant e kufirit?Po i njjti sistem me prfundimin e lufts po instalohej edhe n shtetin ton m n Shqipri, ku kishim edhe nj pjes t konsiderueshme t familjes. Mirpo pr familjen ton do t nisnin edhe peripecit e radhs, n t dyja ant e kufirit, edhe n Kosov edhe n Shqipri. Prpos humbjes s bashkshortit t saj, nna jon Shehidja tani do t ballafaqohej edhe me sfidat e tjera si ishin persekutimet dhe internimet e vllezrve t saj (djemve t Isa Boletinit) nga regjimi komunist. Pr t qen edhe m absurde ky persekutim ishte po aq i fuqishm dhe i pamshirshm edhe n Shqipri. Arsyeja e cila qndronte prmbas ktyre persekutimeve ishte sepse Isa Boletini kishte luftuar pr bashkimin e trojeve Shqiptare dhe njri apo m shum nga djemt e Isa Boletinit nuk pajtoheshin me iden komuniste si dhe me ndarjen e trojeve Shqiptare pr t cilat familja dhe mbar populli kishin sakrifikuar aq shum.Po nna juaj, e bija e Isa Boletinit si i prjetoi ato vite?Nna u ballafaqua me dshmin e persekutimeve, internimeve dhe shtypjeve t ndryshme t cilat u bheshin vllezrve t saj si dhe meshkujve t tjer edhe

Burrimeqeleshetbardhnmuzeunbritanik

femrave t familjes Boletini. Familja e ndar prgjysm nuk dinin pr fatin e njri tjetrit si dhe pr persekutimet q ju ndodhnin antarve t saj n t dyja shtetet komuniste. Me shum mund dhe sakrific nna na rriti ne katr fmijt e saj q t rrugtonim n integritetin ton dhe pavarsin ton personale. Ashtu si edhe pr babain e saj i cili personalisht nuk ishte i shkolluar, mirpo i cili e dinte rndsin e shkolls dhe edukimin e brezave t rinj dhe i cili pr at qllim kishte hapur dhe financuar edhe shkolla n Boletin e n fshatra t tjera rreth Mitrovics ku fmijt vijonin msimet n gjuhn shqipe, ndrsa ai i bartte shpenzimet pr msuesit e shkollave. Ashtu edhe nna jon e dinte rndsin e shkollimit ton dhe me shum mund dhe sakrific na e bri t mundshme q ne t shkolloheshim.Ju jeni diplomuar n gjuhn dhe letrsin angleze. Si arritt q t integroheshit m tej n pun dhe n jet?Un arrita q t diplomoja n Shkalln e par n Fakultetin Filozofik, grupi i gjuhs dhe letrsis Anglaeze n Prishtin, ku gjithashtu fati e deshti q t takoja

edhe fatin tim t jets, Ali Rrahmanin, me t cilin do t lidhja kuror nga e cila do t kishim dy djem Nolin dhe Asdrenin. Fillimisht jetuam n Gjakov prej nga ishte Aliu. Un isha arsimtare e Gjuhs Angleze n shkolln fillore Mustafa Bakija, ndrsa Aliu ishte profesor i Gjuhs Angleze n shkolln normale Isa Grezda n Gjakov. M pas n fund t viteve t 60-ta ne u shprngulm pr n Prishtin ku Aliu kishte pranuar detyra t reja e ku edhe un shum shpejt gjeta pun n Shkolln e Mesme Ekonomike t Prishtins ku ligjroja Gjuhn Angleze pastaj kalova n shkolln fillore Ismail Qemali n Prishtin.Kur ndryshoi dhe si situata ndaj familjes suaj m tej?N vitin 1976 me nj dekret t posacm nga ana e Presidentit t Republiks s Shqipris Enver Hoxhs, Isa Boletini shpallet Hero Kombtar dhe vetm ather pjess s mbetur t familjes n Shqipri sadopak filluan tu prmirsoheshin gjrat dhe persekutimet t binin nga niveli. E njjta gj nuk vlente n ish Jugosllavin ku persekutimet ndaj antarve t familjes Boletini ishin t vazh-

dueshme n fakt mund t them q pas zgjimit t Shqipris n njohjen e figurs kombtare t Isa Boletinit regjimi Jugosllav vetm sa e shtoi edhe m tepr interesimin pr familjen si dhe veprimtarin e tyre. Kaluan dekada t tra familja mbeti e ndar dhe n pamundsi t takimit me njri-tjetrin. Vetm n vitin 1976 nns sime Shehides iu lejua nj udhtim n Shqipri pr takimin me antart e saj t familjes. Mirpo edhe n at udhtim ajo do t prcillej gjat gjith kohs nga distanca nga ana e shrbimit sekret t Shqipris e me siguri edhe spiunve Jugosllav. N vitin 1978 ne patm nj vizit nga tezja jon Ajete Boletini, ndrsa n vitin 1980 vizitn nga Djali i dajs ton* (*Adem Boletinit ndaj t cilt u b atentat nga ana e Komunistve t Shqipris respektivisht nga ana e Vasil Shantos) Isa Boletini. Kto t gjithat ishin momente prekse pr familjen ne njiheshim si emra mirpo kurr nuk ishim takuar kshtu q gjat ktyre takimeve kishte emocione t shumta.far kujtoni nga rrfimet e t tjerve pr Isa Boletinin?Kujtoj bisedn me tezen Ajete dhe me nnn time Shehiden t cilat e prshkruanin jetn n Boletin n kullat e babait t tyre. Pr bukurit dhe begatit natyrore, pr bujarin dhe mikpritjen, traditat, zakonet, burrrin, besn dhe fjaln e Shqiptarit. Njra nga bisedat ishte n lidhje me kohn kur Isa Boletini kishte qen n internim n Pallatin e Sulltanit n Stamboll per tri vite rresht. Isai kishte rn dakord q t shkonte n at internim mirpo vetem me kushtin q Perandoria Osmane mos t lejonte instalimin e Konsullats Ruse n Mitrovic. Isai vetem se kishte przn Konsullin e par t drguar nga ana e Rusis Cariste gj q i kishte shkaktuar shum probleme Perandoris Osmane n raport me Rusin Cariste. Kjo ishte n nj mnyr zgjidhje pr t zbutur zemrimin e Rusis me veprimet e Isa Boletinit n Mitrovic me Konsullin e par Rus. Isa kishte ln pas vehtes n Boletin edhe kalin e tij t bardh Gjogun i cili prej momentit q Isa kishte lshuar Kosovn dhe ishte internuar n Turqi ishte br nja kal i pa-prdorshm dhe i pa-ndgjueshm pr antart e tjer t familjes. Edhe nna edhe tezja e kujtonin shum mir Gjogun dhe sjelljet e tij si dhe madhshtin e atij kali fisnik. Pas tri vitesh kur Isa i drgoi fjal Sulltanit se do t kthehej pr n Kosov dhe se vetm t vdekur mund ta ndalnin, Sulltani vihet para nj akti t kryer dhe nuk pati zgjidhje tjeter prvec se ta lironte Isn q t kthehej pr n Kosov. Me t ndgjuar pr lirimin e tij Iss i ishte br nj pritje madhshtore nga njerzit, bashkluftart dhe qytetart e shumt q kishin ardhur nga Mitrovica si dhe viset e ndry-

shme mbarshqiptare pr te pritur Isn n Stacionin e trenit n Shkup ku Isa do t vinte nga Selaniku. Djali i vllaut t Iss Tafil Boletini Axhoku kishte qen prkrah Iss gjat gjith kohs, ai gjithashtu kishte shkruar shum n lidhje me t qenurit Pran Isa Boletinit q titullohet edhe vepra e tij. Dikush nga nipat e tjer t Iss kishte sjell me vehte edhe Gjogun n stacionin e trenit dhe n momentin kur treni sht ndalur Gjogu kishte filluar q te hingrlliste t shqelmonte dhe njerzit t cilt e dinin at kal nuk e kishin par kurr ashtu t shqetsuar n at mas dhe nuk kishte kush se si ta frenonte dhe ta vente nn kontroll Gjogun. N at moment Isa zbret nga treni dhe e sheh gjith popullin aty t mbledhur pr arritjen e tij mirpo zhurma e cila vinte nga anash trenit kishte qen e pamundur mos t vrehej. Isa e dallon kalin e tij Gjogun dhe e thrret me z shum t lart GJOG, GJOG urt, kjo kishte qen e tra q Isa i kishte thn atij kali dhe ai ishte zbutur dhe ishte afruar te Isa i cili m pas edhe e shalon gj q Gjogu nuk e kishte lejuar askend pr tri vitet t cilat Isa i kishte kaluar n Pallatin e Sulltanit n internim. Nna dhe tezja iu referuan ksaj si babi i jon e kishte at orn q d.m.th q vet paraqitja e tij nuk ishte vetm paraqitje e nj njeriu t rndomt mirpo ishte paraqitje q lente mbresa edhe tek njerzit e edhe kafsht. Po Londra si sht n kujtimet tuaja n lidhje me Isa Boletinin?Isa Boletini gjithashtu la mbresat e tij edhe n Londr gjat vizits s Delegacionit Shqiptar me rastin e Kongresit t Londrs t vitit 1913. Mirpo un ksaj radhe nuk do ti ngarkoj edhe lexuesit e juaj n lidhje me at ngjarje, sepse mendoj q te gjith jan n dijeni t atyre ngjarjeve q ndrlidhen me Isa Boletinin dhe rastin q ndodhi n Ministrin e Mbrojtjes s Britanis s Madhe. Fati i jets sht interesant bhen 16 vite qysh se un erdha n Londr tu ribashkohesha fmijeve t mi e gjithashtu n qytetin i cili n muzeun e tij kombtar mban portretin e gjyshit tim Isa Boletini Burri me qeleshe t bardh. Info rreth fotos:Fotografia e Isa Boletinit sht e br n Durrs nga ana e Kolonel Thomson-it i cili ishte i angazhuar n formimin e Xhandarmris s par Shqiptare dhe n foto sht mbishkrimi me nder e conj Isa Bey Boletini Thomson. Origjinale i ksaj fotoje ka qen pronsi e nns sime dhe gjithmon ka qndruar e varur n murin e shtpis son, m von shtpis s vllaut tim t ndjet Remziut. Origjinali i ksaj fotoje sht n bardh e zi ndrsa kjo foto sht e prpunuar nga origjinali n nj laborator t fotografis n Vien nga ana e nipit t Isa Boletinit, Adrian Boletini. Intervistoi dhe prgatiti Fatmir Terziu

Britania e Madhe dhe Europa

Wall Street Journal N vitin 1952, sekretari i athershm amerikan i shtetit, Din Eson, tha se Britania e ka humbur nj perandori, por ka dshtuar n gjetjen e nj roli. Fatkeqsisht pr Britanin, ajo vendosi t heq dor nga lidhjet e saj t gjata globale, kulturore, juridike dhe filozofike n Amerikn e Veriut dhe krkoi at rol n Evrop. Pavarsisht afrsis gjeografike me Britanin, kontinenti, megjithat, sht shtpi pr nj mori t kulturave, sistemeve ligjore dhe filozofive qeverisse, shum t ndryshme nga ato t Britanis, q tradicionalisht njihet si liberale. Tani, si rezultat i qndrimit t fundit t kryeministrit Dejvid Kameron n samitin e Bashkimit Evropian, Britania dhe Evropa jan n udhkryq. Amerika mund ta ndihmoj Britanin q ajo ta bj zgjidhjen e duhur, n t mirn dhe prfitimin e t dyja vendeve. Presidenti francez, Nikolas Sarkozi, prmblodhi suksesshm rezultatet e samitit t ktij muaji. Ai i tha gazets Le monde se tani ekzistojn dy Evropa; njra q dshiron m shum solidaritet ndrmjet antarve t saj dhe sundimit t legjislativit, si dhe tjetra q

19

EardhmjaeBritanis lidhetmeAmerikn
lidhet me logjikn e tregut t vetm. Evropa e rregulloreve dshiron t shtyj prpara me nj integrim m t thell, rregulla m t rrepta buxhetore, si dhe nj tranzicion m larg nga demokracia e shtet-kombeve. Problemi sht se askush nuk i ka pyetur njerzit e Evrops nse ata e duan nj gj t till. Nacionalizmi sht n rritje. Rregullat buxhetore jan injoruar n mnyr flagrante n t kaluarn dhe plani franko-gjerman nuk ka t bj me ballafaqimin me problemet strukturore t euros, t cilat i bjn vendet e Evrops Jugore jokonkurruese. sht m se e qart pr shum t

huaj se Eurozona vazhdon t prballet me probleme. Agjencit e vlersimeve nuk jan t impresionuara dhe uljet e shumics s antarve t Eurozons dhe bankave t tyre mund t ngjajn tani m shum se kurr m par. Kjo nnkupton se zoti Kameron kishte dy zgjidhje: t kapej pr fijen e shptimit, apo t fundosej bashk me t tjert. Ndoshta pjesa m interesante rreth vendimit t z.Kameron sht mnyra se

si ai e mori at. sht tashm e qart se ai kishte br prpjekje - ashtu si u kishte premtuar votuesve britanik - pr ti rikthyer fuqit larg nga Brukseli. Kjo prpjekje ishte kundrshtuar me disa paragjykime. Duke pasur parasysh armiqsin tanim evidente t Bashkimit Evropian ndaj Britanis, do prpjekje e mtejme n rikthim do t jet gj e dshtuar. Implikimet jan t konsiderueshme.

Europa nuk sht si Amerika

Nga Martin Feldstein Europa sot prballet me pasojat e pashmangshme negative t imponimit t valuts s prbashkt, n nj grumbull shtetesh heterogjene. Mirpo, kriza e buxhetit n Greqi dhe rreziku i prhapjes s saj n Itali dhe n Spanj jan vetm nj pjes e problemit t shkaktuar nga valuta unike. Brishtsia e bankave m t mdha europiane, shkallt e larta t papunsis dhe pabarazia e madhe tregtare ndreuropiane (suficiti aktual 200 miliard dollarsh i Gjermanis karshi deficitit t kombinuar 300 miliard dollarsh n pjesn e mbetur t Eurozons) jan po ashtu reflektim i prdorimit t euros. Politikant europian, t cilt insistuan n prezantimin e euros n vitin 1999, injoruan paralajmrimet e ekonomistve q parashikuan se valuta e prbashkt pr t gjith Europn do t krijonte probleme serioze. Mbrojtsit e euros ishin t prqendruar n qllimin e integrimit politik europian dhe e konsideruan valutn unike si nj pjes t procesit t krijimit t ndjenjs s komunitetit politik n Europ. Ata siguruan mbshtetjen popullore me sloganin: Nj treg, nj valut, duke insistuar se zona e tregtis s lir, e krijuar nga Bashkimi Europian, do t korrte sukses vetm me nj valut unike. As historia e as logjika ekonomike nuk e mbshtesnin kt qndrim. N t vrtet, tregtia e BE-s funksionon mir, me gjith faktin se vetm 17 nga 27 antart e bllokut e shfrytzojn euron. Mirpo, argumenti ky i paraqitur nga zyrtart europian dhe mbrojtsit e tjer t euros ishte se pasi valuta unike funksionon mir n Shtetet e Bashkuara t Ameriks, ather do t duhej t funksiononte mir edhe n Europ. Mbi t gjitha, t dyja jan ekonomi t mdha, kontinentale dhe t ndryshme. Mirpo, ky argument anashkaloi tri dallime t rndsishme ndrmjet SHBA-s dhe Europs. E para, SHBA-ja faktikisht sht nj treg i vetm pune, me puntort q lvizin nga rajoni me papunsi t lart dhe n rritje n vendet ku kushtet e punsimit jan m t bollshme. N Europ, tregjet kombtare t puns faktikisht jan t ndara me kufij t gjuhs, kulturs, fes, antarsim n Union dhe sisteme t sigurimeve sociale. Pr t qen t sigurt, disa puntor n Europ emigrojn. N munges t shkalls s lart t mobilizimit q vihet re n SHBA, sidoqoft, shkalla e prgjithshme e papunsis mund t ulet vetm n rast se shtetet me shifr t lart papunsie arrijn t zbusin politikat monetare, nj opsion ky q pamundsohet nga valuta unike. Dallimi i dyt i rndsishm sht se SHBA-ja ka nj sistem t centralizuar fiskal. Individt dhe bizneset paguajn shumicn e tatimeve t tyre n Qeverin federale n Uashington, e jo n shtetet e tyre (apo tek autoritetet lokale). Kur aktiviteti ekonomik i nj shteti amerikan pson ngadalsim relativ krahasuar me pjesn tjetr t shtetit, tatimet q individt dhe bizneset e tij paguajn n qeverin federale bien, ndrsa fondet q i merr nga qeveria federale (pr prfitime t t papunve dhe pr programet e tjera t transferimit) rriten. N vija t trasha, do dollar i humbur nga GDP-ja n shtetet si Massachusetts apo Ohio shkakton ndryshime n taksat dhe transferimet q kompensojn rreth 40 centt e ksaj rnieje, duke ofruar nj stimulim t qndrueshm fiskal. Nj kompensim i krahasueshm nuk ekziston n Europ, ku taksat pothuajse ekskluzivisht u paguhen dhe transferimet pranohen nga qeverit kombtare. Traktati Masstricht i BE-s ua rezervon n mnyr speciale kt autoritet t taksave-dhetransferimeve shteteve antare, nj reflektim ky i mosgatishmris s europianve pr t transferuar fonde pr popujt e shteteve t tjera, ashtu si amerikant jan t gatshm t bjn pr popujt e shteteve t ndryshme. Dallimi i tret i rndsishm sht se t gjitha shteteve amerikane u krkohet me Kushtetuta q t balancojn buxhetet e tyre operuese vjetore. Ndrsa fondet e dits me shi, t cilat akumulohen n vitet e bumit, prdoren pr t trajtuar shkurtimet e prkohshme t t ardhurave, huat e prgjithshme obligative t shteteve q kufizohen n projekte kapitale, si rrugt dhe shkollat. Madje edhe nj shtet si Kalifornia, i cili shihet nga shumkush si fmija i shthurjes fiskale, sot ka nj deficit vjetor buxhetor prej di mbi 1 pr qind t GDP-s dhe nj borxh t prgjithshm obligativ prej 4 prqindsh t GDP-s. ( Kto kufizime t deficiteve buxhetore n nivel shtetror paraqesin nj ndrlidhje t logjikshme t faktit se shtetet amerikane nuk mund t krijojn para pr t mbushur boshllqet fiskale. Kto rregulla kushtetuese parandalojn at lloj deficiti dhe problemesh me borxhe q kan pushtuar Eurozonn, ku tregjet kapitale injorojn pamundsin e shteteve individuale pr pavarsi monetare. Asnj prej ktyre shembujve t ekonomis amerikane nuk do t vlente n Europ, edhe n rast se Eurozona evoluon n nj union m eksplicit politik. Edhe pse forma e unionit politik e prir nga Gjermania dhe shtetet e tjera mbetet e paqart, ajo nuk do t prfshinte centralizimin e mbledhjes s t ardhurave, si n SHBA, pr shkak se kshtu do tu shkaktohet nj barr edhe m e madhe taksapaguesve gjerman pr t financuar problemet qeveritare n shtetet e tjera. E as unioni politik nuk do t shtonte mobilitetin e puns prbrenda Eurozons, q t tejkalonte problemet e shkaktuara nga imponimi i nj politike t prbashkt valutore n shtetet me kushtet e ndryshme ciklike apo t prmirsonte performancn tregtare t shteteve q nuk mund t zhvlersojn normat e tyre t kmbimit pr t rikthyer konkurrencn. Ndikimi m i mundshm i forcimit t unionit politik n Eurozon do t ishte sikur Gjermanis ti jepej kompetenca pr t kontrolluar buxhetet e shteteve t tjera dhe ajo e urdhrimit t ndryshimeve n tatimet dhe shpenzimet e tyre. Ky transferim zyrtar i sovranitetit vetm sa do t rriste tensionet dhe konfliktet q tashm ekzistojn ndrmjet Gjermanis dhe shteteve t tjera t BE-s.
(Martin Feldstein, profesor i ekonomis n Harvard, ishte shef i kshillit t kshilltarve ekonomik t ish-presidentit amerikan Ronald Reagan, dhe ishte shef i Byros Kombtare pr Hulumtime Ekonomike. Ky vshtrim sht shkruar ekskluzivisht pr rrjetin e gazetaris hulumtuese Project Syndicate).

20
Nga Roger Cohen (The Times) Londr - Mosbesimi britanik, pr t mos e thn anglez, se far ndodh prtej kanalit gjithnj ka qen i pabaz. W. H. Auden, duke observuar nj kult t sallatave, e tha me shkaka se para shum kohe pjesa jugore e Anglis i ngjante Continongut. Matan detit, n nj kontinent mosbesues, shtrihen toka t kushtetutave, kodeve ligjore napoleonike, ushtrive t mposhtura, lirive t paprsosura dhe rabinve. Natyrisht se Auden po shkruante prpara lindjes s euroskeptikve konservator, t cilt rritn ndikimin n nj shtet pasperandorak. Kjo mostr e eprsis sht reflektuar n veton e kryeministrit Davi Cameron ndryshimeve t Traktatit t Bashkimit Evropian pr ta mbrojtur euron nprmjet bashkpunimit m t madh fiskal dhe sanksioneve m t serta ndaj vendeve q kalojn gjendje t ngjashme me at t Greqis. Euroskeptikt duan m shum pak Evrop, e jo m shum. N kohn kur ishin m t bashkuar se kurr, ata e duan Evropn m pak se kurr, dhe po t jet e mundshme, nj zgjidhje tjetr. N rrahjen e ors s fundit t saj ose t tij m shum duket se t tij duket se ndihet nj kundrshtim ndaj kontinentit t vjetr. Dhe vetm tani objekt rezistence sht Frau Merkel e Gjermanis. Ose kshtu s paku mendojn konservativt. Q nga Jo-ja e Cameronit, sht folur shum pr kthimin e shpirtit konfrontues. Krijimi i iluzioneve sht dika q u takon shteteve imperialiste q e rrejn veten duke u shmangur nga realiteti. Madje Cameroni ka lozur kartn e gabuar pa pasur partner dhe prgatitje. Ai nuk ishte fort i vendosur n marrjen e koncesioneve pr industrin financiare londineze, e cila ishte pjes e krizs s vitit 2008. Kjo qasje politikisht ishte e pavend n vend se t luftonte shpirtin e Normandis, ai zgjodhi hipokrizin e pretendimit se sht gjigant prtej detit. Madje edhe po t mos ishin zgjedhjet presidenciale vetm pes muaj larg, presidenti francez, Nicolas Sarkozy, do t prpiqej ta shmangte shtrngimin e dors s Cameronit. E kur dihet se ishte nj moment i mir pr ta anashkaluar politikanit albion, Sarkozy nuk lejoi ti shkonte rasti huq. Dhe natyrisht The Sun, e cila e teproi me qasjen ndaj francezve dhe gjermanve, ia priti presidentit Sarko: Kush mendon se sht BE-ja? Pas disa kritikash dhe kundrkritikash, zvendskryeministri Nick Clegg (mos ma merrni pr t keq), ia doli t shkonte prtej ktij teatri n nj reflektim m strategjik. Duke u deklaruar thellsisht i dshpruar me vendimin e Cameronit, ai tha: Nuk ka asnj lidhje me shpirtin luftarak t sillesh diku n mes t Atlantikut, t mos mbahesh me Evropn, e t mos merresh seriozisht as nga Washingtoni. Nuk ka nj strategji euroskeptike, por m shum duket si nj qllim prfitues politik afatshkurtr. Pr nj koh t gjat, zgjerimi i paslufts s ftoht t Evrops me 27 antar hoqi nevojn pr thellim bashkpunimi. Kjo i shkonte pr shtati Britanis, e cila kurr nuk ishte e interesuar pr unionin politik, por shihte nj prparsi n tregun evropian pa kufij. Tani kriza e euros ka treguar se ka nevoj pr nj shtytje federative pr shtylln e nevojshme politike valuts s prbashkt. Duke qen kshtu, kjo po ashtu e ka ekspozuar ambivalencn britanike q dy her e kishte detyruar De Gaulle ti thoshte Non antarsimit t Britanis s Madhe. Mir e ka thn Warren Buffett: Vetm kur t hiqen rripat merret vesh se kush po lahet lakuriq. Atlantiku i mesm, n kohn kur Amerika po shkon nga Azia, mund t jet nj vend i vetmuar pr Britanin, ekonomia e s cils me t madhe sht e varur nga eurozona. Natyrisht se pakti fiskal q e refuzoi Britania, ka shum pun pr tu kthyer prej fjalve n vepr - dhe nse Mario Draghi, president i Banks Qendrore Evropiane, refuzon t garantoj likuiditet pr ti ruajtur bondet evropiane dhe tregjet financiare t funksionojn, ather gjrat nuk do t shkojn si duhet derisa t nis zbatimi i re-

Ekonomia Globale

Farsa britanike

e euros
forms monetare. Megjithat shumka sht arritur. Mjegulla sht larguar. Pakti i propozuar prfaqson nj nevoj t jashtzakonshme ndryshimi, nse nuk sht m e mira: se euroja ishte n nj moment jetik dhe se e kishte t domosdoshme integrimin politik dhe ekonomik me qllim q t mbahet n kmb t veta si valut. do prafrim i unionit on n kt drejtim. Me nj qasje m t rafinuar dhe m delikate, Britania do t mund ta shoqronte kt proces, pa prshtatur euron. N vend t ksaj, zgjodhi t izolohej. Mbase nuk sht rastsi se vetoja e Cameronit ndodhi n t njjtn koh kur nj deputet

konservator britanik, Aidan Burley, ishte n nj ndej n Val Thorens nj vend i bukur malor francez me nj emr q tingllon si gjerman ku s bashku me shum pjesmarrs t tjer ishin veshur me uniforma naziste dhe po bnin prshndetje hitleriane n nj atmosfer hareje. Burley, i cili u detyrua t krko-nte falje, pagoi faturn pr festn. Liria dhe pavarsia e sfiduar britanike jan gjra q jan dshmuar gjat gjith kohs. Ama puna sht se euroskeptikt e fshehur prapa vetos s Cameronit n Bruksel festuan sa pr poza. Nostalgjia e tyre pr madhshtin e Britanis s Madhe shpesh-

her nuk sht asgj m shum sesa trumbetim i nj grumbulli snobsh q duket se kan kaluar koh t vshtir duke frenuar fashizmin e tyre t brendshm. Marksi e kishte kuptuar se historia prsritet, fillimisht si tragjedi, pastaj si fars. T dal nj kryeministr britanik dhe t thot se do tu dal krah gjermanve n shptimin e euros vetm nse City e Londrs prjashtohet nga nj taks e transaksioneve financiare, derisa nj deputet konservator vishet me uniforma naziste e nj tjetr konservator vlerson se Cameron e ka luajtur qorrin, ska si t jet ndryshe, prvese fars.

Pes idet q nuk patn sukses n 2011-n

Nga Moises Naim*
Sa shum ngjarje kan ndodhur n vitin 2011. Prmbledhja me ngjarjet e ktij viti me siguri do t jet e gjat dhe interesante. N kt artikull nuk do t merrem me historit lajm m kryesore t ktij viti, por do t fokusohem n pes idet q nuk patn sukses kt vit. E para: Toleranca ndaj pabarazis. Pabarazia ekonomike dhe padrejtsia shoqrore kan ekzistuar gjithmon dhe nuk pritet t shkojn drejt zhdukjes pr nj koh t gjat. Por n 2011-n, ideja se ato jan t pashmangshme dhe duhet t pranohen, u kritikua mjaft. Kriza ekonomike n Europ dhe n Shtetet e Bashkuara nxori n pah dika q ne tashm e dinim, por q nuk kishte fituar vmendjen politike q pati kt vit: m pak (njerz) kan m shum, dhe m shum kan shum pak. Nuk ka asgj t re n kt, por tani, statistikat dhe realiteti i pabarazis ekonomike jan n mendjet e t gjithve. Dhe, kur risjellim n mendje vdekjen aq brutale t Mohamed Bouazizi, shitsit t ri t frutave q i vuri zjarrin vetes n nj qytet t vogl n Tunizi, zemrimi yn nuk sht m vetm pr pabarazin ekonomike, por edhe pr padrejtsit dhe mungesn e dinjitetit. Miliona njerz n t gjith botn arabe doln n rrug dhe prmbysn diktatort, duke refuzuar t pranojn iden se e ardhmja e tyre do t ishte si e kaluara e tyre. Pabarazia dhe padrejtsia nuk do t zhduken, por n vitin 2011 u b akoma m e vshtir mbrojtja e tyre. E dyta: respekti pr politikant, ekspertt dhe t pasurit. Ky ishte nj vit i keq pr ata q morn pushtetin nga votuesit, pr t diturit dhe pr paran. Kt vit msuam se shum nga drejtuesit tan politik nuk e kan as fuqin ose aftsin pr t marr vendime themelore, msuam se secili ekonomist ka nj shpjegim dhe zgjidhje t ndryshme n lidhje me krizn dhe msuam gjithashtu se shum nga t pasurit (individ apo kompani) q kontribuuan n krijimin e situats s tanishme po prjetojn shkurtime t mdha si pasoj e veprimeve t tyre. N vitin 2011, autoriteti i qeverive, ekspertt dhe lidert e biznesit u goditn rnd. Ne nuk kemi m besim tek ta. Dhe do autoritet varet nga legjitimitet dhe besueshmria. E treta: e pasuksesshme qe edhe ideja se papajtueshmria e opozits sht nj politik e mir. Paaftsia e republikanve dhe demokratve n Shtetet e Bashkuara pr t rn dakord mbi shtjet jetike t vendit sht ndoshta shembulli m famkeq i ktij vitit q po lm pas. Po ashtu edhe kriza europiane u prkeqsua si rezultat i paaftsis s politikanve pr t vepruar. Konfrontimi paralizues midis qeveris dhe opozits n Itali, Spanj dhe Belgjik nuk kishte asgj ndryshe nga ai q ne shohim n Shtetet e Bashkuara. Bllokimi politik mori nj rrug globale n 2011-n. Nga Tajlanda n Japoni, nga Pakistani n Afrikn e Jugut polarizimi politik u shndrrua n paraliz qeveritare. Ideja se interesat kombtare duhet t vendosen mbi ambiciet elektorale ka qen jasht mode pr disa koh. N 2011 kjo tendenc u thellua dhe u prhap anemban. E katrta: planeti ndodhet prball nj emergjence klimaterike. Ideja se duhet t veprojm tani dhe pa mdyshje pr t ngadalsuar ngrohjen globale nuk ka qen ndr t parat n list n axhendn e bots pr kt vit. Vmendja ka qen e zhvendosur tek kriza ekonomike, borxhi, papunsia, prpjekjet e dshtuara n mnyr t prsritur pr t zgjidhur krizn, tek vrasja e Bin Ladenit, Pranvera Arabe dhe shum ngjarje t tjera. N mnyr t pashmangshme, megjithat, shndeti i bots po pson nj rnie t rrmbyer: t dhnat m t fundit, t sakta dhe t padiskutueshme, tregojn se temperatura mesatare n siprfaqen e planetit sht rritur me 1 C n vetm 50 vjet. Kjo rritje sht m e shpejt se ajo q kishte supozuar komuniteti shkencor. Por ides se duhet t bjm menjher dika n lidhje me kt shtje, nuk i sht kushtuar shum vmendje kt vit. E pesta: sht m mir t mos ket arm brthamore. N 2011, tirant e bots i kushtuan vmendje fatit t Muamar Gedafit dhe mbijetess s vazhdueshme t homologut t tij aziatik, t Kores s Veriut, Kim Jong-Il. I pari mori nj vendim kundr ndrtimit t nj arsenali brthamor ndrsa i dyti vazhdon t ndrtoj raketa brthamore edhe pse popullsia e tij sht duke vdekur nga uria. Nse m par ishte thjesht nj dyshim, fundi i Gadafit vrtetoi se mbijetesa e nj diktatori varet nga armt brthamore pr t mbrojtur veten kundr t huajve t cilt mund t ndrhyjn dhe nga nj ushtri e gatshme e tij pr t luftuar kundr popullit t tij kur atyre tu hipi trbimi. Sigurisht kjo sht nj list jo e plot. Ka edhe shum ide t tjera q nuk rezultuan t suksesshme n 2011-n. Ky nuk qe nj vit i mir pr Al Qaedn si nj ide, apo pr Socializmin e shekullit XXI t Hugo Chavezit. Nocioni se ndalimi absolut sht qasja m e duhur ndaj drogave apo q Tea Party do t bhet forca dominuese n politikn Amerikane e ka humbur sharmin si dhe mbshtetsit e tij. Dhe ka m shum akoma. Po cilat jan ato? *Moises Naim sht nj publicist me fam botrore, ish-Drejtor i Foreign Policy. Marr nga Moisesnaim.com

Sport
Prgatiti: Arjan Koi N vitin kalendarik q do t lm pas katalanasit kan qen ekipi m i fort i planetit, ndrsa Uruguaj theu hegjemonin e Brazilit dhe Argjentins n Amerikn Latine. Ryshfetet kan br pis korridoret e FIFA-s dhe figura e presidentit Blater sht njollosur kur Rusia dhe Katari fituan t drejtn pr organizimin e botrorve pas Brazil 2014 Futbolli n vitin 2011 u dominua nga ngjarjet jasht fushs dhe jo nga ato n fushn e gjelbr. Barcelona dhe Lionel Mesi vazhduan t dhurojn disa prej performancave m t bukura n historin e futbollit, kurse Uruguaj la n hije Brazilin dhe Argjentinn n majn e futbollit t Ameriks s Jugut. Por lajmet kryesore t futbollit u prqendruan n akuzat pr korrupsion dhe ryshfete ndaj FIFA-s. Organizmi i futbollit botror u sulmua nga akuza t rnda, ndrkoh q manovrat e prapaskenave doln n drit t diellit pas vendimit t FIFA-s n vitin 2010 pr ti dhn t drejtn e organizmit t Kups s Bots vendeve si Rusia dhe Katari. Sep Blater u rizgjodh si president i pakundrshtuar i FIFA-s, por u desh t vinte fundi i ktij viti q Blater t paralajmronte reformat e shumpritura. Pozicioni i Blaterit n krye t FIFAs u sigurua pasi rivali i tij i vetm pr presidencn, Muhamed bin Hamam i Katarit, u detyrua t trhiqej nga zgjedhjet e qershorit pr shkak t akuzave pr korrupsion dhe m pas u pezullua prjetsisht pr t drejtuar organizma t futbollit. Blater m pas ka deklaruar se Komiteti i Pavarur i Qeverisjes mund t shqyrtoj shtje t ndryshme, prfshir dhnien e t drejts s organizmit t Kups s Bots Rusis n vitin 2018 dhe Katari n vitin 2022. Edhe shtja e para 10 viteve pr ryshfetet q solli dorheqjen e ish-Presidentit t FIFA-s, Zhoao Havelanzh nga IOC do t mund t rigjykohet. Havelanzhi 95-vjear, mentor dhe paraardhs i Blaterit, iu bashkua IOC n vitin 1963 dhe ishte antari i saj m i vjetr. Ai dha dorheqjen n muajin dhjetor, disa dit prpara se t prballej me nj pezullim t mundshm pr marrjen e 1 milion dollarve si rryshet nga marrveshjet e marketingut t Kups s Bots kur ishte president i FIFA-s. IOC e mbylli hetimin e vet pas dorheqjes s Havelanzhit. Emrimi i nj profesori t Universitetit t Bazelit, i cili ka qen n ekipin q bri nj hetim t pavarur pr korrupsionin e dyshuar n programin naft pr ushqim t Irakut, si udhheqs i reformave i jep besueshmri komitetit t Blaterit. Por mbetet pr tu par nse ky organizm i kritikuar gjrsisht pr munges transparence dhe llogaridhnieje do t jet i gatshm t bindet pr nevojn e ndryshimeve rrnjsore. Blater u detyrua t krkonte ndjes n muajin nntor pasi shkaktoi zemrimin e lojtarve, zyrtarve dhe t sponsorve pasi tha se incidentet raciale mes lojtarve mund t mbylleshin me nj shtrngim duarsh n fund t ndeshjes. shtja e racizmit ka dal n siprfaqe disa her gjat ktij viti. Kapiteni i Anglis, Xhon Terri dhe sulmuesi uruguajan Luis Suarez jan t dy t akuzuar pr abuzim racial ndaj kundrshtarve, kurse trajneri i Francs, Lorent Blank, pr pak sa nuk dha dorheqje pas nj polemike pr kuotat e lojtarve n qendrat strvitore. Blank e pranoi se gjuha e tij e ashpr n komunikimin me kolegt e Federats Franceze t Futbollit ishte e

21
Viti2011ishteiBarcelons, Uruguajit dhe kthetrave t korrupsionit

KURIOZITETE
98943 spektator kan par Meksikn t mund Uruguajin 20 n finalen e Kups s Bots U-17 n korrik n Azteka, duke dhuruar edhe momentin m kulmor pr nj turne q pati 1,002,314 spekator n stadiume 178 ndeshje me prfaqsuesen, m e fundit ajo n humbjen 2-0 t muajit q shkoi kundr Brazilit, e kan br Ahmed Hasan t Egjiptit lojtarin me m shum ndeshje me skuadrn prfaqsuese n historin e futbollit. Lojtari 36-vjear, i cili debutoi n vitin 1995, kishte nevoj pr nj tjetr ndeshje me Faraont pr t thyer rekordin e portierit t Arabis Saudite, Muhamed Al Deajea, i cili luajti pr her t fundit n vitin 2006 150 ndeshje n nnt vite, nj muaj, dhjet dit dhe katr klube t ndryshme: ky sht rekordi i pabesueshm i mospsimit t humbjeve n fushn e vet q mbahej nga Hoze Mourinjo, por q u thye n muajin prill. Manolo Presiado ia doli aty ku dshtuan 107 trajner t ndryshm, kur Sporting Gijoni i tij u b skuadra e par q prej Beira Mar n shkurt 2002 q i mori pik n kampionat Mourinjos n fushn e tij 110 vite radhazi n kategorin e par t futbollit morn fund pr River Plejtin n qershor. Skuadra gjigante e Buenos Airesit ra pr her t par n kategorin e dyt pas barazimit 1-1 kundr Belgranos ndeshja e tyre e nnt radhazi pa nj fitore q vulosi humbjen 3-1 si rezultat total pr plejofin e Promocionit

gabuar, por debati ishte n lidhje me prfshirjen e lojtarve afrikan q kan dyshtetsi. Blank doli i pafajshm nga akuzat pr diskriminim nga FFF-ja. Nj tjetr sfid me t ciln prballet Blater dhe FIFA sht gjendja e prgatitjeve t Brazilit pr t organizuar Kupn e Bots 2014, ku korrupsioni, prplasjet e brendshme dhe mungesa e progresit jan problemet kryesore. Drejtuesi i komitetit organizator, Rikardo Teikseira, i lidhur me skandalin e korrupsionit t ISL-s, q fundosi Havelanzhin, sht i prfshir n akuzat pr rryshfet dhe pastrim parash, nga t cilat dha dorheqjen Ministri i Sporteve, Orlando Silva. Qeveria e Brazilit ende nuk ka kaluar n Parlament ligjet e nevojshme pr organizimin e turneut dhe pr t shpejtuar punimet pr stadiumet. Komiteti Ekzekutiv sht i shqetsuar pr kt, ka thn Blater. Un do ta oj Kupn e Bots n nj nivel presidencial dhe n muajt e par t vitit 2012 do t shkoj t takoj presidentin e Brazilit, ka thn Blater. Si nj shenj e rritjes s tensioneve ndrmjet fraksioneve t ndryshme, Teikseira injoroi Pelen nga hedhja e shortit pr Botrorin 2014 n Rio n korrik, por presidenti i vendit, Dilma Rusef, e emroi legjendn e futbollit brazilian si ambasador t qeveris pr Kupn e Bots 2014. Futbolli brazilian u godit nga disa ngjarje n vitin 2011, ku veohet vdekja e t famshmit Sokrates, i cili njihej edhe si nj alkoolist i pandreqshm. Nj tjetr goditje pr futbollin brazilian ishte shpartallimi i Santosit 4-0 n finalen e Botrorit t Klubeve nga Barcelona. Brazili kishte dshtuar m par t linte prshtypje n Kupn e Ameriks prpara se t humbte katr penallti n eliminimin 2-0 nga Paraguaj. Nse mund t shrbente si ngush-

llim, Argjentina rivale u eliminua n t njjtn faz t kompeticionit po me penallti nga Uruguaj, q u shpall kampion m von. Me Diego Forlan dhe Suarez n sulm, Uruguaj prfitoi nga ecuria e mir n Botrorin 2010 ku shkoi deri n gjysmfinale dhe mposhti edhe Paraguajin 3-0 n finale duke fituar turneun e par kontinental q prej vitit 1995. Por nuk pati dika t till n Europ, ku Spanja sht ende skuadra m e fort. Me yjet e Spanjs n skuadr, si Ksavi Hernandez, Andres Injesta, David Vila dhe Serxhio Buskets, Barcelona dominoi skenn e klubeve me titullin e tret radhazi n Spanj, me titullin e tret t Ligs s Kampionve n gjasht vite dhe me trofeun e 13-t t trajnerit Pep Guardiola n 3 vjet e gjysm t drejtimit t tij t ktij klubi. Si pritej, lojtari m i mir i Barcelons nuk ishte spanjoll. Mesi vazhdoi t krijoj paralele me t madhin Diego Maradona fal dribilimeve t tij t pandalshme, me golat e shumt dhe me lojn plot imagjinat. Argjentinasi e mbylli sezonin 2010-11 me 53 gola n t gjitha kompeticionet prfshir nj gol n finalen e Ligs s Kampionve kundr Manester Junajtid (3-1). Ai sht thuajse i sigurt se do t fitoj pr t tretin vit radhazi mimin e Topit t Art nga FIFA. Ne kemi lojtar shum t mir n skuadr, por Mesi bn diferencn, ka thn Guardiola. Ne mund t konkurrojm, por pa t nuk do t kishim at eprsi kualitative q kemi fal tij. N ngjarjet e tjera, Samoa Amerikane fitoi ndeshjen e par n historin e saj, Koreja e Veriut u prjashtua nga Kupa e Bots pr Femra pasi pes lojtare rezultuan pozitive pr steroid n kompeticionin e ktij viti, m shum se 100 lojtar Under-17 n Kupn e Bots n Meksik u testuan pozitiv pr klenbuterol pasi kishin ngrn mish n

restorantet lokale, kurse trajneri i Uellsit, Geri Spid, u gjet i vetvrar n shtpin e tij. Por nj lajm i mir pr futbollin ishte suksesi i Japonis n Botrorin e Femrave n Gjermani. Japonia ishte e shkatrruar nga nj cunami dhe trmeti, q la m shum se 20 mij njerz t vdekur e t humbur, kurse lojtaret japoneze u betuan se do t frymzonin atdheun e tyre me lojn n botror. Ato arritn t shkonin deri n finale dhe madje mposhtn SHBA-t duke fituar 3-1 me penallti.

22

Artist, kngtar shqiptar

MUZIKA PJES E PANDAR E IMJA

Intervist me kngtaren e mirnjohur Rita Lulgjuraj
Kush sht Rita Lulgjuraj? Rita : Rita Lulgjuraj sht nj gjimnaziste e vitit t katrt Vllazrim Bashkim Ulqin. Qysh kur ka filluar Rita t merret me muzik dhe kur sht formuar grupi , na flisni dika edhe pr antart e grupit,dhe kush jan ato? Rita: Kam filluar t merrem me muzik q nga mosha 9 vjeare ku regjistrova shkolln e ult t muziks-piano.Ishte iniciativ rinore e propozuar nga shokt e mi Arian Zati dhe Gazmir Truma t cilt punuan muzikn dhe tekstin pr kngn kurr se kam besu, t cilt m ftuan dhe jam shum mirnjohse pr ftesn. Aktivitetet ku keni marre pjese? Rita: Kam qen pjesmarrse e korit t shkolls s muziks si dhe korit t kishs.Poashtu kam marr pjes n festivalin pr t rinj Rinsong & dance contest 2010 ku ndame mimin e par un dhe Aldin Zhygjeli.Pas fitores n Ulqin , m ftuan t marr pjes n festivalin ndrkombtar I t rinjve Maratona rinore Durrs ,ku nxura vendin e tret.Prpos muziks kam shum passion pr recitim dhe dram. far sht muzika pr ju? Rita: Shpeshher jam n dilem a jam un pjes e muziks apo ajo pjes e imja. Thjesht sht pjes e pandar e imja. Mendoni se bukuria sht e rndsishme pr nj kngtare qe te eci prpara? Rita: Bukuria sht nj faktor I rndsishm q ndikon pozitivisht n karier,por kvaliteti sht ai q do t vlersohet gjithmon. Shumica e kngtareve sot bjn knge komerciale, ju cfar mendoni pr ket linje te re qe ka hyre ne tregun muzikor? Rita: Muzika komerciale ka qen, sht dhe do t jet, mirpo n veshin e ndgjuesit do t mbes muzika e vlersuar. Je penduar ndonjher pr ket rruge qe ke zgjedhur? Rita: Deri tani jo. far roli ka luajtur familja juaj ne karriern tuaj si kngtare? Rita: Familja ime tradicionalisht ka knduar bukur, kshtu q nuk m ka munguar mbshtetja e tyre t merrem me muzik. Kompozitoret me te cilt bashkpunon? Rita: Jan disa t interesuar pr r momentin jam duke bashkpunim,p bashkpunuar me kompozitor-

Kam qen pjesmarrse e korit t shkolls s muziks si dhe korit t kishs. Po ashtu kam marr pjes n festivalin pr t rinj Rinsong & dance contest 2010 ku ndame mimin e par un dhe Aldin Zhygjeli. Pas fitores n Ulqin , m ftuan t marr pjes n festivalin ndrkombtar I t rinjve Maratona rinore Durrs, ku zura vendin e tret. Prpos muziks kam shum passion pr recitim dhe dram.

in Gzim Gjeka pr nj kng t re. Kush kujdeset pr look-un tuaj? Rita: Vet, shpeshher m japin ide edhe shoqet e mia. Ku konsiston tematika e kngve tuaja? Rita: Bota e t rinjve. Ku do te jete Rita pas 10 vjetsh. Do vazhdosh te jesh kngtare edhe ather apo do te fokusohesh ne nj profesion tjetr? Rita: Kam dshir t kryej studimet e pastaj jeta do t ma tregoj rrugn e mtejshme. Cilat jane angazhimet aktuale te Rits? Rita: Jam e angazhuar rreth provimeve t maturs, si dhe me ushtrime n solokndim. Ndonj album se shpejti single apo? Rita : N t ardhmen pse jo. Pr fund Rita ju falnderojm pr intervistn q dhuruat pr lexuesit. Rita: Faleminderit! Jam mirnjohse pr intervistn.

Tema dhe Dimensione

23

N Britani ka argumente t kundrta mbi Europn

Nga Timothy Garton Ash Nse gjen nj pirun n rrug, merre! Pr 60 vjet, n marrdhniet e saj me Europn, Britania ka ndjekur kshilln e Yogi Berra-s. N fund t vitit 2011, shtja sht: A mund t vazhdoj t marr t dyja rrugt n t njjtn koh - dhe nse jo, ciln duhet t zgjedh? N debatin e sotm britanik, ka nj pakic Euro-skeptiksh, pozicionimin e t cilve e respektoj edhe pse nuk pajtohem me mendimin e tyre, ka edhe nj shumic Euro-skeptiksh, pozicionimin e t cilve nuk mund ta respektoj, sepse sht rrnjosur n vet-mashtrim dhe dinakri. Pakicat thot: Manovrimi i shpejt i pavarsin se Britanis, sovranitetin dhe liris s saj n nj bot post-perndimore ,t shpejt e gjithnj n ndryshim , sht suprem pr ne. Ne e pranojm se duke qndruar mnjan nga rrjedhat e integrimit evropian, do t humbasin ndikimin ton dhe do t biem n syt e Uashingtonit dhe Pekinit. Ne gjithashtu pranojm se ky qndrim anglez drejt Bashkimit Evropian, mund t shpejtoj largimin e Skocis nga bashkimi britanik. Por kjo sht nj mim , q jemi t gatshm pr ta paguar. Norvegjia , pa naftn ? Nj Zvicr n det t hapur? Pse jo? Anglezt jan rezistues e t rrept, njerz krijues, q me siguri do t gjejn nj mnyr pr t negociuar detet e lara t shekullit t 21. N t kundrt, shumica e Euroskeptikve, t ciln e mbshtet David Cameron sht: Ne mund t kemi pjesn e torts q na takon . Edhe pse ne qndrojm t mnjanuar nga projektet qendrore t integrimit evropian, ndikimi yn ne Evrop dhe bot do t vi duke u zvogluar . M lejoni t them dika n lidhje me ndikimin e Britanis s Madhe n Evrop, i tha ministri i ministri Henry Bellingham Dhoms s Prfaqsuesve, gjat javs se kaluar. Vendimi yn pr t mos proceduar me nj traktat n 27, nuk ka asnj ndikim mbi statusin ton n Bashkimin Evropian. Kjo sht qesharake. do mace n Bruksel, do qen n Uashington, do panda n Pekin e di se nuk sht aspak e se nuk kishte asgj rezerve, pra nj raund t vullnetit t mir n tryez, q normalisht ekziston pr t ndihmuar nj antar t rndsishm , i cili i adresohet nj vshtirsie t brendshme politike. Si rezultat i vendimit t Cameron-it pr t marr konservatort nga Partia Popullore Evropiane (EPP) , ai nuk mundi t ishte i pranishm n nj takim vendimtar t udhheqsve t PPE, duke prftme pr t ri-edukuar kushrinjt tan amerikan, n lidhje me kt mendim. Kushri Barack, kushrir Hillary, ju keni qen t paralajmruar. Prgatituni pr ri-edukim. Ky sht vetmashtrim i nj qllimi t lart. Por le t jemi t sinqert. Pr do vend antar t BE-s, ekzistojn disa humbje t drejtash. Ju humbisni nj pjes t t drejtave t sovranitetit dhe pavarsis tuaj. Si shprblim , ju fitoni, ingjat 60 viteve t fundit edhe pse nuk pajtohen me thelbin . Ata ,t cilt mendojn se interesat kombtare t Britanis krkuan t mos jemi antar t plot t BE-s , duhet t marrin parasysh faktin se ne qndruam mnjan q n themelimin e saj n vitet 1950, si nj gabim historik. Nse Britania do t kishte qen e pranishme q n n krijimin e saj, ather BEja do t kishte qene ndryshe. Ata q besojn t kundrtn, duhet ta konsiderojn gabim historik bashkimin e saj dhe pr m shum reformat e mtejshme t integrimit. Sido q t jet, ne nuk mund t prballoj nj tjetr gabim. Tmerri im, t cilin parashikoj si t mundshm, sht kur qarku i ngusht i parlamentit (perndimor), qeverisjes dhe shtypit t vazhdoj t ngatrroj kt vend (ose far t ket mbetur prej tij kur Skocia t jet larguar ). Kur anglezt, gjat 5-10 viteve t ardhshme t zbulojn se, Heffer, Bellingham kishin gabuar rnd; ather kur vet-kufizimi i vendit t ket shkatrruar pozicionin e tij n syt e Uashington-it dhe aftsin e tij pr t projektuar interesat e tij n Kin, Indi ,Brazil dhe Londrs, ather Anglia dhe Uells-i do t duan t rikthehen prsri duke u lutur, Ju lutem na pranoni edhe ne, si ndodhi me Britanin e Madhe n vitin 1960. Ather francezt, kroatt dhe skocez do jen ato q do t vendosin nse do ti pranojn prsri. Pr momentin ekziston vetm vizioni i nj BE-je krishtlindjesh. Autori i shkrimit sht profesor i njohur i studimeve europiane n Universitetin e Oksfordit dhe autor i librit Bota e Lir. Shkrimi sht marr nga sajti timothygartonash.com

Nse gjen nj pirun n rrug, merre! Pr 60 vjet, n marrdhniet e saj me Europn, Britania ka ndjekur kshilln e Yogi Berra-s. N fund t vitit 2011, shtja sht: A mund t vazhdoj t marr t dyja rrugt n t njjtn koh - dhe nse jo, ciln duhet t zgjedh?...

vrtet . Ne fakt , vendimi u mor pikrisht pr shkak se Britania kishte paksuar rolin e saj n Evrop. Ky nuk ishte plani i Cameron pr tu br 1 kundr 26. Retorika Kriptochurchilliane Me mir, vetm u prdor vetm pasbumit t madh. Cameron kishte menduar se ai kishte nj marrveshje me Angela Merkel, pr ti dhn Britanis dispozita t veanta n shrbimet financiare, pra ato q ajo krkonte. Por fatkeqsisht ai i bri llogarite gabim .N koh t vshtirat, Gjermania doli n ann e Francs. Kur Cameron luajti kartat e fundit t premten n mngjes, kur t gjith ishin ulur rreth tryezs dhe ishin t ndrgjegjshm se tregjet financiare globale do t hapeshin n disa or, ai e gjeti veten vetm. Derisa Britania nuk sht antare e eurozons, antart e saj, u shprehn: Kush je ti t na ndalosh t veprojm ? Ajo q ra ne sy, sht

shir ktu pranin e Merkel dhe Nicolas Sarkozy, nj takim pak para samitit t Brukselit. Nse ai kishte qen n at takim, ai mund t kishte marr at q donte. Mnjano veten dhe do tiu mnjanojn. Nj tjetr maxhoritet i Euro-skeptizmit vet-mashtrues thot: dakord, ne mund t humbin ndikimin n Europ, por jo n bot. T Izoluar? Tani e gjith bota sht perla jon. A sht ky krye titull nga reporteri Simon Heffer nj ekzemplar klasik n t kt zhanr. Liruar nga prangat e familjes s paprballueshme idealiste, sklerotike dhe t korruptuar evropiane, Britania mund t jet jasht zons tregtare me Indin, Kinn dhe Brazilin. As Amerika nuk do t na marr m pak seriozisht. E Vrtet, pranon Heffer, disa amerikan kan nj konceptim t uditshm t Evrops, si nj lloj shteti federal, si sht SHBA-ja, por duhet t jet qllimi i politiks son s jash-

fluenc, pushtet, pra aftsin pr t siguruar nj liri efektive, mbrojtje dhe prosperitet pr njerzit tuaj. Si bri David Lidington, ministri britanik pr Evropn, duke i rikujtuar personalisht Dhoms se Prfaqsuesve se: Nj z q prfaqson 500 milion konsumator sht dgjuar m shum n Pekin, Delhi dhe Brazilia sesa 27 zra, ve e ve . Ka shum gjasa se ky moment qartsie do t zbehet gjat vitit t ardhshm. Eurozona nuk do t shptoj. Nick Clegg dhe Zyra e Jashtme, e ndihmuar kndshm nga, shtetet antare, ekonomikisht liberale edhe mund t mashtrojn disi Britanin t rikthehet n loj. Shum qeveri t tjera kan interesa t veanta pr t mbrojtur. Po a jemi t gatshm pr ta zgjatur kt ngatrrese edhe pr 10 apo 20 vjet t tjera? T dy ant e argumentit britanik pr Europn , bien dakord se kemi br nj gabim t madh n disa pika,

24