Botim Periodik i Shoqats Atdhetare Dukagjini, Viti i XII i botimit, nr.

146, dhjetor 2015

Realizimet e vitit 2015

Nr. Llog. UNIONBANK 510367047020112, Shkodr - Albania, Tel. 00355692465784, internet: www.shoqatadukagjini.com, Kryeredaktor: Luigj Shyti, mimi 30 lek / 1.5 euro

NJ EKSPERIENC E MADHE PR TU MBSHTETUR N REALIZIMIN E MISIONIT

T SHOQATS ATDHETARE-DUKAGJINI, N VITIN 2016

Presidenti i GOXO Q T FITOSH

Republiks,
p
3
zoti Bujar
j
Nishani, ppret Heroi i Popullit
n Presidenc
Ded Gjo Luli 4
pprfaqsues
q
t Shoqats
q
Atdhetare
Dukagjini Kodi i gjetjes me dinjitet t vetvetes
PROMOVOHET ROMANI GUXO I SHKRIMTARIT
FADIL KRAJA, KUSHTUAR BIZNESMENIT T
SUKSESSHM SHQIPTARO-AMERIKAN NDUE
FTONI

NDEROHET N KRYEQYTETIN E
SHQIPRIS

Me datn 27 nntor 2015, nj dite para 103 vjetorit te Shpalljes se Pavarsis se Shqipris, ose nj dite para Dits se Flamurit, ne orn 11.
00 u prurua monumen i Heroit te Popullit, Dede Gjon Luli. Vrtet nj
krenari e veante, qe pas 100 vitesh te rnies se k j tribune te liris,
te vendoset prjetsisht ne kryeqyte n e Republiks se Shqipris, ne
kryeqyte n e shte t Ame, Tirane.

Ditn e mrkur, m 17 Nntor 2015, n Presidenc u zhvillua nj pritje, ku Presiden i Republiks, Shklqesia e Tij Bujar
NISHANI, pri nj prfaqsi t Shoqats Atdhetare Dukagjini. Objek kryesor i takimit ishte falenderimi dhe mirnjohja
q Shoqata Atdhetare Dukagjini dhe gjith zona dshironte
shprehte Presiden t t Republiks n lidhje me vlersimin e
disa gurave dukagjinase...

- DUKE SHFLETUAR ROMANIN GUXO! ,

T SHKRIMTARIT FADIL KRAJA Dashnori i als si vler universale, dramaturgu dhe po aq romancieri i
konrmuar,Mjeshtri i Madh, Fadil Kraja, i mirnjohur pr prirjen este ke t prje mit t fa t t njeriut t thjesht, vjen ksaj radhe me nj mesazh t ri, origjinal
dhe po aq intrigues : Kodi i gjetjes me dinjitet t vetvetes, ndryshe Individualizmi,
si lozo , sda m serioze pr njeriun bashkkohor.

+
cmyk

Realizimet e vitit 2015

nr. 146,, dhjetor
j
2015

BILANC

NJ EKSPERIENC E MADHE PR TU MBSHTETUR N REALIZIMIN E MISIONIT

T SHOQATS ATDHETARE-DUKAGJINI, N VITIN 2016

Me punn e pa lodhur t antarve t

kryesis, me mbshtetjen e antarve
t Kshillit t Shoqats dhe antarve
t saj, gjate vi t 2015 jan realizuar nj
sere veprimtarish n bashkpunim edhe
me struktura t tjera t shoqris civile
dhe kulturore, me strukturat e pushte t
vendor n qyte n tone, Shkodrn, n
mbare hapsirat shqiptare. Kto veprimtari jan:

S pari, n saj t puns s redaksis

me n krye kryeredaktorin, Luigj Shy ,
gazeta ka dale rregullisht, n do muaj.
Pr nxjerrjen e saj kane vijuar t kontribuojn nanciarisht, zo Ndue Ftoni
dhe zo Gjergj Leqejza, t cilt n emr
t redaksis, t kryesis dhe antareve t
shoqats, i falnderojm jasht mase pr
ket kontribut q kane dhn dhe japin
n nxjerrjen e ksaj gazete, q sht e
vetmja gazete e qyte t t Shkodrs, q
del n treg. Doli nga shtypi nr. 146 i saj.
N ket vit, n 12 numra gazete, nga
numri 135 e deri te numri 146, jan botuar 162 ar kuj nga 66 ar kull shkrues.
Kta jan: Ndue Sanaj, Luigj Shy , Ndoc
Selimi, Beqir Cikaqi, Zef Nika, Prele Milani, Kadri Ujkaj, Mark Bregu, Prele Shytani,
Ramazan Ceka, Zejnepe Hali , Kryesia e
Shoqates, Alfred Popuiu, Burimi Ballkaneb, Ahmet Dursun, Rush Dragu, Mar n
e na, Suela Ndoja, Haki Temali, Maliq
Vreka, Arben Legreta, Besi Bekteshi,
Ndoc Logu, Leke Imeraj, Sejman Sokoli,
Mhill Pali, Gazmend Krasniqi, Mirash
Ndrezaj, Mirash Uka, Beqir Sina, Dede
Zhivani, Nike Bujaj, Ndue Nika, Luigj Temali, Ndue Mici, Lazer Kodra, Gjon Fierza,
Zef Pergega, Dashamir Cacaj, Lulash Brigja, Rrok Lazeri, Agron Luka, Lazer Preka,
Ylli Mece, Zef Gjeta Marinela Buxha, Zef
Lulash Sokoli, Tonin Macaj, Frasher Racaj, Zef Fusha, Luigj Mila, Alda Bardhyli,
Kole Bala, Nike Gashaj, Zef Deilja, Ndoc
Grimaj, Lazer Stani, Gjergj Leqejza, Sadik
Bejko, Daniela Pjetri dhe Roza Pjetri. T
gjith i falnderojm pr ket kontribut
intelektual q kane dhn.
S dy , me datn 12-13 prill, morm
pjese n Manifes min Zri i Vllazris-2015, n kuadrin e 15 vjetorit
t themelimit t Shoqats s Vllazris
Kosove-Malsi e Madhe Mar n Dreshaj, me qendr n Peje.
S tre , me datn 30-31 tetor ishim n
Peje, n kuadrin e 25 vjetorit t themelimit t Teatrit Aleksandr Moisiu dhe
n Doberdol t komuns s Klins, n
Ditn e Plisit.
S katr , me datn 14 nntor u
paraqit romani, me tull GUXO...! t
autorit Fadil Kraja, q i kushtohej nj
antari t Shoqats son, i cili sht nj
nder kontribuuesit kryesor, Ndue Ftonit,
biznesmen n Miigan t SHBA.

S pes , me krkesn tone dhe me

mbshtetjen e kshilltarit diploma k pr
rajonin, zo t Flamur Gashi, me datn
18 nntor u takuam me Presiden n e
Republiks, zo n Bujar Nishani. Nj takim i planikuar n orn 16. 00 deri n
orn 16. 15, zgja deri n orn 16. 45.
Grupi prfaqsues i shoqats ishim un,
Gjergji, Roza, Zef Gjeta, Lazer Stani, Zef
Bari dhe Zef L. Sokoli. N emr t gjith
shoqats e informuam shkur misht pr
punn e shoqats n kto 13 vite dhe i
dhuruam logun e shoqats, me ket movacion: N shenje respek e mirnjohje
pr vlersimin dhe promovimin q i keni
bere gurave t zons s Dukagjinit, pr
kontribu n e tyre n shtjen shqiptare.
Nga Zef L. Sokoli, n emr t shoqats
i dhuroi nj veshje tradicionale, si dhe
prof. As. Dr. Zef Gjeta, n emr t shoqats i dhuroi 8 libra t shkruar nga autoret
Prele Milani e Lazer Kodra, Luigj Shy ,
Zef Gjeta dhe un, si dhe dy libra bo m
i shoqats. Gjithashtu ne, e falnderuam
Ins tucionin e Presidencs pr vlersimin e gurave dukagjinase duke lluar
q nga Presiden Moisiu, Presiden
Topi dhe pr vlersimin q ky s fundmi
Mehemt Shpendin e nderoi veprn e j,
me urdhrin Nderi i Kombit. Ai ndjeu
knaqsi q u takua me ne. Na falnderoi
dhe ne, pr punn q bjm, n vean
q jemi vetm vullnetar. Nga kjo knaqsi
q pa , mori nismn q ne, n pranvern
t vi t t ardhshme, 2016 t zhvillojm
nj veprimtari kulturore e ar s ke n
Palla n e Brigadave. Pr ne sht vrtet
nj vlersim e kuraja e veante q na u be
dhe pr ket e falnderuam n mnyr t
veante.
S gjash , n kuadrin e Dits Ndrkombtare t Drejtave t Njeriut, me datn
10 dhjetor, n bashkpunim me antaret
e grupimit Aleanca pr Jetn, n sh toren para hotel Colosseo u zhvillua nj
veprimtari e ndjeshmris pr kundr
dhuns e vrasjes.
S te , jo pr nga koha e planikimit
dhe rndsia, por sepse sht nj dika
e veante, ishte realizimi i nisms pr
ndr min, vendosjen dhe prurimin e dy
monumenteve, at t atdhetarit Mehmet Shpendi dhe at t albanologut Mar n
Camaj. E kemi trajtuar disa here punn
q sht bere pr t nxjerre lejen e ndrmit dhe vendosjes s tyre, por gjithsesi
duhet theksuar prsri, sepse sht nj
eksperience e pashlyeshme n kujtesn
dhe punn tone n t ardhmen.
Pr t marre lejen, u be gjithka ishte
e mundur. U deshn plote 14 muaj. Me
antarin e kryesis s Shoqats e antari
i kshillit t bashkis s qyte t Shkodr,
Mhill Prronin, u ulem te bar-restorant
Idromeno dhe u morn rmat e 25
kshilltareve, duke lluar q nga kryetari
i kshillit t bashkis, av. Bardhyl Lohja,

sepse vetm n ket mnyr behej fakt

i kryer mira mi i propozimit tone. Procedurat e tjera ishin formale, por patjetr
edhe ato deshn kohen e tyre. Ket mundi ta bnte Mhilli me at dashamirsin e
j, q kishte me kshilltart pa llogarite
se kujt force poli ke ishin. Pastaj u desh
puna e deba i disahershm me Kryetarin e Bashkis, Lorenc Luken, q m n
fund u dha mira mi n parim. U be kjo,
por `fare duhej tjetr? A mund t ndrtoheshin kto dy monumente pa fondin
prkats? Kurrsesi jo. Ather u be thirrja
kudo menduam se mund t kontribuohej. N Nju-Jork, nprmjet kolegut m,
Mark Dreni; n Miigan nprmjet antarit t shoqats son, Ndue Ftonit dhe
kryetarit t shoqats Dukagjini n Miigan, Nikolin Shy ; n Belgjike nprmjet
Leke Gilaj, n Zvicr nprmjet Kole ardakut, n Tirane e n Shkodr nprmjet
shoqris son, Mar n Mar ni dhe Gjon
Dukgilaj. E gjith kjo pune beri t mundur t mblidhet fondi prkats. Personat
q kane kontribuar jan publikuar n
gazetn nr. 145, pa dhn sasin e kontribu t person pr person, por n prqindje sipas bashksive kontribuuese. Pr
t gjith ju jemi shume mirnjohs aq sa
nuk gjejm ale t shprehim mirnjohjen
ndaj tyre, por gjithsesi historia do t shkruaj pr ta, pr ket kontribut t jashtzakonshm jo vetm material, por mbi t
gjitha mbshtetja morale t cilt na dhan, q ne t punonim me vendosmri n
realizimin e nisms son. Nga realizimi i
ksaj nisme duhet theksuar:
a) Edhe nj here prezantuam para
opinionit qytetar e shtetror solidariten dukagjinas t trashguar n shekuj. N
qo e se nuk do t ishte ky solidaritet, nuk
mund t mblidhej fondi prkats dhe as
nuk mund t mendohej t ndrtoheshin
kto monumente. Prandaj, mbshtetja
q na kane bere sht e pakushme dhe
nuk gjejm ale pr falnderuar.
b) Treguam para t tjerve prgjegjsin atdhetare e intelektualeve t
antareve t shoqats son n marrjen e
nismave t lla me vlera nacionale.
c) Treguam, se sa t vendosur jemi, sa
t prgjegjshm jemi pr detyrat q marrim n mnyr vullnetare, pr bere realitet ato dhe sa e vendosur e prkushtuar sht shoqata e jone n realizimin e
misionit t saj.
d) Realizimi i ksaj nisme tregon edhe
njher domosdoshmrin e krijimit t
ksaj shoqate pr bashksin dukagjinase, e cila gjithnj e m shume duhet t
forcohet e t eci prpara, sepse misioni i
shoqats sht, po t thuash i pafund ...
Detyra t tjera na presin dhe q patjetr
krkojn punn tone t pakursyer, por
asnjher punn tone me kushte. Le t
ket debate, por asnjher nuk duhet t
japim ul matume, sepse Dukagjini sht
i t gjithve. Askush nuk e ka m gj se
tjetri Dukagjinin tone.
+

e) Kjo
K prvoj na msoj, se secili nga
ne, sht i domosdoshm n realizimin e
misionit t shoqats, pavarsisht ndonj
problemi t vogl n mes nesh, q sht
dhe duhet t jete i prkohshm dhe i kalueshm, t shikojm secili m mire punn q bn ne dobi t saj. Sigurisht nuk
jemi t prere t gjith me nj grshre,
se as n familje nuk jemi t lle. Pra, t
jemi m tolerant, m t kuptueshm me
njeri-tjetrin, n vean kur nuk ka qllime dashakeqe apo shfrytzim t puns
e prpjekjeve t tjetrit.
f) Duke u nise nga realizimi i ksaj
nisme, kemi t drejtn morale, q t ojm dukagjinasit, n vean brezin e ri,
t bhen pjese e shoqats AtdhetareDukagjini, sepse secili do ta gjeje veten
m s miri.
***
Duke u nisur nga prvoja e tuar, Kryesia e Shoqats, n mbledhjen e saj, me
datn 2 dhjetor 2015, miratoi Planin e
Veprimtarive t Shoqats pr vi n 2016,
si m posht:
1. T vijoje bo mi I gazets Dukagjini, me ket prkush m dhe t pandrprer n do muaj, duke synuar ne rritjen
e nivelit te saj
N do muaj, redaksia e gazets
2. T marrim pjese n Manifes min
Zri i Vllazris -2016, n Kosove, e
organizuar nga Shoqata Mar n Dreshaj
N muaj prill 2016, Seksioni i veprimtarive dhe i kulturs
3. Prga tja e zhvillimi i veprimtaris
kulturore e ar s ke n Palla n e Brigadave, me nismn e Presiden t t Republiks, zo Bujar Nishani ...
N muajin maj-qershor 2016, seksioni
i veprimtarive dhe i kulturs-ar s ke
4. Bo mi i librit Dukagjini ne rrjedhat
e historis nr. 3 e 4. Brenda muajit shtator 2016, Redaksia e seksioni n marrdhnie me publikun
5. Nj ekskursion n vendet historike
t zons son, n zonn e Dukagjinit, me
student t fushave t ndryshme, me nj
grup t przier, me prbrje nga 10 deri
n 15 vete.
Brenda muajit gusht-shtator 2016,
seksioni i veprimtarive t shoqats
6. Mund t zhvillohen veprimtari t
shkputura, q do t vlersoj Kryesia e
Shoqats ...
Gjate vi t, Kryesia
***
Besojm n prgjegjsin dhe n
prkush min e antarve t shoqats, t
antarve t Kshillit dhe n Kryesine e
saj, Plani i Veprimtarive pr vi n 2016 do
t realizohet.
NDUE SANAJ,
Kryetari i Shoqats
Atdhetare-Dukagjini

+
AKTUALITET

nr. 146,, dhjetor

j
2015

Presidenti i Republiks,
p
zoti Bujar
j Nishani,
pret n Presidenc pprfaqsues
q
t Shoqats
Atdhetare Dukagjini
Ditn e mrkur, m 17 Nntor 2015,
n Presidenc u zhvillua nj pritje, ku
Presiden i Republiks, Shklqesia e
Tij Bujar NISHANI, pri nj prfaqsi t
Shoqats Atdhetare Dukagjini. Objek
kryesor i takimit ishte falenderimi dhe
mirnjohja q Shoqata Atdhetare Dukagjini dhe gjith zona dshironte
shprehte Presiden t t Republiks n lidhje me vlersimin e disa gurave dukagjinase. Por, takimi ishte mja i ngroht,
frutdhns dhe mja m i zgjeruar sesa
objek n al.
N takim ishin t pranishm, nga
Shoqata Atdhetare Dukagjini: Ndue
SANAJ (Kryetar), Gjergj LEQEJZA (nnkryetar) dhe antart Znj. Roza PJETRI, Zef
LULASHI, Zef BARI, Lazer STANI dhe Zef
GJETA, ndrsa nga Presidenca, Shklqesia e Tij Bujar NISHANI dhe 4 antar t
kabine t t j. Pas ceremonis s ras t,
dhe shkmbimeve zyrtare t prshnde-

tjeve, takimi mori nota t nj bisede t

przemrt dhe shum miqsore.
Kyetari i Shoqats Atdhetare Dukagjini Ndue SANAJ, duke falenderuar Presiden n pr vlersimet q ai ka br pr
gurat e Dukagjinit, i dhuroi a j logon
e Shoqats Atdhetare Dukagjini, me
dedikimin: N shenje respek e mirnjohje pr vlersimin dhe promovimin
q i keni bere gurave t zons s Dukagjinit, pr kontribu n e tyre n shtjen
shqiptare..Presiden i Republiks, Zo
Bujar NISHANI, e mirpri kt dhurat,
u shpreh shum i emocionuar dhe i vlersuar q Shoqata Atdhetare Dukagjini e
kishte muar e vlersuar veprimtarin e
Presiden t. Ndrkoh q Presiden t iu
dhurua edhe nj kostum karakteris k i
zons ( rq, xhamadan e qeleshe), si dhe
nj set me libra t shkruara nga dukagjinas, studiues t fushave t ndryshme.
M tej, takimi vazhdoi me nj bash-

kbisedim frutdhns, ku u evokuan traditat e Dukagjinit dhe t dukagjinasve,

vlerat dhe potencialet q paraqiten, por
edhe u sugjeruan rrug e mundsi pr
t ardhmen. U diskutua pr shtjen e
pazgjidhur t rrugs automobilis ke,
t vlerave historike t lu rave t zhvilluara, por edhe t hershmris s banimit t zons, t vlerave t paarritshme
e t pazvendsueshme t xhublets
e t kangs maja krahut, tradits s
ndr mit t shtpive e t selitjes s kopsh eve, si dhe t gur e dru gdhndies,
qndismave, puns s dors, e te tjera.
si dhe t pasqyrimit t tyre n media, n
libra e n studime t ndryshme. Poashtu,
u cekn edhe shtjet e zhvillimit t llojeve t ndryshme t turizmit. N diskum u prfshin t gjith t pranishmit,
si nga ana e stat t Presidencs ashtu
edhe prfaqsuesit e Shoqats Atdhetare
Dukagjini. Lajtmo vi i biseds ishte q

GOXO Q T FITOSH
PROMOVOHET ROMANI GUXO I SHKRIMTARIT FADIL KRAJA, KUSHTUAR
BIZNESMENIT T SUKSESSHM SHQIPTARO-AMERIKAN NDUE FTONI

N prag t festave t Nntorit, n ambientet e biblioteks Marin Barle t qyte t t

Shkodrs, Shoqata Atdhetare Dukagjini dhe
Shoqata e Shkrimtarve Shkodr, organizuan
promovimin e romanit me tull Guxo, t
autorit Fadil Kraja.
Romani Guxo, q pasqyron Sagn e nj
djaloshi shoshjan, mban rmn e dramaturgut dhe shkrimtarit t shquar Fadil Kraja
Mjeshtr i Madh, i cili u paraqit n kt vepr t re, para nj auditori t ndryshm nga
hert e tjera, ku prve kolegve, merrnin
pjes edhe shum miq e dashamir t z. Ndue
Ftoni q kishte ardhur nga Amerika, pr t
qen t pranishm n kt eveniment.
Z. Ndue Ftoni ka lindur n Shosh t Dukagjinit dhe si shum bashkatdhetar t tjer,
emigroi n Amerik, ku fal a sive t j intelektuale, guxoi t integrohej n jetn e zhurmshme amerikane, ku ndrtoi nj vark q
i prballoi t gjitha tallazet dhe furtunat, duke
u br kshtu nj shembull pr t gjith bashkatdhetart e vet, jo vetm si nj biznesmen
i suksesshm, por edhe si nj mecenat pr
t gjith ar stt dhe kngtart me origjin
shqiptare q jetojn n Amerik.
Kt veprimtari, kt guxim, pasqyron n
librin e j Guxo shkrimtari i shquar Fadil
Kraja, ku nj pjes t ksaj veprimtarie t suksesshme ai e pa me syt e j dhe e prjetoi
vet n udh min e j n Amerik, ku ishte
dhe mik i nderuar i z. Ndue Ftoni.
Nn prezan min e moderators-aktores
s teatrit Migjeni, Rajmonda Marku, pr
vlerat e romanit e t autorit ligjruan redaktori i veprs e njkohsisht kryetar i shoqats atdhetare Dukagjini, Ndue Sanaj, autori
i parathnies, poe e publicis Prel Milani,
kryetari i Shoqats s Shkrimtarve t Shkodrs, Sknder Temali, kri ku letrar-Kadri
Ujka, studiuesja Arjeta Ferlushkaj, psikologia
Suela Ndoja e te tjer.

Aktorja e teatrit Migjeni, Rajmonda

Marku n prezan min e k j takimi tha: Kt
libr autori ia ka kushtuar z. Ndue Ftonit, nj
trashgimtari t denj t banorve alpin, i
cili me shum vullnet, me shum dinjitet ka
arritur t krijoj personalite n e j jasht
trojeve shqiptare, n Amerik, si nj biznesmen i suksesshm, por edhe si nj njeri human me vlera atdhetare...njeri nga miqt me
t mir t ar stve shkodran e jo vetm, i
cili ka dhn pa ndrprerje ndihmn e j bujare pr ti prezantuar ata me ar n e tyre para
bashkkombsve tan n Amerik. Un jam
nj prej shum ar stve t uar prej j, n
ak vitete t bukura q ai organizon n Detroit e pikrisht n The Imperial House q
e drejton me shum sukses. Konsiderat pr
te dhe familjen e j, znj. File e fmijt e pr
mikpritjen e veant. Suksese n jetn dhe
punn e tyre!
Nga Anglia, antarja m e re e shoqats s
shkrimtarve t Shkodrs, Amina Meshnuni,
e cila studion atje, i kishte drguar Mjeshtrit
Kraja nj tuf me lule t freskta.
Impresion solli para auditorit prania dhe
dalja e Ndue Ftonit me bashkshorten dhe
ala q ai mbaj , e cila u ndrpre disa her
nga duartrokitjet e t pranishmve.
Vet Ndue Ftoni i pranishm n promovimin e romanit q i kushtohet a j dha disa
mesazhe.
Ka njzet vite q un jam larguar nga vendi im. Lot, mall, djers, mund, pare, humbje,
tore. sht e njzet e pesta her q un vij
nga Amerika n vendlindjen me, e cila nuk
ka mundur t ma mposht shpir n t cilin pr
dyzet vite i kam kaluar me ju. Amerika me m
dhan tr pasurin e saj nuk mundet t ma
barazoj me pasurin q kam ln ktu n
Shqipri. Ju jeni ata q peshoni n vendi tuaj,
fmijt tan nuk mund t jen shqiptar t
denj ashtu si jemi ne, por sht detyra jon

q ata ti rrisim me dashuri pr atdheun, pr

vendin e t parve.
N fund u dgjua me interes dhe prshndetja e shkrimtarit Fadil Kraja, i cili edhe
nnshkroi autografe pr romanet e dhuruara.
E veanta e k j romani, qndron n at,
q prof. Fadil Kraja shpesh e ka thn ... Pse
nuk shkruajm pr njerzit sa jan gjall, por
vetm kur ata nuk jetojn m!? Ket ide, ka
kohe q ky shkrimtar i madh e ka vn n
jet.
Para pak kohsh shkroi pr futbollis n e
madh, Ramazan Rragami, shkroi pr femrat
shkodrane q po bjn emr n jetn shkodrane dhe m gjer, e t tjera e t tjera.
Edhe n ket roman, personazhi kryesor
sht nj djalosh, q u b nj gur e njohur,
nj dukagjinas i njohur dhe ndr t rrallt si
njeri dhe nga vepra e j.
sht shum i dashur, i respektuar,
largpams, i guximshm, bujar, madje sikur
bujaria ka lindur s bashku me te.
Personazhet e Krajs jan gjall dhe vijojn t kontribuojn, vijojn t ken suksese
gjithnj n rritje, si sht ras i biznesmenit
t njohur Ndue Ftoni. Por e veanta e Ndojs
nuk vjen nga hii. Ai vjen nga puna e pa ndalur. Ai sht nj biznesmen i suksesshm n
shte n e Miiganit n SHBA!
Kjo ikon e letrsis shqipe di ku ti gjej
heronjt e veprave t j.
N gjurmt e Fishts, n kullat e Dukagjinit
dhe t Malsis, n t gjith hapsirn
shkodrane, aty ku jan shkruar faqet me t
lavdishme t historis epike dhe sociale t
k j qyte .
N mbyllje t k j takimi, n Grand Hotel
Evropa, Ndue Ftoni shtroi nj koktej pr t
pranishmit.
I gjith ak vite ku morn pjes edhe arst t shquar nga Shqipria dhe Kosova u
regjistrua nga kamerat e stacioneve televizive

Dukagjini sht pjes e s trs: e Dukagjinit, e Shkodrs, e Shqipris dhe e

shqiptarve kudo q jan. Porse, nevoja
imediate shihet n brje t njohur t ktyre vlerave pr nj publik sa m t gjer
rajonal, por edhe m gjer: ndrkombtar.
Presiden i Republiks, Shklqesia e
Tij Bujar NISHANI, propozoi q bashkpunimi ndrmjet t dy ins tucioneve:
Presidencs dhe Shoqats Atdhetare
Dukagjini, t vazhdoj edhe m tej. Nj
propozim konkret kisht t bente me nj
takim t prbashkt q do t zhvillohet
n t ardhmen, sugjeruar si Dita e Dukagjinit, ku t jet nj dit e organizuar
me veprimtari t ndryshme, kushtuar
ksaj zone dhe promovimit e njohjes s
ktyre vlerave nga t tjert, n Palla n e
Brigadave, n pranvern e vi t t ardhshm.
Prga t nga Prof.as.dr. ZEF GJETA
lokale e kombtare, por edhe nga vet televizioni ACTV n Miigan q sht pron e z.
Ndue Ftoni, n mnyr q ky prurim t publikohet edhe n SHBA.
Vet z. Ndue Ftoni u largua nga Atdheu
me mbresa t jashtzakonshme, me frymzimin dhe vitalite n e j q e karakterizon, pr
ta pruar kt atmosfer vllazrore mes
bashkatdhetarve t j n Amerik, i prgatitur pr t festuar festat e fund vi t me ta,
ashtu si u festua Dita e Flamurit n Imperial
House, por q gjat fes mit dukej sikur po
festohej n Shqipri.
Gjat ceremonis fes ve me 28 Nntor
2015 pata fa n t isha i pranishm edhe un
atje, me esn e j dhe ta prjetoj kt atmosfer patrio ke, emocionale, t ciln nuk
do ta harroj kurr
Ramazan eka, Dhjetor 2015

Ndue Ftoni

+
PRKUJTIM

nr. 146,, dhjetor

j
2015

Heroi i Popullit,
p
Ded Gjo
j Luli
NDEROHET N KRYEQYTETIN E SHQIPRIS

Me datn 27 nntor 2015, nj dite para

103 vjetorit te Shpalljes se Pavarsis se
Shqipris, ose nj dite para Dits se Flamurit, ne orn 11. 00 u prurua monumen i Heroit te Popullit, Dede Gjon Luli.
Vrtet nj krenari e veante, qe pas 100
vitesh te rnies se k j tribune te liris, te
vendoset prjetsisht ne kryeqyten e Republiks se Shqipris, ne
kryeqyte n e shte t Ame, Tirane.
Ne prurimin e k j monumen
morn pjese shume personalitete
vendore te bashkis se Tirans, Kryetari i kshillit te Bashkis Adrian
Dalipi, deputet, ministra, kshilltari
I Presiden t, Flamur Gashi, malsor ne te dy ant e kurit, qe nga
Nju-Jorku e Miigani, te cilt ishin
organizatoret e gjith puns se bere
dhe ceremonin e te ksaj veprimtarie me prmasa nacionale. Kishin
ardhur edhe nga Shoqata Mar n
Dreshaj. Frasher Racaj, Ali Tahiri,
nga familja e Adem Jasharit e te
tjer. Ishte dhe Kryetari I Shoqats
Atdhetare-Dukagjini, Ndue Sanaj.
Monumen ishte vendosur pran godins se Muzeut Kombtar, ne
ann jug-perndimore te saj.
Pas zbulimit te shtatores se Dede
Gjon Luli, ne mjediset e Muzeut, u
mbajt nj Simpozium shkencor, me
teme Ded Gjon Luli dhe Malsia
e Madhe n Lvizjen Kombtare
Shqiptare.
Pas als se hapjes se Simpoziumit, nga Anton Lulegjuraj, i cili ne
mes te tjerave theksoi: Sot, sht
nj dit e veant pr t gjith ne,
dit q na sjell pas n koh, por q
ngjall shpres; dit kur heroi i popullit Ded Gjon Luli ton pavdeksin duke u ngritur n altarin e qndress heroike n Kryeqyte n e
Shqipris dhe shqiptarve. Duke
u dekoruar me urdhrin m t lart
t Shte t shqiptar Urdhri i Flamurit Kombtar. Kur armiku tentoi zhdukte emrin, veprn dhe
varrin, ishte koha ajo q nuk lejoi,
por q duhej t kalonin plot 100
vjet nga rnia e Deds n mnyr
q n Tiran t ngrihej n Lapidar.
Ishte n mosh, por etja pr liri
e rinonte deri n at mas sa q
kishte kaluar t shtatdhjetat dhe
mori prsipr barrn kryesore duke
u br udhheqsi suprem i Kryengritjes
s Malsis t 6 prillit t vi t 1911 ku kulmoi me ngritjen e Flamurit Kombtar n
Bra l t Deiit. Ishte ngjarja m unike,
pararendse e Shpalljes s Pavarsis s
Shqipris. Ai sht i gjall. Ai sot ton
pavdeksin, prjetsin, por nuk pushon ende i qet, pr arsye se nuk u realizua
plotsisht ndrra e Tij dhe e bashkkohsve t j pr t par Shqiprin Etnike.
Ruajta e trsis s shtjes shqiptare,me
gjith prcak met e tashme t pjesshme
t saj, paraqet detyr mbi detyrat tona
kombtare. Ne kaluam 103 vjet sdash
t kohs, q nganjher jan shndrruar

n furtuna shfarosse, t cilat e sduan

vet kauzn ton. Ga 103 vjet prej Pavarsis s Shqipris, shqiptart e kan
shte n q prfshin m pak se gjysmn e
popullit shqiptar n Ballkan dhe m pak
se gjysmn e territorit. Jemi n prag t
103 vjetorit t Pavarsis s Shqipris

dhe n t njjtn koh ballafaqohemi

me realite n e hidhur t Konferencs s
Londrs! Pr nj shekull shqiptart festojn 28 Nntorin e ngritjes s Flamurit n
Vlor dhe jo datn e shte t shqiptar t
Konferencs s Londrs t vi t 1913, dat
n t ciln Shqipria do njihej ndrkombtarisht. Pra, festojm nj ndrr, e jo
nj realitet. Me sa duket, kur shqiptart
nuk e kan at q plqejn, plqejn at
q kan dhe ky realitet sikur e zvendson ndrrn e tyre! Problemet aktuale
t shqiptarve n Mal t Zi, n Presheve,
Medvegj dhe Bujanovc, t shqiptarve
n Maqedoni apo t atyre n amri, n

pamje t par tregojn nj vet izolim

t shte t shqiptar duke pasur parasysh
edhe lobin e fuqishm t disa shteteve
fqinje si Serbia dhe Greqia n kt vend.
Shte shqiptar do duhej t ishte gardian
i shqiptarve jasht kurit administra v.
Shqipria ka gjith prgjegjsin historike pr shqiptart q kan mbetur jasht kurit administra v.
Objek vi i shqiptarve duket
se po ndryshon. Kjo ndoshta
edhe pr shkak t trysnis q
bhet nga vendet fqinje. Sepse
nga nj objek v q t ken nj
shtet shqiptar, po prballen
me objek vin e t brit pjes
e Evrops s Bashkuar. Mirpo,
ajo rrug nuk sht trsisht e
qart, kjo pr shkak t Kosovs
q vazhdon t mbetet peng i
Serbis sa i prket aspiratave t
veta Evropiane; shqiptarve n
Mal t Zi po u krijohen prdit
kushte pr dbim kolek v,
pa asnj lloj perspek ve; shqiptart n Maqedoni t pa unikuar n do aspekt; diaspora
shqiptare plotsisht e ln n
mshirn e fa t, d.m.th. pa asnj plan strategjik pr mundsin e kthimit dhe inves mit t
tyre n Atdhe. Mos unikimi i
diplomacis shqiptare, tregon
foshnjn q edhe pas 103
vjetve sht duke u rritur.
Nj pyetje tjetr natyrshm
do shtrohej; ather, far nuk
kemi msuar ne pr kto 103
vite shtet? Teoria Stavileciane
e art e Kosovs do t thoshte:
Nuk kemi msuar:
-Pr ndrvarsin e pjesve
t veuara t shtjes shqiptare;
-Pr domosdoshmrin e
paraqitjes si nj komb poli k,
gjeograk dhe historik;
-Nuk e kemi kuptuar realiten q na ka rrethuar;
-Nuk e kemi par t udhs
q t bashkveprojm pr interesa t prbashkta;
-Jemi ulur n tryeza
ndrkombtare pa u marr
vesh me njri tjetrin brenda
tryezave kombtare;
-Nuk kemi kuptuar se pa
qen mir n Tiran, nuk do jet mir n
Prish n, as n Shkup as n Tetov, as n
amri as n Plav e Guci, as n Lugin t
Preshevs e as n Ulqin dhe as n Malsi
t Madhe.
-Nuk jemi vetdijsuar se jemi popull
i ndar padrejtsisht. Jemi sjell sikur t
ishim gjasht popuj dhe sikur t kishim
gjasht shtje t ndryshme;
Po ather far nuk duhet t harrojm? Nuk duhet t harrojm q:
a)Ekzistojn tre al q llojn me t
njjtn shkronj e q jan t prbashktat dhe t pandashmet e gjeneve tona:
Gjuha, Gjaku dhe Gjeograa, t cilat
+

mund t mbajn gjall iden te n ton

kombtar;
b) Se hapsira etnike shqiptare sht
nj njsi kombtare, historike, kulturore,
gjuhsore, gjeograke dhe poli ke.
Dhe kjo nuk duhet t na lejoj q t
rritemi si popull dhe t tkurremi si komb,
sepse e kemi obligim q t ecim prpara
drejt aspiratave kombtare.
Ne nuk kemi vendosur asnjher pr
fa n ton kombtar. Gjithher t tjert
kan vendosur pr neve. Shqipria ka
nevoj q t kaloj nga nj Demokraci e
qeverisur n Demokraci qeverisse n
mnyr q shqiptart t mund t asin
pr t nesrmen dhe t pasnesrmen.
Sot, edhe pas 103 vjetve t Shpalljes
s Pavarsis s Shqipris, populli shqiptar n Mal t Zi gjendet n nj situat krike n do aspekt t jets shoqrore. M
kan pyetur se far kan t prbashkt
Malsia e Madhe (vendlindja ime) dhe
Ulqini? Jam prgjigjur: pa a sin..., n
Ulqin t mbajn Komunn dhe n Malsi
ta themelojn at. M kan pyetur, po
far kan t prbashkt: Tivari, Rozhaja dhe Plav e Gucia? Jam prgjigjur: t
prbashkt kan asimilimin, sepse t tre
kto vende jan asimiluar pr t njj n
qllim dhe nga e njjta poli k, pra po
prmbyllet ak gjenocidial ....
+
***
N Simpozium u mbajtn kto tema:
1. Prof. Dr. Frashr Demaj - Kryengritja
e Kosovs 1910 dhe e Malsis s
Madhe 1911; pararendse e Pavarsis
s Shqipris;
2. Prof. Dr. Romeo Gurakuqi - Kryengritja e Malsis s Madhe dhe 6 prilli
i vi t 1911, amuri kombtar n Majn
e malit Dei;
3. Prof. Dr. Marenglen Verli - Memorandumi i Gres, gur-themeli i Pavarsis s Shqipris 10-23 qershor 1911;
4. Prof. Dr. Mahir Ho - Ded Gjon Luli
fytyr shum dimensionale;
5. N bashk-autorsi nga Dr. Gjovalin
Gjeloshi dhe studiues Gjergj Shy , para
jush Gjergj Shy , me temn: Ded
Gjon Luli prijsi legjendar i Malsis s
Madhe,ndera e gjall e krahins s vet;
6. Prof. Asoc. Dr. Teki Kur - Jehona e
shtypit t kohs pr Ded Gjon Lulin dhe
Kryengritjen e Malsis s Madhe.
Pas simpoziumit u dha nj koncert e
veante folklorik ... E veanta e k j koncer ishte knga Pr Flamur, te knduar nga Ndue Shytani e Fran Kodra, si dhe
nj grup polifonik qe kndoi nj kng
pr Dede Gjon Lulin ...
***
Ne darke, n Presidence, Presiden
i Republiks, zo Bujar Nishani dekoroi,
Heroin e Popullit Dede Gjon Luli, me
urdhrin m te larte, at t Flamurit Kombtar.
Korrespoden i gazets Dukagjini

+
KUJTES

nr. 146,, dhjetor

j
2015

Historik i shkolls Bardhaj

- ME RASTIN E 10 VJETORIT T SHKOLLS -

Shkolla e pare llore n fsha n Bardhaj sht hapur n vi n 1945 n godinn

Qela Xhakojve n kodr t Bardhanjorve.
Kjo shkolle ka prfshir grupe nxnsish
t moshave t ndryshme. Shkolla kishte
synim zhdukjen e analfabe zmit n fshat,
t msohej lexim, shkrim dhe veprime t
thjeshta matema kore. Msues t pare
n ket shkolle kane qene Paulin Capaliku
dhe Mark Prendi. N vi n 1947 u ndrtua shkolla llore te Boka e shkolls me
msues Mark Prendi, Nuh Shemn e t
tjer. Pran ksaj shkolle vazhduan msimet disa breza nxnsish deri n vi n
1961. N ket vit shkollor 1961-1962 u
ndrtua shkolla e re llore ku sht edhe
sot si aneks i shkolls 9-vjeare Bardhaj.
N ket shkolle kane dhne dhe vazhdojn t japin msim shume emra msuesish si: Nuh Shema, Izbie Busha , Teuta
Shala, Marta Naraci, Mela Thani, Margarita Ceka, Domenika Boci, Saime Ramadani, Vjollca Gero, Neta Manovi, Vitore
Radorina, Vitore Cara, Elektro Haxhija,
Leke Pjetri, Ilir Veselaga, Saimira Hyseni,
Valbona Bala, Lida Zeka, Aferdita Caka,
Rudina Ho , Vjollca Qehaja, Nora Noga,
Age Pjetri, Vaid Sokoli, Fran Beka, Alma
Koleci, Mira Kroni, Dalina Arra, Ndue Kamdaci, e t tjer.
Shkolla 9-vjeare Bardhaj u hap pr
here t pare me date 24 nntor 2005
.Drejtori i pare i shkolls sht Fatmir Mehja, nndrejtor Leke Pjetri. Msues kane
qene Kuj m Troshani (gjuhe-letersi),
Emerjona Jakupi (matema ke), Vjollca
Uka (matema ke), Tereze Brigja (gjuheletersi), Ardiana Alia (bio-kimi), Alfred
Ze (histori-gjeogra). Me datn 07. 03.
2006, Ditn e msuesit u be prurimi i
shkolls 9-vjeare Bardhaj. Morn pjese
depute i zons, Razim Cobaj; Drejtori
i Arsimit, Loro Mandi; She i kuadrit t
arsimit, Kol Shiroka, Kryeinspektori i arsimit, Arben Dani; Drejtoresha e shkolls 9
vjeare Pashko Vasa, Jolanda Alia. Nga
pushte vendor morn pjese kshilltaret
e komuns, Lic Elezi, Lina Pjetri e Jonuz

Elezi; Sekretari i komuns, Tonin Deda;

kryepleqt e fsha t, Ndue Deda e Hajredin Isu; prfaqsuesit t banoreve t
fsha t, Gjon Sterai, Selim Zeqiri, Bajram
Hysaj, Bahri Hyseni e t tjer. Gjithashtu
morn pjese inxhinieri i ndr mit t
shkolls, Faik Curri.
Fjaln e hapjes s prurimit t shkolls e mbaj nndrejtori, Leke Pjetri, i cili
pasi prshnde msuesit, nxnsit e banoret e fsha t, ju uroj mirseardhjen t
gjith t uarve. Fjaln prshndeste e
mbaj Drejtori i shkolls, Fatmir Mehja, i

Shytani, Jetmira Fugarini, Klodjana Brahimi, Ditjola Gruemira, Hide Biba, Madalena Lukani, Arben Jubani, Egena Zymeri,
Vojsava Perkola, Fatbardha Mani, Arber
Shytani, Elton Daniku dhe edukatoret Albana Beqiri dhe Senada Selmani.
Pr nj periudhe dy vjeare, detyrn
e nndrejtorit e ka kryer edhe Gjoke
Marashi.
N vi n 2011 shkolla u plotsua me
psikologe, eles na Mucollari, e cila ka
kontribuar pr nj periudhe 3 vjeare
dhe pastaj u largua dhe vendin e saj e

cili beri nj histori t shkurtr t shkolls

e arsimimit t nxnsve n fsha n Bardhaj, kuadrove q kane dale nga ky fshat
n profesione t ndryshme si msues,
ocer, inxhinier, agronom, veteriner e te
tjera.
Depute i zons, Ramiz Cobaj, prshnde nxnsit, kolek vin e shkolls
dhe banoret e fsha t dhe iu uroi 7 marsin, godinn e re t shkolls.

N Kosov ...

Me ese te drejtuesve te
teatrit Aleksandr Moisiu, me
qendr ne Peje, me ras n e 25
vjetorit te themelimit te k j
teatri dhe ne Ditn e Plisit, ne
fsha n Doberdol te komuns
Kline, nj prfaqsi e Shoqats Atdhetare-Dukagjini mori
pjese: Ndue Sanaj, Prele Milani, Zef L. Sokoli, Lulash Brigja
dhe Anton Kosteri.
Veprimtaria e 25 vjetorit
te themelimit te teatrit Aleksandr Moisiu u zhvillua ne Peje, me
datn 30 tetor 2015. Ne orn 17. 00, pas
hapjes se ksaj veprimtarie, u dha nj
dokumentar mja i mire. Ne fund te veprimtaris, ne emr te Shoqats, prshn-

Me ket rast prshndeten Drejtori i

arsimit, Loro Mandi, Tonin Deda, Ndue
Deda e Faik Curri. Pas prshndetjeve
dhe prerjes s shiri t nga Ramiz Cobaj
dhe Loro Mandi, u dha nj koncert i
shkurtr ar s k me kng dhe valle nga
nxnsit e shkolls t prga tur nga msuesja Vitore Radohina.
N prurimin e shkolls 9-vjeare Bardhaj, personeli msim dhns prbehej:
Drejtori, Fatmir Mehja; Nndrejtori, Leke
Pjetri; mesuesit- Kuj m Troshani, Zef
Uka, Defrim Cuku, Emirjona Jakupi, Ar-

de , Kryetari Ndue Sanaj. Drejtuesit e

Teatrit, shoqats i dhne tullin Mirnjohja e Teatrit Aleksandr Moisiu
Me datn 31 tetor 2015, ne shkuam ne
Doberdol te Komuns se Klins. U vendosem ne dhomn e shtpis se Zenel
+

djana Alia, Gjon Kosteri, Age Pjetri, Vitore

Radohina, Vjollca Uka, Mira Kroni, Dalina
Arra, Erlinda Bekteshi, Ndue Kamdacaj,
Nora Noga, Vjollca Qehaja, Alma Koleci.
N vi n shkollore 2006- e n vazhdim
kane dhn msim msuesit: Anton
Maci, Andi Kola, Mira Pjetri, Vilson Halluni, Albina Nikjari, Sonila Pirani, Mirsada Tepelia, Arben Vila, Valbona Rupa,
Brunilda Jubica, Marinela Lejthia, Pashka

ka plotsuar psikologu Arvjo Fishta, i cili

vazhdon t jap kontribu n e j pran
shkolls son.
Kryetari i pare i bordit t shkolls sht
Bajram Hysaj, i cili vazhdon ta ushtroje
n vijimsi funksionin e j pran shkolls
son.

Hasan Berishs, ku do te zhvillohej veprimtaria Dita e Plisit. Ne ket dhome

u mblodhm rreth 70 vete. Veprimtaria
drejtohej nga Ismet Berisha Lala dhe

Shoqats prshnde antari i kryesis,

Prele Milani.
Veprimtaria u mbyll me nj dreke te
kndshme, dhe me nj vizite ne shtpi-

Prend Buxhala. Morn pjese prfaqsues

nga te gjith hapsirat shqiptare. U mbajtn katr kumtesa, nga Bashkim Laji,
Migena Arlla , Fahri Xharra dhe Prend
Buxhala. Ne ket veprimtari, ne emr te

n e piktorit e Idriz Berishs. Nj pritje

shume e ngrohte. Pas saj, vizituam studion e puns se piktorit.

Prga , Leke Pjetri, Nndrejtori i

shkolls, 9 vjeare Bardhaj

Korrespoden i gazets Dukagjini

+
INTERVIST

nr. 146,, dhjetor

j
2015

DASHURI E MIRNJOHJE PR VENDLINDJEN

BASHKBISEDIM ME AUTORIN E LIBRIT DUKAGJINI-SHQIPRIA IME ATY, REFLEKSIONE,

NDUE SANAJ, KRYETARI I SHOQATS ATDHETARE-DUKAGJINI

Jo n pak raste kemi trajtuar koniktet e

shkaqet e tyre, n vean pr gjakmarrjen.
Madje, me Komisionin Drejtsi e Paqe, n
muajin dhjetor 2010 kemi zhvilluar edhe nj
Simpozium shkencor, me teme Gjakmarrja
retorike apo realitet.
Shoqata e jone, nuk ka si objekt traj min
dhe zgjidhjen e konikteve, se objek i saj
kryesor sht n fushn e historis dhe kulturs. Ne, gjendjen e shtjeve sociale e shikojm n raport t drejte me rolin e shte t
dhe rolin e individit, n raport t drejte n
marrdhnie njeri me tjetrin, t pashkputur nga njeri-tjetri. Koncep yn sht, q
gjithka t zgjidhet n raport me shte n,
me strukturat e j, sepse jo vetm q kemi
SHTET, shtet demokra k, ka do t thot larg
mendimit t nj shoqrie primi ve, larg drej mit t shoqris me norma primi ve, n
kohen kur nuk kishim shtet. do konikt q
zgjidhet me vetgjyqsi, i takon nj shoqrie primi ve. Ne kemi qene dhe jemi kundra
shoqatave t zgjidhjes s konikteve n baze
t metods s drejts zakonore, n vean t
asaj t gjakmarrjes. Shte i brishte demokrak, n llesat e j, krijoj te gjitha hapsirat
pr rikthimin e fenomenit t gjakmarrjes q
ishte fundosur pr 50 vite, n nj kohe, q shtresa e persekutuar nuk u ngrit t hakmerrej
(vetm nj rast ka qene, qe nj i persekutuar
mori hak, gjak), kur ne, nuk ishim t pushtuar
nga asnj armik, kur ne nuk kemi pasur, asnjher n histori shoqata t paj mit t Gjakut
.... Dhe udia e madhe ndodhi, kur gjykatat
tona, n emr t demokracis ligjruan
Shoqatn e Paj mit t Gjakut. Madje, na u
krijuan shume t lla, pr do rreth, pr do
Qark, duke u pagzuar me emra t ndryshm,
duke pasur edhe n nj rreth disa prej tyre, u
bashkuan edhe n disa tubime, q i quanin
kongrese, arritn edhe t marrin emri Paj mi Mbarkombtar me qendr n Tirane,
t detyrojn t marrin pjese n kto tubime
edhe antar t qeverise e deri Presidenti
i Republiks, t vene detyra Presidentit t
Republiks, Kuvendit dhe Qeverise, Mediave
e Pushtetit Gjyqsor, dhe t lidhen edhe me
Sekretarin e OKB-se! Pra, u uan n kmb
kush e kush t mashtroje m shume e m
shume, pr t tuar para. Dhe udia e m e
madhe ishte, kur Kuvendi i Shqipris, miratoi ligjin nr. 9389, date 4 maj 2005, me teme:
Kshilli koordinues pr Lu n kundr Gjakmarrjes, me n krye Presiden n e Republiks. sht shume interesant se, at q beri
Ahmet Zogu, sipas profesor Ismet Elezi, n
librin e j Mbi t drejtn zakonore, n fq.
28 q thekson ... me dekre n e 30 qershorit
1928 (Zogu), pr rregullimin e marrdhnieve
t caktuara juridike njihte Kanunin e Leke Dukagjinit dhe kanunin e Sknderbeut, si burim
t s drejts n nj kohe kur vepronin ligjet e
shte t shqiptar .... kur u vete shpall mbret,
me 1928, beri dhe Kuvendi yn, n vi n 2005.
Pra, strukturat gjyqsore e ligjruan gjakmarrjen n Shqipri e n vean n Veri! Kuvendi
i Shqipris me dekret t veante e ligjroi
drejtprsdrej gjakmarrjen, duke e kthyer
shoqrin tone, n nj shoqri primi ve,
n nj shoqri pa shtet!? Kohet e fundit, TV
Top-Channel, Ministria e Arsimit e Shkencs,
Avoka i Popullit, jan uar n kmb pr t
mbrojtur ket fenomen t nj shoqrie primive, n shoqrin tone. E turpshme sht kur,
Ministrja Nikolli, thot: U trishtova shume,
kur mora n prehr vajzn e ngujuar ...! Turp
t madh dhe paprgjegjshmri e konsideroj
ket qndrim t Ministres son t Arsimit.
Askush nuk shkon e qan nevojn e fmijve
q kane mbetur je m, sepse ju kane vrare
babn!? Askush nuk shkon e qan nevojn

atyre pleqve q kane mbetur pa prkrahje,

sepse ju sht vrare djali!? Me datn 14 shtator 2015, lexoi ne gazetn telegraf, ar kullin Ministria e Arsimit brak s fmijt e ngujuar, me autor Dori Hoxha ..., i cili n mes
t tjerave shkruan ... Ministrja e Arsimit,
Lindita Nikolla prshnde dje shar min e llimit t vitit t ri shkollor, por n deklaratn
e ministres nuk kishte hapsir pr rreth 35
mije fmij t ngujuar n zonat e Veriut. Kjo
plage shkollore, e cila privon nga shkollimi nj
numr t madh fmijsh ende nuk ka marre
nj zgjidhje konkrete nga Ministria e Arsimit
dhe Qeveria. Prej 25 vitesh .... Apo, me datn
15 shtator 2015, po n ket gazete shkruhet
Disa t rinj n Shkodr kan shfrytzuar dje
ditn e par t shkolls pr t protestuar
kundr gjakmarrjes. Qytetar t Shkodrs, t
rinj t operacionit Colomba nga Korpusi
i Paqes n komunite n Papa Giovani 23, u
mblodhn n qendr t qyte , pasi 18 fmij
n kt zon nuk mund t ndjekin dot shkolln si bashkmoshatart e tyre pr shkak t
gjakmarrjes. ... Deri m tani nuk ka ende shifra zyrtare se sa sht n total numri i shqiptarve q vuajn nga hasmria, por bhet
publike q nga ky fenomen jan vrar rreth
900 persona. Edhe pse kan kaluar me qindra vite nga koha e Kanunit, gjakmarrja vijon
t jet prezent. Nuk e di se si mashtrohet
kaq shume, kaq hapet dhe askush nuk ndalet
pr thn stop ksaj gjendje diskriminuese
pr shqiptaret n trsi dhe pr verioret n
vean .
Te ne, n shoqrin tone, konik i gjakmarrjes sht kthyer n Mae! Pra, zo Kadri,
zgjidhja e konikteve po behet zgjidhje n
baze te t drejtave zakonore t nj shoqrie
primi ve, dhe jo n baze t ligjeve t shte t
demokra k. Ne, jemi me at, qe menjher
do dekret apo ligj, q sht nxjerre nga Kuvendi i Shqipris pr gjakmarrje t shfuqizohet dhe bashke me to edhe ato shoqata,
pavarsisht nga emri, qo e krijuar brenda
vendit apo q kane ardhur nga jasht, t
shfuqizohen. Ne, jemi pr zgjidhjen e konikteve dhe deri te konik i gjakmarrjes,
n baze t ligjeve t shte t demokra k. do
vetgjyqsi, pr ne, sht i papranueshm
dhe e dnueshme, e dnojm me forcn m
t madhe. Pr ket jemi dhe do t jemi. Besoj
se sht e teprt komen i mtejshm.
Z. Sanaj, thon libri, pr autorin, i ngjan
nj fmije t ardhur n jet. Ju lutem dy al
si lindi ideja e ardhjes n jet t librit tuaj
Dukagjini-Shqipria ime aty?
Po, e dua ket libr shume. Ky libr nuk ka
nj teme studimi apo krijimtarie t veante.
Nuk sht monogra, histori e veante, tregime apo roman e t tjera gjini t letrave.
sht nj prmbledhje ar kujve t mi, t
botuar me shume modes n gazetn tone
t shtrenjte e pagzuar me emrin Dukagjini.
E dua shume dhe mendoj ket djal ta bej
me motra apo vllezr t tjer, duke i botuar edhe ndonj studim, ndoshta kuj me t
mia, ndoshta historin familjare ... dhe si m
i madh, t drejtoje t tjert, t mbshtetem
n te ...
Dukagjini sht pjese e hapsirs s Republiks s Shqipris, sht pjese e hapsirs
s nacionalite t shqiptar. N ket hapsir ka
vendin e vet gjeograkisht dhe me kontribute
t ndjeshme dhe q jan pjese e themelit t
shqiptaris, duke dhn at kontribut modest
si do pjese tjetr e shqiptaris. Pra, traditat
shqiptare jan dhe tradita t dukagjinasve, e
asgj nuk e shkput nga shqiptaria. Prandaj
i kam pagzuar me at emr, Dukagjini-Shqipria im aty.

Z. Sanaj! Si ushtarak karriere patjetr keni

njohur m nga afr mbshtetjen e shte t
shqiptar lidhur me planin pr lirimin e
Kosovs nga pushtuesi serb. Vrtet ka ekzistuar ndonj njsi ushtarake me kt mo v,
nga vi 1980?
Po, ka ekzistuar Plani pr lirimin e
Kosovs. N ket kohe kam qene Komandant
i Brigads s Kmbsoris n Has, me qendr
n Krume, n prbrje t Korpusit, me qendr
n Puke. Kishim mbshtetjen e mundshme
t shte t Shqiptar e n vean t Shtabit t
Prgjithshm t Ushtris. Disa here n vit, nj
nga kuadrot kryesor bnte vizite n brezin e
Brigads, Drejtori i Drejtoris Opera ve, Kio
Mustaqe; She i Shtabit t Prgjithshm, Veli
Llaka; Z/Ministri i Mbrojtjes, Maliq Sadushi, e
t tjer. Vete, Kadri Hazbiu, n detyrn e Ministrit te Mbrojtjes nga vi 1980 e deri n vi n
1982, do vit vinte dy deri tre here, n brezin
e mbrojtjes s Brigads s Tropojs, t Hasit
dhe t Kuksit, i cili shikonte punn q kishim
bere, na dgjonte me vmendje pr punn q
kishim bere, pr problemet q kishim, mendimet tona pr zgjidhjen e tyre dhe pastaj na
jepte udhzime e detyra pr zgjidhjen e problemeve dhe forcimin e ga shmris lu arake
n mbrojtje t kujve t vendit.
Me lejoni tu jap dy shembuj:
I pari, ishte muaji tetor 1979, kur m vjen
n brigade N/Drejtori i Prapavijave t Ushtris, Arshi Dodaj s bashku me z/Shen e
Prapavijs s Korpusit n Puke, Sheme Tahiri.
Erdhn, pasi kishin pare e studiuar projektplanin nanciar e ndr mor apo buxhe n
q i thon sot, pr vi n 1980. Ai, buxhe ju
ishte duke shume i fryre. Ather, vine n
brigade pr ta pare gjendjen drejtprsdrej .
Megjithat vjen me kmbe t pare duke me
thn A jetoni me situatn?. I them, shoku
N/Drejtor sa ju n Tirane jetojm me situatn
edhe ne, ktej n Has! Po dua t pyes edhe
un Ke qene ndonjher n Has? Jo, m
thot. Ather, t dalim e shohim nj nga nj
objektet dhe gjendjen e jetess s efek vit ...
Dolm dhe kur u kthyem, m krkoi falje dhe
tha se ju jeni heroi. N ket kohe, brigada
kishte n prbrje 12 batalione e grupe arlerie, prve kompanive autonome dhe q
ishin garnizone m vete. Nga 16 garnizone,
11 prej tyre, efek vat jetonin n ndrtesa t
mbuluar me llamarine dhe pa tavan... Pr dy
vjet, n mesin e vi t 1982 t gjith garnizonet
ishin n godina t reja, me kushte jetese normale pr kohen, dhe me ndrlidhje nntoksore deri n arme roje, 100 %.
I dy , n muajin mars 1980 u zhvillua strvitja komplekse me gjith efek vin e saj prej
5 500 vete dhe me gjith forcat vullnetare
dhe rinin shkollore efek vi i Brigads shkonte deri n 6 500 vete. Strvitjen e udhhiqte
komanda e Korpusit, por e ndjekt nj ekip i
Shtabi t Prgjithshm, me n krye Drejtorin
e Drejtoris Opera ve t Ushtris, Kio Mustaqi, i cili me vone u emrua She i Shtabit t
Prgjigjem dhe Ministri i Mbrojtjes. Strvitja
vijoje 5 dite pa ndrprerje.
Kto dy momente dhe inspek met e
herpashershme, jo vetm n njsin ku
drejtoja, por dhe n njsit e tjera t Korpusit t Puks, n mnyr t veante edhe n
Brigadn e Kuksit dhe t Tropojs, tregonin
se dika ishte planikuar, por ne nuk dinim
gj. Depot nntoksore n Gjegjan t Puks
u mbushen me municion, arma m, veshmbathje dhe ushqime pr efek vin e nj armate, e cila afrsisht ka nj efek v deri n 90
mije vete. N brezat e mbrojtjes s brigadave
t skalionit t pare, si ishte dhe Brigada e
Hasit, q nga muaji prill i do vi vendoseshin n brezat e mbrojtjes s brigadave nj

grup ar lerie i kalibrit t madh dhe deri nj

batalion tankesh. Kto batalione e grupe qndronin deri n fund t muajit tetor apo n
llimi e muajit nntor.
Ather, nuk sht si sot, q dihet gjithka, edhe sa luge kane Forcat e Armatosura
Shqiptare! Ather, secili dinte aq sa i takonte dhe n qo e se krkoje t msoje mbi at
q t takonte, mund te t vihej pikpyetja!
Ne mendonim, q duke u nisur nga prak ka e
prgjithshme, q agresionet, lu rat llojn
n pranvere dhe mbyllen zakonisht n fund
t vjeshts, mendonim se na vijn n prforcim, q n rast nevoje t mos bnin gjith
at rruge t gjate dhe mundet me pasoja, t
ishin brenda brezit t mbrojtjes s Brigads.
Pr planin e lirimit t Kosovs e msova
pasi Veli Llaka e publikoje, me duket rreth vi t
1993, t cilin duhet ta keni lexuar dhe juve.
Pra, gjith ajo kujdesie, gjith ai inspek m i
kuadrove kryesore t ushtris, q nga Ministri i Mbrojtjes, ishte pr dika m t madhe,
por q sigurisht do t na behej i njohur detyra
n kohen e caktuar. Ne duhet t vijonim pr
tu prga tur pa ndrprerjeje dhe me shume
seriozitet.
Ishte vi 1981, m duket muaji korrik, n
nj feste t Kuksit, erdhi Mehmet Shehu. N
mes t tjerave, ju drejtua pjesmarrsve n
mi ng, q nuk kishe ku t hidhej molla, me
kto ale A m pranoni t jem komandan
juaj? Nj urra e fuqishme sa jehoi i gjith
vendi. Ather, me ju trimat e trimreshat e
Kuksit, po qe nevoja brenda 24 orve hyjm
n Prish ne! .... Vijuan urra-te e fuqishme,
t paimagjinueshme ... Pra, e besoj plotsisht se ekzistonte ai plan, kur kujtoj kto q
ju rrfeva, i bashkoj bashke dhe nxjerre ket
prfundim, se ai plan ishte m se i vrtet i
bere, n vitet 1980, pr lirimin e Kosovs.
Shoqata juaj sa ka arritur t jet prezent
n zgjidhjen e problemeve sociale t bashksis dukagjinas qo ndaj atyre q sot
jan banor t qyte t t Shkodrs, qo e
ndaj a j q po aq i nderuar vazhdon jetn
normale n vendlindjen e vet?
Shoqata Atdhetare-Dukagjini, pavarsisht dshirave q t jete prezent kudo nevojave t bashksis dukagjinase n fshatrat e
krahinat e Dukagjinit apo n qyte n e Shkodrs, por nuk kemi pasur mundsi, sepse
mundsit e nj shoqate vullnetare jan t
kuzuara, pasi n statusin tone sht historia e kultura. Megjithat nuk jan len pas
dore krkesat tona ndaj strukturave lokale
e qendrore, si ishte brja problem e rrugs
Prekal-Kir, e cila megjithse nuk sht ndrtuar ende, por sht objekt i qeverise dhe
strukturave t tjera t qarkut Shkodr. Mja
probleme t ksaj jete t re t dukagjinasve
sht shkruar n gazetn tone dhe shtypin
tjetr, jan thne e thne problema ka ndaj
disa qndrimeve t shkputura n qyte n e
Shkodrs, duke e quajtur dukagjinasin sinonim t s keqes, sinonim t krimit. Edhe pr
mos msimin e fmijve si duhet, pr mos
kryerjen e shrbimit shndetsor ndaj banoreve vendas e t tjera e t tjera. Por dhe ndaj
fenomenit t gjakmarrjes jemi shqetsuar
dhe pr do rast kemi reaguar n median e
shkruar dhe at televizive. Dukagjinasi sht
shume bujar, shume mikprits dhe solidar.
Ngritja n qyte n e Shkodrs t dy monumenteve, at t atdhetarit Mehmet Shpendi,
q u prurua me datn 16 korrik 2015 dhe
at t albanologut Mar n Camaj, q u prurua me datn 15 tetor 2015, vrtetoi m s
miri ndjenjn solidare q ka dukagjinasi. Ato
u ngritn vetm me kontribu n e tyre, n nj
kohe rekord.

+
INTERVIST
Dukagjinasi nuk sht shenjt, sepse ai ka
nj karakter t forte, si sht vendi ku kane
lindur dhe jan rritur, ku kane mbijetuar n
kushte mja t vsh ra, ka do t thot se
nuk nnshtrohet lehte, si e duan disa shkodrejn. Ai ka n vetvete ndjenjn e mbi
jetess, ndjenjn e integrimit me do kusht,
kudo ngre erdhen e jetess dhe kjo ndjenje
sigurisht i bn xheloz ata q jan t mefshte,
t pa zot t prballojn vsh rsit e jets.
Askujt nuk i ka zn vendin apo shtpin!
Askujt nuk i ka dale prpara dhe marri djersen j, n Dukagjin dhe kudo gjetke nuk u
krijuan banda, si u bn prpjekje t krijohen
n qytet.
N nj studim t publicis t, historianit e
poe t, Prele Milanit, n vitet 1774-1909, n
nj periudhe 162 vjet, n ket hapsir q i
thon Dukagjin, jan vrare 162 vete, pr gjakmarrje dhe jo pr gjakmarrje. Ndrsa n 22
vite t demokracis jan vrare 145 vete, n
mes tyre 15 femra, pr gjakmarrje dhe jo pr
gjakmarrje. Po, t ishte lu e frontale nuk do
t ishin vrare kaq njerz n ket hapsir. Pse
kane ndodhur kto vrasje? Kane ndodhur se,
shte m duket donte t kishte anarki pr t
lodruar m mire n qllimet e veta pr t
drejtuar ket vend me metoda anarkiste.
Besoj, me punn tone historike, me bo met tona, me gazetn tone, me veprimtarit
prkuj more e shkencore, me veprimtarit
ar s ke e kulturore, se kemi kontribuar sadopak n edukimin e bashksis me ndjenjn,
se jemi tashme shoqri e hapur, n themel s
cils jan vlerat e individit. Pavarsisht vendit
ku jeton, ku punon dhe do bashksie kemi
pas dhe kemi far marrim dhe far
japim, q t jetojm s bashku n harmoni
e piksynime drejt s ardhmes euroatlan ke.

Bashkpuntort tuaj jan t shumt:

Kujtoj ktu nga Prof. As. Dr. Ahmet Osja,
Mjeshtr i Madh; Prof. Fadil Kraja, Mjeshtr
i Madh; Lazr Stani, shkrimtar; Mark
Bregu, poet dhe publicist, tues n vitet 70t i dy mimeve t para, me poezit e j, si
tekste kngsh, njrin n anketn muzikore
t muajit nntor dhe tjetrin n Fes valin
Kombtar, n muajin dhjetor, interpretuar
nga kngtari Petrit Lulo, propozuesi tek
z. Ramiz Alia, presiden Republiks n at
kohe, pr emrin Luigj Gurakuqi Universite t t Shkodrs; Dashamir Cacaj, botues,
prozator dhe poet, ndr poett e par shqiptar q kul vuan hajkun japonez, aktualisht sekretar i Shoqats s Shkrimtarve t
Shkodrs; Agron Luka, studiues i kulturs
dhe i historis s qyte t t Shkodrs si dhe
autorin e ktyre radhve e t tjer e t tjer.
Cili ka qen inkurajimi juaj si shoqat dhe
si redaksi i gazetsDukagjini ndaj kontributeve t tyre prej altruistsh duke pas parasysh moshn dhe mundsit tuaja nanciare si gazet, edhe pse e vetmja gazete me
konsolidim n rritje n tr Shkodrn?
I nderuar Kadri, gjith kta q theksoni dhe
t tjer kane qene dhe jan mbshtets, kane
qene dhe jan kurajues n punn e shoqats
n kto vite. Disave prej tyre, pr kontribun e tyre n jetn dukagjinase e n jetn e
shoqats sone, si Mjeshtri Fadil Kraja, Ahmet
Osja, profesor dr. Mahir Ho , Gjergj Perluca,
Ndoc Gurashi, prof. Dr. Romeo Gurakuqi e t
tjerve ju sht dhn tulli Antar Nderi
i Shoqats. Suela Ndoja, Dashamir Cacaj,
Lazer Stani e t tjer jan edhe antar t
shoqats, kane detyre t kontribuojn dhe
kane dhn nj kontribut t mire n gjith
jetn e shoqats, kane dhn nj kontribut
t ndjeshm dhe kontribu i tyre sht n
themelet e sukseseve t ksaj shoqate. Por,
edhe i nderuari Mark Bregu, Agron Luka e t
tjer jan kontribuues, jan dashamires n
do fushe t jets s shoqats, por n vean
kontribuues n prmbajtjen n rritje dhe n
ecurin e gazets. T gjith i falnderojm, ju
jemi mirnjohs.

Askush nuk mund t eci prpara dhe t

ket suksese, jo m nj shoqate pa kontribu n e miqve e mikeve te saj. Sukseset
tona kane n themel kontribu n e ktyre
mbshtetsve dukagjinas e jo dukagjinas,
n Shkodrn tone, n Tirane, n Malsi t
Madhe, n Rrafshin e Dukagjinit, n Malsin
Shqiptare n Mal t Zi. Nuk mund t ngrinim
dy monumente n nj kohe rekord n qyten e Shkodrs, pa solidarite n dukagjinas
kudondodhur, q n Nju-Jork, n Miigan,
n Belgjike, n Itali, n Tirane e n Shkodr,
t cilve ju jemi shume mirnjohs. Ju jemi
shume mirnjohs edhe atyre t pushte t
vendor n Shkodr, si kryetarit t Kshillit t
qyte t Shkodr, av. Bardhyl Lohja; Kryetarit
t Bashkis s qyte t Shkodr, zo t Lorenc
Luka, kryetarit t komune s Pul t, zo t Sokol
Cubi, e t tjerve q na kane mbshtetur, q
na kane dhn kuraja t ecim pa u ndalur dhe
i falnderojm. A kemi m shume nevoje pr
tu mbshtetur me mendime, me kontribute
intelektuale e nanciare? Po, kemi nevoje dhe
ket e krkojm nga intelektualet dukagjinas,
shkodrane. Shoqata tani nuk sht vetm e
dukagjinasve, por sht dhe e shkodraneve,
ranasve e gjith shqiptareve. Koha sht, q
ne duhet ta shikojm pozicionin tone, q t
rritet puna e jone n shrbim t vendit.
Me datn 14 nntor 2015, nj prfaqsi
e shoqats, n emr t shoqats u takua me
Presiden n e Republiks, zo n Bujar Nishani. N mes t tjerave, jo vetm q shprehu
knaqsin e takimit, jo vetm q na falnderoj pr punn e bere, por mori nismn q
ne, n Palla n e Brigadave s shpej t zhvillojm nj veprimtari kulturore e ar s ke.
Sigurisht, Presiden t i jemi mirnjohs pr
ket nisem, por kjo sht dhe nj force, sht
nj kuraja, sht dhe nj mbshtetje e fuqishme pr punn tone t mtejshme. Ket
ka mundsi do dukagjinas t na japi, qo e
i thjeshte, qo e intelektual apo biznesmen.
Edhe mbre ka nevoje pr nj ale t mire, jo
m ne, q punojm vullnetarisht.
Mirnjohja jona e t gjith miqve t
shoqats Atdhetare-Dukagjini shkon pr
mundsort e prhershm t gazets Dukagjini , duke lluar nga biznesmeni Gjergj
Leqejza deri tek miku juaj, bujari aq serioz,
biznesmeni n Miigan, Ndue Ftoni e t tjer
e t tjer. Mbresat dhe komentet tuaja rreth
k j kontribu ?
Asgj nuk behet pa para. Edhe gazeta
e jone, si do veprimtari tjetr nuk sht
nxjerre pa para, por me para, duke paguar
ann teknike t saj. Deri tani jan rreth 185
kontribuues, n mes t tyre veohen Mhill
Perroni, Pal Lera, Gjergj Vocaj, Gjergj Sokoli,
SIGMA, Pal Gjolaj e t tjer, t cilt i falnderojm dhe ju urojme me faqe t bardhe.
Por duke lluar nga muaji janar 2010 shpenzimet pr bo min e gazets i kane marre prsipr zo Gjergj Leqejza dhe zo Ndue Ftoni,
duke e ndare vi n n dy pjese, gjashte muaj
njeri dhe gjashte muaj tjetri. Shoqata, redaksia e gazets dhe gjith lexuesit e saj, ju sht
shume mirnjohs! I urojme me shprehjen
popullore: Pain e dhnin!
Z. Sanaj, Mjeshtri i Madh Fadil Kraja pritet
t dal me romanin, Guxo! ..., t cilin ju
e keni lexuar q n dorshkrim, roman q
merr shtysn nga shembulli i shklqyer i
shoshianit Ndue Ftoni, aktualisht njri nga
biznesment, aktualisht nder m t nderuar n Miigan, , shembull i shklqyer prej
mecena , ndryshe nj nga mundsort e
shumt t veprimtarive kulturore ar s ke
n Diaspor dhe n Shkodr prfshir edhe
bo min e gazetsDukagjini. Ju, si lexues i
par i a j romani, si e sa mendoni se e gjen
veten dukagjinasi n at roman?
Romani GUXO! ... tashme sht paraqite dhe sht publikuar nprmjet nj ceremonie t veante para publikut, me datn

14 nntor 2015. Vrtet pata ras n ta lexoj

para se t botohet, pr t cilin me nderoj
profesor Fadili duke me krkuar mendimet
prkatse, si dhe pr ta redaktuar. Un bra
prpjekjet e mia, por vendimtari ishte profesori. N at roman pavarsisht se i kushtohet nj nder dukagjinasit t suksesshm, n
SHBA, n Miigan, Ndue Ftonit. Ktu e gjene
veten do dukagjinas. Si e kame theksuar
m sipr, dukagjinasi ka a sin t kap shpejt
t rene, t prshtatet s rese dhe t mbijetoje, t integrohet. Kjo ndodhi edhe me Ndue
Ftonin. Kjo ndodhi me shume dukagjinas n
qyte n e Shkodrs, n rrethinat e j, n Tirane, n Lezhe, n Kurbin, n Durrs, n vendet e Evrops, n SHBA e kudo q ata kane
ngritur erdhen e tyre t jets, pas vi t 1990.
E veanta e dyte e k j romani, sht mbyllja shume e veante, me nj dialog n mes
Dashit e Luigjit, q thrret pr perspek ven
e jets, pr t ardhmen, kur nj personazh,
Luigji do dite ndizte zjarrin neper kullat e
fsha t, pr t treguar se ato kullat jan aty
dhe presin banoret e tyre, me besimin se nj
dite do t kthehen, sigurisht n mnyrn q
kjo zone asnjher t mos brak set.
A kam mendime ndryshe pr ket roman?
Po! Kam mendime ndryshe, n vean pr
vendin dhe rolin e banoreve t rinj t qyte t
Shkodr. Banoret e rij dukagjinas, malsor,
mirditor apo fusharak, n qyte n e Shkodrs,
nuk jan ardhacak, nuk jan endacake, por
banore t rinj t k j qyte , me histori t
lashte, me kulture t gjere. Kta nuk jan endacake, por njerz q kane ardhur n qyten e Shkodrs dhe jan banore t j, jan
njerz q din t mbijetojm kudo, njerz q
din t kapin shpejt t rene; njerz q din
t bjm histori, q kane kulture dhe prezantojn kudo me krenari; njerz q din t
japim at q duhet dhn pr t mirn e shqiptaris. Nuk jan kta, q dogjm e pren n
Shkodr; nuk jan kta q prdhunuan Shkodrn; nuk jan kta q vodhn Shkodrn;
nuk jan kta q thyen, vodhn e dogjn
bankn e shte t; nuk jan kta, q detyruan
qytetaret e vjetr t Shkodrs, se nuk dihet
sa i trashe ju sht bere ndryshku, t organizojn ruajtjen e shtpive, t pallateve, t
rrugicave apo t dyqaneve t tyre; nuk jan
kta q qyte n e Shkodrs e kthyem n nj
fshat t Madh t prapambetur!!! Kto ngjarje nega ve q ndodhen n qyte n tone,
Shkodrn pas viteve 1990, duhet krkojm
gjetke dhe tu themi emrin q kane. Kto
krkojm te Kurvria poli ke, si shkruante dikur publicis , studiuesi e poe Prele
Milani. Ne, Shoqata Atdhetare-Dukagjini,
prfaqsuese e dukagjinasve kudo q jan,
ditm t studiom e t paraqesim n publik
historin e tyre n shekuj, ditm t mbajm
nj gazete pa u ndalur tash 13 vjet, q po
del numri 145, fale kontribu t vullnetar t
antarve t redaksis s saj dhe nancuesit
dukagjinas, n vean Ndue Ftoni dhe Gjergj
Leqejza, q ditm t organizojm e t drejtojm 8 simpoziume shkencore, q ditm dhe
t studiojm, botojm e publikojm mbi 60
libra; dhe tash n fund q ditm t ngrem
n qyte n tone, n monument n bronz atdhetarin Mehmet Shpendi dhe ta sjellim
pas 100 vjetve t rnies s j, pr t qene i
prjetshm; q ditm t sjellim albanologun
Mar n Camaj n vendin e vet e t prehet prjetsisht n qyte n tone.
I nderuar Kadri, ju faleminderit pr
mundsin q me dhat t shpreh kto
mendime para lexuesit t gazets Dukagjini e m gjere.
Ju faleminderit juve, q m pranuat t bej
ket bashkbisedim.
Bashkbiseduesi, Kadriu Ujkaj, Kri k letrare, muaji nntor 2015

nr. 146,, dhjetor

j
2015

10 DHJETORI - DITA
NDRKOMBTARE
E T DREJTAVE T
NJERIUT
T gjith njerzit lindin t lir dhe t
barabart n dinjitet dhe n t drejta.
Ata kan arsye dhe ndrgjegje dhe duhet
t sillen ndaj njri - tjetrit me frym vllazrimi. Neni Nr. 1
N mbar botn 10 Dhjetori shnohet
si Dita Ndrkombtare pr t Drejtat e
Njeriut, si nj prkuj m i prvitshm i
Deklarats Universale pr t Drejtat e
Njeriut, e cila u miratua n vi t 1948 nga
Asambleja e Prgjithshme e Kombeve t
Bashkuara.
Pak al pr Deklaratn e Prgjithshme mbi t Drejtat e Njeriut
M 10 dhjetor t vi t 1948, Asambleja
e Prgjithshme e Kombeve t Bashkuara
nxori dhe shpalli Deklaratn e Prgjithshme mbi t Drejtat e Njeriut. Mbas
k j ak historik, Asambleja oi t gjitha
shtetet antare q ta shpallin teks n e
Deklarats dhe t prpiqen q t prhapet, paraqitet, lexohet dhe t shpjegohet,
sidomos n shkolla dhe ins tucione t
tjera edukuese, n t gjitha vendet dhe
shtetet pa marr parasysh statusin e tyre
poli k. Asambleja e Prgjithshme shpalli
kt deklarat si ideal t prgjithshm,
t cilin duhet ta arrijn t gjith popujt
dhe t gjitha kombet, n mnyr q do
njeri dhe do organizm shoqror, duke
pasur parasysh gjithmon kt Deklarat,
t prpiqet q, me an t msimit dhe
edukimit, t ndihmonte n respek min e
ktyre t drejtave dhe lirive dhe q, me
an t masave progresive kombtare dhe
ndrkombtare, t sigurohej njohja dhe
zba mi i tyre i prgjithshm dhe i vrtet, si midis popujve t vet shteteve
antare, ashtu edhe midis popujve t
atyre territoreve q jan nn administrimin e tyre. N kt deklarat spikat universalite , karakteri i pandashm dhe i
patjetrsueshm i t drejtave dhe lirive,
i standardeve ndrkombtare t drejtave t njeriut ; legjislacioni ndrkombtar i t drejtave t njeriut; t drejtat e
trashguara; ins tucionet dhe procedurat pr zhvillimin dhe mbrojtjen e t drejtave t njeriut.
Me kt rast Aleanca pr Jetn n
qyte n e Shkods, ne She toren e para
hotel Colosseo, me 10 Dhjetor, diten e
enjte, nga orn 16. 00 -19. 00 organizoi
nj Manifes m publik, pr t manifestuar s bashku angazhimin e saj kundr
do lloj dhune. Si n shum veprimtari
t tjera gjat ktyre orve Shoqatat Atdhetare-Dukagjini, Ambasadoret e Paqes,
Operazione Colomba dhe orld Vision
dhuruan pr t pranishmit nprmjet
bisedave, lojrave dhe etpalosjeve mesazhin mbi jetn e cila duhet t dhurohet dhe t respektohet tek do njeri. T
binte n sy harmonizimi i moshave dhe
profesioneve. T gjith shkmbenin mendimin se si duhet t mbrohet jeta dhe
them Ndal Dhunes. Edhe pse ishte mja e
oht dhe frynte er, dshira pr t ngritur zrin ndaj dhuns dhe pr t hedhur
hapa t sigurt n dobi t vlersimit t jets
ishte e madhe.
Danjela Pjetri

+
KRITIK LETRARE

Kodi i gj
gjetjes
j me dinjitet
j t vetvetes
- DUKE SHFLETUAR ROMANIN GUXO! , T SHKRIMTARIT FADIL KRAJA -

Dashnori i als si vler universale, dramaturgu dhe po aq romancieri i

konrmuar,Mjeshtri i Madh, Fadil Kraja, i
mirnjohur pr prirjen este ke t prje mit t fa t t njeriut t thjesht, vjen ksaj
radhe me nj mesazh t ri, origjinal dhe po
aq intrigues : Kodi i gjetjes me dinjitet t vetvetes, ndryshe Individualizmi, si lozo , sda
m serioze pr njeriun bashkkohor. sht
ala pr romanin m t ri t autorit n al,
me tullin sinjika v gjykuar nga mesazhi
este ko-lozok, q prcjell prmes heroit
kryesor, Dash Kols, nj karakter letrar, q
u ofrua n studion e shkrimtarit Fadil Kraja,
rrjedhoj e impresioneve t mrekullueshme,
q pa autori , fal njohjes nga afr , n Detroit t SHBA-s, me djalin e talentuar t Dukagjinit, ndryshe me sdat e suksesshme, t
kurorzuara prej j, n rrug min plot kurajo
dhe guxim gjat jets , sot qytetarin shqiptaro-amerikan, biznesmenin dhe mecena n
bashkkohor, zrin shqiptar t fryms vjeneze
n shekullin ton, z. Ndue Ftoni, t cilit edhe
i dedikohet romani Guxo!..., q sot, kemi
knaqsin ta promovojm. Nisur nga sensibilite maksimal q ka ngjallur prologu dhe
epilogu i ardhjes n jet t k j romani, fal
inves mit t prkushtuar t shkrimtarit Fadil
Kraja, si mik virtual dhe real i dashnorve t
als si vler universale, ndryshe nga pozitat
e kri kut letrar, n dekodikimin este kolozok t k j romani, gjykuar nga universalite i mesazhit q prcjell, kam preferuar
t integroj gjat ksaj analize kodin e mirnjohur modern, t psikanalizs , me kodin protonist, q mja ohet kryesisht n vlerat pozive t veprs, kod i cili po gjen veten prdit
e m shum n SHBA-s, si nj prvoj e re,
sa i takon vshtrimit kri k t vlerave esteke, n letrsin bashkkohore amerikane.
Njhersh ndjeshmria maksimale ndaj prcjelljes este ke t karaktereve reale si: Gjoni
i Brazhds, ish-par zani me mustaqe t gjata, me nj autoritet moral t lindur, tek i cili
spikat nj inteligjenc e jashtzakonshme
, sa arrin t neutralizoj gjith dinjitet t
keqen, reagimin e ashpr t sekretarit t pars, Gjeloshit: E, more klysh dhelpre, se
dhelpr ka qen gjithmon yt at , ku e gjete
kt palavin vjershe?!?i drejtohet Gjeloshi
,nxnsit t talentuar, Dash Kola, i cili, sipas
sekretarit t par s, n vjershn q recitoi
evidentonte alnZot, kur ne ishim shpallur
vendi i vetm ateist n bot.Barr t rnd
ke, o Gjelosh, se je burr i mir , por ma t
mir e ke pas babn. Mos e bj mizn buall,
- i drejtohet Gjoni, gjith bonses duke dal
n krah t m t pambrojturit t pafajshm,
Dash Kols. Bal Marku, dukagjinasi babaxhan, brenda t cilit gjente veten njhersh
aq mir kup mi i alve edhe shok edhe
zotri, ndryshe njeriu q nderohej deri n
kult, aq sa emri Bal pr shum vite n Dukagjin kishte prmbajtjen e respek t dhe t
autorite t. Mushak Deda nj gur, nga m
populloret, shakaxhiu q me aln e j t
peshuar vriste larg, gjith intuit prej malsori t zgjuar, q me batutat e j si: O drejtor, o shtrembtor,Par a nuk do kunja etj.
etj, kur rolin udhheqs t par s e kishim
t sanksionuar n nenin 2 t Kushtetuts,
ironizonte, krejt ins nk visht, t Keqen e
Madhe, vijn e par s, t keqen q tentonte ti vriste buzqeshjen edhe recituesit
t vogl, Dash Kols, si fmija i nj familje t
deklasuar. Kush asht ky njani q et me spec
n katun tan, o shoku Gjelosh? Un jam
i joni qyshkur nuk je ken as n bark t
nns. Ato al q the jan palavina.Ti je para, Par a nuk do kunja,
ke me i pre ata
kunja! , - i drejtohet Mushaku . Dallndyshja,

vajza himariote, q ka ardhur t punoj n

Dukagjin si vullnetare, n frymn e lvizjes s
kohs:Atje ku ka nevoj Atdheu sht vendi
im, apo Nj bije, mijra ngrihen, pas rnies
tragjike n ndr min vullnetar t hekurudhs
Rrogozhin-Fier, t 15-vjeare , Shkurte Pal
Vata, nj lvizje kjo integruese sa brenda zons s Shals, sa edhe brenda vendit, q
u shoqrua me shkmbim prvojash, lidhjesh
dhe miqsish t reja, t ndrsjellta, Veri-Jug
, e cila do t ndikonte n emancipimin e jets
s nj treve kaq t mbyllur , si Dukagjini, sa
nga tradita e kodeve t vjetra zakonore, n
rndim t pashembullt mbi jetn ekonomike
dhe shpirtrore, sidomos t grave dhe vajzave, po aq edhe nga natyra e ashpr, izolimi
i gjat nga dbora. Nkt kontekst social,
Dallndyshja, nj msuese e prkushtuar,
me talentet e reja n shkoll , me altruizmin e
vet, ngrihet me kurajo n mbrojtje t nxnsit
t saj, Dashit, : E lash pr n fund pjesn
e Dashit, si qershia mbi tort. sht biri juaj,
nxns i shklqyer, por edhe ar st i vrtet.
Jam krenar pr kt djal, sepse jam e sigurt
q do t ec prpara dhe do t nderoj veten,
familjen dhe Dukagjinin i kundrvihet hapur
Gjeloshit. Parakalojn me radh n kt
roman, si nj ansambl prolesh njerzore
nga m interesantet, gura t lla t shquara
t s kaluars si: Mehmet Shpendi, Mar Lula,
Mark Sadiku dhe pastaj t gjallt si: kryetari babaxhan i koopera ves, Halili, kryetari
i kshillit popullor, Ujka, sikurse Pal Vata,
malsori dukagjinas nga m snikt, kryetari i shoqats Atdhetare-Dukagjini, Ndue
Sanaj,Mirnjohja e Qyte t t Shkodrs,
nipi i Bal Markut, publicis dhe poe Prel
Milani, publicis dhe kryeredaktori I gazets
Dukagjini Luigj Shy , autort e disa librave
dhe publicistt malsor n diaspor, Rush
Dragu dhe Prof. Lulash N. Palushaj, intelektuali Luigj Pepaj, sponsori n mbshtetje t
shoqats n al, biznesmeni Gjergj Leqejza
, inxhinier Hekurani, akademiku me prvoj
, drejtori defakto i miniers s Brazhds, q
n kt minier, ku itej pr zbulimin e nj
minerali me vler strategjike, e kishte sjell
nevoja pr t dhe jo besimi poli k ndaj j:
Kujton se nuk e din ata, se un shoh
n stacione t huaja?,- i drejtohet, Hekurani,
Dashit, kshill q, ky i fundit, do ta lidhte
automa kisht n trurin e j me porosin e
bab Kols: Ruaje, gjuh, kokn! etj. etj.
Dhe , kshtu duke e njohur t keqen e madhe q ligjronte kudo dhe mbi kdo, sepse t
gjith ishim, kush m shum e kush m pak,
nn pushte n e a j kazermimi total, tragjikomik, q thirrej socializm, inxhinier Hekurani ndjente obligim moral t shptoj nga
pasojat e j nj djal t talentuar si Dashi.
N t njj n kontekst, ku dukej se shpresa
pr jetn po humbte kup min e saj, ngaq
varfria, si nj oktapod i strmadh, e kishte
mbrthyer me tentakulat e saj si Dukagjinin
po ashtu dhe gjith Shqiprin, shpaloset si
mesazh jete, mja mbreslns, personazhi
episodik i Xhixhs, shoqja e shkolls e Dashit,
mbesa e bajraktarit t Shoshit, nj vajz e bukur, q rrezatonte freski dhe joshje femrore,
edhe pse sapo kishte mbushur vetm 14 vite
jet. Prball saj shpaloset Dashi : nj goxha
djal, trup muskuloz, shikim t thell, zhbirues, buzqeshje t iltr, mendalok pr
moshn q kishte. Xhixha dhe Dashi dy t rinj
q ndjejn trheqjen e par seksuale ndaj
njri-tjetrit si pohim i dashuris s fuqishme
t njeriut pr jetn, pikrisht kur nj pretendim i ll n at realitet jete dukej nga m
absurdt. Ja, cili ishte Shoshi i viteve 80-t n
biogran e shpir t t nj poe q, ndoshta
si reeks i biogras si ankth, vitet m t

bukura t jets do ti kalonte, si msues, n

Ndrejaj (Shosh) :
Pa merrni nj shtpi t Shoshit, / t
parn q gjeni, merrni me ka brenda, kulm
e themel, / dhe futeni, bie ala, n Teatrin
Migjeni, / dhe shihni shfaqje, dram
q iu del! . (D. Kaaj, vllimi poe c Qielli i
syrit, fq. 26)
N shenj in mite ero k apo dashurie,
djali i dhuron asaj nj karamele, q vajza e
struk n gji, sepse aty e ka vendin gjja e mbl,i
thot
Xhixha,
Dashit.
Megjithat,mjerisht, edhe nj ndjenj kaq e
fuqishme si dashuria sht e detyruar ti bindet absurdit t jets zakonore, aq sa raportet m t natyrshme njerzore vihen nn
pushte n e hekzogamis: Gjaku mbetet gjak
edhe pas nj shekulli! Xhixha dhe Dashi , sipas k j kodi, jan t detyruar tr jetn t
komunikojn si motra me vllan. Kshtu
prqa a dhe prputhja e faqeve mes tyre, si
shprehja e vetme konkrete e mesazhit erok, do t ruhet shum gjat si nj kuj m i mbl, po aq sa do t detyrohet t shuhet nn
kompleksin provincial t nj inces .Dashi
mori i elin dhe kndoi nj kng baritore,
kng t dhimbshme, fatale, pr nj dashuri
t pamundur, t parealizueshme. Xhixha e
kuptoi se knga ishte pr t. Qante n heshtje
dhe, ndrsa me njrn dor fshinte lott
nzar, me dorn tjetr ledhatonte at karamelen q ia kishte dhuruar Dashi, pra ia
kishte dhuruarvllai - nnvizon autori
gjith dhimbje dhe respekt ndaj k j rapor
mes t dashuruarve, si njri nga raportet nga
m njerzor n kt bot. Dashi nuk e ka
problem e kujt sht Xhixha, aq m pak t
mo vohet nga fa i prbashkt i tyre, si t
deklasuar. Ai ndjen trokitjen e par n zemrn e j t njom, si vet mosha e j, e re, pra
e do Xhixhn. Kjo sht kryesorja dhe, pikrisht prej ksaj dashurie, do t vuaj gjat
shpirtrisht, por po ashtu do t detyrohet ta
sakrikoj dashurin q ndjen pr t. Dashi e
kupton fatkeqsin e pashmangshme brenda
vetvetes: Kodi zakonor nuk pranon ta njoh
kodin e natyrshm t zemrs, sepse ligjet e
egra t kanunit kan vrar ndjenjn m t
shenjt tek njeriu: Lirin pr t dashuruar sipas ligjeve t zemrs. Dikush mund t mendoj se kjo marrdhnie mes dy adoleshentve sht nj sajes e autorit, ndryshe nj
fantazi e smur e j! Romancieri nuk sht
zdhnsi i askujt, vese zdhnsi i ideve
t j. Gjat shkrimit t romanit ai dgjon nj
tjetr z, t ndryshm nga ai i besimit moral,
z t cilin un do t dshiroja ta quajur a e
romanit.Romanciert e vrtet dgjojn
simfonin e ksaj ur e mbi personale. Kjo
shpjegon pse romanet e mdhenj jan gjithmon m tepr inteligjent se autort e tyre,
- shprehej shkrimtari i shquar ek, Milan Kundera (M. Kundera,Ar i romanit, fq. 174).
Kshtu, pra, autori n kt sens sht treguar
shum binds: Dante, Poe Kombtar i Italis, bash n kt mosh u dashurua marrzisht pas nj vajze 13-vjeare, t ciln do ta
prjetsonte n personazhin e Beatries,
njri nga karakteret letrare m t realizuara
n tr letrsin botrore, krahas Helenes s
Trojs t Homerit, Laurs s Petrarks, Tatjans s Pushkinit dhe Margarits s Gtes. Babai i Dashit, Kola, me 5 fmij n gjith at
skamje, shihte tek Dashi, vetm nj t ardhme: Ikjen,brak sjen e vendit, sepse pr
i in e j, atdheu qe kthyer n varr..: Do t
ik edhe ky fmijsa ti dirset mustaku dhe
do ta lr kt vend ashtu si Gjegji, si Toma,
si,- i ankohet t shoqes, Diells. Ja konteks shoqror, ekonomik dhe shpirtror, ja starnga do t hidhej n prballjen me dallgt e

nr. 146,, dhjetor

j
2015

jets Dashi, djali i nj familje t deklasuar, kur

instnk i jets, erosi i j, si cilndo qenie
njerzore e thrriste t realizonte vetveten!
Ndryshe nga zgjidhjet e ofruara n veprat e
tjera t mirnjohura si shkrimtar dhe dramaturg realist lidhur me fa n e personazheve t
j, shkrimtari Fadil Kraja n kt roman na
ofron nj vizion este ko-lozok zgjidhjeje
shum m t avancuar , si prirje drejt realizmit modern. Kjo prbn edhe njrn nga
risit n lozon este ke t autorit, po aq
edhe n dekodikimin e kodit t realizimit
postmodern t vetvetes, si mesazhi bosht q
prcjell mes nesh romani Guxo!... i Mjeshtrit t MadhFadil Kraja.E vetmja gur q
dominon, apo pron lozon baz, lozon individualiste t romanit , si linja bosht
e j, sht ajo e Dash Kols, gur e cila sikur
arrin ti imponohet, s paku moralisht, me
sukses, gurs s Gjeloshit si prfaqsues i
lozos totalitare. Nga pikpamja este kolozoke kjo ngjet pr dy arsye: E para, nse
Dashi n prpjekjen pr gjetjen e vetvetes
mbshtetet s jashtmi nga ana e personazheve dytsore, reale si: Bala, Halili, Gjoni,
Dallndyshja, Mushaku, etj. etj nga pozitat e
sen mentalizmit provincial, s brendshmi
t gjith kta m shum se sa prkrahs t
Dashit, lozos s j individualiste, jan
mbshtets t lozos totalitare, q prfaqson Gjeloshi , apo Sadiku. Ndrkoh
Dashi, n shijen e j, edhe pse s brendshmi nuk e gjen vetveten n lozon totalitare, apo at tradicionale, t atyre q e rrethojn, s jashtmi nuk mund t shkputet
nga mjedisi ku jeton, aq m pak ti kundrvihet a j. Ndrkoh, nse Dashi s jashtmi
ka nj prplasje me Gjeloshin, kjo nuk vjen si
nj raport frontesh, antagonizmi , por si nj
raport ekzistencial, sepse gura e Gjeloshit,
ashtu anemike, thjesht deklara ve, pa
mbshtetje reale nga autoritetet lokale si:
kryetari i koopera vs, Halili, kryetari i pushte t, Ujka, drejtori i shkolls, Burhani dhe
msuese Dallndyshja etj. prfshir edhe
vdekjen e j groteske, t parakohshme, nuk
sht bindse, ndryshe nuk ka vrtetsi historike, kur kujtojm q, n ato vite, diktatura
jetonte lulzimin e saj. Dashi s brendshmi
vjen si barts i nj lozoe t re, asaj t individualizmit borgjez, aq sa si hero kryesor
arrin ti imponohet aq fuqishm autorit, sa
ky i fundit, ins nk visht , detyrohet t braks brenda vetes lozon este ke t realizmit klasik, tradicional, t karaktereve pike
n rrethana pike si lozoa este ke dominuese tek ai si krijues. Tek Dashi gjithka e j
vjen s brendshmi , jo si barts i op mizmit t madh, jo si heroi pozi v, q
krkon t rregulloj botn sipas motos sunduese t kohs: Interesi i prgjithshm mbi
at personal. Prkundrazi, si invidualist , vetveten, egon e j, Dashi e sheh si qendra e
bots. Ai ndihet padroni i situatave dhe arritjeve me limit plotsimin maksimal t vetvetes. N shkoll, n fshat, n minier, n hidrocentral, n biznes , brenda vendit, po aq
edhe n Amerikn e largt, sikur edhe n
kontaktet dhe bashkveprimin mjedisor, ku
punon e jeton, Dashi armohet si njeri prakk, pundashs dhe me shije jo t zakonshme
prej njeriu pragma st, q arrin t komunikoj
n harmoni t prgjithshme, me t gjith, n
mjedisin ku vepron. Fal s lit t j t komunikimit, prej pragma s t spikatur, ai gjithher rezulton kundr izolimit dhe konfronmit, prandaj nuk ia lejon vetes asnjrn
prej tyre s jashtmi, as s brendshmi. Ai
nuk sht prjashtues, po aq nuk e njeh euforin e s ardhmes s lumtur, njeh vetm vullne n dhe guximin pr t realizuar maksimalisht vetveten prmes puns n do
rrethan. E vetmja moto q e udhheq n
jet sht: Lumturia personale dhe familjare, lumturia pr gruan dhe dy vajzat, q i
ndjen aq afr edhe ather kur, n emr t
ksaj lumturie, ka marr rrugn e emigrimit

+
SOCIALE

Njeriu
riu - e vetmja qenie
qe
vendimmarrse

Biologjikisht njeriu sht i pajisur me

a sin e vendimmarrjes, ndryshe nga t
gjitha qeniet e tjera t gjalla. Sipas studiuesit
t trurit, Ernst Poeppel, njeriu merr deri n
20 mij vendime n dit, shumica e t cilave
jan vendime bliz. Shpesh, vet njeriu si
vendimmarrs, nuk e din se far don. Ti
mund t vendossh pr t shkuar n kafe me
shokt ose t qndrosh n shtpi. Ti mund
t vendossh pr ta br rrugn me dik
ose vetm. Kjo sht nj gj e njohur dhe e
bjm t gjith. N do situat dhe rrethan,
mund t vendossh t varsh hundn apo
t qeshsh dhe ti fussh nj mendje t leht.
Ti mund t vendossh q, gabimet, shqetsimet e partnerit tnd, t prindrve, shokve
dhe kolegve, ti shikosh me vmendjen
m t madhe dhe t qndrosh gjithnj n
ga shmri lu e me ata, por edhe mund t
vendossh q t mos i shikosh fare ato dhe
t jetosh n paqe me t gjith. Ti pr do
rast mund t vendossh q energjit e tua
ti harxhosh pr rritjen e vlerave dhe cilsis s jets tnde ose n lu me t tjert,
thjesht se nuk mund t pajtohesh me ata.
Ti mund t vendossh pr t mos falur kurr,
pr t mbetur nj fana k i vrtet ose pr
t qen nj njeri normal, modern, human i
cili din t fal dhe fal. Ti mund t heshtsh,
mund t assh, mund t grindesh apo mnjanosh koniktet e mundshme me t tjert.
Ti e ke shkalln tnde t jets, ashtu si gjith
t tjert, n t ciln mund t ngjitesh apo
zbressh. sht thjesht vendimi yt. Ti mund
t vendossh t jetosh aty ku ke jetuar deri
tani dhe si ke jetuar deri tani ose mund t
marrsh nj vendim tjetr. Ti mund t vendossh pr hakmarrje apo gjakmarrje ose pr
falje. Ti e vendos at. Kur them, e vendos at, do t thot se gjithka q bn,
sht ajo q dshiron plus vullne yt. Nse
vret, ky ishte vendimi yt i cili erdhi si rezultat i dshirs tnde dhe vullne t tnd, aspak
prej hallit. Ajo q bn, gjithmon sht ajo
q dshiron, sht vullne dhe dshira e
jote. Veprimet e tua, jan pasqyr e dshirave dhe vullneteve t tua. Nse e shikon
komshiun se nuk ka qejf t komunikoj me ty,
e mendon se ai ka dika kundr teje. E mendon se brenda j sht zhvilluar nj dshir
dhe nj vullnet tjetr ndaj teje. Dhe merre
vendim n qndrimin ndaj j. Meqense ai
nuk m et, edhe un nuk do as, nse ai
m urren, edhe un do ta urrej. Nse ai pr-

ga tet pr lu kundr meje, edhe un do

t prga tem pr lu kundr j. Kto jan
vendime t mundshme t njeriut fana k dhe
primi v, por njeriu human dhe modern natyrisht q merr vendime t tjera.
Vendimet qe merr prcaktojn kualite n
e jets tnde. Ti mund t vendossh t sillesh
si palloi i cili sht gjithmon i gzuar dhe
ecn me kokn lart duke u mburrur me puplat e j t bukura, pa i ven re kmbt e veta
t shmtuara. Ti mund t sillesh edhe si Davidi prball Goliathit gjigand. Judt t cilt
ishin grumbulluar pr t par dylu imin midis Davidit dhe Goliathit gjigand, dridheshin
nga frika dhe mendonin: Sa i vogl sht
ky dhe sa i madh sht ai tjetri. Davidi nuk e
mposht kurr at .... Por Davidi mendonte
nj gj krejt tjetr: Mrekulli q ai sht kaq
i madh, sido q ta qlloj, diku do bie ....
Vetm mund ta vendossh se si ta shikosh
botn, bardh e zi apo kolor.
Principi se njeriu sht nj qenie vendimmarrse, prfshin shum m tepr se sa
vendimmarrjen. Nuk sht ala se njeriu vendos kshtu ose ashtu, ala sht se njeriu
nuk jeton dot pa vendimmarrje. Njeriu, ashtu
si nuk komandon dot frymmarrjen, nuk
komandon dot as vendimmarrjen. Pr aq
koh sa njeriu jeton, nuk heq dor nga vendimmarrjet, sepse nuk mund t heq dor.
Kshtu sht programuar ai nga natyra, qenie vendimmarrse. Gjithka q bn, ndjen,
mendon, pret ose ndrron, jan produkte t
tuat, shumica prej tyre, vendimmarrje t pavetdijshme. N veprimtarin e prditshme,
njeriu merr shum pak vendime n mnyr
t vetdijshme. Pjesa m e madhe e tyre jan
t pavetdijshme, prandaj, kur njeriu bn
bilancin e veprimtaris s vet ditore, shpesh
mendon: Pse dhe si e bra un kt apo at
veprim. Dhe nuk merr prgjigje, se nuk ka nga
kush t marr. Nse njeriu, i ulur n tavolin
apo duke ecur rrugs, kruan hundn me gisht,
sht e qart se gish nuk ka faj. Gish nuk ka
jet t pavarur nga njeriu, kshtu q pr do
rast ai komandohet nga truri i njeriut, d m th
lvizjet dhe veprimet e j jan vendimmarrje
e njeriut. Njeriu ka vendosur: Un do t eci
dhe njkohsish do t kruaj hundn me gisht
.... Nse babai zemrohet me fmijn e vet
dhe e godet at, kjo nuk sht rastsi, sht
vendimmarrje e j e pastr. Ai ka vendosur:
T zemrohet nga sjellja e fmijs s vet dhe
ta rrah at. Jus kimet se, un nuk doja ta

rrihja fmijn apo nuk doja ta kruaja hundn

me gisht, por ishte fmija q me bezdisi dhe
hunda q u krua, jan teorikisht, t papranueshme dhe mjegullojn shikimin ton ndaj
t vrtets. Nse dikush ndjehet i trishtuar
dhe krkon t fshihet diku me trish min e vet
ai mund t mendoj: Kam vendosur t jem
i trishtuar dhe t fshihem diku n nj qoshe
.... Vetm ai mund ta marr kt vendim dhe
ti komandoj muskujt e fytyrs s vet n
mnyr t a ll q ta tregojn sam te trishtuar. Kush tjetr?
N sjelljet dhe veprimtarit e njeriut, asgj nuk sht e rastsishme, gjithka sht
vendimmarrje e j, ka do t thot se gjithka sht dshira dhe vullne i j. Nuk sht
gish ai qe vret njeriun, por sht vendimi
i vrassit njeri, vendim ky q ka ardhur nga
dshira dhe vullne i j pr t vrar dik
tjetr dhe q e prdor gish n thjesht si
mjet vrasje. Arsyet, pse njerzit, kaq shum
njerz, marrin vendime t pasuksesshme n
jet, jan t ndryshm, por un do t prmendi dy prej tyre, mnyrn e t menduarit
dhe edukatn fminore.
Natyra i ka pajisur t gjith njerzit me aftsin e t menduarit, por cilsia, po vet nga
natyra, sht shprndar n mnyrn m t
pabarabart tek individt. sht e pamundur
q t gjesh dy njerz q, n t njjtn koh,
t mendojn plotsisht n t njjtn mnyr
pr t njjtn gj. Aty ku t gjith mendojn
se jan n gjendje t mendojn, nuk ka mendim, ka vetm anarki. Sot, njeriu i ditur sht
rralluar aq shum, si ata q vdesin. Njeriu i
egr, barbar, fana k, n t gjitha rastet e
konikteve, e mendon dhunn si mje n m
t mir pr zgjidhjen e tyre dhe vendos pr
dhunn. Njeriu human, modern, n t gjitha
rastet e konikteve, mendon se dhuna sht
mje m i pasuksesshm pr zgjidhjen e tyre
dhe e prjashton at. Injoran nuk ja din
vendbanimin t diturit dhe as dituris, prandaj gjithnj ecn n rrugn e errsirs, deri
sa thyen kokn diku. Mnyra e t menduarit
sht produkt i t msuarit dhe edukimit t
njeriut. Nse do t mendonim nj diagnoz
t prbashkt t njerzimit, smundje kronike e t gjithve, ajo do t ishte: Cilsi e
ult e t menduarit. Zhvillimi i t menduarit
tek njeriu llon q n hapat e par t jets
s j, menjher pas lindjes. Shume t rritur
rikthehen me shum dshire ne periudhn e
art t fmijris s tyre pasi ata e kan pr-

t largt, atje n SHBA-s, ka sipas j sht i

vetmi burim q m jep mundsi t investohem edhe pr lumturin e t tjerve. Kjo ka
br q t kul voj brenda vetvetes shpir n
e bamirsit dhe po aq t mecena t t shquar
sa n n diasporn e largt, po aq n
vendlindjen e j me t ciln jeton prher
shpirtrisht. Jo, rastsisht, ai kudo rrethohet
nga dekori i mbshtetsve s jashtmi, po aq
edhe s brendshmi, fal devizs s j lozoke, individualizmit borgjez: Duaje vetveten, sepse kshtu do t duan m shum t
tjert, ka shnon edhe at moment t kalimit ins nk v t Krajs, si romancier i mirnjohur tradicional, n rrafshin este ko -lozok t realizmit modern, ku sipas Kundrs:
Romanet e vrtet jan gjithmon m tepr
inteligjent se sa autort e tyre, prandaj romanciert q jan m inteligjent se sa vepra
e tyre duhet t heqin dor nga mjeshtria e
krijimit.(M. Kundera Ar i romanit,fq.174).
A sht binds Dash Kola, si karakter letrar, n konteks n e asaj diktature q kaluam,
apo gjat viteve t emigrimit jasht atdheut,

apo thjesht kemi t bjm me nj ar c t

autorit, apo nj rnie t j n pozitat e voluntarizmit este k? Historia na mson se sado
diktatorial t jet nj sistem , model qeveriss, apo nj regjim kazerm sui-generis,
si yni, brenda vetvetes ai lind dhe rrit edhe dant q do ta shkatrrojn at, ashtu si vet
qenia njerzore, q n ADN-n e vet krahas
ins nk t t jets, erosit, sht e des nuar t
shijoj edhe fundin e saj, ins nk n e vdekjes,
thanatosin. N vitet 80-t n historin moderne t Evrops kishte ngritur siparin e saj
Epoka e Individiumit, epoka e postskemave,
e posthistoris dhe e pos deologjive. Ne shqiptart kur pritej dhe, madje, na ofrohej ky
shans nuk arritm t kapnim kt kod, kodin
e epoks s njeriut t lir, q dikton vetveten
duke nxjerr jashtloje epokn e individit q
diktohej prej t tjerve. Fidan t ll kishin
hapur kraht n mbar Evropn Lindore, paka se ne, n ve zolimin ton absurd, nuk po
njihnim dot as vetveten, nuk po respektonim
as ndjenjat tona, nuk po kapnim dot kodin e
s ardhmes, fal verbris s poli kanve

tan, tradicionalisht, mediokr dhe kulltukofag t pandreqshm, hijet vrastare t

t cilve vijojn t komprometojn edhe sot
rrugn e s ardhmes son demokra ke. Nj
nga kta dan, q po rritej nn at diktatur
sui-generis, t llojin t vet, paralajmrues i
Epoks s Individiumit, brenda vetes son,
ishte edhe Dash Kola, heroi yn, q do t
startonte sagn e vet sipas devizs individualiste: Njeriu i lir, zotrues i kodit t gjetjes
s vetvetes me dinjitet, ja Atdheun yn
m i sigurt. N epokn e postnacionalizmit
, si kodi i Evrops s Bashkuar, nacionalizmi,
ngado q t ofrohet, sht vetm regresiv,
pra nuk ka nacionalizm t mir apo t keq,
prandaj t gjitha format e shprehjes s j
este ke, t cilat rreken t ofrojn nostalgjin
pr kullat, kshtjellat apo kombin etnikndryshe pr etnonacionalizmin , pavarsisht nga
prcak mi i j: shqiptar, serb, grek etj. jan
shprehje anakronike ndjellakeqe, kur dihet
q n ditt tona dashuria pr atdheun vjen
si nj vler demokra ke, iluministe, ndryshe
si dashuri pr kombin qytetar, pr bash-

nr. 146,, dhjetor

j
2015

jetuar si te ll. Shum t tjer e kujtojn at

si ferr, pasi e kan prjetuar si ferr. Ata kujtojn keqtraj met e padrejta, poshtrimet,
presionin pr t qen perfekt dhe ndshkimet e ashpra pr gabimet e tyre. Kujtojn
vuajtjet shpirtrore nga krkesat e mdha t
prindrve t tyre egoist, ndjenjn e pasiguris nga ndarja e prindrve, frikn e dhuns
nga prindr e alkoolizuar, plagosjet nga rrahjet, panikun e mbylljes diku n nj qoshe t
errt apo nxjerrjen jasht, dhuna seksuale
etj. Ata kujtojn brak sjen, vetmin, pasdorelnien, varfrin, dhe me t drejt mendojn se nuk kan asgj t prbashkt me
shokt e tyre dhe me jetn. sht e vsh r
pr ta kuptuar secili se, midis fmijris dhe
t tanishmes tek do person ka nj lidhje t
pazgjidhshme. Fmijria e jon inuencon t
gjith jetn ton. askush nuk sht aq i rritur
sa duket, ne jemi fmije nn lkurn e vjetr.
Brenda nesh, nn lkurn e vjetr, jeton fmijria e jon, dhe ne bashk me at. Nse
kundrshton apo dshiron dika,
nuk e
din kush kundrshton, si i rritur apo fmija
brenda teje. N moshn fminore, shum
prindr edukojn tek fmijt e tyre frikn nga
qeni dhe kur ata rriten e ndjejn prsri at
frike, por nuk e din se kush e ndjen at, ai si
i rritur apo fmija brenda j. Njeriu plaket nga
jasht por nga brenda mbetet fmija i vet,
fmijria e j. Shum t rritur kan frik nga
rrufeja apo errsira, kta jan ata q edhe n
fmijrin e tyre e kan prjetuar kt frik.
Nse dikush n fmijrin e j ka prjetuar
dhun, sht fare e mundshme q n t
gjitha rastet e konikteve me t tjert t prdor dhunn, pa e ditur nse sht ai i rrituri
q sillet kshtu apo fmija brenda j. Do t
ishte mir q pr shum gjra, i rrituri t ndahej nga fmijria e vet, por sht e vsh r.
sht fmija brenda nesh q na paralajmron
rrezikun nga qeni, nga rrufeja, nga errsira,
nga dhunuesi. Shpesh zemrohemi me veten
ton pr vendimet tona t pasuksesshme,
por shpejt e harrojm kt dhe sillemi prsri
si m par, sikur nuk ka ndodhur asgj. Ne sillemi me veten ton ashtu si jan sjell prindit
me ne kur ishim t vegjl dha kaq. Asgj nuk
ndryshon. sigurisht q pjesa m e madhe e t
rriturve, t cilt kan prjetuar nj fmijri t
dshtuar, jan mendimtar t dobt dhe vendimmarrs t pasuksesshm. Duhet besuar
dhe vlersuar thnia e Jean-Jacques Russeau
se: Edukimi i njeriut llon menjher me lindjen e j: para se ai shikon dhe dgjon, llon
msimin. Prvoja vjen me t msuarit.
Lek Imeraj
shkrimtar dhe prkthyes

ksin e qytetarve, nnkupton dashurin

pr shte n, pr ligjin, pr kulturn etj. si dhe
pr obligimet ndaj tyre duke vn gjithnj n
epiqendr punn e ndershme, meritokracin, respek min maksimal t t drejtave t
njeriut. Ky sht edhe msimi m domethns, ndryshe mesazhi m vital, q prcjell romani Guxo!..., nn tull : Saga e nj shoshiani, i shkrimtarit Fadil Kraja dedikuar djalit
t Shoshit, bisnesmenit shqiptaro-amerikan
n krah, n do koh, t njerzve n nevoj,
sponsorizuesit model t veprimtarive nga
m t larmishme n dobi t progresit ton
si komb qytetar : n diaspor, n trevn ku
lindi dhe u rrit dhe shum m gjer, zo t
Ndue Ftoni, gjith rreza m guximi dhe prosperite n Epokn e Individiumit, n gjirin e
nj shoqrie si e jona, q aspiron t ndrtoj
t ardhmen e vet, demokra ke, pr vetveten
dhe qytetart e saj.
Kadri Ujkaj, kri k letrar

+
HISTORI

N fillimet e lvizjes
j
sindikaliste shqiptare
Msc. Anelmo Spahija

Shfaqja e ekonomis kapitaliste n

Shqipri ndodhi rela visht von, krahasuar me vendet e Evrops Perndimore,
apo edhe me vendet fqinje ballkanike.
Dominimi i tejzgjatur i strukturave feudale
dhe esnafore deri n gjysmn e shek XIX,
lidhet me fak n se vendi yn ishte pjes e
Perandoris Osmane, e cila duke lluar q
nga shek.XVII ishte n dekadenc t plot.
Por, zhvillimi i shteteve perndimore nuk
mund t mos ndikonte edhe n Evropn
Juglindore. Pr shkak t dobsimit t
vazhdueshm t saj dhe pr t mundsuar mbijetesn e vet, PO (Perendoria
Osmane) veproi n dy mnyra: S pari, u
detyra q ti lejonte nj regjim preferencial ndaj mallrave q borgjezia evropiane
eksportonte ne perandori. Kto t drejta
q tregtart e m von shoqrit monopoliste evropiane gzonin njihen si kapitulacione. S dy , Porta e Lart ndrmori nj
sr reformash q synonin nga njra an
rimkmjen e makins burokra ke dhe
administra ve shtetrore sipas modelit
perndimor e nga ana tjetr shkatrrimin
e strukturave tradicionale ekonomikoshoqrore, dhe nxitjen e zhvilllimit t
nj ekonomie kapitaliste. Pikrisht kto
dy poli ka, patn rezulatet e tyre edhe
n Shqipri, dhe shrbyen si faktor pr
shfaqjen e ekonomis s tregut. Vrshimi
i mallrave t huaja dhe konkurrenca q
ata i bnin prodhuesve t vegjl ar zanal
ndikoi n dobsimin e esnafeve. Gjithashtu, vshimi i kapitalit t huaj, sidomos italian dhe austro-hungarez, rri krkesn pr
krah t lir pune, i cili mund t gjendej tek
mjeshtrit ar zan t varfruar, fshatart
e mbytur me borxhe etj. Nga ana tjetr,
pr ti br ball konkurrencs, disa tregtar dhe mjeshtra, lluan t prdornin nj
teknologji m t avancuar pr prodhimin.
Kshtu, m 1880 tregtart shkodran sillinin nga jasht makineri pr prpunimin
e mndafshit. Rritja e konkurrencs dhe
futja e teknologjive t reja on gradualisht
drejt shthurjes s esnat, shfaqjes s nj
shtrese pronarsh t vegjl q shkon drejt
falimen mit, e t nj pakice q i mbijeton
konkurrencs, shmang punn e irakut
dhe kallt dhe llon t shfrytzoj punn
e puntorit mdits. Ndrkoh reformat e
ndrmarra nga Porta e Lart i zhvilluan m
tej kto proese. Me dekret sulltanor u eleminuan privilegjet e esnafeve. Ndrkoh,
depr mi i marrdhnieve kapitaliste n
fshat u shoqrua prqndrimin e tokave
n duart e iigarve t mdhenj dhe t
borgjezis agrare(fshtar apo qytetar t
pasur q blinin tokat nga iigart), si dhe
me varfrimin e vazhueshm t pjess m
t madhe t fshatarve (nuk mund t prballonin konkurrencn nga prodhuesit e
mdhenj e si pasoj hyjn n borxhe dhe
rrnohen.), nj pjes e t cilve mrgonin
drejt qyteve vendase apo t huaja, dhe
pjesa tjetr punonte me mditje n tokat
e iigarve apo fermerve t pasur.
Pra, mund t themi se llon t formohet
brthama e klass puntore, e cila del nga
ish-mjeshtrit e rrnuar, irakt dhe kallft,
si dhe fshatart e varfruar. Duhet t kemi
parasysh se kushtet e puns n punishtet
e para manifakturore nuk ishin op male.
Punohej 12-14 or n dit, pr nj pag

mesatare prej 5-6 grosh n dit. Mund t

prmendim rasin e grave prpunuese t
mndashit n Shkodr, t cilat punonin 16
or pr 6 grosh n dit. Madje, n dimr
kur dita ishte e shkurtr, ata detyroheshin
q me shpenzimet e tyre t mbanin kandilin pr t vazhduar punn. N nj gjendje t ll ishin edhe puntort hamej,
elhakit (vjen nga ala hak-pag) q punonin ne punishte t ndryshme, larset e
leshit etj. Nj gjendje e ll varfrimi gradual, u shoqrua me reagimin q vinte nga
njra an nga intelektual t caktuar, dhe
nga ana tjetr nga vet vegjlia, e prbr
nga kta ar zan dhe fshatar t rrnuar
q shkonin drejt pauperizimit. Kshtu, n
llim t shek. XX llon organizimi i ksaj
vegjlie n shoqri ndihmtare, ku prfshihshin intelektual, puntor, prodhues t vegjl ar zanal, irak, kallf e
shegert, interesat e t cilve vinin gjithnj duke u afruar. Dhe do t jet pikrisht
qyte i Shkodrs, qytet me nj zhvillim t
madh ekonomik e shoqror n Shqiprin
e atyre viteve, vatra ku do t lindin kto
organizata.
N mars 1905, me inicia vn e Kol
Diks, shits ambulant, q njihej edhe si
studiues i letrsis perndimore, u formua
n shkodr nj grup i vogl ilegal, n t cilin
bnin pjes zejtar dhe puntor, si dhe intelektual (mjek e farmacist). Me iniciavn e tyre u formua nj shoqri puntore
pr ndihm reciproke. Dy mjekt q bnin
pjes n shoqri vizitonin t smurt dhe
jepnin barna falas. Shoqria mbahej me
kuotat e antarve. Por autoritetet turke
e gjurmuan kt shoqri, e cila nuk e pa
jetn t gjat. Po n vi n 1905, n Shkodr
shprthen greva e puntorve kpuctar.
Pr t kaprcyer vsh rsit e tyre q vinin nga konkurenca e prodhimeve t huaja
dhe nga kriza ekonomike, mjeshtrat zejtar uln pagat dhe shtuan ort e puns,
duke i detyruar puntort t punonin edhe
natn me kandil. Prandaj, kta t fundit
formuan nj komision q paraqi krkesn
pr rritjen e pagave dhe paksimin e orve
t puns. U vendos q asnj puntor t
mos paraqitej n pun. Shprtheu kshtu
greva e par e punonjsve shqiptar. T
60 e ca grevistt marshuan npr rrugt e
qyte t duke knduar, deri sa u mblodhn
jasht qyte t, ku u fol pr grevn, t drejtat
e puntorve etj. Por autoritetet turke,
me thirrjen e pronarve t punishteve,
ndrhyn dhe arrestuan disa nga krert
e lvizjes. Kundrprgjigjja e puntorve
qe gjithashtu violente. T zemruar ata iu
drejtuan punishtes s mjeshtrit Palok Kiri,
ku thyen xhamat, shprndan e nxorn
n rrug veglat e punishtes. Si prfundim,
pronart u detyruan t bjn lshime dhe
t pranojn krkesn e puntorve q t
punohej pa kandil(pra t paksoheshin
ort e puns) dhe t rritej rroga me nj
grosh e gjysm. Greva q bn punonjsit kpuctar nxi gjithashtu grevn e
puntorve t duhanit. Me 1 prill 1907
u formua Shoqria ndihmtare, e cila
sipas nj lajmrimi n gazetn Drita
kishte pr qlim t ndihonte t varfrit e
t smurt duke u drguar mjekun dhe
barnat pa t holla. Edhe kjo shoqri mbahej me kuotat e antarve. Ajo pa jehon t gjer n Shkodr dhe n shtypin
vendas e t diaspors, i cili vinte n dukje

fak n se antart e saj msonin shkrimin

dhe kndimin shqip dhe prhapnin idet
prparimtare. Megjithat nn presionin
e autoriteteve turke dhe atyre klerikale
shoqria pushoi s funksionuari. N shtator, u arrestuan udhheqsit e shoqris
dhe u sekuestruan t gjitha orendit e
zyrs, librat de eret etj. T ngjashme me
t u krijuan edhe klubi i detarve dhe nj
shoqri tjetr ndihmtare n vi n 1912.
Sipas gazets Shpresa e Shqypnis q
botohej n Dubrovnik, n vi n 1907 u festua pr her t par 1 maji: Sot n ditn
e par t Majit, si asht zakoni n t gjith
botn, puntoria me shum t tjer dalin
pr me prgzumun pranvern. Kshtu
pra u ba edhe ktu n Shkodr sivjet. U
mblodhm nadje heret t gjith s bashkut
puntor,
shegert e t tjer pa numr, e
dulm tue kndue valle... U gzue gjith
qyte me ne, e kemi shpnes me tjera her
gzimi e lulzimi ka me qen edhe ma i
plot e i fort,
sepse prgjith vjet asht tuj
u afru dita e liris e prparimit, e mirsimit
t prgjithshm. Ky ar kull, i shkruar nga
autori me pseudonimin I Mjeri, prfundonte me thirrjen: Rrno Shqypnija e
lirueme! Rrno vllaznia e bashknia!
Rrno e para dit e Majit!.
Tendenca pr formimin dhe forcimin e
organizatave puntore e profesionale u
zhvillua m tej pas Lufs I Botrore. Kjo
lidhet me dy faktor kryesore. S pari,
pas vi t 1918 pa nj rritje n numr t
klass puntore. Kapitali shqiptar, si pasoj e lirimit nga pengesat q m par
krijonte shte osman, tashm kishte rrug
t lir t zhvillohej. Kshtu u ngritn disa
fabrika si fabrikat e sapunit(1918), alkoolit(1922), bombonave n Shkodr, fabrika e cigareve n Durrs(1920), si dhe u
ngritn disa shoqri anonime si Stamles
n Durrs, Maliq etj. Ky zhvillim i industris s leht dhe i borgjezis kombtare
nxi rritjen n numr t klass puntore.
Kjo rritje e numrit t puntorve erdhi
edhe nga roli gjithnj e m i madh q luaj
kapitali i huaj, e sidomos ai italian. Kshtu
n miniern e Selenics e cila ishte marr
me koncesion nga grupi italian Parodi e
Delni punonin rreth 500 puntor. Duke
bashkuar numrin e punrorv t punishteve t vogla, me at t punojnsve t
industris, mund t themi se numri i tyre
shkon n rreth 19000. S dy , formimi
dhe forcimi e organizatave puntore e
profesionale u nxit edhe nga prkeqsimi
i kushteve t jetess, q shoqroi vitet e
paslu s jo vetm n Shqipri, por n t
gjith Europn. Pagat e ulta dhe mungesa
e te drejtave minimale n vendin e puns e
bnin t pamundur pr puntorin shqiptar
t prballonte ngritjen e mimeve. Gazeta
Ora e Maleve q botohej n Shkodr, n
prill 1923 shkruante: Kaq posht ka ra sod
puntori sa me tu xan syt me e shikjue.
Prve ksaj, mungonin rregullat minimale
pr sigurin n pun e pr pasoj aksidentet ishin t shumta. Ndrkaq, n pun
merreshin edhe fmij t moshave t reja
nn 16 vje.
Prandaj, si reagim ndaj ksaj situate,
kalohet n nj faz tjetr t lvizjes s
organituar puntore. Tashm krijohen organizata e shoqri, t cilat kan nj program gjithnj e m t qart, ndryshe nga
shoqrit e para q kishin vetm funksion
ndihme e bamirsie. M 1920, n Shkodr,
me inicia vn e nj grupi zejtarsh e puntorsh u formua Shoqria ndihmtare
e puntoris. N rregulloren e botuar
shpalleshin qllimet e shoqris, ku prf-

nr. 146,, dhjetor

j
2015

10
0

shihej: shrbim mjeksor falas pr puntort, krijimi i nj zyre pune, krijimi i nj

kase huaje pr t ndihmuar puntort n
vsh rsi etj. Shoqria bri nj hap prparimtar me ngritjen e organizatave t
veanta sipas profesioneve. T lla ishin 17.
N krye t secils organizat profesionale
caktohej nga nj kujdestar. Nga prfaqsuesit e ktyre organizatave ngrihej kshili
i Shoqris ndihmtar t Puntoris.
Shoqria kishte nj kryetar, nj sekretar
dhe nj arktar. N saj t k j organizimi
dhe t veprimtaris q zhvilloi, shoqria
arri t prfshinte n rradht e saj deri n
800 antar. Nn drej min e ksaj shoqrie u organizuan greva e demontrata, ku
mund t veojm demonstratn e 1 Majit
1922, ku puntort t ndar sipas profesioneve parakaluan npr rrugt e qyte t,
si dhe u mbajtn alime.
Me rndsi pr kt periudh sht
edhe greva e puntorve t miniers s
Selenics, q si e prmendm m lart
zotrohej nga nj kompani italiane. Problemeve t pagave t ulta, ndotjes dhe
ungess s siguris n pun, i shtoheshin
edhe keqtraj mi dhe prbuzja q shfaqej
inxhiniert italiane ndaj puntorit shqiptar, si dhe spekulimi me mimin e drithit,
q shoqria ia shiste puntorve me kredi, duke i mbajtur ata t lidhur pas vetes.
Duke shfrytzuar kkesn e lart pr
drith, kompania ia shiste at me mime
t larta puntorve. N pamundsi pr t
duruar m tej nj gjendje t ll, n tetor
1923 puntort nisn grevn e prgjithshme e cila bashkoi njri pas tjetrit puntort e galerive, puntort e pastrimit
t impian t t bitumit dhe t transpor t.
Komisioni i punonjsve q u ngrit i paraqi shoqris nj pe cion me shkrim, ku
krkohej rritja e pagave, paksimi i orve
t puns, prmirsimi i kishteve t puns, sigurimi i puntorve q semureshin
ose aksidentoheshin, si dhe largimi i disa
kryepuntorve italian e shqiptar q
silleshin keq me puntort. Fillimisht kto
krkesa nuk u pranuan nga shoqria, e
cila kcnoi se do t punsonte puntor
t tjer. Megjith vsh rsit e krijuara,
greva pa sukses pr shkak se me puntort u bashkuan edhe banort e fshatrave
prreth. Pas nj muaji, shoqria u detyrua
t pranonte sh min e pagave me 30-50%,
pushimin nga puna dhe transferimin e disa
inspektorve dhe sigurimin e shrbimit
mjeksor pr puntort n rast nevoje.
N llimin e viteve 20 llon t shfaqet
edhe nj lvizje e organizimit t arsimtarve. N nj ar kull t gazets Kuvendi, q botohej n Rom prshkruhej
gjendja dhe vsh rsit q hasnin ata n
jetn e prditshme: Msuesit nuk jan
kams. Edhe n konditat e kqija q rrojn
sot atyre nuk u arrin rroga. bhet kur ata
smuren, kur ata mplaken?. Kshtu llojn t ngrihen n disa qytete t vendit organizatat profesinale t msuesve. N korrik
1921, me inisi ven patrio t Avni Rustemi
formohet n Gjirokastr Lidhja e msuesve, n programin e s cils prfshihej
mbrojtja e t drejtave t msuesve. Prve
problemit t pagave t ulta, shum prej
msuesve nuk u paguhej rroga me rregull.
Pikrisht nj problem i ll u trajtua n
Kongresin e Arsimtarve q u mbajt n Tiran n gusht 1923. N llim t vi t 1924,
n qytete t ndryshme, si Shkodr, Kor,
Tiran, Vlor etj, lluan t organizoheshin
protesta e greva nga ana e arsimtarve.
Vlen t prmendet sidomos greva e msuesve t Kors, t cilt

+
PROMOVIM

HOTI NDR RRJEDHAT

E SHEKUJVE

nr. 146,, dhjetor

j
2015

11

N mjediset e Biblioteks Shkencore t Universite t t Shkodrs Luigj Gurakuqi, n salln

Walter Hoechner u zhvillua ceremonia e paraqitjes t bo mit Ho ndr rrjedhat e shekujve.
Morn pjese shume intelektual, pushtetar e miq nga Malsia n republikn e Malit t Zi, nga
Kosova, nga Durrsi e vende t tjera, n vean me origjine nga Ho . Ceremonin e hapi profesor
doktor Mahir Ho , i cili pasi ju uroj mirseardhjen pjesmarrseve, i dha aln Ma. Nikolle Camaj,
i cili njohi pjesmarrsit me punn q sht bere n Miigan pr ket konference shkencore, materialet e s cilit jan botuar n ket libr. M pas e morn aln akademiku Kolec Topalli, Prof.
dr. Romeo Gurakuqi dhe Prof.dr. Mahir Ho . N fund pa dhe mendime nga pjesmarrsit, mes t
cilve Tom Camaj, Nikoll Spathari etj.. Kjo ceremoni u mbyll me nj koktej.
Korrespoden i Dukagjini

krkonin dhnien e rrogave t prapambetura. Lvizja mori shkall t

gjer, pasi me msuesit e qyte t u
bashkuan edhe ato t fsha t, gj q oi n
mbylljen e pjess m t madhe t shkollave n t gjith rrethin. Gazeta Shqiptari
i Ameriks, duke prshkruar situatn e krijuar, shkruante: Populli shpirtrish sht
i lidhur me msonjsit. Ai tregon simpa t
madhe pr prapjen e msonjsve t vendur pr nj durim t gjat e shembullor.
r
Prandaj, prpara nj situate t ll, qeveria u detyrua t trhiqej dhe t paguante
rrogat e prapambetura. Pas revolucionit
t qershorit 1924, lvizjet puntore e sindikaliste shkojn drejt shuarjes. Rikthimi
i Zogut n pushtet, u shoqrua prkohsisht me eliminimin e t gjith zrave
opozitar dhe protestues. Megjithat si do
t shohim m posht, kriza botrore ekonomike, e cila pa ndikimin e saj edhe n
Shqipri, ndikoi n nxitjen e lvizjeve t
lla, dhe kalimin e tyre n nj faz t re,
m t organizuar.
Duke lluar q nga vi 1930, Shqipria
u ndodh n nj situat t rnduar ekonomike, e cila vinte si rezulat i Krizs ekonomike t kapitalizmit (1929-1933). Si nj
vend i prapambetur bujqsor, Shqipria varej nga tregu i jashtm. Me llimin e krizs
ekonomike, shtetet me t cilat Shqipria
zhvillonte treg , si Italia, Greqia, Turqia,
ShBA etj, ndoqn poli ka proteksioniste,
q ndikuan n rnien dras ke t eksporteve shqiptare. Paksimi i eksporteve krijoi nj kon gjent prodhimesh t teprta,
gj q oi n rnien e mimeve. Kjo krijoi
vsh rsi pr prodhuesit vendas, q nga
industrialistt e pakt e deri tek prodhuesit e vegjl t fsha t dhe qyte t, dhe
oi shum prej tyre drejt rrnimit. Rnia e
mimeve dhe paksimi i fuqis blerse oi
n falimen min e tyre dhe u shoqrua me
rritjen e papunsis, prhapjen n mnyr
masive t varfris etj. Kt situat t
vsh r e vuajtn kryesisht prodhuesit e
vegjl t fsha t, pr shkak se prodhimet
e tyr blegtorale, q prbnin 60-70% t
ekspor meve t Shqipris, duke mos gjetur tregje shitjeje jasht vendit, psuan nj
ulje t ndjeshme t mimeve. Gjithashtu,
shumica drrmuese e zejtarve u rrnuan
ekonomikisht, ndrkoh q shum fabrika
si SCALA, dega e STAMLES n Shkodr etj,
e ndrpren prodhimin, gj q coi n
rrnimin e disa degve t industris si e imentos, duhanit, alkoolit, blojs, etj. Rritja

e papunsis n vendet e zhvilluara kapitaliste ndikoi n paksimin e t ardhurave

t siguruara nga drgesat n t holla t
emigrantve. Edhe kredit e SVEA-s psuan rnie.
Kjo gjendje e vsh r ekonomike ndikoi
gjithashtu edhe n rritjen e papunsis.
Deacioni detyroi fabrikat dhe punishtet
q t paksonin numrin e puntorve e
t ulnin pagat. Ort e puns vazhdonin t
ishin t gjata (mesatarisht 12), ndrkoh
q kushtet dhe siguria n pun as q
llogariteshin. Kriza oi drejt falimen mit
edhe mja prodhues t vegjl t qyte t
e t fsha t q u gjendn t papun. Kjo
gjendje e rnduar e shtresave punonjse reektohej edhe n shtypin e kohs.
Gazeta Ora evidentonte fak n q nuk
kishte asnj rregullore q t prcaktonte
marrdhniet mes pronarit dhe puntorit:
Nuk ka kontrato t shkruar, nuk ka kontrato kolek ve, nuk ka ligje, nuk ka rregullore.... Ndrkoh, tek Shqipria e Re, n
nj ar kull t janarit 1930 vihej n dukje se
n fabrikn Stamles punonin edhe t mitur: Ktu m hoqi vmendjen nj tok 7-8
upash prej 6 deri 8 vje, t cilat shum
t bindura, me dokat e tyre t vogla, po
thyenin ant e ku ve t cigareve me nj
shpejtsi t madhe. T
T thyhet zemra duke
par kto foshnja t marrin prsiprq
sot gajlen e ekzistencs dhe t jets....
N nj gjendje t ll, t rritjes s papunsis, t rnies s fuqis blerse, dhe t
pauperizimit t prgjithshm rillon organizimi nga ana e puntorve dhe krijimi i
shoqrive me karakter profesional.
N janar 1934 n Kor u themelua
Shoqria e Puntorve rrobaqeps t
Kors. Programi i saj prfshinte: punn
pr grumbullimin e t gjith puntorve
rrobaqeps dhe t fabrikave teks le n organizat, ndihmn morale e matriale pr
t gjith antart, t lu ohet n nj faz
t par q rrogat t mos ulen e puntort
t mos pushohen nga puna e m pas t
bhen krkesa pr rritje pagash, gjetjn e
puns pr t papunt, paksimin e orve
t puns etj. Ajo zhvilloi nj veprimtari t
dendur duke lu uar kundr abuzimit n
pun t puntorve t mitur, dhe arri
n nj marrveshje m pundhnsit pr
vndosjen e nj kuri moshor. Gjithashtu,
shoqria bri q t dshtonin tenta vat e
disa pronarve pr rritjen e orareve t puns. N vi n 1938, s bashku m organizatn sindikale t kpuctarve u organzua

edhe nj fushat pr 8-orshin n pun

por pa sukses. Megjithat, kjo organizat
sindikale pa edhe kuzimet e veta, pasi
psh ndihmsve t profesionistve nuk
u njiheshin t drejta t barabarta me t
tjert. Nga ana tjetr shoqria mbaj qndrim armiqsor ndaj punonjsve sezonal
q vinin nga fsha .
Shoqri t ngjashme, me elementt
prparimtar, por edhe me kuzimet e tyre
u prhapn n disa qytete t Shqipris.
Por rolin kryesor e luaj shoqria Puna
e ngritur n Kuov nga punonjsit nafttar n Kuov, me inicia vn e nj
grupi prej 5 puntorssh me n krye Mafuz Lazen. Tri shoqrit q kishin marr
n koncesion na n Anglo-Persian Oil,
AIPA dhe SIMSA, sipas studiuesit Koo
Misha prmbanin rreth 1800 puntor,
t cilt jetonin n kushte t mjerueshme
pr t gjitha arsyet q radhitm m sipr.
Prandaj, shoqria Puna i drgoi nj pe cion parlamen t dhe qeveris shqiptare,
ku paraqitej gjendja dhe kushtet e rnda
t jetess pr puntort e Kuovs, si dhe
nj sr kkesash, pr prmirsimin e situats. Krkesat kryesore q prfshinte pe cioni ishin: t detyrohet shoqria AIPA ti
jap shprblime familjeve t puntorve
t vdekur ose t aksidentuar, t caktohet
orari i punsh prej 8 orsh, t merren
masa nga shoqria italiane pr ndr min
e barakave pr etjen e puntorve dhe
sigurimin e gjendjes s tyre shndetsore,
t hartoheshin rregullore q do t prcaktonin marrdhnien mes puntorve
dhe pronarve, si dhe t caktoheshin nga
ana e kompanis italiane ditk e festave
kombtare si dit pushim. Duke hedhur
nj vshtrim krahasues mbi kt pe cion,
mund t themi se kto ishin krkesat m
t avancuara q nj organizat sindikaliste kishte br n Shqipri deri atrher.
Duke qen se nuk morn mbshtetje nga
qeveria e drejtuar nga Mehdi Frashri,
me 5 janar 1936 shprtheu greva. Pas 4
ditsh, duke qen se nuk arri t gjente
grevshyes pr t zvendsuar puntort, AIPA arri n nj marrveshje m
grevistt, ku prfshihej nj rritje e vogl e
pagave, si dhe paksimi i orve t puns
n 10. Mirpo, menjher pas ksaj, pronat lluan t bnin presione pr shkarkimin nga puna t udhheqsve t grevs.
Gjithashtu, ata krkuan edhe ndihmn
e autoriteteve qeveritare shqiptare pr
shprbrjen e shoqris Puna. Presioni

i shoqris italiane bhej edhe prmes

gjobove t shpeshta q iu vun puntorve. Nj situat e ll, bri q n fund
t janarit, puntort e centralit elektrik
t Kuovs t llonin grevn. Ndrkoh,
prefek i komuns lshoi urdhrin q ata
puntor q prfshiheshin n veprimtarin e shoqris Puna t largoheshin nga
Kuova. Kshtu, me 11 shkurt, si kundrprgjigje, me inisia vn e organizats sindikale rilloi greva. Ndryshe nga nj muaj
m par, puntort e t gjitha degve
ndaln punn. Ishte greva e prgjithshme!
Revolta e puntorve nuk mund t ndalej
ndryshe vese me forcn e armve. Vet
ministri i brendshm, Ethem Toto edhe
n Kuov n krye t xhandarmris, dhe
me 12 shkurt arresoi t gjith antart
e shoqris Puna, si dhe dha urdhrin
pr transferimin e 300 puntorve drejt
qyteteve t tjera. Pjesa tjetr e puntorve, duke mos patur zgjidhje tjetr u
detyrua ti kthehej puns. S fundi, nuk
munguan edhe falenderimet e Legats
Italiane pr rolin e luajtur nga autoritetet
shqiptare: Ndrhyrja e ministrit t brendshm na shptoi jo vetm pse i dha fund
grevs, por sepse masat e marra do jen
shembull pr t ardhmen.
Me gjith prfundimin aspak t dshiruar, greva e puntorve t na s n Kuov
dhe krijimi i shoqris Puna prfaqsojn stadin m t lart n lvizjen sindikaliste shqiptare. Ndryshe nga shoqrit
e mparshme q prbheshin jo vtm
nga puntor, por edhe nga prodhues t
vegjl ar zanal, shoqria Puna u ngrit si
nj organizat sindikaliste q kisht si qllim, n mnyr ekskluzive mbrojtjen e interesave t puntorve. Vum re kshtu
kalimin nga shoqrit e para ndihmtare,
me karakter bamirs dhe t ndihms reciproke mes puntorve, n organizatat
e viteve 30 q marrin gjithnj e m tepr
karakter sindikalist, q kan si qllim nal
8-orshin e puns, har min e kontratave
padron-puntor, sigurimin e t aksidentuarve n pun etj. Ky zhvillim dhe prsoje
e karakterit t orgaizatave dhe shoqrive
t lla, lidhet n mnyr t drejtprdrejt
me me rritjen n numr t klass puntore n Shqipri dhe kushtet e vshira n
t cilat ajo gjendej, gj q e bn ti shpreh
krkesat e veta n mnyr gjithnj e m t
organizuar.

nr. 146,, dhjetor

j
2015

12

Mundsoi Bo min:
GJERGJ LEQEJZA

REDAKSIA
Kryeredaktor: Luigj Shyti
Redaktor: Lazr Stani, Roza Pjetri, Prel Milani, Lazr Kodra,
Suela Ndoja, Zef Nika, Zef Gjeta, Lulash Brigja

cmyk