Sprov mbi Fermn e kafshve t Orwell

Hyrje

Shenjat dhe shenjuesit apo t shenjuarit nuk mund t jen m rndsishm

sesa n nj alegori e cila, nuk mund t realizoj gj tjetr vese t na shfaq para
syve tan gradualisht nj peisazh t ndryshm nga sa ne shohim n nj shjim t
par t nj teksti. Nuk mund t mos ndjesh nj ndjesi zbulimi sa her gjen t
fshehur nn vellon e trash dhe komplekse t shenjave t cilat, n form t
ndrgjegjshme apo jo, autori la pas pr t na treguar nj realitet perfekt. Nj bot
idesh t pastra dhe t kulluara t cilat, ndriojn mbi ne nga nj e ar e materies,
fjalve, t cilat e mbajn at t burgosur n vetvete.
Krkimi i t vrtetave n tekste t mbarsur nga shenja dhe nga t vrteta t
fshehura n morin e t vrtetave sht nj sprov t ciln, secili prej nesh e kalon
sa her gjendet para nj moment fardo t jets. Nj krkim i vazhdueshm i nj
thesari i fshehur pas simboleve t pakuptueshme n legjendn e nj harte
thesaresh, nj krkim astrologjik n fatin e paracaktuar nga trupat astral miliarda
vjet para nesh.
Nj krkim t till do t tentoj t kryej me Fermn e Kafshve t Orwell.
Nj ndr mjetet shprehse t ktij autori ishte fshehja e koncepteve dhe t
vrtetave mes nj sr elementsh, t cilt n nj pamje t par duken thjesht
simbole. Simbole kto t cilat nuk mund t tregojn thelbin e vrtet t asaj ka
Orwell po i shfaqte bots, nj ansambl t vrtetatsh ku m i rndsishmi
qndronte n aksiomn: Pushteti t korrupton, pushteti absolut t absolutisht t
korrupton.
Do t mundohem t tregoj se si nj shpjegim i bazuar n konceptimit n nj
zbrthim t thjesht t personazheve dhe ngjarjeve si simbole t thjesht nuk
mund t realizoj kuptimin suprem t Orwell, gjetjen e nj rendi t sakt dhe
prshkrimin e korruptimit shoqror.

Do t tregoj se nuk ka nj prputhje t sakt mes gjetjes s simboleve

oruelliane dhe revolucionit rus apo dhe shtrembrimit Stalinist t tij.
Pr nga ana e shenjave do t mundohem t tregoj rndsin e tyre n
kuptimin e plot t ferms n rendin e forms dhe ides. N nj nivel t atill t
prshkrimit t nj tabloje perfekte t paprekur nga ditt e errta t ensurs ose
autoensurs.

Ky sht George Orwell

I lindur Eric Blair, n Bengal, fmij i nj nnpunsi t qeveris koloniale,

m 25.06.1903. Nj vit m von kthihet pas n Britani bashk me nnn. I lindur
n nj familje t shtress s ult t lart t mesme 1, e cila pavarsisht origjins s
saj ishte e detyruar t rregullonte marrveshje private pr edukimin e tij n Saint
Cyprian. Bursist n ellington dhe Eton, nj person i cili ishte i aft t
anashkalonte

disa

detyrime

skolareske

pr

realizimin

tjerave,

ekstrakurrikulare. Nuk arrin t fitoj nj burs universitare por i trhequr nga ethet
e Lindjes bashkohet me trupat e Policis Perandorake Indiane.
I stacionuar n Burma ndoshta ai kaloi nj periudh zhgnjimi pasi n
shkrimet e tij, Nj varje, Ti shtiesh nj elefanti, dhe romani Ditt Burmeze nuk t
lejojn t dalsh n prfundimin se kemi t bjm ende me nj t ri t magjepsur
nga Lindja dhe historit e bukura t safari n kurriz t nj elefanti. Pr kt arsye
n momentin kur arrin t marr lirimin nga detyra nuk aplikon m pr ndonj
vend n administrat (ecuri e njohur e karriers) n Angli.
Kalon nj periudh t denj pr nj bohem bn nj jet e cila e hedh nga
rrugicat m t errta t Londrs n Paris2. Fillon t hedh n botim shkrimet e para
kryesisht eksperienca t realizuara nga stili i jetess q ai pat.
Gjat Lufts Civile Spanjolle bashkohet vullnetarisht me forcat e POUM,
nuk i bashkangjitet Brigadave Internacionale, plagoset n Hueska, dhe detyrohet
t largohet nga Spanja pas denoncimit t POUM si anarko fashiste dhe trockiste.
Gjat Lufts s Dyt pat ndryshim t uditshm n t gjith karriern e tij
nga nj nnpuns i zyrs s ensit3, n nj t paprshtatshm pr ti shrbyer
vendit dhe mbretit, nj rreshter i Home Guard, publicist anti Stalinist, dhe m n
fund nj mbikqyrs i transmetimeve pr Indin. Fillon dhe shkruan dhe pr
shtypin laburist dhe ndodh nj zhvendosje e madhe nga trockisti tek Laburisti
Orwell. Pikrisht n kt frym ai shkruan Fermn.
N 1949 ai i dorzon Celia Kirwan4 nj list t personave me prirje pro
komuniste ku prfshin dhe arli aplin5.
Nuk do t ndalem m n veprn e Orwell por do t ndalem n disa shprehje
t tij t cilat hasen rndom n veprat e tij.
1. Pr nj shkrimtar krijues njohja e s vrtets sht m pak e rndsishme
se sinqeriteti emocional
2. T gjith njerzit duan t jen t mir , por jo dhe aq dhe jo gjith kohs
3. Liberali; nj adhurues i pushtetit pa t.
4. Pushteti nuk sht nj mnyr pr t arritur dika ai sht synim. Asnj
nuk vendos n diktatur pr t ruajtur fitoret e nj revolucioni, nis nj
revolucion

pr

vendosur

diktaturn.

Objekt

persekutimit

sht

persekutimi. Objekt i torturs sht tortura. Objekt i pushtetit sht

pushteti.
5. Ne bjm gjum t qet natn sepse n errsir ka njerz t ashpr q jan
t prballen dhunshm me ata q duan t na cnoj

6. Nse Liria nnkupton ndonj gj ajo detyrimisht nnkupton t drejtn pr

ti thn njerzve at q sduan t dgjojn.6
Si shihet m lart kemi t bjm me nj revolucionar t heshtur i gatshm t
heq dor nga do lloj parimi marksist nn parimin e ruajtjes s liberalizmit, dhe
nga diktatura e t pandrgjegjshmve. I lidhur ngusht me kto element, i
trembur nga ngjarjet e Barcelons, ndoshta dhe i irrituar nga Pakti Molotov
Ribentrop, Orwell ka vendosur disa zhvillime t krahasueshme me at ka
ngjante n BRSS dhe asaj q ndodhte n Fermn Manor/t Kafshve.
Ai nuk e pranonte liberalizmin, nuk shihte tek demokracia liberale nj
zgjidhje t mjaftueshme pr rivendosjen e drejtsis sociale. Nga ana tjetr a ii
friksohej si djalli temjanit autoritarizmit t cilin e pa n veprim gjat shrbmit n
Burma dhe n Barcelon. Ai e mjafton t gjith fiksionin e tij me justifikimin e
sinqeritetit emocional t autorit dhe nuk mendon pr reflektimin e ndrgjegjes s
tij t transformuar n nj individ pa nj finish t prcaktuar sidomos kur ngren
gishtin dhe i servir inkuizicionit njerz t cilt nuk kishin ndonj faj real.
Orwell sht nj individ i dyzuar mes Eric Blair dhe George Orwell, me
edukim t denj pr do pinjoll t kasts koloniale britanike, i zhgnjyer nga
realiteti dhe ndrrues pr t ardhmen. Nj ahmarrs n letr me pen i fshehur
pas alibish t sajuara dhe t paafta ta justifikojn. Ai ran t njjtn kategori me
Minimus in e tij.

Ferma e kafshv simbolet dhe domethnia

Ferma e Kafshve sht nj alegori gjigante e asaj q mund t gjendet mes

librave t historis dhe nj historicizmi absolut, nj fataliteti gjigand ku t gjith
njerzit pa e ditur kan fundin e tyre.
Nj ndr qndrimet m t qndrueshme sot, sht se Ferma e Kafshve
sht nj alegori pr at n ka u shndrrua Revolucioni i Tetorit gjat sundimit
Stalinist. Sesi nj teori e mendjeve t ndritura, t paknaqura nga shprndarja e
keqe e pasuris dhe padrejtsit shoqrore Majori I Vjetr /Marks+Engels
prpjekjeve t vazhdueshme t proletariatit pr nj jet m t mir dhe prosperitet,
shdrrohet n makthin m t madh t jets s njerzve. Parelizmat mes ktij
romani dhe realitetit sovjetik nuk mund t sillen ndryshe nse ka nj kndvshtrim
sado pak objektiv dhe historik. Nj analiz empirike e tekstit do t nxjerr,
sidoqoft n pah mos prputhje t fshehura dhe t keq interpretuara nga pjesa m
e madhe e lexuesve.
Kshtu n prgjithsi kur flitet rreth Mollit pjesa m e madhe e analizave t
personazhit e cilsojn si nj symbol t Rusve t Bardh 7, borgjezis q u largua
nga Rusia pas revolucionit8, apo si fisnikria e cila u arratis nga rusia po n t
njjtn periudh. N rastin e rusve t bardh kemi t bjm me trupa ushtarake t
cilt tentuan t thyejn revolucionin me ndihmn intervencioniste t huaja beteja
e stallave pr kt arsye Molli nuk mund t jet nj symbol i prshtatshm pr t
simbolizuar kt kategori. Gjithnj kur ndodhin revolucione ka nj grup

individsh t cilt t nxitur kryesisht nga interesat materiale personale t

momentit, duke mos prfillur interesin publik, largohen nga origjina e tyre aq
shum sa sht pothuaj e pamundur ti lidhsh kto dy koncepte me njri tjetrin.
Snoball, i shkatht, intuitiv dhe pr m tepr nj personazh karizmatik.
Aftsia dhe prgatitja e tij bjn q t gjith subjektet e Ferms t mbshtesin
idet e tij dhe fundja i japin dhe nj suport politik t konsiderueshm. Aftsia e tij
drejtuese nuk kishte domosdoshmrisht nevojn e zrit t jerr t propagands,
kafsht pothuaj i bindeshin se ai premtonte kushtet perfekte t jetess, n fund t
fundit nj ferm e administruar nga kafsht nn dritn e prodhar nga energjia
elektrike.9 N mnyrn e organizimit t proesit t krijimit t figurs s tij,
mnyrs s sjelljes, dhe orientimit politik mund t themi se Snoball nuk mund t
jet gj tjetr vese nj dyzim, n rastin m t mir, mes Trockit dhe Leninit. Kjo
pasi arratisja e tij dhe nihilizmi i ekzistencs s tij (prve)momentit pr t
denoncuar nj veprim armiqsor, sht tipike e jets s Trockit.
Boxer, klasa puntore, prfaqson at pjes t proletariatit e cila, kishte ato
aftsi fillestare pr ngritjen e fuqis ekonomike, forcn e pastr, injorante, t
lumtur, t puns n ato pak punishte zejtare t periudhs para dhe protobolshevike.
Bashk me Clover ai sht burimi real i lvizjes dhe zhvillimit ai q sht n baz
t sakrifics t prpjekjes dhe forcs. N nj moment ka nj dalje nga imazhi i i tij
normal kur ngrihet kundr qenve dhe Napoleonit, nj gj e till kurr, kurr nuk
do t ndodhte n sistemin sovjetik pa u ndshkuar n vend pavarsisht kostos.
Gomari Benjamin nuk ishte gj tjetr vese ajo shtres e varfr e shoqris e cila
vuante n kurrizin e saj n mnyr t vazhdueshme punn m t rnd dhe m t
lodhshme t t gjith shoqris. I marzhinalizuar nga shoqria, n luft pr
mbijetesn e tij, i pafuqishm pr t konkuruar me fuqit politike t kohs por i
gatshm pr t mbrojtur territorin e vet thuajse i shtyr nga nj instikt kafshror i
mbetur n rudiment por i gatshm pr tu zgjuar her pas here.
Pulat, lopt dhe t tjert nuk jan gj tjetr vese artifica t cilt
prfaqsojn pjes t ndryshme t shoqris t cilat ishin t gatshme t hiqnin dor
nga liria e tyre p nj grusht san apo do lloj ushqimi i servirur t trembur nga

Kamzhiku i Xhons Manor ato shtrin me lezet kurrizin nn nj tjetr kamzhik, at

t Napoleonit. Delet ishin m entuziastet pr kt. Nj grupim i paaft t mbaj
nj qndrim t orientuara nga percepsioni i udhheqsit, t drejtuara jo nga logjika
por nga tingulli i verbt dhe i ftoht i kmbors. Qent nuk dilnin dot nga natyra e
tyre, t pamshir me m t dobtit por t friksuar nga forca e verb dhe nga dora
q i ushqen.
Derrat. Grupim m vete, t destinuar pr t udhhequr q n momentin kur
Majori Plak, derr dhe ai, i zbuloi ekzistencn e nj realiteti t tmerrshm pr fatin
e kafshve, u besoi parimet els t animalizmit. Snoball, Squealer, Minimus,
Napoleon etj. nuk jan gj tjetr vese identitete t ndryshme t s njjts gj,
krijumit t nj Frankeshtajni t ri, nj shfrytzuesi t ri i t gjithve i lindur nga ata
vet ata. Napoleoni kuptoi q me fjal nuk mund t arrinte dot pushtetin, nj derr
aq i rrall sa ai meritonte m shum, ather ai shfrytzoi intuitn, dhunn dhe
syleshsin dhe indiferencn e t tjerve dhe paaftsin dhe puthadorllkun e
Squealer dhe t derrave t tjer, injoranc lumturin e klass puntore dhe
blegrimat e deleve.
Dy fermat fqinje dhe drejtuesit e tyre bashk me ndrmjetsin e biznesit
nuk jan gj tjetr vese hakmarrje e vet Orwellit ndaj nj Anglie dhe France, t
dehura nn nj det lumturie dhe mefshtsie deri n kapadaillkun e pijes dhe
shkatrrimit t parimit t liberalizmit. Nj pronar pije (Bordelloje?) i veshur me
dollak q zbukuron puntort e tij me karfica dhe fjongo por q fshikullon leht
n vesh kamzhikun dhe si shprblim tableta sheqeri pr t krkuar falje. Nj
zotri i dhn pas gjahut (t dhelprave) i cili, nga nj fuqi e madhe dikur sht
kthyer n nj kafshat pr t gjith. N fund m realisti nga t gjith ai q me
gjyqe dhe me mashtrime bleu pjesn m t madhe t krahins (Evrops) dhe me
nj sulm t beft tentoi t merrte fermn dhe t paktn frenoi zhvillimin e saj n
nj mnyr t dhunshme hodhi n er mullirin pr qarin e dikujt tjetr.

Semiotika e Ferms, shenjat e saj.

Asgj nuk sht shenj nse nuk interpretohet si e till.10

N nj prgjithsim t asaj q na shfaqet para syve n kt roman duhet t

dallojm dy reagime t ndryshme t lexuesit
a. Reagimi i lexuesit me minimumin e kulturs letrare e historike.
b. Reagimin e lexuesit t cilit do ti jepen t gatshme me formul
shpjegimet dhe domethniet e do fraze.
Nj lexues i rastit t dyt nuk do t krkonte, i lumtur me aq sa gjeti, shenja
t cilat do ta onin n nj drejtim t ndryshm nga sa sugjeruar. Simbolika dhe
shpjegimi arbitrar i saj, i mjaftueshm pr padijen e tij do ta magjepste n nj
perceptim t vazhduar n rradhn e deleve t cilat, t lumtura rendin pas kmbors
prtej mendimit t tyre, Felix ignorantia11. Ata nuk arrijn nj ndriim ta atill q
ti oj drejt nj ataraksie t till q t krijoj as n muret e shpells s tyre t
paktn imazhe t t vrtets absolute t pastr dhe t vetme: Pushteti tenton t
korruptoj, Pushteti absolut korrupton absolutisht.12 Nj njeri i zakonshm do t
priste i papregatitur n ndrgjegjen dhe psikologjin13 e tij t kufizuar nga nj rreth
vicioz.
Lexuesi i grupit t par do t gjej n kt romanth nj ndr shprehejet m
t sakta vullnetit pr t justifikuar n nj mnyr pothuaj t pakuptimt luftn e
klasss s shtypur ndaj asaj shtypse edhe pse pushteti do ti njihet nj grupi t
caktuar derrash t cilt jan t gatshm t marrin pushtetin n dor dhe

drejtojn nj shoqri nn hije ku liri ka humbur konceptin e saj, jo si liri thjesht

juridike e shkruar e ndryshueshme e manipuluar, por si liri natyrore n veprim ku
lidhja mes veprimit dhe vepruesit sht konceptuale, jo materiale.

Nj narracion i ngjashm me t Orwellit nuk mund t shpjegohet vese me

nj gjendje t theksuar t nj pasqyrimi t eksperiencave personale (pjesmarrja
n revolucion, Lufta e Spanjs) deri tek fantazit m t ekzagjeruara (revolta anti
staliniste)14. Narracioni sht n t shkuarn dhe t bn t mendosh se vet
narratori (Orwell) kishte qen pjes e asaj mase amorfe e cila sakrifioi gjithka m
t shtrenjt pr arritjen e nj fitorje t pamundur, pa gjetur m par at q n t
vrtet sht rreziku m i mad; instinktin animalesk t mbijetess i cili, gjende i
fshehur tek ne dhe q hfaqet n forma nga m t ndryshmet.
N vlersimin tim, shenja nuk duhet krkuar tek personazhet t cilt jan
zhveshur nga do form e prkatsis. N kt drejtim vet Orwell nuk mund t
shmangej

nga

perceptimi

marksist

superstrukturs

dhe

prkatsis

shoqroreduke vn nj stereotip, dika amorfe, t papersonalizuar, n nj figur

centrike tipike pr klasn sociale q duhet t prfaqsonte. Shenja sht veprimi,
mnyra e shfaqes s animalitetit ton, dshira jon pr t mbijetuar n nj shoqri
e cila nxit dhe lind Napoleon n do rast.
Orwell e prcakton t gjith rendin e shenjave n ngjarje dhe veprime t
ngjashme me nj rend logjik ku nuk ka vend pr ndryshime:
1. Zanafilla. Majori i njeh kafsht me bazat e Animalimit, kryengritja,
organizimi.
2. SnoBall vs. Napoleon. Lufta e stallave, shtja e mullirit, prplasja
mes tyre, Triumfi i Napoleonit
3. Era Napoleon. I) Mulliri, ngritja, shkatrrimi i par, rindrtimi,
shkatrrimi i dyt, ririndrtimi, prfundimi i mjer i nj ndrre t
madhe. II) Animalizmi. Ndreqja e par, thyerja e tyre, ndreqja e dyt,
fundi i animalizmit. III) Krijimi i klass s derrave. Krijimi i gards
kanine, Squealer dhe Minimus, eliminimi it paprshtatshmve. IV)
Fundi i Ferms s Kafshve rikthimi i ferms Manor. Derrat ndahen
nga jeta e kolektivit, krevat jo araf, disa kafsh jan m t
barabart se t tjert, Kooperativa e derrave, derr apo njeri

4. Zhdukja e identitetit animalesk. Trajtim m i mir pr derrat, derrat

kan gjithnj t drejt, erdhi ushtria e qenve, Shoku Napoleon ka
gjithnj t drejt.
Forma dhe substanca e ktij narracioni jan t thjeshta, shnjuesi
dhe i shenjuari jan thjesht t prcaktueshm. Pa u ndalur n
perceptimin e detajuar n nivele dhe n domethnie semiotike t
do elementi pasi n fund t fundit jan nj mori fjalsh t cilat
garojn n t njjtin tekst pr t fituar t njjtin mim. Nga ana
Figure 1 I shenjuari nw
raport me shenjuesin

tjetr nj form perfekte nuk mund t kuptohet pa

materien e saj, substancn q e mbush dhe i jep

kuptim. Thelbi material i ksaj vepre, fjala, pavarsisht se ekziston nga idea e
mbush kt t fundit. Asnj ide apo koncept ideologjik q Orwell nuk mund t
marr jet pa prcaktuar nj element linguistik t qart, t pamutueshm dhe deri
diku thjesht verbal. Ky proes edhe pse vendos prball njri tjetrit Altman dhe
Sosyr nuk mund t anoj vese nga perceptimi sosyrian 15. Fjala e prdorur sht
aq e thjesht sa dhe perfekte ajo sht funksionale dhe nuk e lodh lexuesin me
kuptime dhe nnkuptme por thjesht tregon nj realitet i cili, edhe pse mund t
ishte perfekt nuk sht i till. Sistemet logjike jan t dukshme n habin e Clover
dhe t Muriel dhe n paftyrsin e Squealer. Fjalt nuk komplikohen pr t mos
humbur dlirsin dhe hidhrimin e mesazhit t Orwell: Barazia e plot nuk
ekziston, n syt tan Revolucionet nuk kan br gj tjetr vese kan krijuar
diktator.

Ferma e kafshve; shnjuesi dhe i

shnjuari
Shpjegimi thjesht i simboleve na jep nj imazh t kufizuar mbi
mesazhin, i shnjuari nisur nga kthimi i syve vetm nga nj kahje nuk
mund t jet i plot. Shnjuesi, Ferma E Kafshve, nuk ka kuptim,
prputhje dhe nj form t dallueshme. Forma, shenja, idea nuk
mishrohen n substancn. Pr m tepr Ferma e Orwell nuk mbushet me shpjegimin sovjetik t
saj. Nse do t vendosnim kto dy entitete n bazn e TREKNDSHIT T OGDENIT16 dhe
jan brinjt e ktij trekndshi ato q na detyrojn t qndrojm n kt pozicion; saktsia dhe
prshtatshmria
Pushteti nuk sht nj mnyr pr t arritur
dika ai sht synim. Asnj nuk vendos nj

shenjs

prdorur. Nj faktor i till na

diktatur pr t ruajtur fitoret e nj revolucioni,

pengon t formojm nj barazim

nis

kuptimplot dhe t qndrueshm.

nj

revolucion

pr

vendosur

diktaturn.

Objekt i persekutimit sht persekutimi. Objekt i

torturs sht tortura. Objekt i pushtetit sht
pushteti.

N kt kahje qndrimi m i sakt

do t qe nj tjetr.
Historia botrore sht e
mbushur me revolucione t cilat u
shndrruan gradualisht n diktatura

personale, ose t nj nomenklature nerzish t cilt nuk ngurruan t shkelin mbi parime m t
shenjta t liris dhe s drejts natyrore t njerzimit.
Revolucioni Borgjez Anglez zvendsoi autokracin e Stjuartve me diktaturn e Lordit
Protektor Komuell. Parlamentarizmi synim i tij ra n rangun e nj lufte politike t mbushur me
vrasje, prndjekje dhe zhdukje t Parlamentit vet si nj instuticion.
Revolucioni Borgjez Francez u shndrrua n terrin jakobin dhe m pas autokracia Burbon
u zvendesua nga dinastia e re Bonopart, Luigji XVIII harroi kushtetutn dhe i hapi rrug
Napoleonit III.
Revolucionet e 1848 nuk realizuan gj tjetr vese zvendsuan nj sistem autokratik
mbretror me at t shtress s re kapitaliste.

Revolucioni i TETORIT u zvendsua me diktaturn, tiranin sovjetike dhe m pas

krcnimin brthamor t SOVJETVE n emr t marksizmit.
M 1945 n t gjith Evropn Lindore ra nj PERDE E HEKURT e cila ishte pasoj
ndryshimeve revolucionare t cilat, si ne fermn Manor solln n pushtet Napoleon t tjer dhe
n fund n nj Pallat Kristalt n Gjirin e Breshks, 17 duke luajtur poker me t ardhmen e
njerzimit. Prsa m lart n t gjth romanin ka vetm nj shenj barazimi mes T Shnjuarit (S)
dhe Shenjuesit (s):

N prpjekjen e tij pr t
gjetur kuptimin e fsheht t
dekadencs Orwell komuniste
padashje dha nj formul
perfekte t dekadencs politike n
historin botrore.

The Road to Wigan Pier pg 1, Ch. 8 cituar nga

http://en.wikipedia.org/wiki/George_Orwell#Early_life_and_education
2

http://en.wikipedia.org/wiki/George_Orwell#London_and_Paris

http://en.wikipedia.org/wiki/George_Orwell#World_War_II_and_Animal_Farm. Zyra e ensit merret me

rregjistrimin e t dhnave t pasuris dhe popullats
4

Operative e IRD (Departamenti i Krkimit t Informacionit pran Freign Office)

http://en.wikipedia.org/wiki/Orwell's_list, http://www.nybooks.com/articles/archives/2003/sep/25/orwellslist/
6

http://www.george-orwell.org/l_quotes.html

Colorado summer writing institute, Animal Farm and vocabulary context, 2003 fq. 22

Animal Farm Gerog Orwell, www.sparknotes.com, 2002 fq 6

Komunizmi sht pushteti i sovjetve plus elektrifikimin e t gjith vendit. Lenin

10

Peirce, Charles Sanders: Collected Writings (8 Vols.). (Ed. Charles Hartshorne, Paul Weiss & Arthur W
Burks). Cambridge, MA: Harvard University Press, vol. 2 fq.172
11

Lat. Padije e lumtur

12

http://www.phrases.org.uk/meanings/absolute-power-corrupts-absolutely.html

13

Saussure, Ferdinand de: Course in General Linguistics (prkth. Roy Harris). London: Duckorth 1983, fq.
12, 14 15, 66

14

Freud, Sigmund: Psychological abstracts, Volume 83, Issue 1 American Psychological Association,
1996 fq. 180 182

15

Saussure, Ferdinant de . vep. e cit. fq 110. Saussure, Ferdinand de: Course in General Linguistics
(prkth. Wade Baskin). London: Fontana/Collins 1974 fq.112

16

http://en.wikipedia.org/wiki/Triangle_of_reference ,
Ogden, Charles K & Ivor A Richards (1923): The Meaning of Meaning. London: Routledge & Kegan
Paul,

Ogden, Charles K Basic English (9th Edn.). London: Kegan Paul, Trench, Trubner & Co.

17

Ndrtesa e Sekretariatit t Kombeve t Bashkuara gjendet n Turtle Bay, Manhatan New York