- Citoskeleti

Citoskeleti sht prezent n t gjitha qelizat eukariote.

Shrben si baz pr formn e qelizs dhe organizimin e
brendshm.
Mundson lvizjen e organeleve, dhe n disa raste lvizjen e
qelizs.
N munges t citoskeletit:
- Plagt nuk do t shroheshin;
- Muskujt nuk do t tkurreshin;
- Spermatozoidi nuk do t kontaktonte me qelizn vez.
Elementet e citoskeletit:
Tre tipa t filamenteve proteinike jan:
- Mikrotubulet - mikrogypthat (25 nm);
- Filamentet e ndrmjetme (10 nm);
- Mikrofilamentet fijet e aktins ( 9 nm).
Filamentet e ndrmjetme:
Gjenden vetm n qelizat shtazore t disa indeve t veanta.
Jan elementet m stabile t citoskeletit, pr shkak se nuk e
ndrrojn formn, q e ndrrojn formn si mikrotubulet, e
mikrofilamentet pr shkak t konditave t caktuar. Filamentet e
ndrmjetme formohen nga proteinat fibrilare.
Disa nga filamentet e ndrmjetme gjenden nn membrann e
brendshme t mbshtjellsit brthamor duke formuar laminn e
mbshtjellsit brthamor.
T tjerat shprndahen n citoplazm.
Filamentet keratine gjenden n citoplazm t qelizave
epiteliale dhe bjn pjes n filamentet e ndrmjetme.
Desmozomet. Filamentet e ndrmjetme forcojn qelizat
shtazore dhe mbrojn nga stresi mekanik. Filamentet e
ndrmjetme jan n form t litarit.
Epidermolysis bullosa simplex q manifestohet me lizimin e
qelizave epiteliale.
Plektina lidh filamentet e ndrmjetme me filamentet tjera, me
mikrotubulet dhe mikrofilamentet e aktins.
Mikrotubulet:

Jan elementet m t mdha. Prbhen nga tubulina (dimeret e

tubulins), q sht prbrsi kryesor i mikrotubuleve. Jan t
involvuara n formn, lvizjen dhe ndarjen e qelizs. Kemi tubuline dhe -tubuline.
Mikrotubulet jan tuba t ngurt, t zbrazt q formohen me
polimerizimin e nnnjsive t dimereve t tubulins.
Jan struktura t polarizuara me skajin minus rritje e
ngadalshme dhe skajin plus rritje e shpejt.
Jan t nuklearizuara dhe rriten prej qendrave organizative t
mikrotubuleve (MTOCs) t tilla si centrozomet. Mikrotubulet
kinetohore si qendr e centrozomeve gjenden n ngushticn
primare t centrozomit.
Centrozomi dhe centriolet:
Organele q organizojn boshtin e ndarjes s qelizs.
9 (3) + 0 struktura e brendshme.
Mikrotubulet
Jan jostabile, dinamike q alternojn me zgjatje dhe tkurrje
(shkurtim).
Kto tranzicione njihen si jostabilitet dinamik, realizohen n saje
t hidrolizs s GTP-s t lidhur pr dimeret e tubulins. Pas
bashkimit t dimereve, secili prmban GDP t formuar nga
hidroliza e GTPs, q redukton afinitetin pr molekula fqinje dhe
zvoglon stabilitetin e polimerit.Stabilizohen me lidhjen me
proteinat tjera n skajin pozitiv, si form kapele. Largimi i GDP
mundson prishjen e lidhjeve t dimereve mes veti n strukturn
e mikrotubuleve.
Mikrotubulet dhe proteinat motore:
Kinezinet dhe dineinet jan proteina motore q shfrytzojn
energjin e hidrolizs s ATP-s pr lvizje njdrejtimshe
prgjat mikrotubuleve q lidhin dy organele mes veti.
Ato bartin vezikulat specifike t rrethuara me membrana dhe
prbrsit e tyre, duke mundsuar mbajtjen e forms.
Mikrotubulet ndihmojn n arazhimin hapsinor t organeleve.
Flagjelet dhe ciliet
Struktura pr lvizjen e qelizave.
9+2 struktura e brendshme.
Neksina dhe dineina i lidhin n ifte mikrotubulet mes veti.
N bazn e cilieve gjendet trupthi bazal i cilieve t paramecit, q
shrben si qendr organizative e mikrotubuleve, q shtrihen prej

citoplazms n drejtim t ambientit t jashtm. Mikrotubulet

qendrn e kan brenda, por zgjaten jasht membrans qelizore
n ann e jashtme.
Mikrofilamentet:
Jan elementet m t holla. Prbhen nga aktina.
Marrin pjes n lvizjen, formimin dhe ruajtjen e forms s
qelizs.
Jan t vendosura n ann e brendshme t membrans kah
citosoli.
Fijet e aktins jan molekula t polarizuara me skajet pr rritje t
shpejt dhe t ngadalshme. Bashkimi dhe shprbrja e tyre
mundsohet nga hidroliza e ATP-s.
Rrjeta e koncentruar e filamenteve t aktins nn
membrann plazmatike formon korteksin e qelizs. Kjo rrjet
sht prgjegjse pr formn e qelizs dhe lvizjet e
siprfaqes qelizore.
Proteinat dhe miozinet
Miozinet jan proteina motore q lvizin prgjat
mikrofilamenteve n saje t hidrolizs s ATP. Kto mundsojn
lvizjen e organeleve dhe bjn q fijet e aftrta t aktins t
rrshqasin mbi njra tjetrn n grumbujt kontraktil.
N muskuj, grumbujt e mbivendosur t aktins dhe miozins
shkaktojn tkurrjen e muskujve. Tkurrja e muskujve sht nj
proces q shkaktohet nga rritja e Ca2+ citosolik i cili drgon sinjale
te aparati kontraktues nprmjet proteinave q lidhin Ca2+
prmes retikulumit sarkoplazmatik agranular.Proteina
motore sht miozina. Citoplazma e qelizave muskulore quhet
sarkoplazm, ndrsa brthama e qelizave muskulore quhet
sarkolem.