Univerzitet u Sarajevu

Filozofski fakultet Sarajevo

Odsjek za filozofiju

Esej
iz predmeta Uvod u sociologiju

Emil Durkheim O podjeli drutvenog rada

Mehanika solidarnost

Student: Annes Muzaferija

Mentor: prof. dr. Salih Foo

Broj indeksa: 46350/2014

Sarajevo,decembar 2014.

ABSTRACT

Drutva sa izrazito slabom podjelom drutvenog rada su drutva povezana mehanikom

solidarnou, njih karakterie slaba individualna diferecijacija, mehanika solidarnost
karakteristina je za drutva u kojem svi obavljaju iste poslove, nema posebnih funkcija koji
pojedinac preuzima za sebe. U malim drutvima gdje je diferecijacija mala, kolektivna svijest
utie na svakoga ima uticaja na svakog pojedinca i izrazito je vana za drutvo. Ljudima su
kolektivne predstave veoma vane, one djeluju veoma snano na itavo drutvo, a pojedinici
unutar drutva postupaju u skladu sa njima.

Djelo O podjeli drutvenog rada spada u ranu fazu Durkheimovih pogleda na drutvo i
socioloku nauku. Bitno je napomenuti da su razliita stajalita Durkhemovih interpretatora po
pitanju vanosti ovog djela, no jedno je sigurno da ovo djelo ima svoju vrijednost, a i sama
injenica da se sadralo kao jedno klasino djelo do dana dananjeg je dokaz tome. Glavna
pitanja u ovoj knjizi imaju prije svega jedan historijski okvir. To je razvitak podjele rada, glavni
uzroci i posljedice rad, isto tako problematika tipova, glavni tipovi globalnih drutava, i njihova
dinamika i razvitak. Djelo tematizira pojam kolektivne svijesti kao skupa vjerovanja i osjeanja
zajednikim prosjenom lanu jednog drutva, takoer u djelu su dani elementi za svojevrsnu
socijalnu patologiju (u okivur uenja o nenormalnom obliku podjela rada). Ostala pitanja u
ovom djelu su vie dopunske prirode a odnose se na razmatranje socioloke i historijske metode,
odnosa sociologije sa drugim naukama.

Ovo djelo je proizalo iz Durkheimovog kritikog stava prema individualno psiholokim

objanjenima socijane diferecijacije, pomou napora za poveanom produktivnou i elje da
se savlada dosada. Prije nego li to se Durkheim dotakao drutvene teorije, postojale su dvije
vrlo uticajne misaone struje i to Smithova sa shvatanjem da je instikt za razmjenu uroen u
ovjeku i prema tome on je univerzalna ljudska kategorija, Durkheim je po svemu sudei ovu
teoriju dobro poznavao. Drugu struju su inile teorije koje su se izgraivale na razliitim
analogijama drutva sa biolokim organizmom, toj struji je pripadao i sam Durkheim, ali
njegova zasluga svakako lei to je pokuao da je preorene prema specifinosti drutva, i da
podjelu rada posmatra ire u sklopu drutvene strukture. Prema Durkheimu institucije su
obiaji, pa ak i sami ljudi ne zavise od sebe kao pojedinaca ve su kolektivnog karaktera. Za
Durkheima drutvo mehanike solidarnost je cjelina iji se afiniteta objanjava isto sa istim.
Durkheim tako odreuje osnovne integracije rada, gdje nema podjele rada i koje je sastavljeno
iz prostih identinih elemenata. Za drutvo organske solidarnosti vaio bi princip funkcionalne
diferecijacije, svi oblici pravog, religioznog i moralnog. Prema tome svi oblici socijalne
dezintegracije drutva imaju osnov u disfunkcionalizaciji. Podjela rada vee se sa moralom i
odreenom funkcijom, budui da se preko podjele rada odrava socijalna kohezija i da je ona
samim tim ishodite niza moralnih pravila. Podjela rada se vie vee za funkciju a ne za
individualne ovjekove potrebe, im se tehnika strana podjele raa odvaja od drutvene a
sociloka analiza drutvene podjele rada uvia povezanost sa stvaranjem profesija i uopte
drutvenih grupa. Shodno tome pojam drutvene podjele rad predstavlja okvir za analizu
sveukupne drutvene strukture u jednom drutvu.

Znaenje rijei funkcija ima dvojak karakter u Durkheimovom djelu, ona as oznaava sistem
ivotnih pokreta bez obzira na njihove posljedice a as odnos uzajamne saglasnosti koja postoji
izmeu tih pokreta i izvjesnih potreba organizma. Podjela rada ima svoju pozadinu u poveanju
prozivodnih snaga, jaanju drutva, a sama podjela je bitan uslov i materijalnog razvitka
drutva, ona je izvor civilizacije, to se ne moe dovesti u pitanje. Civilizacija i nije tako
blagonaklona, rijetko ko uzima moralni aspekt iste, on uistinu ostoji no da bismo doli do njega
moramo pozvati u pomo injenice koje govore u prilog tome i kako bismo odredili srednji
stepen moralnost, i kako se on mijenja sa razvitkom civilizacije.

Ukoliko analiziramo civilzaciju, nai emo da elementi od kojih je ona sastavljena da su lieni
svakog moralnog obiljeja. To je naroito tano za ekonomsku djelatnost koja uvijek prati
civilizaciju, daleko toga da ona slui podizanju morala, upravo suprotno do najmnogobrojnijih
zloina dolazi u velikim industrijskim centrima. Umjetnost svakako ne spada pod korpus
moralnog, jer ona od slobodnog djelovanje prouzrokuje rasipanje nae aktivnosti bez cilja.
Moda jedini element civilizacije koji odgovara moralnom jeste nauka. Danas ovjek nije duan
da se umijea u veliku industrijsku priu, nije duan da bude umjetnik, ali danas su svi duni
da ne ostanu neznalice.
Svima nam je poznato da mi volimo onoga ko nam je slian, ko promilja slino kao mi,
meutim to je sa suprotnostima? Ako jedna osoba ima neto to druga nema,ali to ta osoba
eli? U toj okolnosti se nalazi polazna taka za nesumnjivu pristranost. Nadopunjivanjem u
meusobnim sociolokim interakcijama, dijalogu, mi kod svojih prihatelja traimo one osobe
koje mi nemamo, jer udruujui se sa njima osjeamo se manje nepotpunijim, tako se obrazuju
male zajednice prijatelja, u kojoj ima svako svoju ulogu, odnosno pridana mu je odreena
funkcija, on nije samo puki element unutar te male drutvene grupe, jedan savjetuje od lanova
savjetuje, drugi se nadopunjuje na njegovo miljenje. To je jedna dioba funkcija unutar jedne
odreene drutvene grupe, u sutini jedan vid podjele rada koji uslovljava. Zapravo podjela rada
osim ekonomske pozadine koju ona moe da nam prui, ne predstavlja toliko znaajnu ulogu
koliko u poreenju sa moralnim dejstvom iste, njena prava funkcija je da izmeu dvije ili vie
linost stvori osjeaj solidarnosti.

Drutvena solidarnost je izrazito moralna pojava koja se sama po sebi opire tanom
posmatranju, naroito mjerenju. Ne postoji neki odreeni instrumentariji, metoda po kojom bi
se detaljnije analizirala, zaista tamo gdje drutvena solidarnost postoji, ona uprkos svom
nematerijalnom duhu, ne ostaje u stanju iste mogunosti, ngo potvruje svoje prisustvo
uoljivim posljedicama. Tamo gdje je drutvena solidarnost itekako snana, ona upuje ljude
jedne prema drugima, esto ih dovodi u vezu i poveava prilike koji oni imaju da zasnuju
uzajamne odnose. Najrasprostranjenija je ona koja dijeli pravno na javno pravo i na privatno,
za prvom se smatra da ureuje odnose pojedinca i drave, a privatna udreuje odnose samo
izmeu pojedinaca. Poto pravo potvruje razne oblike drutvene solidarnosti na nama je da
klasifikujemo razliite drutvene solidarnosti koje mu odgovaraju. Svako pravo je privatno u
tom smislu zato to su pojedinici ti koji djeluju i svuda su prisutni, ali takoer svako pravo je
javno i u tom smislu ono je drutvena funkcija i to su svi pojedinci po raznim osobinama
funkcioneri drutva. Pravna pravila dakle treba razvrstati prema razliitim sankcijama koje su
im pridodate. Konkretno govorei o kaznenim, koje su sluaj krivinog prava te sankcije se
primjenjuju posredstvom odreenog organa, one su organizovane.
Mehanika solidarnost je zapravo veza drutvene solidarnost kojoj odgovara kazeno pravo, to
je veza ije prekidanje sainjava krivino djelo. ta je ta veza znat e se ako detaljnije pojasnimo
pojam kaznenog prava u njegovoj sutini. Bitne odlike krivinog djela su iste svugdje gdje ima
prestupa bezobzira na drutveni tip. Bitna obiljeja svih krivinih djela jesu da krivino djelo
vrijea osjeanja shvatanja, kojeg imaju svi normalni pojedinci, posmatranog drutva ta
osjeanja i shvatanja su snana i odreena.

Krivino djelo je in koji dakle vrijea snana i odreena stanja kolektivne svijesti, ako je
kolektivna svijest izrazita kao to je to sluaj sa mehanikom solidarnou, gdje kolektivna
svijest obuhvata individualnu, zapravo individualne svijesti i nema, njeno ispoljavanje je
odreeno i definisano kolektivnom svijesti, i svaki individualni in je strogo kanjen od strane
zakona koji vladaju jednom drutvu sa izrazito slabo podjelom rada. Veza drutvene
solidarnosti kojoj odgovara kazneno pravo jeste ona veza ije prekidanje predstavlja krivino
djelo.
Postoje bez sumnje krivina djela razliitih vrsta ali sigurno meu tim vrstama krivinih djela
nepostoji neto zajedniko, to dokazuje otpor koji ona izazivaju od strane drutava, naime kazna
koja je izuzev razlike u veliini, uvijek i svugdje je ista. Durkheimova teorija problematizira
historijske transformacije primitivnih mehanikih drutava u moderna organska drutva. Ono
to sutinski razlikuje ta dva tipa drutva jeste dru-gaije porijeklo njihove solidarnosti, kao
spone koja ih povezuje i dri na okupu. Kljuni pojam za shvatanje tog problema jeste drutvena
podjela rada. Pripadnike drutava koja karakterie mehanika solidarnost povezuje injenica da
svi obavljaju iste poslove. Drugim rijeima, u primitivnim drutvima ljude na okupu dri
nerazvijena podjela rada ili, jo bolje reeno, njeno odsustvo. Za razliku od toga, u savremenim
drutvima, koja odlikuje organska solidarnost, javlja se razvijena podjela rada u kojoj sve vei
broj ljudi obavlja specijalizovane poslove. Solidarnost ovdje proizilazi iz razliitosti, da bi
ljudska zajednica funkcionisala i preivjela, potreban je doprinos veeg broja ljudi.

U primitivnim drutvima koja se zasnivaju na mehanikoj solidarnosti, ljudi smatraju da je

vano aktivno uestvovati u velikom broju plemenskih aktivnosti, ukljuujui tu i izbor novog
poglavice. Pojedinac koji ne bi elio da uestvuje u plemenskim aktivnostima bio bi kanjen
od strane kolektiva. Nasuprot tome, u savremenim drutvima povezanim organskom
solidarnou, interesovanje za takvu politiku participaciju nije ni priblino toliko jako. Od
ljudi se zahtjeva da glasaju, ali razlog koji se za to navodi nije dovoljno jak. Moda je vano da
neka zemlja dobije predsjednika, ali uslijed razvijene podjele rada i vee nezavisnosti pojedinca
od kolektiva, veliki broj ljudi smatra da izbor predsjednika nije od presudne vanosti za njihov
ivot. Osim toga, u savremenim drutvima nije mogue uspostaviti efikasnu kontrolu nad svim
lanovima drutva. ak i kada bi svi smatrali da je glasanje vano, injenica da neko nije glasao
lako moe da promakne komsijama.

LITERATURA

Emil Durkheim (1972), O podjeli drutvenog rada, Prosveta, Beograd.