KOMUTACIJSKE

TEHNIKE
Nastavnik:
Red. Prof. dr. Samir auevi, dipl. ing. sao.
Saradnik:
V. Assis. mr Irma Sokolovi, dipl. ing. el.
1

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola
Komutacija kola se koristi u sluaju telefonske mree za prenos korisnikog
signala, tj. govora.
Svrha komutacije kola je da se kroz mreu pronae fiziki put kroz koji e korisnici
ostvariti meusobnu komunikaciju.

Taj put se ostvaruje povezivanjem raznih vodova kroz telefonsku mreu u cilju povezivanja
korisnika. Za lokalne veze u centrali povezujemo korisnike (pretplatnike) vodove, za odlazne
i dolazne veze u centrali povezujemo korisnike i prenosnike vodove, a za tranzitne veze u
centrali povezujemo prenosnike vodove.

Kada se put pronae i uspostavi, onda se on koristi samo za komunikaciju izmeu

ta dva korisnika dok se veza ne raskine.
Veoma je bitno uoiti ovu osobinu - zauzeti resursi za jednu vezu se koriste samo za
opsluivanje dotine veze dok ona traje i tek nakon raskidanja veze se oslobaaju zauzeti
resursi koje potom moe koristiti neka druga veza. Ovo svojstvo omoguava davanje garancija
kvaliteta servisa korisnicima, ali i slabo iskorienje resursa mree bazirane na komutaciji kola
- npr, postoji velik broj pauza u razgovoru: pauze izmeu rijei, izmeu slogova, pauze dok se
slua suprotna strana, pri emu su resursi zauzeti i blokirani za druge veze itavo vreme
nezavisno od toga da li resursi prenose koristan signal ili ne.

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Struktura telefonskog komutacionog sistema

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Posao povezivanja vodova obavlja komutaciono polje, koje je sastavljeno od jedne

ili vie cjelina. Svrha komutacionog polja jeste da se povee odreeni ulaz
komutacionog polja sa odreenim izlazom komutacionog polja da bi se povezali
odgovarajui vodovi koji su prikljueni na dotini ulaz, odnosno izlaz. Poto je
prenos kroz komutaciono polje jednosmijeran, da bismo imali dvosmijernu
komunikaciju moramo zauzeti dvije veze kroz komutaciono polje.
U telefonskoj centrali upravljaki blok kontrolie komutaciono polje tj. upravljaki
blok komanduje komutacionom polju koje vodove treba meusobno da povee.
Veze kroz komutaciono polje mogu biti:

Jedan na jedan jedan ulaz se povezuje sa jednim izlazom.

Multikast veza jedan ulaz se povezuje sa vie izlaza.
Multipoint veza vie ulaza se povezuje na vie izlaza.

U optem sluaju komutaciono polje ima N ulaza i M izlaza!

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

U zavisnosti od odnosa broja ulaza i izlaza komutacionog polja, razlikujemo

sledea tri sluaja:

Kada je M = N komutaciono polje ima funkciju distribucije.

Kada je M > N komutaciono polje ima funkciju ekspanzije.
Kada je M < N komutaciono polje ima funkciju koncentracije.
1
2

1
2
Kom. polje

Komutaciono polje je okarakterisano sljedeim osobinama:

Dostupnost.
Skalabilnost.
Blokada.
Cijena.
Kompleksnost.
Tip multipleksa signala na ulazu.
5

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Dostupnost i - tog ulaza se definie kao broj izlaza komutacionog polja sa kojim taj ulaz moe
da se povee. Ukoliko posmatrani ulaz moe da se povee sa svim izlazima ostvarena je
potpuna dostupnost. Od interesa je da itavo komutaciono polje bude potpuno dostupno tj. da
se bilo koji ulaz komutacionog polja moe povezati sa bilo kojim izlazom komutacionog polja.
Pretpostavimo da su ve uspostavljene neke veze kroz komutaciono polje i da elimo da
poveemo neki slobodan ulaz sa nekim slobodnim izlazom. Moe se desiti da bez obzira to
su i ulaz i izlaz slobodni da ih ne moemo povezati jer se desila unutranja blokada u
komutacionom polju usljed zauzetosti resursa od strane ve uspostavljenih veza.
Razlikujemo po pitanju blokade tri vrste komutacionih polja:

Komutaciona polja sa potpunom blokadom.

Komutaciona polja sa uslovnom blokadom.
Komutaciona polja bez blokade.

U sluaju komutacionih polja sa potpunom blokadom, ne moemo uspostaviti traenu vezu bez obzira kako
prerasporedili postojee veze kroz komutaciono polje. U sluaju uslovne blokade, pri uspostavi traene veze
moe se desiti da doe do blokade, ali se preureivanjem ve postojeih veza kroz komutaciono polje moe
izvriti deblokada traene veze i onda se ona moe uspostaviti kroz komutaciono polje. U sluaju
komutacionog polja bez blokade moemo uvijek da poveemo bilo koji slobodan ulaz sa bilo kojim slobodnim
izlazom bez obzira na ve postojee veze.

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Komutaciona polja se ne formiraju od jedne cjeline ve od vie cjelina, radi omoguavanja

skalabilnosti komutacionog polja tj. proirivanja kapaciteta komutacionog polja po potrebi to je
u praksi bitno jer se zahtjevani kapacitet razlikuje od sluaja do sluaja, a pri tome esto dolazi
do potrebe za proirenjem kapaciteta kada se prikljuuju novi korisnici i tada princip
skalabilnosti omoguava da se komutaciono polje samo proiri, a ne da se instalira kompletno
novo komutaciono polje u centrali. Skalabilnost omoguava znatno veu fleksibilnost sistema,
kao i niu cijenu nadogradnje komutacionog polja tj. centrale.
Bitna karakteristika je i kompleksnost i cijena komutacionog polja koja u velikoj mjeri zavisi od
realizacije komutacionog polja. U komutacionom polju se nalaze prekidai i memorije i cilj je da
broj prekidaa i kapacitet memorije budu to manji, a efikasnost komutacionog polja to vea.
Multipleksi na ulazu komutacionog polja mogu biti:

S prostorni multipleks (SDM) svakom korisniku odgovara jedan ulaz.

T vremenski multipleks (TDM).

U komutacionim poljima se u poetku koristila

F frekvencijski multipleks (FDM).

varijanta SS (signal je bio prostorno multipleksiran

C kodni multipleks (CDM).

(svakom korisniku je dodijeljen jedan fiziki ulaz u
Prenos kroz komutaciono polje moe biti:
komutaciono polje, a komutacija je bila prostorna).

S prostorna komutacija.
Danas se koristi TT varijanta (signali kojidolaze na

T komutacija u vremenskom domenu.

ulaze komutacionog polja su vremenski
multipleksirani, a komutacija se vri u vremenskom

F komutacija u frekvencijskom domenu.

domenu).

C komutacija u kodnom domenu.

7

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola (crossbar)

Komutator

nk
prekidaa

Pod komutatorom emo podrazumijevati osnovnu jedinicu od koje je sastavljeno

komutaciono polje.
Komutator je u sutini malo komutaciono polje koje je potpuno dostupno i neblokirajue
tj. svaki ulaz i izlaz se mogu povezati ako su slobodni bez obzira na ve uspostavljene
veze kroz komutator.
Smatrat emo da je broj ulaza u komutator n, a broj izlaza k, pri emu n i k mogu biti u
bilo kojem meusobnom odnosu.
Smatraemo da je komutator realizovan direktnim pristupom sa nk prekidaa.
Smatrat emo da je cijena komutatora srazmjerna broju prekidaa.

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Komutacija sa jednom kaskadom ili stepenom

2
3

2
3

4
5
6

7
8
9

1
2
3
4
5
6
7
8

Na slikama je dat primjer jednog komutacionog polja sa jednom kaskadom koje ima 9
ulaza i 3 izlaza nainjenog od komutatora sa 3 ulaza i 3 izlaza.
U ovoj varijanti je vreno paralelno vezivanje izlaza komutatora i taj postupak se naziva
postupak mjeanja (grading).

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Jednostepeno prostorno komutiranje

Zahtjeva veliki prostor u izvedbi.

Osjetljivost na pojedinane kvarova.
Odvojeni fiziki putevi za svaki par ulaz izlaz.
Jednostavno upravljanje.

10

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Komutacija sa jednom kaskadom

1
2
3
4
5

1
2
3
4

Definisati komutaciono polje sa slike!

N=6
M=4
Broj komutatora = 3, od ega svi imaju 2 ulaza i 3 izlaza.

Da li je ovo komutaciono polje omoguava potpunu dostupnost?

Ovo komutaciono polje ne omoguava potpunu dostupnost (npr. ulaz 1 se ne moe
povezati sa izlazom 4).
11

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Blokirajue i neblokirajue strukture

Neblokirajue strukture u striktnom smislu (SNB): Uvijek se moe uspostaviti veza izmeu
bilo kog para slobodnih ulaz izlaza bez mijenjanja aranmana ve uspostavljenih
puteva.
Neblokirajue strukture u irem smislu (WSNB): Isto kao prethodno, s tim da se trebaju
slijediti odreena pravila. Ova pravila sprjeavaju ulazak u stanja u kojima se put ne bi
mogao uspostaviti.
Rearanibilno neblokirajua struktura (RNB): Kod njih se aranman uspostavljenih
puteva moe mijenjati (reaeaniranje) u cilju uspostavljanja novog puta.

12

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Blokirajue i neblokirajue strukture

Banyan komutator (Ulaz 2 se ne moe vezati na Izlaz 2, ako su Ulaz 1 i Izlaz 1 ve povezani )

Rearanirajua neblokirajua komutacija

13

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Blokirajue i neblokirajue strukture

Primjeri za rearaniranje (Ulaz 1 Izlaz 4): Slika 1 Blokiran; Slika 2 Omogueno

uspostavljanje veze.

14

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Komutacija sa vie kaskada

6
2 3
3

3 2
3

I kaskada

II kaskada

k
m

n broj ulaza u jedan komutator iz

posmatrane kaskade
k broj izlaza iz jednog komutatora
iz posmatrane kaskade
m broj komutatora u posmatranoj
kaskadi

ta je standardno (Clos) povezivanje kaskada?

Ako posmatramo veze izlaza i - tog komutatora posmatrane kaskade sa komutatorima sljedee kaskade,
onda se za ostvarivanje tih veza koristi sljedei princip: prvi izlaz se vezuje za i - ti ulaz prvog komutatora
sledee kaskade, drugi izlaz se vezuje za i - ti ulaz drugog komutatora sledee kaskade i tako redom do zadnjeg
izlaza koji se vezuje za i - ti ulaz zadnjeg komutatora sledee kaskade.
15

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Komutacija sa tri kaskade (najee izvedbe)

Oznaka ovakvog komutacionog polja je:
1

~ ~

C n,m,k,m,n

n
M

Ako je ispunjen uslov:

~

k k
m

n
m

I kaskada

m m
k
II kaskada

Onda se ovo polje zove

trokaskadna Closova struktura

m
III kaskada

Sa N je obeljeen ukupan broj ulaza u komutaciono polje, a sa M ukupan broj izlaza iz komutacionog
polja.
16

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Komutacija sa tri kaskade (najee izvedbe)

Koliki je ukupan broj prekidaa sa komutacionog polja sa prethodnog slajda?

~

S3 mnk kmm mkn

Po pitanju potpune dostupnosti, trokaskadne Clossove strukture su potpuno dostupne
pri emu postoji vie potencijalnih putanja izmeu bilo kojih posmatranih ulaza i izlaza.

Da li je Closova struktura neblokirajua ili do blokade ipak moe da doe?

Closov uslov odreuje kakvog je tipa Closova trokaskadna struktura po pitanju
~
blokade (blokirajua ili neblokirajua).
Closov uslov glasi (gdje je k broj komutatora u srednjoj kaskadi): k n n 1

Ako je ispunjen Closov uslov komutaciono polje je neblokirajue, u

suprotnom je blokirajue!
Napomena : Postoje i tz. iterativne kaskadne strukture (n >3) i tz. koordinatna struktura
komutatora.
17

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Beneova komutacija

Bene komutator ili tz. Bene mrea NxN, sastoji se od ulaznih, izlaznih i dva paralelna
meusloja.
Svaki ulazni sloj moe usmjeriti vezu prema jednom sklopu u meusloju.
Karakteristike: neblokirajui komutator.
Meusloj je udvostruen dimenzije N/2 (za primjer na slici 4x4)

18

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Beneova komutacija

Broj prespojnih taaka u Beneovoj mrei je reda NlogN, to je izuzetno dobar

rezultat, tj. cijena realizacije ovakve mree je relativno niska.
Nedostatak ove mree je potreba za brzim upravljakim algoritmom, koji
uspostavlja puteve izmeu ulaza i izlaza. On se izvrava na centralnoj
upravljakoj jedinici. Zbog toga su Beneove mree manje traene za brzu
komutaciju paketa, u kojoj putevi koje koriste paketi moraju biti odreeni u vrlo
kratkom vremenu.

19

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Digitalna komutaciona polja (TDM ili PCM)

Navedeni alternativni nazivi proistiu iz toga to se na ulazima i izlazima ovih

komutacionih polja dovode/odvode vremenski multipleksirani signali.
U vremenski multipleksiranom signalu koji ulazi u komutaciono polje postoji ukupno z
kanala. Svi ulazi u komutaciono polje su identini po strukturi (isti broj kanala, svaki kanal
sadri isti broj bita, svaki kanal isto traje) i fazno su usaglaeni. Identino vai i za izlaze
komutacionog polja. Jednu TDM (PCM) strukturu od z kanala nazivamo ram i ova
struktura se periodino ponavlja sa periodom. Navedena perioda odgovara frekvenciji od
8 kHz. Frekvencija od 8kHz je izabrana jer se govorni signal odabire sa tom frekvencijom.
Jedan kanal ima 8 bita i u njega se smijeta odmjerak govornog signala (svaki odmerak
govornog signala se u bloku A/D konverzije koduje sa 8 bita po A zakonu kompresije u
ram
ram
Evropi).
1

Kom. polje

ram
1
N

ram
1

z
M

20

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Digitalna komutaciona polja (TDM ili PCM)

Moderne telefonske centrale koriste digitalna komutaciona polja za realizaciju komutacionog bloka.
Komutacioni blok omoguava potpunu dostupnost tj. bilo koji kanal sa bilo kog PCM ulaza se moe
povezati sa bilo kojim kanalom bilo kog PCM izlaza. Meutim, svi korisnici centrale ne komuniciraju u
isto vreme, pa ak ni u asu najveeg optereenja (as najveeg optereenja je as u toku dana kad je
centrala najvie optereena tj. kad najvie korisnika pokuava da ostvari komunikaciju). Stoga se
uesniki blokovi projektuju tako da vre funkciju koncentracije tj. na njih se prikljui vie korisnika nego
to ima kanala u PCM signalima koji povezuju taj uesniki blok sa komutacionim blokom.
Moe desiti blokada korisnika. Blokada predstavlja sluaj kad korisnik pokua da ostvari vezu u sluaju
kad su svi kanali u PCM signalima tog uesnikog bloka ka komutacionom bloku zauzeti pa traena
veza ne moe da se ostvari i korisniki zahtev za uspostavom veze bude odbijen. Isto vai i za suprotan
smijer kad neko pokuava da ostvari vezu sa korisnikom koji je prikljuen na uesniki blok kojem su
takoe u tom trenutku zauzeti svi kanali u PCM signalima koji taj uesniki blok vezuju sa komutacionim
blokom.
Korisniko komutaciono polje se projektuje tako da vjerovatnoa blokade u asu najveeg optereenja
bude maksimalno 1% i otuda se stepen koncentracije tipino kree u opsegu od 1:4 (etiri puta vie
korisnika je prikljueno na uesniki blok od maksimalnog broja veza koje taj uesniki blok moe
istovremeno da uspostavi sa komutacionim blokom) do 1:8, eventualno u ruralnim sredinama do 1:12.
Tipino se uesniki blok povezuje sa komutacionim blokom sa jednim ili dva PCM-a od 32 kanala koji
omoguavaju 32 ili 64 veze istovremeno.

21

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Digitalna komutaciona polja (TDM ili PCM)

Komutatori koji se koriste su:

Vremenski T komutator.
Prostorni S komutator.
Multipleksni vremenski komutator.

T komutator moe da mijenja raspored kanala u okviru PCM signala, ali ne moe da
mijenja pripadnost kanala PCM signalu tj. ne moe da postavi odmjerak iz nekog
kanala u drugi PCM signal.
S komutator moe da mijenja pripadnost nekog kanala izmeu razliitih PCM -ova, ali
ne i poziciju kanala.
Multipleksni vremenski komutator moe da mijenja i poziciju kanala i pripadnost po
PCM signalima.

22

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija kola

Digitalna komutaciona polja (TDM ili PCM)

Mjerenje blokiranja u komutacionim mreama

Vjerovatnoa da je ulaz zauzet (S prosjeno vrijeme zauzea linije; brzina

prenosa po ulaznoj liniji): a= S.
Vjerovatnoa da je put izmeu bilo koja 2 komutatora u komutacionoj mrei zauzet
je p = an/k (k=>n).
Vjerovatnoa da je odreeni put, od nekog ulaznog komutatora do nekog izlaznog
komutatora zauzet je: 1 - (1-p)^2 gdje je (1-p)^2 vjerovatnoa da su i ulazna i
izlazna meuveza slobodne.
Vjerovatnoa da je svih k puteva izmeu nekog ulaznog komutatora i nekog
izlaznog komutatora zauzeti je: B = ((1 (1- an/k )^2)^k, to se jo naziva i Lee
jeva aproksimacija.

23

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija paketa

Podaci se prenose u malim paketima obino oko 1000 okteta.

Vee poruke se dijele u manje pakete.
Svaki paket sadri korisnike informacije uz kontrolne informacije i informacije potrebne za
adresiranje, tj, usmjeravanje.
Paketi se primaju, kratko spremaju (buffered) i alju na sljedei vor (Store and forward).
Pakete se koristi na dva naina:

Datagram.
Virtual circuit.

24

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija paketa

Generika arhitektura rutera.

25

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija paketa

Razlike izmeu komutacije i rutiranja.

Komutiranje: Kretanje paketa od ruterovog ulaza ka odgovarajuem izlazu rutera.

(Proces prolaska kroz jedno meuvorite).

Rutiranje: Odreivanje rute paketa od izvora ka odreditu. (Proces planiranja rute).

26

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija paketa

Datagram:

Svaki paket se obrauje nezavisno.

Paketi mogu koristiti bilo koju praktinu rutu.

Paketi mogu doi izvan redoslijeda.

Paketi mogu nestati.

Na prijemniku je da posloi pakete u odgovarajui raspored, te da se nosi sa nedostajuim paketima.

Virtuelne linije (Virtual circuits):

Ruta se odreuje i uspostavlja prije slanje paketa.

Zahtjev sa uspostavom i potvrda uspostave uspostavljaju konekciju (handshake).

Svaki paket sadri identifikator virtualne linije (virtual circuit identifier) umjesto odredine adrese.

Nije potrebno odabirati rutu za svaki paket.

Jasan zahtjev za prekid virtuelne linije.

Datagram (D) vs.Virtual cicuits (VC):

VC mrea moe pruiti redoslijed i kontrolu greaka.

Paketi kod VC se prosljeuju bre.

Nema potrebe za proraunom rute kod VC.

VC je manje pouzdan u sluaju kvara na mrei: Gubitak vora gubitak svih linija.

Kod D nema uspostave veze na poetku.

D pokazuje bolje performanse ako je manji broj paketa.

D je fleksibilniji.

Usmjeravanjem kod D se moe izbjei zagueni dio mree.

27

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija paketa

Osobine koje se oekuju:

Ispravnost.
Jednostavnost.
Robusnost.
Stabilnost.
Potenost.
Optimalnost.
Efikasnost.

Usmjeravanje paketa:

Odluke o usmjeravanju se obino donose na osnovi znanja o mrei (ali ne uvijek).

Distribuirano usmjeravanje:

Centralno usmjeravanje:

vorovi koriste lokalno znanje.

Mogu skupljati znanje od susjednih vorova.
Mogu koristiti znanje od vorova na potencijalnoj ruti.
Skuplja informacije od svih vorova.

Kada se vri osvjeavanje?

Kada se obnavljaju informacije o mrei u vorovima.

Fiksno nema obnavljanja.
Promjenjivo redovita obnavljanja.

28

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija paketa

Strategije usmjeravanja:

Fiksno usmjeravanje:

Fiksno (ili statiko).

Poplavljivanje (Flooding).
Sluajno (Random).
Prilagodljivo (Adaptive).
Jedna trajna ruta za svaki par izvor - odredite.
Rute se odreuju koritenjem algoritma za odreivanjem najjeftinijeg ili najbreg puta.
Ruta ostaje fiksna dok ne doe do promjene u topologiji.

Poplavljivanje:

Ne trai ikakvo znanje o mrei.

vor alje pakete svakom susjedu.
Dolazni pakete se retransmitiraju prema svakom linku vezi osim prema dolaznom linku.
Na kraju e vjerojatno nekoliko kopija doi do odredita.
Svaki paket se jedinstveno oznaava tako da se kopije mogu odbaciti.
vorovi mogu zapamtiti ve poslane pakete .
Moe se staviti broja hopova u pakete.

29

Principi komutacije: kanala i paketa

Komutacija paketa

Poplavljivanje:
Svaka mogua ruta e biti isprobana - Vrlo robusno!

Barem jedan paket e proi minimalnom rutom.

Moe se iskoristiti za uspostavu virtualne linije.

Svi vorovi e biti posjeeni - Korisno za distribuiranje informacija.

Sluajno usmjeravanje:

vor odabere jedan odlazni put za primljeni paket.

Odabir moe biti sluajan ili round-robin.

Moe se odabrati odlazni put na temelju izrauna vjerojatnoe.

Nema potrebe za poznavanjem mree.

Ruta obino ne ispadne najkraa.

Adaptivno usmjeravanje:

Koristi se na skoro svim mreama.

Odabiri ruta se mijenjaju kako se mijenaj stanje na mrei (greke, ispadi ; zaguenje).
Trai znanje o mrei.
Odluke su kompleksnije.
Kompromis izmeu kvalitete informacija o mrei i dodatnog optereenja.
Prebrzo reagiranje moe izazvati osciliranje.
Pomae kod kontrole zaguenja.
Kompleksan sistem za realizaciju.
30

ZADAA
Proitati prva dva poglavlja knjige M. krbia,
Komutacioni sistemi str. (1 - 50)
1.

2.
3.
4.
5.

6.
7.

Koji je osnovni nedostatak komutatora s jednostrukim putem i koji komutatori

pripadaju toj skupini?
Blokirajui komutatori. Kako se izvodi eliminacija blokiranja u komutatorima?
Zato se uvode stupnjevi u komutatorima?
Dimenzionirajte neblokirajuu Clos mreu dimenzije 8x8!
Mree sa viestrukim putevima Kako se uvodi vei broj puteva u komutatore s
jednostrukim putem?
Konekcijski mod Za koje vrste veza je nuno upotrijebiti konekcijski mod?
Koja je dimenzija komutacijskih elemenata Banyan komutatora?

31

ZADAA
Zadatak za samostalan rad:

Zadata je Opa struktura Clos komutatora (Charles Clos, 1953) - simetrina arhitektura (broj ulaza
jednak broju izlaza) i broj komutatora unutarnjeg stupnja jednak broju izlaza/ulaza komutacijskog
elementa ulaznog/izlaznog stupnja

Viestupanjski komutator omoguuje smanjenje broja potrebnih komutacijskih elemenata u

odnosu na jednostupanjski komutator tipa Crossbar. Za trostupanjski komutator broj
komutacijskih elemenata iznosi: 2kN + k(N/n)^2, to je manje nego za jednostupanjski (N^2).

U skladu sa kriterijem za neblokirajuu arhitekturu potrebno je zadovoljiti:

n = (N/2)^(1/2), k > 2n 1, Broj komutacijskih elemenata 4N [(2N)^(1/2)- 1].
32

ZADAA
Zadatak 1 za samostalan rad:

Dizajnirajte trostupanjski komutator 200 x 200 (N = 200), sa k = 4 i n = 20!

Rjeenje:
U prvom stupnju potrebno je N/n = 10 Crossbar komutatora s tim da je svaki dimenzije 20 x 4.
U drugom stupnju treba biti 4 Crossbar komutatora, svaki dimenzije 10 x 10.
U treem stupnju je potrebno 10 Crossbar komutatora dimnezije 4 x 20.
Ukupni broj spojnih taaka je 2kN + k(N/n)^2, odnosno 2000 komutacijskih elemenata.
Jednostupanjski komutator bi sadravao 40000 komutacijskih elemenata, a zadani trostupanjski
svega 5% od tog iznosa.

33

ZADAA
Zadatak 2 za samostalan rad:

Redizajnirajte prethodni trostupanjski komutator dimenzije 200 x 200, primjenjujui Clos-ov

kriterij za minimalni broj spojnih taaka (komutacijskih elemenata)!
Rjeenje:
Uzimamo da je n = (200/2)^(1/2), pri emu izlazi za n = 10.
Izraunamo k = 2n 1 = 19.
U prvom stupnju biti e 200/10 = 20 Crossbar komutatora, dimenzije 10 x 19 spojnih
taaka.
U drugom stupnju e biti 19 Crossbar komutatora dimenzije 10 x 10 spojnih taaka. U
treem stupnju biti e potrebno 20 Crossbar komutatora, dimenzije 19 x 10 spojnih toaka.
Ukupni broj spojnih toaka iznosi 20(10 x 19) + 19(10 x 10) + 20(19 x 10) = 9500.

34

PITANJA?

35