Ang Ilokano ay isang pangkating etniko na matatagpuan sa Ilocos Norte, Ilocos Sur, La

Union, Abra, Cagayan, Pangasinan at iba pang bahagi ng Ilocos Rehiyon. Ang mga Ilokano ay ikatlo sa
pinakamalaking pangkat etniko sa buong Pilipinas, at ikalawa sa pinakamalaki sa buong Mindanao. Kilala
ang mga Ilokano sa pagiging masipag, mapagkumbaba, at sa kanilang payak na pamumuhay. Kilala din
sila sa kanilang mga produkto at pagkain tulad ng bagoong, pinakbet, dinengdeng, sukang
Iloko, burnay at basi.
Ang salitang Ilokano ay tumutukoy din sa wika ng mga taong naninirahan sa mga nabanggit na lugar, na
nagsisilbi bilang Lingua Franca o ang pangunahing wika ng rehiyon.
"Ang akdang ito ay katiting [stub]. Tumulong sa Wikifilipino at palawakin pa ito !"
[baguhin]Sanggunian

Kintanar, Thelma B. The University of the Philippines: Cultural Dictionary for Filipinos. Quezon
City: University of the Philippines Press [and] Anvil Publishing Inc., 1996. p. 622.

ang pangkat na itob ay makikita sa mga orihinal na lalawigang iloko tulad ng ilocos sur,
ilocos norte at la union. matatagpuan din sila sa mga lalawigang kanilang pinandarayuhan
tulad ng pangasinan, nueva ecija, tarlac, zambales, nueva viscaya, abra, cagayan at isabela
at sa mga lalawigan ng visayas at mindanao. maraming iloca no ang nandarayuhan. ito ay
sanhi ng heograpiya ng rehiyon na bulubundukin, mahaba ang tag-araw at maikli ang tagulan. dahil sa heograpiya nito, likas na mahirap humanap
ng ikabubuhay sa rehiyon. gayunpaman, ang mga ilocano ay likas na masipag, malikhain at
matipid. bihasa sila sa paggawa ng sisidlan ng tubig o imbakan ng bagoong o (burnay) na
yari sa semento, buhangin at mga lalagyan ng bulaklak na yari sa luwad (paso). kilala rin
ang kumot na yari sa ilocos. ito ay tinatawag na "kumot-ilokano" (inabel). mahusay silang
magtanim ng tabako (virginia) na siya nilang pangunahing produkto. makasining din ang
mga ilocano. mula sa kanila ang epikong "biag ni lam-ang," gayundin ang "dallot" na
napakikinggan sa panahon ng pagdadalamhati. mula sa pangkat na ito galing ang dalawang
naging pangulo ng pilipinas na sina elpidio r. quirino at ferdinand . marcos.

Nangangailangan ang artikulong ito ng mga karagdagang mgapagbanggit ng

mga batayan para mapatunayan.
Mangyaring tumulong na mapabuti pa ang lathalaing ito sa pamamagitan ng pagdaragdag ngmas matibay na mga
sanggunian. Maaaring hamunin ang katotohanan at alisin ang mga kabatirang walang sanggunian. (Setyembre 2010)

Ilokano
Sinasalitang

Pilipinas

katutubo sa

Estados Unidos

Rehiyon

Hilagang Luzon

Mga katutubong

7.7 milyon, 2.3 milyon ikalawang wika =

tagapagsalita

10 milyon kabuuan; ikatlong

pinakaginagamit na wika sa
Pilipinas[1] (nawawalang petsa)

Pamilyang wika

Austronesyo

Malayo-Polinesyo

Mga wika sa Pilipinas

Mga wika sa
Hilagang Pilipinas

Mga
wika sa Hilagang Luzon

Ilokano
Sistema ng pagsulat Latin (Abakada oAlpabetong Filipino);
Sa kasaysayan, isinusulat sa Baybayin

Opisyal na katayuan

Opisyal na wika sa

Rehiyonal na wika saPilipinas

Pinangangasiwaan

Komisyon sa Wikang Filipino

(regulado) ng

Mga kodigong pangwika

ISO 639-2

ilo

ISO 639-3

ilo

Distribusyon ng Wikang Ilokano sa Pilipinas

Ang Iloko (o Iluko, maaari ring Ilokano o Ilocano) ay isa sa mga pangunahing wika ng Pilipinas. Ito
ang wikang gamit (lingua franca) ng halos kabuaan ng Hilagang Luzon lalo na sa Rehiyon ng Ilocos,
saLambak ng Cagayan at sa maraming bahagi ng Abra at Pangasinan. Marami ring mga
nagsasalita ng Iloko sa Nueva Ecija, Tarlac, Mindoro at sa ilang lalawigan sa Mindanao.
Tinatayang may mahigit 9 milyong gumagamit ng wikang Iloko sa Pilipinas.
Maraming bahagi ng mundo, kung saan nadako at namamalagi ang mgaIlokano, ang katatagpuan
din ng malaking bahagdan ng mga nagsasalita ng Iloko katulad sa mga estado
ng Hawaii at California sa Amerika.
Mga nilalaman
[itago]

1Iloko at Ilokano

2Ang Wika Ngayon

3Talasanggunian

4Mga kawing panlabas

5Mga saligan

Iloko at Ilokano[baguhin | baguhin ang batayan]

Ang katawagang "Iloko" at "Ilokano" ay walang kaibhan kung ang wikang Iloko ang tinutukoy. Ang
tanging kaibahan nito ay ang wika o salita at ang taong gumagamit ng wika o ang katutubong
nagsasalita. Karaniwang Iloko o Iluko ang tawag sa wika o salita, at Ilokano o Ilocano naman sa
mga tao.

Ang Wika Ngayon[baguhin | baguhin ang batayan]

Ang artikulo na ito ay hindi sumisipi ng anumang sanggunian o
pinagmulan. (Abril 2008)
Tumulong sa pagpaganda ng artikulo sa pagdagdag ng mga sipi sa mga makakatiwalaang pinagmulan. Ang hindi
matiyak na nilalaman ay maaaring mapagdudahan at matanggal.

Pinagdududahan ang 'di-pagpanig ng artikulong ito.

Mangyaring tingnan ang usapan. (Abril 2008)

Ang wikang Ilocano ngayon, bukod sa gamit nito bilang lingua franca ng Hilagang Luzon, ay
kinikilala rin bilang Heritage Language ng Estado ng Hawaii. Ito ay sa kadahilanang nakararami sa
mga Filipino-Americans ay may dugong Ilocano at sa kadahilanan ding marami sa mga nauna nang
sakada(mga Pilipinong nagpunta sa Amerika noong panahon ng pananakop) ay dugong Ilocano at
hindi nakapagsasalita ng Tagalog. Samakatuwid, mas nakararaming Filipino-Americans ang may
lahing Ilocano at nakapagsasalita ng Ilocano, bagamat ang mga bagong henerasyon ngayon ay
marunong kahit papano sa Tagalog.
Idagdagpa diyan na sa loob ng libu-libong taon ay napayaman pa ang bokabularyo ng wikang ito. Sa
katotohanan, tinatayang ang Iloco ang pinakamatandang wika sa Pilipinas at isa sa mga may
pinakamayamang bokabularyo. Sa katotohanan, sinasabi ng mga eksperto na ang wikang Iloco ay
may kompletong bokabularyo bago pa dumating ang mga Kastila ngunit ito'y nawala dahil sa gahum
ng wikang banyaga.
Tunay na mayaman ang wikang Iloco dahil may mga salita itong panumbas sa ibang dayuhang
salita na hindi naman natutumbasan ng Tagalog, ang kinikilalang lingua franca raw ng Pilipinas. Isa
na diyan ay ang region, na tinatawag na rehiyon ng mga Tagalog, ngunit sa mga Ilocano ay deppaar.
Sa Honululo ngayon ay may sinimulang layunin ang mga anak at kaapuapuhan ng mga naunang
sagada. Ito ay ang pagpapalawak ng salitang Ilocano at ang paghihikayat sa mga Ilocano sa
Pilipinas na ito ay gamitin at ituro sa mga anak. Nakita nilang nasa panganib ang wika dahil na rin sa

propaganda ng mga Tagalista na naglalayong patayin ang lahat ng wika sa Pilipinas liban sa
Tagalog.
Idagdag pa na ang wika ay itinuturo sa Unibersidad ng Hawaii bilang isang kurso. Wala silang kurso
para sa Tagalog. Ang Ilocano ang tanging Wika sa Pilipinas na kinikilala bilang Heritage Language
sa Hawaii.
Tinataya ring may humigit-kumulang na 20 milyon native speakers ang Ilocano sa buong mundo.

Talasanggunian[baguhin | baguhin ang batayan]

1.

Jump up Philippine Census, 2000. Table 11. Household Population by Ethnicity, Sex and
Region: 2000

Ang kultura o kalinangan sa pangkalahatan ay tumutukoy sa aktibidad ng sangkatauhan. Sa isang payak

na kahulugan, ito ang "kaparaanan ng mga tao sa buhay", ibig sabihin ang paraan kung paano gawin ang
mga bagay-bagay. Iba't iba ang kahulugan ng kultura na sumasalamin sa iba't ibang mga teoriya sa
kaunawaan, o sukatan sa pagpapahalaga, sa aktibidad ng sangkatauhan. Sa iba, ito ang kuro o opinyon
ng buong lipunan, na maaaring makita sa kanilang mga salita, aklat at mga sinulat, relihiyon, musika,
pananamit, pagluluto, at iba pa. Makikita ang 164 kahulugan ng "kultura" sa isang talaan sa Culture: A
Critical Review of Concepts and Definitions[1] (Kultura: Isang Mapanuring Pagrepaso ng mga Konsepto
at Kahulugan) nina Alfred Kroeber at Clyde Kluckhohn na nilimbag noong 1952.

Mga nilalaman [itago]

1

Pinagmulan

Etimolohiya

Mga sanggunian

Pinagmulan[baguhin | baguhin ang batayan]

Ang salitang kultura ay hinango mula sa wikang Latin: na cultura na may literal na kahulugang
"kultibasyon" o "paglilinang".[2] Ang kalinangan ay isang katagang may maraming iba't ibang
magkakaugnay na mga kahulugan. Subalit, ang salitang ito ay pinaka pangkaraniwang ginagamit sa
tatlong payak na mga diwa:

Ang pagkakaroon ng matanging panlasa sa mga pinong sining at araling pantao, at tinatawag ding
mataas na kalinangan
Isang binuong huwaran ng kaalaman, paniniwala, at ugali ng tao na nakabatay sa kakayahan para sa
masagisag na pag-iisip at pagkatutuo ng pakikipagkapwa
Isang pangkat ng pinagsasaluhang mga ugali, pagpapahalaga, mga layunin, at mga gawain na
nagbibigay ng katangian sa isang institusyon o panimulaan, organisasyon, o pangkat.
Nang unang lumitaw ang konsepto o diwa noong ika-18 at ika-19 daantaon sa Europa, may pahiwatig ito
bilang isang proseso ng paglilinang ng halaman o pagpapainam, katulad ng agrikultura o hortikultura.
Noong ika-19 daantaon, ito ay naging tumutukoy muna sa pag-inam o pagpino o pagdalisay ng isang
indibidwal, natatangi na sa pamamagitan ng edukasyon, at pagkaraan ay tumukoy na sa
pagsasakatuparan ng nasyonalismo, katulad ng mga adhikain o mga mithiing pambansa. Noong
kalagitnaan ng ika-19 daantaon, ilang mga siyentipiko ang gumamit sa katagang "kultura" upang tukuyin
ang isang pandaigdigang kakayahan ng tao. Para kay Georg Simmel, isang sosyologong Aleman na hindi
positibista, ang kalinangan ay tumutukoy sa "ang paglilinang ng mga indibidwal sa pamamagitan ng
ahensiya ng panlabas na mga anyo na dumaan sa obhetipikasyon sa loob ng kurso ng kasaysayan".[3]

Noong ika-20 daantaon, umahon ang "kalinangan" bilang isang diwa na nakapagitna o naging
pangunahin sa larangan ng antropolohiya, na nagsasangkot ng lahat ng mga kababalaghan o
penomenong pantao na hindi puro mga kinalabasan ng henetika ng tao. Katulad ito ng katagang "kultura"
sa antropolohiyang Amerikano na may dalawang kahulugan: (1) ang umunlad na kakahayan ng tao
upang uri-uriin at katawanin ang mga karanasan sa pamamagitan ng mga sagisag, at gumalaw na may
imahinasyon at malikhain; at (2) ang namumukod-tanging mga kaparaanan ng tao na namumuhay sa
iba't ibang mga bahagi ng mundo na nag-uri at kumatawan sa kanilang mga karanasan, at kumilos na
ayon sa pagiging malikhain nila. Pagkalipas ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ang katawagan ay
naging napakahalaga, bagaman mayroong dalawang magkaibang mga kahulugan, sa ibang mga
disiplinang katulad ng araling pangkalinangan, sikolohiyang organisasyonal, ang sosyolohiya ng
kalinangan at araling pampamamahala.

Etimolohiya[baguhin | baguhin ang batayan]

Ang etimolohiya ng makabagong katagang "kultura" ay may simulaing klasikal. Sa wikang Ingles, ang
salitang "kultura" ay ibinatay sa isang katagang ginamit ni Cicero, mula sa kanyang Tusculanae
Disputationes (Tuskulanong Pagmamatuwiran), kung saan siya nagsulat ng paglilinang ng kaluluwa o
"cultura animi", kung kaya't gumamit ng isang metapor na pang-agrikultura upang ilarawan ang pag-unlad
ng isang kaluluwang makapilosopiya, na naunawaan sa teolohiya bilang isang nag-iisang likas at
pinakamataas na maaaring adhikain para sa kaunlarang pantao. Ginamit ni Samuel Pufendorf ang
talinghagang ito sa isang makabagong diwa, na may kahalintulad na kahulugan, ngunit hindi na hinihinala
na ang pilosopiya ang likas na perpeksiyon ng tao. Ang paggamit na ito ni Pufendorf, at ng iba pang
maraming mga manunulat pagkaraan niya, ay may ganitong pagpapaliwanag: na ang kalinangan ay
"tumutukoy sa lahat ng mga paraan na ginagamit ng tao upang mapagtagumapayan ang kanilang
simulain may barbarismo, at sa pamamagitan ng katalinuhan, karunungan, at kasanayan, ay maging
talagang tao".[4]

Ayon sa paglalarawan ni Velkley[4]:

Ang katagang "kalinangan," na sa simula ay nangangahulugang paglilinang ng kaluluwa o isipan, ay

nagkamit ng karamihan sa makabagong mga kahulugan nito sa bandang huli magmula sa mga sulatin ng
mga mapag-isip na Aleman noong ika-18 daantaon, na sa samu't saring mga antas ay nagpaunlad sa
kritisimo ni Rousseau ng modernong liberalismo at Pagpapaliwanag. Kaya't may pagkakaiba sa pagitan
ng "kultura" at "kabihasnan" mula sa mga may-akdang ito, kahit na ipinadarama bilang ganyan. Ang
dalawang pangunahing mga kahulugan ng kalinangan ay lumitaw magmula sa kapanahunang ito: ang
kalinangan bilang isang espiritu ng taumbayan na may natatanging katauhan; at ang kultura bilang
paglilinang na papaloob o papunta sa loob ng sarili, o paglilinang ng indibidwalismong malaya. Ang unang
kahulugan ay nangingibabaw sa pangkasalukuyang paggamit ng katagang "kultura", bagaman ang
pangalawa ay may ginaganapan pa rin na isang malaking gampanin sa naiisip natin bilang kung ano ang
dapat makamtan ng kalinangan: ang buong "pagpapadama" ng pagkanatatangi ng "totoo" o "tunay" na
sarili.

Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang batayan]

Jump up Kroeber, A. L. and C. Kluckhohn, 1952. Culture: A Critical Review of Concepts and Definitions.
Jump up Harper, Douglas (2001). Online Etymology Dictionary
Jump up Levine, Donald (patnugot) 'Simmel: On individuality and social forms' Chicago University
Press, 1971. pahina 6.
Jump up to: 4.0 4.1 Velkley, Richard (2002). "The Tension in the Beautiful: On Culture and Civilization in
Rousseau and German Philosophy". Being after Rousseau: Philosophy and Culture in Question. The
University of Chicago Press. pp. 1130

lan lamang sa tradisyon ng mga ilokano ay ang pagsasayaw ng tadek o mas kilala sa tawag na folk
dance ng mga ilokano ipinapakita dito ng mga ilokano ang pagiging mailkhain sa kasuotan sa mga
lalaki nakasuot sila ng bahag sa kanilang pang ibaba sa pang taas naman nila ay sarong sa mga
babae naman ay saya sa pang ibaba ay saya at sa pang itaas naman ay isang malaking tela
pinupulipot sa kanilang katawan. Ewannnnnnnnnn

Tagalog news: Pasyon, kaugalian ng mga Ilokano na di

nawawala sa Kwaresma Archishop Salgado

Philippine Information Agency

posted 6-Apr-2012
0 comments

Ang lekssio o pasyon na umaalingawngaw sa simbahan, kapilya, radyo at tahanan sa panahon ng

Semana Santa, ay bahagi ng kultura at tradisyon ng mga Ilokano para mapaigting ang

pananampalataya na hindi mapawi kahit sa modernong panahon.

Ito ang binigyang-diin ni Archbishop Ernesto Salgado ng Archdiocese of Nuea Segovia sa Heritage
City sa kanyang banal na mensahe ng Kwaresma sa mga deboto sa Palasyo na napakinggan sa
mga himpilan ng radyo sa Ilocos Sur.
May mga turista na kumukuha ng tape sa mga nagleleksyo para mapreserba nila pagbalik nila sa
Amerika, sinabi ng Arsobispo kaya pati sa St. Paul Metropolitan Cathedral naikabit pa ang sound
system para mapakinggan ang mga Pasyong Ilokano sa Huwebes Santo at Biyernes Santo.
Bilang pagpreserba at pagtaguyod ng pamahalaang probinsyal sa tradisyong leksio, naglulunsad pa
ng paligsahan sa mga beterano at baguhang pumapasyon para mapili at maparangalan ang mga
matitinik na idinadaing ang paghihirap at kamatayan ni Hesukristo sa Mahal na Araw.
Sa bayan ng Bantay at dating Ciudad Fernandina, na itinuturing na World Heritage Site ng
UNESCO, galing ang mga mahuhusay na pumapasyon, ilan pa sa kanila ang bulag at matatanda
na, na hanggang ngayon ipinapamalas pa ang kanilang namanang talento sa mga mamamayan at
turista.
Sa mensahe ni Archbbishop Salgado, tubong Sta. Cruz sa probinsiya ng Ilocos Sur at dating Obispo
sa Ilocos Norte, hinikayat niya ang mga Katoliko na hugasan ang kanilang mga kasalanan at
maghari ang pagmamahal sa bawat puso ng mga mamamayan.
(JCR/BPP-PIA 1 Ilocos Sur)

UNA AT IKALAWANG WIKA NG MGA ILOKANO

Ang pananaliksik na ito ay nakatuon sa pagkatuto ng tagalog ng isang taal
na Ilocano. Nagkakaroon ng karagdagang impormasyon ukol sa mga tradisyon ,
paniniwala at kaugalian ng mga Ilocano , nagkakaroon din ng talasalitaan na
nagbukas sa aming kaisipan at dumagdag sa kaalaman.
Ang mga Ilocano ay may mga nakaugalian na, kung saan parte na ng
kanilang buhay. Halimbawa sa kanilang pang-araw-araw na pagdulog sa mesa ,
hindi nawawala ang bagoong na kanilang ginagawang pampalasa lalo na sa
lutong gulay.Isang kaugaliang hindi nawawala sa kanila.
Nasa tradisyon naman nila na sa pamamanhikan ay nagbibigay ng kaukulang
dote ang lalaki sa magulang ng babae, upang sa darating na panahonkung sila man
ay magkapamilya,ito ang kanilang panimula o puhunan.At kung sa pagkakasal na,
ang babae ay nakatalukbong ng puting tela na sakay sa tinatawag na kanga o
paragos na hila ng kalabaw.
Sa kanila namang paniniwala ay dapat na ang lahat ng kamag-anak ng
namatayan ay kailangang magtali ng putting tela sa noo upang pagbibigay galang
sa namatay at ang kaluluwa niya ay magtungo sa langit.

Sa karagdagang impormasyon, may mga salitang hindi na karaniwang

ginagamit at unti- unti nang namamatay. Hindi rin nila naiisalin ang kanilang wika sa
kanilang mga anak sapagkat sa kagustuhan nila na makasabay sa wikain ng
kanilang nakakasalimuha.
Sa pagpapatuloy ng pananaliksik tungkol sa wika ng Ilocano at mga
impormasyon ukol dito ay kahit ang kinapanayam ay may mga nakalimutan na at
hindi na naiisagawa, tulad ng pagpapasyon at iba pa. Narito ang ilang mga salitang
Ilocano na salin sa Filipino.

KABANATAIII
DISKUSYON A. Tradisyon sa patay ng mga Ilokano bago an ika-21 dantaon1. Mula pagkamatay
hanggang burol
Intinuturing ng mga Ilokanoa ng kamatayan bilang natural na bahagi ng buhay ng
isangtao. Ang
gasat
o tadhana ng tinutukoy nilang dahilan sa likod na ito at isang kaganapang
hindin i l a m a a a r i n g p i g i l a n . I s i n a s a i s i p n a l a m a n g n g m g a I l o k a n o n
a i t o a y m a n g y a y a r i r i n kaninuman. Dahil dito madali nilang natatanggap ang
kamatayan ng mahal sa buhay kahit namasakit
4.
Ilan sa kanilang mga paniniwala ukol sa pagkamatay ay ang pagkakaugnay nito sa
mgasupernatural na mga elemento gaya ng mga espiritu, aswang at mga
mangkukulam. Dahil dito,una muna nilang isinasangguni ang karamdaman sa mga
albularyo na may kaaalaman ukol samga espiritu at paggamot gamit ang mga herbal
na mga halaman. May mga pangitain rin angmga Ilokano kung may malapit nang
yumao sa kanilang mga mahal sa buhay. Ilan dito ay anghindi normal na pagkilos ng
mga insekto, pag-aligidd ng isang itim na paru-paro sa gbi o kung may eklips.
5
May ilan naman na naniniwalang kapag nanaginip ka na nakawala ng ng sumbreroo kaya'y
bagang ay masamang pangitain.
6
Kung nalalapit na ang kamatayan, nagsisimula nang magdasal ng 'Hesus, Maria y Joseph'ang
isang matandang babae malapit na tainga hanggang sa ito ay malagutan ng hininga.
7
Ito ayisinasagawa upang masiguradong mapatatawaad ag tatanggapin ng Diyos ang kaluluwa sa
langit.May iilan ding naglalayag ng niyog s ailalim ng higaan upang marinig na mga
nabubuhayang pagtatalo sa pagitan ng dimonyo at anghel. 8 Sa masidhing pagbuhos ng
luha ng mga malalapitng kamag-anak nalalaman ng mga kapit-bahay ang kinasapitan
ng kanilang kanayon. Pormal
nang ipinahahayag ang pagyao sa pamamagitan ng

atong
o ang pagsusunog ng isang pirasong k a h o y s a t a p a t n g b a h a y n g n a m a t a y a n .
A n g u s o k n i t o a y n a g s a s a b i k u n g a n g k a l u l u w a a y pupunta sa langit.
MGASANGGUNIAN
1
Jocano, F. Landa.
The Ilocanos: An Ethnography of Family and Community Life in the Ilocos Region.
Quezon City: Asian Center, 1982.
2
Jocano, F. Landa.
The Ilocanos: An Ethnography of Family and Community Life in the Ilocos Region.
Quezon City: Asian Center, 1982.
3
Amano, Teresita, et. al. Wedding, Pregnancy Child Bearing, and Burial Beliefs and Practices.
Ladaoan: The Ilokos and the Ilokanos.
Comp. The Exectuive Committee. Manila: Casa Linda,1977. 95-100.
4
Jocano, 174-175.
5
Jocano, 176.
6
Anima, Nid.
Childbirth and Burial Practices among Philippine Tribes
(Quezon City: Omar Publication, 1978).
7
Amano, Teresa, et. al. Wedding, Pregnancy, Child Bearing, And Burial Beliefs and Practices