CMYK

E PËRDITSHME
E PAVARUR
Adresa: Rruga
“Medar Shtylla ”,
Shtylla”,
DITA
Drejtor: qendra e biznesit
Mësim i unifikuar për
FAHRI BALLIU
Kryeredaktor:
Tel: 04/2321364,
Tel: 04/232136
04/2321366
Fax:04/2321365,
6, të gjithë shqiptarët në Ballkan
ILIR NIKOLLA Tiranë Shqiptarët e Maqedonisë mirëpresin nismën e kryeministrit
Nr. 153 (4218)
E-mail: Berisha për një mësim me tekste të unifikuara për të gjithë
info@gazeta55.net,
Viti XIV i botimit gazeta55mail@ shqiptarët e rajonit. Ka ende probleme logjistike,
(numri i parë doli yahoo.com, por perspektiva e teksteve të njëjta duket e pakthyeshme
më 18.10.1997) Internet:
Përfaqësuesit e shqiptarëve në Maqedoni me një dozë rezerve kanë mbështe-
E diel, www .gazeta55.al
www.gazeta55.al
tur nismën e Kryeministrit Sali Berisha që shqiptarët nga Shqipëria, Kosova dhe
Çmimi 30 lekë
6 qershor 2010 Greqi 1,5 EURO
Maqedonia të mësojnë me tekste të unifikuara shkollore.
Në fund të majit në Tiranë u mbajt takimi i kryeministrit shqiptar Sali Ber

Rama në bazën socialiste: “Mëshirë!”

Turi i kapitullimit s’fshihet
dot me pazaret e Edvinit
për shitjen e bashkive e të
komunave në zgjedhjet e
ardhshme vendore. Thirrja
për mëshirë ka mbërritur
dje në Elbasan dhe Korçë,
por kjo është shndërruar
në një luftë civile, në prag
të fshesës që pritet të
ndodhë në kryesinë e PS-
së. Pas grevës, në
strukturat e majta ka rënë
mjerimi dhe është shumë e
vështirë që debati i
brendshëm të mbulohet
me premtimet se herën
tjetër nuk do të ketë
dështim elektoral
NË BRENDËSI
“PS, aksion politik
të dështuar për
POLITIKË
Idealet e lirisë dhe fjalës,
aspirata e pandryshueshme e Berishës
Kryeministri flet në Berlin,
në një forum debati për
çështjet e globalizmit dhe
të sigurisë, lidhur me
reformat e Shqipërisë,
duke përmendur se një vit
më parë vendi zhvilloi
zgjedhjet më të mira në
histori dhe kjo si rezultat i
forcimit të shtetit ligjor
Botimi më i ri i Shtëpisë Botuese “55”
SUPLEMENTI “LETRAT”15-23
3 REDAKSIONALE
Apeli
brendasocialist:
“Dashamir Peza,
lar go Ramën ose
largo
hap shtëpinë”
Nuk ka njeri në Shqipëri që
ta konsiderojë “normale” faktin
që lideri i opozitës shqiptare, kry-
etari i Bashkisë Tiranë, bash prej
10 vitesh, dhe njëherësh, kryetari
i PS që prej vitesh, të mos ketë
shtëpi të deklaruar as në deklar-
imin e pasurisë, por të strehohet
falas tek shtëpia në fshat e
“mikut” të tij intim deputet,
Dashamir Peza. Sa i lezetshëm
është Rama dhe shokët e tij: vetë
jeton në vilë në mes të gjelbërimit
të Pezës, kurse bashkëqytetarët i
ka betonizuar të gjithë. Bile para
do kohësh doli në dritë abuzimi
FORUM
Përsiatje

BIOLETRA
bllokimin e vizave” Nga Dr.
Sabri HAMITI
filozofik
filozofikee
Zëvendëskryeministri dhe
Ministri i Punëve të Jashtme Ilir
mbi shoqërinë
Meta në një intervistë televizive
për emisionin “Log” të gazetarit
e kkontrollit
ontrollit
Artur Kopani në TVSH Shkrimi i Jetës – Jeta e Shkrimit Nga Zhilë Dëlëze
dhe Mishel Fuko
Paralizë totale
ivarit Tregimi ar gëtues, një
argëtues,
Kam vetëm liri metafizike.

e trafikut në Masakra e TTivarit Edhe nëse të shkruarit mos qoftë

krejtësisht metafizik, më duhet të

krijim alla amerikan

kryeqytet, Edi
Rama vazhdon
talljen me qytetarët
Radhë të gjata automjetesh
janë shënuar edhe dje në të
gjitha rrugët hyrëse të kryeqy-
tetit, për në sheshin qendror
“Skënderbej”, i bllokuar prej 3
ditësh
Tregim nga Gani Mehmetaj
I sheh këto kodra të zhveshura? Me pyeta
papritmas fqinji im Taliderisa po ktheheshim nga
Ulqini duke kaluar nëpër Tivar me makinën e tij
të vogël. Ishim unë dhe ai. Shikova kodrat të cilat
sigurisht i kisha pa edhe më herët por nuk me
kishin bërë përshtypje. Kodra të zhveshura, të
mërzitshme që nuk thoshin asgjë, prandaj nuk
me kujtoheshin me asgjë të veçantë. Rrudha më
krah, nuk dija ç’t’i thosha. Ai nuk priti gjatë
pranoj përmasën e tij ezoterike,
ekzistencën e frymës së mister-
shme që thyen barrierën thuaj të
Nuk pretendoj aspak t’ju rrëfej ndonjë histori pakapërcyeshme të mbajtjes Filo-
ashtu siç duhet rrëfyer. Thjesht pretendoj të di se zofi francez Mishel Fuko e ka ven-
si duhet rrëfyer një histori, sepse kam qenë i sho- dosur lindjen dhe zhvillimin e
qëruar përditë me ekspertët e rrëfimtarëve të his- shoqërive disiplinore në Perëndim
torive prej shumë vitesh. në shekujt XVI-të dhe XIX-të; ato
Ka shumë lloje historish, por vetëm njëra prej arrijnë kulmin e tyre në fillim të
shekullit XX-të duke patur si
tyre është e vështirë – ajo argëtuesja.
veçori të funksionimit organiz-
Do të shkruaj gjatë për këtë. Tregimi argëtues
imin e mjediseve të mëdha të mby

Shkolla 12-vjeçare jopublike

Shkolla që sfidon të ardhmen Motorgjeneratore - Motore te fuqive te ndryshme - Materiale Elektrike

REGJISTRIMET FILLUAN
UPS - Radrizatore - Invertera - Transformatore - Filtra dhe Lubrifikante
Centrale Hidrike dhe Termike

Kontakto: 0692099430; 0692076801 tel. +355 4 22 74 500

www.amadeus-al.com fax.+355 4 22 24 279 Our energy working for you.
E diel, 6 qershor 2010 55 1
 POLITIKE
Kontaktoni në politikë@gazeta55.net

Ministria e Financave përgënjeshtron PS-në

Të ardhurat e 5 mujorit,
15 përqind më të larta
Edi Rama në bazën
se e njëjta periudhë
e një viti më parë
Zëvendësministri i Financave, Nezir Haldeda, kon-
socialiste: “Mëshirë!”
sideroi dje si të pavërteta pretendimet e kreut të Turi i kapitullimit s’fshihet dot me pazaret e Edvinit për shitjen e bashkive e të komunave në
opozitës në lidhje me situatën ekonomike në vend. zgjedhjet e ardhshme vendore. Thirrja për mëshirë ka mbërritur dje në Elbasan dhe Korçë, por
“Disa nga treguesit realë të ekonomisë shqiptare, Edi
Rama kërkon t’i nxije, të ndryshojë në opinionin pub- kjo është shndërruar në një luftë civile, në prag të fshesës që pritet të ndodhë në kryesinë e PS-
lik realitetin dhe të përcjellë tek ta krizën që ekziston së. Pas grevës, në strukturat e majta ka rënë mjerimi dhe është shumë e vështirë që debati i
tek opozita dhe kreu i saj”, u shpreh zëvendësminis-
tri i Financave. Në bazë të të dhënave më të fundit të brendshëm të mbulohet me premtimet se herën tjetër nuk do të ketë dështim elektoral

K
ekonomisë shqiptare, Haldeda konfirmoi se duke kra-
ryetari i Partisë
hasuar muajin maj 2010 me muajin Maj 2009 volu-
Socialiste Edi
met janë: 4.1 miliard lekë dhe 3.7 miliard lekë ose
Rama ka hum-
10.3 për qind me shume se i njëjti muaj i vitit të
bur qetësinë, teksa pas
kaluar. Importet gjithsej: Në Maj 2010 janë 33.3 mil-
grevës dhe protestave, ka
iard lekë, ne Maj 2009 janë 32.5 miliard lekë ose 2.5
vijuar një tur takimesh në
për qind me shumë. Të ardhurat nga importet: Maj
disa prej qyteteve kryesore
2010 janë 10.2 miliard lekë, Maj 2009 janë 8.8 mil-
të vendit, por këtë herë jo
iard lekë ose 15.3 për qind më shumë, ose 3 për qind
për thithjen e mbësh-
më shumë se programi”, u shpreh zëvendësministri
tetësve, por për qetësimin
Haldeda.
e bazës socialiste, pas kon-
Ai nënvizoi se shifrat e dhëna janë transparente
frontimeve disa ditore, si
dhe se vijnë nga institucione të specializuara dhe të
pasojë e aksioneve të dësh-
certifikuara të fushës. “Për sa i përket pretendimeve
tuara dhe mos nxjerrja e
për rëndimin e ekonomisë së familjeve shqiptare nga
përgjegjësve. Në këtë at-
disa ndryshime të bëra së fundi në ligjin ‘Për Akci-
mosferë aspak premtuese
zat’, theksoj se këto pretendime janë të pabaza pasi
dhe që rrezikon seriozisht
jo vetëm që nuk prekin jetën e qytetarëve por përkun-
mbijetesën e tij politike,
drazi ndryshimi i ligjit “Për Akcizat” reflekton disa
Edi Ramës i duhet një punë
ulje në disa produkteve që janë pjesë e konsumit famil-
e fortë bindëse, për të me mungesë të qartë emo- Blushin se i ka krijuar gazhimet për zgjedhjet e
jar. Gjithashtu këto ndryshime kanë synim të mbrojnë
shmangur reprezaljet, por cioni, ka krijuar një ngërç pështjellim në radhët e ba- ardhshme vendore, pasi
jetën dhe ambientin e qytetarëve, kjo tregohet tek
edhe aktet e sabotazhit nga të brendshëm në PS, sa zës socialiste në qarkun e ende s’ka përfunduar aksio-
ndryshimet që u janë bërë akcizave të disa produk-
ana e anëtarësisë socialiste. nuk dihet se cili do jetë fati Korçës. Trazimi i ujërave të ni i kutive.
teve me përmbajtje kimike dhe të përdorura. Këto ndry-
Asnjë prej degëve lokale të politik i kryetarit, i cili politikës së re të Edvin Lakuriqi i socialistëve
shime janë në përputhje të plotë me përafrimin e legjis-
Partisë Socialiste, nuk ka qëndron në krye, duke sh- Ramës, tashmë është pran- duket se nuk ka ndërmend
lacionit tonë me atë europian si dhe rritin konku-
në plan të njohë dështimin kelur statutin dhe dhunu- uar zyrtarisht, duke u për- të ndalë grahmat e lodhura
rueshmërinë në rajon”, deklaroi zëvendësministri
e ylberistit, pasi më parë ata ar mendimin kritik. shkallëzuar në kërcitje të të politikës boshe, për hapjen
Haldeda.
duan ndëshkimin e tij, Në këto kushte komple- brendshme, e cila sipas e kutive të votimit dhe çuar-
Lidhur me ndryshimet e bëra në kuadrin rregullator
duke e konsideruar gjithç- ksesh, Edvini është zënë logjikës më normale, mbër- jen e vendit drejt një desta-
fiskal, zëvendësministri i Financave, vuri në dukje se
ka të improvizuar deri tani, ngushtë dhe po vijon uljet rin deri te rrëzimi i kultit bilizimi politik, tipike me
“kanë pasur në bazë filozofinë pro-biznes”. “Nuk është
si një tekë që s’ka pasur as gjunjë më gjunjë me bazën e të pasanikëve, por pa ide lëvizjet maoiste, për rrëm-
e tepër t’i përsërisim uljen me 2.5 herë të tatimit mbi
vizion dhe as baza të mirë- acaruar, për t’i bindur ata se dhe ideologji në drejtimin bimin e pushtetit me dhunë
fitimin, uljen me 2.3 herë të tatimit mbi të ardhurat,
fillta, për jetë gjatësinë e “beteja”, nuk ka përfunduar e opozitës. Pas vizitës në dhe revolucion popullor. Por,
uljen 2 herë të taksës e punës, hoqëm 26 taksa naciona-
saj dhe finalizimin me suk- dhe se e drejta e tyre është Berat të një dite më parë, fillimisht ai duhet t’i kërkojë
le dhe të tjera ndërhyrje ligjore që kanë qenë të
ses. tek ato kuti të mbyllura. Edvini u ndal me urgjencë falje bazës socialiste, për tu-
nevojshme për të siguruar stabilitet makro ekonomik,
Kësisoj, kjo linjë e dy- Ky ka qenë edhe epilogu të qytetin e Korçës, ku ftoi bimet e dështuara, protestat
rritje të vazhdueshme ekonomike dhe përafrim të legjis-
shimtë e ndikuar nga një i radhës i ylberistit, madje qytetarët që të lenë mën- e mashtruara dhe greva jo
lacionit tonë me atë të BE”, vuri në dukje zëvendësmin-
farë “qetësie vrasëse” dhe duke akuzuar edhe Ben janë partinë dhe an- transparente.
istri Financave, Nezir Haldeda.

Shifrat e eksporteve:
Eksportet e mallrave shqiptare për 5 mujorin e vitit
të vazhdim janë 821 mijë ton mallra të vlerësuar në 30.2
miliard lekë. E njëjta periudhë e vitit të kaluar është
463 mijë ton ose 11.6 miliard lekë. Ku reflektohet një
rritje prej mbi 77 për qind në volum dhe 2.6 herë më
shumë në lekë.
Eksporti i energjisë elektrike
Për 5 mujorin e vitit 2010 është 7.6 miliard lekë,
krahasuar më 1.2 miliard lekë të të njëjtës periudhë të
vitit të kaluar ose 6.3 herë më shumë.
Ri-eksportimet (prodhimet e manifakturës)
Për 5 mujori 2010 është 106 mijë ton vlerësuar në
35 miliard lekë, e njëjta periudhë e vitit të kaluar kishte
volumin 45.9 mijë ton e vlerësuar në 26.5 miliard lekë,
ku duket një rritje prej 2.3 herë në volum dhe 1.3 herë
në lekë.
Totali i eksporteve gjithsej
Për 5 mujorin e këtij viti llogaritet 72.8 miliard lekë,
kur 5 mujori i vitit të kaluar ishte 39.3 miliard lekë
duke demonstruar një rritje prej 85 për qind.
Paralizë totale e trafikut në kryeqytet,
Edi Rama vazhdon talljen me qytetarët
Radhë të gjata automjetesh janë shënuar edhe dje në të gjitha rrugët hyrëse të kryeqytetit, për në sheshin
qendror “Skënderbej”, i bllokuar prej 3 ditësh. Tashmë është e qartë se ky tmerr do vazhdojë për ditë e
muaj të tëra, për sa kohë institucioni kryesor, bashkia, nuk ka asnjë projekt për menaxhimin e trafikut
Për të tretën ditë me radhë bashkia e Tiranës vijon Sorollatjet për shkak të devijimit të lëvizjes dhe qën-
eksperimentin absurd të bllokimit të trafikut në qendër drimi i gjatë në radhët e pafundme të makinave në trafik,
ka shtuar sasinë e karburantit që konsumojnë automje-
të kryeqytetit, duke e devijuar atë në disa rrugica të
ngushta të disa prej lagjeve të metropolit. tet e tyre dhe që me rritjen e çmimit të naftës dhe ben-
Edhe gjatë ditës së djeshme është përsëritur i njëjti zinës, i ka vendosur në vështirësi financat e familjeve të
skenar, ku drejtueseve të automjeteve iu janë dashur me kryeqytetasve. E në këtë zallamahi kryeqytetase, ner-
dhjetëra minuta për të përshkuar vetëm pak metra rrugë. vozizmi sa vjen e rritet mes drejtuesve të automjeteve.
Dhe kjo për shkak se eksperimenti i bashkisë për der- “Statistikat” flasin për shtim të sherreve momentale mes
drejtueseve të automjeteve, të cilët nga ngarkesa e mad-
dhjen e gjithë trafikut të rrugëve hyrëse për në sheshin
“Skënderbej”, vetëm në rrugën që lidh Bankën e Sh- he psikologjike e krijuar nga pamundësia e lëvizjes nor-
qipërisë me Gjykatën e Lartë vazhdon prej 4 ditësh. male me makinë, i shfryjnë nervat e tyre tek njëri-tjetri.
Qytetarët ankohen se përveç lodhjes mendore e stresit Trafiku i rënduar në këto akse jo vetëm që ka bllokuar
të krijuar nga kaosi i lëvizjes në çdo orë të ditës nëpër totalisht lëvizjen e automjeteve, por dhe lëvizjen nor-
rrugët e kryeqytetit, po përballen dhe me vështirësi male të kalimtarëve të cilët e kanë të pamundur të kalojnë
nga njëri trotuar në tjetri.
ekonomike.

2 55 E diel, 6 qershor 2010

 POLITIKE
Kontaktoni në politikë@gazeta55.net

Vlerëson deputeti italian i Popullit të Lirisë, Renato F

Popullit arina
Farina Reagimi, PD

Shqipëria ndryshime rrënjësore, duhet ndihmuar në rrugën drejt BE-së Trillimet e Edvin 2K
“Zgjedhjet, edhe më të mira se në disa vende të BE-së” dhe bllokmenëve të
Deputeti i “PDL-së”, dhe anëtari i Asamblesë Parlamentare të Këshillit të
Europës, Renato Farina, tha dje, në një intervistë për mediat se “Shqipëria
deligjitimon organizmat demokratike”, tha Farina, ndërsa u shpreh optimist se
“mund të gjendet një zgjidhje”. rinj, reliket e të
shkuarës totalitare
duhet ndihmuar në rrugën e saj drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian, Në vizitën e tij të tretë në Shqipëri, Farina vëren se “Shqipëria është një vend
pasi në këtë mënyrë do të kishte edhe një paqësim më të lehtë në gjithë rajonin që po zhvillohet me shpejtësi”. “Tashmë ka më pak kriminalitet dhe më pak krim
e Ballkanit”. rruge në krahasim me vendet e tjera evropiane edhe me qytetet e mëdha ital-
Deputeti Farina, i cili ka qenë vëzhgues në zgjedhjet e 28 qershorit në Sh- iane. Ditët e fundit janë publikuar shumë artikuj në gazetat italiane, veçanërisht PD i kundërpërgjigjet
qipëri, vlerësoi se “ato ishin zgjedhjet më të mira edhe se në disa vende të BE- në gazetën ‘La Stampa’, ku thuhej se Shqipëria është një vend që po rritet
së”. “Unë kam qenë vëzhgues i zgjedhjeve vitin e kaluar si në Shqipëri, ashtu shumë shpejt”, tha ai. deklaratave të kreut të opozitës,
edhe në Bullgari, Mal të Zi, Ukrainë e Moldavi. Niveli standard elektoral ishte Sipas deputetit italian, nuk mund të mohohet se ekziston edhe fama e kor- duke konfirmuar se Shqipëria
pozitiv në të gjitha këto shtete, por i Shqipërisë ishte i shkëlqyer, përveç proble- rupsionit sidomos në sektorin urbanistik. Megjithatë, Farina theksoi faktin se
mit të votimit familjar, i cili pranohej nga të gjitha partitë”, tha ai. është reduktuar ndjeshëm burokracia për sa i përket hapjes së një biznesi, dhe nuk vuan nga asnjë lloj krize
Për sa i përket ngërçit politik në Shqipëri, Farina i vlerëson si shumë pozitive kjo tregon që Shqipëria ka ecur përpara edhe në krahasim me Italinë në këtë dhe se ajo është vetëm në
hapat që janë bërë edhe nga Këshilli Evropian për të zgjidhur këtë problem në sektor. Imazhi i Shqipërisë në Itali është përmirësuar jashtëzakonisht, tha
Parlament. “Mendojmë se qeveria “Berisha” është një qeveri totalisht legjitime Farina, ndërsa vuri në dukje se, “fakti që nuk ka më skafe që vijnë nga psikologjinë e një karikature
për të qeverisur dhe ftojmë opozitën të hyjë në Parlament, pasi sipas eksperi- Shqipëria në Itali dhe anasjelltas, është provë e një serioziteti të madh, si politike që dramatizon
encës që kemi, refuzimi i debatit parlamentar krijon vetëm tensione sociale dhe nga ana e qeverisë ashtu edhe nga ana e popullit shqiptar”.
problemet e tij personal
në krizë të shoqërisë

Idealet e lirisë dhe fjalës, aspirata

Partia Demokratike ka reaguar zyr-
tarisht dje ndaj akuzave të kryesocial-
istit në detyrë Edi Rama, sipas të cilit
vendi po vuan nga një krizë e rëndë
politike dhe ekonomike. Përmes
zëdhënëses së saj, PD sqaron se
Rama po përpiqet t’i faturojë vendin
krizën e tij psikologjike, duke e dra-

e pandryshueshme e Berishës
matizuar këtë si ngërç shoqëror.
Sipas Partisë Demokratike nuk
mund të jetë në krizë një vend që zhvil-
lon zgjedhjet më të mira në histori dhe
merr aprovimin e kancelarive perëndi-
more për proceset e integrimit. “Edvin
Kristaq Kriza apo Edvin 2K nisi turin e
Kryeministri flet në Berlin, në një forum debati për çështjet e globalizmit dhe të sigurisë, lidhur me reformat e Shqipërisë, ri të krizës në të cilin nga mëngjesi deri
në darkë krizën e tij të thellë shpirtërore
duke përmendur se një vit më parë vendi zhvilloi zgjedhjet më të mira në histori dhe kjo si rezultat i forcimit të shtetit ligjor dhe dramën e madhe psikologjike
pasi nuk e shëroi dot me ndryshimin e
statutit sipas të cilit Kryetari i Partisë

K
ryeministri Sali Berisha
ishte folësi kryesor në
panelin e darkës, së
takimit të 27-të ndërkombëtar mbi
sigurinë globale, në Berlin, Gjermani.
Kryeministri Berisha trajtoi në fjalën
e tij përpjekjet e Shqipërisë për
anëtarësimin në NATO, çështje të
rëndësishme të sigurisë dhe bash-
këpunimit rajonal. Fillimisht, kryemi-
nistri Berisha u ndal në përpjekjet e
Shqipërisë për anëtarësimin në
NATO, duke theksuar se Plani i Vep-
rimit për Anëtarësim u kthye në udhër-
rëfyes të vërtetë dhe u bë një motiv mad-
hor për qeverinë për të punuar më
përkushtim të madh në të gjitha aspek-
tet e reformave, në mënyrë që ta meri-
tonte atë. “Kjo është filozofia ime, kjo
është në interesin më të mirë të qyteta-
rëve të Shqipërisë.
Në këta 20 vjet, Shqipëria ka treguar
se është një vend tjetër, një vend, i cili e
filloi me një pagë mesatare prej 4-7
dollarë amerikanë, tani ka një pagë
mesatare prej 260 dollarë amerikanë,
e filloi me një ekonomi totalisht të rrënu-
ar dhe tani, në vitet më të vështira të
ekonomisë botërore dhe asaj europi-
ane ka mbajtur një rritje prej 3.5 për qind
dhe këtë vit ka dyfishuar eksportet, ka
një sistem bankar plotësisht likuid, me
një raport 60 përqind midis depozitave
dhe kredive”, u shpreh kryeministri.
Berisha shfrytëzoi këtë mundësi për
t’i rishprehur falënderimet dhe mirën-
johjen për solidaritetin e ndihmën e
vendeve dhe taksapaguesve të tyre, e
një rëndësie jetësore për Shqipërinë,
për t’u përballur dhe shkëputur me të
kaluarën e saj të hidhur.
“Unë mbetem i përkushtuar ndaj
idealeve të mia të para në jetën time
politike, të cilat ishin shumë të thjeshta:
votë e lirë, fjalë e lirë”, tha Berisha.
Shefi i ekzekutivit duke four për
zgjedhjet e 28 qershorit të 2009-ës në
vend, theksoi se qeveria bëri më të
mirën për një proces të lirë dhe të nder-
shëm dhe se ato plotësuan standar-
det.
“Këto zgjedhje, ishin unike në his-
torinë e vendit tim. Ato u mbajtën në një
situatë totalisht të ndryshme, me një
teknologji totalisht të re, lista votuesish
dixhitale, pasaporta biometrike dixhitale
e karta identiteti. Unë vendosa të pra-
noj çdo propozim të opozitës dhe kisha
të drejtë. Pyetjeve të bashkëpunëtorëve
të mi, unë iu përgjigja se detyra e qever-
isë sime është t’i jap siguri të plotë
opozitës. Kështu, ne futëm një ligj plotë-
sisht konsensual, rregulla dhe instruk-
sione në këto zgjedhje dhe të drejtën e
vetos, për çdo komisioner, çdo obser-
vues. Unë jam shumë i bindur se si
qeveri duhet të bëjmë çdo gjë që t’i
japim sigurinë më të mirë opozitës. Ky
është një detyrim moral dhe ne do ta
bëjmë”, deklaroi kryeministri.
Berisha njohu gjithashtu të pranish-
mit me rrugën që ka bërë Shqipëria,
përpjekjet dhe arritjet e saj në realiz-
imin e projektit tjetër madhor, integrimin
në Bashkimin Europian. “Ne po
punojmë në një projekt të dytë mad-
hor, i cili është integrimi në BE. Gjatë
këtij viti, ka pasur shumë vendime
vendimtare për vendin tim. Pas
zgjedhjeve, ministrat e BE-së votuan
për Shqipërinë për të hapur negoci-
atat për statusin kandidat. 2284 py-
etje iu dhanë vendit tim, të cilave ne iu
përgjigjëm, ia dërguam Komisionit
Europian dhe tani po presim për vlerë-
simin e tyre. Në mes të muajit maj,
Këshilli i Komisionerëve të BE ven-
dosi të rekomandonte heqjen e vizave
për Shqipërinë. Pa dyshim, ne bëmë
çdo gjë për të përmbushur çdo stan-
dard. Dhe ky ishte gjithashtu një mo-
tiv shumë i madh për vendin tim.
Kështu, rruga jonë nuk ishte kurrë një
rrugë e lehtë dhe padyshim, nuk ka
gjasa të jetë një bulevard, por unë
mund t’ju them se është një rrugë e
sigurt, e vështirë dhe e suksesshme
dhe ne jemi të përkushtuar për ta nd-
jekur këtë rrugë”- tha Berisha.
Më tej, një vend të veçantë në fjalën
e tij, kryeministri i kushtoi bash-
këpunimit rajonal. Ai shprehu
vlerësim se për rajonin tonë, i cili ka
përballuar vështirësi të jashtëzakon-
shme në të kaluarën, një kapitull i ri
është hapur për kombet tona.
“Vendet e Ballkanit, po përpiqen
të punojnë së bashku për të ardhmen
e tyre europiane. Qeveria shqiptare ka
marrëdhënie të shkëlqyera me të
gjithë fqinjët. Pavarësia e Kosovës, ka
sjellë një kontribut të madh për paqen
dhe stabilitetin. Pas pavarësisë, Kos-
ova mbajti zgjedhjet lokale dhe lajmi më
i madh nuk ishte për fituesit, por komu-
nat e reja serbe krijuan dhe zgjodhën
drejtuesit e tyre. Qeveria ime po punon
me komunën e Gracanicës dhe ne jemi
shumë të lumtur që po i asistojmë.
Kryeministri Berisha përshëndeti
vendimin e NATO-s për t’i ofruar Bosn-
je-Hercegovinës Planin e Veprimit për
Anëtarësim, duke e vlerësuar atë një
vendim shumë dashamirës dhe të
dobishëm.
Kryeministri vlerësoi gjithashtu, se
nëpërmjet implementimit të Mar-
rëveshjeje së Ohrit, shqiptarët, si qyteta-
rë të barabartë, do të kenë respektimin
e të gjitha të drejtave.
Në përfundim të fjalës, Kryeministri
Berisha siguroi se qeveria shqiptare
është e vendosur të bëjë çdo përpjekje,
për të përmbushur kërkesat e NATO-s.
“Shqipëria, tha Kryeministri, është
duke u përpjekur për të përmbushur
detyrën e saj në Afganistan, Gjeorgji. I
premtova Sekretarit të Përgjithshëm të
NATO-s se ne do të angazhohemi për
trajnimin e forcave policore afgane, po
sigurojmë 100 bursa për studentët af-
ganë dhe do të ndërtojmë 8 shkolla atje.
Unë jam thellësisht i bindur, se mënyra
sesi NATO zgjeroi rolin e saj në misio-
net e lirisë, do të jetë një drejtim për të
ardhmen e saj gjithmonë e më shumë
globale”, përfundoi kryeministri Berisha.
Për këtë vit, ky takim trajton temën
“Siguria globale, sfidat në rritje” dhe u
organizua nga Qendra për Studime
Strategjike dhe mbështetet nga Minis-
tria gjermane e Mbrojtjes, nga Departa-
menti amerikan i Mbrojtjes, universiteti
i Tennesse, si dhe nga kompani të
mëdha si Microsoft, CISCO, Lockheed
Martin, etj..
nuk ikën kur humbet zgjedhjet përpiqet
ta shndërrojë në krizë imagjinare për
Shqipërinë dhe shoqërinë shqiptare. I
themi Edvin 2K se në krizë nuk është
një vend që zhvillon zgjedhjet më të
mira në historinë e tij, por je ti që kishe
vendosur në statutin e partisë tënde
se Kryetari që humbet zgjedhjet duhet
të largohet nga partia ndërkohë që tani
detyrohesh ta lëpish këtë pa u skuqur
fare. Në krizë nuk është një vend që në
16 Nëntor votëbesohet nga 27 minis-
trat e BE për të çelur rrugën e statusit
të kandidatit por je ti zoti Edvin 2K që
për të penguar këtë vend bojkoton Par-
lamentin për muaj të tërë. Në krizë nuk
është një vend që merr pyetësorin e
Komisionit Evropian dhe e dorëzon atë
me dinjitet të plotë pas 3 muajsh në
Bruksel, por je ti dhe grupi i bllok-
menëve të rinj që pasi i fute në parla-
ment i detyrove të qëndrojnë jashtë tij
duke besuar se me dhunë dhe forcë
do vish në pushtet”, u shpreh
zëdhënësja e PD-së. Ajo deklaroi gjith-
ashtu se nuk është në krizë një vend,
kur edhe në kulmin krizës ekonomike
botërore, vazhdon të zhvillohet dhe të
njohë dimensione të reja zhvillimi.
“Në krizë nuk është një vend që në
kulmin e tsunamit ekonomik botëror re-
alizon një rritje prej 3.5 për qind, realizon
rritjen më të madhe të rrogave dhe pen-
sioneve, realizon një prodhim të ek-
sporteve të vendit që nga 11 miliardë që
ishin në 5 mujorin e parë të vitit të kaluar
në 30 miliardë në 5 mujorin e parë të
këtij viti. Në krizë je ti dhe bllokmenët e tu
të rinj që s’dini ku të fshihni pasuritë e
grabitura e plaçkitura duke shfrytëzuar
barbarisht pushtetin që mbani. Në krizë
nuk është një vend për të cilin Komisioni
Evropian vendos heqjen e vizave por në
krizë është Edvin 2K dhe bllokmenët e
rinj që për të bllokuar këtë proces u ven-
dosën për 19 ditë rresht çadrat në bule-
vardin kryesor të Tiranës në një të ashtu-
quajtur grevë të braktisur nga shqiptarët
dhe e gjithë bota dhe e mbështetur
vetëm nga diktatori i fundit i shqiptarëve
Ramiz Alia”, deklaroi më tej zëdhënësja
e selisë blu. Ndërkaq, Partia Demokra-
tike fton shqiptarët që trillimet e mashtri-
met e Edvin Kristaq Krizës dhe grupit të
bllokmenëve të rinj ta përçmojnë si një
relikë të një të shkuare që s’kthehet më.

E diel, 6 qershor 2010 55 3

 FORUM
Kontaktoni në opinion@gazeta55.net
Apeli brendasocialist: “Dashamir
Peza, largo Ramën ose hap Shtëpinë”
Redaksionale
Nuk ka njeri në Shqipëri që ta
konsiderojë “normale” faktin që
lideri i opozitës shqiptare, kryetari
i Bashkisë Tiranë, bash prej 10
vitesh, dhe njëherësh, kryetari i PS
që prej vitesh, të mos ketë shtëpi
të deklaruar as në deklarimin e pa-
surisë, por të strehohet falas tek
shtëpia në fshat e “mikut” të tij
intim deputet, Dashamir Peza. Sa i
lezetshëm është Rama dhe shokët
e tij: vetë jeton në vilë në mes të
gjelbërimit të Pezës, kurse bash-
këqytetarët i ka betonizuar të gjithë.
Bile para do kohësh doli në dritë
abuzimi më i madh me trojet pub-
like nga Edi Rama është bërë në fa-
vor të mikut të tij të ngushtë,
Dashamir Peza. Vetëm pak metra
larg nga qendra e Tiranës dhe në
një nga zonat më të vjetra në
kryeqytet, kreu i bashkisë i dhuroi
mikut të tij rrugën e qytetarëve për
ndërtimin e një pallati
shumëkatësh. Edvin Rama i firmo-
si Dash Pezës lejen e ndërtimit mbi
rrugën “Urani Pano” dhe trotuarin
që shërbente për banorët e zonës,
të cilët tashmë duhet të kalojnë
nëpër cepat e pallatit të Dashit, për
të dalë në rrugën kryesore.
Përveç betonimit, ai provon ek-
sperimente me trafikun automobil-
istik të kryeqytetit duke i bllokuar
disa akse për arsye aspak transpar-
Mësim i unifikuar për të gjithë shqiptarët në Ballkan
Përfaqësuesit e shqiptarëve në
Maqedoni me një dozë rezerve kanë
mbështetur nismën e Kryeministrit
Sali Berisha që shqiptarët nga
Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia të
mësojnë me tekste të unifikuara
shkollore.
Në fund të majit në Tiranë u mbajt
takimi i kryeministrit shqiptar Sali
Berisha me delegacionin e Komisionit
për Arsim dhe Shkencë të Kuvendit të
Kosovës. Me këtë rast kryeminstri
Berisha ka theksuar: “Ne duhet të
shkojmë drejt teksteve të përbashkëta,
me përmbajtje të unifikuar, sepse të
vërtetat janë unike, ndërsa përgjegjësia
e shkencës është për të hequr pluhurin
e së kaluarës prej tyre. Sistemet e
arsimit të Shqipërisë dhe Kosovës
duhet të jenë të njëjta, për të arritur
aspiratat e përbashkëta në arsim”.
Kryeministri shqiptar Sali Berisha
për herë të parë këtë nismë e nxori në
pah më 8 mars të këtij viti në Tiranë,
gjatë takimit me delegacionin kosovar
për arsim të kryesuar nga ministri
Enver Hoxhaj. “Ne kemi nevojë të
kalojmë në programe dhe tekste të
përbashkëta në shumë lëndë dhe në
të gjitha nivelet e arsimit, duke filluar
nga shkollimi fillor deri në nivelin
universitar, me përmbajtje të përkthy-
era fundamentale. Kjo është një
4 55 E diel, 6 qershor 2010
ente. Mjaftohet t’i komunikojë
policisë së shtetit se do të mbyllë
këtë aks apo atë aks pa gjykuar in-
teresat e qytetarëve të Tiranës, dhe
gjithë Shqipërisë për lëvizje të lirë.
Ankesave të qytetarëve për lodhje
dhe stres mendor të kaosit të kri-
juar artificialisht u është shtuar
problemi financiar i shtimit të kon-
sumimit të karburantit gjatë qën-
drimit në trafik. Edi Rama nuk e
Shqiptarët e Maqedonisë mirëpresin nismën e kryeministrit Berisha për një
mësim me tekste të unifikuara për të gjithë shqiptarët e rajonit. Ka ende
probleme logjistike, por perspektiva e teksteve të njëjta duket e pakthyeshme
përparësi në bashkëpunimin mes
ministrive të të dy vendeve”.
Pak kohë pas takimit në Tiranë,
ministri kosavar për Arsimin Enver
Hoxhaj i përgjigjet nismës së
kryeministrit shqiptar Sali Berisha
për mësimin e unifikuar shqip. “Nuk
do të ketë unifikim të teksteve
shkollore me Shqipërinë. Kosova
është një shtet i pavarur me
sistemin e vet arsimor, ajo do të
zhvillojnë bashkëpunimin në fushën
e arsimit edhe me shtete të tjera”,
publikon shtypi shqiptar deklaratën e
ministrit kosovar Hoxhaj.
Iniciativat e Berishës kanë
ngjallur shpresat mes shqiptarëve
në Maqedoni dhe nxënësve sh-
qiptarë në këtë vend për të mësuar
nga tekstet e unifikuara, me ato të
Kosovës dhe Shqipërisë. Nuhi
Dardhishta, kryetar i Bashkimit të
Arsimtarëve Shqiptarë në Maqedoni
tha se ideja e Berishës: “Eshtë e
dobishme dhe e mirëseardhun, e
sidomos në mësimin e historisë, ku
nuk do të ketë më libra të shkruara
nga autorë të rrejshëm”. Shtypi
ka këtë problem sepse duke jetuar
në kullën e Pezës i shpëton stresit
të akumuluar për faj të vendimeve
të tij aspak transparente, dhe tmer-
rësisht arbitrare.
Sidoqoftë në 365 ditë që ka viti
diellor vetëm një ditë Edi Rama or-
ganizon një festë në banesën e tij,
çdo 16 shtator Bashkia e Tiranës
grumbullon në Pezë të rinj e pleq,
të cilët shkojnë atje të “detyruar”
shqiptar në Maqedoni transmeton
deklaratën e gjuhëtarit dhe dekanit të
Fakultetit të Albanologjik në Shkup,
Asllan Hamidi, i cili propozon:
“Formimin e një grupi ekspertësh që
do të përgatisë tekste të përbashkëta
për shqiptarët nga të tre vendet”.
Agim Poloska, profesor i gjuhës
shqipe në të njëjtin universitet, për
Dojçe Velen thekson, se angazhimi i
Sali Berishës është për t’u përshën-
detur: “Pasiqë me realizimin e kësaj
ideje shqiptarët të cilët jetojnë në
shtete të ndryshme do të mësojnë
prej librave të njëjta, me gjuhë
amtare të standardizuar dhe në këtë
mënyrë do të kontribohej më shumë
në afrimin e gjuhës shqipe me
gjuhët e tjera në rajon, në frymën e
një ideje të lashtë për formimin e
“Bashkimit Gjuhësor Ballkanik”.
Ndërsa pro-rektori në Universitetin
Shtetëror të Tetovës, Ismail Ahmedi,
shprehet: “Ideja e Sali Berishës
është shumë e volitshme, kjo është
me interes të veçantë për shqiptarët,
sepse ajo shkon së bashku me
trendet bashkëkohore të zhvillimit në
dhe këndojnë e kërcejnë rreth zjar-
rit “bubulak” partizan, duke bërë
një apoteozë të konferencës apo siç
është më mirë ta quajmë të
Mbledhjes së Pezës. Në shtëpinë
Muze Pezake, e cila qenka prishur
nga pronarët dhe rindërtuar nga
pronarët u rrethuan nga policia për
një orë. Sipas Pezës, shtëpia nga
ana e dokumentacionit është në
rregull, përveç faktit që ministrat
Evropë dhe më gjerë. Unë mendoj
se kjo nismë është edhe në frymën e
“Deklaratës së Bolonjës për funk-
sionimin e universiteteve”. Zëv-
endësministrja e Arsimit Lindita
Qazimi për nismën e mësimit shqip
të unifikuar me këtë rast përgjigjet
shumë shkurt: “Unë nuk mund të
komentoj diçka që nuk e kam
dëgjuar. Ne do të prononcohemi për
këtë çështje, vetëm nëse është e
nevojshme. Tani për tani unë nuk
mund të them asgjë”. Këshilltari
shtetëror në këtë ministri, Numan
Sallahu beson se: “Të mësuarit e
gjuhës shqipe dhe zhvillimi i letër-
sisë së bashku me Kosovën dhe
Shqipërinë do të ishte një ide e mirë
për t’u realizuar. Sallahu shton se:
“Për shkak të diversitetit të kurrikulës
në Maqedoni për të vendosur në
tekstet e shkollës së bashku me
Kosovën dhe Shqipërinë, Ministria e
Arsimit e Maqedonisë duhet të
nënshkruajë një marrëveshje të
përshtatshme me krerët fqinjë
shqiptarë”. Kërkuam mendim edhe
nga profesori i universitetit për
e qeverisë Berisha i kanë hequr sta-
tusin e monumentit të kulturës që
gëzonte prej vitesh. “Banesa thek-
soj nuk është pronë shtetërore,
nuk ndodhet në listën e monu-
menteve të kulturës, u hoq nga lis-
ta me urdhër të ministrit të atëher-
shëm të Kulturës, Bujar Leskaj.
Ministria e Kulturës thotë se në
vitin 2006, padrejtësisht ky objekt
është futur në inventarin paraprak
të objekteve shtetërore në varësi të
Bashkisë së Tiranës, kur duhet të
ishte regjistruar në inventarin e
Komunës së Pezës. Derisa të sqaro-
het ky “ngërç” legalizimi ose
pronësie është më mirë që Edi Rama
të lerë këtë banesë ose Dashamir
Peza të hapë shtëpinë për Turistët e
ndryshëm, qofshin këta të ardhur
nga Italia fashiste dhe Gjermania
Naziste. Dhe të mos i përdorë de-
putetët e Partisë Socialiste si polici
private që ruajnë shtëpitë e Dashit,
qofshin këta në qendër apo në fs-
hatin Pezë. Këtë nuk e themi ne,
por anëtari i Asamblesë socialiste
Ylli Manjani i cili vlerësoi se grupi
i deputeteve të PS-së së Ramës, ka
10 muaj që nuk përfaqëson më in-
teresat e zgjedhësve të tyre. Ata janë
kthyer në komisariat politik policie
që ka marrë detyrë të ruajë pronat e
Dashit, kudo qofshin ato”.
Kësisoj sarajet e Edi Ramës në
Pezë nuk do të “sekuestrohen” pasi
prishin qetësinë e banorëve të tyre.
shkenca politike në Shkup, Zhidas
Daskallovski. Sipas tij: “Është i
papranueshëm etnizimi i proceseve
arsimore në Ballkan, - të gjithë
shqiptarët të mësojnë sipas pro-
grameve vetanake etnike për
procesin arsimor, ndërsa të tjerët,
etnitetet e tjera sipas programeve te
veta. Një gjë e tillë është e papran-
ueshme në Ballkan pa veprim të
koordinuar dhe marrëveshje të
koordinuar të vendeve të tjera”,
thekson Daskalovski dhe shton:
“Natyrisht, është një veprim politik,
propozimi politik, i cili nuk është në
frymën e marrëdhënieve të mira
fqinjësore mes vendeve në Ballkan”.
Analisti i pavarur socio-politik,
Ibrahim Mehmeti nga Shkupi
vlerëson se: “Ideja e Sali Berishës
mund të jetë e dobishme në qoftë se
nuk i dëmton interesat kombëtare të
shteteve të veçanta në Ballkan dhe
në qoftë se është një kontribut pozitiv
në politikën e Ballkanit për afrimin e
popujve dhe për hapjen e kanaleve të
reja të komunikimit dhe bash-
këpunimit”, sqaron ai duke potenc-
uar: “Për arsye praktike nuk është
edhe aq e lehtë për të realizuar këtë
synim, sepse çdo shtet ka nevojat e
veta dalluese të arsimit”.
Dojçe Vele

Zëvendëskryeministri dhe Ministri i Punëve të Jashtme Ilir Meta në një intervistë televizive për emisionin “Log” të gazetarit Artur Kopani në TVSH
S
amiti i Sarajevës u cilësua i
suksesshëm, por nuk mu
nguan dhe kritikat në medi-
an ndërkombëtare, në përfundim të
tij, për faktin se në të nuk u caktuan
data?
Nuk besoj se ka qenë kompetenca
e këtij Takimi të Nivelit të Lartë të Sara-
jevës për të dhënë data të caktuara.
Tashmë është bërë e qartë se perspe-
ktiva e Ballkanit Perëndimor është në
Bashkimin Evropian dhe zgjerimi i
ardhshëm do të vazhdojë më Ballkanin
Perëndimor dhe normalisht pritet që
vendi i parë i cili do të avancohet është
Kroacia, i cili është me një stad më të
lartë se vendet e tjera në përmbushjen
e kritereve. Megjithatë, është herët për
dhënë data, sidomos për vende të tjera
sepse atë gjitha janë në faza të ndry-
shme të procesit. Kam dëgjuar, për
shembull se përse nuk u dhanë data
për çështjen e vizave. Por natyrisht ky
është një zhgënjim i atyre që nuk e kanë
të qartë se nuk është çështja në rastin
e vizave e një elementi të tillë politik siç
ishte samiti për të dhënë afate për vizat.
Në këtë rast funksionojnë tre institu-
cione: Komisioni që ka dhënë propoz-
imin dhe që mbështet fuqishëm këtë
proces, më pas është Parlamenti Evro-
pian, është dhe Këshilli i vendeve
anëtare. Pra është tjetër aspekti proce-
dural dhe ligjor dhe është tjetër aspekti
politik. Në këtë drejtim Samiti ishte
shumë i rëndësishëm, për mendimin
tim, pasi në mënyrë të posaçme i kush-
ton vëmendje Ballkanit Perëndimor në
një periudhë krize. Është një krizë e
përgjithshme, globale, ekonomike, fi-
nanciare. Ai tërhoqi vëmendje për
shumë çështje dhe të mos harrojmë
diçka tjetër, ndryshe nga Samiti i Bërnos,
këtu ishin të gjithë, ishte Kosova, ishte
dhe Serbia. Dhe ky nuk është një suk-
ses i pakët, kemi për të herë të parë një
gjithë përfshirje, kur bëhet fjalë për Ball-
kanin Perëndimor.
Për sa i përket vizave. Nuk do të
ketë kushte nga BE? Pra situata poli-
tike nuk do të ndikojë?
Nuk e besoj, për arsye se i gjithë ky
proces është i ndërtuar mbi një udhër-
rëfyes konkret, i cili përmban kushte
teknike, të ndara në katër blloqe. Ky
proces ka nisur para dy vitesh dhe ësh-
të bërë publik nga zëvendëspresidenti i
Komisionit Evropian, Franco Frattni.
Dhe është një proces që u vjen në ndi-
hmë vendeve që donin këtë lëvizje të
lirë të qytetarëve me Bashkimin Evropi-
an, që të dinin ku do të përqendronin
energjitë e tyre dhe të dini se çfarë do të
duhej të plotësonin konkretisht. Gjithë
ky proces është i bazuar mbi parimin e
të qenit strikt mbi realizimin e kritereve
teknike. Shqipëria i ka plotësuar të
gjitha në një kohë rekord. Janë tre çësh-
tje që janë në vazhdim dhe që pas asn-
jë diskutim do të përfundojnë në javët e
ardhshme. Ky është angazhimi i qever-
isë, por është dhe propozim i Komision-
it. Vet fakti që Komisioni bënë një pro-
pozim pozitiv tregon se janë të gjithë
kushtet e mundshme, dhe në të vërtetë
besoj se do të ecet sipas procedurave
të vendeve të tjera. Procesi është teknik
pavarësisht zhvillimet politike në Sh-
qipëri, në Bosnjë apo në vende të tjera.
Por kjo nuk do të thotë se situata poli-
tike duhet të jetë kjo që është
Kemi pasur akuza nga PS se kjo
qeveri e ka vonuar këtë proces?
Këto janë akuza krejtësisht politike
dhe të pasinqerta. E përmenda dhe pak
më parë që procesi i liberalizimit të vizave
dhe udhërrëfyesi konkret, pra manuali i
të gjitha kushteve teknike dhe ligjore që
duhen plotësuar është shpallur vetëm
dy vite më parë. Një vit më parë Komi-
sioni ka bërë propozim për të tre vendet
e tjera dhe ne kemi qenë në periudhë
fushate, të gjithë e kanë pasur të qartë
se Shqipëria nuk mund të merrte vizat
me vendet e tjera. Pse? Jo vetëm për
shkak të një prapambetje historike ad-
ministrative, por sepse në atë kohë
Shqipëria nuk kishte asnjë pasaportë
biometrike të prodhuar. Sepse në atë
“PS, aksion politik të dështuar
për bllokimin e vizave”
kohë para zgjedhjeve gjithë vëmendje
u përqendrua te dokumentet e identi-
tetit, si një kusht i domosdoshëm për të
legjitimuar zgjedhjet. Kjo ishte dhe
kërkesë e gjithë opozitës të asaj kohe.
Natyrisht nuk kishte sesi të bëhej një
rekomandim i tillë kur dihej se mes
shumë e shumë kushteve që duheshin
plotësuar, një kusht themelor që qyteta-
rët shqiptare të udhëtojnë në zonën
“Schengen” është që patjetër duhet të
kenë një pasaportë biometrike.
Kështu që kjo mendoj se kjo është
një akuzë që nuk qëndron. Mua më vjen
keq se ky është një proces që u përket
të gjithë shqiptarëve, nuk kanë rëndësi
se për kë kanë votuar, apo nuk kanë
shkuar fare në votime. Pra është një
proces madhor, pra është një interes i
madh. Opozita duhet të kishte dhënë
kontributin e saj gjatë kësaj kohe. Janë
miratuar disa ligje, janë miratuar gjithë
ato strategji, gjithë ato plane pune. Janë
bërë investime të jashtëzakonshme të
papara, jo vetëm për sa i takon pasa-
portave biometrike, por investime të jas-
htëzakonshme për sa i takon luftës
kundër krimit të organizuar. Të jashtëza-
konshme për sa i takon kontrollin e ku-
firit, menaxhimin e integruar të tij dhe
natyrisht që në të gjithë këtë proces
opozita vetëm se ka akuzuar qeverinë
për gjëra që nuk kanë një sens të
vërtetë të realizmit dhe nuk kanë marrë
përgjegjësinë për të kontribuar në
mënyrë pozitive, megjithatë, jemi ende
në proces, pavarësisht se ai është
pothuajse i mbyllur. Ne po shpresojmë
që opozita të jetë pjesë e këtij procesi të
paktën tani në etapën e fundit. Unë kam
pasur besim që në fillim se do të reali-
zoheshin qëllimet e vëna dhe jam i bin-
dur se brenda këtij viti, të gjithë qytetarët
shqiptarë, natyrisht ata që do të kenë
pasaportat e reja biometrike, të gjitha
ata do të kenë mundësinë që brenda
fundit të këtij viti të lëvizin në hapësirën
“Schengen”.
A besoni se brenda këtij vitit do
kemi edhe një përgjigje pozitive lidhur
me marrjen e statusit kandidat?
Besoj se përcaktuese do të jenë ato
që kanë bëjnë me plotësimin e detyri-
meve që kërkon një status i tillë nga
ana e Komisionit Evropian. Dua të them
se deri tani procesi i integrimit ka ecur
plotësisht sipas kalendarit që ka pasur
qeveria që me krijimin e saj. Edhe pro-
cesi i liberalizimit të vizave, por dhe pro-
cesi që ka të bëjë me aplikimin e vendit
me marrjen e statusit të vendit kandi-
POLITIKE
Kontaktoni në politikë@gazeta55.net
Zëvendëskryeministri dhe ministri i Punëve të Jashtme Ilir Meta deklaron
gjatë një interviste në emisionin “Log” të gazetarit Artur Kopani në TVSH,
se mazhoranca realizoi e vetme kushtet për liberalizimin e vizave. Meta
thotë opozita nuk mori pjesë në asnjë prej diskutimeve dhe miratimeve të
ligjeve për vizat dhe integrimin në BE, duke zgjedhur një aksion që
shkonte kundër interesit kombëtar. Zëvendëskryeministri garanton se
qeveria do të realizojë kushtet e reja dhe qytetarët do lëvizin të lirë në
hapësirën “Schengen” vetëm pas pak muajsh. Meta flet edhe për samitin
e Sarajevës BE-Ballkani Perëndimor, duke e konsideruar këtë si një takim
të suksesshëm për mbështetjen që iu dha Shqipërisë dhe se për herë të
parë në një takim të nivelit të lartë ishte edhe Kosova
dat. Në dhjetor erdhi pyetësori, pas ven- në NATO, në Tiranë vlerësoi përmbush- njeriu të papërgjegjshëm për imazhin
dimit të marrë nga Ministrat e Jashtëm jen e të gjitha detyrimeve nga ana e e një vendi. Mund të bësh një punë të
të BE për të ecur përpara me aplikimin Shqipërisë si një vend anëtar i ri i NATO- jashtëzakonshme, por dihet që dhe
e Shqipërisë, të bërë në prillin e vitit të s. Dhe në drejtim të bashkëpunimit ra- fuqia e mediave është e jashtëzakon-
kaluar dhe më duhet të theksojë se ky jonal ka pasur zhvillime gjithë e më pozi- shme. Është e jashtëzakonshme në
vendim u mor pas kërkesës që kishte tive dhe gjithmonë roli dhe angazhimi i Shqipëri dhe aq më tepër në vende të
bërë Shqipëria për tu bërë vend anëtar Shqipërisë është vlerësuar nga part- konsoliduara dhe një lajm i keq
i BE dhe pas qëndrimit që u mor se kjo nerët rajonal, BE-ja dhe vendet e tjera. shpërndahet me shpejtësi të jashtëza-
kërkesë do të shqyrtohej menjëherë pas Unë mendoj se gjithë vizioni i kësaj konshme dhe sado lajme të mira të
raportit final të OSBE/ODIHR. Ky ishte qeverie, lidhur me integrimin, an- bësh e ke të vështirë ta balancosh atë.
një lloj kushti për të ecur përpara me gazhimin kanë dhënë pasojat e pritura Kështu që vendosmëria e qeverisë në
aplikimin dhe pikërisht pas këtij raporti deri më tani. luftën kundër fenomeneve negative
që u publikua në shtator, në nëntor u Lufta kundër korrupsionit dhe është e jashtëzakonshme, bash-
mor ky vendim. U paraqit pyetësori nga krimit të organizuar vazhdon të mbe- këpunimi me partnerët ndërkombëtar
ana e Komisionit Evropian dhe është tet një sfidë e kësaj qeverie. Javët e është në nivele të ngushta, jo vetëm
bërë një punë e jashtëzakonshme për fundit kemi pasur një fluks arres- me BE dhe ShBA, por po punohet
muaj të tërë, deri në prill të këtij viti, ku u timesh. Si i shikoni këto? shumë dhe më vendet e rajonit.
paraqit përgjigja e të gjithë pyetjeve të Lufta kundër korrupsionit dhe krimit Tani palët janë në një dialog pas
Pyetësorit nga ana e Kryeministrit Ber- të organizuar është një prioritet kyç që darkës në Strasburg. Kini ndonjë nd-
isha të Komisioneri i Zgjerimit Fule. ka të bëjë me vet forcimin e shtetit të së jeni se çfarë është arritur?
Njëkohësisht, gjatë kësaj kohe, komi- drejtës, që do të thotë më shumë siguri Nuk mund të them asgjë të veçantë.
sioni ka sjellë disa pyetje shtesë, të cilat dhe një betejë e vazhdueshme për të Por në rast se do të evidentoja një as-
janë normale dhe kanë ndodhur në pro- krijuar një ambient sa më të sigurt për pekt të pyetjes tuaj se cila është e veçan-
cesin e çdo vendi. Nuk ka asnjë arsye klimën e biznesit vendas dhe të huaj ta e LSI-së mund të them se në gjithë
që të mos kemi një vendim pozitiv nga është një sfidë që ka të bëjë në një re- këtë proces ne jemi përpjekur për të
ana e KE. Natyrisht që në këtë rast një zultat final me përmirësimin e mëte- nxitur një vullnet pozitiv konstruktiv në
kërkesë, sepse ky proces nuk është jshëm të jetës së vet shqiptarëve. Men- mënyrë që edhe transparenca të bëhet
vetëm i natyrës teknike si vizat, është doj se vullneti ka qenë shumë i qartë, maksimalisht, por edhe vendi të mos
dhe ajo që ka të bëjë me situatën poli- ka pasur zhvillime tepër pozitive. Të mos cenohet sepse kemi të bëjmë me një
tike, si një nga kriteret kryesore. Në këtë harrojmë ligjin Antimafia. Është një ligj aspekt shumë të rëndësishëm që ka
pikë unë dëshirojë që tu bëjë apel të shumë i rëndësishëm i vlerësuare dhe të bëjë me faktin që ky vend do të drejto-
gjithëve, veçanërisht opozitës, që të kon- nga partnerët tanë ndërkombëtarë. Ka het mbi bazë të Kushtetutës dhe të ligjit,
tribuojë pozitivisht sepse integrimi në qenë dhe një angazhim në kuadër të të cilat janë të barabarta për të gjithë,
BE është një qëllim kombëtar për gjithë liberalizimit të vizave sepse synon, jo apo duhet të drejtohet mbi bazë të pre-
qytetarët shqiptarë. Në këtë plan, cilido thjeshtë të ndëshkojë elementët krimi- cedentit. Nëse do të pranohej një pre-
që për arsye të ngushta nuk do që të nal, por të shkatërrojë bazën ekonomike cedent për arsye të një kompromisi të
investojë pozitivisht nuk duhet të të aktiviteteve kriminale, që do të thotë caktuar politik, i bie që nesër një pakicë
shpresojë se mund të fitojë kredo poli- ta godasim krimin, jo thjeshtë në pro- tjetër të bëjë të njëjtën gjë, të ecë në
tike, duke dëmtuar një proces i cili me tagonistët e tij. Po kështu, strategjia për politikën e bllokimit të institucioneve në
ritme akoma më shpejta. luftën kundër krimit të organizuar dhe mënyrë që të imponojë zgjidhje në
Shtatorin e shkuar kur vendosët plani veprimit për luftën kundër korrup- kundërshtim me ligjin, në kundërshtim
të bëheshit pjesë e mazhorancës me sionit është shoqëruar me rezultate me Kushtetutën dhe kështu me radhë.
PD vutë si prioritet integrimin. Sa i dhe goditje konkrete. Kjo tregon Ka zëra që ju fajësojnë juve për
kënaqur jini deri tani? ndërgjegjësimin se ky është një prior- këtë krizë?
Në përgjithësi jam i kënaqur, sepse itet shumë i rëndësishëm. Një prior- Logjika që pse bëri LSI-ja koalicion
deri tani programi i qeverisjes për inte- itet i theksuar në mënyrë të qartë edhe me PD dhe kjo nuk është gjë e mirë
grimin në tërësi ka ecur me ritme në deklaratën finale të Samitit të Sara- sepse nuk na intereson ne, se do ishte
shumë pozitive dhe janë respektuar të jevës, pasi një nga shqetësimet e mirë që të bënte koalicion PS me PD ?!!
gjitha etapat e parashikuara nga ana e vendeve anëtare dhe sidomos për Mendoj se këto janë logjika interesi, nuk
qeverisë. Jemi në fazë përmbyllëse të qytetarët të këtyre vendeve të BE lidhur janë logjika politike.
procesit të liberalizimit të vizave. Jemi me zgjerimin dhe anëtarësimin e A vazhdoni të bashkëpunoni me
deri diku në një fazë përmbyllëse, të vendeve të tjera, ka të bëjë me çështje z. Nano?
paktën në planin teknik për Pyetësorin që vijnë nga krimi i organizuar. Në lidhje Nuk është çështje bashkëpunimi,
dhe të përgatitjes për të marrë një men- me këtë, sinqerisht kur kam parë në është çështje më shumë do të thosha,
dim pozitiv. Në drejtim të NATO-s, Sh- lajme vrasjen në një nga gjykatat e çështje e një respekti për një të kaluar
qipëria është një vend anëtarë, por gjatë Brukselit, fillimisht u lançua lajmi sikur të përbashkët, e cila ka pasur aspektet
kësaj periudhe Shqipëria ka treguar se vrasja ishte bërë nga një shqiptar, gjë e saj pozitive, ka pasur dhe problemet
ka përmbushur me sukses të gjitha që nuk ishte e vërtetë sepse u e veta, por natyrisht njerëzit shikojnë
detyrimet që burojnë nga anëtarësimi. përgënjeshtrua, por fillimisht u anon- përpara dhe përpiqen të përforcojnë sa
Sekretari i përgjithshëm i NATO-s, Ras- çua lajmi si i tillë dhe kuptohet se çfarë më shumë elementët pozitiv dhe të
mussen, në vizitën e tij, një vit pas hyrjes pasojash sjellë një akt kriminal i një bashkëpunimit.
E diel, 6 qershor 2010 55 5
FORUM
Kontaktoni në opinion@gazeta55.net
Imoraliteti i tentativave të post-
komunistëve për t’iu rikthyer pushtetit
Nga Klodian Shehu
Me ndryshimet politiko-
ekonomike në vitet 90", shumë be-
suan dhe menduan që i dhanë fund
një regjimi totalitar, duke shpal-
lur pluralizmin politik, ekonominë
e tregut të lire dhe pronën private.
Duke shpresuar që nëpërmjet kë-
tyre reformave Shqipëria do të nda-
hej një herë e mirë nga një regjim
që jetonte me iluzionin, amorali-
tetin dhe krimin, një regjimi poli-
tiko-ekonomik të përqendruar në
dhunën e pakicës ndaj shumicës.
Por Komunizmi si në vendet e
Evropës Lindore ashtu dhe në Sh-
qipëri është drejtuar dhe vënë në
jetë nga Klane tepër të ngushta dhe
miqësorë te Elitës Komuniste.
Forca e tyre konsistonte në ash-
përsinë e tyre për të mbajtur push-
tetin me çdo kusht dhe mjet. Ajo
çfarë i bën ato akoma të fuqishëm
në arenën politike në Shqipëri ësh-
të fakti se Elita Komuniste e para
90" kishte mundësi që për 45 vjet
të formonte një shoqëri dhe breza
të tërë sipas teorisë dhe moralit
komunist. Ato shkolluan fëmijët
e tyre në Universitet më të mira
Perëndimore dhe gjithashtu
pasardhësit e tyre bënin një jetë
shumë më të mirë se sa pjesa tjetër
e shoqërisë.
Duke i pasur këto mundësi dhe
Hija e zezë e vrasjes tragjike të ip-
eshkvi katolik në Turqi imzot Padovese
nuk turbullon përzemërsinë me të cilën
Qipro e priti Benediktin e XVI, që mbër-
rini dje më 4 qershor pasdite në
udhëtimin e tretë të tij të 2010-shit.
Pas Maltës e Portugalisë, Papa
shkon përsëri në një Vend të Mesd-
heut për të vizituar Kishën vendore - të
përbërë prej shumicës ortodokse, por
edhe disa bashkësi të vogla katolike
të ritit maronit, armen e latin, dhe për
t’u dorëzuar ipeshkvijve të Lindjes së
Mesme Instrumentum laboris, doku-
mentin e Asamblesë së jashtëzakon-
shme të Sinodit ipeshkvnor për Lind-
jen e Mesme që do të mbahet në tetor
në Vatikan.
Tema e udhëtimit papnor në Qipro
është marr nga Veprat e Apostujve: “
Turma e atyre që kishin besuar, ishin
në një zemër e në një shpirt të vetëm”
(Vp 4.32). Kjo temë një është thirrje për
atë bashkim ndërmjet të krishterëve të
Kishave të ndryshme e konfesioneve
që Pasardhësi i Pjetrit nuk lodhët së
predikuari, siç paralajmëroi duke folur
me gazetarët gjatë fluturimit drejt Ish-
ullit.
Edhe presidenti i Republikës, Dim-
itris Christofias qe i qartë në këtë
drejtim, duke nënvizuar këtë përmasë
në fjalimin e tij të mirëseardhjes në
aeroportin e Pafos. Pastaj përqafimi
ndërmjet Atit të Shenjtë Benediktit të
XVI e Lumturisë së Tij kryepeshkopit
ortodoks të Qipros Chrysostomos II
gjatë takimit, qe një pohim tjetër i at-
mosferës së përzemërt të kësaj vizite
papnore në shenjë të bashkimit ndërm-
6 55 E diel, 6 qershor 2010
privilegje dikur, pavarësisht se në
çfarë sistemi ato tashmë jetojnë,
dinë se si të jenë akoma bashkë për
të krijuar përsëri një lob të fortë
në mënyrë që të kenë përsëri push-
tet dhe privilegje ekonomiko-poli-
tike.
Horizonti, mundësia për të kup-
tuar përpara të tjerëve sistemin që
po vinte, lidhjet e tyre të forta me
pushtetin politik ju krijuan
Udhëtimi i Papës në Qipro, në shenjë
të bashkimit mes të krishterëve
jet të krishterëve.
Domethënës gjesti i parë konkret i
mesazhit të paqes, ai i bekimit të një
ulliri, që Papa ka ardhur për ta sjell në
këtë udhëkryq historik mes kombeve,
kulturave e feve.
Benedikti XVI viziton këtë vend të
skajshëm të kontinentit të vjetër, ku
ëndërrohet Evropa por edhe ndjehet
atmosfera e rëndë dhe fryn erë
kërcënuese mbi Lindjen e Mesme.
Mirëpo Qipro nuk është vetëm kjo, Ekz-
iston një Kishë ortodokse, që mbledh
rreth vetes shumicën e popullsisë.
Është një Kishë e impenjuar në dialo-
gun vëllazëror me atë të Romës. Këtë
e dëshmon edhe fakti që kryepeshko-
pi Chrysostomos II i pati shpreh Pa-
pës dëshirën e tij për ta pritur në Ni-
kozi. E jo rastësisht Benedikti XVI deshi
t Ð #: ia kushtonte aktin e parë
të udhëtimit të vet një kremtimi eku-
menik, që u mbajt dje pas dite në
Kishën e Agìa Kiriaki Chrysopolitissa
të Pafosit, vend simbolik ky sepse,
edhe pse është Kishë ortodokse, është
në diskonim të të krishterëve tjerë, ka-
tolikë e anglikanë, për kremtimet e tyre
liturgjike.
Papa në Qipro: solidaritet me ka-
tolikët e Lindjes së Mesme, dëshmi-
tarë të Krishtit në rrethana të vështi-
ra/Papa Benedikti XVI filloi dje
mundësinë atyre për të pasur kon-
troll dhe mbi shumë burime të
tjera fitimprurëse dhe që krijojnë
një pushtet ekonomik të qën-
drueshëm, si në media, tregti, in-
dustri, prona të paluajtshme e tje.
Sot shumë prej ish-komu-
nistëve apo dhe bijve të tyre kanë
dhe një karrierë administrative të
suksesshme dhe në poste shumë
kyçe të vendit, si në Gjykata,
udhëtimin e tij në Qipro, ku do t’u dorë-
zojë dokumentin përgatitor të Sinodit,
ipeshkvijve të Lindjes së Mesme. Ësh-
të Papa i parë që shkel në ishullin e
ndarë ndërmjet grekëve dhe turqve, ku
shumica e popullsisë është
ortodokse. Pas pritjes në aeroportin
ndërkombëtar të Pafosit, Ati Shenjtë
mori pjesë në kremtimin ekumenik,
në praninë e kryepeshkopit ortodoks
të ishullit, Krizostomos II. “Përshënde-
tje! Paqja qoftë me ju! Është kënaqësi
e madhe për mua të ndodhem sot
mes jush”. Me këto fjalë nisi udhëtimi
i 16-të apostolik i Benediktit XVI, i cili
në ceremoninë e mirëseardhjes,
shprehu solidaritetin e Kishës Kato-
like me të gjithë të krishterët e zonës,
që kanë një rol të pazëvendësueshëm
për mbrojtjen e paqes e për pajtimin
ndërmjet popujve. Qëllimi i vizitës u
shpjegua nga vetë Ati i Shenjtë, në
aeroport, ku u prit nga presidenti i Re-
publikës, Dimitri Kristofias, nga
kryepeshkopi ortodoks, Krizostomos,
nga Patriku i Jeruzalemit, imzot Fuad
Tval e nga autoritete të tjera kishtare
dhe politike: “Si pasardhës i Shën
Pjetrit, vij veçanërisht për të përshën-
detur katolikët e Qipros, për t’i përforc-
uar në fe e për t’i inkurajuar të jenë
shembull si të krishterë dhe si qyteta-
rë, duke jetuar plotësisht rolin e tyre
Prokurori, Qeverisje Vendore apo
dhe në Pushtetin Qendror. Shumë
prej tyre sot kanë partitë e tyre dhe
madje kanë pasur dhe role drej-
tuese deri në rangje Ministrash dhe
Zëvendësministrash. Opozitarizmi
sot drejtohet pikërisht nga ato per-
sonazhe dhe bijtë e asaj elite Ko-
muniste që drejtoi vendin për 45
vjet dhe që Shqiptarët menduan që
e hodhën prapa krahëve. Fuqia e
tyre buron në mundësinë e tyre për
të qenë bashkë, në kontrollin e tyre
mbi median vizive dhe të shkruar
dhe gjithashtu në forcimin e tyre
ekonomik në këto 20 vite.
Problemi nuk qëndron në fak-
tin që kjo elitë apo fëmijët e tyre
kanë mundësi të punojnë dhe të
jetojnë, sepse dhe ato si çdo qenie
tjetër njerëzore e kanë këtë të drejtë
në rendin e ri demokratik. Por prob-
lemi qëndron se në brumin e tyre
jetësor ato janë të ideosur me një
ideologji dhe mënyrë të të parit të
gjërave që vetëm do ja shtonin ako-
ma më shumë zvarritjen vendit për
tu integruar në institucionet që do
të garantonin përfundimisht lirinë,
demokracinë dhe shtetin ligjor.
Duke parë zvarritjen 20 vjeçare
të vendit dhe pamundësinë e tij për
të forcuar institucionet dhe përsh-
pejtuar hapat drejt integrimit Evro-
pian, sjell në vëmendje rrezikun që
vjen nga forcimi i një lobi tashmë
post-komunist, të forcuar
në shoqëri, për të mirën e Kishës e të
shtetit”.
Papa kujtoi se do t’u dorëzojë ip-
eshkvijve të zonës “Instrumentum La-
boris”, dokumentin e punës për Sino-
din e Lindjes së Mesme, që do të
mbahet në tetor në Vatikan. Benedikti
XVI shpjegoi se pse është zgjedhur
Qipro për këtë akt të rëndësishëm:
“Qipro është vendi i përshtatshëm, nga
i cili të përtërijmë reflektimin e Kishës
mbi vendin e bashkësisë shekullore
katolike të Lindjes së Mesme, solidar-
itetin me të gjithë të krishterët e rajonit
dhe bindjen se ata kanë një rol të
pazëvendësueshëm në arritjen e
paqes dhe të pajtimit ndërmjet popu-
jve”.
Benedikti XVI e filloi fjalimin, duke
vënë në dukje rëndësinë e ishullit
mesdhetar e vokacionin e tij evropi-
an: “Qipro ndodhet në udhëkryqin
ndërmjet kulturave e feve, në mesin e
historive njëkohësisht të lavdishme e
të lashta, që akoma ruajnë ndikimin e
fortë e të dukshëm në jetën e vendit
tuaj. Integruar kohët e fundit në Bash-
kimin Evropian, Republika e Qipros
ka filluar të ndjejë përfitime nga sh-
këmbimet ekonomike dhe politike me
vendet e tjera evropiane. Kjo i ka hapur
vendit tuaj edhe tregjet, ka sjellë
teknologji e dije praktike. Urojmë që
ekonomikisht dhe që synon push-
tetin politik me çdo kusht. Do të
ishte akoma shumë e rrezikshme
për demokracinë e brishtë të ven-
dit që ato të riktheheshin në push-
tetin politik, sepse kjo do të kri-
jonte një ruso-demokraci autori-
tare.
Elita e tyre tashmë ka burime
financiare të shumta dhe mundësi
të shumta që në një vend që ka
probleme me korrupsionin dhe
konsolidimin e shtetit të së
drejtës, të mund të ktheheshin në
pushtet nën maskën e kujtdo dhe
nën projektin politik më demokra-
tik në dukje.
Kultura e mosndëshkimit që
tashmë është ngulitur ndër Sh-
qiptarët, do ti bëjë ato më të fortë
dhe më të vendosur në synimin e
tyre drejt pushtetit. Ato nuk njo-
hin rregulla loje as brenda klaneve
ku sundojnë dhe guxojnë që më
pas të shfaqen në publik me lloj-
lloj nismash dhe idesh në emër të
vlerave që as i kanë njohur dhe as
që ju bie në mend për to.
Mënyra se si ato mund të
“ndalen” në projektin e tyre të rik-
thimit do të ishte ndalja nëpërm-
jet metodave demokratike, si mos
votimi, mosmbështetja e tyre në
aksionet politike të stisura, kon-
solidimi i shtetit të së drejtës dhe
përshpejtimi i hapave drejt Inte-
grimit Evropian të vendit.
kjo përkatësi të sjellë përparim për
vendin tuaj dhe që vendet e tjera evro-
piane, nga ana e tyre, të pasurohen
me trashëgiminë tuaj shpirtërore e
kulturore, e cila pasqyron rolin tuaj his-
torik, ndërmjet Evropës, Azisë dhe Af-
rikës”.
Fjalimi i Papës mbajti parasysh
faktin se Ati i Shenjtë është i pari që
shkel në këtë vend ortodoks. Vërtet,
Benedikti XVI nënvizoi trashëgiminë
e përbashkët të krishterë:
“Duke ndjekur gjurmët e etërve
tanë të përbashkët në fe, Shenjtorët
Pali e Barnaba, erdha tek ju si shteg-
tar dhe si shërbëtor i shërbëtorëve të
Zotit. Qëkur Apostujt kanë sjellë me-
sazhin e krishterë në këto brigje, Qipro
ka marrë bekimin e një trashëgime të
rëndësishme të krishterë”. Papa për-
shëndeti kryeipeshkopin ortodoks,
Krizostomos II, të cilin e takoi më pas
në kremtimin ekumenik në kishën e
Agìa Kiriakì Krizopolitisa sëbashku me
anëtarë të tjerë të klerit. Nga ana e tij,
presidenti i Qipros, komunisti Deme-
tris Kristofias i shprehu Papës
kënaqësinë për vizitën e tij. “Prania juaj
këtu – i tha ai Benediktit XVI – është një
mesazh i fortë në favor të triumfit të
paqes mbi urrejtjen dhe luftën”. Qipro
ka nevojë për fjalën tuaj të paqes, për-
fundoi Kristofias.

Nga Zhilë Dëlëze
dhe Mishel Fuko
K
am vetëm liri metafizike.
Edhe nëse të shkruarit
mos qoftë krejtësisht
metafizik, më duhet të pranoj për-
masën e tij ezoterike, ekzistencën e
frymës së mistershme që thyen bar-
rierën thuaj të pakapërcyeshme të
mbajtjes Filozofi francez Mishel Fuko
e ka vendosur lindjen dhe zhvillimin
e shoqërive disiplinore në Perëndim
në shekujt XVI-të dhe XIX-të; ato arr-
ijnë kulmin e tyre në fillim të shekullit
XX-të duke patur si veçori të funksion-
imit organizimin e mjediseve të
mëdha të mbylljes. Individi nuk rresht
së kaluari nga një mjedis i mbyllur
në tjetrin dhe secili prej tyre rregullo-
het nga ligjet e veta: në fillim familja,
pastaj shkolla (“nuk je më në shtëpi
këtu”), pastaj ushtria (“nuk je më në
shkollë këtu”), herë-herë spitali,
pastaj ndoshta dhe burgu që është
mjedisi i mbylljes par-excellence.
Burgu shërben edhe si model
analogjik: kështu, heroina e Europa
51,1 duke parë punëtorët mund të
rënkojë “m’u duk sikur shihja të
dënuar…”. Filozofi Fuko e ka zbërthy-
er më së miri projektin ideal të mje-
diseve të mbylljes, veçanërisht i duk-
shëm në rastin e uzinës a fabrikës:
përqendrim; shpërndarje në hapë-
sirë; renditje në kohë; ndërthurje në
hapësirë-kohë e një force prodhimi
efekti i së cilës duhet të jetë më i lartë
se shuma e forcave fillestare. Por
Mishel Fuko dinte mirë edhe diçka
tjetër, përkohësinë e këtij modeli: ai
pasonte shoqëritë e sovranitetit, qëlli-
mi dhe funksioni i të cilave ishin krejt
të tjera (të vjelë më shumë sesa të
organizojë prodhimin, të vendosë për
vdekjen më shumë sesa të kujdeset
për jetën); kalimi ishte jo i menjëher-
shëm dhe Napoleoni duket se sig-
uroi boshtin e konvertimit të madh
nga një shoqëri te tjetra. Mirëpo dis-
iplinat do të binin po ashtu në krizë,
si pasojë e ndikimit të forcave të reja
që po zinin vend dhe bëhen të prek-
shme sidomos pas Luftës së Dytë
Botërore: shoqëritë disiplinore kish-
in pushuar tashmë së qeni bota jonë,
ishin tashmë e kaluara jonë.
Jetojmë në kohën e një krize të
përgjithësuar të të gjitha mjediseve
të mbylljes, burgje, spitale, fabrika,
shkolla, familje. Familja është një
“mjedis i brendshëm”, në krizë si të
gjitha mjediset e tjera të brendshme,
shkollore, profesionale, etj. Ministrat
përkatës na lajmërojnë papushim re-
forma demek të domosdoshme. Të
reformojmë shkollën, të reformojmë
industrinë, spitalin, ushtrinë, burgjet;
por të gjithë e dinë se këto institu-
cione kanë marrë fund, herët a vonë.
Bëhet fjalë vetëm t’u zgjatet agonia,
të merren njerëzit me diçka sa të zënë
vend forcat e reja që po trokasin në
derë. Shoqëritë disiplinore janë duke
ua lënë vendin shoqërive të kontrol-
lit. “Kontrolli” është emri që propo-
zon Burroug për të cilësuar
përbindëshin e ri dhe Fuko e pranon
si të afërmen tonë të afërt. Nga ana
tjetër sociologu dhe filozofi Pol Virilio
nuk rresht së analizuari format ultra
të shpejta të kontrollit në terren të
hapur që zënë vendin e disiplinave
të vjetra të ushtruara në kohëzgjatjen
e një sistemi të mbyllur. Nuk është
vendi të përmenden prodhime farma-
ceutike të papara, formime
bërthamore, manipulime gjenetike
edhe pse të gjitha këto tentojnë të
bëhen pjesë e procesit të ri. Nuk ësh-
të vendi të pyesim se cili është regji-
mi më i egër ose më i pranueshëm,
sepse në secilin prej tyre përballen
liritë dhe nënshtrimet përkatëse. Për
shembull, me krizën e spitaleve, si
mjedise mbylljeje, sektorizimi, spita-
let e ditës, mjekimet në shtëpi mund
të kenë shënuar në fillim liri të reja,
por edhe të bëheshin më pas pjesë
të disa mekanizmave kontrolli që
Përsiatje filozofike mbi
shoqërinë e kontrollit
maten me mjediset më të ngurta të
mbylljes. Nuk është vendi të frikëso-
hemi apo të shpresojmë, por të
kërkojmë armë të reja.
Logjika/Interneti dhe mjediset e
tjera të mbylljes nëpër të cilat kalon
individi janë ndryshore të pavarura:
duhet nisur çdo herë nga e para dhe
nëse gjuha e përbashkët e mjedis-
eve të tilla ekziston, ajo është
analogjike. Ndërkohë që kontrollet e
ndryshme përbëjnë ndryshueshmëri
të pandara dhe formojnë një sistem
me gjeometri të ndryshueshme, gju-
ha e të cilit është numerike (gjë që
s’do të thotë me doemos binare).
Mbylljet janë si kallëpe (moules), me
derdhje (moulages) të veçanta, kurse
kontrollet paraqiten si një modulim,
si një derdhje vet-shformuese që do
të ndryshonte pareshtur, nga çasti në
çast, ose si një sitë nyjet e së cilës
do të ndryshonin nga një pikë tek tje-
tra. Mund ta shohim fare mirë me
çështjen e rrogave: uzina ishte një
trup që i çonte forcat e brendshme
në një pikë ekuilibri, sa më të lartë të
mundshme për prodhimin dhe sa
më të ulët të mundshme për pagat;
por, në shoqëritë e kontrollit, sipër-
marrja zëvendëson uzinën, dhe
sipërmarrja nuk është trup por shpirt,
një gaz. Sigurisht, edhe uzina e për-
dorte tashmë sistemin e shpërbli-
meve individuale, por sipërmarrja
përpiqet më në thellësi të zhvillojë një
modulim të çdo rroge, në gjendje
meta-stabiliteti të përhershme që
kalon nëpër sfida, konkurse, stazhe
e trajnime tejet komike. Suksesi i
madh i lojërave televizive më idiote
Interneti dhe mjediset e tjera të
mbylljes nëpër të cilat kalon
individi janë ndryshore të
pavarura: duhet nisur çdo herë
nga e para dhe nëse gjuha e
përbashkët e mjediseve të tilla
ekziston, ajo është analogjike.
Ndërkohë që kontrollet e
ndryshme përbëjnë
ndryshueshmëri të pandara dhe
formojnë një sistem me gjeometri
të ndryshueshme, gjuha e të cilit
është numerike (gjë që s’do të
thotë me doemos binare)
sot, shpjegohet pikërisht më faktin
se ato pasqyrojnë dhe përputhen më
situatën aktuale të sipërmarrjes dhe
tregut të punës. Fabrika i ndërtonte
individët si trupa, në të mirë të dyfish-
të edhe të pronarëve, që mbikëqyrin
secilin element të masës, edhe të
sindikatave që mobilizonin kësisoj
një masë rezistence; kurse sipër-
marrja nuk rresht së nxituri një
konkurrencë të pamëshirshme nën
emrin e emulacionit të shëndoshë,
shtysë e shkëlqyer që i kundërvë in-
dividët mes tyre dhe që e përçan se-
cilin ne vetvete, duke e dyzuar. Parimi
modulator i “pagës sipas meritës” po
grish edhe shkollën dhe sistemin e
arsimit : dhe në fakt, ashtu si sipër-
marrja zëvendëson fabrikën, ashtu
edhe formimi i zgjatur po zëvendë-
son shkollën, dhe kontrolli i vazh-
dueshëm provimin. Gjë që është
mënyra më ë mirë për ta vënë sh-
kollën në duart e sipërmarrjes.
Në shoqëritë disiplinore, rifillimet
pasojnë njëri-tjetrin (nga shkolla në
kazermë, nga kazerma në fabrikë),
kurse në shoqëritë e kontrollit asgjë
nuk përfundon asnjëherë dhe sipër-
marrja, formimi, shërbimi janë gjend-
jet metastabël dhe bashkekzistuese
të të njëjtit modulim, si të një defor-
matori të përgjithshëm. Kafka, që
gjendej në kufirin mes dy shoqërive,
ka përshkruar tek “Procesi” format më
të frikshme gjyqësore: lirimi në dukje
i shoqërive disiplinare (mes dy mby-
lljesh), zvarritja e pafundme e sho-
qërive të kontrollit (në ndryshuesh-
mëri të vazhdueshme) janë dy
mënyra jetese juridike shumë të ndry-
shme dhe, nëse drejtësia jonë ësh-
të e ndrojtur, e përfshirë nga kriza,
kjo ndodh sepse jemi duke dalë nga
njëra për të hyrë tek tjetra. Shoqëritë
disiplinore kanë dy pole: nënsh-
krimin që tregon individin dhe num-
rin ose numrin rendor që tregon ven-
din e tij brenda masës. Në fakt disi-
plinat nuk i kanë parë kurrë këto dy
tipare si të papërputhshme dhe push-
teti ushtrohet njëkohësisht si mas-
ifikues dhe individualizues,
domethënë ndërton si trup ata mbi
të cilët ushtrohet dhe derdh në kallëp
individualitetin e çdo anëtari (mem-
bre) të trupit masiv (Fuko e gjente
origjinën e këtij shqetësimi të dyfish-
të tek pushteti pastoral i priftit – që
kujdeset për kopenë dhe secilën nga
delet – por pushteti civil shndërrohet
në “bari” laik edhe me mjete të tjera).
Në shoqëritë e kontrollit, përkundrazi,
thelbësor nuk është nënshkrimi apo
Kontaktoni në opinion@gazeta55.net
numri rendor, por shifra si kod : shi-
fra është fjalëkalim (mot de passe)
ndërsa shoqëritë disiplinore
punojnë me fjalë-direktiva apo ur-
dhëresa (mots d’ordre), si nga pikë-
pamja e integrimit edhe nga ajo e
rezistencës. Gjuha numerike e kon-
trollit përbëhet nga shifra që përcak-
tojnë marrjen e një informacioni të
caktuar apo refuzimin e tij. Nuk jemi
më përballë çiftit masë-individ. Indi-
vidët janë shndërruar në “individualë”
kurse masat në kampione, të dhë-
na, tregje ose “banka të dhënash”.
Paraja ndoshta shpreh më mirë dal-
limin mes dy shoqërive, sepse disi-
plina gjithmonë u është referuar
monedhave të shtypura kallëp që
përmbanin ar si numër etalon,
ndërkohë që kontrolli punon me këm-
bime të rrjedhshme, modulime që
përdorin si shifër një përqindje mon-
edhash të ndryshme të marra si ka-
mpione. Urithi i vjetër monetar është
kafsha tipike e mjediseve të mbyll-
jes, por ajo e shoqërive të kontrollit
është gjarpri. Kemi kaluar nga një
kafshë tek tjetra, nga urithi tek gjar-
pri, me regjimin ku jetojmë, por gjith-
ashtu edhe në mënyrën tonë të
jetesës dhe në raportet me të tjerët.
Njeriu i disiplinave ishte prodhues i
segmentarizuar energjie, por njeriu i
kontrollit është më shumë valor, i kur-
bëzuar, i hedhur në orbitë, me prurje
të vazhdueshme. Gjithandej surf-i ka
zëvendësuar sportet e vjetra.
Është e lehtë ta përngjasësh çdo
shoqëri me lloje të caktuara maki-
nash, jo sepse makinat janë përcak-
tuese, por sepse ato shprehin më
së miri format shoqërore të afta par
t’i nxjerrë në dritë dhe për t’i përdorur.
Shoqëritë e vjetra të sovranitetit për-
E diel, 6 qershor 2010
FORUM
dornin makina të thjeshta dhe të rën-
da, leva, kuzhuineta, sahate ; ndërko-
hë që shoqëritë e vona disiplinore
kishin si pajisje makina energjetike,
me rrezikun pasiv të entropisë dhe
atë aktiv të sabotimit; shoqëritë e
kontrollit veprojnë me makina të llojit
të tretë, makina informatike dhe ko-
mpjuterë për të cilat rreziku pasiv
është zhurmimi dhe ai aktiv piratimi
dhe futja e viruseve. Nuk është
thjesht evolucion teknologjik, por më
në thellësi edhe një mutacion i kapi-
talizmit. Ky mutacion është i njohur
dhe mund të përmblidhet kështu :
kapitalizmi i shekullit XIX ecën më
përqendrim, me synim prodhimin
dhe me pronësi. Ai ngre kështu uz-
inën si mjedis mbylljeje dhe kapital-
isti është pronar i mjeteve të prodhimit,
por eventualisht edhe pronar i mje-
diseve të tjera të organizuara në
analogji (shtëpia familjare e punë-
torit, shkolla). Sa për tregun, sundi-
mi në të sigurohet herë nëpërmjet
specializimit, herë kolonizimit, herë
me uljen e kostos së prodhimit. Mirë-
po, në gjendjen aktuale, kapitalizmi
nuk synon më prodhimin, që e deg-
dis shpesh në periferitë e botës së
tretë, madje edhe strukturat komple-
kse të industrisë tekstile, meta-
lurgjisë dhe naftës. Kemi një kapital-
izëm mbiprodhimi, që nuk blen më
lëndët e para dhe nuk shet më pro-
dhime të gatshme : blen prodhime
të gatshme ose monton pjesët e
këmbimit. Ato që tanimë do të shesë
janë shërbimet, dhe ato që do të ble-
jë, aksionet. S’është më një kapital-
izëm për prodhimin por për produk-
tet, d.m.th për shitjen ose për tregun.
Kështu edhe në thelb është bërë
shpërndarës dhe uzina ia ka lënë
vendin sipërmarrjes. Familja, shkol-
la, ushtria, uzina nuk janë më mje-
dise analogjike të dallueshme që
përmblidhen drejt një pronari, shtet
apo fuqi private, por figurat e kodu-
ara, të palosshme dhe të shfor-
mueshme, të së njëjtës sipërmarrje
që s’ka më veçse administratorë.
Madje edhe arti i ka braktisur mje-
diset e mbyllura për të hyrë në qarqet
e hapura të bankës. Sundimet e
tregut bëhen me marrje kontrolli dhe
jo më me formime disiplinash, me
caktimin e kurseve më shume sesa
me uljen e kostos, duke transformuar
produktet më shumë se duke spe-
cializuar prodhimin. Korrupsioni fiton
tani një përmasë të re. Shërbimi i
shitjes është bërë qendra ose “shpir-
ti” i sipërmarrjes. Na thonë sot se dhe
sipërmarrjet kanë një shpirt, gjë që
është me të vërtetë lajmi më i frik-
shëm në botë. Marketingu është bërë
mjeti i kontrollit shoqëror dhe po na
formon racën e paturpshme të
liderëve të rinj. Kontrolli është afat-
shkurtër dhe me rrotullim të shpe-
jtë, por njëkohësisht i vijueshëm
dhe i pakufizuar, kurse disiplina
ishte afatgjatë, e pafundme dhe e
copëzuar. Njeriu sot nuk është më
njeriu i mbyllur, por njeriu kreditor.
Ndërkaq, është po aq e vërtetë se
kapitalizmi ka patur si vijë të qën-
drueshme mjerimin e skajshëm të
tri të katërtave të njerëzimit, tepër të
varfër për t’u dhënë kredi, tepër të
shumtë për t’u mbyllur : kontrollit do
t’i duhet jo vetëm të përballojë fash-
itjet e kufijve, por edhe shpërthimin
e periferive dhe getove.
55 7
REKLAMA

ENERGJI ENERGJI

8 55 E diel, 6 qershor 2010


Portreti i 90-vjeçarit Ranicki,
kritikut që shenjoi letërsinë evropiane
Ai lindi më 2 qershor 1920 në
Vloclawek në Poloni, ndoqi
gjimnazin në Berlin, por
meqenëse ishte hebre nuk e
lejuan të ndiqte studimet e larta.
I dëbuar në Poloni, më 1942
arratiset së bashku me të
shoqen Tosia.
Kritiku më i njohur i letërsisë
në Gjermani dhe prej kohësh
edhe përtej kufijve të Gjermanisë,
pas arratisjes nga getoja e
Varshavës, u vendos në vitin
1958 në Gjermani dhe iu
përkushtua gjuhës dhe letërsisë
gjermane. “Unë nuk e pranoj këtë
çmim. Nuk e dija se çfarë më
priste këtu dhe nuk më pëlqen
as që m’u desh ta përjetoja këtë
për orë të tëra”.
Ranicki, një”mjeshtër për
zbutje”/Disa nga spektatorët në
galanë e Çmimit Televiziv gjer-
man 2008 i morën këto fjalë
fillimisht për shaka. Por Marcel
Reich-Ranicki, mjeshtri i madh i
vjetër i interpretimit sarkastik, e
kishte shumë seriozisht, edhe në
këtë dalje publike në skenë,
kritikën e tij radikale për televiz-
ionin gjerman. Dhe ai e nderoi
edhe këtë herë emrin e tij - ashtu
si veproi kur ishte përgjegjës për
letërsinë, i gazetës Frankfurter
Allgemeine Zeitung në vitet 70 -
dhe si kritik televiziv i Kuartetit
Letrar në vitet ’90. Jo më kot i
vunë gazetarët Reich-Ranickit
nofka si “mjeshtër për zbutje”,
ose “specialist për ekzekutime”:
“Specialist për ekzekutime është
më të vërtetë budallallëk. Por
unë mundohem që kritika ime të
jetë e qartë. Dhe qartësia e
kritikës, e dini, është edhe një
çështje mirësjelljeje - duhet të
jesh i sjellshëm me lexuesit. Kjo
do të thotë: duhet të thuash
qartë atë që mendon - dhe jo të
bësh bisht e të fshihesh pas
formulimeve shumëkuptimshe
dhe me shumë interpretime”.
“Një problem, dhe ky është një
problem serioz dhe gati i
pazgjidhshëm: ç’u bë Günter
Grassi? Si qe e mundur të
ndodhte kjo? Löffler thotë: “Unë
nuk e kuptoj këtë hidhërim, le t’i
japim peshë më të vogël librit!
Reich-Ranicki: “Peshë edhe më
të vogël? Peshë më të vogël nuk
i japim dot! Këtu kemi të bëjmë
me prozë të pavlerë, të mërzit-
shme dhe të palexueshme, dhe
ju thoni që t’i japim peshë më të
vogël”. Löffler: “Jo, e kisha fjalën
që sikur t’i jepnit peshë më të
vogël librit për ngjarjen shek-
ullore”.
Ranicki, instanca më e
rëndësishme në jetën letrare/
Me rolin e kryekritikut në Kuarte-
tin Letrar, i cili prej vitit 1988 deri
në vitin 2001 u shfaq 77 herë në rëndësishme në jetën letrare
ekranet televizive, Reich-Ranicki gjermane. Kjo i dha atij titullin
u bë përfundimisht instanca më e ironik të “Papës së letërsisë”.
Sundimi i ligjit, parakusht për veriun e Kosovës
Europa e Lirë
Telashet e komunave të reja kanë ndikuar që “de-
centralizimi dhe reforma e qeverisjes lokale të
mbeten të qarta në letër dhe të turbullta në prak-
tikë” edhe dy vjet pas hyrjes në fuqi të Kushtetutës
së Kosovës, vë në pah raporti i Institutit për Qever-
isje Lokale. Autoritetet vendore e ndërkombëtare e
cilësuan të suksesshëm zbatimin e deritashëm të
procesit të decentralizimit në Kosovë, por thanë se
për arritjen e një suksesi të tillë edhe në pjesën ver-
iore të Kosovës, është e nevojshme një kohë e pac-
aktuar. Krahasuar me zgjedhjet lokale të 2007-s,
kutive të votimit në nëntorin e vitit të shkuar u
ishin drejtuar një numër më i madh i serbëve, duke
përfshirë komunat e reja si Ranillugu, Kllokoti,
Graçanica dhe Novobërda e zgjeruar.
Përfaqësuesi i Zyrës Civile Ndërkombëtare,
Raphael Naegli, tha se në veri duhet të krijohen
kushtet që do të mundësonin mbajtjen e suksesshme
të zgjedhjeve. “Parteshi do të ketë zgjedhje pas tri
javësh dhe jam mjaft i bindur që menjëherë pas kësaj,
do të mund të formohet komuna funksionale”. “Ësh-
të e nevojshme më shumë kohë për Mitrovicën e
veriut; kemi një ekip përgatitor komunal atje, i cili
po përparon, mirëpo nevojitet më shumë kohë për
t’u krijuar kushtet për mbajtjen e zgjedhjeve të suk-
sesshme”, theksoi Naegel.
Për të integruar pjesën veriore në jetën institu-
cionale të Kosovës, Zyra Civile Ndërkombëtare dhe
Qeveria e Kosovës kanë hartuar një strategji, e cila,
ndër të tjera, parasheh krijimin e komunës së re të
Mitrovicës Veriore, të Zubin- Potokut, Zveçanit dhe
të Leposaviqit. Drejtori i Institutit për Qeverisje
Lokale, Besnik Tahiri, tha se zgjedhjet lokale serbe
të 30 majit të mbajtura në veri të Mitrovicës dhe në
Kjo në një kohë kur ai në asnjë
mënyrë nuk ishte i paga-
bueshëm. Por, edhe nëse
Novobërdë kanë sfiduar strategjinë për veriun, por
edhe punën e deritashme të ekipit përgatitor për kr-
ijimin e komunës së re të Mitrovicës Veriore. “Aq
shumë afër ka qenë që, me punën e ekipit përgatitor,
të bëhet komuna, ndërsa me këto zgjedhje kjo është
shtyrë dhe nuk dihet se kur do të ndodhë, për arsye
se faktori ndërkombëtar dhe faktori vendor duhet t’i
diskreditojnë strukturat paralele, e kjo merr kohë”.
“Në këtë aspekt, i është dhënë një goditje shumë e
madhe strategjisë së Qeverisë për integrimin e veriut
dhe, në të njëjtën kohë, themelimit të komunave”,
tha Tahiri.
Shtimi i presionit ndërkombëtar mbi Beogradin
zyrtar, sipas Tahirit, është parakusht për të mundë-
suar shtrirjen e autoritetit shtetëror të Kosovës në
veri. “Rekomandimi i ynë në këtë dokument është që
ICO-ja të shfrytëzojë të gjithë autoritetin e vet që të
ndikojë drejtpërdrejt te Brukseli dhe te Uashingtoni
që të ketë porosi të qarta për Serbinë”, u shpreh Tahi-
ri. Hapave të ardhshëm në drejtim të krijimit të ko-
munave të reja në pjesën veriore të Kosovës, sipas
zyrtarëve qeveritarë, duhet t’i paraprijë instalimi i
sundimit të ligjit atje. Pavarësisht distancimit të mi-
sionit evropian për sundimin e ligjit dhe KFOR-it,
nga strategjia për veriun, ministri i Administrimit të
Pushtetit Lokal, Sadri Ferati, u bëri thirrje këtyre
mekanizmave që ta përmbushin misionin e tyre në
veri. “Pavarësisht se me çka funksionojnë, me 12 44,
me Republikën e Kosovës apo diçka tjetër, në mision-
in e KFOR-it dhe atë të EULEX-it saktësisht dihen
termat e punës dhe obligimet që i kanë marrë si mis-
ion”. “Sa më tepër që të ngritë kapacitete dhe të ketë
sukses në implementimin e misionit të vet EULEX-i,
bëhet një terren që ne na shkon për shtati për të vazh-
duar me implementimin e projektit tonë”, theksoi
Ferati.
E diel, 6 qershor 2010
DITA
vlerësimet e tij kishin të bënin
më tepër me preferenca të
thjeshta lexuesi, se sa me kritikë
serioze letërsie: ato megjithatë u
bënë shpejt faktor vendimtar për
karrierat e shkrimtarëve. Ai që
shkaktonte zemërimin e më-
suesit, si Peter Handke, Günter
Grass-i ose Martin Walser-i, ai e
kishte të vështirë në jetën
letrare. Anasjelltas, vepra të
tjera, si ajo e starit spanjoll të
letërsisë, Javier Marias ose e
kronistes berlineze të brezave,
Judith Hermann u shndërruan me
shpejtësi komete në librat më të
shitur bestseller vetëm nga
himnet e lëvdatave të Reich-
Ranickit: “Kur erdha më 1958-ën
në Gjermani dhe pashë se çfarë
shkruhej për letërsinë në Frank-
furter Allgemeine Zeitung, në
gazetën Süddeutsche, në Die
Welt, i thashë gruas: unë do të
përpiqem të bëj një eksperiment,
t’i përshkruaj njerëzit kaq të
errët, kaq të koklavitur, ah, mua
kritika nuk më pëlqen. Unë do të
them shumë qartë, se çfarë
mendoj për librat. Kjo është e
rrezikshme dhe të ofron dy
mundësi. Në hierarkinë e kritikës
ose do të ngjitem shumë lart,
ose do të përfundoj fare poshtë.
Por dua ta bëj këtë përpjekje”.
Më e keqja që mund të
thoshte Reich-Ranicki për një
libër, ishte: i mërzitshëm.
Interpretimi qartësisht antiaka-
demik, popullor dhe me qejf për
polemika prej tij i letërsisë i
dedikohet sigurisht edhe
biografisë së tij plot vuajtje si
hebre i përndjekur, i cili mbijetoi
si për mrekulli fillimisht në geton
e Varshavës dhe më vonë
deportimet. Një punonjës polak i
shtypshkronjave i fshehu atëherë
Reich-Ranickin dhe të shoqen,
Tosia nga nazistët. Si shpërblim,
entuziasti i letërsisë e mbante në
humor të mirë mbrojtësin e tij,
duke i treguar histori: me Shek-
spirin, Gëten, Shilerin.
Libri i Ranickit për veten e
tij, një Bestseller/Tregimi në
mënyrë interesante, për të
mbijetuar: kjo e formoi kritikun e
madh të mëvonshëm, i cili e
festoi suksesin e tij më të madh
pikërisht me një thyerje tabuje në
letërsi. Kritiku i letërsisë shkroi
vetë një libër të trashë për jetën
e tij, i cili - ndryshe nga shumica
e përpjekjeve për të shkruar
kritika të tjerë- me një milionë e
gjysmë kopje të shitura është
shndërruar ndërkohë në Bestsell-
er. “Kjo ishte e gjitha- ne vësh-
trojmë të prekur, perdja bie, të
gjitha pyetjet mbeten pa
përgjigje”.
Dojçe Vele
55 9
 DITA
Iraku u
tërheq lejet e
armëve ish-
kryengritësve
Ushtria e Irakut u ka
tërhequr dje lejen për mbajtjen
e armëve 10 mijë ish kryeng-
ritësve sunitë. Hapi kërcënon të
shkaktojë mosmarrëveshje
ndërmjet forcave të sigurisë dhe
luftëtarëve sunitë, të cilët ndi-
hmuan për qetësimin e dhunës
në Irak. Udhëheqësit e lëvizjes
Sahua, apo “Djemtë e Irakut”,
u përgjigjën menjëherë me një
paralajmërim kërcënues se do
t’a ndalin bashkëpunimin me
forcat e sigurisë në provincën
Dijala, kryesisht të banuar me
sunitë, nëse u tërhiqen lejet për
armëmbajtje.
Trupat iraniane ndërhyjnë
në territorin irakian/Zyrtarët
e sigurisë të kurdëve në Irak
thanë se trupat iraniane e kanë
kaluar kufirin dy herë në tre
ditët e fundit në përleshjet me
kryengritësit kurdë në malet
Kandil afër kufirit. Gjeneral
majori Xhabar Javar tha se më
shumë se 30 ushtarë iranianë me
autoblinda dhe armatim të
rëndë kanë depërtuar të enjten
2 km në thellësi të territorit
irakian, dy ditë pas një kalimi
të ngjashëm të kufirit në thellë-
si prej 3 km. Forcat iraniane po
i luftojnë guerilën e Partisë për
Jetën e Lirë të Kurdistanit
(PJAK), e afërt me Partinë Punë-
tore të Kurdistanit (PKK).
Xhejms
Klaper
emërohet
shef i
inteligjencës
amerikane
Presidenti amerikan Barak
Obama e ka nominuar Xhejms
Klaper për drejtor të ri të in-
teligjencës. Klaper, i cili është
nënsekretar i mbrojtjes për in-
teligjencë dhe gjeneral i pen-
sionuar i Forcave Ajrore, vjen në
vend të Denis Bler. Ai u largua
nga posti i drejtorit të in-
teligjencës kombëtare në mua-
jin maj, pas shqetësimeve lidhur
me sulmin e dështuar me au-
tomjet bombë në Nju Jork, dhe
përpjekjen për të hedhur në erë
aeroplanin e udhëtarëve në ditën
e Krishtlindjeve. Posti u krijua
në vitin 2004 për të koordinuar
punën e 16 agjencive amerikane
të zbulimit.
10 55 E diel, 6 qershor 2010
Izrali rivendos kontrollin pranë Gazës,
inspekton edhe një anije irlandeze
Anija irlandeze “Rachel Corrie” u
pushtua nga marina izraelite. Anija
tashme po lundron drejt portit izraelit
të Ashdod. Të gjithë pasagjerët në bord
Koreja e Veriut dhe Irani, sërish në
aksin e problemeve të sigurisë globale
Shtetet e Bashkuara thanë se po
i konsiderojnë opsionet e reja përtej
Kombeve të Bashkuara për të
ndëshkuar Korenë Veriore për fun-
dosjen e luftanijes së Koresë
Jugore. Sekretari i Mbrojtjes, Rob-
ert Gejts, tha në Konferencën e Sig-
urisë në Singapor se Koreja Veri-
ore duhet të përballet me pasojat
për fundosjen, e cila shkaktoi vde-
kjen e 46 marinarëve dhe i përsh-
kallëzoi tensionet në siujdhesë.
Gejts i tha konferencës se shtetet e
Azisë kanë “përgjegjësi kolektive”
për ta adresuar fundosjen e
luftanijes. Ai tha se Shtetet e Bash-
kuara po shqyrtojnë opsionet e reja
jashtë Kombeve të Bashkuara për
ta ndëshkuar Phenianin. “Ne do të
zhvillojmë stërvitje të kombinuara
ushtarake me Korenë Jugore dhe
e mbështesin aksionin në Këshil-
lin e Sigurimit të Kombeve të Bash-
kuara. Në të njëjtën kohë, ne po i
vlerësojmë opsionet shtesë që Ko-
reja Veriore të japë llogari”, tha Ge-
jts. Koreja Jugore e akuzon Veriun
komunist për torpedimin e
luftanijes së saj, “Cheonan”, dhe të
premten rastin e nxori zyrtarisht në
Këshillin e Sigurimit. Fundosja ish-
te incidenti më vdekjeprurës në si-
ujdhesë që nga Lufta e Koresë, në
vitet 1950-1953. Pheniani e mohoi
përgjegjësinë dhe e akuzoi presi-
dentin e Koresë Jugore, Li Mjung-
bak se e po shfrytëzon incidentin për
t’i përmirësuar gjasat e tij në zgjedh-
jet lokale këtë javë. Peniani, gjith-
ashtu, disa herë kishte paralajmëru-
ar se lufta mund të shpërthejë “në
çdo çast”. Gejts, po ashtu, u bëri
thirrje vendeve të Azisë se
përgjegjësia për mosveprimin u
përket të gjithëve. “Vendet e këtij
rajoni e ndajnë detyrën e adresimit
të këtyre provokimeve të rënda.
Mosveprimi do të çonte në ab-
dikimin e përgjegjësisë sonë kole-
ktive për të mbrojtur paqen dhe për-
forcuar stabilitetin në rajon”, thek-
soi Gejts.
Deklarata e tij në Singapor e rri-
ti trysninë ndaj Kinës që ta qortojë
aleatin e vjetër, Korenë Veriore.
Kina, e cila mund t’i vë veto çdo pro-
pozimi për rezolutë në Kombet e
Bashkuara si anëtare e përher-
janë të mirë dhe “pushtimi” nga ush-
tria izraelite është bërë pa luftë. Ush-
tria izraelite ka konfirmuar se forcat
speciale kane hipur në anijen irland-
eze Rachel Corrie pa asnjë rezistencë
nga ekuipazhit dhe pasagjerëve. Çdo
gjë u zhvillua pa dhunë, tha zëdhënësi
i ushtrisë. Ushtarët mbërritën nga deti
me anije dhe barka të vogla dhe nuk
kanë rënë me helikopter si të hënën në
anijen MAVI, vranë 19 vetë. Anija
irlandeze lundronte drejt në Rripin e
Gazës me qëllimin për te dërguar ndih-
ma atje. Ajo kishte injoruar kërkesat e
Marinës Izraelit për të ndryshuar kurs-
in e lundrimit.
OKB: Izraeli mund të përballet me
sfidë ligjore/Shefja për të drejtat e nje-
shme e Këshillit të Sigurimit, deri
tash ka refuzuar t’u bashkohet dën-
imeve ndërkombëtare të Koresë
Veriore për fundosjen e luftanijes
“Cheonan”. Gejts, gjithashtu, i bëri
thirrje Kinës që t’i rivendosë lidhjet
ushtarake me Shtetet e Bashkuara,
të cilat u pezulluan në fillim të vitit,
pasi Uashingtoni njoftoi se do t’i
shesë Tajvanit armatim në vlerë
prej disa miliardë dollarësh. Gejts
tha se vendimi i Kinës që t’i prishë
lidhjet ushtarake e minon stabilite-
tin në rajon dhe e ftoi Pekinin, i cili
e konsideron Tajvanin territor të
vetin, ta pranojë realitetin se Uash-
ingtoni është i përkushtuar që ta
armatosë ujdhesën.
Medvedev: Ka dakordim për
sanksione kundër Iranit/Presi-
denti i Rusisë Dimitri Medvedev tha
se ka dakordim mbi sanksionet
kundër Iranit. Agjencitë ruse të
lajmeve citojnë Medvedevin të ketë
thënë në konferencën e përbash-
kët për shtyp me kancelaren gjer-
riut e Kombeve të Bashkuara tha se
Izraeli mund të përballet me përndjekje
për shkak të vërsuljes vdekjeprurëse në
flotiljen humanitare, e cila rezultoi me
vdekjen e nëntë aktivistëve pro-palestin-
ezë. Navi Pillai poashtu tha se ajo do
t’ia përcjellë kërkesën e tillë Gjykatës
Ndërkombëtare të Krimeve, dhe se beson
që bllokada izraelite e Gazës e shkel ligjin
ndërkombëtar. Pillai, e cila për katër vjet
shërbeu si gjyqtare në GJNK-së, i bëri
këto komente në Kampala, ku merr pjesë
në një konferencë të gjykatës.
Surpriza - Erdoan, personalisht në
Gaza për të thyer bllokadën izraelite?/
Kryeministri turk, Rexhep Tajip Erdoan,
po vlerëson mundësinë për të shkuar per-
sonalisht në Gaza, në mënyrë që të thye-
mane Angela Merkel në Pallatin
Meserberg afër Berlinit se “dakordi-
mi për sanksionet ekziston”. Por
presidenti rus ka shtuar se “askush
nuk do sanksione”, dhe se ai shpre-
son që Irani i dëgjon “zërat e bash-
kësisë ndërkombëtare”. Medvedev,
i cili mbërriti në Gjermani të
premten, u takua me kancelaren
Merkel për t’i diskutuar çështjet
ndërkombëtare, prej propozimit për
sanksione të reja të OKB-së kundër
Iranit për shkak të programit
bërthamor të tij, e deri te mar-
rëdhëniet dypalëshe, si dhe mar-
rëdhëniet e Rusisë me BE-në.
Gjermania dhe Rusia propozo-
jnë komitet të ri të sigurisë/Gjer-
mania dhe Rusia kanë propozuar
që një komitet i ri i sigurisë t’i ven-
dosë rregullat për menaxhimin e
përbashkët të krizave civile dhe ush-
tarake nga Rusia dhe Bashkimi
Evropian. Kancelarja Angela Merkel
dhe presidenti Dimitri Medvedev
deklaruan se çështja e parë që do
jë bllokadën e vendosur nga Izraeli.
Lajmi bëhet i ditur nga e përditshmja
libaneze “Mustaqbal”, e cila citon
“burime shumë mirë të informuara
turke”. Gazeta në pronësi të kryemi-
nistrit libanez Saad Hariri, thekson se
“Erdoan po mendon të shkojë në Gaza
dhe se ka folur për këtë hipotezë me
anëtarët e tij të afërt të qeverisë”. Si-
pas të njëjtave burime, kryeministri
turk “i paska njoftuar Shtetet e Bash-
kuara se i ka kërkuar marinës ushtar-
ake turke të shoqërojë një flotë të re
humanitare drejt Gazës që aktualisht
ndodhet në fazë përgatitje”. “Adminis-
trata e SHBA-së është përpjekur ta
ndalojë këtë projekt të Erdoanit”, kon-
firmon gazeta “Mustaqbal”.
të mund të trajtohej është konflikti
në Transnistri, i cili i ka shqetësuar
Rusinë, Ukrainën, Moldavinë dhe
Bashkimin Evropian për afro dy de-
kada.
Ahmadinexhad pjesëmarrës
në samitin e sigurisë/Presidenti i
Iranit Mahmud Ahmadinexhad do t’u
bashkohet disa liderëve të Azisë
javën e ardhshme në Stamboll, në
samitin i cili synon forcimin e sig-
urisë dhe besimit në rajon. Minis-
tria e Jashtme e Turqisë tha se në
samitin e Konferencës për Ndërve-
prim dhe Masat e Ndërtimit të Be-
simit në Azi, që dotë mbahet të mar-
tën, do të marrin pjesë edhe presi-
denti i Azerbejxhanit, Ilham Aliev,
presidenti afgan Hamid Karzai,
lideri palestinez Mahmud Abas, dhe
kryeministri rus Vladimir Putin. Sami-
ti do të fokusohet në çështjet si çar-
matimi bërthamor, përdorimi paqë-
sor i energjisë bërthamore dhe
mënyrat për të nxitur ndërtimin e be-
simit në Azi.

Ndërkombëtarët: Askush s’do
bisedime të reja për statusin e Kosovës
Ambasadori i Britanisë së Mad-
he në Beograd, Stephen Word-
sworth, ka deklaruar se askush në
Bashkimin Evropian nuk i dëshi-
ron bisedimet e reja për statusin e
Kosovës, sepse kështu do të hum-
bej shumë kohë kot dhe do të vinte
deri të destabilizimi i rajonit. Në
një intervistë për të përditshmen
“Danas”, Wordsworth ka tërhequr
vërejtjen se Serbisë nuk i duhet “një
konflikt i ri me Kosovën”. “Nëse
Serbia, apo ndonjë shtet tjetër, do
të kërkonte të ktheheshim prapa,
kjo nuk do të ndodhte, para së
gjithash, sepse askush në Kosovë
nuk do të pajtohej me këtë dhe
askush nuk do të përpiqej t’i
bindte”, ka thënë Wordsworth.
“Një veprim i tillë do të nënkup-
tonte konfrontim të Beogradit me
22 shtete anëtare të BE-së, të cilat
Zoti Preteni, lufta kundër korrup-
sionit është shndërruar në një nga
çështjet më të diskutueshme në
Kosovë. Si udhëheqës i institucionit
që për synim ka pikërisht këtë luftë,
cilat janë vështirësitë që ju përbal-
leni?
Në top-agjendën e të gjitha insti-
tucioneve të Kosovës duhet të jetë
lufta kundër korrupsionit. Them se
një gjë e tillë tashmë ka filluar të
ndodhë, janë disa elemente pozitive,
të cilat ashtu i vlerësoj unë. Mendoj
që është i domosdoshëm një
përkushtim më i fuqishëm i të gjithë
mekanizmave. Një bazë ligjore, e cila
në ekzekutiv e ngarkon agjencinë, ka
përfunduar, por duhet të nxirren nga
Kuvendi edhe disa ligje tjera, e më
pastaj mekanizmat ekzistues duhet
ende të fuqizohen. Është lajm shumë
i mirë që ka filluar edhe reformimi te
gjyqësori, sepse me të vërtetë është
një institucion shumë i atakuar dhe
ne e kemi potencuar vazhdimisht që
është një problem, i cili duhet të zgjid-
het. Mendoj që startimi i reformimit
është i mirë dhe vetëm në nivelin
qendror, e më pastaj ka filluar edhe
niveli i dytë, domethënë nëpër gjyka-
ta dhe në Prokurori të Qarkut që të
emërohen zyrtarët e rinj. Pastaj një
punë edhe më e fuqishme edhe e
policisë në hetime, e agjencisë por
edhe mekanizmave të tjerë duhet të
jetë më e fuqishme dhe rezultatet nuk
do të mungojnë. Në anën tjetër, insti-
tucionet qendrore nga këta mekaniz-
ma duhet të kërkojnë llogaridhënie,
e kanë njohur pavarësinë e Kosovës.
Zyrtarëve serbë, shumë herë ju ësh-
të thënë se insistimi në bisedime
të reja nuk do të ishte ide e mirë”.
Ambasadori britanik ka porositur
se çështja e Kosovës dhe integrimi
evropian i Serbisë nuk janë dy rrugë
të ndara. Ambasadori britanik ka
deklaruar se për BE-në, si tërësi,
ekzistimi i Kosovës është realitet.
Ai ka theksuar se të gjitha 27 shte-
tet e BE-së janë pajtuar se Kosova
ka perspektivë evropiane dhe në
Bruksel nuk ekziston askush që do
të mund të thoshte se Kosova nesër
do të zhduket.
Haradinaj: Raportet ndërko-
mbëtare për Kosovën janë nega-
tive/Lideri i Aleancës për Ardh-
mërinë e Kosovës, Ramush Hara-
dinaj, deklaratat e fundit të qeveri-
tarëve lidhur me çështjet aktuale, i
Intervista/Korrupsionin në Kosovë duhet ta luftojmë të gjithë
“Ka ngritje aktakuzash, por rezultatet gjyqësore mungojnë”, tha për Radion Evropa e Lirë, Hasan Preteni, shef i Agjencisë Anti-
Korrupsion dhe shtoi se legjislacioni ekziston, por për luftimin e korrupsionit nevojitet përkushtim më i fortë i të gjitha institucioneve
duhet që të kërkojnë nga ta rezultatet
e punës së tyre.
Sa keni mbështetje nga institu-
cionet - qofshin ato të qeverisjes,
apo dhe të drejtësisë?
Fillimisht them se ndoshta është
hera e parë në komunikim me ju dhe
me publikun, në përgjithësi, nëpërm-
jet jush, është që agjencia konkre-
tisht nuk e ka asnjë kërkesë ndaj in-
stitucioneve qendrore. Përfundimisht
janë realizuar të gjitha; kemi bazën
ligjore, i kemi tri ligje që në ekzekutiv
e ngarkojnë agjencinë, e kemi pla-
nin e veprimit, strategjinë antikorrup-
sion, kemi edhe disa kushte logjis-
tike që janë krijuar për punë më të
mirë të agjencisë. Gjithashtu, kemi
stafin komplet dhe përfundimisht
kemi edhe një objekt, që nuk është
objekt privat, është një objekt që na
ofron komoditet për punë të mirë.
Edhe me buxhet nuk kemi probleme.
Përfundimisht, edhe për zyrtarë të
agjencisë, edhe për shërbyesit civilë
në agjenci, është siguruar një pjesë
e pagës shtesë dhe ky do të jetë një
motivim më i mirë për ata që janë në
agjenci që të qëndrojnë dhe të
punojnë në agjenci. Njëkohësisht, do
të jetë më joshës për ekspertët që
janë jashtë institucioneve që të
kërkojnë të jenë pjesë e punës së
agjencisë. Në anën tjetër, po fuqizo-
het edhe bashkëpunimi me mekaniz-
ma edhe në sektorin e drejtësisë.
Veçoj një takim te ministri i Drejtë-
sisë, ku kishte përfaqësues nga
Prokuroria e shtetit, nga Këshilli
Gjyqësor i Kosovës dhe nga Gjykata
Supreme e Kosovës dhe që të gjithë
u dakorduam që prioritet për peri-
udhën në vijim të jetë lufta kundër
korrupsionit. Do të nënshkruhet edhe
memorandumi i bashkëpunimit mes
Prokurorisë së shtetit dhe agjencisë.
Ndërsa, ditëve në vijim do të nënsh-
kruhet edhe një memorandum bash-
këpunimi mes agjencisë dhe Audi-
torit Gjeneral. Po ashtu, kemi mem-
orandum bashkëpunimi edhe me
Policinë e Kosovës, me doganat dhe
të gjithë mekanizmat tjerë, që për
mision kanë luftën kundër korrup-
ka vlerësuar si negative dhe të dëm-
shme për vendin. Haradinaj tha dje
se raportet e institucioneve ndërko-
mbëtare për Kosovën janë negative.
Dodik: BeH nuk do të njohë
Kosovën/Kryeministri i Repub-
likës Serbe të Bosnjes, Millorad
Dodik, deklaroi dje se Bosnjë e Her-
cegovina nuk do ta njohë pavarës-
inë e Kosovës në një të ardhme të
afërt, e as të largët. “BeH nuk mund
ta pranojë askend, dhe as Kosovën,
përderisa nuk e jep pëlqimin Repub-
lika Serbe e Bosnjës”, u tha Dodik
gazetarëve në Banja Llukë, duke
komentuar deklaratën e ministrit të
Jashtëm të Kosovës, Skender Hyse-
ni, se BeH së shpejti mund ta njo-
hë Kosovën. Dodik tha se për sa i
përket Kosovës, Republika Serbe e
Bosnjës do t’a “ndjekë atë që do të
bëjë Beogradi zyrtar”.
sionit. Them se është krijuar një
bazë, një atmosferë e mirë për punë
më të fuqishme dhe për një bash-
këpunim më konkret.
A keni bashkëpunim me misio-
nin evropian për sundimin e ligjit?
Edhe me Prokurorinë e EULEX-it
kemi bashkëpunim, kemi memoran-
dum bashkëpunimi. Në vitin e kaluar
2009, ne kemi përcjellë më shumë
se 30 informacione për veprime të
mundshme korruptive. Ky bash-
këpunim po sjell rezultatet e para,
shpresoj. Mendoj që ky bash-
këpunim do të intensifikohet më
shumë ditëve të ardhshme - me një
fjalë bashkëpunimi është i mirë.
Sa raste të paraqitura në
agjencinë tuaj janë vënë në bankën
e drejtësisë?
Ka ngritje aktakuzash, mirëpo,
fatkeqësisht, për gjykimet s’ka ende
rezultat, ose s’kemi ne informacion
kthyes. Flas gjithmonë për rastet ku
pretendohet që buxheti i Kosovës
është goditur më shumë. Kurse, ras-
tet e vogla mendoj se nuk ia vlen të
theksohen, disa kanë qenë, mirëpo
jo raste, në të cilat atakohen zyrtarë
më të lartë të institucioneve të shtetit.
Mendoj se te gjyqësori është një
problem, i cili do të trajtohet me
përkushtimin që e thashë më herët
dhe me këtë ngritje të nivelit të bash-
këpunimit, do të kemi rezultatet e prit-
ura. Përfundimisht, qytetarëve të Ko-
sovës duhet t’iu dërgojmë një me-
sazh që jo fjalë, jo vetëm konkluzi-
one të ndryshme, por duhet të
kërkojnë nga ne rezultate konkrete,
që ta përmbyllim misionin.
Zoti Preteni, ligjet që kanë për
qëllim luftimin e korrupsionit, si ai i
agjencisë suaj, Ligji për deklarimin
e pasurisë dhe Ligji për parandal-
imin e konfliktit të interesit, në
formën siç janë miratuar, thuhet se
kanë mangësi të shumta. Ju si men-
doni?
Nuk mendoj që gjithmonë po ten-
toj të gjej arsye se ligjet nuk janë të
mira. Ne kemi pasur mundësinë e
inkuadrimit të drejtpërdrejtë në
amendamentimin, në ndryshimin
dhe nxjerrjen e ligjeve që ju i për-
mendët. Them që ligjet ende nuk i
kanë kaluar gjashtë muaj që janë
aprovuar nga Kuvendi i Kosovës, që
kanë hyrë në fuqi, dhe nuk do të ng-
utemi menjëherë të konstatojmë se
ato kanë mangësi. Me siguri se nuk
janë ideale, por ne do t’i zbatojmë të
tilla çfarë janë dhe praktika do të
dëshmojë nëse ligjet kanë mangësi
ose jo. Për këtë fazë, me korrektësi
të plotë them se në Ligjin për agjenc-
inë ende në këta gjashtë muaj nuk
kemi gjetur ndonjë element që ësh-
të negativ, që domethënë është i mirë
dhe ka ndihmuar shumë në pavar-
ësinë e agjencisë. Agjencia tani për-
fundimisht mbikëqyret dhe monitor-
ohet vetëm nga Kuvendi, gjë që s’ka
qenë praktikë në tri vitet e mëher-
shme. Pastaj Ligji për deklarimin e
pasurisë - tashmë po shihen rezul-
tatet e para - është rreth rritjes së
transparencës dhe me rritjen e trans-
parencës mendoj që do të zvogëlo-
het, ose do të ndikohet në parandal-
imin e korrupsionit. Është një aktiv-
itet i mirë që në të gjithë qytetarët e
Kosovës edhe në interesimin e
shprehur të tyre e shoh që është një
punë mirë e bërë. Mirëpo, do të sho-
him ditëve në vijim se a ka mangësi
dhe me siguri duhet të ecim me kohë
dhe të kuptojmë që në qoftë se disa
nene janë të pazbatueshme, ose
kemi probleme, atëherë t’i japim kri-
tikat tona. Sa i përket Ligjit për paran-
dalimin e konfliktit të interesit, men-
doj se nuk po i sjell ndoshta rezul-
tatet e duhura. Në këtë drejtim, te ky
ligj, duhet të jepen disa precizitete më
të mëdha, sepse nuk është definuar
mirë se çka është konflikti i interesit
dhe në zbatimin e tij ndoshta nuk po
arrihen rezultatet e dëshiruara. Ësh-
të informatë shumë e mirë që edhe
Kodi Penal është duke u amanda-
mentuar dhe jemi duke e dhënë kon-
tributin konkret që në këtë kod të fu-
ten disa nene, të cilat e fuqizojnë
punën e agjencisë. Më konkretisht
për Ligjin e deklarimit të pasurisë
jemi duke bërë përpjekje që mosde-
klarimi i pasurisë dhe deklarimi i
E diel, 6 qershor 2010
DITA
rremë të sanksionohen penalisht,
domethënë të jenë pjesë e kodit pe-
nal.
Ditëve të fundit është diskutuar
shumë deklarimi i pasurisë nga zyr-
tarë publikë. Për to ka pasur
vlerësime të ndryshme, por a keni
mekanizma për të saktësuar
vërtetësinë e pohimeve që janë
dhënë nga vetë ata që e kanë dek-
laruar pasurinë?
Është lajm i mirë që përfundi-
misht janë bërë publike. Neve na ka
shkaktuar një angazhim shtesë në
agjenci, edhe pse i kemi respektuar
afatet ligjore, mirëpo në aspektin
teknik ne kemi dëshiruar që të gjithë
ata formularë që i kanë plotësuar zyr-
tarët, të bëhen publikë në formën siç
janë dhënë dhe të largohen të gjitha
spekulimet dhe mundësitë për spe-
kulime të mundshme se agjencitë i
kanë ndërruar shifrat, ose agjencia
nuk i ka bartur në tabela të veçanta
ato se çka kanë deklaruar zyrtarët.
Kështu që i kemi publikuar në tërësi
të gjithë formularët në formën dhe në
dorëshkrim ashtu siç i kanë dhënë
zyrtarët. Domethënë, i kemi skanuar
formularët. Pastaj, asnjëri prej zyr-
tarëve nuk mund të thotë se diçka ka
ndryshuar - ajo është e saktë. Në
anën tjetër, pres një angazhim të
qytetarëve që t’i trajtojnë këto pub-
likime dhe pres një bashkëpunim me
ta që të intervenojnë në secilin rast
kur vlerësojnë ose kur kanë informa-
cion se nuk është deklaruar e tëra,
ose nuk janë deklaruar të gjitha an-
gazhimet. Kemi disa sinjale të mira,
kemi disa informacione kur qytetarët
na njoftojnë se disa zyrtarë nuk e
kanë deklaruar komplet pasurinë e
tyre. Gjithashtu kemi edhe raste kur
qytetarët njoftojnë se zyrtarët nuk i
kanë paraqitur të gjitha vendet e
punës. Këto do të jenë pikënisje për
ne, që të fillojmë kontrollimin në de-
taje të këtyre formularëve. Tani zoto-
hem se do t’i kontrollojmë të gjithë
ata formularë në aspektin e hollë-
sishëm të kontrollimeve, aty ku kemi
informacione se ka dyshime në mes
reales dhe të publikuarës.
55 11
 CMYK

REKLAMA

12 55 E diel, 6 qershor 2010

 CMYK

REKLAMA

Godina multifunksionale
Bashkëpunim me studio të njohura projektuese nga Piemonte
Avantgardë e studimeve urbanistike për qytetin bregdetar
Pioniere e cilësisë në lëmin e import-eksportit

Kontakti: “Lagjja nr.4, Rr. Skënderbej”, Durrës

E diel, 6 qershor 2010 55 13

REKLAMA

Shtë p i a B o t u e s e “ 5 5 ”

Komploti kundër Kishës

Ky libër, historikisht
i rëndësishëm, do
të sulmohet, me të
gjitha mundësitë, si
antisemitik. Librin
rrefen se , hebrenjtë
kanë luajtur një rol
të jashtëzakonshëm,
dhe, jo gjithnjë të do-
bishëm, në të gjithë
historinë e njerëzimit
e kjo është e duk-
shme; që veprimtaria
e tyre nuk ka qenë
gjithnjë miqësore
kundrejt Krishtërimit
dhe popujve johe-
brenj, është, gjithash-
tu, e dukshme, dhe ka
një fond të jashtëza-
konshëm evidencash
nga burime judaike e
të tjera, të autoritetit
të palëkundur, që e
provon këtë

14 55 E diel, 6 qershor 2010


at ina
l o r i Sl
F
nga
B
ioletra, kompozitë nga
bio (jetë) dhe letra
(shkrim), e formuar
kështu me fjalë greke
e latine dëshmon për një trashëgi-
mi greke-latine të koncepteve teor-
ike të letërsisë. Pra, kjo kompozitë
në shqip do të dilte Jetëshkrim.
Mirëpo termi jetëshkrim lidhet
tradicionalisht me termin biografi,
që më në fund është emërtim për
një gjini letrare-dokumentare e njo-
hur teorikisht dhe historikisht si
letërsi referenciale.
Bioletra, që është emërtim yni,
ka motivimin për të treguar një
dije, një teori të veçantë për sh-
krimin dhe leximin letrar, apo për
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Masakra e Tivarit
I
sheh këto kodra të zhveshura?
Me pyeta papritmas fqinji im
Tali derisa po ktheheshim nga
Ulqini duke kaluar nëpër Tivar
me makinën e tij të vogël. Ishim unë dhe
ai. Shikova kodrat të cilat sigurisht i
kisha pa edhe më herët por nuk me kish-
in bërë përshtypje. Kodra të zhveshura,
të mërzitshme që nuk thoshin asgjë, pran-
daj nuk me kujtoheshin me asgjë të
veçantë. Rrudha më krah, nuk dija ç’t’i
thosha. Ai nuk priti gjatë përgjigjen, por
vazhdoi: - Është e tmerrshme ajo që ka
ndodhur para tridhjetë vjetësh nëpër këto
shkrepa dhe nëpër këtë qytet që tash je-
ton qetas e më shkëlqim.
E shikova i përqendruar dhe pak i
habitur. Dielli ishte në të perënduar duke
i dhënë një përflakje të fundit, të veçantë
asaj kodre që të dukej se po digjej nga
reflektimi i rrezeve të diellit të fortë të
fillim gushtit. Me kapluan djersët kur e
shihja një shpërthim të tillë të diellit që
ngadalë zhdukej në horizont. Brenda në
makinë po ashtu bënte vapë.
Ndërkaq, qyteti shtrihej në të majtë,
ngjitas me detin e bukurisë mahnitëse.
E përkëdhela me shikim gjithë paanës-
inë e kaltërisë së mbyllët të detit në të
perënduar të diellit, ndërsa topi i për-
Pas veprës monografike për ish-presidentin Ibrahim Rugovën, “Memento për Rugovën” shtëpia
botuese “55” ka botuar së fundi një tjertër vepër të rëndësishme të studjeusit të mirënjohur kosovar
Dr. Sabri Hamiti, “Bioletra”. Kjo vepër studimore me vlera të mëdha, një teori e shkrimit dhe e lexim-
it, siç thotë vetë Hamiti është një: “Leximi singular, ose i veçantë, i veprave të veçanta, i autorëve të
veçantë është punë e një kritike letrare që e kam bërë gjithë këto vite dhe përherë ka qenë intenca që
të shihet e veçanta dhe si do të dukej në një sistematikë të vlerave të letërsisë shqipe”.
krijimin e interpretimin letrar.
Kjo teori, Bioletra, shkrimin e
leximin letrar i trajton si procese
të ndërliqshme e të lidhura njerë-
zore që kanë burim individin dhe
botën e tij e jo rrethanat sociale e
ideologjike të kolektivit. Kjo ësh-
të kërkesë që letërsia t’i kthehet
natyrës së vet të vërtetë, krijimit
të vlerave shpirtërore dhe shijimit
e njohjes së këtyre vlerave.
Në këtë vështrim secili kufizim
trajtohet si kufizim i lirisë kri-
juese, qoftë si censurë morale a
ideologjike, do të thotë shoqërore
(sociale); qoftë si kodifikim formal
që tjetërson ndijimet e zbulimet
autentike shpirtërore.
TREGIM NGA
skuqur ia jepte një rrëzëllim të përsku-
qur, të përflakur deri tej në horizont.
–Zot, sa shpejt i harrojmë gjërat dhe
sa pak kohë duhet që të mos ketë as gjur-
më as fjalë për një masakër që dikur na
përvëloi, - me këndelli duke ofsha Tali, i
cili gjithnjë kishte qenë misterioz në
qytetin tonë. Fliteshin gjëra të pakënd-
shme për te. Babai im nuk kishte sim-
pati për Talin, përkundrazi nuk e fshihte
mosdurimin, por kurrë nuk e thoshte
arsyen. Edhe të tjerët i druheshin.
E shikova edhe një herë gjithë peiza-
zhin: detin, diellin, kodrinën e zhveshur
e shkrepat. Ma cyti kërshërinë, prandaj
e ktheva kokën kah ai me interesim. Sikur
të me kishte përcjell më vëmendje,
megjithëse e voziste me kujdes makinën
nëpër rrugët gjarpërore bregdetare, të
ngarkuara me një kolonë të pafund maki-
nash e maunash që lëviznin me vësh-
tirësi, ai vazhdoi: - Do të ta tregojë një
tragjedi, të cilën mund ta kesh dëgjuar
si nëpër ëndërr, mund të mos e kesh dëg-
juar kurrë, megjithëse do të duhej ta dije.
Ajo që kam dëgjuar tridhjetë vjet më parë
asnjë çast nuk mu hoq nga mendja. Sa
herë kaloj nëpër këtë rrugë tash njëzetë
vjet, e përjetoj në të njëjtën mënyrë: me
dhimbje e dëshpërim. Sa herë e trupoj
BOTIMI MË I RI I SHTËPISË BOTUESE “55”
BIOLETRA
Shkrimi i Jetës – Jeta e Shkrimit
Nga Dr. Sabri HAMITI
Bioletra është një ftesë për t’u
kthyer në fillim, në pafajësi, në
zbulim të vetvetes e të botës, pa
njohur asfarë konvence. Në këtë
shkallë krijimi, duke u formësuar
si i veçantë, krijon domethënien e
veçantë të papërsëritshme e të
pamatshme.
Është kjo, një lojë e pafund in-
dividuale shpirtërore e shkrimit
dhe e jetës.
Shkrimi i jetës, Bioletra, don të
barazojë krijimin me jetën, apo
jetën me krijimin duke i parë ato
të dala nga njëra tjetra, apo së
paku duke e interpretuar njëra
tjetrën. Në këtë lojë hyn patjetër
individi, krijuesi, i cili i kushton
jetës me art apo i kushton artit me
jetë duke arritur shkallën më të
GANI MEHMETAJ
qytetin e Tivarit me makinën time apo
me autobus, mëngjeseve të freskëta ver-
ore, kur gati të gjithë janë në gjumë,
mendja me shkon të banorët e qytetit:
Sa prej tyre morën pjesë në atë masakër
dhe sa të tjerë dinë për te, -vazhdonte
Tali mëdyshjet që e brenin.
Ende nuk e kisha të qartë se ku do të
dilte, por kohë kishim mjaftë, kështu që
nuk ia prishja. Më bëri sy e vesh.
Kur e kaluam kodrën e zhveshur, ai
si i përhumbur, por me një kthjelltësi të
habitshme me tregoi rrëfimin që kurrë
nuk do ta harrojë dhe që me bëri të
mbetëm pa gjumë net të tëra.
- Ishte fundi i Luftës së Dytë
Botërore. Ushtritë serbe e malazeze na
kishin pushtuar. Kohë rrfijesh. Ushtarët
dhe milicët e tyre endeshin si qentë e
çartur. Njerëzit me nam i hante nata, të
tjerët ruheshin e frikësoheshin për fatin
e tyre e të familjarëve.
Një mëngjes vere si hyra në zyrë,
roja e magazinës, i alarmuar me
lajmëroi: - Zef Guri dhe Lush Berisha
kishin mbërritur në katund fshehtazi
gjatë natës. Ai me tha se kishte dëgjuar
që ata dezertuan nga brigadat partizane,
mobilizuar si për flakë të pushkës para
disa kohësh. E dija se i nisen në bregde-
lartë të shpalimit shpirtëror. Në
këtë hapje të përgjithshme krijue-
si e takon lexuesin e kohës së vet
apo të kohëve të tjera për ta rela-
tivizuar kohën me përjetësinë e
artit. Ars longa, vita brevis.
Bioletra e njeh jetëshkrimin si
proces thelbësor e total të krijim-
it, kur krijohet masa individuale
dhe e përgjithshme e funksionim-
it të krijimit letrar.
Bioletra e njeh dorëshkrimin,
si koncept për personalen e nivelit
më të lartë dhe praninë e saj në
shkrimin letrar, për të formuar kar-
akterin individual të tij.
Bioletra e njeh bukurshkrimin,
si koncept që lidhet me krijimin e
formës letrare, që lidhet me teori
pararendëse të krijimit, po dhe me
tin adriatik nëpër Shqipëri. U folën gjëra
të frikshme për fatin e këtyre të rinjve e
burrave, por askush asgjë konkretisht
nuk dinte të thoshte. Disa ikën gjatë
rrugës, nuk ranë në dorë të partizanëve.
Vazhduan drejt kufirit grek, thuhej nëpër
oda burrash kur besonin se nuk i dëg-
jonte askush. Të tjerët, thuhej bënë për-
pjekje të dezertonin me të mbërritur në
Shqipëri, mirëpo partizanët shqiptar i
dorëzuan në bazat malazeze afër Shko-
drës. Ende pa mbërritur në kazermat e
improvizuara, njësitet ndëshkuese i push-
katonin. Ajo që i rrëqethte të gjithë dhe
i bënte të mos rehatoheshin natë as ditë,
ishin fjalët që u përhapen për vrasjen e
madhe në Tivar. Si nëpër tym kishim
dëgjuar diçka, por se sa ishin vra askush
nuk e dinte. U tha se asnjë nuk shpëtoi.
Të gjithë u bënë dhe, por askush nuk
guxoi të hapte të pame. Të tjerët thanë,
jo po brigadat kanë vazhduar drejtë ver-
iut dhe se janë pa në Shibenik të Kroa-
cisë.
Tmerri e përfshiu një herë Lugun e
Drinit, pastaj krejt Rrafshin e Dukagji-
nin prej Istogu deri në Prizren.
Pastaj e gjithë kjo thashethemnajë u
përgënjeshtrua. Erdhën komisarët e ak-
tivistët nga qyteti, Lugut të Drinit, ka-
tund e në katund dhe folën e folën nëpër
oda, magazina grumbullimi të prodhi-
meve bujqësore, fushave të çelura ku i
mblidhnin me detyrim katundarët. U
thoshin: “Armiku po shpif. Ai po do me
na ba hasem me vëllezërit malazezë e
serbe. Armiqtë po flasin poshtë e lartë
kinse partizanët-bokelanët e Malit të Zi
vranë shqiptarë të mobilizuar dhe i lanë
shkrepave të Tivarit. Nuk është e vërtete!”
Shkumëzonin aktivistët nga qyteti dhe
E diel, 6 qershor 2010
universalitetin e vlerës letrare.
Bioletra, më në fund, ndeshet
me shkrimin, që përmbyll një to-
talitet krijues, i cili gjakon ta
mundë kohën duke synuar për-
jetësinë. Në këtë vështrim shkri-
mi dhe leximi letrar nuk janë të
dhëna paraprakisht, por variante
raportesh në një proces, dhe rapor-
ti i tyre dhe kuptimi i tyre përcak-
tohet në procesin krijues e identi-
fikues.
Bioletra njeh veçantinë e shen-
jave të gishtit tregues, individu-
alitetin e pamjes së fytyrës njerë-
zore dhe universalitetin e hapjes
së shpirtit. Më në fund: veprën
letrare autentike, të veçantë, të pa-
përsëritshme, si trajtë e si
domethënie.
shtrëngonin grushtin. Njerëzit hapnin
sytë dhe dëgjonin në heshtje. Ndonjëri
kur mërzitej nga fjalët e përsëritura që
nuk e jepnin asnjë kumt, pyeste nga tur-
ma: “E ku janë pra, djemtë tanë?” Me
të bërë këtë pyetje komisarët e aktivistët
përnjëherësh e ndërronin lëkurën e
qengjit dhe i drejtoheshin turmës me tër-
bim: “Kush foli? “. Ai që pyeste një
herë, nuk dëgjohej më, të tjerët rrud-
heshin dhe nuk e bënin më asnjë pyetje.
Aktivistët shkuan pa sqaruar asgjë, por
duke lënë mëdyshje e frikë edhe më të
madhe. Katundarët prisnin ndonjë kumt
dhe lusnin Zotin t’ua sjell djemtë pa therë
në këmbë. Pak kush besonte në këtë që e
thoshin aktivistët nga qyteti që flisnin
herë shqip e herë serbisht. Por, ka-
tundarëve që ua morën djemtë me mo-
bilizim të dëtyrueshëm u kishte mbetur
vetëm shpresa.
Para mobilizimit të këtyre fatkeqëve
ma besuan një zyre të vogël, ngjitur me
magazinën për grumbullimin e prodhi-
meve bujqësore. Me thanë të merresha
me katundarët, të bëja agjitacion për
regjimin e ri dhe të raportoja për çdo
lëvizje dhe për çdo fjalë që flitej. “Ka
kush na i thotë edhe ato që të shpëtojnë
ty”, ma tërhoqi vërejtjen me cinizëm
Gexha, kështu e thërrisnin Milanin, ba-
bai i të cilit pati ardhur disa vjet para
fillimit të luftës në një katund bri nesh
dhe ia mori tokën afër Drinit, Balajve.
Kur ikën gjermanët prapë u kthye Mi-
lani me një pushkë në krah dhe me yllin
pesëcepësh në kapele. Ai u bë tmerri i
Lugut të Drinit. Ashtu e pati edhe ba-
banë para lufte: mizor dhe që vrau sh-
qiptar.
(vijon në faqen 17)
55 15
LETRAT
Kontaktoni në: kultura@gazeta55.net
Nga V. Blasko Ibanez
Vicente Blasco Ibanez (29 ja-
nar 1867 - 28 janar 1928) ishte një
romancier spanjoll, realist. Lindur
në Valencia, sot ai është më i njo-
hur në botën anglisht-folëse për
romanin e tij “Apokalipsi” shkruar
për Luftën e Dytë Botërore, që më
pas edhe filmua. Në kohën e tij ish-
te shkrimtari më I shitur, brenda
dhe jashtë Spanjës, dhe I njohur për
veprimtarinë e tij kontraversale
ndaj politikës. Romanet e tij, përveç
njohjes janë dhe të vlerësuar nga
kritika. Ka përfunduar studimet për
drejtësi, por nuk e praktikoi. KOha
e tij u nda mes politikës, letërsisë,
dhe jetës mes grave. Ai shkruante
me shpejtësi të çuditshme, dhe plot
energji. Ai ishte një admirues i
Miguel de Cervantes. Mund të thu-
het se jeta e tij ishte një histori më
interesante se romanet e tij. Ishte
militant republikan, partizan në rin-
inë e tij, dhe themeloi një gazetë,
në qytetin e tij, të quajtur “El Pueb-
lo”. Gazeta ngjalli polemika të
shumtë, dhe herë pas herë shkonte
në gjyq, dhe censurohej gjithashtu.
Ibanez bëri shumë armiq, madje
pati dhe tentative për ta vrarë. Ai
pati dhe një periudhë të stuhishme
dashurie. Ibanez shkroi libra mbi
historinë dhe letërsinë spanjolle. I
lodhur dhe i neveritur nga dësh-
timet e qeverisë dhe mosveprimet,
Vicente Blasco Ibanez u zhvendos
në Paris në fillim të Luftës së Parë
Botërore. Ai ishte një mbështetës i
aleatëve në Luftën e Parë Botërore.
Temat e tij përfshijnë Valencian e tij
të lindjes. Ai vdiq në Menton, Francë,
në vitin 1928 në moshën 61, në rez-
idencën e Rosa Fontana (i quajtur
edhe Shtëpinë e Shkrimtarëve, kush-
tuar Cervantes, Dickens dhe Shek-
spirit) që ai ndërtoi.
R
afaeli ndodhej prej
katërmbëdhjetë mua
jsh në një qeli të
ngushtë. Për atë, univer-
si ishte i përbërë nga ato katër mure të
bardhë si kokalla, që ua dinte përmendësh
plasaritjet dhe të çarat. Dielli i tij ishte
në lartësinë e frëngjisë, ku hekurat që e
kryqëzonin ia copëtonin pllangën e kaltër
të qiellit. Qelia kishte tetë hapa gjatësi,
por ai zotëronte pothuaj gjysmën, për
shkak të atij zinxhiri të mallkuar kërcël-
litës, unaza e të cilit i ishte futur thellë
në kërçik dhe ishte bërë njësh me mishin
e këmbës. Ishte dënuar me vdekje.
Ndërkohë, në Madrid shfletoheshin
për të fundit herë letrat e procesit të tij.
Ai kalonte në atë qeli muaj e muaj,
i groposur për së gjalli, duke pritur me
padurim orën që me një goditje të vetme
hanxhari do ta çlironte nga të këqijat ku
ndodhej. Por ajo që e acaronte më shumë
ishte larja e çimentos që pastrohej çdo
ditë dhe pa dyshim që lagështira filtronte
16 55 E diel, 6 qershor 2010
E DËNUARA!
nëpërmjet rrogozit prej xunkthi e i depër-
tonte atij thellë në kocka. Mbi mure nuk
kishte asnjë gjurmë pluhuri, duke i hequr
të burgosurit madje shoqërinë e ndonjë
papastërtie. Vetmia e tij ishte e plotë. Nëse
minjtë do të mundnin të hynin në qeli, ai
do të kishte ngushëllimin për të ndarë me
ta ushqimin e tij të varfër dhe t’u fliste
atyre si miq të mirë të bashkëvuajtjeve.
Nëse do të kishte gjetur ndonjë meri-
mangë në ndonjë qoshe, do të argëtohej
duke e urtësuar. Por në atë varr nuk afro-
hej asnjë qenie tjetër e gjallë, përveç tij.
Një ditë, një harabel u lëshua mbi
hekurat e frëngjisë si një fëmijë çapkën i
llastuar. Cigani i dritës dhe i hapësirës
çuçurinte, si për të treguar habinë që po
shihte poshtë këtë qenie të shkretë ver-
dhacuke, thatim, që dridhej nga të ftohtit,
megjithëse ishte verë, me një tufë
shamish të lidhura në tëmthat dhe me
një mallotë copë-copë, që i rrethonte brin-
jët. Një kokë me qoshe, e zbehtë, si një
letër e mbllaçitur, do të trembte harabe-
lin, që rimori prapë fluturimin, duke
shkundur puplat, si për të shpëtuar nga
myku i atij varri dhe të erës së kalbur të
leshit që përhapej nga frëngjia e asaj qelie.
E vetmja rrapëllimë që i sillte ndërmend
jetën, ishte ajo që bënin të burgosurit e tjerë
në orët e shëtitjes në oborrin e burgut. Ata,
të paktën e shihnin të lirë qiellin mbi kokat
e tyre, nuk merrnin ajrin nëpërmjet një
frëngjie, i kishin këmbët pa zinxhirë dhe
mund të kuvendonin sipas qejfit.
Kësisoj, edhe në burg fatkeqësia kish-
te shkallët e saj. Zemërimi i përjetshëm i
njerëzve parandihej nga Rafaeli. Ai i
kishte zili ata që qarkullonin në pajtos*,
duke e konsideruar situatën e tyre si një
prej më të dëshirueshmet; nga ana tjetër,
ata kishin zili të tjerët që jetonin përjas-
hta, që gëzonin lirinë, por ndoshta dhe
kalimtarët ishin të pakënaqur për fatin
e tyre dhe lakmonin kushedi çfarë, sikur
liria që është kaq e shtrenjtë nuk u mjaf-
tonte atyre. Ata, po, e meritonin që të
burgoseshin.
Rafaeli ishte më fatkeqi nga të gjithë.
Me një vrull dëshpërimi kishte tentuar
të arratisej, duke gërmuar një nënkalim,
prandaj tani mbikëqyrja i rëndonte atij
më shumë dhe vazhdonte ta ndrydhte.
Kishte dashur të zvarritej duke kënduar
me një zë monoton psalmet që ia kishte
mëkuar nëna e tij, prej të cilave kujtesa
i ruante vetëm pak fragmente. Por rojet
e kishin detyruar të heshtte. Ai kërkonte
ndonjëherë të luante rolin e të çmendurit.
Prapë heshtje... Kërkonin ta ruanin të
paprekur që të ishte i shëndetshëm nga
mendtë dhe nga trupi, me qëllim që
xhelati të mos kishte të bënte me një të
sëmurë. I çmendur! Jo, ai nuk donte të
çmendej. Por burgu, palëvizshmëria, të
ushqyerit e pamjaftueshëm dhe jo i shën-
detshëm ia bënin ekzistencën të padu-
rueshme. Kishte halucinacione, natën kur
i mbyllte sytë e bezdiste llamba që
ndriçonte gjithmonë rregullisht, me të
cilën nuk arriti të mësohej për katërm-
bëdhjetë muaj. Shpesh e mundonte një
ide, një ide e çuditshme: armiqtë e tij,
sigurisht të panjohur, kërkonin ta vris-
nin, i kishin ngjizur, besonte, dhe pësh-
tjellimin e stomakut, që i shkaktonte atë
ngërth, duke e torturuar. Ditën mendon-
te pa pushim të kaluarën e tij, por me
kujtime të mangëta, që i dukeshin sikur
i sillnin ndërmend historirat e dikujt
tjetër. Kujtonte kthimin e tij në fshatin
e lindjes, mbas burgut të parë, për grush-
tet dhe plagët që kishte shpërndarë gjatë
një grindjeje, fama e tij në të gjithë kra-
hinën, lukunia e klientëve në hotelin e
pazarit që ishin entuziastë për bëmat e
tij: “Sa tip brutal!” Ai, Rafaeli! Vajza
më e bukur e fshatit pranoi të bëhej gru-
aja e tij, më shumë nga frika se sa për
dashuri. Këshilltarët e bashkisë e mallko-
nin, e emëronin roje fushe dhe e inkura-
jonin brutalitetin e tij, sepse ai u shër-
bente me pushkë në dorë gjatë fushatave
të zgjedhjeve. Ai mbretëronte pa pengesë
në të gjithë krahinën, i kërcënonte të
tjerët, ata të partisë që kishin humbur,
të cilët më në fund, të lodhur nga të pë-
suarit e telasheve, vunë dorë te një tjetër
trimosh dhe ia kundërvunë Rafaelit. Për
Zotin! Nderi profesional ishte në lojë, i
duheshin tërhequr veshët këtij individi
që u vidhte bukën. I zuri pusi, i dërgoi
një plumb që e plagosi për vdekje dhe për
ta ndaluar që të zvarritej dhe të bërtiste,
e qëllonte me tytën e pushkës. Gjëra që
ndodhin shpesh midis burrave. Rezul-
tati: burgu, ku gjeti miqtë e tij të vjetër,
pastaj procesi. Të gjithë ata që dikur e
kishin pasur frikë, dëshmuan kundër tij
për t’u hakmarrë karshi frikës që ai u kishte
kallur. Më në fund, erdhi dhe vendimi i
tmerrshëm, i ndjekur nga këta katërmbëdh-
jetë muaj të mallkuar që po kalonte në pritje
të vdekjes, e cila do të vinte nga Madridi,
por pa dyshim që do të udhëtonte me kar-
rocë, pra do të vonohej.
Rafaelit nuk i mungonte guximi.
Mendonte për Juan Portela, për Françis-
ko Esteban, i quajtur “trimi”, për pal-
adinët, të cilëve u këndoheshin bëmat e
famshme nëpër romanca e që e kishin
entuziazmuar gjithmonë dhe ndihej i aftë
Para pushkatimit, një dëshmi nga
burgu komunist; Ramize Gjebrea ishte
duke lexuar tregimin “E dënuara” të
shkrimtarit spanjoll V.B. Ibanez
të përballonte ashtu si ata momentin su-
prem. Por ngandonjëherë çohej natën nga
një dridhje e beftë, si të ishte i shtyrë
nga një sustë e fshehtë dhe zinxhiri që
mbante në këmbë i ritingëllonte
kërcënueshëm. Bërtiste si një fëmijë dhe
shpejt pendohej për paburrërinë e tij dhe
përpiqej më kot t’i mbyste rënkimet. Ishte
dikush tjetër brenda tij që ulërinte, një i
panjohur që kishte frikë dhe vajtonte pa
zë. E nuk qetësohej, veçse pasi të pinte
një gjysmë duzine tasash nga ai lëngu
therës i zier prej çibanozi dhe fiku, që
në burg e quanin kafe. Rafaelit të dikur-
shëm që kërkonte vdekjen, për t’i dhënë
fund një herë e sa më shpejt, nuk i mbetej
gjë tjetër veçse qefini. I riu që ishte tjetër-
suar në atë varr, mendonte me tmerr që
katërmbëdhjetë muaj tashmë kishin kalu-
ar dhe që detyrimisht fundi ishte i afërt.
Ai, megjithatë, do t’i nënshtrohej vulln-
etarisht akoma dhe për katërmbëdhjetë
muaj të tjerë asaj jete të tmerrshme. Kish-
te frikë, ndjente që momenti fatal ishte i
afërt, e shihte kudo, në fytyrat kurioze
që shfaqeshin në sportelin e qelisë; nga
prezenca e priftit, që vinte për ta vizitu-
ar çdo pasdite, sikur ai varr i molepsur
të ishte vendi më i përshtatshëm për të
llomotitur e për të tymosur ndonjë
cigare. Shenjë e keqe, shumë e keqe. Py-
etjet e vizitorit ishin gjithmonë e më
shqetësuese: A ishte Rafaeli një i krish-
terë i mirë? “Po, padre”. Ai i respekton-
te priftërinjtë dhe gjithmonë kishte
treguar kujdes për ta. S’kishte ç’të thoje
për familjen e tij, të gjithë ata ishin në
mal për të mbrojtur mbretin legjitim,
sepse kështu kishte urdhëruar prifti i fs-
hatit. E për të provuar besimin e tij,
rrëmonte nëpër rreckat që mbulonin
gjoksin, një pako të lyrosur me nuska
dhe varëse. Mandej, famullitari i fliste
për Krishtin, ndonëse ishte bir i Zotit
dhe ai ishte gjendur në një situatë të ng-
jashme me të tijën. Ky krahasim e entu-
ziazmonte djalin e varfër. Tamam si bir
i Zotit. Çfarë nderi!... Por, megjithëse i
mikluar nga njëjtësimi i fateve të tyre,
ai dëshironte që kjo të realizohej mundë-
sisht sa më vonë që të ishte e mundur.
Dhe erdhi dita, në të cilën lajmi i
tmerrshëm shpërtheu si një rrufe, çdo
gjë kishte marrë fund në Madrid. Vdek-
ja kësaj here vinte me shpejtësi të mad-
he, nëpërmjet telegrafit. Kur një funk-
sionar i burgut i tha që gruaja e tij me
vogëlushin që kishte lindur gjatë kohës
kur ai kishte qenë në burg, sillej rreth
burgut dhe që kërkonte ta shihte, ai e
kuptoi që s’kishte as më të voglin dy-
shim. Pastaj ajo kishte lënë fshatin, që
do të thoshte se çështja ishte e shpejtë dhe e
pashmangshme. E këshilluan që të kërkonte
mëshirë dhe ai u kap dëshpërueshëm pas
kësaj shprese madhore, ku mbështeten të
gjithë fatkeqët. A nuk ia kishin dalë të tjerët
të përfitonin? E pse atëherë nuk do t’i
ndodhte edhe këtij si të tjerëve? Do t’i kush-
tonte shumë pak asaj zonjës së mirë të
Madridit* për t’i shpëtuar jetën. Ishte çështje
një sekonde, një firmë dhe kaq. Të gjithë
vizitorëve të përmortshëm që shkonin për
kërshëri ose për devotshmëri, si avokatë,
gazetarë, priftërinj, u drejtohej atyre duke
u dridhur me një zë lutës, kinse ata do të
mund ta shpëtonin. “E, si thoni? Ka për
të firmosur?”
Sigurisht, të nesërmen do ta dërgo-
nin në fshat të lidhur dhe të mbikëqyrur,
si një kafshë të egër që e çojnë në
kasaphane. Xhelati e priste atje me hanx-
harin e tij të tmerrshëm. Gruaja e tij
kalonte orë dhe orë para derës së burgut,
duke pritur çastin e daljes për ta parë.
Ishte një vajzë me trup kolmë dhe të zesh-
kët, me buzë të gufuara prej të cilave
kur lakadredhte fustanin e gjerë dhe të
zhubravitur, përhapej një aromë e athtë
stalle. Ishte e çuditshme që ajo ndodhej
aty. Në vështrimin e saj të plogët, lexo-
hej më tepër habia së sa dhimbja dhe
vetëm vështrimi i fëmijës që qëndronte
ngjitur me gjoksin e saj të bëshëm, i
shkëpuste ndonjë lot. O zot, sa turp për
atë familje! Ajo e dinte mirë që ai njeri
kështu do të përfundonte një ditë. Po pse
zoti kishte dashur që ky vogëlush të vinte
një ditë në këtë botë?
Prifti përpiqej ta ngushëllonte: Pse
të mos përgjunjej përpara fatit? Mbasi
të mbetej e ve, ajo mund të rastiste që të
takonte një burrë tjetër që do t’ia bënte
jetën më të qetë dhe më të lumtur. Ky
mendim i dukej sikur e gjallëronte. Ar-
riti deri atje sa të sillte në kujtesë të
dashurin e parë, një djalë për së mbari
që ishte tërhequr nga frika e Rafaelit,
por tani shpesh kishte filluar t’i afrohej,
në fshat dhe nëpër fusha, sikur donte t’i
thoshte diçka.
-Jo, nuk ishte se mungonin burrat –
thoshte ajo qetësisht, duke shfaqur ndon-
jë buzëqeshje. – Po unë jam kristiane
dhe nëse marr një burrë tjetër, duhet ta
bëj përpara altarit të kishës.
Duke vërejtur vështrimin e çuditshëm
të priftit dhe të gardianëve, ajo kthehej në
realitetin e ndjenjave dhe lotët që i kishte
përmbajtur fillonin t’i rridhnin me bollëk
nëpër faqe.
Lajmi mbërriti kur po binte nata.
Falja ishte firmosur. Ajo zonjë që Rafaeli
besonte se e shihte atje larg në Madrid,
rrethuar nga të gjithë ato shkëlqime, si
një Shën Mëri mbi altar, gjegjësuar nga
telegramet dhe nga lutjet, ua kursente
vdekjen të dënuarve. Falja pati në burg
një tingëllim dijekeq, sikur t’i ishte kum-
tuar liria çdo të burgosuri.
-Gëzohu! – i thoshte prifti gruas së
kriminelit të falur. –Burri yt nuk do të
vritet dhe ti nuk do të jesh më vejushë.
Gruaja e re po qëndronte e heshtur.
Në mendjen e saj dukej se po ravijëzo-
heshin ngadalë idera që ajo mundohej
t’i largonte.
-Mirë, e kur do të dalë nga burgu? –
tha më në fund.
-Të dalë nga burgu! Je e çmendur?...
Kurrë. Burri yt mund të quhet me fat që
ka jetën të shpëtuar. Do të shkojë në një
burg pune në Afrikë dhe, meqë është i ri
dhe i fortë, do të mund të jetojë edhe nja
dhjetë vjet të tjera.
Për herë të parë gruaja shpërtheu në
të qara pa ndalesë, qante nga dëshpëri-
mi, nga zemërimi dhe jo nga trishtimi.
-Ej, grua e mirë – thoshte prifti i
irrituar. –Kjo quhet të tundosh Zotin. I
kanë shpëtuar jetën burrit tënd, jetën,
kupton? Nuk është më i dënuar me vde-
kje... dhe ti qahesh akoma?
Gruaja pushoi së qari. Në sytë e saj
shkrepi një shprehje urrejtjeje.
-Po, e kuptova, nuk do ta vrasin.
Po, jam e kënaqur... ai ka shpëtuar... po
unë? Unë?
E pas një heshtjeje të zgjatur, ndër-
prerë nga dënesa që i përcëllonin mishin
e saj të zeshkët dhe të zjarrtë, shtoi:
-Atëherë, jam unë... e dënuara!
* Kur B. Ibanjez shkroi këtë nov-
elë, Spanja ishte nën regjencën e Maria
Cristinës, e ëma e mbretit Alfonsi XIII.
Shqipëroi: Gëzim Çela

(vijon nga faqja 15)
Këto po bluaja në kokë kur ma
përsëdyti roja e magazinës kumtin që
me drodhi. Shtrëngova rripin ushtarak,
mora revolen nga tavolina dhe u nisa në
Lugishtë. Nuk doja që këtë gjë ta merr-
nin vesh në Qark para se të dija si është
puna. Rojës i thash të mos përjargej posh-
të e lartë e ta bënte të madhe këtë punë
pa lejen time. “Armiqtë nuk e mbajnë
gojën, por përhapin dezinformata”, u
përpoqa ta frikësoja. Ai me premtoi se
nuk do ta çelte gojën derisa të kthehesha.
Besën nuk ia kisha, por zgjidhje tjetër
nuk gjeja. Bëra një copë rrugë si pa frymë
dhe rashë në odën e Kurt Berishës, djali
i të cilit me tha roja ishte kthyer. I trego-
va shkurt që e dija se Lushi e Zefi kishin
ardhur mbrëmë vonë. Por i tregova se
kjo punë këtu do të mbetej: me kusht që
ata të mos tregonin me asnjë çmim
bisedën me mua. Duhej të me tregonin si
është puna. Kurti një herë u bë dhe në
fytyrë, megjithëse fytyrëzbehtë e gjeta. Me
përbeu në tokë e qiell të mos flisja kur-
rkund. Ai me ta do të me takonte, me
tha, megjithëse tash ishin tepër të lodhur,
të frikësuar për vdekje dhe flisnin si të
kishin shkel në barin e keq të Shkallës së
Sejnovës. Por me tregoi se kur flisnin
mund t’i merrje vesh çka hoqën.
Me dolën para Zefi e Lushi si Uka i
katundit tonë kur që kthyer nga Kampi i
Përqendrimit, disa muaj më herët: asht e
lëkurë dhe të gërvishtur gjithandej. Me
shihnin me sy të zmadhuar, të futur në
gropë. Dukeshin si t’ishin kthyer nga Ferri.
Kurti e mbylli derën me ngujore.
Para meje qëndronin dy fantazma të
prishura në fytyrë, më buzët shkrumb.
E zgjata dorën t’i përshëndesja, por ata
vetëm lëvizën pak kokën dhe i larguan
duart instiktivisht. Sytë me shkuan në
duart e tyre të lidhura me beze të
t’mjelave të djathit. U shiheshin duart e
lënduara a të plagosura, nuk e dija nga
se. Më vonë do ta merrja vesh. Një kohë,
nuk e di sa ndenjëm të tretë duke e shikuar
njëri-tjetrin më vëmendje. Pas një kohe
Kurti na tha: “Uluni burra, mos rrini
në kambë si nuset s’pari!”.
-Çka e mira u pruni në shtëpi, vetëm,
pa Cufën e Bardhin dhe djemtë e Ma-
hallës së Poshtme, - i cyta që të flisnin,
sepse nga katundi ynë e katundet për-
reth mobilizuan shumë burra. Ata me
panë me vëmendje: - Ne mezi shpëtu-
am, të tjerëve Zoti ua bëftë çarën se ditë
e keqe kish qellu, -ma ktheu Zefi, ndërsa
Lushi vetëm më shihte.
Mbeta pa gojë, nuk doja ta besoja se
gjithë të tjerët u vranë, sepse të gjithë i
dija me emër e mbiemër, ua njihja
prindërit. Nuk mora pjesë në mobiliz-
imin e tyre, por as nuk ma preu mendja
se për t’i masakruar i mobilizuan.
–Mos bre! Munda të thosha, sepse
asgjë tjetër nuk me binte ndërmend. Gati
me lëshuan këmbët nga tronditja. Dhe
ata si për ta forcuar kumtin e kobshëm
ia nisën herë njëri-herë tjetri:
-Të na vrasin filluan si kaluam në Sh-
qipëri. Por kjo qe lule e dritë krahasuar me
atë që na ndodhi në Tivar, - ia nisi Zefi.
- Nuk e di si filloi, vetëm me kujto-
het,- e vazhdoi Lushi, - që u dëgjua një
breshëri automatiku. Ne u mblodhëm nga
frika. Nuk e dinim kush ishte fatkeqi,
sepse që dikush mori plumba këtë e din-
im fare mirë. Për dy ditë e dy net vranë
shumë shqiptar rrugës nëpër Malësi e
kur kapërcyem Shkodrën. Mbërritëm në
Tivar, të lodhur e të uritur, pa bukë e pa
ujë, në marshim të vazhdueshëm, në një
vend të zhveshur me një diell që të përcël-
lonte qe në orët e mëngjesit. Na futën
nëpër disa baraka të cilat më shumë
dukeshin torishta dhish se sa vende për
njerëz. Shumicën prej nesh na kishin
lidhur me pranga dy nga dy, besa edhe
tre nga tre.
Pastaj krismën e parë e ndoqi kris-
Masakra e Tivarit
ma e dytë një herë e një automatiku,
herën e dytë u shumuan automatikët dhe
kur përnjëherë u dëgjua breshëria e pan-
dërprerë e mitralozave të rëndë. Unë dhe
Zefi siç qëlluam të lidhur me një zinx-
hir-pranga që na i shtrëngonte duart,
morëm vrapin. Me ata zinxhirë bëmë
shumë rrugë derisa erdhëm afër detit.
Dolën si pa krye në fushën e zhveshur.
Pamë: edhe të tjerët vraponin në panik
dhe duke bërtitur si të çartur. Dhe aty
filloi batërdia: partizanët malazezë dil-
nin nga të gjitha anët me armë të lehta e
të rënda dhe gjuanin drejtë nesh pa
dhimbje e pa pushuar. Fusha me bar të
djegur nga dielli dhe kodrina krejtësisht
e zhveshur tashmë ishte mbushur me të
vrarë e të plagosur. Gjëmat e britmat,
krahas krismave të mitralozit dëgjoheshin
për tmerr. Të tjerët nga paniku i mitral-
ozave që mbillnin vdekjen hidheshin në
det, ku fundoseshin që në minutat e parë.
Nuk dinin notë dhe detin e kishin frikë.
Pastaj edhe ata që nisnin të notonin, e
pengonin njëri-tjetrin, sepse ishin të
lidhur me zinxhir.
Mbajë mend, -vazhdonte të rrëfente
Lushi, me Zefin vraponin si pa kokë herë
drejtë detit, ku na priste breshëria e plum-
bave që ngriheshin me cifla nga dheu i
zhuritur, pastaj mësynim drejtë kodrinës
si të tërbuar. Të mbushur frymë, djersët
na kishin mbuluar nga tepja e kokës e deri
të thembrat dhe nuk na linim të shihnim
mirë. Çdo gjë me dukej turbullt. Djersët
dhe pluhurin ia shihja Zefit, vetën nuk e
shihja. Herë e tërhiqja unë me tërbim Ze-
fin, herë Zefi me tërhiqte mua kur e shihte
se andejpari nuk kishte rrugëdalje.
Pas disa orësh ngarendje si pa krye
mbajë në mend se të gjallët filluan të
rralloheshin, ndërsa ata që nuk lëviznin
ishin gjithnjë e më të shumtë.
Dielli i nxehtë, të përvëlonte. Ata pak
të mbijetuar nga të gjitha anët ishin rre-
thuar nga partizanët malazezë. Gjuetia
ndaj shqiptarëve zgjati pastaj gjithë pas-
ditën . Të mjerët silleshin në rreth, herë
iknin në një anë, ndërsa binin në priten
e çerdhes së mitralozit, pastaj ktheheshin
prapë nga erdhën, ku i korrte mitralozi.
Hidheshin me dëshpërim drejtë armëve,
por nuk arrinin as në gjysmë të rrugës,
sepse binin të shoshitur nga plumbat.
Pastaj fatkeqit filluan të mbesin dy nga
dy, ose ndonjë që e hiqte shokun e vde-
kur zvarrë. Ishin të lidhur edhe ata
sikurse unë e Zefi.
Filloi gjuetia nga afër. Na ndiqnin
si lepujt. Bile disa ushtarë filluan të
lëshojnë britma gjuetarësh. Shihej ndonjë
fatkeq, a dy nga dy, se si iknin shkëmbin-
jve pa një fije bari, ndërsa pas tyre vrapo-
nin ushtarët e emocionuar me klithma
lufte - në ndjekje. Pasi argëtoheshin me
frikën dhe ikjen tonë, shkrepnin ndonjë
breshëri automatiku apo karikator me
revole dhe ktheheshin triumfues. Më e
renda, kur të ikurve u ngushtohej rre-
thi, atëherë njëri prej ushtarëve nxirrte
revolen, e qëllonte një herë në këmbë vik-
timën, pastaj në krah. Britmat e vik-
timës ishin të thekshme. Ata nuk e qël-
lonin që ta mbysnin, por që t’i dhembte
shumë-ta torturonin. Përpiqej, fatkeqi të
ikte këmbadoras, por kur fillonte të
rrokullisej ashtu në panik, me shkumë
në gojë nga etja, nga frika e vdekjes dhe
nga tërbimi i pafuqisë, njëri prej ush-
tarëve e qëllonte një herë në shpinë dhe
së fundi ia drejtoi revolen në kokë. Me
një a dy krisma revoleje viktima shpë-
tonte, qetësohej dhe nuk lëvizte më.
LETRAT
Kontaktoni në: kultura@gazeta55.net
ritoreve të përziera boshnjako-shqiptare
të Rozhajës, duke lënë në të majtë rrugën
e Vuthajve, të Plavës e Gucisë. Tali pushoi
një kohë dhe u përqendrua në vozitje,
ndërsa një shi i imtë gushti e lagte asfal-
tin me gropa tek-tuk.
Një kohë heshtëm të dytë dhe bluanin
TREGIM NGA GANI MEHMETAJ në mendje. Ai nuk e di çka mendonte,
ndërsa unë i tronditur nga ky rrëfim aq i
trishtueshëm dhe aq i tmerrshëm në për-
Gjahu ishte i mirë për ta. herë kah shtëpia e tij që t’i shihte të famil- masat e tragjedisë, saqë isha krejtësisht i
-Buzë mbrëmjes, vazhdoi Zefi, që e jes, ia bëra me dije se nuk guxonte as ta shushatur. Nuk dija as çka të thosha as
plotësonte shokun e lodhur nga emocio- shkonte nëpër mend një budallallëk të çka të mendoja. Tek-tuk flitej për plojën
net, - pushuan krismat. Tek-tuk dëgjo- tillë. Me dëgjoi. në Mal të Zi. Babai im i shmangej kësaj
hej revolja, me të cilën ia shkrepnin ndon- Të nesërmen, me të zbardhur dita u historie. Derisa unë bluaja Tali vazhdoi
jë fatkeqi, i cili ende përpëlitej në mes të nisa në qytet dhe e lajmërova Qendrën pas një heshtje gati torturuese:
jetës dhe vdekjes. U fshehëm pas një shkre- se po flitet sikur Zefi e Lushi kishin dezer- - Sa herë kalojë nga Titogradi nëpër
pi dhe shpëtuam. Me Lushin e lidhur me tuar. Ka fjalë, u thash që mund të jenë Tivar për në Ulqin me kujtohet rrëfimi i
pranga të ndryshkura, që na depërtuan në kthyer në shtëpi. U tregova që isha në Zefit dhe Lushit. Dhe tmerri me kap kur
eshtra dhe na dhembnin kyçet e duarve- shtëpinë e Kurtit, por gjë nuk pash. Gex- e vrojtoj atë hapësirë atëherë të zhveshur,
ecëm gjithë natën. Kur na dilnin pengesa, ha që e quanin edhe Milan, thirri tre me disa baraka të vjetra , ku ranë aq
kërcenim pupthi të dytë njëherësh, sepse partizanë të armatosur dhe u nis para shumë shqiptarë, ndërsa tash është
ndryshe nuk kalonim dot, meqë ende nuk meje. Kishte kontrolluar edhe djepin në mbushur me shtëpi, objekte të ndryshme
i kishim hequr prangat. Nuk e dimë se si shtëpinë e Kurt Berishës, por mbeti du- hoteliere, pushimore, ku shkojnë edhe
shpëtuam, nuk e shpjegonim dot asnjëherë. arthatë. Provoi nga kërcënimet e dajaku, shqiptarët gjatë muajve të vapës së pa-
Patëm fat, qëlluam të shkathët, apo nuk na nuk nxori gjë. U ngjitë në bjeshkë me durueshme. Por për dallim nga ultësira,
deshi vdekja. Lushi ishte i plagosur, nuk e një lukuni ushtarësh të tjerë shtesë, por kodrina e zhveshur ende ka mbetur e
dija saktësisht ku, por shkeponte dhe i nuk pa gjë, pos arinjve e dhelprave. Pastaj zhveshur, e trishtë, vetëm se tash nuk ka
rridhte gjak nga këmbëza e djathtë e pan- i dëshpëruar u kthye në qytet dhe e ndër- asnjë shenj nga ploja e dikurshme, - e
tallonave, rrëfente Zefi. seu lukuninë e spiujve civilë që i ndërpreu shushatjen time Tali.
Udhëtuam gjithë natën, gjithnjë duke shpërndau nëpër të gjitha qendrat e grum- -Me Lushin e Zefin ç’u bë, - e pyeta
u orientuar andej nga erdhëm, mirëpo e bullimit të prodhimeve bujqësore, nëpër me interesim, sepse isha identifikuar aq
dinim se nëpër Shqipëri nuk duhej të zyra vendi dhe rrëzë dushkajash. Shtetr- shumë me fatkeqësinë e tyre sa më bëhej
kalonim. Partizanët shqiptar do të na rethimi vetëm sa u forcua, -fliste bashkë se i kisha të afërm të gjakut.
dorëzonin të partizanët malazezë, apo udhëtari im, tashmë me emocione të forta - Zefi e Lushi pasi u qetësua stuhia
do të na ekzekutonin sikurse bënë më dhe me tone të dëshpërimit. dhe pasi pushoi pak edhe rrëfija e përnd-
shokët tonë gjatë marshimit. Bëmë kthesë Por megjithëse isha si i përhumbur jekjeve një ditë ikën përtej kufirit kah
kah Turjaka, iu shmangëm sa patëm nuk me shpëtoi nga vëmendja shkathtë- Sllovenia dhe dolën në Perëndim. Disa
mundësi fshatrave malazeze. Kur u thye sia me të cilën voziste dhe fliste Tali i thonë se kaluan prapë të njëjtën rrugë,
nata, gjetëm një mundësi të pushojmë pikëlluar. Asnjëherë nuk e ktheu kokën kah erdhën. Vazhduan nëpër Kroaci. Nuk
pak dhe të heqim prangat me gurë dhe kah unë, asnjëherë nuk me preku me dorë patën vështirësi të kalojnë nëpër Alpet
zhvoshkje të lëkurës. Na vinte të ulërin- që të ma tërhiqte vëmendjen. Gjatë gjithë sllovene. Dolën në Austri. Shumë vjet
im nga dhimbja, por e frenonim vetën. kohës fliste dhe shihte para. Me dukej si më vonë dëgjova se jetonin në Gjermani,
Me të lindur të diellit, nuk bëmë mumje që flet e flet dhe nuk shikon efek- - me tregonte Tali derisa ktheheshim nga
shumë rrugë kur takuam një fatkeq tjetër tin e fjalëve të veta. Por nuk pati nevojë Ulqini, ku pushuam që të dy dhjetë ditë.
sikurse ne, buzë një shkëmbi. Një herë të shikonte nga unë, as të me prekte në Pastaj u ndamë pa asnjë fjalë vetëm
u fsheh, ashtu sikurse u fshehëm edhe dorë a në supe për të ma tërhequr vë- me një përshëndetje kah mëngjesi, kur
ne, mirëpo se si e hetuam njëri-tjetrin mendjen, gjatë gjithë kohës dëgjoja me mbërritëm në Pejë.
se nuk ishim armiq, as vet nuk e morëm veshët pipëz, ndërsa shihja rrugën e er- Nuk e takova më. Unë vazhdova stu-
vesh. Ai ishte i lidhur me pranga me një rët që ndriçohej nga dritat e automobilit dimet, gjeta punë në Prishtinë, ika në
shok, i cili tashmë kishte vdekur. Na tre- dhe ndonjë kamionë që na anashkalon- Perëndim si shumë shqiptarë, kur filloi
goi se e tërhoqi zvarrë me orë të tëra. te. Bashkë udhëtari im më dërgoi në një tërbimi serb. U ktheva prapë në vendlind-
Fuqitë gati e braktisën. E ndihmuam ta botë të lëmëritshme, për të cilën nuk dija je, pasi përfundoi lufta.
hiqte prangon nga dora e shokut të vde- asgjë deri më atëherë. Një herë u rrëqetha Mu kujtua sërish rrëfimi i tij. Në
kur në një mënyrë mizore: ia copëtuam si në ethe, pastaj me kaloi fresku nëpër kohën kur njerëzit kërkonin kufomat e
dorën të vdekurit, - vazhdonte të tregoj shtatë dhe me kaploi zjarmia. Faqet me të vrarëve në luftën e fundit. Pyeta për
Zefi golgotën e vet. digjnin. Me vinte turp ta prekja ballin, Talin, sepse tash me duheshin detajet dhe
- Ai nuk erdhi me neve, u ndal të sepse kisha përshtypjen se vlonte nga tem- informacionet e tjera për këtë tragjedi.
Dacajt e Rozhajës, ku tha se kishte miqtë peratura e lartë. Me dukej sikur e jetoja Me treguan se Tali vdiq sipëri Burimit
e familjes. Nuk besonte se ishte mirë të atë kohë dhe dramën e dy të ikurve, sepse të Drinit të Bardhë, në ikjen e madhe të
kthehej në vendlindje. Ne vazhduam edhe të tjerët i shihja vetëm si kufoma, të shtr- vitit 1999. Me thanë se kur ushtarët e
disa orë, pastaj u strehuam në një shpellë. irë gjithandej, të përgjakur e me sy të tmer- policët serb i dëbuan nga shtëpitë, ai nguli
Nuk e dimë as vet sa kohë pushuam aty, ruar që ishin përpjekur t’i shmangeshin këmbë se në Mal të Zi nuk do të shkonte
netët dhe ditët ndërroheshin, ndërsa ne vdekjes, por kot, sepse atë ditë vdekja nuk i gjallë. U përpoqën ta bindin se vetëm do
flinim na dilte gjumi dhe sërish flinim. e kurseu gati asnjërin nga ata të rinj që u të kalonte nëpër këtë vend, ndërkaq, do-
Tashmë ishim në bjeshkët tona... morën me dhunë dhe nuk u kthyen kurrë nin të iknin në Shqipëri, në Shkodër a në
Kur ata e përfunduan rrëfimin, ish- të familjet e tyre. madje as kufomat nuk i Tiranë, por ishte krejtësisht e pamundur
te ngrysur. panë dhe nuk i varrosën në varret e ka- ta bindnin. Ai u thoshte se e dinte terre-
Iu afrova Kurtit dhe i thash: - Dër- tundeve a të qyteteve prej nga ishin. nin, se nuk do ta gjenin shkitë. Do të
goji dy burra në shtëpinë e Culit-rojës së rrinte këndej bjeshkëve të Zhlebit.
magazinës t’i thonë: po i doli fjala për *** E lanë, sepse koha nuk priste. De-
atë që dinte do t’i kërkonin borxh. Kur- Derisa Tali e mbaroi rrëfimin e tr- risa një i afërm i tij me tregonte për fatin
tit ia shpjegova se Lushi dhe Zefi duhej ishtueshëm, e kaluam Titogradin e atëher- e Talit përnjëherësh me shkrepi në kokë:
të iknin nga shtëpia dhe të ngjiteshin në shëm, Podgoricën e sotme. Kaluam edhe Ai ishte nisur rrugës me shpresën se do
bjeshkë e të fshiheshin sa më gjatë që të humnerat e Limit. Morëm përpjetëzen e të strehohej në shpellat ku u fshehur para
jetë e mundur. Kur Zefi bëri të nisej një pllajave të Beranës dhe i afroheshim ter- tridhjetë vjetësh Lushi dhe Zefi. Por të
ftohtit dhe pleqëria e kishin lodhur. Nuk e
arriti jatakun e tyre. Vdiq nga të ftohtit
“Lulja e Shega
Shega””, premierë në Gjilan dhe lodhja fare afër shpellës së Çikës.
E gjetën kufomën e tij tre muaj më
Në 8 qershor në Teatrin e Gjilanit do të jepet premiera e shfaqjes “Lulja e
vonë, të paprishur.
Shega” të autorit Vedat Kokona, me regji të aktorit veteran Jashar Shahiqit, ku
Në çantën e tij gjetën një notes të
rolet do ti luajnë aktorët e këtij teatri. Si mësuam nga Nexhemedin Ymeri,
zverdhur me shënime të ruajtura me
menaxher i teatrit të Gjilanit, ngjarja që zhvillohet në këtë dramë për fëmijë
kujdes e pedanteri për Masakrën e Ti-
është mjaft e qëlluar dhe interesante. Duke folur për përmbajtjen e saj, ai ka
varit dhe helmimin e ushtarëve shqiptar
thënë se ngjarja ka të bëjë me një njerkë të pashpirt dhe egoiste me dy çupëza
në Shibenik...
– Shega (vajzën e saj) dhe Lulen (thjeshtrën e saj) e mbetur bonjake nën
kujdesin e nënës së Shegës. Kjo njerkë Shegën e përkëdhel, i jep gjithçka, e rrit
*Në masakrën e Tivarit historianët
me gjitha të mirat, ndërsa Lulen bonjake e urren, sillet jonjerëzisht me të. Kjo
shkruajnë se janë vrarë 5000 shqiptarë
është një njerkë tipike, ndonëse nuk janë edhe as që mund të jenë të gjitha
brenda një dite. Kryesisht ishin të rinj.
njerkat si kjo. Shega është një çupë tekanjoze, e keqe, e lazdruar dhe plot me
Kufomat e tyre kurrë nuk u gjetën.
huje e naze. Kurse Lulja është një vashëz e mrekullueshme, e sjellshme, e
Thonë se i hodhën në det. Helmimi në
dëgjueshme dhe mjaft punëtore.
Shibenik kurrë nuk u ndriçua.
E diel, 6 qershor 2010 55 17
 LETRAT
Tregimi argëtues,
një krijim alla amerikan
Nuk pretendoj aspak t’ju rrëfej ndonjë
histori ashtu siç duhet rrëfyer. Thjesht pre-
tendoj të di se si duhet rrëfyer një histori,
sepse kam qenë i shoqëruar përditë me ek-
spertët e rrëfimtarëve të historive prej shumë
vitesh.
Ka shumë lloje historish, por vetëm njëra
prej tyre është e vështirë – ajo argëtuesja.
Do të shkruaj gjatë për këtë. Tregimi argë-
tues është amerikan, tregimi komik është
anglez, tregimi i mençur është francez.
Tregimi argëtues varet nga ndikimi që ka
mbi mënyrën e të rrëfyerit; tregimi komik dhe
ai i mençur ndikohet nga çështja që trajton.
Tregimi argëtues mund të jetë i gjatë dhe
mund të mos arrijë askund; por tregimet
komike dhe të mençura duhet të jenë pat-
jetër të shkurtra dhe të mbarojnë një një pikë
të caktuar. Tregimi argëtues gyrgullon gjatë,
të tjerët fiken më shpejt. Tregimi argëtues
është një vepër arti – një art delikat – dhe
vetëm një artist mund ta rrëfejë bukur atë;
por asnjë lloj arti nuk është i nevojshëm në
të rrëfyerit e llojeve të tjera të tregimit;
çdokush mund t’i rrëfejë ato.
Arti i të rrëfyerit një tregim argtëtues ësh-
të krijuar në Amerikë dhe ka mbetur po aty.
Ky lloj tregimi rrëfehet me ashpërsi; rrëfim-
tari bën të pamundurën për ta fshehur të
vërtetën për të cilën dyshohet, duke qenë se
ajo mbulohet me të qeshurën dhe zbavitjen;
por, ama, rrëfimtari i një tregimi komik të
tregon që në fillim se kjo është gjëja më e
bukur që ai ka dëgjuar ndonjëherë, më pas e
tregon me një kënaqësi energjike dhe është
ai personi i parë që qesh me atë që tregon.
Nganjëherë, nëse ka patur sukses, ndje-
het i gëzuar dhe i lumtur njëkohësisht, vetëm
për faktin se përsërit “thelbin” e tij, sheh
fytyrë për fytyrë ata që dëgjojnë, duke
mbledhur edhe duartrokitjet dhe më pas nis
e përsërit.
Është patetike, gjithsesi. Shumë shpesh,
sigurisht, tregimi argëtues dhe përçartës,
madje edhe i shkëputur mbaron me një thelb,
18 55 E diel, 6 qershor 2010
pjesë nga
“Historitë komike
dhe të mençura”
pikë, me një krismë apo si doni ta quani ju
vetë.
Më pas dëgjuesi duhet të jetë vigjilent,
sepse në shumë raste rrëfimtari e heq vë-
mendjen nga thelbi i ngjarjes, me preteks-
tin se nuk di ende bërthamën e saj.
Artemus Ward përdorte pikërisht këtë
mashtrim në një masë të madhe, madje; më
pas audienca e vonuar e kap shakanë.
Dan Setchell e ka përdorur këtë metodë
para tij, Nye dhe Riley dhe të tjerët e për-
dorin edhe sot e kësaj dite. Por rrëfimtari i
tregimit argëtues e shqipton keq thelbin e
ngjarjes; ai ngre zërin herë pas here. Kur e
riprodhon atë, në Angli, Francë, Gjermani
dhe Itali ai e nënvizon, vendos disa pika
çuditëse pas saj dhe nganjëherë e shpjegon
në parantezë. E gjitha kjo duket paksa e
mërzitshme dhe na shtyn të heqim dorë nga
argëtimi për një hop.
Më lejoni t’ju sjell një shembull për
metodën komike, duke përdorur një anek-
dotë që ka qenë shumë popullore në mbarë
botën që prej 150 vjetësh. Rrëfimtari e rrëfen
kështu:
USHTARI I PLAGOSUR
Në rrjedhën e një beteje të caktuar, një ush-
tar, këmba e të cilit u qëllua prej një ushtari
tjetër, i cili po nxitonte për ta kapur pas shpine;
më pas djali i sjellshëm i Marsit, e mbajti mbi
supe të pafatin. Plumbat dhe topat fluturonin
nga të gjitha drejtimet.
Në një kohë të shkurtër, e thirri një oficer që
i tha: “Ku po shkon me këtë kërmë?”
“Në prapavijë, zotëri, ka humbur njërën
këmbë”.
“Këmbën?” ia kteu oficeri i habitur “do të
thuash kokën, apo jo mor budalla?”
Prej andej, ushtari e lëshoi tjetrin dhe qën-
droi i shushatur. Më pas mori fjalën dhe tha:
“Është e vërtetë, zotëri, ajo që më thatë”. Më
nga Mark Twain
pas, shtoi “POR AI MË THA SE ISHTE KËMBA E TIJ!!!” në të qeshura.
Thjeshtësia dhe pafajësia, sinqeriteti dhe
Këtu rrëfimtari shpërthen në të qeshu-
pavetëdija e fermerit plak janë krejt artifi-
ra, duke përsëritur thelbin e tregimit herë
ciale dhe rezultati është një interpretim i
pas here me anë të gulçimeve dhe britmave.
hijshëm dhe i këndshëm njëkohësisht.
Duhet vetëm një minutë e gjysmë për ta
Ky është arti – vetëm një mjeshtër mund
treguar këtë te një tregim komik; nuk ka
ta kuptojë mirë atë. Për t’i bashkuar mo-
vlerë rrëfimi, sidoqoftë. Sa i takon tregimit
spërputhjen me absurditetin, duket si një
argëtues, duhen të paktën 1o minuta dhe
mënyrë e paqëllimtë. Kjo është baza e artit
kjo është gjëja më e bukur që kam dëgjuar
amerikan. Një tjetër tipar është shqiptimi i
ndonjëherë – siç thotë James Whitcomb Ri-
gabuar. E treta është vënia në dukje e diçka-
ley.
je pa e ditur atë dhe që del nga të menduarit
Ai e rrëfen nën petkun e një personazhi
me zë të lartë.
fermer plak, i cili e kish dëgjuar për herë të
E katërta dhe e fundit, është pauza. Arme-
parë dhe ia rrëfen fqinjit të tij në mënyrë të
mus Ward do t’ia niste të rrëfente me një
përsëritur ngjarjen.
gjallëri të madhe diçka që është menduar
dhe duket vërtet një mrekulli; më pas humb
Pauza është një tipar
besimin dhe pas një pauze shton një vëre-
jashtëzakonisht i rëndësishëm
jtje të papërshtatshme në një mënyrë krejt
në çdo lloj tregimi. Duhet të
të veçantë; tani duket se mina po shpërthen.
ketë gjatësinë e duhur – as më
P.sh. ai mund të thoshte me padurim dhe
shumë e as më pak – ose
mjaft i zemëruar “Dikur më ka ndodhur të
përndryshe dështon apo e
njoh një burrë në Zelandën e Re, që nuk
humbet qëllimin e tij dhe
kishte asnjë dhemb në gojë”, këtu do të ishte
shkakton trazira fikur fare frymëzimi i tij; një pauzë heshtje-
je, mendimtare vijon më pas dhe ai mund
të thoshte si një ëndërrimtar “ai burrë mund
Por ai nuk mund ta mbajë mend; kështu
të kafshonte më mirë se ata që kanë dhëm-
që e përzien të gjithë dhe sorrollatet pa
bë”.
shpresë rreth e rrotull, duke i dhënë rëndë-
Pauza është një tipar jashtëzakonisht i
si detajeve të mërzitshme që i përkasin për-
rëndësishëm në çdo lloj tregimi. Duhet të
rallave në fakt; duke bërë gabime të vogla
ketë gjatësinë e duhur – as më shumë e as
herë pas here dhe duke mos i korrektuar ato;
më pak – ose përndryshe dështon apo e hum-
duke kujtuar gjëra që ka harruar t’i vendosë
bet qëllimin e tij dhe shkakton trazira.
në vendin e duhur; duke ndaluar së rrëfyeri,
Nëse pauza është shumë e shkurtër,
ndërkohë që duhet të përpiqet të kujtojë
atëherë pranohet edhe pika mbresëlënëse
emrin e ushtarit që ishte plagosur, dhe më
dhe audienca gjen kohë për të parë surprizën
në fund duke sjellë ndër mend emrin e ush-
e qëllimshme – dhe më pas ju nuk mund t;i
tarit që nuk është përmendur fare dhe duke
habisni ata, të jeni të sigurt për këtë.
thënë me gjakftohtësi se emri i tij nuk kishte
Në podium isha mësuar të tregoja një
fare rëndësi e të tjera me radhë.
histori me fantazma që bëri një pauzë nga
Rrëfimtari është i pafajshëm dhe i gë-
fundi dhe se pauza ishte gjëja më e rëndë-
zuar me veten. i duhet të ndalojë shpesh
sishme në gjithë historinë e rëfyer.
nga të qeshurat e forta; por trupi i tij ngje-
thet nga nënqeshjet e brendshme; dhe në
Ja edhe një histori tjetër:
fund pas 10 minutash audienca shpërthen
 LETRAT

Rrëfimtari është i pafajshëm dhe i gëzuar me veten. i du-

het të ndalojë shpesh nga të qeshurat e forta; por trupi i tij
ngjethet nga nënqeshjet e brendshme; dhe në fund pas 10
minutash audienca shpërthen në të qeshura.
Thjeshtësia dhe pafajësia, sinqeriteti dhe pavetëdija e
fermerit plak janë krejt artificiale dhe rezultati është një
interpretim i hijshëm dhe i këndshëm njëkohësisht

NJË BISEDË TELEFONIKE

Çfarë thatë? (mënjanë). Fëmijë, qetësohu-
Merrni parasysh që një bisedë telefonike ni!
– kur jeni ulur dhe nuk merrni ju pjesë në Pauzë.
bisedë – është një prej kurioziteteve më Oh! i dashuri im, mendova se ishte macja!
solemne të jetës moderne të sotme. Dje po
shkruaja një artikull me temë mbi filozofinë Pauzë.
sublime, ndërkohë që një bisedë zhvillohej Që kur?
në një dhomë. Vura re se shkruaja më me Pauzë.
kujdes kur dikush nuk e kishte mendjen tek
unë. Kështu nisi. Një pjesëtar i familjes sonë Përse, nuk e kam dëgjuar ndonjëherë këtë.
erdhi një ditë dhe më kërkoi të lidhesha me z. Pauzë.
Bagley dhe ta takoja në qendër të qytetit. Nuk Ti po më habit. Duket krejtësisht e pamun-
e dija arsyen, kështu që preka telefonin dhe
ja si vijoi biseda: dur.
Zyra qendrore: (me zë të ashpër) Përshënde- Pauzë.
tje! Përse vallë?
I. Zyra Qendrore? Lëvduar qoftë Zoti!
C. Padyshim që po. Çfarë dëshironi? Pauzë.
I. A më lidhni ju lutem me z. Bagley? Mirë, deri ku do shkojë kjo botë? Ç’bëhet
C. Dakord. Prisni pranë receptorit. me kishën?
Më pas më kapi veshi fjalët shiko, shiko, shi- Pauzë.
ko, shiko dhe më vonë një zë femëror si cicërimë: A ishte nëna e saj atje?
P o? Dëshironit të flisnit me mua? Pauzë.
Pa kthyer përgjigje, mora në dorë telefonin Përse, z. Bagley, duhej të kisha vdekur fare
dhe u ula. prej poshtërimit! Çfarë bënë ata?
Të ndodh të dëgjosh shumë pyetje; përgjigjet Pauzë e gjatë. Jo, ne nuk e përdorim gjalpin.
as që i dëgjon. Nuk ke asnjë interes. Dëgjon tek Nuk mund të jem shumë e sigurt, sepse nuk Arti i të rrëfyerit një Pauzë.
jepen ftesa; ti nuk dëgjon falënderime për ft- kam marrë shënime vetë. tregim argtëtues është Po, kjo është një gjë shumë e mirë; të gjitha
esën. Ti dëgjon pauza të një heshtjeje të vdekur, Pauzë. krijuar në Amerikë dhe ka librat për ushqimet, theksojnë se gjalpi është i
të pasuara nga thirrje të pavend dhe të pajusti- Po, jam i mendimit se është shumë e ëmbël mbetur po aty. Ky lloj pashëndetshëm. As ai nuk e pëlqen aspak.
fikueshme që vijnë si pasojë e një surprize të – shumë solemne dhe mbresëlënëse. Pauzë.
tregimi rrëfehet me
gëzueshme apo të një dhimbjeje, pse jo edhe të Pauzë. Oh, mendoj se është shumë kryelartë.
ashpërsi; rrëfimtari bën
një ankthi. Oh, pika rërshire, pika rrëshire! Kurrë nuk Pauzë.
të pamundurën për ta
Nuk mundesh as t’i vësh kokën apo bishtin i lejoj ata të hanë bonbone me shirita. Sigurisht Duhet të largohesh? Mirë pra, mirupafshim.
fshehur të vërtetën për të
një bisede. që ata nuk munden, derisa goja t’u mbushet me Pauzë.
cilën dyshohet, duke
Po? Pse, si ndodhi? dhëmbë, sidoqoftë. Po, kështu mendoj. Mirëpafshim.
Pauzë.
qenë se ajo mbulohet me Pauzë.
Pauzë.
Çfarë?
të qeshurën dhe Ora 4. Duhet të bëhem gati. Mirupafshim.
Çfarë thatë?
Pauzë. zbavitjen; por, ama, Pauzë.
Pauzë.
Oh, jo, nuk mendoj kështu. Ec nga e djathta. Ai është këtu duke shkru- rrëfimtari i një tregimi Faleminderit shumë. Mirupafshim.
Pauzë. ar – kjo gjë nuk e mërzit aspak. komik të tregon që në Pauzë.
Jo, jo! Jo, nuk doja të thoja këtë. Doja të Pauzë. fillim se kjo është gjëja Oh, nuk ka problem. Më pëlqeu shumë kjo
thoja vëri pikat mbi i. Shumë mirë, do të vij nëse mundem. (mën- më e bukur që ai ka që the. Mirupafshim.
Pauzë. janë). i dashuri im, nuk lodhesh që e mban në dëgjuar ndonjëherë, më (Lë pezull telefonin dhe thotë “Edhe kjo e
E ktheva në prapaskenë në një cep. krahë këtë për kaq shumë kohë? Do të doja të ... pas e tregon me një lodh goxha krahun!”)
Pauzë. Pauzë. kënaqësi energjike dhe Një njeri thotë një shprehje brutale “miru-
Po, më pëlqen kjo mënyrë; por mendoj se Oh jo, jo kështu; më pëlqen të bisedoj – por është ai personi i parë që pafshim” dhe ky është fundi i bisedës.
është më mirë më pak zhurmë. kam frikë se të lëndoj. qesh me atë që tregon.
Pauzë. Pauzë.
Unë zakonisht përdor karficë në flokë. Vizitorë?
Përktheu: Rudina Dahri
Pauzë. Pauzë.

E diel, 6 qershor 2010 55 19

REKLAMA

20 55 E diel, 6 qershor 2010


Andrzej STASIUK
N
ë Eban është kjo
skenë: në kasolle
ku janë strehuar
për të kaluar natën
Kapuscinski dhe bashkudhëtari i
tij zbulojnë një gjarpër të madh
helmues. Nuk e kam një kopje lib-
ri me vete, ndoshta ishte një kobër,
ndoshta ndonjë tjetër. Si armë për-
dorin një bidon benzine. Përpiqen
ta shtypin. Më pas shtrihen të dy
mbi të dhe përpiqen ta dërrmojnë.
Gjarprit nuk i pëlqen dhe të dy e
ndjejnë të përpëlitej në tentativën që
të shpëtonte. Arrin ta ngrejë bido-
nin pjesërisht dhe të dy trupat sikur
të ishte gati të lirohej dhe t’i sul-
monte. Kjo skenë, nja dhjetë fjali,
për mendimin tim është gjëja më e
mirë që Kapuscinski ka shkruar.
Mendoj për të dhe e imagjinoj bete-
jën me gjarprin. Nuk më intereson
fare nëse është e vërtetë apo e sa-
juar. Imazhi i gjarprit të zotë të ngre-
jë dy të rritur është një fitore abso-
lute e letërsisë. Brenda meje,
përpiqem ende të imagjinoj zhur-
mën e grisklave të zvarranikut ndaj
bidonit të metalit. Por le të flasim
për Kapuscinskin dhe e pyesim vet-
en nëse na bën përshtypje për
vërtetësinë e reportazheve të tij apo
për cilësitë e tij si shkrimtar. E vërte-
ta, me karakterin e tij të paqën-
drueshëm dhe pedant, do të ishte e
aftë të na prekte dhe ndikonte refle-
ktimet tona? Me pak fjalë, a do të
ishte një argëtim mjaft interesant që
të na kapë të paktën për një çast? Po
ta dinim me saktësi sa vërtetësi dhe
sa fiksion ka në një libër, do ta ndër-
prisnim leximin? Cila përqindje , cila
shkallë e përqendrimit e njërës dhe
e tjetrës e bën mishelën neveritëse?
Një vërtetësi e pastër, e distiluar dhe
transparente do të na pëlqente?
Unë e lexova Kapuscinskin nga
kënaqësia e leximit. Për fjalitë, ka-
pitujt, pjesët. Për historitë që dinte
t’i thurrte duke fillluar nga detajet ,
vëzhgimet e një çasti, nga copëzat.
Ishte e vërteta? Ishte realiteti me
madhështi të natyrshme, si ajo që
del nga procesverbalet e
polizisë?Nuk i bëja këto pyetje. Af-
tësia për një lexim të çiltër - kjo
mrekulli e rinisë - me kohën na brak-
tis. Shkrimtari është një gënjeshtar,
edhe pse e beson beson se nuk ësh-
të. Shkruajmë gjithmonë për të
mbrojtur çështjen tonë, jo në emër
të vërtetësisë. Ndoshta Kapuscins-
ki e kishte marrë me intuitë mbër-
ritjen e një epoke të re që do t’i bënte
të vjetruara format e komunikimit
të njohura deri në atë moment. Isha
i ndërgjegjshëm se jetonte në ko-
hën e konfuzionit të gjinive
tregimtare, në një epokë hibride.
Romani, reportazhi, filmi, po trans-
formoheshin rrënjësisht. Nëse ro-
mani e kishte ndryshuar natyrën e
vet, përse reportazhi nuk duhet të
bënte të njëjtën? Kapuscinski du-
hej ta kishte kuptuar se edhe jeta
jonë po ndryshonte rrënjësisht, duke
u bërë me e rreme. Duhet ta kishte
vënë re faktin se jemi gjithnjë e më
shumë në kontakt me imazhe, fan-
tazma dhe mirazhe dhe gjithmonë e
më pak me realitetin. Aq më pak, me
realitetin në kuptimin arkaik, ajo që
LETRAT
Kontaktoni në: kultura@gazeta55.net
ndaj talljes. Një botues bëhet banal
dhe farisenjtë duke pohuar se po ta
botonte një gjë të tillë, nuk do të
mund ta shikonte mikun e tij në sy
(Kapuscinskin). Nga kjo dedukto-
het se po të bëhej fjalë për një elozh
nuk do të kishte probleme. Një
botues tjetër thotë : do të pëlqente
që vajza juaj të lexonte gjëra të tilla
për ty? Kapuscinski dëshironte të
ishte i famshëm. Ishte një djalë që
vinte nga Pinsk, mes kënetës dhe
arriti një famë botërore. Por arriti të
zemërohet dhe të vujaë sa një gazetë,
në vend të një fotografie që e nxirrte
bashkë me Markezin, provë e miqë-
sisë mes dy shkrimtarëve, botoi një
ku ishte vetëm. Pra ishte i famshëm
dhe dëshironte të ishte më shumë.
Fama nuk mjafton kurrë, sepse lim-
itet e saj janë të panjohura dhe teor-
ikisht mund të shtrihet në pafundë-
si. Në ditët tona fama të ofron
shumë, sidomos një djaloshi të Pin-
skut. Ia hap botën. Por që nuk jep
kurrë asgjë kot. Fama reklamon të
Kapuscinski i vërtetë
duhurën. Të jep shumë dhe në këm-
bim pretendon shumë. Nuk mund
të jesh i famshëm vetëm për një sh-
kak apo në një kuadër me zgjedhje.
Fama është një paketë, një shërbim
komplet. Nëse je i famshëm, je për
njerëzit e zgjuar dhe budallenj. Nëse
mund të quhet me kontakt të drejt- hueshme të mos i besojë as edhe një Kishte të drejtë. është një libër i je i famshëm, bëhet e tillë e gjithë
përdrejtë : një udhëtim apo një libër fjale për çka shkruar autori. Apo t’i përkryer sepse flet për historinë jo
jeta jote, jo vetëm fragmente të
udhëtimesh. E vërteta është një ng- besosh pjesërisht, të marrësh nga vetëm të një reporteri, por edhe për zgjedhura. Mbrojtësit e nderit
jarje e së shkuarës. Por nëse nuk e ai atë për të cilën ke nevojë që të komplekset dhe plagët tona. është
imagjinar të shkrimtarit nuk arrijnë
pretendojmë vetë ne, nëse do të dorë- përshtatemi me kohën. Mund edhe provë sesa jemi të përgatitur të ta mësojnë këtë leksion. Përkundrazi
zoheshim ndaj të vërtetave individ- t’i besojë krejtësisht, por është takojmë një realitet që nuk korre-
duke përfituar nga afërsia afektive e
uale dhe fragmentare, nëse pranojmë zgjidhja më e keqe. Këto janë arsyet spondon me aspiratat tona, sesa famës, shtiren çiltërsisht të kuptojnë
të vërteta krejtësisht personale dhe për të cilat më intereson libri i Ar- jemi të kapur pas fantazive tona per-
mekanizmat e këtij fenomeni. Libri
të vecanta, kur ne kënaqemi me to- tur Domoslawskit, Kapuscinski sonale dhe bashkë e bën të dukshme i Domoslawskit është një protret i
nat që ndryshojnë për t’u përshtat- non-finction : të kuptosh sesi lind pamjaftueshmërinë fëmijërore për-
thellë dhe tërheqës i shkrimtarit dhe
ur me rrethanat. një vizion letrar, sesi jorealja përzi- ballë një imazhi më kompleks sesa njeriut. Vetëm duke njohur dobësitë
Gjithçka konsumohet, copëto- het me realen që të dalë nga koka e projektimet tona të padjallëzuara
e veta, kompromiset dhe rëniet
het, plaket dhe na ofrohen vazhdi- shkrimtarit dhe në fund të ndryshojë personale. Kështu ndodh edhe me mund të çmohet madhështia. Her-
misht modele të rinj sendesh, sjell- botën. Kjo është një nga pozitivet e Bartoszewskin që të gjithë e konsi-
onjtë pa njolla ekzistojnë vetëm në
je dhe ide. Kështu funksionon bota Kapuscinskit. është një libër me his- derojnë një autoritet, pa u ndotur librat për fëmijë. Po t’i preferojmë
që kemi krijuar. Edhe e vërteta du- tori të ndryshme, shumë kompleks, me leximin e krahasuar me librin e
ndaj personazheve realë, pakësojmë
het të perfeksionohet, reformohet që nuk flet vetëm për njeriun, por Domoslaëskit në një guidë borde- memorien tonë kolektive. Kapuscin-
dhe azhurnohet pa pushim, përn- edhe për epokën ku jetoi. Dhe që, losh, duke treguarkështu jo vetëm
ski ishte portreti i Polonisë : i shqy-
dryshe nuk i intereson askujt. para se të dilte, dha një dëshmi disi mungesë argumentesh, por edhe er, i prirur ndaj kompromisit, i frikë-
Kapuscinski, si të gjithë ne, të pavullnetshme për ne lexuesit. thjesht arrogancë. Dhe se vejusha e
suar, sigurisht egoist dhe në të
kishte të vërtetën e tij personale. Për Kohë më parë bisedova me një pro- Kapuscinskit përpiqet të bllokojë me njëjtën kohë të fortë dhe të vendo-
Afrikën, Amerikën Latine, për të fesor letërsie. E dija që e njihte rrugë ligjore botimin : gjykata nuk
sur. Pavarësisht epokës, pasojave
varfërit dhe të pasurit, për jetën. dorëshkrimin e Domoslawskit dhe ia pranon kërkesën dhe mjetet e in- thurrte tregimin e tij të bukur dhe
Bënte të pamundurën për të na fu- e pyeta se çfarë mendonte. Nuk e formimit e zmadhojnë këtë rast. Në
të vetëm. Duke parafrazuar një bar-
tur në arsyet e veta. Në të njëjtën kam lexuar ende, duke parë pësh- vend që të mbrojnë kujtimin e burr- soletë të vjetër kemi një opinion të
kohë, lexuesi ka të drejtën e pamo- tjellimin, do të thosha i shkëlqyer. it-sesi ajo e imagjinon-e ekspozon
madh për të, jo sepse ishte i dhënë
pas femrave, por sepse përtej grave,
na la trashëgim vepra si Negus,
Sprovë për një portret të Zija Çelës Shah-in-Shah dhe Ebani. Përkun-
drazi më shumë “pavarësisht” sesa
Lexuesi shqiptar, i cili tani mund të lexojë Markesin, Sabaton, “përtej”. Kapuscinski non finction
Kunderën, Buzatin, Kalvinon, Grasin, njësoj si Xhojsin, Prustin,
përuron edhe debatin mbi gjendjen
Sartrin, Kamynë, mund të lexojë më me ëndje edhe Zija Çelën, sepse, e ndërgjegjes sonë. Reagimet që sh-
nga njëra anë, ai sublimon arritjet e mëdha të prozës së shekullit XX
kaktoi para se të dilte tregojnë sesa
në ndërtimin e fakturës tekstore dhe të prosedeut, ndërsa, nga ana
jemi të papërgatitur të jetojmë në
tjetër, me tematikën e veprave të tij qëndron afër preokupimeve të
botës shqiptare, duke u bërë jehonë pësimeve dhe dilemave të saj. botën e sotme. Ndërgjegja jonë ësh-
Romanin e ri “Goja e Botës” është një vepër e shkëlqyer. Është një të e ankoruar në ndonjë pikë të ‘800-
gjetje e jashtëzakonshme dhe unë jam mrekulluar jo vetëm me gjetjen, ës, kur ende ishte e mundur të nda-
por edhe me mënyrën se si autori e ka trajtuar e shtjelluar. Vendi je imazhin privat nga ai publik. Nuk
dhe ambienti metaforik-simbolik funksionon për mrekulli. Tashmë e asimiluam profecinë e lëshuar pa-
Zija Çela dëshmohet një mjeshtër i pashoq në ndërtimin e konfigu- dashur nga Andy Warhol për epokën
racioneve të këtilla metaforike. Fifara është projeksion i një Shqipë- ku të gjithë do të jenë të famshëm,
rie, i një Kosove, i shumë qyteteve të ngjashme në botë. Për më
edhe për një çerek ore. Të famshëm,
tepër, ky ambient ka interferenca edhe me situatat dramaturgjike të publikë dhe të pranueshëm për të
“Hamletit”, ca marrëdhënie shpesh intertekstuale, por që funksion-
gjithë. Kjo famë nuk do të lidhet
ojnë vetishëm. Njësoj si heroi i Shekspirit, me bëmat dhe pasionin e tij Juli Jusi e çon situatën drejt vetëm me sukseset tona. Ndonjëherë
përfundimit të pashmangshëm, veçse një përfundim ku tragjikja dhe grotesku, përdorur me aq ele-
do të jetë një fenomen autonom i
gancë nga autori, fuqizojnë njëra-tjetrën e shkrihen së bashku. Është një tekst që nuk mund të preket
në asnjë detaj të tij, sepse kështu ndodh në fazën e lartë të mjeshtërisë së prozës. Në të vërtetë, sado mbrojtur nga vetë ligjësitë që shumë
që secili nga romanet qëndron më vete, “Las Varrezas”, “SOS, një buzëqeshje” dhe “Goja e Botës” nuk do t’i kuptojnë dot.
përbëjnë një trilogji. Janë tre romane të mëdha të letërsisë shqipe. Mehmet KRAJA (Nga pasthënia) Përktheu:
Arjan Th. KALLÇO
E diel, 6 qershor 2010 55 21
LETRAT
Kontaktoni në: kultura@gazeta55.net
>> Analiza e ëndrrave
P
o filloj duke vënë në
dukje ndryshimin midis
një shenje dhe një sim
boli. Shenja është,
gjithnjë, më pak se koncepti që ajo
përfaqëson, ndërsa simboli gjithnjë
qëndron diçka më lart se kuptimi i
tij i dukshëm dhe i drejtpërdrejtë.
Simbolet, për më tepër, janë produkte
natyrale dhe spontane. Asnjë gjeni
nuk është ulur ndonjëherë me
stilolapsin ose penelin në dorë duke
thënë: Tani do të krijoj një simbol.
Askush nuk mund të marrë një
mendim pak a shumë racional, të
arritur me anën e një konkluzioni
logjik ose me anën e një qëllimi të
paramenduar, dhe, pastaj, t’i japë atij
një formë simbolike. S’ka rëndësi se
çfarë kurthesh fantastike dikush
mund t’i veshë një ideje të këtij lloji,
ajo do të mbetet vazhdimisht një
shenjë e lidhur me mendimin e
ndërgjegjshëm të fshehur pas saj,
por jo një simbol që aludon për diç-
ka ende të panjohur. Në ëndrra sim-
bolet vijnë spontanisht, sepse ën-
drrat ndodhin dhe nuk janë të
shpikura; ato janë atëherë, burimi
kryesor i gjithë njohurive tona rreth
simbolizmit.
Por simbolet, duhet të vëmë në
dukje, nuk vihen re vetëm në ën-
drra. Ato shfaqen në të gjitha llojet
e manifestimeve psikike. Ekzistojnë
mendime dhe ndjenja simbolike,
akte dhe situata simbolike. Shihet
shpesh që edhe objekte pa shpirt
kooperojnë me elementin e pan-
dërgjegjshëm në rregullimin e mo-
tiveve simbolike. Ka një sërë tre-
gimesh autentike për orë që kanë
ndaluar në momentin e vdekjes të
të zotit të tyre; një prej tyre ishte
ora me lavjerrës në pallatin e Fred-
erikut të madh në Sans Souci, e cila
ndaloi kur vdiq mbreti. Shembuj të
tjerë të përhapur janë të një pasqyre
që thyhet ose një pikture që bie, kur
në shtëpi ndodh vdekja; ose krisjet
e vogla por të pashpjeguara në ndon-
jë shtëpi kur dikush kalon një krizë
emocionale. Megjithëse skeptikët
refuzojnë të besojnë raporte të tilla,
histori të këtij lloji janë gjithnjë në
prodhim e sipër dhe vetëm kjo mund
të shërbejë si një provë e mjaf-
tueshme e rëndësisë së tyre
psikologjike.
Sidoqoftë, ekzistojnë shumë sim-
bole (midis tyre dhe më të rëndë-
sishmet), që janë jo individuale, por
kolektive në natyrën e tyre dhe në
origjinë. Këto janë kryesisht imazhe
religjioze. Besimtari supozon se ato
janë prej origjine hyjnore, përderisa
njeriut i janë shfaqur. Skeptiku thotë
prerazi se ato janë të shpikura. Ësh-
të e vërtetë, siç vëren skeptiku, që
simbolet religjioze dhe konceptet re-
ligjioze kanë qenë për shekuj me
radhë objekt i një përpunimi të
kujdesshëm dhe mjaft të
ndërgjegjshëm. Është njëlloj e
vërtetë siç e merr me mend besim-
tari, që origjina e tyre është e varro-
sur larg në misterin e së shkuarës,
ndaj duket se burimi i tyre është prej
natyre jo humane. Por ato janë, në
fakt, përfaqësime kolektive të emet-
uara prej ëndrrave primitive dhe fan-
22 55 E diel, 6 qershor 2010
tazive krijuese. Si të
tilla, këto imazhe
janë manifestime të
pavullnetshme,
spontane dhe kurrs-
esi shpikje të qëllim-
shme. Ky fakt, siç do
të shpjegoj më vonë,
ka një ndikim direkt
dhe të rëndësishëm
në interpretimin e
ëndrrave. Është diç-
ka e dukshme, nëse
supozoni që ëndrra
është simbolike ju
do ta interpretoni
atë ndryshe nga një
person që beson se
mendimi thelbësor
energjik ose emocio-
ni është i njohur
tashmë dhe pse i
fshehur nga ëndrra.
Sipas këtij të fundit
interpretimi i ën-
drrës ka pak kuptim
sepse ju zbuloni atë
që tashmë e dini.
Është kjo arsye-
ja që u kam thënë
gjithmonë nxënësve
të mi: “Mësoni sa të
mundni për sim-
bolizmin, pastaj,
kur të analizoni një
ëndërr, harroni
gjithçka që keni më-
suar.” Kjo këshillë ka një rëndësi të
tillë praktike saqë e kisha bërë si
rregull, për t’i rikujtuar vetes që kur-
rë s’mund të kuptoj mirë ëndrrën e
dikujt tjetër për ta interpretuar sak-
tësisht atë. Këtë e kam bërë në për-
pjekjeje për të ndaluar rrjedhën e aso-
ciacioneve dhe reaksioneve të mia,
të cilat, përndryshe, duhej të domi-
nonin mbi pasiguritë dhe hezitimet
e pacientit. Pasi rëndësinë më të
madhe për një analist e ka kapja e
mesazhit të veçantë të një ëndrre (i
cili është, ndihma që e pan-
dërgjegjshmja i jep mendjes së
ndërgjegjshme) sa më mirë që të jetë
e mundur, është thelbësore për të
që të eksplorojë përmbajtjen e një
ëndrre me mundësitë maksimale.
Në kohën që punoja me Freud-
in, pashë një ëndërr që e ilustron
këtë pikë. Ëndërrova sikur isha në
shtëpinë time, me ç’dukej në katin
e parë, në një dhomë ndenjeje të
këndshme e komode, pajisur sipas
modës së shekullit të 18-të. Isha i
bindur se nuk e kisha parë kurrë këtë
dhomë dhe fillova të çuditem me
çfarë pashë në katin përdhes. Zbrita
teposhtë shkallëve dhe zbulova që
vendi ishte mjaft i errët, me mure të
veshura me panele dhe mobilje të
rënda që i përkisnin shekullit të 16-
të mund të ishin, madje, më të her-
shme. Kurioziteti im dhe e papritu-
ra u rritën. Dëshiroja të shihja më
tepër gjithë nga ndërtimet e kësaj
shtëpie. Kështu zbrita në qilar, ku
gjeta një derë që hapej mbi një frag-
ment shkallësh të gurta që të çonin
në një dhomë të madhe me kube.
Dyshemeja përbëhej prej pllakash
gjigande guri dhe muret dukeshin
shumë të vjetra. Ekzaminova suvanë
Carl G. JUNG
Pablo Picasso, "Le Rêve,"
1932, Private Collection
dhe zbulova që ishte e përzier me
copëra tullash. Muret ishin pa dy-
shim me origjinë romane. U emo-
cionova së tepërmi. Në një qoshe
pashë një unazë hekuri mbi një
pllakë guri. E ngrita pllakën dhe
pashë një fragment tjetër me shkallë
të ngushta që të çonin në një lloj
shpelle e cila dukej se ishte një varr
parahistorik që përmbante dy kafka,
disa eshtra dhe copa të thyera poçe-
rie. Pastaj u zgjova.
Nëse Freud-i, kur analizoi këtë
ëndërr, do të kishte ndjekur metodën
time të eksplorimit të asociacioneve
të saj specifike dhe kontekstit, ai do
të kishte dëgjuar një rrëfim shumë
të gjatë. Por unë kam frikë se ai do
ta kishte keqkuptuar atë si të ishte
një përpjekje e qartë për t’iu larguar
një problemi që realisht i përkiste
atij. Ëndrra është në fakt një përm-
bledhje e shkurtër e jetës sime,
veçanërisht e zhvillimit të mendë-
sisë sime. Unë u rrita në një shtëpi
dyqind vjeçare, mobilimi ynë për-
bëhej shumica nga ekzemplarë tre-
qindvjeçarë dhe, logjikisht, aventu-
ra ime më e madhe shpirtërore, deri
tani, kishte qenë studimi i filozo-
fëve Kant e Schopenhauer. Të rejat
e mëdha të ditës ishin veprat e
Charles Darvin-it. Pak kohë më parë
unë jetoja ende me konceptet mes-
jetare të prindërve të mi, për të cilët
bota dhe njerëzit ishin ende të
zotëruara nga një urtësi dhe gjithë-
fuqi hyjnore. Kjo botë ishte bërë një
botë e vjetruar dhe e papërdorshme.
Besimi im ishte bërë relativ nga për-
plasja e tij me fetë
lindore dhe filozo-
finë greke. Për këtë
arsye kati përdhes
ishte kaq i hesh-
tur, i errët dhe, me
ç’duket, i pabanu-
ar.
Interesat e mia
historike, në atë
kohë, ishin zhvil-
luar prej një preok-
upimi origjinal për
anatominë kraha-
suese dhe paleon-
tologjinë, ndërko-
hë që punoja edhe
në Institutin e
Anatomisë. Isha i
magjepsur nga esh-
trat e njeriut fosil,
veçanërisht nga
shumë i diskutu-
ari Neanderthalensis
dhe nga kafka
shumë e diskutu-
ar edhe tani e Pith-
ecantropus-it të
Dubois-it. Në fakt
këto ishin asocia-
cionet e mia reale
për ëndrrën, por
unë nuk guxova t’i
kujtoj Freud-it
temën e kafkave,
skeleteve ose kufo-
mave sepse kisha
mësuar që kjo temë nuk ishte e
dashur për të. Ai ushqente idenë e
veçantë që unë parashikoja kështu
vdekjen e tij të shpejtë. Dhe ai e
nxori këtë konkluzion prej faktit që
unë kisha treguar një interes shumë
të madh për kufomat e mumifikuara
në të ashtuquajturin Bleikeller në
Bremen, të cilin e vizituam së bash-
ku më 1909, para se të merrnim
anijen, gjatë një udhëtimi për në
Amerikë.
Kështu u ndjeva i ndrydhur të
dilja me mendimet e mia, meqë nga
eksperienca ime e re isha thellësisht
i ndikuar nga një e çarë, pothuajse
e pakalueshme, midis pikëpamjes
mentale të Freud-it, sfondit dhe
meje. Isha i trembur se mos humbja
miqësinë e tij nëse do t’i hapja botën
time të brendshme, e cila, siç e marr
me mend, do t’i dukej atij shumë e
dyshimtë. Duke u ndier krejt i pasig-
urt rreth psikologjisë sime, thuajse
automatikisht i thashë atij një
gënjeshtër rreth “asociacioneve të
mia të lira” me qëllim që t’i largo-
hesha detyrës së vështirë që t’i zbu-
loja atij formimin tim shumë per-
sonal dhe krejtësisht të ndryshëm.
Unë shpejt kuptova që Freud-i
ishte duke kërkuar disa dëshira të
pavend të miat. Dhe kështu unë i
sugjerova në mënyrë orvatjeje që
kafkat për të cilat unë kisha ëndër-
ruar duhej t’i referoheshin disa
anëtarëve të familjes sime, vdekjen
e të cilëve, për ndonjë arsye, unë
duhej ta dëshiroja. Ky propozim gjeti
aprovimin e tij, por unë nuk isha i
kënaqur me një rezultat të tillë
“kallp”.
Ndërsa unë isha duke u për-
pjekur të gjeja një përgjigje të për-
>>
shtatshme për pyetjet e Freud-it, isha
i pështjelluar papritmas nga një in-
tuitë rreth rolit që faktori subjektiv
luan në të kuptuarit psikologjik.
Intuita ime ishte kaq dërrmuese sa
që mendova vetëm se si të shpëtoj
nga kjo ngatërresë e pamundur, dhe
unë gjeta rrugën më të lehtë me një
gënjeshtër. Kjo gjë nuk ishte aspak
e hijshme, dhe as mbrojtëse nga
pikëpamja morale, por përndryshe
unë do të kisha rrezikuar një lun-
drim fatal me Freud-in – dhe unë
nuk u ndjeva mirë për këtë për
shumë arsye.
Intuita ime qëndronte në
depërtimin e menjëhershëm dhe më
të paparashikuar brenda faktit që
ëndrra ime nënkuptonte veten time,
jetën time dhe botën time, të gjithë
realitetin tim përkundrejt një struk-
ture teorike të ndërtuar nga një
mendje tjetër, e huaj për arsye dhe
qëllime krejt të tijat. Nuk ishte ën-
drra e Freud-it; ishte imja dhe unë
e kuptova menjëherë në një çast se
çfarë do të thoshte ëndrra ime.
Ky konflikt ilustron një pikë vi-
tale rreth analizës së ëndrrave. Nuk
është më së shumti një teknikë që
mund të mësohet dhe aplikohet si-
pas rregullave pasi ajo është një një
shkëmbim dialektik midis dy person-
aliteteve. Nëse kapet si një teknikë
mekanike, personaliteti individual
psikik i ëndërruesit humbet dhe
problemi terapeutik reduktohet në
pyetjen e thjeshtë: Cili nga dy
njerëzit e përfshirë në këtë lidhje –
analisti apo ëndërruesi – do të dom-
inojë mbi tjetrin. Unë hoqa dorë nga
trajtimi hipnotik pikërisht për këtë
arsye, sepse nuk doja të imponoja
vullnetin tim mbi të tjerët. Unë doja
që proceset shëruese të rriteshin nga
personaliteti i vetë pacientit, jo nga
sugjerimet e mia që do të kishin
vetëm një efekt kalimtar. Qëllimi im
ishte të mbroja dhe të ruaja dinjite-
tin dhe lirinë e pacientit tim, kësh-
tu që ai mund ta shkonte jetën si-
pas dëshirave të veta. Në këtë sh-
këmbim me Freud-in, mu qartësua
papritmas për herë të parë që për-
para se ne të konstruktojmë teori të
përgjithshme rreth njeriut dhe
psikikës së tij, ne duhet të mësojmë
shumë më tepër rreth qenieve reale
njerëzore me të cilat ne kemi të
bëjmë.
Individi është i vetmi realitet. Më
tutje ne largohemi nga individi drejt
ideve abstrakte rreth Homo Sapiens,
më tutje ka mundësi ne kemi për të
rënë në gabim. Në këto kohë të
përmbysjeve sociale dhe të ndryshim-
it të shpejtë, është e dëshirueshme
të dish shumë më tepër sesa ne dimë
realisht rreth qenies individuale
njerëzore, sepse shumë gjëra varen
nga cilësitë e tij mentale dhe mo-
rale. Por nëse ne kemi për t’i parë
gjërat në perspektivën e tyre të du-
hur, ne kemi nevojë të kuptojmë të
shkuarën e njeriut po aq mirë sa dhe
të tashmen. Kjo është arsyeja pse
një kuptim i miteve dhe simboleve
është me një rëndësie të madhe.
Përktheu nga origjinali:
Neli NAÇO

KGB-JA DHE INTELEKTU
GB-JA ALËT E PËRDHOSUR
INTELEKTUALËT
Shollohovi,hajdutii„DonittëQetë”
Nga Kostaq XOXA
(vijon)
D
he doli nga salla në
mënyrë demonstrative.
Provat u ndërprenë.
Artistët nuk mundën të qetësohen
për një kohë të gjatë.
Zhdanovi, që e kishte mbush-
ur Leningradin, pas vrasjes së
Kirovit, me lumenj gjaku, kërkoi
opinionin e Verës për Operën. Por
Vera, që kishte mbështetjen e dash-
norit të imponuar, Stalinit, nuk i
dha përgjigje fare. Dhe kjo kishte
domethënien e vet, pavarësisht se
Zhdanovi kërkonte një shprehje
miratuese, aq më tepër se Ivan Xherx-
hinski ishte i përkëdheluri i tij.
Duket se fjalët e Pilnjakut i
kishin lënë mbresë Davidovës. Pil-
njaku i kishte pas thënë: -Shkrim-
tari dhe romani janë dy gjëra të ndry-
shme. Gjatë viteve mund të përpuno-
het stili, por ai nuk mund të përmirë-
sohet..... Leon Tolstoi Fëmijërinë e
shkroi kur ishte 19 vjeç; Lufta dhe
Paqja u shkrua në moshën 26-vjeçare;
Ana Karenina, kur autori ishte 45
vjeç; Ringjallja, kur ishte 61 vjeç dhe
Haxhi Muratin, romanin e tij më të
mirë, autori e shkroi kur ishte 70 vjeç.
Stili i Tolstoit nuk ndryshon. Atë mund
ta njohësh menjëherë.
Kuptohet se ishte fjala për men-
dimin se „Doni i Qetë” nuk ishte
miell nga thesi i Shollohovit.
Mendime të tilla i kushtuan një
tragjedi të vërtetë vetjake Boris Pil-
njakut, autorit të veprës së
bujshme „Novela mbi hënën e pa-
shuar”. Në Kujtimet e Boris Bazh-
anovit, të zhgënjyerit nga një
regjim tiran, dhe njohësit të
sekreteve të B. Politike, në cilësinë
si sekretar i saj, lexojmë në përk-
thimin në shqip (të vitit 1992), f.
61: -„Unë nisa të dyshoj ( se vdekja e
Frunzes për një ulçera të thjeshtë
në sallën e operacionit, ishte vepër
e Stalinit – K.X.). Për operacionin „u
kujdes” K.Q. Qëllimisht gjatë opera-
cionit ndaj Frunzes përdorën një lloj
anestezie, të cilën nuk ia pranonte tru-
pi. Dhe ai vdiq në tryezën e operacion-
it, kurse e shoqja, e bindur se ata ia
vranë burrin, vrau veten. Njihet prej të
gjithëve „Novela mbi hënën e pashuar”
të cilën Pilnjaku e shkroi mbi këtë temë.
Kjo novelë atij i kushtoi shtrenjtë”.
Vjedhja, sipas Boris Pilnjakut
Pilnjaku i kishte folur artistes
Vera Davidova për Fjodor Dimitre-
viç Krjukovin, që u plagos në
Luftën Civile, dhe për letrën që ky
i fundit i kishte dërguar s’ëmës:
„... Lufta nuk është festë. Këtu ka
shumë gjak dhe shumë vdekje. Kisha
dëshirë t’u lija njerëzve librin për fa-
tin e kozakëve të Donit. Rastësisht u
takova me Shollohovin. I kam dhënë
adresën tuaj. Po jua solli fati ndon-
jëherë, pranojeni si djalin tuaj...Është
djalë i zgjuar, por më tepër dinak dhe i
fshehtë. I njeh pak poetët rusë, Pushki-
nin e Lermontovin. Leon Tolstoin
pothuajse nuk e ka lexuar. Thotë se s’ka
pasur kohë. Edhe Gogolin nuk e njeh.
Korolenko është për të një formulë ab-
strakte. Pas lufte (luftes civile- K.X.)
ka ndërmend të punojë si mësues. –
Lamtumirë, nënë, Fjodor Krjukovi”.
Vera vazhdon, në ditarin e saj:
<< Dëgjoja në heshtje Piln-
jakun, e tronditur: - M Shollohovi
shkoi në shtëpinë e Krjukovës pa
u nxituar, ngadalë, si pleqtë. Nuk
derdhi pikë loti „që i kishte vde-
kur shoku dhe miku më i mirë”.
-Më thoni, Misha, (Mikhail-
K.X.), a ia keni parë ndonjëherë
Fedjas fletoret për Donin?
-Natyrisht i kam parë. I mban-
te në një çantë ushtarake.
-Ku mund të jenë fletoret e tim biri?
Fytyra e Shollohovit, veshët,
duart, iu mbushën me pulla të
rrumbullakta.
-Nga ta di unë? Mundet që
çantën ta kenë groposur bashkë me
Fedjën! Mbase mund t’i ketë mar-
rë ndonjëri . Letra përdoret edhe
për cigare...
-Misha, jua a e njihnit çantën
e djalit?
-Si s’e njoh?
Krjukova nxori nga komodina
një çantë ushtarake, që mbante
inicialet e librit:
-Ma kanë sjellë bashkë me
lajmin e vdekjes së Fjodorit.
Shollohovi filloi të vërtitej si
kafsha e egër në kafaz.
-Më thuaj, ku i çove fletoret e
Fjodor Krjukovit? Të lutem m’i
kthe! Dua t’i kem si kujtim nga
fëmija im! Ç’të duhen ato shën-
ime?... Më duket se diçka po më
fsheh!
Shollohovi u largua nga sytë
këmbët. Më 15 janar 1928 fqinjët
më sollën revistën e zhubrosur
„Tetori”, - vazhdoi Krjukova. - Nuk
u besova syve. Shollohovi kishte
botuar, me emrin e vet, „Donin e
Qetë, librin e djalit tim. Nuk kish-
te ndryshuar thuajse asgjë ! Mad-
jè edhe disa emra personazhesh i
kishte lënë si më parë Vajta të pro-
testoj në Moskë, në redaksi, ku më
pritën me këmbët e para. I shkrova
Kalininit, por ky as që denjoi të
më përgjigjej. Në stanicën Veshen-
skaja Shollohovi nuk pranoi të më
priste. Në Moskë, shkrimtari Vere-
sajev dhe gazetari Henkin më çuan
te një avokat. Ky më tha se mund
të kisha të drejtë, por mungonin
provat materiale. Juristët kërkojnë
dokumente>>.
„Më kanë shkruar se Krjukova
ishte helmuar”,- shënon Vera në
Ditarin e saj, pas këtij dialogu të
dhimbshëm.
Siç do të shihet, nuancat dhe
veçantitë nuk mund të jenë të një-
suara në këtë vjedhje të madhe të
historisë së letërsisë. Në mjeg-
ullnajën e vendeve totalitare komu-
niste , edhe pas destalinizimit, e
vërteta e plotë do të ketë vazhdi-
misht anë të pazbuluara. Sigurimi,
i implikuar drejtpërdrejt edhe në art
e në kulturë, është faktor vendimtar
për disa mistere, një pjesë e të cilave
do t’i mbeten harresës. Shumë
ngjarje do të mbeten, natyrisht, si
në romanet e verdha. Por ajo që
është e pakundërshtueshme, si-
doqoftë, është vjedhja e një kryeve-
pre, për të cilën edhe vetë autorët
sovjetikë janë, tashmë, të
njëzëshëm, për fatin e keq të dis-
kreditimit të çmimit Nobel.
Versioni i Xhon Barronit
Në librin e cituar të këtij au-
tori çështja mund të përmblidhet
Kontaktoni në kultura@gazeta55.net
si vijon:
Në fillim të vitit 1968, redak-
sisë i erdhi nga Leningradi një
letër e gjatë nga një grua. Vëllai i
saj, - shkruante ajo, - kishte shk-
ruar tregimin e aventurave të veta
si oficer në Gardën e Bardhë gjatë
Luftës Civile.. I arrestuar nga ko-
munistët në fillim të 1920-s, para
pushkatimit, ia tregoi vendin e
fshehtë një prifti, të burgosur si ai.
Gjatë arrestimit të oficerit, e
motra ishte larguar nga fshati Don-
bas. Kur u kthye, më pas, mësoi
nga një pusulle që i kishte dërguar
i vëllai para vdekjes, për shkrimin
dhe për priftin.. Fqinjët i treguan
se “njeriu që kishte marrë në py-
etje priftin, qoftë në hetuesi, qoftë
në gjyq, ishte vetë Mikhail Shol-
lohovi”.
Ajo nuk e gjeti dot dorësh-
krimin për të cilin fliste i vëllai,
por e zbuloi kopjen në dorë të parë,
të shoqëruar më shënime të
bollshme, që ishin përdorur në
vepër dhe të gjitha këto i ruajti.
Ajo saktësonte në letër se, me disa
ndryshime të vogla, kryesisht em-
rat dhe dialogët, skica që ajo
zotëronte ishte, në thelb, identike
me „Donin e Qetë”, të njohur si
vepër e Shollohovit. Pasi kishte
mposhtur frikën, kishte vendosur
ta bënte të njohur këtë çështje para
se të vdiste dhe i kërkonte, tani,
„Novi Mir-it” ta ndihmonte të hap-
te një anketë zyrtare për sa i për-
ket identitetit të autorit të vërtetë
të romanit.
Kryeredaktori Aleksandër
Tvardovski iu përgjigj menjëherë,
duke e këshilluar që t’ia shtinte
në vesh ekzistencën e dorëshkrim-
it, prokurorit të Leningradit. Pak
më vonë Tvardovski erdhi vetë në
Leningrad për t’u takuar me letër-
shkruesen. Ajo ngulmoi për ato që
i kishte thënë dhe e njoftoi që, si-
pas këshillës së tij, ia kishte dorë-
zuar shënimet dhe kopjen në dorë
të parë, prokurorit. Por dukej qartë
se ishte e terrorizuar dhe nuk pra-
noi të thoshte gjë tjetër. Kur Tvard-
ovski takoi prokurorin dhe kërkoi
të shikonte dorëshkrimin, ky i fun-
dit i bëri të ditur se çështja ishte
arkivuar dhe se ai nuk duhej të tra-
zohej. Më vonë, nga disa miq,
Tvardovski mësoi se vetë Shollo-
hovi, disa ditë më parë se ai, kish-
E diel, 6 qershor 2010
LETRAT
te ardhur në kabinetin e prokuror-
it, në një gjendje shumë të shqetë-
suar. Dhe më kaq u mbyll kjo çësh-
tje. Profesor Jakushevi, ndersh-
mëria e të cilit nuk pranon as hijen
më të vogël të dyshimit, i mori këto
të dhëna nga asistenti i Tvardovs-
kit dhe i konfirmoi në bash-
këbisedim me vetë Tvardovskin.
Bashkë me analizën e Jakushevit,
ngjarja u bë e njohur dhe ilegjiti-
miteti i autorësisë së Shollohovit
është e vështirë të vihet, tashmë,
në dyshim.
Shollohovi e masakron
Pilnjakun në tortura psikiatrike
Ky subjekt është i rëndësishëm
për të parë konkretisht mizorinë e
disa shkrimtarëve mediokër të „re-
alizmit socialist”. Do t’u refero-
hemi, sërishmi, Kujtimeve të „së
dashurës” së Stalinit:
<<Në mbrëmjë vonë më erdhi
një infermiere e spitalit psikiatrik
e më tha se ishte shtruar Boris
Pilnjaku.
-Mos është ndonjë keqkuptim?
B.Pilnjak është i shëndetshëm...
Kur mund ta vizitoj?
-Lejen mund t’jua japin vetëm
shefi i pavjonit ose kryemjeku i
spitalit.
I telefonova së shoqes. Ajo më tha:
-Boria (Boris Pilnjaku- shënim)
ka dy javë që është shtruar dhe as
fëmijët nuk i lënë për ta parë. Më
kanë thënë se është punë e për-
bashkët e Bjezimeskit, Shollohovit
dhe Stavskit. Ju, Vera, mund të bëni
diçka për Borisin. Unë, nga çasti
në çast, pres ardhjen e miqve të paftu-
ar (aluzion për arrestimin – shenim).
Në mëngjes i telefonova Jezho-
vit (Shefit të Sigurimit).. Ky erdhi
menjëherë tek unë:
-Ka ndodhur një fatkeqësi,- i
thashë.- Në spitalin psikiatrik
Kashenko është shtruar shoku im i
ngushtë, Boris Pilnjak.
Fytyra imcake e komisarit të
popullit u rudhos:
-Për këtë vogëlimë shqetësuat
komisarin e popullit të Punëve të
Brendshme?
-I kam varur shpresat vetëm tek
ju. Jeni shoku im më besnik, apo
gabohem?
Jezhovi u zbut, kapi receptorin
dhe mori një numër telefoni.
-S’i ka mirë punët krijuesi yt.
Akuzohet penalisht. Pilnjaku do të
gjykohet.
-Më ndihmo të takohem me të.
Jezhovi më këqyri me vështrim
therës.
-Ç’do të marr si shpërblim?!
...........
Të nesërmen nuk mungoi as
Jezhovi në takim. Pilnjaku shikon-
te në dritare, me vështrim të hum-
bur. M’u duk se po ndahej nga jeta
përgjithmonë.
-Borenka, a nuk po më njeh?
-Vallë, a nuk po e kupton se jam
dënuar? Më kanë bërë dy herë
punksion; më është thyer gjilpëra
në shpinë nga mjeku Konina.
(vijon)
55 23
 CMYK
REKLAMA

24 55 E diel, 6 qershor 2010