Krkan Predavanja

Copyright: Krkan 
Dugorocna ulaganja 03
Medjunarodni racunovodstveni standard broj 25 bavi se ulaganjem. Za sredstva

ulaganja ne zna se kakve ce rezultate donijeti. Dugorocno ulaganje je plasman
sredstava koja vec imamo i cije bi ulaganje moglo dati vecu korist od sadasnje
(novcana ili nenovcana sredstva). Ova sredstva ne mijenjaju odnos prema
bilansu.
03 duguje a potrazuje racun sa kojeg se ulaze (cesto ziro racun). Ako
pretpostavljamo da ulaganja nece dati buducu korist treba ih rashodovati
prenosenjem u bilans uspjeha kao rashod.
Dugorocna ulaganja se ne ulazu dugorocno, vec je korist ulaganja duza od 12
mjeseci. Grupa 03 ne ulazi u racunanje koeficijenta likvidnosti, zato je vazno
razvrstavanje ulaganja. Kod ulaganja nema druge obligacione strane, zato ih
razlikujemo od kredita i potrazivanja. Primjer ulaganja je plasman dionica ili
obveznica kao nasa vlastita odluka za koju samo mi odgovaramo (jednostrana
odgovornost ili jednostrano pravo, ova ulaganja se ne mogu staviti na sumnjiva i
sporna jer nema druge strane). Nikoga ne moze tuziti.
Kod ulaganja nema obracunate koristi, jer je buduca korist nepoznata. Za razliku
od potrazivanja kod ulaganja nije odredjeno vrijeme povrata. Slicno je i sa
kreditom kod kojeg je poznato vrijeme povrata i kamata na taj iznos. Grupe 04,
03 moze pratiti konto sumnjivih i spornih kredita i potrazivanja. Interna ulaganja
ne mogu biti rashodovana ali na racun vlastitog finansijskog rezultata (?!)
Ulaganja se prodaju rashodoju ili poklanjaju kao sva ostala sredstva. Prihodi od
ulaganja mogu nastati prodjaom ulaganja, rezultatima iznad glavnice (razlikom).
Vraceno ulaganje nije prihod, povecava se ziro racun, gasi se 03, prihod je samo
razlika, glavnica je prihod samo kod prodaje. Negativna razlika smanjuje
glavnicu.
Ulaganja se uvijek rashoduju sa grupe 03, na dva nacina:
1) kada odustanemo od ulaganja tada nastaje rashod
2) kada ustupimo ulagnaje nekom drugom, opet nastaje rashod
Kod partnerskih odnosa za primaoca je bolje odustajanje od ulaganja nego
poklanjanje jer mi to na kraju godine knjizimo kao prihod. Ukoliko nam to pokloni,
pokloni su oporezivi (osim specijalnih slucajeva) jer nisu nadoknada od
elementarnih nepogda i rata (porez na poklone je 10%). Prihod od ulaganja nije
prihod od usluga, to su plasmani koji nemaju tretman usluga.
Rashodovanje ulaganja se radi preko racuna ispravke vrijednosti (039). Prvo 039
potrazuje a na kraju godine se gasi i duguje.
Ulaganja predstavljaju jednostrano izvrsen plasman sredstava prema odluci
ulagaca bez duznicko povjerliackih odnosa (dugorocna ili kratkorocna). Njihova
rocnost se mjeri rokom uzivanja koristi. Prema standardu 25 vrijednost ulagnja
prilikom balansiranja priznaje se u nivou troskova ulaganja, korist od ulaganja ne
moze biti obracunska kategorija niti bilansa stanja niti bilansa uspjeha pa zato
koristi od ulaganja priznajemo tek kad nastane, naplati se ili nadoknadi drugim
nenovcanim sredstvima. Na grupi 03 necemo sresti racun sumnjiva i sporna
potrazivanja (jer nemamo u koga sumnjati ili sporiti se), za neuspjeh smo krivi mi.
Dugorocna ulaganja imaju tretman sredstava pa se mogu prodati, pokloniti,
rashodovati, itd..po istim principima, kao i sa drugim sredstvima. Svako
rashodovanje, otudjivanje ulaganja mora biti evidentirano preko racuna ispravke
vrijednosti dugorocnih ulaganja (039).
04- Dugorocni krediti
Data sredstva na odredjeno placanje stvara kreditni odnos. Dugorocni kredit se

vraca duze od 12 mjeseci. Kredit mozemo davati i primati. Nasi krediti su
sredstva pa su zato na klasi 0. Cijena kredita je kamata, finansijske kredite daju
samo banke i finansijske institucije (standard 30). Preduzeca medjusobno
komuniciraju avansima, te ne postoje pozajmice, avansi se odnose na fakturisane
obaveze. To je kreditiranje unaprijed pa nije kredit nego avans jer ne nosi
kamatu.
Pravno lice moze davati kredit svojim uposlenicima. Korist od kredita pristize u
rasporedjenom vremenu sto nas veze za grupu 06 i dugorocnu kamatu. Knjizenje
na grupi 04 moze nositi aktivnu kamatu (06), ako je pasivna kamata onda ide na
52. Kredit bez kamate ne postoji a kamata je rasporedjena u dugom roku.
Racuni grupe 04 smatraju se dugorocno datim sredstvima kod kojih je korist
unaprijed dogovrorena u tacno definisanom vremenu. Krediti mogu biti dugorocni
i kratkorocni, finansijski ili komercijalni. Prema racunovodstvenim standardima za
proizvodna usluzna i trgovinska preduzeca vaze komercijalni krediti, i finansijski
samo za uposlene, jer se smatra da kredit uposlenicima nosi dobru procjenu
rizika naplativosti i ima garanciju da ce od plate moci obustavljati ratu kredita.
Uz kredite cijena kapitala uvijek je vezana za razgranicenja, dugorocni krediti
tako ce biti u vezi sa dugorocnim razgranicenjima. Kredit je duznicko-povjerilacki
odnos pa zbog toga moze biti sporan u naplati, to je razlog da se na grupi 04
pojavljuje racun 045 (sumnjiva i sporna potrazivanja). Prilikom evidencije
sumnjivog i spornog potrazivanja moraju se ispuniti odredjeni uslovi:
- da je istekao regularni rok naplate anuiteta
- da je postojala dokumentacija o obavijesti (opomena) i tuzba kod suda
Bilo koji od ovih elemenata je dovoljan dokument da kreditni odnos sa grupe 04
premjestimo na 045.
05 – Ostala dugorocna potrazivanja

U kategoriju ostalih dugorocnih potrazivanja ubrajamo razne oblike depozita i
kaucija kao podrsku poslovnim odnosima. Na 05 evidentiramo depozite i kaucije
koje imaju uvezane poslovne aktivnosti ciji rok izvrsenja traje duze od 12 mjeseci.
Dakle, rocnost se veze za vrijeme povrata. Uvijek postoji druga strana koja je
obavezna da nam vrati nesto. Depoziti mogu imati kamati ali kaucije ne. Kaucija
daje psiholosku sigurnost u poslovanju, dakle korist ne mora biti materijalnog
karaktera.
Ukoliko su depoziti koje evidentiramo na grupi 05 priznati uz naknadu kao
orocena sredstva kod banke, tada se mogu vezati sa grupom 06 (razgranicenja).
Kaucije najcesce nemaju nikakvu naknadu ali ucestvuju kao podrska duznicko-
povjerilackom odnosu, kao garancija hipoteka i slicno. Ovakve kategorije koje se
smatraju podrskom poslovnih odnosa najcesce evidentiramo u vanbilansnim
racunima.
Dugorocna potrazivanja sa grupe 05 mogu postati sumnjiva i sporna u povratu
sredstava (banka u stecaju).
Potrazivanje je moguce prodati, prodaju se posebno medjunarodna potrazivanja
(medjunarodna cesija).
06 – Dugorocna vremenska razgranicenja

Vremensko razgranicenje ima za cilj da premosti vrijeme izmedju nastanka
dogadjaja i izvrsenja. Razgraniccenja u odnosu na prihode su aktivna, dok se
razgranicenja u odnosu na troskove pasivna. Kod aktivnih razgranicenja mi smo
u poziciji onog koji trazi ispunjenje obaveze. Operativni prihodi i rasohdi se ne
mogu razgranicavati, oni su ostavljeni kao kategorija pojma kredit. Dakle
razgranicenja nemaju kamatu i vezu se za neoperativne prihode i rashode.
Kategorije razgranicenja ne mogu biti sumnjiva i sporna, niti se rashoduju.
Odlozeni prihod treba razlikovati od razgranicenja te rezervisanja od
razgranicenja.
Na grupi 06 evidentiramo vremenska razgranicenja koja po svojim
karakteristikama ispunjavaju uslove da pripadaju sredstvima preduzeca, a kao
sredstva u razgranicenju u aktivi bilansa mogu se priznati i kategorije prihoda,
rashoda i troskova. Prihodi ce se naci u aktivnoj poziciji u uslovima kada su
obracunati a nisu jos naplaceni, a rashodi i troskovi imace karakteristiku aktivnih
pozicija ukoliko su unaprijed placeni u odnosu na vrijeme kome pripadaju.
Sa aspekta rocnosti aktivna razgranicenja mogu biti kratkorocna i dugorocna,
razlika rocnosti je 12 mjeseci. Prema racunovodstvenim standardima
razgranicenja obuhvataju pozicije neopreativnih prihoda i neoperativnih rashoda i
troskova. U grupu neoperativnih prihoda ubrajamo: prihode od ulaganja,
finansiranja i ostale prihode.
Rashodi i troskovi neoperativnih djelatnosti su kategorije rashoda od ulaganja,

rashoda od finansiranja i ostalih rashoda. Prema kodeksu racunovodstvenih
nacela operativni prihodi i operativni rashodi takodje mogu biti registrovani kao
obracunati a nenaplaceni ili neplaceni u odredjenom vremenu ali se za njih ne
moze vezivati vremensko razgranicenje. Za njih prema standardima i kontnom
planu rezervisani su racuni koje nazivamo krediti. Racuni vremenskih
razgranicenja nemaju mogucnost povecanja zbog kamate i vec kamata dolazi na
razgranicenja kao posljedica potrazivanja ili obaveza.
Na grupi 06 nemamo racuna sumnjivih i spornih potrazivanja, niti ispravki
vrijednosti kao korekcionih racuna. Zbog toga sto se vremenska razgranicenja
definisu prije svega vrijeme na koje se dogadjaj odnosi, dogodio se on ili ne (u
smislu placanja ili naplate), mora se evidentirati u pripadajucem vremenskom
periodu.
Saldiranje vremenskih razgranicenja

Vazno je da li je konacni saldo na dugovnoj ili potraznoj strani.
Ukoliko evidentiramo prihode na vremenska razgranicenja i zakljucni iznos po
isteku razgranicenja ili 31.12. bude dugovnog salda to ce znaciti da smo
obracunali vise prihoda nego sto smo naplatili u vremenskom periodu obracuna.
Razlika se isknjizava kao rashod ukoliko nije nastala iz formalnih razloga, ako bi
se konacan saldo kod prihoda po isteku vremena razgranicenja pokazao
potraznim, to bi znacilo da smo vise naplatili nego sto smo obracunali prihoda
saldo se evidentira tako da duguju razgranicenja a potrazuju ostali prihodi. U
uslovima kada se radi o aktivnom razgranicenju rashoda, znaci da je rashod
unaprijed placen, konacan dugovni saldo znacio bi da smo vise platili rashoda
nego sto se odnosi na tekuci period, duznik je duzan vratiti visak o cemu mu mi
saljemo knjiznu obavjest, u ovom slucaju vraceni iznos na ziro racunu sa koga je i
isplacen nece predstavljati prihod, ali ne smijemo evidentirati ni rashode u iznosu
u kome su prvobitno placeni. Ako bismo kod rashoda u razgranicenju imali saldo
potraznog karaktera, to bi znacilo da su troskovi ili rashodi nastali u vecem iznosu
nego sto smo ih prvobitno platili, saldo se isknjizava naknadnim placanjem u
kome duguje grupa 06 a potrazuje ziro racun.
1 Zalihe
Standard 2 regulise pitanja materijanlih tekucih sredstava u formi zaliha. Prema
standardu 2 zalihe se dijele na:
1) zalihe koje nabavljamo radi proizvodnje
2) zalihe koje nabavljamo iz proizvodnje(konverzije)
3)Zalihe koje kupujemo radi prodaje
Prema rasporedu konta na klasi 1 zalihe se evidentiraju u formi materijala, sitno
inventara, rezervnih dijelova, ambalaze, auto guma, poluproizvoda, nedovrsene
proizvodnje, nus proizvoda, gotovih proizvoda i robe. Zalihe se mogu naaviti pod
razlicitim uslovima na domacem ili iostranom trzistu. Bez obzira odakle ih
kupovali vrijednost im se formira po principu historijskog troska sticanja zaliha na
mjestu odredista svrhe kojoj zalihe koriste. Zbog razlicitih lokacija i uslova
nabavke u kalkulaciju troskova sticanja zaliha mozemo imati razlicite zavisne
troskove nabavke. Tako troskovi osiguranja, prevoza, istovara ili utovara,
mozemo nekad priznati kao trosak sticanja dok ponekad ne, sto zavisi od
klauzule franco (transportna klauzula o preuzimanju zaliha i troskova koje ih
prate). Izuzetak kod zavisnih troskova cini carina prilikom uvoza koja se nikad ne
moze iskljuciti bez obzira sto taj iznos moze refundirati dobavljac kupcu, cak i u
uslovima kad su zalihe donirane. Prema vazecem zakonu carinu placa uvoznik i
samim tim je sastavni dio zavisnih troskova nabavke.
Kamata prema standardu 23 rijetko se pojavljuje kao zavisni trosak nabavke kodf
zaliha jer proces nabavke cesto traje krace od obracunskog perioda najkraceg za
kamatu (30 dana). Ako je period nabavke obuhvatio placanje kredita (anuiteta)
onda će kamata placena za vrijeme nabavke činiti sastavni dio zavisnih troskova.
Bez obzira iz kojih izvora dolazilo do povećanja zaliha osim ako je proces tretiran
kao viskovi ili interna proizvodnja reprodukcionog materijala koristicemo uvijek
racun 100 kao obracunska vrijednost nabavke materijala.
Zalihe koje dolaze od poklona (primljena donacija) tada bez obzira na vrijednost
duguje racun 100 a potrazuje racun 630 (prihodi po osnovu donacija) Ukoliko
primljeno sredstvo (zalihe) iz donacija imaju pratece troskove nabavke koje
finansiraju svojim sredstvima onda ce se za vrijeme donacije priznati samo fer
procijenjena vrijednost zaliha koje je dao donator.
Pribavljanje sredstava moze nastati i po osnovu primljenih zaliha u zamjenu za
potrazivanje. Tada je potrebno utvrditi razliku izmedju vrijednosti potrazivanja i
zaliha, ukoliko je pozitivna razlika priznace se kao prihod, u suprotnom kao
rashod.
Viskovi kao oblik poslovnih promjena koje povecavaju vrijednost zaliha
racunovodja smije priznati prema standardu 2 samo u visini prosjecne cijene te
vrste zaliha. Zalihe mogu biti evidentirane :
-po vrijednosti istorijskog troska sticanja
-po fer procijenjenoj vrijednosti
-po neto prodajnoj vrijednosti
Sve ove prethodne kategorije imaju tretman stvarnih troskova zato cemo prema
standardu 2 voditi racuna da zalihe pored stvarnih troskova ili stvarnih cijena
mogu biti evidentirane i kao stalne cijene.
Obavezan racun koji prati stalne cijene naziva se odstupanje od cijena i
evidentira se na racunu 108. Nabavka zaliha materijala posluzice nam kao
jedinstven model evidentiranja i nabavke rezervnih dijelova sitnog inventara,
ambalaze, auto guma i slicno. Razlika u evidenciji materijala i ostalih kategorija je
u tome sto cemo rezervne dijelove prenositi na racun 102 sa racuna 100,
ambalazu, sitan inventar i ostalo na 103. Sve ostale karakteristike poslovnih
promjena su identicne zalihama materijala.
TROSENJE ZALIHA I OBLICI OTUDJIVANJA

Potrosnja zaliha materijala predstavlja konacno pretvaranje vrijednosti materijala
u trosak koji se u literaturi naziva materijalni trosak, a kontnim planom definisam
preciznije kao trosak materijala. Ukoliko potrosnja materijala prati slijed zakonske
regulative tj. Da se trosi prema namjeni za koju je nabavljen tada je materijal
oslobodjen poreza na promet. Svako odstupanje od osnovne namjene tj od
potrosnje materijala ili otudjivanja mimo operativnog troska podrazumjeva
obavezno obracunavanje i placanje poreza. Relacija koja nije obuhvacena
porezom je relacija u kojoj 300 duguje a 101 potrazuje.
Ukoliko pravno lice nema pravilnik o zalihama to je prkrsaj zato sto se moze
spekulisati o vrsti ulaznih cijena i nacinu bracuna troska materijeala. Ukoliko
preduzece evidentira zalihe materijala po stvarnim cijenama tada je u mogucnosti
da primjeni FIFO, LIFO ili metod prosjecne cijene u formiranju vrijednosti troska,
a ukoliko prilikom nabavke materijala evidentira po stalnim cijenama one ostaju u
toku poslovne godine i ne mogu se mijenjanati. Odluku o vrsti cijena i metodu
troska donosi pravno lice. Tu zakon nema zahtjeva.
Kada koristimo FIFO metod, to znaci da smo se opredjelili za politiku zastite
rocnosti trajnja zaliha i da je pretpostavka da inflacija nije toliko znacajna, da
trebamo za kriterij uzeti rast cijena.
Kod LIFO metoda gdje je posljednja ulazna prva izlazna zanemaren je kriterij
rocnosti trajnja zaliha, kriterij je pracenje rasta cijena. Ukoliko bi se dogodila
deflacija kada su ispunjena oba kriterija za upotrebu FIFO metoda:i prioritet
nabavke i prioritet vece cijene.
Pravno lice odlukom da koristi prosjecne cijene odlucilo je samo o prosjecnoj
icjeni a rocnost odredjuje samom isporukom materijala ali je logicno da se trosi
ranije nabavlje materijal. Prilikom FIFO metode dolazi do podcjenjivanja troskova
u odnosu na sadanjsu vrijednost zaliha na trzistu. Kod LIFO metode dolazi do
pracenja troskova prema cijenama na trzistu ali je njena negativna strana to sto
moze doci do potpune neupotrebljivosti zaliha ranijih nabavki (istekli rokovi,
promjena kvaliteta materijala na trzistu). U ovom slucaju rashodovani materijal
predstavlja rashod 100%.
Prema zakonu o porezu na dobit trosak materijala kao operativni trosak priznaju
se u nivou prosjecnih cijena, tako u inflatornim uslovima primjenjujuci FIFO metod
moze doci do poreske olaksice jer je prosjecna cijena veca od prethodnih cijena,
kod LIFO moetoda procijenjena cijena je manja za pozitivnu razliku koja se
prenosi u poreski bilans placa se porez na dobit 30%.
Rezuultati ce biti potpuno isti sa aspekta troskova bez obzira na metod samo
ukoliko potrosimo sve zalihe, tada poreski bilans nece biti potrebno korigovati za
troskove materijala.
Ukoliko su stalne cijene evidentirane na racunu 101 onda ce svako trosenje
materijala biti propraceno i knjizenjem odstupanja. Ako je odstupanje na racunu
108 negativno, tj kada mu je saldo na dugovnoj strani tada ce se procentualno
odstupanje u utrosenom materijalu isknjiziti tako da duguje 309 a potrazuje 108.
Ukoliko bi bilo odstupanje na 108 pozitivno (saldo na potraznoj strani)
isknjizavanja odstupanja na klasu troskova znaci potrebno korigovanja troskova
takod a ce potrazivati 309 a dugovati 108 za odstupanje utrosenog materijala.
Ako bi po opravdanim uslovima doslo do povrata materijala iz proizvodnje
(materijal ne odgovara standardu proizvodnje) tada se vraca dobavljacu. Nikada
se ne moze vraceni materijal iz proizvodnje knjiziti direktno sa racuna 300 na
racun 543, vec najprije materijal vracamo na zalihe metodom crvenog storna a
potom sa racuna zaliha vratiti dobavljacu po istom principu (crvenim stornom za
priznatu vrijednost vracenog materijala). Ako je materijal bio evidentiran po
stalnim cijenama tada vraceni materijal treba pratiti odstupanjem pa ce morati
doci do korekcije odstupanja na 309. Ukoliko smo radili odstupanje poslije svake
poslovne promjene, ukoliko obracunavamo odstupanje kumulativno 31.12. tada
nece doci do ovakve pozicije u odstupanju. S obzirom da je tekuce sredstvo tada
se prilikom izdavanja u upotrebu ukupna vrijednost priznaje kao trosak. Ima
potrebe prilikom obracuna proizvodnje razlikovati pojam troska od utroska.
Trosak je siri pojam, utrosak samo iznos potrosenih (preradjenih) zaliha.
Troskovi na racunu 300 mogu se pojaviti ne samo u postupku trebovanja
materijala u proizvodnju vec i u slucaju obracuna kalo, rastura, kvara i loma.
Trosak koji se pojavljuje izmedju racuna 101 i 300 moze biti kao posljedica
obracuna kalo, rastura, kvara i loma, to je troskovna kategorija dozvoljena
standardom 2 i zakonom za promet roba i usluga samo u nivou propisanih stopa.
Pojan dozvoljena kategorija treba prihvatiti kao nivo manjka na koji se ne placa
porez na promet. Preduzece moze u pravilniku o zalihama unijeti nacin
priznavanja kalo rastura kvara i loma a moze posebnim pravilnikom regulisati ovo
pitanje u oba slucaja pcenti kalo rastura kvara i loma po pojedinim vrstama ne
mogu biti veci od zakonom odobrenih.
Kalo, rastur, kvar i lom koji nastaje u okviru propisanih stopa (kao manjak na
zalihama) knjizi se tako da dugujue 300 a potrazuje 101, u tom slucaju nema
porez na 546. Ako je nastao manjak iznad odobrenog kalo, rastura, kvara i loma
tada ga knjizimo na grupu 68 kao manjak u bruto iznosu gdje ce dugovati 682 a
potrazivati 101 i 546. Ako imamo pravo na kalo, rastur kvar i lom a manjak nije
nastao tada ne smijemo provoditi knjizenje kalo rastura kvara i loma. Ako je
manjak nastao na zalihama u manjem procentu od dozvoljenog kala tada se
priznaje samo u nivou manjka a ne u nivou moguceg kala.
Ukoliko u procesu potrosnje materijala se dogodi rasipnicko ponasanje tada
cemo visak troska prenijeti na teret rashoda jer prema standardu 2 troskovi koji
ne nastaju u svrhu proizvodnje ne mogu ciniti troskove gotovih proizvoda, znaci
da troskovi materijala koji za rezultat imaju skartnu proizvodnju moraju se
prenijeti na teret rashoda. Materijal se moze rashodovati i na nacine da se
prenese na racun grupe 68 po razlicitim uslovima:
1) razlog uskladjivanja vrijednosti knjigovodstvene i vrijednosti ocekivane koristi
2) kao rashod neotpisane vrijednosti u uslovima prodaje materijala
3) rashodovanje zastarjelih zaliha
4) manjkovi utvrdjeni popisom
Zalihe materijala mogu sa racuna 101 pored potrosnje biti poklonjene,
razmijenjene za obaveze, prodate, date kao reprezentacija ili reklama, ugradjene
u stalna sredstva i sve ce to biti razliciti nacini evidencije kod kojih moramo
posebno obratiti paznju na poreske obaveze. Kada uskladjujemo vrijednost zaliha
i smanjujemo knjigovodstvenu vrijednost troska sticanja na ocekivanu korist od
materijala tada cemo morati ispuniti vremenski uslov da zalihe budu starije od
godinu dana u evidenciji da bi usskladjivanje mogli evidentirati bez poreza na
promet. U suprotnom mi imamo pravo uskladiti zalihe sa vrijednoscu ocekivane
koristi. Ali taj rashod mora biti popracen porezom na promet bez obzira sto ce to
biti rashod sa porezom na promet evidentiracemo ga na teret racuna 658 jer
predstavlja strukturu operativnog troska koji se knjize direktno na rashode.
Ako bismo odlucili da prodamo materijal onda se knjizi po bruto principu kao i
drugi oblici prodaje sredstava uz obavezno racunanje poreza na promet, tada ce
kao prihod biti prihod od prodatog materijala na 633 dok ce se poreska obaveza
morati evidentirati na 546. Sadasnja vrijednost materijala koji se prodaje
evidentira se na racunu rashoda 680. Kod prodaje zaliha treba razlikovati prodati
materijal od prodaje gotovih proizvoda jer se gotovi proizvodi mogu prodavati po
VPC i MPC (bez poreza i sa porezom na promet) dok se prodaja materijala moze
evidentirati samo po maloprodajnim cijenama jer preduzece koje je kupilo
materijal za svoje potrebe ne moze ga prodavati po VPC cak i ako se radi o
trgovinskom preduzecu. I trgovacka preduzeca moraju razlikovati nabavku
materijala za svoje potrebe od nabavke robe koja ide u promet. Kada doniramo
materijal onda moramo obratiti paznju da li tokav materijal ima knjigovodstvenu
vrijednost ili ne. Ukoliko je nema tada necemo moci knjiziti rashod po materijalu
na 680. U tom slucaju evidentiranje provodimo samo uz odluku o poklonu u
vanbilansnoj evidenciji. Ukoliko materijal ima sadasnju vrijednost i vrsimo njegov
poklon tada dugujue racun 680 za bruto iznos sa porezom na promet, potrazuje
racun zaliha i obaveza za poreze. Ako bi se materijal koji je poklonjen evidentirao
na racunu 101 po stalnim cijenama tada bi racun 108 se knjizio na racun 680 na
dugovnu ili potraznu stranu u zavisnosti od odstupanja. Ako bismo materijal
davali kao izmirenje svojih obaveza onda moramo voditi racuna da se uspostavlja
odnos izmedju obaveze i vrijdnost datog materijala. Pozitivni efekti kao i kod SS
knjizili bi se kao prihodi a negativni kao rashodi. I u ovom slucaju ne smijemo
zaboraviti porez na promet i odstupanja. Prilikom rashodovanja materijala treba
razlikovati pojam otpisa kao manjak i otpis zastarjelih zaliha. Ako rashodujemo
materijal kome je istekao rok koristenja tada to nema tretman manjkova ili
rashodovanja kao sto su slucajevi unistenja materijala zbog elementarnih
nepogoda. Manjag zbog zastarjelosti knjizice se bez porezasamo ako
obezbjedimo inspekcijski nalaz, odnosno misljenje. Ukoliko zastarjele zalihe
otpisujemo a ne trazimo inspekcijski zapisnik o oslobadjanju od poreza tada ne
moze ostvariti poresku olaksicu cak i ako se radi o elementarnim nepogodama a
zato ne mozemo obezbjediti valjan dokument o oslobadjanju poreza, tada
placamo porez na smanjenje zaliha.
Prilikom rashodovanja treba razlikovati rashodovanje kada rokovi zalihama
isteknu prije 12 mjeseci i kada se vrsi smanjenje zaliha prije isteka roka od 12
mjeseci. Ako rashodujemo zalihe djelimicno prije isteka roka kojeg zahtijevaju
standardi od 12 mjeseci tada nismo oslobodjeni poreza osim ako nismo podnijeli
inspekciji zahtjev za smanjenje cijena ispod nivoa troska sticanja zaliha.
Manjkovi prilikom popisa priznaju se samo kao rashod kad nastanu u uslovima
koji se mogu povezati sa odgovornoscu pravnog lica i kada ne moze naci
nadoknadu vrijednosti u drugim izvorima. Prilikom evidentiranja manjka zaliha
materijala moze se utvrditi nadoknada od odgovornog lica ali se ta vrijednost
mjesecno moze rasporediti najvise do 1/3 neto plate radnika. U tom slucaju moze
nastati racunovodstvena greska da danas utvrdjeni manjak evidentirmo na 682 a
da nakon obracunskog perioda i zavrsenog sudskog spora sa radnikom utvrdi se
njegova pojedinacna odgovornost. Tada moramo prihvatiti u skladu sa
standardom 8 korekciju knjizenja tako da cemo naknadno utvrdjeno potrazivanje
stornirati na racunu 682 pozivajuci se na standard o temeljnim greskama a
zaduziti potrazivanje od radnika ili zaduziti potrazivanje od radnika a odobriti
ostale prihode, posebno vodimo racuna o poreskim obavezama u korekciji
knjizenja.
Kada se trose rezervni dijelovi sa racuna 102 oni se u svojoj osnovnoj djelatnosti
prenose na racun 302 i na takvu vrijednost nema poreza ali kada se rezervni
dijelovi koriste u pruzanju usluga drugim pravnim licima tada to nece biti troskovi
302 ako nismo za tu djelatnost registrovani (usluzne djelatnosti). Knjizenje cemo
provesti kao klasicnu prodaju rezervnih dijelova skupa sa porezom na promet.
Za koristenje otpisa rezervnih dijelova moze se primjeniti 100% ili 50% metod u
zavisnosti da li preduzece smatra da li ce velike vrijednosti troskova rezervnih
dijelova opteretiti ijedan polugodisnji ili godisnji obracun. Racun 302 rezervisan je
za evidentiranje troskova koji dolaze sa racuna 102. Nikada ne moze doci u vezu
302 i 543.
U uslovima troska sitnog inventara prihvataju se postupci 100%, 50% metoda
otpisa koji se poistovjecuju sa kalkulativnim otipsom inventara. 100% otpis
primjenjujemo u uslovima manjih iznosa troska inventara, dok 50% metod

primjenjujemo kada zelimo troskove inventara rasporediti ravnomjerno u dva 6-
mjesecna perioda. Sitan inventar nakon izdavanja po 50% metodi knjizi se kao
50% trosak na 303 a drugih 50% knjizi se na sitan inventar u upotrebi na
analiticki racun racuna 103, npr 1031. Kod sitnog inventara treba razlikovati otpis
od rashodovanja. Ponekad su to sinonimi kao sto je slucaj kod 100% otpisa. Kod
50% otipsa rashodovanje se smatra konacan otpis, tj. u drugom polugodistu.
Jednom izdat inventar u upotrebu ne moze se vratiti na racun 103 (skladiste), ne
moze se otpisivati duze od 12 mjeseci od izdavanja u upotrebu. Sitan inventar se
moze popravljati iako je izdat u upotrebu ili ako se nalazi na skladistu ali se ne
moze povecati vrijednost zbog popravke. Ukoliko dodje do opravke inventara koji
je otpisan ili se nalazi u otpisu, ili se nalazi na zalihama nikad ne moze zbog
fakture popravke mijenjati vrijednost. Fakturu koju ispostavi dobavljac knjizimo na
332 – troskovi odrzavanja.
Uz rezervne dijelove cesto se pojavljuju i auto gume kao dio rezerve cija je
vrijednost manja od 250KM. Ispostavilo se da je prakticnije auto gume sa 102
otpisivati po 50% metodi. Knjizenja auto guma su identicna knjizenjima i
napomenama za rezervne dijelove. Ukoliko ima auto guma cija je vrijednost veca
od 250KM ili rok trajanja duzi od godinu dana, ne knjizi se na 102 nego na 028.
Ambalaza kao zaliha povratne ambalaze u vlasnistvu pravnog lica otpisuje se ili
otudjuje na druge nacine po pravilima sitnog inventara.
11 – Zalihe koje pripadaju kategoriji proizvodnje u toku
Na grupi 11 evidentiramo proizvodnju u toku, poluproizvode, obustavljenu
proizvodnju, poluproizvode u obradi doradi i manipulaciji. Proizvodnju u toku
priznajemo u vrijednosti razlike ukupnih troskova umanjenih za vrijednost gotovih
proizvoda, nus proizvoda i poluproizvoda. Ova vriijednost se u preduzecu dobije
procjenom troskova proizvodnje u toku. Ovo mora biti procjenjena vrijednost iz
razloga sto strucnjaci procjenjenu vrijednost poluproizvdoa na osnovu nivoa
obrade ili faza koje su zavrsene u procesu proizvodnje. Karakteristicno je za sve
zalihe da mogu biti evidentirane po stvarnim i stalnim cijenama, tako se i zalihe
proizvodnje u toku i poluproizvoda mogu evidentirati po stalnim cijenama pa se
zbog toga na grupi 11 pojavljuje racun 118 – odstupanja od cijena. U uslovima
kada poluproizvode nastavljamo fazu obrade do gotovog proizvoda tada se takvi
troskovi evidentiraju na 112 a ne na racun 300 ili drugi odgovarajuci racun 3.
Obustavljeno poslovanje je regulisano posebnim standardom sa ciljem da se
priznaju kroz standard 35 u zalihama obustavljenog poslovanja samo rashod. U
uslovima obustavljene proizvodnje racunovodstveni standard 35 ne priznaje
odstupanja od cijena pa se zbog toga obustavljena proizvodnja mora popisati
(inventura na dan proglasavanja obustavljene proizvodnje) i tako utvrditi stvarnu
vrijednost. Kod kategorije obustavljene proizvodnje nemamo pojmova
poluproizvoda, proizvodnje u toku i slicno. Sve dobija ime obustavljena
proizvodnja, sto znaci da sva salda racuna grupe 11 ce biti evidentirana na
dugovnoj strani racuna 113. U vremenu obustavljene proizvodnje preduzece nije
oslobodjeno amortizacije do kraja obracunskog perioda i treba je obracunati po

kombinovanoj metodi za sredstva koja se funckionalno otpisuju a za sredstva kod
kojih se primjenjuje vremenska amortizacija do kraja obracunskog perioda
primjenit cemo linearnu metodu.
2 – GOTOVINA
Pod pojmom gotovine u skladu sa kodeksom racunovodstvenih nacela i RS 7 –
izvjestaj o gotovinskim tokovima, gotovina je definisana kao novcana imovina u
domacoj ili stranoj valuti, ili brzo unovciva imovina koja se moze nalaziti na
blagajni, ziro racunu ili drugim gotovinskim racunima. Pojam gotovine u isti
tretman je stavio i gotovinu na blagajni i na ziro racunu, deviznom racunu,
deviznoj blagajni, racunu plemenitih metala i slicno. U skladu sa reformom
finansijskog poslovanja ziro racunu i blagajni je i dalje zadrzana funkcija osnovnih
gotovinskih racuna.
U skladu sa reformom finansijskog poslovanja dozvoljeno je da pravno lice ima
vise ziro racuna kod iste ili vise banaka. Ne postoji centralni racun kao zbirni
ukupnog ziro prometa. Istim zakonom je ukinut blagajnicki maximum. Ali je
zadrzana osno9vna funkcija blagajne da moze neograniceno vremenski imati
vecu kolicinu novca samo pod uslovom da je izvor legalan (novac dosao sa ziro
racuna ili iz maloprodaje). U okviru reforme gdje je dozvoljeno vise ziro racuna
stvoren je prostor za zloupotrebe prilikom pruzanja pomoci kontrolnim organima
ili prilikom izrade godisnjeg izvjestaja gdje se neki ziro racun namjerno ne
prezentiraju. Organizacija inspekcije prije pocetka kontrole u pravnom licu svaki
put su duzni od poreske uprave zaduziti novi spisak ziro racuna pravnog lica tako
da imamo problem u kontroli ugasenoih (saldiranih na nulu) ziro racuna, posebno
ako poticu iz ranijeg periooda (godina). Ovim zakonom nije predvidjena obaveza
banke da placa avista kamatu za stanja i promet na ziro racunu. Za poslovanje
preko ziror acuna banka treba da potpise ugovor sa komitentima u kome su
precizirane naknade koje placa komitentnt banc9i ili naknade koje banka placa
komitentu. Ziro racun je iskljucivo aktivan racun i njegov saldo nije nikad nula jer
banka sa komitentima ugovara minimalan iznos koji mora biti na racunu da bi se
iz tog iznosa naplatitli troskovi platnog prometa. Podruznica ne moze imati svoj
ziro racun jer nema status pravnog lica.
Blagajna je u pravnom licu regulisana tako da se uvijek zna koja blagajna je
glavna. Preduzece ih moze imati vise ili blagajnickih mjesta ali sve moraju biti pod
kontrolom glavne i zato ih zakon tretira kao pomocne blagajne.
Podizanje novca sa ziro racuna za potrebe blagajne vrsi se popunjavanjem
gotovinskog ceka a ukoliko se novac sa blagajne uplacuje na zhiro racun tada se
popunjava uplatnica. Ako se novac salje fizickom licu tada se sa blagajne
popunjava uputnica (?!). ukoliko se naplacuje novac na blagajni od fizickog lica
(osim preko prodavnice) tada se popunjava blagajnicka uplata, a za slucaj ispalte
direktno sa blagajne kao naknade radnicima i stanovnistvu onda popunjavamo
blagajnicku isplatu
Prilikom popisa imovine komisija preuzima stanje ziro racuna (ako ih ima vise u
bilanse unosi kumulativni iznos) dok se popisom gotovine u blagajni konstatuje
visak ili manjak ili eventualno identicno knjigovodstveno i stvarno stanje, sto znaci
kada proglasimo visak ili manjak gotovine on se odnosi na blagajnu, nikad na ziro
racun. VAZNO: po viskovima ili manjkovima utvrdjenim na blagajni ne placa se

porez na promet. Ukidanje blagajnickog maksimuma moze se dogoditi da na
blagajni imamo vise novca nego na ziro racunu, za to nema negativnih posljedica
dok smo u ranijoj praksi placali kazne. Ako bi se dogodilo da predamo jednu
masinu fizickom licu i da je naplatimo putem blagajne ta sredstva moze mo
koristiti za isplatu plata uz dokaz da smo taj dan sa ziro racuna platili obaveze
prema drzavi po isplacenim neto platama.
Prilikom bilansiranja imovine pomocne blagajne se ne moraju ugasiti (saldirati na
nulu) ali moraju svoja stanja uskladiti sa glavnom blagajnom (moramo imati
dokaze o inventiranju prije bilansiranja u pomocnim i glavnoj blagajni). Konacni
saldo viskova ili manjkova moze odstupiti od odredjenih pojedinacnikh razlika
tako da pomocna blagajna moze imati dmanjak ada neka druga ima visak, glavna
blagajna ce imati njihov saldo.
Devizno poslovanje
Promjenom zakona o finansijskom poslovanju i zakona o bankarskom poslovanju
devizni ziro racun kod pravnih lica je izgubio svoj osnovni smisao jer devizni
promet za pravna lica objavljaju banke. Zakonom je utvrdjeno da se
knjigovodstvena evidencija i unutarnji platni promet obavlja u domacoj valuti.
Ukoliko pravno lice prodaje nesto stranom licu i naplati to u stranim deviznim
sredstvima banka kod koje je uplata prispjela automatski vrsi konverziju i
vrijednost prenosi na vas ziro racun. U tom slucaju u nasem raconovodstvu moze
da se pojavi potreba evidentiranja kursnih razlika. Ukoliko placamo obavezu u
inostransvku placamo je tako da otkupimo od banke devizna sredstva u
vrijednosti fakture u devizama i taj iznos banka prenese korisniku sredstva na
njego racun, tako se mogu pojaviti kursne razlike kod placanja kao razlika
izmedju evidentiranja vriejdnosti na dan prijema fakture po srendjem kursu
domace valute i vrijednosti koje smo duzni obezbjediti za kupovinu stranih
sredstava placanja na sam dan placanja.
Za razliku od ziro racuna, devizni racun nema mogucnost da bude otvoren u vise
brojeva jer banka dozvoljava jednom pravnom licu samo jedan podracun
deviznog racuna. Devizna blagajna je kategorija privremenog bilansa racuna,
zbog toga sto se njeno stanje pojavljuje u uslovima potrebe za deviznim
sredstvima i kada to vrijeme istekne devizna blagajna se gasi. So obzirom da se
na deviznoj blagajni novac evidentira u valuti koja je primljena od banke ili
primljena kao nepotrosen novac po putnom nalogu ili drugim placanjima u istim
novcanim jedinicama, znaci ne moze biti kursnih razlika, ona se pojavljuje onda
kada nasa devizna blagajna kontaktira sa nasim ziro racunom.
U okviru gotovinskih racuna na grupi 20 mogu se pojaviti otvoreni akreditivi.
Pojam otvorenog akreditiva treba razumjeti kao podracun ziro racuna, koji je
otvoren za potrebe podruznice. U slucaju inventuure 31..12 koja je oobavezna
procedura za pravljenje finansijskih izvjestaja potrebno je popisati i salda
akreditiva, nije potrebno vracati sredstva sa akdreditiva na ziro racun jer je u
bilansoj semi predvidjeno izvjestavanje o stanjima akreditiva. Akreditivi ne moze
imati ni viska ni manjka. Na racun akreditiva ne mogu biti naplacena potrazivanja

niti se mogu platiti fakture. Ova vrsta gotovinskog racuna zadovoljava potrebe
manjih vrijednosti isprava tekucih troskova. Akreditiv na teritoriji BiH ne moze biti
ipslacen u deviznim sredstvima.
U kategoriji racuna gotovine nalaze se plemeniti metali koji semogu naci u
vlasnistvu pravnog lica iz razlicitih izvora. Plemeniti metali koji nisu vlasnistvo
pravnog lica a mogu se naci u preduzecu (kao data garancija ili zalog) ne
pripadaju kategoriji imovine koju bilansiramo pod brojem 206. Evidentirana
vrijednost plemenitih mketala uzspostavlja na osnovu procjene vjestaka, ali
datum evidecije nije dautm sticanja vec kvalifikovane procjene. Procjena mora
podrazumjevati izdavanje certifikata sa bitnim elementima i vriejdnostima metala.
Razlika koja se moze ostvariti u prometu plemenitih metala moze biti pozivitna ili
negativna lai se prznaje na dan prometa ili na dan procjene. Najcesce je to 31.12.
(redovna provjera vrijednosti imovine). U kategoriji gotovine ubrajamo kategorije
hartija od vrijednosti kao sto su mjenice, cekovi koje prima pravo lice kao
zamjenu za gotovinu u duznicko-povjerilackim odnosima. Mjenice i cekovi u
okviru grupe 20 susrecu se pod nazivom ekvivalenti gotovine. Mjenica i cek
izdaju se na rok najduze do 90 dana. Na grupi 20 evidentiramo vlastita sredstva
ekvivalenata gotivine gdje spadaju samo primljene a ne i izdate HOV, iz razloga
sto su izdate HOV nasa obaveza, da ih platimo na dan dospijeca pa ce se nalaziti
na racunima klase 5. Ekvivalenti gotivne mogu sa sobom nositi uracunatu
vrijednost kamate ali i nemoraju. Cekovi se izdaju sa rokom avista, samo im se
zna datum izdavanja. Placanje ne mora biti isti dana moze,d ok je kod mjenice
situacija razlicita, poznato je vrijeme izdavanja a zakonodavac odredio 90 dana
kao rok naplate, zato u nominalni vrijednost mjenice (vrijednost koja se upisuje na
njoj ) najcesce je uracunata kamata
Kratkorocna potrazivanja (21)

U kategoriji kratkorocnih potrazivanja ubrajamo potrazivanja po osnovu prodje
roba, usluga i proizvoda, i ostala potrazivanja ciji rok naplate je kraci od 12
mjeseci. U ovu kategoriju potrazivanja najcesce ubrajamo potrazivanja od
kupaca, radnika, potrazivanja iz konsignacionih i komisionih poslova, potrazivanja
od drzave i drugih pravnih organa. Prema klasifikaciji kontnog plana potrazivanja
od kupaca su rasporedjena na vise racuna u zavisnosti od pravnog statusa kupca
i statusne veze sa prodavcem.
Potrazivanja od kupaca imaju karakter potrazivanja koja u sebi ne sadrze nikakve
nadoknade kapitala (kamate) dok se vrijednost popusta trebaju umanjiti od
vrijednosti potrazivanja a samim tim uticu i na smanjenje poreske osnovice.
Potrazivanja od kupaca podrazumjevaju bruto vrijednost prodaje u koju je
uracunat i porez na promet pa je zbog toga neprimjereno shvatiti da su
potrazivanja od kupaca istovremeno i vrijednost ukupnog prihoda. To je tako pod
uslovom da nemamo poreza na promet. Racuni grupe 21 ne moraju se gasiti kroz
sredstva naplate vec mogu svoje saldo prenijeti na racun grupe 23 (kaop
potrosacki kredit) ili eventualno na racunu grupe 04 ukoliko su krediti dati
dugorocno. Ako potrazivanje mijenja grupu sa 21 na 23 ili 04 tada vrijednost
potrazivanja treba biti izrazena u bruto iznosu skupa sa kamatom. Kamata koja je
uracunata u potrazivanja grupe 23 ili 04 bice posebno evidentirana na racunu
grupe 52 ili 55 u zavisnosti od roka razgranicenja. Ova kamata ima karakter
pasivnog razgranicenja (unaprijed naplacenog prihoda) bas zbog toga sto ce
potrazivanje po osnovu datih kredita biti zasticena mjenicom, avalom, zirantima i
slicno.
Odnos prema kratkorocnim potrazivanjima moze biti izrazen i kroz potrazivanja
od zaposlenih. Ovu poslovnu promjenu vezujemo za nadoknadu vrijednosti koju
su nam duzni obezbjediti randnici. Preko ovog racuna cemo knjiziti ipslacene
akontacije za putne naloge (bez obzira jel isplata u domacoj ili stranoj valuti) i
potrazivanja po osnovu nastalih manjkova. Potrazivanja od zaposlenih nece
obuhvatiti potrazivanja koja imaju tretman kredita kojeg je dobio radnik jer cemo
sve kredite bez obzira kome dati sa rokom do 12 mjeseci evidentirati na
potrazivanja po osnovu kredita grupe 23. potrazivanja na racunu 213 mogu biti
obuhvacena i u bruto vrijednosti (sa porezom na promet) ukoliko ovaj racun
zamjenjuje racun prometa (kao sto je slucaj nadoknade manjka). Na grupi 21
evidentiramo potrazivanja koja nastaju po osnovu prodaje konsignacione i
komisione robe. Ovaj racun jednostavno zamjenjuje racun kupaca.
Konsignacionu i komisioni posao kod davaoca konsignacione robe obavljeno
vriejdnost prometa je prihod, kod primaoca prihod je ugovorena provizija po
osnovu konsignacije i komisiona, a ostatgak vrijednosti ce predstaviti obavezu
koju preuzimamo po osnovu komisionih ili konsignacionih aktivnosti koje ces se
formirati na grupi 54 (548). Kod obracuna poreza na promet, porez na promet se
placa na dan obavljenog prometa i placa ga uvijek porodavac. Prodavac je porez
na promet prethodno obracunao kupcu, u ovom slucaju porez se placa po
propisima mjesta gdje je obavljen promet. Ukoliko su poreske obaveze u zemlji
prometa manje od domacih poreza, razlika se placa osim ako nije obuhvaceno
poreskom olaksicom radi izvoza. Data konsignacija na domacem trzistu ovakvih
dilema nema jer se obracunavaju jedinstvene poreske stope.
Medju potrazivanjima koja imaju tretman kratkorocnih stoje i potrazivanja od
drzave i drugih institucija. Ova potrazivanja se mogu formirati iz razlicitih izvora
kao sto su slucajevi prodaje proizvoda, usluga, i robe drzavnih organima ili
slucajevi vise uplacenih fiskalnih obaveza (poreska pretplata). Moze se pojaviti
po osnovu poreza na promet i poreza na dobit. U slucaju izvrsene pretlapte uz
valjan zapisnik inspektora pristupa se poreskoj nagodbi koja se manifestuje kroz
povrat poreza ili prenos kao unaprijed placeni iznos za naredni period. Ukoliko ne
prihvatimo prenos poreske obaveze u narednom periodu kao unparijed uplacen
iznos a drzava nema novaca da nam pretplatu vrati, od tog dana imamo pravo na
zateznu kamatu (max 12%). Ako prihvatimo kategoriju unaprijed placenog poreza
za naredni period onda smo odustali od mogucnosti naplate kamate. S obzirom
da potrazivanje na grupi 21 imaju duznika i povjerioca to im omogucuje da

postanu sumnjiva i sporna pod istim uslovima kako smo to i ranije definisali.
Prilikom otpisa potrazivanja koristi se racun ispravke vrijednosti kao posredni
racun izmedju rashoda i grupe potrazivanja. Potrazivanje uobicajeno rashodovati
bez ispravke vrijednostzbog 5toga sto ces e tek 31.12. uspostaviti odnos izmedju
racuna potrazivanja grupe 21 i ispravke vrijednosti racuna 219.
Kratkorocna ulaganja (22)
Kratkorocna ulaganja na grupi 22 svojim karakteristikama ne razlikuju se od
racuna dugorocnih ulaganja na grupi 03. na ovoj grupi su kratkorocna ulaganja
evidentirana kako bi se po klasama razdvojila vrijednost koja pripada tekucim od
vrijednosti koja pripada stalnim sredstvima. U zavisnosti od karaktera pravnog
lica imamo ulaganja u povezana, pridruzena i slobodna lica.
Kupoprodaja HOV svakako evidentira se na grupi 22 od momenta kupovine do
momenta prodjae ili emisije do prodaje ili od emisije do storniranja a sve sa
rokom najduze 12 mjeseci od prve evidencije HOV. U slucaju emisije dionica koje
imaju karakter obezbjedjenja likvidnih sredstava takvu emisiju po nominalnoj
vrijednosti evidentiramo preko racuna 224 i racuna 470 sve do ommenta prometa
takvih dionica. Ukoliko imamo novu emimsiju i dionice ne prodamo, najkasnije
nakon 12 mjeseci emisiju treba stornirati kako ne bismo ugrozili realnost bilansa
stanja.
Kratkorocni krediti (23)

U grupi 23 evidentiramo kratkorocne kredite date fizickim ili pravnim licima u
zemlji ili vani. Ona odgovara grupi 04 samo sto se razlikuje po rocnosti.
Kratkorocne kredite koje dajemo najcesce vezemo za prodaju proizvoda usluga ili
robe. Krediti takodje spadaju u vrstu plasmana jer obezbjedjujemo zaradu
(kamata). Ako iz kredita imamo obracunatu kamatu a kredit se smatra dovoljno
obezbjedjen za platu, onda se obracunata kamata tretira naplativo u vremenu
dospijeca i zbog toga poprima karakter pasivne kamate kao unaprijed obracunate
i naplacene. U slucaju prodaje na kredit tada ce umjesto racuna kupaca ili
blagajne dugovati racuni grupe 24. potrazivace racuni prihoda, obaveza za
poreze i kratkorocna paisvna razgranicenja prihoda. Vazno je da se u osnovicu
za obracun kamate uracunava porez, iako ne ulazi u prihod preduzeca. Za
evidentiranu prodaju na grupi 24 prema zakonu o porezu na promet poreska
obaveza moze se odgoditi najduze 30 dana od dana nastana duznicko-
povjerilackih odnosa.
24 – Kratkorocna razgranicenja
Kratkorocna razgranicenja za razliku od dugorocnih razlikuju se samo u
vremenskom rasporedu priticanja koristi ili priznavanja odredjenih troskova u
vremenu kome pripadaju. Razgranicenja po isteku najduzeg roka od 12 mjeseci

ne mogu se produzavati tj isknjizavati preko racuna grupe 06 bez saglasnosti
druge strane u poslovnom odnosu. Zabranjeno je narusiti linearnost vremenskih
razgranicenja jer to znaci usmjeravanje rezultata poslovanja ka zeljenom efektu
sto i standard 1 zabranjuje. Promjena karaktera vremenskih razgranicenja je
dozvoljena uz obostranu saglasnost sto vodi prmjeni ugovora. Vremenska
razgranicenja ne smijemo mijesati sa kreditima jer kroz njih mozemo predstaviti
samo neoperativne prihode i rashode dok su kategorije operativnih prihoda i
rashoda ostavljene za kreditne odnose.
Troskovi
30 – Troskovi materijala, energije i rezervnih dijelova

Na ovoj grupi koristimo racune koji nam omogucuju evidentiranje troskova zaliha
grupe 10, sa jednom razlikom koja pripada troskovima energije iako se i ona
moze pojaviti u obliku zaliha (energenti, goriva, maziva, akumulatorska energija i
slicino). Racun 300 jeu direktnoj vezi sa racunom 101 i najcesci dokument koji
komunicira na ovoj relaciji jeste trebovanje, odnosno faktura u uslovima direktne
nabavke i knjizenja potrosnje zaliha. Koja vrijednost ce biti evidentirana izmedju
racuna 101 zavisit ce prije svega od metoda evidencije zaliha a potom od metoda
evidentiranja potrosnje zaliha.
Trosak moze nastati i po osnovu interne dokumentacije koja nastaje kao
posljedica obracuna kalo rastura kvara i loma. Izdati materijal u proizvodnji se
moze posebno doradjivati i pripremati za proizvodnju ukoliko kvalitet ne odgovara
standardu proizvodnje. Takvi troskovi dorade nece biti evidentirani na racunu 300
vec u kategoriji usluga. Zalihama se naknadno ne moze mijenjati vrijednost, kao
niti jednom sredstvu.
Knjizenje na relaciji 300 i 543 direktno se ne smije provoditi iako formalno nema
greske. (koristicemo crveni storno 300-101-543).
301
Moze biti u direktnoj vezi sa racunom 101, sa racunom dobavljaca, blagajne i ziro
racunom. Sa racunom vremenskih razgranicenja u uslovima kada se troskovi
energije obracunavaju u datom periodu bez fakture (za koju se zna da ce stici)
tada je obracun troskova moguce evidentirati preko racuna vremenskih
razgranicenja.
Kod troskova koje evidentiramo na racunu 302 treba obezbjediti dokumentaciju
za potrosnju rezervnih dijelova koju najcesce prati radni nalog ako se radi
popravka u vlastitoj reziji ili u tudjoj reziji tada se usluge pojavljuju na fakturi
dobavljaca racun 302 samo ukoliko je dobavljac koristio nase rezervne dijelove.
Na racunu 302 pojavice se i evidentirani troskovi auto guma cija potrosnja kroz
troskove treba biti evidentirana u roku najduzem do 12 mjeseci. Posebno treba
paziti da i ovi troskovi mogu biti evidentirani po stalnim cijenama i time ne
smijemo zaboraviti racun odstupanja. Kod potrosnje sitnog inventara treba
razlikovati metod potrosnje kao sistem obracuna troskova. Opravka sitnog
inventara ne smije poremetiti troskove racuna 303 bez obzira sto se moze
dogoditi da racun 103 ili 303 mogu dozivjeti potrebe odredjenih opravki (inventar
na zalihama ili inventar u upotrebi), takve troskove opravki trebamo smatrati
uslugama i evidentirati ih u okviru grupe 33. Ako bi se dogodilo da se odredjeni
inventar koristi i druze vrijeme od 12 mjeseci obracun troskova ne smije biti duzi
od 12 mjeseci jer se rusi princip razlike tekucih i stalnih sredstava. U strukturi
sitnog inventara evidentiramo i povratnu ambalazu koja se nalazi u vlastitom

procesu koristenja sa valjanom dokumentacijom da pripada nasem preduzecu.
Povratna ambalaza koju koristimo a nije nase vlasnistvo nece biti evidentirana
kao trosak ali ce biti evidentirana u vanbilansnoj evidenciji. Ako koristimo
indirektni metod otpisa inventara kod 50% metode tada ce se dogoditi da je druga
faza otpisa istovremeno i rashodovanje pa se nakon toga stvara obaveza da
inventar koji nije fizicki iskljucen a otpisan 100% treba evidentirati u vanbilansnoj
evidenciji, kako prilikom popisa 31.12. ne bi ga popisna komisija uvrstila u
viskove.
31 – Amortizacija
Amortizacija kao jedan od elemenata cijene kostanja predstavlja kumuliranu

iskoristenost sredstava priznatu po jednoj od metoda u skladu sa standardom 16
sto zahtjeva i Zakon o racunovodstvu. Amortizaciji podlijezu stalna sredstva u
funkciji koja imaju sadasnju vrijednost i kojima se koristenje kroz vrijeme ili
iskoristeni kapacitet moze prihvatiti kao mjerilo procjene amortizacije troska.
Amortizacija predstavlja iznos ucesca stalnih sredstava u proizvodnji i pruzanju
usluga u stvaranju finansijskog rezultata. Amortizacija kao i drugi troskovi koji se
uracunavaju u proizvodnu cijenu nije oporeziva sve dok proizvod ne bude stavljen
u krajnju potrosnju.
Kod fiskalnog odnosa amortizacije treba obratiti paznju na metod amortizacije za
koje se odredi pravno lice i njegove posljedice na porez na promet i porez na
dobit. Izbjegavanje obracuna amortizacije kao troska i djelimicni obracun
amortizacije manji od iznosa predvidjenim po minimalnim stopama iz
nomenklature nije dopusten jer time bi bio napravljen prekrsaj u formiranju
osnovice poreza na promet u krajnjoj potrosnji jer su minimalne stope
amortizacije obavezne za sva pravna lica a poreski bilans ih smatra granicom
oporezive dobiti. Kod obracuna poreza na dobit formira se uvecana osnovica kod
prekoracenja, ali za slucaj da je amortizacija racunata po manjem iznoosu od
minimalnih stopa ne pripada nam poreska olaksica.
Amortizacija kao trosak moze biti uvecana 31.12. za koeficijent inflatornog
dejstva nad stalnim sredstvima sto se smatra revalorizacijom amortizacije.
Revalorizacija amortizacije se knjizi isto kao amortizacija (310/019 ili 029).
Revalorizacija amortizacije se obracunava tako sto se ukupna amortizacija
tekuce godine koju dobijemo na dan 31.12. uveca za koeficijent priznate inflacije
u tekucoj godini kako ne bi smo inflatorna dejstva na iskoristena sredstva
prenosili u naredni period. Amortizacija kao trosak knjizi se u skladu sa
pravilnikom o koristeju stalnih sredstava koji mora biti sacinjen u skladu sa
Zakonom o racunovodstvu i racunovodstvenim standardima. Nije uobicajeno da
se amortizacija kao trosak nakon obracuna stornira osim ako nije doslo do greske
u priznavanju osnovice. Ali zbog promjene metode i racunovodstvene politike
troskova promjena amortizacije u toku godine nije dozvoljena jednom utvrdjena

metoda i objevljane kroz racunovodstvene politike pocetkom godine vrijedi za
cijelu godinu. Amortizacija se nece moci racunati na sredstva koja se remontuju i
ciji remont traje duze od 12 mjeseci samo za period iskljucenja iz procesa
koristenja za cijele godine.
Prilikom obracuna amortizacije za slucajeve rashodovanja, prodaje ili drugog
oblika isknjizavanja iz funkcije, amortizacija se racuna zakljucno sa istekom
mjeseca u kome je rashodovanje izvrseno.
32 – Plate i naknade plata

Plate i naknade plata regulisane su Zakonom o porezu na plate, Zakonom o radu,
ugovorom o radu i internom sistematizacijom radnih mjesta. Na racunu 320
evidentiramo plate u bruto iznosu. Obaveze poslodavca za neto platu prema
uposlenima prikazujemo na racunu 545. Obaveze za poreze i doprinose preko
racuna 549. Obavezez za isplatu plata podrazumjevaju isplatu jednih i drugih
obaveza. Kada se isplati 545 a ne isplati 549 pocinje da se uracunava kaznena
kamata.
U uslovima obracuna plata i poreza i doprinosa potrebno je u skladu sa gore
navedenim aktima knjiziti obracun plata, bilo ili ne sredstava za njihovu isplatu je
racun 549 nakon knjizenja ne podlijeze poreskim obavezama a ni zateznim
kamatama, sve dok ne bude placen 545. Knjizenje troskova u bruto iznosu je
obavezno sve dok postoji preduzece u statusu prema sudskom rjesenju do
momenta stecaja ili likvidacije, u tim uslovima pridrzavamo se posebnog zakona,
tada odredbe o obracunu plate uskladjujemo sa zakonom o stecaju i likvidaciji. U
okviru racuna 545 mogu se provesti knjizenja placanja plate i knjizenje obustava
od plate, administrativne i sudske zabrane na platu, ugovorene obaveze po
kreditima i slicno... isknjizavaju se sa racuna 545 tj od neto plate. U uslovima da
plata bude obracunata i isplacena a da nisu svi radnici isti dan podigli plate, dio
sredstava nepodignutih plata bi trebalo posebno izdvojiti u blagajnu ili ih vratiti na
ziro racun kako ne bi doslo do zloupotrebe blagajnickih sredstava.
U okviru grupe 32 formira se racun 321 koji obuhvata nadoknade plata. Naknade
plata su posebni iznosi na koje radnici imaju pravo u skladu sa vazecim
propisima kao sto slucajevi prekovremenog rada, naknade za rad u otezanim
uslovima, naknade i primanja za vrijeme skolavanja, teresnki dodaci, primanja po
osnovu odvojenog zivota od porodice. Naknade koje su direktno vezane za platu
oporezuju se po istom procentu kao i plate dok imamo odredjenih naknada i
primanja koje imaju nizu stope oporezivanja jer ih je zakon nazvao kao «dodatna
primanja».
Naknade plata sa svojim obavezama knjize se preko racuna 545 i 549 potpuno
isto kao i plate uz napomenu da ce umjesto racuna 320 ova vrsta biti evidentirana
na 321. U okviru naknada koje se isplacuju radnicima i pripadaju grupi 32 su i
troskovi toplog obroka, troskovi prevoza na posao i sa posla, razne nagrade,
regresi itd. Ova vrsta naknada nije oporeziva po stopama plata ali je vazno znati
da je u skladu sa Zakonom o porezu na plate ogranicena isplata odredjenih
naknada koje se ne smatraju platom medju koje spadaju topli obrok, regres za
godisnji odmor i druga primanja koja poslodavac isplacuje kroz ugovor o radu.
Prekoracenje isplacenih iznosa iznad zakonom predvidjenog dodatno je
oporezivo jer su u skladu sa zakonom o porezu na dobit ovakve kategorije
uvrstavaju u povecanje poreske osnovice. U uslovima kada se nema sredstava
da se isplate naknade ili ostala primanja u odnosu na platu nema prioriteta u
isplati. Ako su sve naknade i obaveze obracunate u skladu sa vezicm propisima.
Obaveze za plate ne mogu se platiti ni jednim drugim sredstvima osim novcem sa
blagajne ili ziro racuna. Ukoliko bi se obavezez za neto plate platile kroz robu
koju proizvodimo ili tudju robu tada racunovodja treba proknjiziti jos dodatnu
poresku obavezu na zalihe koje su date kao plate (vlastite zalihe) ili ako se radi o
tudjim zalihama porez bi trebao da je vec obracunat u cijeni razmjene.
U uslovima kada se topli obrok pojavljuje kao trosak iz vlastitih zaliha tada ce
racun 328 komunicirati sa racunom 101. Ukoliko usluge toplog obroka za nase
radnike obavlja drugo preduzece tada ce racuni troskova biti u vezi s racunom
dobavljaca.
Usluge (33 i 34)

Prema karakteristikama racuna usluga, racun 330 obuhvata evidenciju troskova
koji su ucinjeni na izradi i doradi ucinka nedovrsenih proizvoda iz ranijih perioda ili
troskovima dorade proizvoda koji su potrebni ciniti da bi proizvod na skladistu bio
sa svojim karakteristikama kao da je danas proizveden. Ovaj racun moze biti u
vezi sa racunom dobavljaca ili racunom obaveza prema uposlenima ukoliko
usluge na obradi i izradi ucinka pruzamo u vlastitoj reziji. Ovakvi troskovi se
vremenski ne razgranicavaju. Ukoliko vrijednosti usluga bude priznata kao
vlastita usluga tada moramo obracunati 10% poreza i obavezu platiti, takav porez
ce se dodati na racun 330 i time povecati bruto vrijednost usluge. U strukturu
usluga ubrajamo i usluge pod nazivom transportne usluge 331. U ovu kategoriju
usluga necemo moci uracunati usluge nabavke sredstava (iako po svojim
karakteristikama troskovi trapsorta u nabavci sredstava pripadaju grupi
transportnih usluga), u ovu grupu trasportnih usluga necemo uracunavati usluge
prevoza na posao i sa posla usluge prevoza na sluzbenom putu itd. . jer ne
spadaju u transportne usluge proizvodnog procesa, tj. od pocetka proizvodnje
dok proizvod ne bude smjesten na skladiste. Troskove trasporta gotovih
proizvoda od skladista do kupca takodje ne smatramo trasnportnim troskovima
racuna 331 jer ce se takvi troskovi priznati u kategoriji rashoda grupe 65 (654). I
ovi troskovi ukoliko se vrse u vlastitoj reziji mora se obracunati porez na promet,
dodati na racun 331 i platiti. Ukoliko ove usluge vrsi dobavljac on je obavezan da
vodi racuna da u uslugu uracuna porez. Ni ova usluga nije karakteristicno da se
razgranicava, priznaje se u visini nastalih troskova.
Tekuce odrzavanje po svojim karakteristikama pripada pojmu troskova

odrzavanja koje evidentiramo na racunu 332. Ovo odrzavanje se moze vremenski
razgraniciti na period od 12 mjeseci ali najcesce se to ne radi jer se ovdje
evidentiraju troskovi sa manjim iznosima i sitne opravke koje najcesce vremenski
traju kraci period. Investicioni zahvati odrzavanja koji traju duze vrijeme i ne mogu
se najcesce nadoknaditi iz postojecih srestava za ziro racuna predstavljaju
kategoriju investicionog odrzavanja i po svojim karakteristikama u pasivi knjize se
preko rezervisanja, najcesce na grupi 52. Ukoliko usluge odrzavanja obavljamo u
vlastitoj reziji moramo voditi racuna o sljedecem:
1)koliko je utroseno materijala a koliko rezervnih dijelova za odrzavanje
2)koliko je radne snage kroz obracun plata priznato u troskovima odrzavanja
3)i koliko i koje poreske obaveze cemo ukalkulisati.
I u slucaju opravke tj. odrzavanja istrosenih stalnih sredstava ili sitnog inventara
troskove cemo knjiziti na racunu 332 a kod znacajnih troskova otpisanih stalnih
sredstaa mozemo koristiti racune grupe 36 (361).
U kategoriju usluga ubrajamo i usluge sajmova. U tu kategoriju obracunavamo
samo vrijednosti koje se priznaju kao vrijednost troskova prema fakturi
organizatora sajma ili dijelova proizvoda i materijala koji su unisteni u vrijeme
sajma kao predstavljanje materijala ili proizvoda, vodeci racuna o fiskalnim
obavezama. Troskovi boravka radnika za vrijeme sajma priznaju se kroz troskove
dnevnica i putnih troskova i zato ne pripadaju ovoj kategoriji. Ova kategorija se
vremenski ne razgranicava niti je karakteristicna kao usluga u vlastitoj reziji. U
usluge grupe 33 ubrajamo i usluge zakupnine (334). Priznavanjem troska
zakupnine moramo obratiti paznju da li je zakupnina ugovorena sa fizickim ili
pravnim licem. Ukoliko je zakup ugovoren sa pravnim licem placeni iznos faktura
podrazumjeva obavezu isplate preko blagajne tada je obveznik poreza na promet
pravno lice. Fizicko lice u tom slucaju moze imati obavezu tek nakon 31.12. da
plati porez na prihod gradjana ukoliko mu svi prihodi (skupa sa zakupninom)
prelaze limit koji odredi drzavni organ za datu godinu. Ovi troskovi mogu biti
vremenski razgraniceni na vrijeme koje je u ugovoru definisano. Mogu biti
predstavljeni i kroz AVR i kroz PVR. Nikad ne mogu biti troskovi u vlastitoj reziji
(sami sebi ne mozete iznajmiti prostor).
Troskovi reklame i propagande priznaju se kao usluge samo ukoliko su
fakturisane od lica koja su za te djelatnosti registrovana. Moramo obratiti paznju
na razliku izmedju troskova reklame i propagande i troskova reprezentacije ili
troskova reklame i propagande i materijalnih troskova. Troskovi reklame i
propagande su kategorije koje ne moze nazvati troskovima u vlastitoj reziji (?!).
U kategorije usluga imamo i usluge osiguranja. Ovu kategoriju usluga mogu
pruzati samo zato registrovane organizacije. Pojam osiguranja u danasnjoj praksi
podrazumjeva pored osigranja imovine i lica posredstvom osiguravajuceg drustva
i troskove koje placamo za osiguranje objekata ili osiguranje poslovanja koje se
placa posebnim sigurnosnim sluzbama. U ovu kategoriju troskova uvrstit cemo i
troskove raznih vrsta obezbjedjenja kao sto su alarmi, sigurnosne brave i slicno...
U racunovodstvenoj praksi troskovi osiguranja se vremenski razgranicavaju na

period iz ugovora pod uslovom da je osiguranje duze od obracunskog perioda.
Troskovi osiguranja uobicajeno placaju se preko ziro racuna sto podrazumjeva
fakturu ali nije zabranjeno u slucaju potrebi da se isplate u gotovini fizickom licu
vodeci racuna o porezu na promet. Ovu vrstu usluga ne mozemo smatrati
uslugom internog karaktera (troskovi rezije).
U kategoriji usluga nalaze se usluge banki i drugih finansijskih institucija za
obavljanje platnog prometa, cuvanja plemenitih metala ili drugih vrijednosnih
zaloga. U ovu kategoriju usluga ne mogu se uvrstiti usluge kamata ili kursnih
razlika koje placamo banci. Bankarske usluge su najcesce usluge ugovorene na
dan otvaranja ziro racuna. Pojedinu vrstu bankarskih usluga banka posebno ne
fakturise jer su u skladu s cjenovnikom i ranije potpisanim ugovorm. Banka
ovakvu naplatu vrsi jednostavno skidanjem s naseg racuna i o tome nas obavjesti
kroz izvod o stanju na nasem racunu.
Troskovi reprezentacije spadaju u kategoriju usluga i priznaju se samo uz
odgovarajuci racun. Ovi troskovi se prizanju i u uslovima podjele vlastitih
proizvoda na ime reprezentacije vodeci racuna da je podjela takvih proizvoda
oporeziva sa 20%. S obzirom da je ukinut blagajnicki maximum troskovi
reprezentacije (po racunu hotela, restorana i slicno) mogu pojedinacno prelaziti
100KM. Na ispostavljene racune ne placamo porez na usluge dodatno jer je lice
koje ispostavlja racun duzno uslugu obracunati po maloprodajnoj cijeni i samim
tim stavlja se u ulogu poreskog obveznika.
U kategoriju usluga koje placa pravno lice nalaze se putni troskovi, u ovu vrstu
troskova uvrstit cemo sve troskove koji su ucinjeni s ciljem sluzbenog puta osim
dnevnica koje se izdvajaju na poseban racun. Na ovom racunu evidentiramo
troskove isplacene licima koja su uposlena u preduzecu. Putni troskovi su u
direktnoj vezi sa racunom 213 (potrazivanja od zaposlenih). Troskovi koji su u
direktnoj vezi s putnim troskovima spadaju u pojam dnevnica i drugih naknada
koji se isplacuju radnicima ili stanovnistvu.. Racun 340 se u praksi najcesce
analiticki otvara za isplatu dnevnica, autorskih honorara, naknada po ugovoru o
djelu koje placamo radnicima ili stanovnistvu.
U strukturi usluga nalaze se izdaci koje nazivamo razni doprinosi, clanarine I
druga davanja u skladu sa propisima. Kategorija troskova uvrstenih u pojam
doprinosa, clanarimna I drugih davanja podrazumjeva ugovorene kao clanarine a
zakonske kao zakonsku obavezu koristenja usluga javnih preduzeca bilo da su u
formi takes, doprinosa ili komunalne usluge. Za ovaj trosak moze da se ispotavi
faktura javnog preduzeca ali ako se radi o clanarinama usluga se placa na
osnovu ugovora. Ova kategorija troskova u formi doprinosa kao sto je npr
dopirnos za vode obracunava se po MPCu. Clanarine koje placamo moramo
obracunati sa 10% poreza ali uz to voditi racuna da 31.12. vrijednost isplacenih
clanarina uporedimo sa ukupnim prihodom. Ukoliko je vrijednost clanarine veca
od 0.1% od vrijednosti ukupnog prihoda potrebno je platiti 30% na ime poreza na
dobit. Ako preduzece obracunate poreze na gotovinske isplate zeli posebno
prikazati tada je za njih predvidjen racun 342, ukoliko pravno lice ima posebnih
poreskih obaveza koje ne zavise od finansijskog rezultata kao sto su takes
(administrativne, sudske I slicno) evidentiramo ih preko racuna 342. Iako ovaj
racun spada u kategorije grupe 33 I 34 ne placa se dodatni porez cak I u slucaju
kupovine I placanja raznih taksenih markica.
U strukturi usluga nalazi se i PTT trosak, spada u kategoriju ugovorenih usluga.
Priznaje se po MPC, iskljucivo po racunu poste. Ovaj trosak se rijetko
razgranicava jer se priznaje u vremenu nastanka po racunu dobavljaca (PTT).
Troskovi finansiranja (35)

Grupa 35 priznaje troskove kamata i kursnih razlika koji se odnose na tekucu
godinu a izvor im je neplacanje obaveza po racunu 301 i grupi 33 i 34. Troskovi
grupe 35 se mogu vremenski razgraniciti ali najvise na period do 12 mjeseci zbog
toga sto po svojoj strukturi troskovi finansiranja pripadaju kategoriji tekucih
troskova proizvodnog procesa.. Kategorija troskova koji se naziva kursna razlika
ne mozemo nikada vremenski razgranicavati jer se priznaje samo na dan
prometa valuta. Kursne razlike su trosak koji se placa sa ziro racuna i uvijek
dobavljacu – banci. Samostalne mjenjacnice koje su registrovane samo za
promjenu valuta a ne i za promet, depozitne poslove i slicno ne mogu svoju
aktivnost zasnovati na formiranju kursne razlike koju mogu fakturisati, to moze biti
prihod za mjenjacnicu ali za preduzece se ne moze priznati kao kursna razlika
vec kao bankarski troskovi – ostali troskovi finansijskih institucija.
36 – Ukalkulisana rezervisanja za rizike i obaveze
Troskovi rezervisanja za rizike i obaveze pripadaju kategoriji troskova koji se na
grupu 36 knjize bez fakture ili ugovora, tj knjize se na osnovu vlastite procjene o
odredjenim dogadjajima koji ce se dogoditi a da njihovo dejstvo utjece na
rezultate poslovanja. Rezervisat se ne mogu kategorije vrijednosti koje su vec
jedanput prosle tokove troskova ili potrazivanja. Rezervisat se mogu na ovoj grupi
troskovi sudskih sporova (ne potrazivanje nego samo trosak suda), troskovi rizika
u osiguranju iznad vrijednosti premije osiguranja (troskovi rizika od fransize),
torskovi za odrzavanje proizvoda u garantnom roku, troskovi investicionog
odrzavanja itd. Svi ovi troskovi se knjize na racun grupe 36 u procijenjenom
iznosu a potrazuje racun grupe 55 ili 52. Racune grupe 52 koristimo najcesce kod
investicionog odrzavanja (dugorocno rezervisanje). Posebno treba obratiti paznju
na razliku rezervisanja i razgranicenja. Kod razgranicenja su iznosi linearno
rasporedjeni na vrijeme razgranicenja, dok kod rezervisanja rezultati rezervisanja
su uglavnom nelinearni. Prilikom rezervisanja obaveza za investiciono odrzavanje
uvijek je racun grupe 36 povezan sa dugorocnim rezervisanjem jer je odrzavanje
koje nema status investicionog uvrsteno na racun 332 i pripada kategoriji tekuceg
odrzavanja sa periodom obuhvata do 31.12.
37 Raspored troskova
Kod obracuna proizvodnje i utvrdjivanja vrijednosti ucinka zahtjeva se utvrdjivanje
vrijednosti troskova koje cemo uracunati u cijenu ucinka i troskova koje cemo
evidentirati na teret poslovnog rezultata. Troskove koje uracunavamo u vrijednost
ucinka preko racuna 370 evidentiramo na grupu 11 i 12 u troskove koje
uracunavamo na terete rezultata poslovanja sa racuna 371 prenosimo na grupu 6
da bismo imali mogucnost primjeniti nepotpuni sistem troskova. Troskovi se dijele
na direktne, opste troskove i troskove zajednickih sluzbi ili uprave i prodaje.
Kompletan obracun troskova koji nam omogucuju tabelarni pregled ukupnih
troskova razvrstanih po mjestima i nosiocima vrsimo u formi pogonskog
obracunskog lista (POL).
POL se pravi u formi rasporeda troskova po pogonima (mjestima troskova) i po
vrstama (direktnih ili opstih) u zavisnosti od nacina ucesca u cijeni.
Za obracun troskova i knjizenje vrijednosti dobivenih kroz pogonski obracunski
list i kalkulacije koristimo racune klase 8. Racuni klase 8 nisu definisani kontnim
planom jer ih svako pravno lice utvrdjuje za sebe prema potrebama kako bi se
uocio odnos zavrsene i nezavrsene proizvodnje, eventualno odstupanja ili
analiticku evidenciju gotovih proivzoda.
Kod obracuna troskova proizvodnje koristenje klase 8 podrazumjeva da se
ukupni troskovi sa racuna 370 prenose i rasporede na racune klase 8. Raspored
troskova klase 8 mora odgovariti POL-u i kalkulacijama koje su izradjene kao
podrska rasporedu troskova. Svi troskovi sa klase 8 moraju se prenijeti na grupu
11 ili 12, klasa 8 se mora ugasiti sa saldom 0, sto vazi i za klasu 3. Ukoliko se
utvrdi da ima salda na ovim klasama potrebno je provesti kontrolu i utvrditi
razloge te pojave kako bi smo utvrditi namjeru racunovodje. Obracun troskova
pored sistema ukupnih troskova moze biti izvrsen i po nepotpunim sistemima:
sistem direct costing i apsorpcioni sistem.
Po sistemu direct costing-a u cijenu ucinka idu samo direktni troskovi, dok opsti
troskovi T.I. i TZS direktno se sa racuna 371 prenose na grupu 65. Kod
apsorpcionog sistema u cijenu ucinka uracunavamo direktne troskove i troskove
rezije pogona (OTI), dok, troskove zavisnih sluzbi prenosimo na teret grupe 65.
Troskovi koje prenosimo na grupu 65 preko racuna 371 opterecuju finansijski
rezultat u 100% iznosu bez obzira koliki % je prodaje i naplate gotovih proizvoda.
Prema primjeni razlicitih sistema mi uticemo na finansijski rezultat preduzeca sto
se posebno tretira kao racunovodstvena disciplina u troskovnom racunovodstvu.
Bez obzira koji sistem primjenjujemo finansijski rezultat nece biti ugrozen
primjenom razlicitih sistema pod uslovom nemamo nezavrsene proizvodnje i da
nemamo neprodatih zaliha.
Vrijednost nus proizvoda nece mijenjati finansijski rezultat niti u plusu niti u
minusu jer je ukupna vrijednost priznatih troskova jednaka prihodu od nus
proizvoda ali moramo znati da su i nus proizvodu u procesu prodaje isto oporezivi
kao i gotovi proizvodi u vrijednosti prodaje bez poreza.
Troskovi ucinka rasporedjeni na racune grupe 11 ili 12 mogu biti evidentirani po

stalnim ili stvarnim cijenama. Ukoliko koristimo stalne cijene za evidentiranje
zaliha potrebno je pocetkom godine utvrditi stalne cijene za gotove proizvode i
zadrzati ih cijelu godinu kako bi na jedinstven nacin bila uspostavljena razlika
izeddju troska sticanja zaliha i vrijednosti koja je uspostavljena iskustvenom
metodom kao prosjecan standardni trosak sticanja zaliha. Poluproizvodi i
proizvodnja u toku predstavljaju vrijednosti koje ce se u narednoj fazi doradom
pretvoriti u gotovi proizvod. Troskove dorade, obrade i manipulacije treba
razlikovati od troskova dorade ucinka jer su troskovi dorade ucinka na grupi 33
predvidjeni da preuzmu troskovi proizvodnje u toku a ne vrijednost dorade
poluproizvoda niti gotovih proizvoda. Poluproizvodi troskove dorade priznaju u
okviru vrijednosti grupe 11, gotovi proizvodi u okviru vrijednosti grupe 12, jer su u
razlicitim procentima nezavrsenosti (kod poluproizvoda ili gotovih proizvoda) zbog
toga sto standard 2 iskljucuje mogucnost da se naknadno koriguju troskovi nakon
sticanja sredstva. Sredstva tipa gotovih proizvoda mogu imati troskove dorade
koji se evidentraju kao povecanje vrijednosti grupe 12 i ukoliko prelaze vrijednosti
troskova koji se mogu ostvariti na trzistu prodajom proizvoda treba ih isknjiziti na
teret rashoda.
Kada se zalihe evidentiraju po stalnim cijenama tada ce odstupanje koristiti kao
korekcija troskova dorade. Prilikom utvrdjivanja vrijednosti nus proizvoda
preduzece ima za cilj da maximalno iskoristi rezultate proizvodnje cak i u formi
otpada kako bi smanjilo vrijednost gotovih proizvoda i time omogucilo da gotovi
proizvodi budu ponudjeni kupcu sa nizom cijenom. Nus proizvode evidentiramo
na analitickom racunu racuna 120 a ne na racunu grupe 10 ili racunima grupe 11.
Na grupi 10 nus proizvod se ne moze naci jer tamo evidentiramo nase zalihe
materijalne proizvodnje a nus proizvod nije nas repromaterijal. Ne mozemo ovu
grupu zaliha evidentirati na grupi 11 jer je izasla kao produkt proizvodnje u toku i
tako zavrsiti fazu priznavanja vrijednosti troska.
Troskovi iz POLa kao troskovi koji se priznaju u zalihe gotovih proizvoda
rasporedjuju se raznim formama kalkulacija:
- divizionom kalkulacijom (prostom ili slozenom)
- kalkulacijom ekvivalentnih brojeva
- dodatnom kalkulacijom
- kalkulacijom srazmjere ili proporcije
- obracunskom kalkulacijom stalnih cijena
Gotovi proizvodi mogu biti na skladistu u razlicitim knjigovodstvenim
evidencijama. Kada su gotovi proizvodi na nasem skladistu namijenjeni prodaji
putem nase prodaje ili veleprodaje tada cemo ih evidentirati na racunu 121 ili
120. Ukoliko vlastite proizvode dajemo drugom pravnom licu u formi proizvoda
datih u konsignaciju i komision tada cemo ih sa racuna 120 isknjiziti na racunu
124, a kada ih iskljucujemo iz funkcije i smatramo nekorisnim proizvodima,
zastarjelim za upotrebu ili prodaju, tada ih prenosimo na racun 125 sa racuna na
kome su se nalazili gotovi proizvodi prije proglasenja nekorisnim zalihama, tj
zalihama van upotrebe, tako se racun 125 moze dovesti u vezu sa racunom 120,
121 124 i slicno. Poluproizvodi i proizvodnja u toku mogu biti zateceni u formi
obustavljene proizvodnje, tada cemo ih evidentirati na racunu 113 jer st.
obustavljeno poslovanje zahtjeva izmedju ostalog da se potpisu sve zatecene
zalihe u proizvodnji u toku i poluproizvodima i prenesu na racun 113 kako se ne
bi stvorio prostor da se po osnovu racuna 113 stvaraju odredjeni troskovi.
Zalihe sa racuna grupe 11 mogu biti evidentirane kao manjkovi ili zalihe koje
trebamo sahodovati usljed unistenja. Isknjizavanje zaliha sa grupe 11 u toku
godine vrsimo posredstvom racuna ispravke vrijednosti (119) a na dugovnoj
strani u zavisnosti da li se priznaje manjak ili su zalihe rashodovane bez manjka.
Zbog toga prilikom evidencije rashoda moramo obezbjediti adekvatnu
dokumentaciju, kod priznanja manjkova to mora biti zapisnik o popisu imovine
koji cemo uskladiti sa pravilnikom o zalihama, tj sa dozvoljenim kalo rasturom
kvarom i lomomkako bismo uustedjeli odredjenu vrijednost poreza na promet
prilikom priznavanja manjkova.
Prilikom evidencije zaliha gotovih proizvoda mogu se pojaviti potrebe razlicitog
isknjizavanja vrijednosti:
- formi prodaje
- u formi poklona
- u formi otpisa
- u formi manjkova
- u formi davanja za obaveze
- u formi podjele na ime rezprezentacije itd...
Ovo su forme poslovnih promjena kada zalihe gotovih proizvoda napustaju
skladiste, ali imamo jedan rashod kada zalihe ne napustaju skladiste ali se ne
priznaju kao bilansna vrijednost, to je forma poslovne promjene u kojoj se stvara
rashod po osnovu otpisa zastarjelih zaliha. Taj otpis predstavlja uskladjivanje
vrijednosti do nivoa neto prodajne vrijednosti. Kada zalihe i dalje zadrzavaju
osnovu namjenu ali im se vrijednost uskladjuje sa mogucom trzisnom. Na racunu
681 evidentiramo i definitivan (ukupan) otpis vrijednosti zastarjelih zaliha, onih
koje smo imali na grupi 12 u formi racuna 125.
Kada se zalihe prodaju priznat cemo razlicitu vrstu rashoda kada prodajemo
zalihe sa grupe 12 i 11. Kada prodajemo zalihe sa grupe 12 priznacemo prihod
sa racuna 600a rashod na racun 650. Kada prodajemo zalihe s grupe 11
priznacemo prihod na grupi 63 (633) a rashod na grupi 68 (680).
Prema vazecim racunovodstvenim standardima prodaju zaliha knjizimo po bruto
principu prodaje, tj da pojedinacno prikazemo prihode i rashode. Kada gotove
proizvode ustupamo u formi donacije, reprezentacije, zamjene za obaveze, tada
ce knjizenja imati razlicit tretman i nece imati karakter operativnog rashoda jer je
operativni rashod predvidjen samo za slucaj prodaje kao sto je i operativni prihod
samo prihod od prodaje a ne prihod koji bi se dobio zamjenom za obaveze.
Zalihe sa racuna 120 mogu biti koristene kao repromaterijal (razne vrste
sjemenskih materijala). Ako koristimo ovu formu poslovnih promjena tada ce nam
se zalihe na racunu 101 povecati ne od dobavljaca nego od racuna 120. Ako nas
proizvod koristimo rezervne dijelove za vlastite masine tada cemo zaduziti racun
102 a potrazivace 120. Izuzete vrijednosti gotovih proizvoda za potrebe grupe 10
prema vazecem zakonu o porezu na promet su neoporezive. Preuzete
vrrijednosti gotovih proizvoda za potrebe grupe 10 ne mogu imati obracunatu
razliku u cijeni, to znaci da ih preuzimamo po trosku sticanja zaliha, tj po cijeni
kostanja. Ukoliko zalihe gotovih proizvoda koristimo za izgradnju vlastittog
stalnog sredstva tada zaduzujemo racun 025 a odobravamo 120. Ova transakcija
nije oslobodjena poreza. Razmjena proizvoda za obaveze takodje nije oslobdjena
poreza ako bismo vlastite proizvode davali radnicima u zamjenu za platu tada je
preduzece duzno na vrijednost datih proizvoda platiti porez. Preduzece svoje
proizvode moze prodavati u veleprodaji i maloprodaji (ova dva skladista moraju
biti fizicki odvojena jer tako zahtjeva zakon o porezu na promet). Prodaja iz
skladista tj po VPC podrazumjeva prodaju uz fakturu kupcu uz razliku u cijeni bez
poreza na promet (pod uslovom da je kupac uz narudzbenicu dao izjavu da ce
takve proizvode dalje prodavati ili potrositi kao repromaterijal). Ovdje moramo
razlikovati pojam repromaterijala od pojma kancelarijskog materijala. Ako kupac
nije dao izjavu uz narudzbenicu kojom se oslobadja poreza tada se oporezuje i
prodaja iz skladista.
Prodaja iz prodavnice (vlastite) vrsi se po principu prodaje robe tako sto se
formira MPC metodom trgovacke kalkulacije gdje se na c.k. tj vrijednost sa
racuna 120 dodaje najprije marza a zatim na ukupnu vrijednost kao osnovu
dodajemo porez na promet. Zalihe sa racuna 120 u prodavnicu knjizimo tako da
duguje 121, potrazuje 120, 122 i 123.
Prodaja gotovih proizvoda kroz vlastitu prodavnicu vrsi se naplatom na blagajni ili
u drugoj formi gotovinskih sredstava kao sto su kartice, cekovi. Svi imaju formu
blagajnickog poslovanja. Za vrijednost prodatih gotovih proizvoda u prodavnici
trebamo obracunati realizovanu razliku u cijeni (sa racuna 121) i realizovani
porez na promet sa racuna 123 i prenijeti na potraznu stranu racuna 650, kako
bismo dobili stvarni trosak prodatih zaliha. Realizovani porez na promet je prihod
drzave i preduzece ga ne unosi kao vlastiti prihod, vec ga predstavlja kao svoju
obavezu po izvrsenoj realizaciji.
Gotovi proizvodi iz prodavnice ne mogu se prodati po VPC, tj preduzecu koje
donese narudzbenicu uz oslobadjanje poreza, takvu prodaju mozemo izvrsiti
samo sa veleprodajnog skladista ili ga poslati preduzecu koje se bavi
maloprodajom. U prodavnici se mogu smanjiti cijene prodaje, kalkulacije
korigovane se moraju potpisati, ovjeriti i prijaviti inspekciji. Smanjenjem cijena
imamo i smanjenje poreza jer je smanjena ranija poreska osnovica. Kada se
cijene u prodavnici smanjuju ispod nivoa troska sticanja pod uslovom da su zalihe
starije od godinu tada govorimo o primjeni neto prodajne cijene. Ukoliko
smanjujemo cijene ispod troska sticanja a zalihe nisu starije od godinu dana,
poreska osnovica je cijena kostanja zaliha, tj takav rashod je oporeziv.
Kapital – 4
410 – Dionicka premija

U normalnim uslovima 410 ima pozitivno stanje. Stanje ovog racuna se odnosi
samo na nase vlastite dionice (vlastite dionice vlastitog preduzeca). Na
dionicama mozemo zaraditi neograniceno, zavisi od pozitivne razlike kod prodaje,
ali je dugovna strana racuna 410 ogranicena nominalnom vrijednoscu dionice.
450 – Akumulirani gubitak

Evidentiramo ga u uslovima kada proglasimo negativno poslovanje koje nije
ugrozilo osnovni kapital ali nam je zakonodavac ostavio rok za njegovo pokrice iz
dobiti ili drugih zakonski odobrenih izvore u roku najduze do kraja 3 godine u
odnosu na godinu u kojoj je gubitak utvrdjen
460
Na ovom racunu evidentiramo privremeni finansijski rezultat koji se dobije po
izvjestaju 31.07. Ovaj izvjestaj je privremen i gasi se 41.12.. tj utapa se u godisnje
izvjestaj. Racuni 460 i 461 imaju privremeno iste funkcije racuna 440 i 450 osim
funkcije pokrica.
470
Na ovom racunu evidentiramo otkupljene vlastite dionice koje drzi pravno lice.
Dionice koje otkupi preduzece na ovom racunu moze drzati najduze 12 mjeseci,
poslije toga treba ih prodati ili ako donese odluku da ih trajno zadrzi za sebe onda
ih preknjizi na 401. Ukoliko prodajemo ovakve dionice, pozitivna ili negativna
razlika u odnosu na nominalnu vrijednost knjizit ce se preko racuna 410.
Obaveze – 5
Obaveze predstavljaju duznicki odnos o procesu pribavljanja sredstava u
proslosti kao ugovorena, fakturisana ili obracunata obaveza Mozemo ih
razlikovati:
a) prema vremenu: kratkorocne i dugorocne
b) prema prirodnim grupama obaveza: obaveze prema radnicima, dobavljacima,
bankama, drzavi i drzavnim organima.
Obaveze mijenjaju strukturu sredstava kroz formu pribavljanja ili formu
obracunske kategorije. U procesu pribavljanja formiraju se obaveze prema
bankama, dobavljacima i stanovnistvu. Obracunate kategorije obaveza su
kategorije obaveza prema radnicima, drzavi i vremenska razgranicenja.
Vremenska razgranicenja na klasi 5 nazivamo PVR. U kontnom planu pojedine
kratkorocne ili dugorocne obaveze rasporedjene su u skladu sa zakonom o
pravnim drustvima na obaveze povezanih, pridrzanih ili slobodnih pravnih lica.
Kod formiranja obaveza po osnovou kredita moze se povecati stanje sredstava
klase 0, 1 i 2 u zavisnosti koja sredstva su dobivena po osnovu kreditne obaveze.
Pravno lice u svojim obavezama moze da ima evidentirani obligacioni kredit za

kupovinu HOV, ovakve kredite preduzeca uzimaju kada nemaju vlastitih
sredstava a zele doci u posjed obveznica ili kada vlastitu emisiju dionica u
vrijednost neprodatih dionica po isteku vremena prodaje ne zeli ponistavati vec
finansirati kreditom. Ne moze se podici obligacioni kredit za povecanje kapitala
oko emisije nije prethodno vec ponudjena trzistu.
Investiranje u obveznice ili dionice po osnovu obligacionog kredita ili vlastitih
sredstava nema tretman reinvestiranja (nema oslobadjajucu mjeru od poreza na
dobit).
Prilikom utvrdjivanjha obaveza vazno je uporedjivati evidentiranu rocnost
obaveze sa ugovorenim obavezama koje proisticu kao naknadu iz ugovorenog
obligacionog odnosa. Tako cemo kod razgranicenja uz dugorocnu obavezu uvijek
evidentiraj dugorocno razgranicenje. Na grupi 52 i 55 vazno je pratiti analiticki
pojmove razgranicenja, rezervisanja i obaveza po osnovu odlozenog prihoda, jer
predstavljaju razlicite pojmove.
PVR pojavljuju se u uslovima unaprijed naplacenog prihoda i obracunatog a
neplacenog rashoda (troska). Razlika koja se pojavi kod P.R. kratkorocnih (po
isteku vremena najduze 12 mjeseci) no moze se prenositi u naredni period i tako
priznavati kao dugorocno razgranicenje. Dugorocno razgranicenje moze postajati
kratkorocnim razgranicenjem ali se sa tim moraju usaglasiti obje obligacione
strane. Kada se saldira PVR po isteku vremena (kod prihoda) za slucaj potraznog
salda znacit ce da su vise naplaceni prihodi nego sto pripadaju datom periodu,
takva razlika ce predstavljati isknjizavanje u korist naseg povjerioca i zancit ce
povrat vise naplacenih sredstava. Po tom osnovu nece nastajati rashod. Ukoliko
je kod prihoda PVR dugovnog karaktera kod saldiranja racuna znacit ce da su
prihodi nastali u vecem iznosu nego sto smo ih planirali, tada ce iznos
isjknjizavanja biti priznat kao razlika u formi rashoda. Ukoliko se radi kod
razgranicenja PVR rashoda potrazni saldo za isknjizavanje znacit ce da je rashod
vise obracunat nego sto je stvarno nastao, tada cemo razliku isknjiziti u korist
prihoda. Ukoliko su manje obracunati rashodi izazvali dugovni saldo, razlika ce se
platiti sa ziror racuna kao obaveza dobavljaca i nece predstavljati prostor za
promjenu pozicija bilansa uspjeha.
U strukturi kratkorocnih obaveza najcesce imamo obavezez prema dobavljacima,
radnicima, stanovnistvu, dionicarima i drzavi. Obaveze prema dobavljacima
kodeks priznaje samo kao kratkorocne, dok forma dugorocnih obaveza prema
dobavljacima najcesce bude zamjenjena kreditom. Obaveze prema radnicima
prema grupi 54 izrazene su kao racun 545 kao neto plate i naknade neto plata.
Obaveze prema drzavi idu na dva racuna:
- obaveze po osnovu poreza na promet 546
- obaveze za ostale poreze i doprinose i druge naknade koje drzava propise 549
Ukoliko preduzece ima dionicare koji su van preduzeca ili ima dobit ostvarenu po
osnovu povezanih ili zajednickih poslova, tada njihovu dobit isplacuje preko
racuna 547, moramo obratiti paznju da li je ovaj racun obuhvacen u bruto ili neto
iznosu.
Obaveze po osnovu poreza i doprinosa na plate i druge obaveze prema drzavi
koje nemaju tretman poreza na promet evidentiracemo na racunu 549. Ovaj
racun je potrebno analiticki otvoriti u formi vise racuna u zavisnosti od strukture
obaveza prema drzavi tako da se otvara poseban konto za svaki porez i svaki
doprinos.
PRIHODI I RASHODI – 6
U skladu sa racunovodstvenim standardom prihodi se priznau samo u formi
naplacenih tj nadoknadjenih vrijednosti u gotovini, ekvivalentima gotovine ili
drugim negotovinskim sredstvima. Rashodi ce se priznati samo nastali ili
isplaceni i obracunati u vremenu finansijskog izvjestavanja.
Prihodi i rashodi razdvajaju se u dvije osnovne grupe:
1) Prihodi i rashodi od osnovne tj operativne djelatnosti
2) Prihodi i rasshodi od neoperativnih, tj. ostalih aktivnosti
Prema zakonu o privrednim drustvima grupa 60 je uspostavljena kao prihod od
prodaje proizvoda, usluga i robe. Rashodi operativne djelatnosti obuhvataju
rashode po osnovu troskova proizvoda, usluga i robe, troskova distribucije i
administracije kao i vrijednosti koje se trebaju uskladiti kod zaliha do nivoa neto
prodajne vrijednosti. U operativne rashode mogu biti uvrsteni proizvodni troskovi
koji se direktno sa klase 3 prenose na terete grupe 65 u zavisnosti od sistema
obracuna troskova. U kategoriju prihoda od prodaje proizvoda, usluga i roba ne
unose se vrijednosti MPC koja sadrzi obracunat porez na promet jer je porez na
promet prihod drzave a ne preduzeca. Kod rashoda operativnih djelatnosti na
grupi 65 nalaze se troskovi distribucije i administracije, to nisu troskovi
transportnih usluga koje smo evidentirali na grupi 33 vec su to troskovi koji
nastaju nakon obracuna cijene kostanja gotovog proizvoda. Na relaciji od
skladista prodavca do skladista kupca. Ove troskove standardi nazivaju jos i
troskovima postproizvodnog procesa koji imaju obavezu da isfinansiraju
dovodjenje zaliha na mjesto odredista svrhe kojoj koriste.
U strukturi operativnih rashoda nalazimo rashod koji je rezultat uskladjivanja
vrijednosti zaliha do nivoa neto prodajne cijene. Ovaj rashod je bez poreza,
ukoliko je ispunjen uslov standarda 2 (sa aspekta vremena duzeg od 12 mjeseci i
da je smanjeni iznos pripadao cijeni kostanja proizvoda ili robe). Prilikom
uspostavljanja racuna operativnih rashoda kod nepotpunih sistema ne smijemo
zaboraviti zahtjev standarda 8 da se vrijednost troskova klase 3 na grupi 65 moze
prenijeti samo u nivou moguceg pokrica (pozitivne razlike izmedju neoperativnih
prihoda i neopreativnih rashoda).
Prihodi po osnovu ulaganja pojavljuju se u razlicitim formama kao prihodi od
ulaganja u druga pravna lica priznati kroz rezultat ostvarene zarade koju nam
uplacuje drugo pravno lice (npr naplaceni prihodi povezanih i pridruzenih pravnih
lica, zajednickih poduhvata i slicno).
Kod priznavanja rashoda po osnovu ulaganja razlikujemo rashod od otudjenih
ulaganja i rashod od otpisanih ulaganja. Ovi prvi imaju karakter prodaje, poklona
razmjene za druga sredstva i slicno, tj preuzimaju rashod kao rezultat sadasnje
vrijednosti otudjenih ulaganja. Rashodi koji se pojavljuju kao otpisana ulaganja
preuzimaju troskove sadasnje vrijednosti rashodovanih ulaganja. Ukoliko
ulaganje poklanjamo ono ce se knjiziti na rashodu od otudjenih ulaganja i tako biti
u obavezi do poklonjene vrijednosti uporedimo sa godisnjim iznosom prihoda i
obracunamo poresku obavezu ukoliko vrijednost prolazi 0.5% ukupnog prihoda

--> porez 30%. Ako ulaganje otpisemo jer su ispunjeni uslovi da se od te
vrijednosti ne ocekuje buduca korist tada necemo platiti porez na rashod bez
obzira sto nakon takvog knjizenja mi ulaganje mozemo pokloniti drugom
preduzecu, poklonjena vrijednost nakon otpisa knjigovodstvenih vrijednosti 0 pa
se zbog toga ne unosi u poreski bilans kao osnovica povecanja poreske
osnovice. U ovom slucaju racunovodja mora insistirati da vlasnik donese odluku o
otpisu i odluku o odstupanju otpisanih ulaganja. Ustupljeno ulaganje nakon otpisa
evidencije u vanbilansnoj evidenciji odakle ga isknjizavamo na osnovu odluke o
ustupanju.
Na grupi 62 evidentiramo prihode od finansiranja i grupe 67 rashode od
finansiranja. Prema zakonu o porezu na promet usluga prihodi i rashodi po
osnovu kamata i kursnih razlika imaju karakter finansijskih usluga tj prihoda i
rashoda koji proizilaze iz finansijskih usluga. U grupi neoporezivih prihoda i
rashoda prema pomenutom zakonu spadaju kamate i kursne razlike. U kategoriju
neoperativnih prihoda ubrajamo i prihode uvrstene u pojam ostalih prihoda. Ostali
prihodi imaju indirektnu vezu s preduzecem tj mogu se dovesti u vezu sa
sredstvom i djelatnoscu preduzeca. Za razliku prihoda po osnovu vanrednih
stavki koji se ne mogu direktno niti indirektno dovesti u vezu s preduzecem i
njegovom djelatnoscu tako npr prihode od donacija, viskova, prodaje materijala,
stalnih sredstava otpisa obaveza, prihode od nagrada, naplacenih penala
mozemo indirektno dovesti u vezu sa ranijim knjizenjima o sredstvima,
obavezama i kapitalu, ali i prihod koji evidentiramo po osnovu testamenta,
nasljedstva i lsicno uvrstavamo u kategoriju vanrednih stavki jer nije rezultata
trzista niti ostvarene koristi u radu sa sredstvima.
U strukturi ostalih rashoda priznaju se kategorije rashoda po osnovu otudjenja,
zaliha i stalnih sredstava. Osim zaliha gotovih proizvoda i robe. Ne misli se dakle
na operativne zalihe. U slucaju obracuna rashoda kod otudjenja stalnih sredstava
otudjenje sredstava i vrijednosti vrsimo preko 680, otudjenje samo vrijednosti
(smanjenje ocekivane koristi primjenom standarda 36) najprije moramo provjeriti
da li se obracunato smanjenje moze nadoknaditi iz raspolozivih revalorizovanih
rezervi (potrazni saldo racuna 420) a nakon toga ako je samnjenje vec od salda
na 420 razlika se knjizi na 685. Preduzeca koja su izvrsila smanjenje vrijednosti
stalnih sredstava zakljucno sa 3.12. 2001. godine imala su mogucnost da smanje
vrijednost koja nisu mogla pokriti revalorizacijom knjize kroz razgranicenja na 5
godina, smanjenje vrijednosti nakon 2001 godine nema mogucnosti vremenskog
razgranicavanja. Prilikom utvrdjivanja manjkova moramo postovati standard 2 i
16 pa samo stvarne manjkove priznati u rashode. Kod manjkova zaliha moramo
razlikovati manjkove sa poreskom olaksicom i bez nje, tj postovati pravilnik o
dozvoljenom kalo rasturu kvaru i lomu. Za mnjkove iznad dozvoljenog kalo
rastura kvara i loma placa se porez kao da su ostvareni na trzistu u formi prihoda.
Prilikom priznavanja rashoda otpisanih potrazivanja moraju biti ispunjeni zakonski
uslovi: da je potrazivanje postojalo, da nije naplaceno, da je pokrenuta tuzba kod
suda, da je dobiveno rjesenje sa prve rasprave da potrazivanje ne moze biti

naplaceno.
Ako se navedena procedura ne ispostuje, nego se potrazivanje direktno otpise,
placa se porez 30%.
Prema vezicim propisima moratorijum n apotrazivanja, otpis bez poreza, imamo
pravo tek nakon 3 godine od nastanka duznicko povjerilackih odnosa.
Rashodi po osnovu kazni, raznih penala i steta su kategorije koje sa sobom ne
nose porez pa im se vrijednost u rashodima iskazuje u visini administrativne
zabrane ili drugih pravdajucih dokumenata za naplatu kazni i penala. Ukoliko
preduzece isplacuje odredjenu naknadu kao nagradu svojim radnicima, drugim
preduzecima ili stanovistvu postoje zakonom regulisane poreske obaveze.
Fizicko lice - porez 50%
Pravno lice - nije oporeziva jer ce ciniti sastavni dio ukupnog prihoda primaoca, to
znaci da i prihodi po osnovu nagrada, naplate kazni, penala i slicno predstavljaju
prihod na koji se ne placa porez jer ce ravnopravno utjecati na formiranje
finansijskog rezultata preko racuna 63.
Rashodi kao vanredne stavke su rijetkost u preduzecima ne mogu se predvidjeti
ni vremenski ni kvantitativno pa ih zato i nema na rezervisanja, ukoliko se dogode
priznaju se kao vanredni rashodi na grupi 69. Ova vrsta rashoda nastaje u sluaju
elementarnih nepogoda ili drugih pojava koje se nisu mogle pretpostaviti ali
znacajno utice na poslovanje.
Opeerativni rashodi, ostali rashodi (rashodi od ulaganja, rashodi finansiranja i
ostali) i vanredni rashodi skupa sa operativnim prihodima, ostalim prihodima
(prihode od ulaganja, finansiranja i ostale) i vanredni prihodi cine pojedinacne
grupe prihoda i rashoda u bilansu uspjeha, tako cemo u njemu imati tri dijela
finansijskog rezultata: dobit ili gubitak od operativnih djelatnosti, od ostalih
aktivnosti, od vanrednih stavki.
Konacan rezultat poslovanja iskazan u bilansu uspjeha je zbir prethodna tri
rezultata, zove se dobit ili gubitak poslovanja, izrazava se za finansijsku godinu.
Finansijska godina prema vazecim propisima je period od 01.01. do 31.12.
Dobit ili gubitak – 7

Bilans uspjeha koji je obavezan dio finansijskog izvjestaja sastoji se od tri
podbilansa:
- podbilans uspjeha operativnih djelatnosti
- podbilans uspjeha ostalih aktivnosti
- podbilans uspjeha vanrednih stavki
Ukoliko u jednom podbilansu imamo negativni rezultat a druga dva pozitivni
rezultat, konacan rezultat se mjeri njihovim saldom. Ako bi smo imali situaciju da
je konacan saldo na racunu 700 potraznog karaktera on ce znaciti da smo
ostvarili dobit i potrebno je izvrsiti knjizenje dobiti sa racuna 700 na racun 701.
Dakle racun 701 predstavlja vrijednost ostvarene dobiti u bruto iznosu. Ako je
saldo na racunu 700 dugovnog karaktera to ce znaciti da smo ostvarili gubitak i
potrebno ga je isknjiziti na racun 702. Ostvarena dobit sa racuna 701 prenosi se
na racun 710 (raspored finansijskog rezultata tj. dobiti), potrazuje 710, duguje
701.
Sa racuna 710 potrebno je obracunati 30% poreza na dobit i prenijeti na racun
obaveza prema drzavi za poreze (549). PORESKE OLAKSICE U KNJIZI
Rezerve dionickog drustva su kategorija koju je zakon predvidio za nadoknadu
gubitka ili izuzetno rijetko pod jasno definisanim uslovima moze biti osnova za
povecaje dividende ali samo 5% vrijednosti osnovnog kapitala. Obavezne rezerve
dionickog drustva formiraju se na nivou 25% osnovnog kapitala u periodu 5
godina od registracije (5% godisnje). Ako bi preduzecu u odredjenim godinama
poslovanja u periodu do 5 godina poslovalo negativno to mu ne daje za pravo da
narednih godina ne formira rezerve na nivou zakonskih, 6. i dalje godinu
poslovanja ukoliko je rezultat pozitivne rezerve moraju biti formirane na nivou
maximuma 25% od osnovnog kapitala. Rezerve se uvijek formiraju nakon
obracuna poreza na dobit.
Kada platimo porez i izdvojimo rezerve tada se razlika moze raspodjeliti na
razlicite nacine:
1) moze ostati nerasporedjena
2) moze se isplatiti dionicarima i tako se prenosi na racun 547 (obaveze prema
ucesnicima u dobiti)
3) moze se rasporediti u osnovni kapital
Ukoliko dobit zadrzimo na racunu 440 nerasporedjenu akumuliranu dobit iz ranijih
godina to ce znaciti da smo donijeli odluku da ne zelimo rasporedjivati u osnovni
kapital niti da je zelimo rasporediti dionicarima (sa 440 uvijek mozemo na 547 i
401 ali nikad obrnuto).
Sa racuna 44 moze se ponovo izvrsiti raspored na racun 547 i racun 401, zato
nikad nije kasno jer zakon nije naredio rok ali je vazno znati da se obrnuta
knjizenja ne mogu raditi, s 401 i 547 se ne mozemo vratiti na 440. Odluka koju
smo donijeli za isplatu dividende evidentiramo na 547 treba isplatiti dionicarima.
Preduzece dionirace koje prima dividendu treba da dobije potvrdu o placenom

porezu kako se ne bi dva puta placao. Ako je dionicar fizicko lice tada mu se
novac isplacuje na tekuci racun i taj iznos bice uvrsten u ukupan prihod
gradjanskog lica za godinu u kojoj je ostvaren pa ce tako fizicko lice iznos
dividende unijeti u poresku prijavu koju fizicka lica treba da podnesu nadleznom
organu do 31. januara tekuce godine za prihod iz prethodne godine.
Racun 401 moze se povecati direktno sa racuna 710, moze sa racuna 440 i
moze na dva nacina po principu reinvestiranja i po odluci bez investiranja. Ako
racun 401 povecavamo po principu reinvestiranja iako nam poreska uprava to
priznaje, rjesenje koje dobijemo knjiziti cemo tako da storniramo racun 549 i 710
a kada nam ministarstvo finansija vrati vise uplaceni porez tada cemo stornirati
racune 200 i 549. Nakon ovih knjizenja storniranja potrebno je provesti sljedece
knjizenje:
- potrebno je vratiti stornirani iznos na teret kapitala
prilikom rasporeda dobiti u korist racuna 401 potrebno je donijeti odluku
(skupstina dionicara):
1) da li ce se povecanje racuna 401 odraziti na nominalnu vrijednost ili na broj
dionica. Ako se odlucimo da povecamo nominalnu vrijednost tada broj dionica
ostaje nepromijenjen samo se preracunava prirast vrijednosti kapitala
2) ali kada zelimo da kroz dobit pripisanu racunu 401 povecamo broj dionica...
(?!) Emisija dionica po osnovu dobiti ima karakter zatvorene emisije a dionice
koje se na ovaj nacin daju dionicarima zakon naziva «besplatne dionice».
Gubitak u poslovanju koji se nalazi na racunu 701 moze biti predmet posmatranja
poreskog bilansa. Tako mozemo imati iskazan gubitak prema bilansu uspjeha a
prema poreskom bilansu poreski inspektori utvrde pozitivan rezultat, u tom
slucaju bice nam obracunata obaveza poreza na dobit. Poreski inspektor na
osnovu odredbi zakona o porezu na dobit vrsi uskladjivanje finansijskog rezultata
i definise vrijednost oporezive dobiti, time inspektor utvrdjuje samo vrijednost
poreza. To nece uticati na knjizenje gubitka. Gubitak korigovan za poreski bilans,
tj porez iz poreskog bilansa pokriva se:
1) sa racuna 440
2) rezerve (43)
3) revalorizacione rezerve (42)
4) dionicka premija (410)
5) vlastite dionice otkupljene na trzistu (47)
6) 401
Ako se iz svih raspolozivih izvora koje smo naveli ne moze nadoknaditi gubitak,
visak vrijednosti gubitka iznad kapitala proglasava se gubitkom iznad visine
kapitala i evidentiramo na grupi 72 na dugovnom stanju. Racun 720 konacno
zavrsava u aktivi bilansa stanja na dugovnoj strani.
U slucaju evidentiranja gubitka iznad visine kapitala tada preduzece gubi
nominalnu vrijednost, gasi se klasa 4, vlasnici takvog preduzeca su povjerioci, oni
donose odluku hoce li i kada izvrsiti stecaj i likvidaciju.
Ako bi dosli u situaciju da prodajemo preduzece i da iz rezultata prodaje klase

0,1,2 ostvarimo vecu vrijednost od vrijednosti obaveza tada ce se razlika vratiti
vlasnicima (?!) kapitala.
Clan 188 zakona o privrednim drustvima FBIH gubitak se moze pokriti
dokapitalizacijom vlasnik direktnom uplatom za pokrice gubitka (bez poreza do
visine gubitka, sve preko toga se oporezuje jer je to povecanje kapitala mimo
regularnog toka aktivnosti). Ukoliko se uplati veci iznos u rezerve ili u korist
kapitala od iznosa koji je potreban za pokrice gubitka razlika je oporeziva sa 30%.
Ukoliko je ostvaren gubitak preduzece ima pravo poo odluci vlasnika prodati dio
imovine i iz toga nadoknaditi gubitak samo pod uslovom da nije narusena masa
osnovnog kapitala.
Finansijski izvjestaj
U skladu sa zakonom o racunovodstvu, racunovodstvenim standardom 1 i 8,
postoje obavezni i neobavezni dijelovi finansijskog izvjestaja. Prema standardu 1
obavezan finansijski izvjestaj se sacinjava za 6 mjeseci i zove se polugodisnji,
predaje se nadleznom organu do 31.07, godisnji izvjestaj predstavlja poslovanje
za finansijsku godinu koja prema propisima obuhvata period od 01.01. do 31.12.
Predaje se nadleznom organu do kraja februara tekuce godine za prethodnu
godinu.
Dijelovi finansijskog izvjestaja u skladu sa standardom 1 su:
- bilans stanja
- bilans uspjeha
- bilans novcanih tokova
- bilans vlasnickih promjena kapitala
- racunovodstvene politike i zabiljeske
Pozicije racuna glavne knjige koje po svom karakteru pripadaju ali se ne unose u
bilans stanja su:
- racuni korekcije (ispravke vrijednosti i racuni odstupanja)
- racuni nivelacije cijena (122, 123, 137, 138)
Bilans uspjeha sacinjavamo u tri podbilansa vodeci racuna o zahtjevu da u
prihode uracunamo samo naplacene (u novcu ili drugim sredstvima). Potencijalni
dogadjaj i dogadjaji nastali nakon datuma bilansiranja (31.12.) do datuma
izvjestavanja ne mogu predstavljati pozicije bilansa uspjeha.
Bilans novcanih tokova obuhvata novcane tokove pravnih lica sa drugim pravnim
ili fizickim licima. To znaci da u ovaj bilans ne ulaze transakcije izmedju racuna
grupe 20 (standard 7). Ovaj bilans se sacinjava u tri dijela:
- novcani tokovi operativnih djelatnosti
- novcani tokovi ulagackih aktivnosti
- novcani tokovi finansijskih aktivnosti
Ovaj bilans treba saciniti najmanje za tri perioda uzastopno kako bi se mogao
procijeniti novcani tok.
Bilans vlasnickih promjena kapitala predstavlja obrazac na kome se izrazava
vrijednost kapitala i rezervi u periodu 01.01. – 31.12. Podrska bilansu vlasnickih
promejna kapitala je obavezna knjiga dionicara koja se u slucaju promjena 31.12.
treba korigovati. Ovaj izvjestaj se mora ovjeriti u slucaju promjena na sudu.
Kopiju predajemo registru vrijednosnih papira.
Peti dio izvjestaja nije tabelarno rijesen i nije brojem stranica ogranicen a
predstavlja najbolje moguci opis prethodnih izvjestaja, prezentaciju odluka i
pravilnika koji su tokom godine uticali na poslovanje. Pregled odluka od kojih
odustajemo i prezentaciju novih. Procjenu potencijalnih dogadjaja koji mogu da
uticu na finansijski rezultat u buducnosti (?!).

Krkan Predavanja

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Krkan Predavanja

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Copyright: Krkan 

Medjunarodni racunovodstveni standard broj 25 bavi se ulaganjem. Za sredstva

04- Dugorocni krediti

Data sredstva na odredjeno placanje stvara kreditni odnos. Dugorocni kredit se

05 – Ostala dugorocna potrazivanja

06 – Dugorocna vremenska razgranicenja

Rashodi i troskovi neoperativnih djelatnosti su kategorije rashoda od ulaganja,

Saldiranje vremenskih razgranicenja

TROSENJE ZALIHA I OBLICI OTUDJIVANJA

primjenjujemo u uslovima manjih iznosa troska inventara, dok 50% metod

oslobodjeno amortizacije do kraja obracunskog perioda i treba je obracunati po

racun. VAZNO: po viskovima ili manjkovima utvrdjenim na blagajni ne placa se

imati ni viska ni manjka. Na racun akreditiva ne mogu biti naplacena potrazivanja

Kratkorocna potrazivanja (21)

da potrazivanje na grupi 21 imaju duznika i povjerioca to im omogucuje da

Kratkorocni krediti (23)

vremenu kome pripadaju. Razgranicenja po isteku najduzeg roka od 12 mjeseci

30 – Troskovi materijala, energije i rezervnih dijelova

sitnog inventara evidentiramo i povratnu ambalazu koja se nalazi u vlastitom

Amortizacija kao jedan od elemenata cijene kostanja predstavlja kumuliranu

troskova promjena amortizacije u toku godine nije dozvoljena jednom utvrdjena

32 – Plate i naknade plata

Usluge (33 i 34)

Tekuce odrzavanje po svojim karakteristikama pripada pojmu troskova

U racunovodstvenoj praksi troskovi osiguranja se vremenski razgranicavaju na

Troskovi finansiranja (35)

Troskovi ucinka rasporedjeni na racune grupe 11 ili 12 mogu biti evidentirani po

410 – Dionicka premija

450 – Akumulirani gubitak

Pravno lice u svojim obavezama moze da ima evidentirani obligacioni kredit za

obracunamo poresku obavezu ukoliko vrijednost prolazi 0.5% ukupnog prihoda

suda, da je dobiveno rjesenje sa prve rasprave da potrazivanje ne moze biti

Dobit ili gubitak – 7

Preduzece dionirace koje prima dividendu treba da dobije potvrdu o placenom

Ako bi dosli u situaciju da prodajemo preduzece i da iz rezultata prodaje klase

You might also like