Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto
http://www.archive.org/details/sanctieusebiihie04jero
,
PATROLOGIiE CURSUS C03IPLETUS,
SKC BIBLIOTBECA CNlVtRSAMS, INTEGUA, LNIFOKMIS, COMMODA. OECONOMICA,
mm SS. PATKin. DOCTORH SCIlirTORlilOlE ECCIlSIASTICORiifn.
SIVB LiTIROnUM, StVR 6B£COH\JM,
QVI SVO APOSTOIICO Al> ^TATB» INSOCESTtl lll (AMS. 1116» P/JO LATISIS,
Att
£T ADCOSCim fLOBENriSl TILiltORA iAKS. U30) eRO GU^CIS iLORU&RUtlT :
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIDM QU;fi EXSTITEKl!: MOMIMEMORUM CATllOLIC.f; TKADITIONIS PER QLINDECIM PIUOWA
tCCLESLi: S.IXIJLA,
lU&T* KDI riO>Rft ftCrOlt ATitiStMftS, INTEn Se CDMOIIK N(»{(IILI.IS COtMT.IBrS U^NVSCHirTtS COLLJITAS, PEItQUAM bl!.!6K5'
tBt« CASttSiTA ; MSSKRTATIONIHi;». COMMeNTAKIIS TAUi:SQlK Lf.CTtO.NIUl-0 Ca."iTI.\ENTKli II.LUSTnATA : •tMNllil'8
UI-ICttiKUS rOST AHri.l381M.l$ E»tTtON£S QVM. TltlHUS NOVI.^^SIMIS «.Ef.VLtS DKIteNTIil'. Af)»OLUTAS, DP.TMCTIS
AtlCTA. IMMCIWIiS ORDINARIIS VF.L GTUM ANAI.fTIClS, SINCtl.OS SlVE TOMOS, SIVP. «UCTORES «LiruiCS
UliML.^ITI 6t!BSt:(tUENTtOVS, DONATA ; CaPITIILIS INTIiA ti -^itiM TCKTLM ItlTE blSPOS)T!s, NECNON ET TtTt i.tS
»«Ji>CI'LAAtlU rAGIKAItUH M«1tStNKM bliCEKIonF.N i>tSTI>etlF.NTibtS StiBJtCTAKtiUi: M;(Tb:itl aM S!6Niri-
CANTiBts, *L'Oi«kata; on-.Atbus cuh bubiis, tiim APocnYriiis, aliqua vcro .ArCTOttiTATii i.n
0RI>IS»J AO ir.iOtTtONtrM RCCLESlASTICiM POLI.ENTIHJS, AUPl.inCAT.V ;
tttCRNTlS ET QOADRAGI^TA tNblClllfi Sm OMNI IIESrECTlJ, SCILICET, ALPHaCETICO, CIinOMOI.OMCO. AN.vLVTlCO,
ANAIOr.lC.O, STATtSTICO.SVXTHUTICO, ETC.OPERA, I«ES ET AUCTORES E.tiJllUi;iSTlUUS, ;TA IJT NON Si'»l.bM
SICMOSO, SKD NIH.OTHS lllfLitATO, UT Si FOBTE SINT, riCIUS KTIAM ET IMrEitlTIS PATK.VNT OMNLS
SS. rATrtES, LOCUrLET.ATA; »ED PR/CSiCr.TIH DUOCUS IMMENSIS £T CENt.ftAI.IBUS IM>iClt!ll9, *Lt!;i'.t>
9C!MCKT HEIIIjM, (IIJO tONslll.TO, Ol'l»QI<l» NON SOLUM TALIS TaLISVK P.lThlt, VEItCM I.TlAU
rMISQUtSQUB rATRUN, ABSQiJE DLLA E.VCKrTIONi:, IN Qt;ObLIDET. TUEUA SCH!P&En!T, tNO
INTCiTU CONSriCUTtR; ALTKRO SCRIPI LUifi SACIl;£,EX Qt'0 LECTOhl COM-
rRRiRB 6IT OitVltiM QlilNAM PATRES ET IN QI!IBt:S orERtM SUOItt:M LOCiS
8IK61L09 siNCtLOtlllM LIBRORUM SCRirTUii£ VERSLS. A FRIMO GENESEOS
USQIIR AP NOVISSIHIIM ArOCALTPSIS, C0MMI':!<TaTI Si.NT :
B>ITiO ACCi.'t(ATlSStMA, CATLniSQUE OM.MDUS FACILE ANTP.I-O.^E.NDa , St rEltrENftNTtJR CIlARlCTKItUM NsTlDITA»,
CDART.K QUaLITAS, INTEGRITaS TESIUS, CORRECTIOMS FERFECTIO, OPEIUIM r.ECUSORCM TtlM VaMETaS
TUM m!|«KIH!S, rORMk VOLliMISllU rr.itQUAM CO.'AMObA SIBIQCF. iN TOIO i-ATROI.OGI.E UKCI.BSU rON.STA>Ti;R
SlUtLIS, riltTlt EtlGUITAS.rRCSERTIMQUE ISTa COLI.KCTiO UNA, klF.TIIOr>ICA P.T Clli.ONOi.Oi^lC^
Sl';xr.tCNTi''llllM FliAGMIiNTOilUM OrUSCliLOKUHQUE ilACTFNUS tllC It.LIC SPARSOttliU, VtL ETUM
INEDni>nUM, rH;MI!M AUTF.M IN NOSTttA BIELIOTnECi, t\ OrERIIlUS ET HSS. A(' OU.Sblii
yCTATCS, toCOS. LlNeUAS rOI\MASUUK rEHTINK.STIBIIS . COAHUNATOItlM,
BT tX INNtMEBI» OPEItlBUS TUADITIONEM CaTIIOLICAM CONFL.VNTIBU?, OrUS U^jCU» MIKACILHEll LFtiCltxriUK.
SEKIES LilTliNA,
IN QUA PRODnUNT PATRES, DOCTORES S«_:iUMORi:SOLE ECn.ESiA: LATiN/l':
A TERTULLL\KO AD !NNOCKNTIl).M lU.
ACCUBAINTE J.-P. MIGNi:,
BlbHoihcetc clerl «luivfrHae.
SIVB CUHSUUM COMPI.BTORUM IN SINGULOS SCIEKTliE KCr.LKSUSTJC.I'. RAUOS KOITOIVR
rATBOtOGIA.A» INSTAR IPSIO» Ef.CLKSl.«, 1> l>U»S PARTES DITlMTUR, ALIAM NK.MPE ATIfAM, ALU« «lty|;r(l-LAri.MAM
I
ANU.CPARTES ;AU iNTEliRE E\ARaI£ SUHT. LATINA, 222 VOLUMINlliUS MOLf SUA STANS, i lOfU.VNClS VIM 1 lifl.lX»
I :
I>CrLICI KblTIOMi T»ria UANUATA L»T. IMl!i>R eB.CCUH TEXTUM INA CUN VE«SIO.'«i: LATSN.V LAILRaI.1 (OMlI.i:-
CTniR, ETlUi VOI.l!MIN\ IN lOD TOMIS, fl.O PRIMA SF.RIE, NO!S EXCEI»IT. POSTKRiOlS VKHSM'NLM I.,\T.N.\S1 TANTIiM
KAillliET, IKF.OQUL INTH* 55 VOLUUINA UKTINK rtlR. SECUNOA SlCRlES GR/CCO-LaI IN\ AD 58 VOLl MIN.v T.ANTU.M ATl.M
GI-T; I)I;1I UUiUS VERSIO ME«E L4TIN.v29 VOLUMlNirtCa E&T ABsOLIjTA. tlNtMQltiliutti VOLLME> 0::l'.i;t>-i..VTlNl]ll 8,
UNU»:0UOI>QrE Mt:iiE I.ATINUM 9 FRANCtb 6(>i.UMM0l)0 ICMITUR UTKOniQLi: VEIO, UT i'RKri! l!t:;t-S r.KNfiFICIO
:
FRUaTUR EMPTOR. Cid.LKCTIO.NFM INTEGRAM, SIVR LATINVM, SIVE GlliECAM COVll.Vf.CT Ni:(,KSSE EtilT; JtiCUS KNI»
CUJUSQUE VOI.UHlNtS AMfLITUDt.NKM NECNON KT !>lf FltUt.TATKg VAfilA 1'RUTU KyiiAliUNT lOKi), SI (iIj1STaNTU.M KJIaT
LICET t.NIEr.RE, SKD SEORSIM, COLIECTlONliM GK^CO-LATINaM. VEL E.iMDKM K\ <.l..f.l.O ATiNK Vr.r.SAV'. TUM yUti&OUf.
I
YOLCMKN PltO 9 VI L PR»! 6 FRANCiS SOLUM ODTINEUIT. IST.t CONl.!TIO«KS POS 11 lilljr.i P.r.' i;'>I.<'r,I.t lAli.V.fi >'.;Uli;l.
PaTRES AB ISNOCENTlO lli AD tONCILUiU TniIir:\T!:«tM t.\niBi.NT!, .VI'Pi.l«;.vl.UNTl!:. P.VI ttt>t Olil A yf* M.UMSCi^irTtS
IN BIIILIOTIIKCIS ORBIS UMVEi.SI QUtESCFNTlKlS CONSTaCIT, NKCNtlS rATltOLOCIA OKIi- ;<T AI.IS, (;(.,'<1>: IfC-N!:!!:» SfS-
CiALieUSSlBllCIENTtR.ET INTKtVirOttCisUO A.\NLNTIABUNTUK,S! TKMPUS liVS TYrlS MANii.lNDl NOCi* «'i.MHrUi KiT.
PATROLOGIM LATlNJi TOMJJS XXIV
S. EUSEBIUS IIIEKONYMUS,
KXCCDKUATIJ» KT VENIT APUI) J.-I'. .V1IGNF;, EDMOUEIV!,
OICTA THIBACD, OLLM irAhtDOISl-:, PKUPr; PORT.^M LUTrTL?: P.AF.lSlORUM VLLCC
IW VI.\
DENFEH NOMLNATA.M, SliU rETn-iiLLSfliOVCK.HMSC VERO INTRA MOENJA PARISlNA
18G5
THE INSTITUTE OF fc;ED'An7.L ST'JD!E3
!0 ELMSLEY PLACE
TOr.ONTO 5, CA.^ADA,
D£G 51931
3 05.4
TRADn 10 CATHOLICA.
SMCVLUM r. xmus m.
SAriCTI EISEBII
HIERONYMI STIUDONENSIS PRESBVTEIU
OPERA OMNIA,
POST MONACHORUM ORDLNIS S. BENEDICTI £ CONGKEC.ATIONK S. MAUUI,
SED POTISSiaiUM D. JOANNZS IVIAaTIANi£I,
p.i:ce:;sioi(E)i,
DKNLO AD MANUSCRIPTOS ROMANOS, AMBROSIANOS, VEUONEXSES F.T MULTOS 4LI0S,
NEC NON AD OMNES EDITIONES GALLtCAS ET EXTE'!AS CASTIGATA,
PLURIMIS ANTEA OMNINO INEDITLS MONUMICNTIS
ALIISQUE S. DOCTORIS LtCUBRATIONIBUS SEORSIM TANTUM VULGATIS AUCTA,
NOTIS ET OBSERVATIONIBUS ILLUSTRATA,
STCXMO ET lABOtlB
VALLARSII ET IVlAFFiGII VEaONiC PHESBYTERORUni
EDITIO PAniSlORVM NOVfSSIMA,
IVXTA SECLNDAM AB JPSIS VE/iOyEySIBUS JTEHATIS CURIS BECENSITAM
TYPIS REPETlTAy
ACCUUANTE KT DENUO RECOGNOSCENTK J.-P. MIGNE,
BIBLIOVUEC.li CLERI VNITERSiC,
SIVE
cuusuura co.mplktouum in singulos scienti.b ecclesiastic.k ramos editohb.
>»«> <!& ci Bi
TOMUS QUAUTUS.
VF.NEUNT 9 VOLUMINA GO FRANCIS GALLICIS.
F.XCLDKBATUK ET VENtT APUD J.-l*. MIGNK, KDITOKK.\!,
IN VIA niCTA THIDAVIK OUM DAVDOISE PWOVK rOiVI AM LUTKTl/E PAISiSJORUM VULCO
WLytKR .NOMIiNATAM, SLU PETll-yiOKTnOUGE, i^yit^i:. VKiiO IMUA MOIfMA 1'.VRISIWA.
I860
TRADITIO CATHOLICA.
SMCVLVM r. ANNVS 420.
ELENCHLS
AOCTOaUM ET OFEBUM QUI IN HOC TOiyiO XXIV CONTlNEMTUa.
S CUSEBfUS eiERONYMUS STRIDONENSIS PKESBYTER.
Yaffarsii Prcefalio. COl. 9
Cotftmerjlaria In Isaiam propheiara, 17
Coflninentaria in Jeremiam prophelam. 705
Tr8nsI«lio homiliarum novem Origenis in Visiones Isai». 935
Appewdicula. — In Isaiam parvula abbrevialio, de capiluHs paucis, ex ms.
Yeronensi imirc primum eriiui. 973
Jniex analgtii:u$ rcrum ei verborum. 979
Reproi- «.naistattique • pAri* •1919 Panaiis. — Es Typis J.-F. Mif.NE
ma
rRyEFATIO.
Quce Leclorem f/raomonerc oportcal, tion lam mei raunftris orn.inili gratin, <jiiam ui ille
inslruclior ad legendum accedat, paucis expediam. Commentarios in Isaiasn ac. Jeremiaui
coinplectilur quartus iste Hierorijniianorum operum iomus. Atque illi quidem qui prioieai
propljetam eipHcauI, docom et octo libri sunt : quoruin qiiinlus, qui decem Visioncs
hisiorica explanatione prosequitur, diu anlequam in univf^rsura prophelam scnbeic
S. Doctor inslituisse-t, ab ipso est elucubralus, hanc seduio eiigente operam Amubile
nescio quoPannonia) regionis episcopo, cujus el nomini inscribitur. Postca cum in se re-
cepissel Isai.im ex inlegro esponere, eura quoque librum coinraentario inseruit, iie quain
anlea explicuerat earum yisionum hisloriam superfluo repIicarel:so!amquo adeo anagogen
duobus subsequenlibus, sexto ac septimo, pereadem Visionura capita recurrens, praiter-
niissa historia, invesligal. Eum porro diximus in notis Chronologicis ad episloiara in nostra
recensione68 ad annura pertinere Lt97, quam epocham si denuo hic vcliraus argumenlis
experiri, nimis multa dicenda sint rcpetendaque aegr.TB vaieludinis, in quam subsequenti
anno Hieronymus incidit, nota chronologis antea non aniraadversa, muMaqiie in eam rem
longius arcessenda, quae ad laudalam epislol.im, et ad 71 el 72 opportune magis edisse-
ruiraus. Nunc ipsius Cornraenlarii in nnivcrsum prophetam (slas quaerenda esl quod :
lamen ulpote longi opcris studium non uni anno ascripserim, raaxime cum el aliis lunc
fuisse curis dlstentum, el notariorura Inborasse inopia, denique aalate et corporis imbe-
cillitale confecium se in Praelaiionibus librorum dical. At .«'alis qnidem erudite Tiliemon-
tius inceptum opus anno 408 subsequenlibus nono aul decirao siipraquadringentesiraum
cxpletum perfectumque arbitralus est. Conjecerat enim Slilichonis necem, quaB anni 408
mense Augusto palrata esl, denotari in undecimi libri Praef.iiione iis verbis, quibus se ab
impacta calumniii, (juod Barbarum Romani ducem exercitus suggillasset, ])urgat j-ancliss.
Doctor, Nec est, inquiens, generalii dispxitalio unius personcE injuria : quce cum henigno
meorum studio cavtretur, Deijudicio repente suhlata est. Verum, ut haec perquam proxima
veritali conjeclura sit, eum quidem librura Sliiichonis posleriorera morte &-!z\(Li esse, noa
autem quanlo temporis spalio, indicaverit.Quamobrem cerliorraulio ejus epochae r;!lioest,
quae exaliaruin serie lucubrali«.num colligilur, elcura primis Coraraentarii inEzechielem,
quem cunj ineunti anno 4lj ascribarnus» pro certo quoquo hebemus, auclore ipse fideju-
benteiu Praefatione, recen.s expleto in Isaiara Coramentario, inchoalura.Fmjfw, inquit, in
Jsaiam deccm et octo Explanationum voldminihu», ad Ezechiel (ransire cupieham Et
ccce suhito mors mihi Pammachii atque Marcellw, Romanve urhis obsidio, multorumque
fratram ct sororum dormitio nuntiata est.ei caelera, quaR ano tenore snhsequuniur, idem-
que tempus designant. Vicif-sim ne operis inilium anle quadringentesimutn decimum putes,
hoc vetat sane lucuioritissin^um lestimonium in Commeniariis in ij»«.um Iseiam tertio st»-
tim iibro : De hac Visione^Seri^phiw) ante annos circiter triginta cum essern Constanlinopoli,
et apud virnm eloquentissimum Gregorium Naziansenum tunc ejusdem urbis episcopum
sanctarum Scripiurarum siudiis eradirer^ scio me brevem diciasse suhitumque tractaium, ui
experimentum, caperem ingenioli mei. Hi enim Iriginta ferme anni sb octogesimo primo
coque medio supra irecentesimum computandi sunt quo terapore Gregorius regiae urbis
:
calhedram lenuit, a M.aio scilicet post abrogatum Maximum Cynicura ad Julium mensem,
quo «656 ipse in oecucienieo Concilio abdicavil. Alque adec. ul brcvissimara ralionera
ineas, ac putes tricesimum dici rolundo numero, qui annus fuerit undetricesiraus, eam
suQiraam conficia.s, ul saltem decimo sapra quadringeQtesimum anno iaceplam ejus pro-
phetse Explanationem falearis.
Qui iianc excipiunt in Jeremiara Commenlsrios, aliis suhinde elucubrationibus, prout
res ferebat, iiiterpeiiatus S. Doctor per intervalla dictavit : hocqiie fers postremum est ejus
ingenii monimeutura et labor.quem Mni proximum mors, aut quae raorlem praeivil a?gia
vatetudo, rerumque Ecciesiee in nejus dilabeniium, quibus ferret suppetias, vicissitudo
iulercepit. Absoh-endo operi unus modo aul aiter, quo historica narrotio contraciiori -slylo
11 PR.^FATIO. J2
fuerot colligenda, lil»cr deslderaiur. N»m iii Generali Prafatione oslendiinus, eam falso
baclenus invaluisse veteruin ac recenliorura (o) senlenliaQa , inlegros viginti fuisse ai>s
Hieronvmo elucubiaios. quibus jnm diu oiim (|uatuordecim tomporum injuria cxcidissent.
Causam quoque ejus srroris quasi digilo inonsliaviinus eani exslitis&e, quod sex Hiero-
nj'mi libris in uno aliquo esemplari jam inde snte Cassiodorum qnaluordecim Homilu-e
Origenis in Jeremiam. quam S. Doclor I.atine reddiderat, subnex^ iuerint, aique habiiae
lolidem iibrorum loco. Verum hac de re pluribus in ea Praeralioue num. 30, quae si tanii
sunt, ul recolas moneo cerlurr. quippe ex earum serie reriirn nohis 8$l, S. Doclorem ma-
:
gnis subitisque haeresisPelagiano? molibus, faciionibusque i:n[)io:um hoaiinum, qui in eum
slrenue pro rcclaflde dimicantem rnanus injecere, ab incepto ebreptum, pr«siar<j in eoquod
ad 6nem usque exuonere voluisset, non poluisso. Jam sex iilos quos aut lantumniodo
elaborayit, aul cerle solos editionis honori permisit, quod eorum aelalem specfwt, inler
Epislolam ad Ciesiphontem in nos^ra recensione 133 et Dialogum couUa Pelag anos cum
vulgo recepla senlenlia coilocanius. Eaque paimaris causa quod in aiiquot Ubrorum esl,
Prologis, ejus epislolfiB qiia contra Pelagii liaeresim velilatur, menlionem facil, iisdemque
toUdem locis minilatur, nisi hseretici resipiscant, justo voiumine eorum insaniatse respon-
surum. Ejusmudi ust iliud in PraeCat. secundi libri, Avertimus parumper aurc$ ne audiamus
iudiciumsanyuims, et inierfeclorum animas deploremus , qui opinione virtutuni, quotidie
corruuru in supefbiam, et Hto s« simiLes arhiirantur Quorum furori respondimus ut
poiutmus^ et si Vominus vitam dederit, pUnius responsuri sumu^. Ei in iibrum quartum, Cui
(hcresi Pelagianorum) reipojidere diu lacens, ci doiorem silentio devorans crebra friUrum
expostufalione compulsus sum^ nec tamen hucusque prorupi, ut uuaorum nomina ponerem,
tnalens €os corrigij quam infamari. El iu tine : Vcrum h<jec in proprio, nisi tacuerint,Opere
plenius exsequemur. Sic eniravero haec videntur accipienda, ut primam iHain conira Peia-
gianos veliiaiionem rogafu Clesipboulis instiiutsm designet, cum ail breviter primumseet
quoqao modo liaereticis respondisse el vicissiia tres intelligat Dialogoruni libros, cuin id
:
{jlenius ei proprio Opere se pollicelur exseculurum.Quin id sibi ipseHieronymus voluisse
prionbus bisce Prologi verbis innuii Sr.riptajamad Ctcsiphonlem cpistola, in quu ad in~
;
terrogaia respohdi, crebra fratrum expostulaLio fuit, cur promissum Opus nlira diffirrem,
tn quo poilicitus sum me ed cunctas eorum, qui d::de6iav pr<sdicant, quctstiunculas respousu-
rum. Cum adeoiuanifestum sii, suisque nos iocis oslenderimus, inter utraaique eiucubra-
liunem annufiiferme inieryederevaique iilutridecimum quintuin esse supra quadringente-
5iuium,sive ejus maxijiiam pariem nequahoc porro duiiium sit. huicmet «nnoascribendos
:
esse tommcnlarios. Quod si in priojQ eorum iibro de scripta ad Ctesiphonlem epistoia nui-
lura videalur esse vestigium, neutiquam tamen assentieridum (iarnerio, qui in Marium
Mercatorem dissertalione 6 obeam causam ad Pelagian.e hsBreseos initia iibrum liuiic rc-
trahit, sive anno ascribit supra quadringentesinium decimo lerlio. In ipso eniin liuro in
eai)ul Jeremi» tertium epislola ad Dardanum de /'erra/).''c»u'5^iona iaufiatur, quam iii
Notis chronologicis ad annum quadring.enlesimum deciinurn quarium pertinere oslendi-
mus, cum ruisseljam iiie dignitate preefecti pra?lorio Galiiarum denuo defunclus. Hiero-
nymi verba sunt Edidi nuper libeUum paroum deterra repromissionis. Equidem postremi
:
duo quintus et sexius. si in sequentem annunv differauliir, non reluctaljor : quando jam
hcerelici ita videntur invaluisse, ui non. solum m.iiedicta, sed vioionlai etiam manus in
recle sentientes adversarios injicerent. Quin etiam uUru falebimuj', quae in qi;arti quwjue
libri Pr«falione dici observamusa S. Doclor«, compulsum secrebra fralrijni expostulatione
ha&relicis respoadere. uec tameneousque prorupisse, ut aucloram nonjina ponerel, reciius
videri ad i[)SOs DialogorumlibroSrf quant uli fecimus ad epistoi^m ad Ctesiphontem, refe-
rendh. Verum hfRcaliosnon moveant, aec lam .ex ediia raiione conslsni, ut, iecloren'. a
prffieoncepta vulgo senteniia dejiciant.
Major multa scrupulus in eoesl quod Appendicis luco suLneciimus. Cum entm i^j susee-
{a) Fraudi fuil docii» vkis, t\ cum primii ci^f iss.. Muratorio in Disserlaiionibu.'; PosiNumi» ^taiiee scriptis. dis-
seni iS, 60G, iocus Lupi Kerranens. scribetiiis ad Pvpam Benedioluin !H, eirca au. hSiJ ; CommeiUarins Bali
ps«r-
HierWiyiiii ;h Jenmmn. poil si.%tuni tiknimvsijue m
finem prmdicii ni optiela;, jter e^^idetn fr«tr« (monaclios K(.s
mam peuniitis) noiiu iniiu. depc^ciinus i'i codne veril-iiis, uesOa; SanUiiaiL ii idobtinuervtiui, posiquoni ctltrittr
exicri\)'M% fui:in, sine dubio remiUeiiflos. Nam ir.nonrii regionilnis nu&qnam inius posi itxium CouuncnUiriUin poluit
invcniri, cL opiamu^ in voi/ii recuperan quidijuid purvitali noslrie de^e semiiiiUi. l^tiunns cliam Jutliuin de QrU'
tore, eic
13 PRyRFATlO. 14
perimus, ut nihil eorum praetonnttinmiis, qu« ad universam Hieronymianorum operum
colleclionem jure pertineanl, Origenis iri Isaiam Homilias qu«e supersunt omnino novem,
Laiine olim explicalds, suppresso Inierpretis nomine ([«lod illas Crjtici impense docli
,
Hieronymo quanquflm sccus, ul prohflium imus, res habeat, huc ascilas jussi-
fribuani,
raus,ulpote vernilem sobolem germanis felibus subseivire. Qui illas abs Hieronymi calamo
proreclas volunl, ul plerosque alios omitlam, preecipui sunl rei liUerariafe Iriumviri, Eras-
mos, Huetius ac 'fillemonlius. Alque F.rasmus quidem ex eo probat, q^jod ipse S. Doclor
testelurin Calalogo lale quidpiam ex Comruenlririis Origenis in Isaiam Lallne se reddi-
disse.ubi recensilis duodevisinii inJeremiaiu alque Ezechielem Homiiiis, quas deGraBCo
Adamanlii Lalinas fecerai, alias jungii De Seraphim, etOsanna. Et vero de Seraphifuis stan-
tibus super solium Uomini Isai. vi, 2, prior isLirum qu» supersunt Homiiiarum agit.Quam
ieve lamen «rgumentum hoc sil .id prf»batnlum et reliquas qu« alias Visiories enarrant,
,
Hieronymumhabere inlerpretem, neino non sentil. Sed illud apprime falsum, laudaio de
Straphim syntagnjale quidpiam denotari aliud, quam qu«e ita inscribilur ad Damasum
epistola, ac numerum recensione decimum ociavuni Jenet quaeque lantum abest,
iu noslra :
u« ab aiiquo Origenis Iraclalo desurapta sic Latine adornalasil. utpotiuscontra ipsiusOri-
genis sentenliam non ssme! pugnet. Verosimilior Huetio conjectura eapilur e.f styio
delecluque dictionum quarumilam, quas freqnentius, ait, sibi Hieronymus ssciscereamai.
Quas profert in exemplum, hje sunt : AOsconsus^ Dornvucus nuncupaiiuuf; principaU, pro ,
eo quod esi xh f^-(s\u>y/\.x6v principari a/icui, primipaH<! ,propketes, repromiUo, repruniissiOy
;
speculatorius^ turpiloquivm, Zabulus, eunctu Evangeliorum. Ego vero sx his qusedarn se-
quioris Laiinitatis vocabula, ut sunt, nuncupativvs,prir>4:ip(iri.specuialorins, lurpiloquiunrr^
CMncia Evangelior\imy atque hissimilia, nedunri frequentior»» esse in Hleronymi scriplis^
pernego prorsus invehiri. Peiiqua si quando forlesse ocourrant, non ejus propria q^&^
conteodo, sed iili cum universo scripiorum ejus 85vi choro communia. Ait deinde, cum
nona ex his in Isaiam Homiliis posirema sui parie iruncaia sil in editis aeque acmss.
libris, eique supplendcedeiracta olim fuerit poilrema pars Homiliae itidem nonee in Jere-
?Tiiam, quam nemo dubiiat, Hieronymi interpretalionem esse. faciie fieri potnisse, ut li-
brarius imprudens, ad describendam poslremam illius portem, in hujus poslremam casu
inciderit; hinc vero non inanc sumi argunf>€Qtum Homiliarum in Isaiam non secus inter*
prelem fuisse Hieronymura acHomiliarum in Jeremiam. Dixisset hinc colligi, quod pro*
fecloufmm poie.st, conjecliisin unumOrigeninnorum Operum exemplar tn utrumque pro-
pheiam Homilifis, nulla auctons ralione ha-
inlerpretis, ut usuvenit in anliquis libris, sed
bile: idque unum veieri lihrario fraudi fuisse, quod nonum ulraque iocum obtineret. Sed
jamTillemoniii argumenia expendsiaus.Rufinus, aitiUe.uUai/oris in Origenem Hieronymi
exemplo suspieionein purgaret, eum jcribit in Prffifal. ad librum dB Principiis, ullra,
septuaginta libtHos Grigenis^ quo» Homitelicos appellavit tramtatisse. Si rationem inea?
,
eKOmnibus, duodetriginta in Jeremiam et Ezeehielem, triginta quoque novem in Lucam,
cum duabus in Canilcum canttcorum, nonnisi sex«giata novem summam conticias ; ut
niliil adepsil dubium, iiumerandas simul esseislas iit Isaiam, quas noniinalim, lib. ii In-
vectivarum num. 26, ait fuisse atjs .Hieronyrao, cura Latine redderentur, Catholicosensuir
qiiibusd^m immaialis, accommodaias. De hoc allero lestimonio mox dicam: nunc ad pri-
mumquod ei summa conQcitur argun>eninm> nihi! hoc mirum esse aio, si quassexaginia
uovern esse colligimus, Rufinos dixerit ullra ssptungintOf ut rolundo, quod fieri amal,
nuiTiero uteretur nonnihil eliam exaggeraret.. quo ipse excusabilior videreiur in Origu-
:
nicis libris Laii{i& jnterpre»afidis , adversarium in eadem pa!«slra exerci-
si pliis jactarei
lum. Poluit (o) et invidiosa diiigeniia objicere quec occurrruntaitocnraaixdTia scriptls Hiero-
nyini.!5nis ex Adamantio iniernftixta quidvis tandem aijud eo explendo numero, ul vere
:
dixerit presbylor Aquiieiensis, liceal excogilare, quam quod voiunt, Homiiias in Isaiann,
qua;nul!aj suiU, cumpreheiidisse : et quas (sic opinor)si pr^i^r sexaginta novem laudatas
r!ovi5,set, jam nonsepluaginia, sed uitra octoginta obliqua illa seduiilaie laudassel. Tesli-
monjum porro iliud ei secundo inveclivaruin num. 26, quanquam fiiios muho magis
sollicitat, non dissimulo. Oppooit Kieronymo Riifmus, quod tuulia ex Origenis iibris, quae
(a) PotuU el Tractalus decem in PsaJtnos, quos «b Orjgenis Graeco iranslaioi in Lstinum fuis^e sbs ni^^ronymo
propius ad Gidem est. ob'oruiO!>habu!S$e
15 S, EUSESUi lilEflONVMC 16
Christianas aiires niovissenl, iii interprelatione Lalina aiil peiiiius snblraxerit, aul uoiu-
ciodo sensii explicarit : ciimqae aliquot in iiaiic reui eiempla adduxissel, Tlcec, inquil, el
miUe alia his smiliain interpretationibus tuis, sive in his ipsls nairiiliis (in Lucam), siic
in Jcremia, vcl in Isaia, maxfm^, auiem in Ezechicle subtraxisli. Hoc sciljcet palmare esl
argumenlnm au Ilomilias in Isaiam Hierooymianas jnlerprelaiioni ascribendas; nani el
lloniilia; suni, quol nemo dubitaril,e;eque al.'s Ilieionymo certo cerlius in Lalinum e\
Adam;iniio refusae, quae picecedanl proxime ac suhspquaniur ia Jeremiam et in Ezechie-
lem. Altamen non eam Rulmi mentera, nilulque illum de Homiliis in Isaiam cogi-
fuisse
tftsse; scd aliud voluisse Hieronymi scriptum in euin proplielam caviilari, el pro ceriri
habeo, paucis demonstro. Scripserat S. Docfor ad Damosum Iraciaium, sive epislolam
el
in nostra recensione 18, de Seraphim, quae Isaia) Visio est cap. sexto: eumque locum, nbi
duo Seraphiiu slnnlia in circnilu Ihroni, et ciaraanlia describunliir, quae Urigciies expo-
sueral Oominum nostrum Jesura Christum, el Spirilum sancluro, ille pro Vetero ac Novo
Teslamenlo quamGrtPci L.ilinique passimconcesserant,
est inifrpretalas,illa senlentia, in
toullis improbata. Postea nec serael cnm veluli Origenis symmystes iiijuriose ab aemulls
traducerelur, quanlura ab ejus placitis al)liorreret, hoc ipso exemplo comprobavil. Jd
vidore esl cum alibi, lum pnecipue epist. 8>, nd Pararaaciiium et Oci!anum, iium. 3, ubi,
/n leciione, iiiqinl, duo Seraphim cianuwtia describuntur, illo (Origene)
Isaia, i>i (jua
interprelante Filiinn et Spirtlam sanctum, notme eijo detestanditm cxpositionem i;j dao
Tesiamenta niutavi'/ Uabetur liher in marribus antc viginli annos crft7».f. Hir enimviTO
libejlus esl.seu iraclalusde IsaiiB Visione, quera noiai lluliuns : haec Ori):eiiiana illa opi-
natio, quam ait Hifeionyiuum «b co quem pra^ferebai sensu, ad meliorem
sibi pcruiisisse
converlerc. Nulla) hic Homiliee sunt in Isaiam niiiilque in eo laborandum ut in earum
:
prima, quod facit Tiilemoruius, focsim commoda interprelaiione obliiura au! plane dissi- ,
mulaium reperias.
Sed ut, explosis queeilias aslriicbant argumenlis, demuni et causas noiiuullas profera-
nius, quibus constel, Ilieronymo penitus abjudicandas o[)limum illud cum primis esse :
veli|n antiijuis scriplonbus iniernoi^cendis acgucaonlura, (juo I ex stylo sumimr. Tum nae
JJle^^inUieronymiai)a ieclioue plano hospes sit, qui semiiaiinum, nequid plus dicam, in-
ierpretem, pro Hieronymo habeat. Hueiius, opincr, cuin ex eo quadam adduxit mediae
Latinilaiis vocahula ad prgeconcepiam opiniouera asserendain, quacu poiius overti oslen-
dimus comparalioue, niuito tamen illis quod genus sunt,
sequiora c<d!ide dissimularil :
mngniloquax sufficiens isto, }[^vo hac
fiyuraliier,invi.'nibile, illud negotiorum, pro illud rei, ,
conientus re, alque his simiiia; fiujus enun eleganiiee toius (^si sermo reiiquus, subobscu-
rus, incompositus, ne de syniaxi dicnm aut agresti, aul ad Graecum ficta puerililer. Siylus
iSie, si quod sentio proliteri liccal, Ruliui esl, quem ei ri.axim2 Origenianis sciipiis Latine
interpreiandis dedisse opcram, el barbarng luculioni.s taiu sa3pc accusari scimus absHicro-
nymo, ul de Graecis bonis Lalina feoisse dicerelur non bona. Quod si rem acu teligi, nii-
tor uiagis, Rufinum ipsum propriis feiil)us pro aliena sobole supponendis odbibcri iide-
jussorUui. Jarn vero(quaDalifi suut rationun» momenla, ut abs Kieronymianis removeantur'}
S. Pater curp caeiera in Calalogo recensueril, quue ei Oiigene fucrat iiiterprelaius, Homi-
Uarum isaiam nunquarn meminii neque iniegrum esl opinari, posi Caialo;iuni
in : raauum
earum iolerpretationi admovisse ; sb eo enJm toir.pore Origeniana docirma in iifleresiui
IMOlabL^nle, ilu iiiarn animo exspuit, ut coniutare potius, quam Lalinis propinare auribus
dcinceps studuerit. Ad liaio in tpsis in Isaiam Cummonlarbs, cum subinde ejus versionis
comniemorandae fuisset nedum occasio, ied nunquarn meminii: of in Praeft-
nGccssilds,
lione prioris libri tum ipsas iaudei viginriqiiinqu:' IJiHinlias Origeuis in bunc piO[»heiam,
nti verbo qui<icm ex lilis novem islas Lal.ue a se reddiias raonet. Dpnique el Frolc»go
carent Uomiiiae isKe, quod unum ess« discrimcn ad liicrofiymiaUBS ab aliuiura iti'
terpretalionibus quoqiic ms>. aucioniaie, aui
iuleruoscenda.si CiOial Gelasius : carent
vetens yiicujus le^limonii ^uilip.^io aique ui semtl dicam , ila jbs Hittronymi in-
:
genio dissideui , ui luirari non desinam, dociissimos viros iiabere illas pro Hieronymiauis
poluisse.
Tomum fnlsaiam pa>vula ahbrevialio de capitulis paucis cujus quantum opor-
claudit ,
leat ad faciendum de Aiiclore [.'(jriculuia nunc primuiu in iucem c.iimus. A.icribilnr illa
,
quidem Hieronymo in Veionensis bibliolhccee aniiquissimo aique opiimffi cum primis
n COMMENTAR. LN ISAIAM PROPHETAM PUOLOOUS. 13
notflcms. libro, qui rniiuoro 21 ov nigro colore (sunl enim ex ruhro aiii) prajnotaliir, et
(ju.edam alia conliiiot vero Hieronymi.-Mia. Niliiiosccius tion pulo in eo laborandum, ul
adiiuciis argumcntis fal.so iil.im proherrius magno Hioronyiiio Inbui, cujus germann i\
ipsain hunc prophelam Explanalioiie suppositili.-e fraudis arguiiur. Abundo salis erudito
I.eclorisit, eam non omnino oscilanler lustrasse oculis , ne facuiu sibi ex hac yetnslalis
sludiosum quempiam pleraijuc omnia ex ge-
nieiiioria lieri p;itiatnr; el plane inieiligal,
nuino Hieronymi Commenlano sublegisse, juiisisse autem noii valde felicibus auspiciis»
partimque addiiis ac parlim detraclis verbis sno illa iiigenio coaptasse.
S. EUSEBII HIEROMYIHI
STRIDONENSIS PUESBYTERl
COMMENTAIIIORUM
IN ISAIAHI PEOPHEl AM
LIBRl DUOniCVIGlNTl.
PROf.OGUS.
1*2 Esplelis ' loiigo vix lempore in duodccim A imiiabor patrcmfj»milias, qoi de thcsauro suo pro-
proplieias vigiiui expUiijalionum iibris, et m D<u>ie- leri iiova el velera ; ei sponsain diceiilcni iii Gaft.
iem Comnientariis, cogis ine, virgo Ciuisti Ensio- lico caiiticerum : iVorfl ef vetera, fralrneUs menSr
cliiuni, lra!).sire ad Isaiaiii, ei qiioJ sanctx matri seroavi libi * {Cant. vil, 13); 3-4 8i<^q"e exponam
tu;ic Paiil;p, duiu viverei, polliciliis sui», lihi rtul- Isaiain, ul iiluin hoii soiuin propbeiam, sed evau-
«leic. Quod <niiiien) el eriicliii.sbinio viro fralri tuo '
^'elisiatii ci apostolum doceam. Ipse enim de se et
Painiiiacliio proinisisse ine meiiiini ; ctutique iii de czcleris evaiigelistis ail : Quam speciosi pcdci
aHeciu par sis, viiicis praeseiilia. Itsqi^e ei lil)i ci evaiiiieHzaniiuni bona, evangelizanlium jiacem {isa^
ilti pcr le redtio ()uod deijeo, oij.>dit^ns Chrisli prjj- Lii, 7). fii ad ipsum qiiasi ad aposioliint loqailnr
ceptis, qui aii : Sciulainini Scripiuras {Joan. v,39) ;
Detis : Quem niittam,cl quis ibil a^ popuium istum ?
cl, Qitecrite, el invenUli$ (Malili. vii, 76), «i.; illiid Ei ille respondit : Ecce ego, miUe me {Isa. vi, 8).
audiaiii ciiiii JadaL;is : Erratif, nesrientes Scriplnras, IStillusque pulet, me voUiniinis istius argtimenliini
ueque vululem Dei{Mallli. xxii, 29). Si cnrm juxl» brevi cupcre sermone eooiprchendere : cunT u»i-
;iposio!iim Pjulani (II Cor. i, 21), Clnisiub Dei vir- ver?a Donfini sacraliicnta pryeseus Seriplnra conti-
lus esi, Deiqiie sapienlia ; ei qui n€sciiS''tipiuras, neal ; cl lain naUis de Virgitie Emmsnoe!, quaiu
B
iicscit Dei virtulein ejusque sapienliani : ignotaiio illusiriiun {wiraior operum liunse sig«Jort;m, mor-
Soripluiaruin ignoraiioCltriiliesl.Undc oi;iliotiiuiJ luiis ;ic sepuliiis, et resnrgetis " ab inferis, el Sal-
maruin fiillus * auxilio, qii^ diebus :ic noctiljus iit vaior H>iiver?aruiii genliiim prsediceliir. Quid loquar
Dei iege mediiaris, el lcinpluin es Spirilus saiicti, dc piiysica, etliica eL " logica ? Qiiidquid sunct^ruiit.
Exei>iinu3 liosce Coinmenlariorum itt lsai:uib
• *^
Servavi tibi. Quampliires niss. Codices legiin^
libros ad codicein Pal;iliniiin 172, luiri alium Va- alio tttodo, el euntrario sensu v*/e»« fra' ; yovc el
licantiin Zii. Maxitit:nn (ioo(|ueeormn p;\rieiii con- iruelis meui servavit milii. Ai nullam inier variaii-
luliinus cunidtiobns Amltiosiatiis, yili^o S liuerai tes lecuoiies inlerpretiim deprebendere potui, qnae
el nuin. 45, allero K el 93 pr^enotaiisi. IJbi vero co- rsrmarei banc seiilentiam. Iii Ilebr.TCO legimus >r03f?
dicibus aliis, qui uitum util utieruin laiiluin liiero- "jV, taiiphanli leclia, \d est, sertavi libi, sive, abicouai
nyini:»ii;e Jiujus expoiiiioiiis libium ooiuincreni, ifsi libi. MARTt.^.N.
sumus, i.lios suis quosque locis laudaiiius. Vaiicaii. 322. resurgcitn a fnorinis.
" .
* Fralri tuo, elc. Fr.iirem Euslocbii P;intmacliluin Etltica et Iheologiea. \n anlea eililis libris babs-
'
Vocal Hieronyniiis, quia eidein Pammacltio nupse- lur, eiliica el logica ; sed errore ni;iiiifeslo, cum ip-
ral Paulina soror tosiocbii. M.krtian. Piiia spiri- — seutel Ilieroityiiii.s ilieolorfica pro loyica legenduni
lus vocabulo dici, nuncariiis : iameisi'P.tulinie, qiix ssaiiierit episiola ad Paniain dealpbabelo Hebraico,
Paminachio nopseial, vere soror Euslocbium fuil. tibt aii de logica ; < Pro qua nosiri Tlieolo}!i«Mi
' Palaiin. 172, ialvatus, pro luiim. sibi vimiieani. > Martiap»; —
Sic ei mss. pleriq««-
19 S. EUSEBlt HIERONVMl 20
es« Scrlpluranim, quidqiiid potrsi. liiimatiu Jiitg»!» A Htuj prop'ieiarum propltrih subjecll iunt * (1 Cer.
pToferre, ei morialinm sensus accipere, isl» voiii- .\iv, 52) : ul in sua habciuii poieslale. qu.inilo U-
HtJoe contioeuir. De cujus mysieriis lestaiiir ipse eeanl, qnaiido loquanliir. Quod si cni ridpiur infir-
qui seripsU ; Ei erii vobis visio omtiium, %icvl verba muni, illiid ejusdein Aposloli audiai : Prophelce dno
lihri iigndii : quem cum dederint seienti liHeras, di- fiui (res toqvnnlur, tt nlii dijudicenl : si autem alii
itrxi : Leift ulum. El rcspondebit : Non possum, $i- fuf.rit revelainm sedenli, prwr laceat {ibid., 29).
gnaius e^l eniin. Ei do.biiur (iber tie.uitnli iiile>Oi : Qo;» possum raiione reticere, cuin in dilione ' sit
dicelunjue ci, Lrge, et res^ondsbii, Se.^cio titterm SpirMus qui loqiiilur per prophelas, vel lacere vel
{Isa. XXIV, fi, 12). Site igiuir hur»c lihru!» Uerte- dicere? Si ergo inielligel)ant quae dicebaiit, 5*6
ris iiescifKliliueras Populo nationuin, respoiiiJftbil : cunct;i siipieiuiae lationisqiic sunt piena. Nec aer
Nort possum Ifigere : quia non duliei lilieras Scii- voce pulsMius ;id asir^js eoniiii perveniehal ; sed Deus
pturaruin ; sive rtederis Serihfs ei Pharisaeis, qui (nque&9Uir it; animo prophet»n)hi, juxta illud quod
Regis liaetas nosse se jaciAnt, reSpondebuiil : iSon alius prophel;» dicit : Angcius qai logitebaiur iti me
possuiiius legere quia signatus esl liber. Quid id- {Zach. I, 9),el ; Ctamanies in cordibusno^tris, Abba,
eirco eis signalus esl? Quoniam non recepernnl Paier ((•o/, iv, 6), et : Audiam quid loquatur in me
euni qucm signaYii Pater(Jo«n. vi, ^7) : qui habel ^ Dominus Dtus {Psal. i.kxsiv, 0).
elisvom OaTiii : Qui aperit, et nemo eiavdil; qui Unde post bisiortse veriiaiem, spiriiualiier :icci-
claudil, et ncmo aperii {Apoc. u\, 7). pienda sunlonmia : el sic Jiidxa el Jeriisalein, Ba-
Neque vero, ui Montanus * cum insanis feminis bylon et IMiilisiiiiim, ei Moab el Damaseus, i€gy-
somnial. propheice in e\sl»si sunt locuti, utnescle- phis ei deserluiM marc, ldiim;ca (;iArabia, ae vatlis
rini quid loqucrentur, el oum alios erudirent, ipsi Visionis *, et ad extrenium Tyrus, el Visio quadru-
ignorarenlqutd dicerent. De qi.iibiis Aposlolus ait : pedum intel!i$]renda sunt ; ut cuucta quseramns in
iiescierles qtia loguanlur, neqve de quihu$ a(firment sensu, cl in omnibiis bis,quasi sapiens architecliis
(1 Tim. I,?}: sed juxia Saloiuonem qni loquiinr in Paulns apostolns j»ciat fundainentum, qiiod non est
PrOTCrbiis i Sapiens iiUelHgit qtire proferl de ore sno aliud prseter Chri.sluai Jesum. Magiiiquc laboris et
elin labiis suis porlabit sctenliam {Prov. svj, 25), opfri.s est, oninem Ksaiap librum velle edisserere, in
eiiam ip^i sciebarit quid dicereiil. Si enint sapientes qiiomajorum nostrorum ingenia sudaverunt : Grae>
eraiit proplielx, quod negare non possumus ; clMo- corum dico. Caterum apnd Latinos grande silen-
ses omr\i emdilu.s sapiei>tia loqiiebaiur ad Dniiii- lium cst, praler saneiae memorisE martyrein Vi-
r»uin, et Doinirius respondeliat ei ; el de D.niiieie sd ctorinum*, quj eam Aposiolo dieere poieral : * Eisi
P
prircipem Tyri diciiur : ?taiiquid sapieniior c$ Da- imperiius sertnone, non lamen scientia {11 Cor. x\, 9).
r\ieic{KzeclK xxviu, 5)? el D.t?id sapiens era?. qui S<"ripsit oniin hunc prophelam juxla ediiiones
in
gl(>riab;iAiir in Psalnio : Inceria ti oceuUa snpicnmr. qiialuor, usque ad Visioneni quadrupedum in de-
tOa inariifeitasli mihi {Psul. L, 8), quomodo sapientes serlo, Origenes triginta voluiniiia, e quibus vicesi-
^rephtlx insiar brutorum aniinanlinm quid dicerent, mus sexlus fiber non tnvenitur. Feruntur et alii sob
ignorabani ? Legimus et in alio Apasio!» \Cco : Spi- nomine ejus 4t Visione Tttpan^jjv, duo ad Gra-
haTjent, et veierf^s quoque edili lihri prariferwbanf. legimt i» dalione sit Spirilus. MARTttN,
Perperam Wartiaunsus rte suo fecil Oieologica ex *^
Ac t>allis nonnulla, nempe
Visiofiis. Edili adduiit
pr-Tconcepia opinioue ex epiat. 50 ad Psuiam de ac vailis Sioa, qU% ahsunt in cunciis^codicibns mss.
Alphaheio iitim. 1. Al iuj quoque IradiiHieronyinus nec legunlur in veisione lileroiiymi, in qus posi
sails luculenter, pariiri t piiilosopho» dispiit.iiiones lilulum islum, Onus m
Arabia, consequenier scri-
sojts in physlcai», elliienm, bi^icainqtie : > miniine ptum est. Onus vaHis Visioms. Consule tom. l sfve
omnium ibeologicstn iiominat.Quiu &ubdi{, pro/o(/ica iiiviiiam Bibliothecam S. Hieronymi. Martian.
miirv& : alqiie ila resiHufiu-
flitcricen siti vii^dicarc ' Maiiyreni Viclohnum. \n Calalogo viroruni lllu-
»luiu, uli fecimu.i, locum adducio ex Origene lucii- strioiii de eodeni Viclorino ail S. Hieronyinus « Non .'
ttfniissinio teslimonio osieodimus ; unde ei si quid l^ sque Latiiie ac Gr.iete noverai, inde opera ejus
muiafe e,v »Iiis mss. hic mavis, Tksorien, non The^- grandi» sensibus, viliora suiit composiiione verbo-
logiea rescribendum (Mnnirio sil. Vide quae in eum rum.i Epioloia i{u«qiiead Magniim : (Virturino Mar-
lucuin animadvertimus, Uim in episi. Izi, ad Alga- lyri in Iibris snis hcel riesii erudiiio, iioii lamen
itAiUy quajrl. 10, iii liiie ; maxime vero m Cominen- deesi eruditionis volunias. » De pairi.i hujus Viclo-
tar. in Ecclesiaslen c:»p. i, not. rini ei episcopaiu, plnra dicentur lomo IV nosirae
' Mcnlauus, etr, Ident Hieronymus baec habet
I/l edilionis. Falsus est porro noperus aucior qui pu-
ififra in I taput Isaia? t fclx quo Montani delira-: lavit Viciorinum scnpsissein IsaiamCooimciiiafios
menia eonliceant, «|ui in exsiasi et eordis .^meniia usque ad visioneni qoadrupeduin deserlo. Haec m
prophetas puiat veniura dixisse. ExMasin ifttur > eni/n, non de Vtctorino, seJ de Origene inielligenda
mlelligll enrJis aniemiam, qua nui<.qi;Rfri corfepll sunt, uli perspicuuin est atienlelegeMti hunc Hiero-
8ui!i sancli propheia', qiieiiiadmodum .Montanus, nynu iocum. Martja.n.
"
Prista ei Maxinulla, p.ieudopropbelae hse-
ei cajieri " < Non eniffi .'Bque Laiine ac GrKce noverai ;
rellccruin. Vide Euuei). Hisi. Ecclesiast. lib. v, cap. unde opera ejus grandia sensibos, vihora suni com-
45 vel K»; Chrys. homil. i9 in Episi. l ad Cor. cap. positione verborum, » inquil ipse Hieronymus in
12; HierGnym.' iib. de 3i;ript. Eccles. in Mciitone, Catalc^o, quibui paria habet in cpisl. 70, crf Ma-
Apoilotiio. el TertuUlianc. MfcRiiiJS. gnvtn. Cxi^Tutf' Victurini Commentaniim t&tuU curn
* Paial y subjeelus est, ei in sua liabti potestaie. plerisque aliis intercidit.
^ Cum iti ditione, elc. Cudtces mss. iere ontnes
21 COMMENTAR. IN ISAl AM PROPHETAM I.IB. [, 22
lam libri, qui psciidogrnplii piiianlur ; el viginii- A nos tcgere crcdanHis. Ex quo anlmadvcni.t;, quanla:
Quinqnc '
Honiiiia", ei l^r.|xsi(j>3;tf, qiias nos EiccnUu diliTictiilaris sil, iil Latiiii iiostri, qnoruni ^itires fa-
possumiis rippeiiare. ri:seJ)ius (juoquc Painpiiili jiix- Slidiosa- siipl, el ad i:tleiligendas Scripluras saiiclas
la iiisloricam explanalioacm fiuiiMicr.iin * eJidii naiiscaiit, plati$U(|ue isiitinti cioqitcntix deU^clanlur,
voliiiniii.i ; el Didyinus, chjus anitcitii^ ' iiuper usi milii igno.scatil, si prtilixins loculus fucio ; cuni
ab eo loco nlii scripKim esl Consolqmhii,
%uiniis. : Isala^ duoibciitt prophctis ju.vta nnntennn vcrsuitm,
c^msolamim populum meiim, sacerdott's : toqitimini attt .cqualis *, aiit ntajor sil. Sicitbi anlem praetcr-
ad ror Jeruialem {laa. xh, 1), usque ad ftiioiD \olii- missis IA\ de llciiraico dispulavi, illud in causa
rnliiis, il«(ern ei ocio edidil lonios. Apoliinaiis a(i esi quod aul cadctn, aui similia sunl pleraque cum
lem morc siiosrc exponil omnia, iil tiuiversa irans- o*ieiis, el diiplici «dillnne proposila, nolui libros
currai, el pnnclis (juibiisilarn .iiqiie iiilcrv.Tliis, imo explanstiotiis exlendcrc, qui eiiam in simplici ex-
compr^iKliis grandis vim spalia pr;eiervo!el ; iil pleitatione modum bi-eviiaiis excednnt. Sed jam
non lam Coinmenturios qoani indices ( apiuiloriiin propositum cxsequaniur.
' r*i(lal., ei vifjinti sfx HomiHo', elo, Alia porro vi- B ex quo Oidymus diem obicr:!l, siqitidctii anrto 30fi,
(Jc.iur iii IMiilocaiia tJiv ciT|^£m'j(je'.j/ ftoiio ii:tj|i, quotl cenis aucioribus, Pallailio cap. 4 Lau$iac.
(|noii cJ. Hueiic observaiiiin est, qnasi ffr,(j.£t(oj£>- Hist., Si^eherio, ipsoque iit priniis llieronvmo in
Toini \i>SA'. (•oissiarciil, d pro Kucerpiis,
liciirujiiani <'.alalogo coiiipiobatiir, lincm vivcndi fccil. S. v«ro
Sive Sclioliis, scd pio juslis Coiiiineiu.iriis habendie Ooclor circa ait, 410 Jiosce Conimenlsrios elabo-
sini. PiOprie auieni af,;j.e'.ouc6a: adiioture esl, sive r.thai,
Comiiieniariuin sciiberc, vel scripluoi alitjuod iid * Aul wqnalis. Prolcgomeno iv in Divinan) Biblio»
aliu(i adjiccre, unde Annoiationes coniinode iiileiligi lliecaiii S. llicroiiYi.ii composui lcinpla a:!liqiiae
(•ossiini, ;tc novan divisioiiis versuuiii ScriplUrif sacne. Ex iis
' Memoriae, ut iapso, vidciiir, iii.si iti iii^rarios »circ licet Isaistn duodccim propbelis jii\ta niitne-
culpa iorqueiida itii^quinrieciin hic nomerat Eusebii riini versiinii), aul :cq<talein, aut majorem esse : iiuir^
hbtos in Is.iiam, quos
caialuijo decem rii.\e>:<l lu jn.xta aniiqnnm divisionem anle Hieronymiini nu-
laiitunmiorio : nec sane piuies exsliiissc aliis quo- merantur in l«.aia versus 5600, cum in Itbro dun-
tjuc aiguiiieniis evisicilur. Ex illis pdno inulla .<!3epft riccini pro[ihei;num sinl tantum 5110. Deinde in
Hierun. in suos (^oniiuentarius iransiulit, qua; sub- maniisciiplis Yersionis Uicrotiytnianje, Isaias lia-
inde Aos cx ci. Montl;turonii editione indicabi- bei versiis 5580, liber autcin ditodecim propheta-
fnus. rutn 3800. M.\rtux.
* t]uiiidcciiu lameit aiini plits iiiinns ebipsi erant,
LlBEfv PPJMUS.
7 (Cap. I. — Yers. !.) t Visio Isnise, Olii Anios, C Caland et Cnlilceam, omnem lerrttm Nepliihali, et
quBni vidit sitpcr Jutjant ei Jenisalem. in diebus transtulit eos in Assyrios {W Reg. xv, 18, i9). E%
Ozi*. Joalitfiin. Acbaz cl Lzcchi.^, reguni Juda, > quo osicndiiar, vicina eversione Sauiari» in coni-
Pro Juda, in i^.uo significanlur duse iribus, LXX moniiionein duanim Iribuum haec univerga narrari»
et ThetjJolio posuore , Judccam, quac totatn ter- O/.ias aulen: ipse est, qui el Aiiarias, duplici
ram diiodecim iribuum osiendit. El pro eo qtJod noinine. Et uno quidem atquc eodem icittpore
nos ex Hebrypo vcrtinitjs, iuper JuJam et Jerusalem : Jsaiarn, Osce, Joel ei Amos propbelasse, ex regi-
jlli iitlfrpretali suni, conira Juda^am el Jernsttlem. bus qni ponunlur in tiiuio, cogtiOsciinus : sed prin-
Syniinacltus niore sno manifsstius, ^ de Juda ei cipium verbi Domini fuit in Gsee filio Becri. Amos
Jermaiem ; ui nec prespera, nec adversa vciii li- aulem patcr Isaix. non ut plerique auintiiatii, tcr-
lulo deiiionstrari) sed ea <}uae de Jnda et Jerusa- tius doodeciin propbetarutn est, sed aiius : diver-
iem in utrainque pariem propbelictis sernio pras- sisque apud llebrseos scribnntur litteris. 8 '^^^
dixcril. Ergo lsv<ias principaliier de duabtts ioqui- primain ei exlrcmam lilleras habei xLiiffl ei SA»e
lur iribubtis, Jada et Bcnjamiii : 6Nceptis decein, (y^TZN); ille kiti el saiuech (D*Cy) : el isle sccun-
qiise in Santaria eranl, ct vocabaniiir Epbratm el duin quosdam inierpretalur fo^/t/ut!o, sivtrobusiug;
Ssrael ; el.quas snb Ozia, tege Juua ei J€ro.saleiti, «^ ille popiiius durus vel gravis : de quo iti Aiiios ple-
Pbiii rex Assyriorum vasiare jain coepeial. Deniqiie nius dixiitiiis. Non solutu aiiletn bic propiieta, sed
quiiKiuagesimo el secnndo inipfirii ejus auno, re- et aiii cuiu It^beanl in ritulo : Mno quam vidit
gnaiile apud Saniariam Phacee (ilio Rorneliae, uenit Isaics, sive Abdias, noii iiiferunt quid videriut.
Tciiiallipliahiar rex Atsyrlorum, et ceph Ajon et Verbi gratia : Yidi Doniinnm Sibaoih settenlem m-
Abel, domum Maacka : el Janoe el Cedes el Axor ei per tliTonnm exceltum et elevntum et Serapltim duo
Penas Eusebloin Pemonsiral. Evang. pag. 6G,
*
cnus Hicronymns legii, r.tp\ ToJoa xat Tefo-jaa»
Symiiiaclius babet. uTtkp t?.; 'louSaia; xj: ivzo , at^^i., Oe Jttda ei Jerusalem,
~t; 'ItpouaaAfjtA, Suver Judccam ei Jerui<i'em. hc-
Q3 S. SUSEBl! HlEKONYMl 24
if! circuitu ejus; scd (juae dicia suni, narrsni, id est A propheiii (iici rnhiir.imur : Hlumiuure. iHumiuare,
Aiidi, caelum, et auribus percipe, (errn,{/$fl. vi, i, Jeru&alem : veml enim lux lua, el gloria nomini su-
2). E; : Hcec dicil Dominus Deus ad Idumceaoi : per te orla eti : et, In le apparehii Oomiiius, et glo-
Audii^in auditx a bumino, et le§etum ed genies ria iilius super le oslendeiur ; et gradieutttr reges in
TiiitU (Abd. I5 i). Propbeix Ciiii» piius ^ocaUan- lumine luo, et gentes in splendore luo : quando ve-
SurviJentes', qui dieere polersiil : Oculi nostri sem~ nienl ornnes /?/i? ejv.s de longe, ei filii' illius in Au-
per ed Domir.vim {Psat. xiy, 15). ^t : ^'^ U levaiji v<e:is poriabuniur, el operienl eam cameli Madiam
oculos meos qui habita» in ecelo {P$al. cxxn. 1). el Eplia, afferentes auiunL et iknz : ei greges Cedar
Unde ei npostnlls .1 Salvaiore prxctpiiur : Levaie congregahuniur in Jerusatem, et ariete» Nabtiiclh
oculos veslTO!, el videte regiunes^ quia jam albce properabunt, ei eriint hlacabites hostiar suptr uttare
iUKt ad inesiem {Jonn. iv, 3o). Istos cordls ccufas Domiiii {ha. mx, 1 seqq.).
el sponsa haliebac in Cantico c^iniicoruin, cui spcnr Quoiii|U(" In liiuio poiiiiur propiie!asse eun» sub
sus (licil : Vulnerasli cor iiieunt, soror mea sponsa, Oja.i, ei Jualiiam, et Aciinz. et Ezochia, regihus
vno ex ecttlis luis {Cani. iv, 9). Et in Evaogelio lc- Judii, non ut in aiiis prophetis conruse iiiteiligen-
gin)us : Lucerna corporis lui est oculus luus {Mattk. vt, dum e»i, ut nesciainiiS quid siib qiio specialiier
quod
B rege dictuni sed uS([ue ad Cneui
2i). In Veieri quoque dicidir Iiislrumeiito, sit : voluiuiiiis
populus viderii voccm Dei {Exod. \x, 18). Ex qiio sciipton' referlur, quid seorsiiin sub Ozia, et qutd
Moiilani deliiafnciilu conliceani, qui in exsiasi ci Sub Jo.-ilham, el (|uid sub Achaz, ei quirl siihEzechi.i
cordis ftnteniia propiielas pulal vriitura divissc : ei a DoiniMO reveiatum sil. Sciamus quoque Eze-
iieque euLo) vidore poinranl qnod igiiorabaiii. Scio chiam in Jerusalem * duoileciino snno Roiniili, qui
quosdi)in J^uiircaai el Jerusalem de coslesiilus in- 6ui iioininis iii Dalia comiiitit civitalein, regnare
terprelari, et Isaiani sub persona Doniini Sitlva- ccepisse : ul iiquido :tppareal, qiianlo autiquiorcs
loris : quod caplivilalein * iUius provincise- in no- sint nosirx hisioriic, quam geniium c*ierarum.
Slia lerra prienuriliei, ei posiea rediiuin coiiscen- liiic-rpreiatur auieni Laias, jo/ciaius Domint* : Jiida,.
sumque- ad inoiiieni sancliiin in diebus novissiiuis. ce«f€JsJi3 : Jerusalem, visio pacis : Ozias, foriiiudo
Qu* no3 conirarin Chrisiiauoium (idel jiidicanles, Domtni ; Joathain, Domini perfeclio : kchiz, lenent
nniversa 9 despiamus, et sequenles Listorioe ve- &ive robusius : EzecLias, imperium Domini. Qui igi-
ritaiem, sic interprslaniui spiiiiualilcr, ul qiiiJquid tur Domino praesiitenle salvalur, et est lihus Amo»,
illi de fceiesii Jerusalem soinni^iii, referanius ad id csi, foriis atque robusti, <;ernil >piriiu:ililer vi-
Cbrisli Ecclesiam, ei ad eos qui vel propter pcccsta » sinnem coiifessionis, dum anliqua peccata dcplau-
cgrediuuliir ex ea, vel ob poeniieitiiatn reveriunlur gii : ei pacis, dum post poeniteiiliam transit ad
sd sedetn prislinam^ dc qua et iiiud iii boc eodern iucem, et xierna pacc requicscit : cuactaque illiiis
^ tecabaniur. Legimus I Regum ix , 9
Pi-ius : nain linguam ex Grseco serinone iranstulimus. 1
OUn in sic loqiubalur Uitusq^iisqac vadens
hrael iloncndus esi auiem lecior Jasephuin Sc:ilig(>rum
(O)isulere Deum : Veniie el eamns od viueniem-. Qui valiie haiiuciiiaiuui faisse cuin vocavii Visioiicm
cnini prophcla diciiur liodie, t'Ocat>aiur oiim videns. Serapiiiai piimam haite visianom, quae sexiii esse
Sic sapius in libns Ueguin el Puraliponienon pro- debei juxt:«. divisionem capiiuioruui , ordinemque
i)h(.'l<E 3ppel!aniur Yidenles. Isaias quoque iia;c Visionum in iiiauu^criplis libris, ei spud HiiMOny-
liabei inrra c;ip. xxx, 10 : Dic Yideniit>us, \A est, iiHun s%pe notaium : nam in codicc Ciuuiacen.<ii
proplietis. Csp. iteruni xxxi:. 5, ei cap, xxxiii, 7, co- p03t primi cnpituli conlexluni saciui:) et llieronymi
den» noiniue videnles dicuumr proplveiss, Mabtuk. Comiiieniarios , legimus hoc inodo : Visio isaiui
* (lucd caplivitdiem, elc, Mill<Miarios hoo loco secundtt. Errorem porro Scatigeri iiiTenics in
casligai Hisronymus, qui libro Script. Ecclcs. in Aiiimaversioiiihus ad Cbronoiogica Eusebii, p, 6G,
Pspia respuit ea.Tidem ira-liliouen) dicens : « llic Cdl. '2, iu fine. Consule iufra Cominentarios in ca-
""
UiciUir mille anuoruin Jiuhicaiii edidissc ^fjztpui- pui prmuiiu IsaiiB. MAftTiAN.
civ, tjuefn secuii suni lren'*us, el Apjlliuariub el Faria his suni, quas tradit epJsl. 18, ad Damasum»
cjeieri, qui posi iesufreciionei» aiunt in carne com num, l.quie fi Mariian. in faunc iocum laudat :
Sauclis Doiiiinum n.giiaiurut.i, Tenuliiauus qiio(|iie ^ < Hegnavit Ozias amiis quinquagmia duobus, quo
in libro de Spe lideinuii, et Viclormus PciabiODeu- tdiiipore apuii Lalinos Aniuiius, ^ipud Alheiiieiises
Sis, et Lactauliiis hac opinione (iuciiiilur. » ilis Agumeslor undeciuius imperabat. Posi cujus niur-
addeuiri sunt Jusiinus Mariyr, Cleiuens Alexaiuiri* tem isaias propheia hanc viMoucui, quam explaudre
uus, Aibeiiagoras ei nonnulU alii scripiures auli- nuDc sii.mur, vidit, iu eet, eo anno quo Roiuulus,
qui. Martiam. Roiiiani iiiipi^rii condiior, naius est : sicut mani-
' Aniea erai couiensumqiu:. festum essii poterit iis, qui voiueriut legere Tem-
^ In JerusaUm duodecwio, elc. Es tihro poste- poruiu iibrum, qtiein nos in Laiioa(n iHiguaiii ex
riore Chronicoroiii Eusebii hacc habel llicrouymus, Grseco senuoiie traustuliaius.. > Porro an, inuiidi
qui semper in hislorica nariauone sc ler.jporiiiii 32di5 Roinam iuisse coiidiiaui, vulgo recepia sen-
aiinotalimiibus litlein fai;ii sui» diclis ex liujusuiodi l>^iiiia est.
Syniaginalibus Eusebianis. Quare iii Epi&KiUi aJ * Saivalus Doinii-.i, In aiiliquis cditionihus Erasin.
Damasurn de visione SeraphliTi, iempus regni- Ozioe ei Mariiin. ei in m<illi& inss. legimiis, Saivator Uo-
8C naiiviuiis Homuli piubal lns verbis sPosttujus : miiii; scd aiii codices coiisiaiiter reiineni salvaius
murlem, iuquil, Isaias prophcla liauc visioiieiu, tjoniiui; tt coiise<[uenier hanc leciionem compro-
qu^in explanure uunc iiiiiiiiur, vidit, id csi, eo hai ijieroiiymianus Cotnmeuiarius. M/thTiAN.
anno quo nouiulus, Kotuani iniperii cunditor, naiUij )u LNom:niim iibris plerurnquc sulus Uoniim ex-
CSt sicul inaitifesiiim <?sse poieril lis, qui volue-
; ^iOfiituf ; oliin eral salvator.
riqi legere Teinporuin librum, quciu uios lu Laii-
25 COMMENTAH. IN ISAIAM PROPHETAM LIB. I. 26
lcnipora iransennt siitx fortiititline Domiiii, et per- A fai propheta, ({iii!i Dotiiinus sit locuius, <iiiO(l p<»-
fectione ejus :ic robore. XO Cuinque oniui» fecerit, piiluni Israel, quos servo.s con:tniii»i lege condide-
dicet illiid ETanfteiium '
Sent inuiiUt tnmus .*
quod r;it, iii filios vcrterii. dixer'.iqiie : Filius priniogeniius
enim debuimut facere, fecimus (Luc. xvii, 40). meus hrael (Exod. iv, 22). D^MUijuc el Doininiisin
(Yers. 2.) « Aiidi, coclnm, el auribiis pcrcipe, Evangelio aposiolis repronjillii, quod si fcccrinl
terra : quia Oominus loculits est. > Siipra, qnis non appellei eos scrvos, scd
voluntaleir. ejub, jain
propbeta, cujus fllius, quid CGntr:i Jiulani el Jeru- amicos (Joan. xv, ib). Quod si stipeibierit Isracl,
salein, sive supcr Judatn ei Jerusaiem, el quo audiensse esse pritnogeniium, intelHg;it primoge-
tempore vuleril, tituio deinonstraturQ est : nuiic niluin idcirco sc dici, quia secuiuii [ilii si;;n'ficen-
coelum el lerrain ad audienduin 'provocai, in coelo lur ex geniiiitis. Non enim appellalur unitieiiiltis,
supernas signiikans angelicasque 'vir.tuies : m qui excludat fralres CTleros, se^l piiitio?,ei!iiiis, ui
terra inortaiiuin genus, {x£T(iivu(iixtIi; ab bis qii:e iisonstrcl el alios secuiuros : el i.Tmen juxia iny-
continent, ca (itix conlinentur. Sive qui:i per Mo- &teriaScriplurarum, non printogeniii accipinai bac-
fcn tesies vocaveral Doiiiinn.s coelum ei lerrsm, redilaicm, sed secuiidi. Priinogetiitus fuil Cui»,
daiis populo Israel legem suam, ei dixerai Aiien-
sed Abel munera placueriinl Dec. Priinogcnilus
:
df, ccelum, ei loquar : audial mei B Ismael, scd Isaac accepit ha^reditatem. Priinogcm-
lerra verba oris
(Deut, xxxt, 1) : post prsevaricaiionem populi, cos- lus Esau, seU benediciionem palris Jacob supplau-
dem rursum in tcstimonium vocat, ul cuncia elc- lator eripuii. Primogenilus Ruben, seil lainen be-^'
menia cognoscant, juste Deum in uliionem man- ncdiciio seininis Cbrisii iransforiur ad Juilam. lia-
daturum stioruro ad iiracundiain cuiiciiatum. Pro qiie illi juxta vocalionis ordinem priini fuenmt, et
ecelum, Hebraicum SAMiiu (U^fV^D) ccslo» sonal, plu> appellabanlur caput : nos secundi qui dieebi^mur
rali niiinero : m:ixime cum aMtftft; dixerit,. id est, cauda, versi sumas in caput, ei Dei :ippGil:»nuir fi-
SEMU ("IVC©), qu«>d pliirali effertnr numero, non lii. Quotquot enim recepermt eum, dedH eis ',iotcsta~
singutari. Se<i quidani volunt piuraliier quidem tem ftUos Dei furi (Joun. s, 12), Nec jicccpimus
dici cuelos, sed singiilariter intcHigi, juxia iliud '
spiriium servitulis in tiraore, sed spiriiuui adop-
quod singulas civiiaies Tbebas el Aihenas voca- lionis, in quo clamaraus : Ai>ba, Pater (Rnm, vin,
Dtus. Sslque Hebriici cbaractem idioma, ut * om- lo) : quia perfccta dileciio foras miitil limorem (l
nia quae in syliabam (iuiuntur im (d'') masculina Joan. I?, i8). Melius est aiUem ju.^la llebraicum
iint, ei pluraiia, ot Gberubiin ei Scraphim. E< qua: iegere, Filios euuirivi, quam genui, ne videaiur illi
in OTH(m), feminin» et pluralia : ul Sabaolb. £t diclo [al. dicium], quod in Joannis Episioia legl-
hoc notandum quod coelis dicatur, audiie, UTrSt mas, esst conirArimn: Omnis,qui naius est ex Deo,
fMribut percipe ; ea enim qux excelsa sunt, majo- non peccai (i Joan. 111. 9). £r.go isli si iiali sunl ex
rem babenl iiiielligenliam : qu3e humiliora, (erre- Deo, qttoinodo peccaie poiuertint, 12 <""'» oiuni»
nis sensibus involvuuiur. Unde e^ Saivalor in qui ex Deo naius esi, peccare non possii?
Evangelio : Qui habet, inquit, aures audiendi, aa' (Yers. 3.) < Cognovit bos possessorem suum, et
diai (Maith. xi, 15). Si quis igitur coelurn est, et asinus praesepe domini sui. Israei non cognovit»
habel muoicipatom in ccelestibus, aiuiiat uiysiice populus meus nou iiitcllexil. > Pro qtjo soli LXX
qux dicuntor. Si quis lerrenus, siuipiicem sequa- Iranstulerunt hrael autem me nan cognovit, et
:
tur iiistoriam. lliud quoque animadvcriendum populus me no* inleUexil. Ut juxta caci«ros el He-
qued noD dixeril : Audi, coelum, et curibus percipe, braicuiii,. possessorem suum Isracl non cognoveril,
terra, quid vcbis ' locutus sit Dominus; sed quid et prscsepe Doniini sui populus iion intellexerit. El
locutus sii mibi, ut quod ego audivi iu spiritu, vo- esi .scnsus perspicuus : Ego eos udopi.ivi in iilios»
bis 11 referam, qui ipsutn loquentem aodire non et feci populum peculiarem, ei p-iriem nseam ac
meremini. Quiddm (Origenistai) ccelum et terram funiculum baercdilalis ineae, appellavique primogc»
quasi aiumanli? * ad andienduiM provocari putsnl, q niios ; ilii autem nec hoe quidetsi feccrHni, quod
jiixla illud, quod de terra in alio Joco dicitur : Qui bruta faciunl «njmalia, ul bcneficiis viucerenlur, el
respieii terram, ei facii eam iremere (Psal. ciii, 32) : inielligereni pastorem ac notricium suuro. Nee
cum boc poieslatis Dei sii, noa terreoae inteiligeu' comparavit eos canibus, quod sagacissimum genug
tia?. aiiimaiiiium es!,et pro parvo cibo dominorum tccla
* Filios genoi ei exallavi r ipsi auiem Spreveruni defenuii : sed stolidioris sensus bovi et asiiio, quft-
me. » Pi'0 quG Syiumachiis et Tbeoilolio ila verte- ruii:alierum carpenta trabens, durissiraas terrx
runt : Filio&. envirin el exaiiavi. Ab hoc ioco nar- ^lebas verlit vomerc, aiicrum portai onera, ct bo*
Jna^« illud, elc. Idem habel Episi. ad Jiarcel-
^ Quaedam excipiuutur ex utraque parie, quae Gnm-
lam de decem Nominibus Dei, ia voe« Eloini. Mak- inalici rulgo noiaiil.
fjiJt. D410 niss. locuiurus hic pro loculus,
'
Vt otnnia, etc, Excepla sunt noanuila inlM,
* Quasi aninianiia, etr. Origenisias notat : con-
'
q«a snnl ft:minina,ut W^XBI naichi>n, muliercs ; tl sule Ep. ad Aviiura, da libri» P<ri archon, M.\R-
uiOTH, quaBSunl iHascuiina, v. g. iTiiK abuih, pa~ I1A.N.
ttes; TiTBBf schemoih, nomina, clc. MiRriAji. —
27 S. EUSEBII HIERGNYMI 28
iiuiiiini iii gradicinlo I.iborem lentperal : '.inde ei A iniqiiilaie, semifii ne(jiiam, (iliis sceleraiis : dereii-
]iii<iciit.i nppeliiitiUir ab co, qaod jiivnnl liomines. (|«ieruni Doniiiuini : blasplicniavcrniit SAnciiin^
roicsi liic loc.iisei de DeoPatre iiHeHigi : scil ma- Israel : ali.ilienaii snnt reirorsuin. i Uoc qiKxi in
gis refertnr ad Fiiiiim, (iiiod iion cognoverit eniii, liilinio posui ; Abalienuli iunl reironum, LXX lii-
neqne snsceperit !:>opiilus Israel : ciijus dietn Abra- lcrprelcs non lialiem, ei viio blatipiieiiiaverKni, scri-
liani viiiit, el l.t^saiu'; esL : et in ciijos a-lvciitinu biinr in eis, ad iracmidiam concitaicrunl : el pro
cmniiini propIieiaruiR vota pendubaiit. Qvii «i in semine iiequam, semen pesiimum. Quo<5 caeleri se-
Fvaiigelio a«J Jernsiilem loqniliir ; Qnoties tiolui queitie.s. Hebraicnm mereim ' (C^5~".S) inlerprclali
congregare filios mos, iicnl gallina jwHps sub aliix snnl, pessimorum .'
ut noii tani seniinis viliuni sil
fvai, et noluisti {M&tth. xxiU, ?i7) ! Qiiacrimos nhi (ne boiii ei myli diversa puteinr esse natiirai.quiini
paiilcr legeiinitis boveni cl asirinmTln Denieroiso- eorum inaliiia;, qiii voiuntate propria Dominum
mio scriplnna esi : iVou arabn, in vitulo simul et dereliqnerunl.
asiiio {Oetit. XXII, iO). El in boc codcm Isaias :
In principio voluminis tituhis esl, personam,
llealHS qui semiiial super omnem aijuarfl, ubi bos causani, lemptisqiie coinmeiiiorans : in secundo in-
cnlcat et asintis (Isa. \x\u, 20). Siiiiiil arat in leiilos aiidiloies facil : in terlio narral quid lociitus
bove et asino Ebion, dignus pro hnniilitaie sensiis, *'' Doininus : iii qnarto qnasi in excessibns gentetti
p;iuperiate '
nomiiiis sui; qni sic lecipil Evange- increpal peccatritem. el popnlnm plenum vcl gm-
iium. ul Judaicarum superslilioniun, '.\ux iii uin- ^em iniqniiaie. Non qno aiia sil gens cl a!ins pi>-
bia el imiigine pr*cesseruni, cafiremonias non re- pulus. ul qnidam putanl, sod ipse Israei el scn«
niiqnal. Bcatns est autem qiii seminai in eloquiis appellatur ei pcpulus, et filii scclerali, sive iniqni ;
Scripturarnin cam Veieris quain Novi Instrumciai, nl qui priainin per berieficium (ilii nppellati sunl
et calcat aquas occidentis Doinini, postea vitio sno vocarenlnr iniqnila-
litlers, ut ineial X3 lilii
fniclum spiriius vivijicantis. Bos juxia anago|^en tis ; sive, J^ nt reliqui consonn voce d'xeriiiii, ^(ii
r(?rerlnr ad larael ; oui Legis poriavji jnguin, el eorrutupenies, id est [suppt. j!C/\] o'.a'.f8e(povTi?, qui
niunduin animalesl. Asinus peccaiornm onere prse- nainrse bonum sno viiio perdid<riint. Qyodqne jnii-
giavatns, gcntium populus accipitur, cni Dominus {^'l'"" ' Bla^pliemaverunt sanclum /«roe/, propricle
loqnebalur : Venile ad me, omncs qui laboratis et Jiidjeis dicilnr coiiclainantibns ; Son hnhemns re-
onerali esiis, et ego reficiam vos {Mallh. sii, 28). gem, nisi Ciesarcin Uoan. m\, 15); et : Nonne hic
Pharisaeis crj-o et Scribis non credenlibus, qtii ba- ftt fabri filius {Manh. xm, oS); el, Doimonium ha-
faebant Legis clatfm atque noliliani, el vere appel-
c i>el, et Samnrifanus esi {Joan. vm, 48« Qula igitur
labuntur Israel, id est, mens videns Deum *, credi- dereliquernnt Christiim, et blaspheinavcnint Saiic-
(lit pars populi Judaeoniin, ul una «iie tria niillia tnm Israei , idcirco atialienati sunt retrorsutn, ut
sinjttl c^edercnt, ei alia die quinqne miilia. Sspieu- qni appellabaiiiur pars et filii Dci, postea (Jicerei)-
tibns qiioque saeculi non recipientibus cruccm tur : Filii alieni meniiii snnt tuihi {Psal. xvn, 4ft}.
Cliristi, indocta natsonum tnrba suscepii. linde ct Praecepit Salvaior, ne apprebenso aratro, resoici;»-
Aposlolus loquebaiur : Videle voealionem vesi.rtm, mus po.sl terguin {Luc, ix, 62), «e imiieniur uso-
frntres : quia non mulii sapientes secundum carnein, rem Lpt. Unde ct Apohiolns exlenilenssc in priora,
non miilii potentes, non mulii nobiies ; sed quce posterioruni oblivisciinr {Philipp. iii,.15). Quod
iiulta suni uiundi, elegit Deus, ut confundat sapien- aiilem dixit,juxla LXX, popuio pleno pecraiii {Zach.
les ; et qnoe infirma sunt mundi, etegil Deus, ut con- V, 7), oslendil n'jllam speciem pcccatorum in Israel
fundnl fortia (S Cor. i, 26, 27). Sed baec coacla, populo iion * fuisse. Sin auiem legerinius, ul in
Supcrior vcra interpretalio esl. Hebraico csi, populc ^rni-i iijji/i/i/fl/e, illins^tesli-
(Vers. 4.) c Tae gcnti peccatriei, populo gravl monii r«cordeniur, quoJ iniqn:ia.s scdeai siiper la-
• Hebraitum pCH Ebion, fnterpreialtim esl ege-
nus, quasi desideraus ; quia egeno est semper desi- 6 Kxar/hi «xp' 'E6pa:o; 6vo_ud^etat Etioms no- •
tlerium. Ebion igilurbarellcus nverito lic diciiisest yairie panperlatein menlis coruin denoiaiiie : sic
pauper :ca\u umbras Legis, vacua et egena elementa emm paupcr apud Hebraios voriunari sclet.
ampleclereiur, Cliristi jam coruscanie Evangelio ;
* !d est, mens tidens Dcum. V'jlgarero Grcco-
el Dnimni nwslri divi!iii:>tem iion suscitwrei, qui-in ruin liic seijiiilur inierpreialionefn, quani infra in
purKni iioiniiieni cojiiiatiaL Euscbius lib. iii Ercles. capul XLiv casii;,'at his vi^rbis Vir aulcm viftens :
Bisl. (^np. 21 : < Ebiofia;i iioinine, qnod i|>sOrMiii Devm, non iu elcmenlis, sed in soiio vocis eii. Vide
iitentis ci inielligenii* ienuiialein sive paupertateni de €0(lt;m nomioe Qu.esiioncs llebraicas itt Genc-
declaiat. » JWartia!*. Id — vero plerique eroilifo- sim. .Mabtian. — Vide ijuit in lib. Nomin. ei in
ruin «egant, ab Ebionc quoiiam ejus hareseos anc- Qiisest. Hctiraic. In Geiies. dixi- de hac (.-.iymolo<;ia
lore Ebioniias appellai.os. Ei facile jier allusionem liiiis, qnam 'loit i)i elcmeuiis, ccd in tono voas posi-
ad vciuniariain paupeitatein (siquidcm r,'iN Hc- lam, noiai ipsc Hieron. inf.-a in c.ip. 44, qutid et
braice inopem sonai) r.omen adduxisse sibi videan- Manian. observal.
iiir : Cbristiani ex lelhali inopia, et ineniis sen- * Ilebraicum Mereim,ei.c. In quamplurimi.s co.li-
susque ej;estaie denoniinarnnt. Origenes in Philoca!. cibiib inss. scripiuiii est menckim, juxta morem
Tf,; irtciixsb; tti^ fiiavofa^ £7Tft>vJ(xou;, paHparlnlis ^niiqiiordtn iibraiiorntn qtii seriijebjnl mehe pro
,
suce mentts eognomines vccat. Et Eiisclf, Eccl. Hisi. me, et jnif/(i pro »."11 vci mii. .M.vhtia.s.
1. m. c. 1 : Tou 'E6[i«>v ivdfxatoj -wfjv -ct); oiavoCa- * Duo mas., popnio dejuisss.
29 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHETAM LIB. I. 30
leniuin plumbi, a ex perrcatoris persona cii^alui' in A rerentiir ajnicilids. Ergo hoc (juod di<;ii ; iVon «.,r
psalnio iricesimo sepiimo : F.lcvala snni imquiiate.i in eo satiilnK, ad exlremafn referi capLiviiaiem :
mea svpcr caput vtetnn : quasi onux yrave nigrova- quando posl Titum el VespBsianum, et ullirn<)m
tar iunl auper mc {Ps. xxxvii. 5). Manifesia traiis- eversioneiii Jerus5lein, sub .^lio Hadrifino usque ad
currimus, ut iii obscnriorihus, el in his quae ex- pracseBS le.tiptis nuliunt remedium esi : inrspleturque
pianalione indigfnt, imrnoremur. quod scriplum cst : Omue» declinaverunl : siinnl inu-
(Vers. 3.) « In ijuo pcrculiain vos ullr» addenJes tilcs facti iuni : non esl ^ui (aciai bonum, non tst
pracvaricaiionciii ? » Qiio tesiinionio discimus id- ui^ue ttd unviH [Rom. m, \%. Quotique inferiur :
circo Doininuin percnletc deliiifjuenles, ul pertus- A'o« eu in eo sanitaj, vel in populo inlellige, fel iii
S08 corrigat, ei ncn lam posna sit, quain enieiuJa- corpore, vel in capiie.
lio. Estqiie sensus : Non invenio quaiii pbgis ve- (Ver». 6 ) t Non est oireiimligala, nec curaia nne-
Slris possini adiiibere inedicin.nn : omniu ineinbr.') dicaiuine : neque(&ta ole». » Pro quo LXX trans-
TC8lr.3 plena sunt vuliienin» : nullaiti partcni corpo- (uleruiit : Nan est malagma imponere, neque o/eum,
ris qoap uon sit ante. pcrcussa, rcperio. Vel ceric neque nUitjauir as .
Jg Usque hodie vulnus 61 livor,
boc modo : Nullas invenio plagas, quibiis vestrain el plaga lumens populi Jsrael n»n est circiinilignla
franganr» duriii»ni. Quaiiio eaim lormenla majora B fasciolis, nec ctirala medicarnine. Quod Aquila in-
BUiit, (&iilo inagis crescil impiet^s el iniqui4as, si- Jerpreiaius est f/drcoiiiy % Jinteola videlicei, qua ad
ve, ul Theodotio iranslulit, decUnntio, ut recedaiis exsiccandam sanietn ei purulentias rxirahtndas in-
ei (leclineti.s a Domiiio. Qu;i!e esl illiui Jeremiae : jiciiinlur v»jineril>»t3. Neqne fota rtleo : iil corum
Sine caustt pcycusii fiiios vestrot : disciplinam non iluritia lacryniis poi.-iitentiae nicHirclur. Tro fascia-
recepislis IJerem. ti, 50). Ijnde iralus loquitur per /i>, quibus Israelis nequ^quam circumiigata sool
Osee : N«a visilaho super filias vesiras, cam juerinl vulnera, LXX malagma translulenjnt. J.icet ergo
fornicatte: et super nurus veslras, cum «dulterai/e- eonfossus el contrucidalus Israel, quia iiiierrecil
rini {Ose. iv, 44). Ei pe.»' Czechieiem : Zelvs meus niedicum, qtii ad curandam veneral donium ls*-8el.
reredel » te, tt non irascar libi^mplius [Ezech. xvi, Unde et in Jercmia tjdokixwc sub persona liabylonls
4%). Dfl quibus et ],5 in Psaltnis (egimus : Non Cht ioquuntur angeli : Cvravimus Habtjbneni, et noit
firmamenium in plaga eerum ; et in loboribus homi- «t sanaia {Jerem. li, 9), urbem videlicel cooftisio^
num non tunt, nec cum hominibus flagellabuniur nis alque viiiorum. Et in Evangelio {Luc. x)legimiAS,
{Vsul. Lixii, 4, 5). descendenienri de Jerusalcm in Jcricho a laironibus
< Oiune caput laiiguidum, et ©mne cor .Tiep.refis. »
^ vulneratuni, curaiwmque a Sainaritano; ct post
Animi laetitia inierdum doiorem corporis miiigat ; ausierilatein vini, ififusain vulneribus e{us olei mol
quod si ad aegrolaiionem corporis aecedai sgriiudo liludinem. Ab eo ergo loco, ubi supra dixerai : /n
aniiui, daplicaiur infirmitas. Ifiter ipsos quoque s«n- i)uo peroutiam vos ; ei : oniii* caput languidum, us-
Mis, et omiiia membra corporis, principalero locum que ad hoc quod infertur : Nen est curaia medica-'
obiinet caput, iu quo visus et ccloraius, auHiius ei mme, nctjue fota oko, translalionis similiiudo ser-
gusius esi. Cuin igitur csput doluerit, omnla iiieni- vaiur.ei irtemeijiabilium desciipiiw nilnerurr» seier-
brs debilia sunt. F.t per metaphoram docei, quod a iiain captiviialern exprimii Judftoritm.
principibus usque ad exireinam plebem, a doctori- (Vers. 7.) « Terra vesira deserta : eiviiaies ve-
bus usque ad imperilum vulgus, in iiulio sit s«ni- strae igne succensie ; regioncm vestran"! in conspeciu
las , sed oinne3 io impieloteni pari ardurc consen- vestro alieni devoraol, ei desolabiiur sicut in vasii-
liant. taie hosiili. y Haec sub Babjbniis ex parie com-
II A planla pedio usque ad verticem, nonesilneo pJeta sunt, incenso tcniplo, subversa Jerusalem,
saniifls : vulous, etlivor, eiplaga tumens. >• Seival quanilo regionenr» decem tribiium Samaritani posse-
coeplam translalionem : a pedibus usqae ad veriicein, deruiii, et Jn taiiisi^ redacia csl terra repromissio-
idest, abimo usquead summum ', abextremisusque D nis solilndinem, ut a leonibus vaslarelur, Plenius
fid primos, loloconfosstsunt ccrpore.y«/«us, inquit, auiein aiqiie perleetius qaid .Ciiiurtim sil sub Romana
ei liwr ei plaga lumens : aut eniin verberibus livent caplivitatc describiiur ; qoando ufiiversam Jiidaeaia
corpora, aul pbgis tument, aul hiani vuiueribus. Rornanus vaslavit exerciius, civitalesque suceeiis»'
Quicrimus, cui h«c KMnpari coaplenda sinl. Posl sunl, el regionem eorum inprsesentianjm aiicni de-
Babylonicain c^piivitaiem st)b Zorobabel. et E^ra, voraiil, el usque ad nnem mundi perseverabil va»
ac Neemia Israel reversus est in Judaeam^ et anli- siilas Judxorum. Possumus autem hac tropologice*
quum recepit slatuui. Sub diversis quoque princi- de pecciMOfibus aecipere, qui de sanciiiaie prisiiiia
pibus ac re(;ibus lemplum augustius fabricalum est, corruerunj. posiquam tonlrariis fuerinl iraditi po-
in !antum iii eiiani exiernaruin gentium, Laced^- teslalibus : quod omnia eorum de-
boiia veiiiant ad
n»onioru/n, et Alhenieitsiuui, ac Roinaiiorum me- seriufh ; ei prioris jusiiiije Deus non recordetur a
' Id eil, ab imo, eic. Manuscripli quampiures a iummo usque ad iummum.
quos inspexi, tegunt hoe inodo ; A snmtm utque ad ^ Falal. Lalinis liiieris mofosin. Marlian. f,i<5cuJiy^
summum ; sed uisus acnsMS utrobique est. MAKriAM. pro f/uxwoiv, qua vox proprie curalicnem vuln^Ti-
— Cod. Patatii). queuiuilmoduu) itiii pciiCb Mariian. sojtat.
31 S. EUSEBII HIEIIONYMI 32
17 ^-' iguc ili;Wjo!i oimiia siiccendanliir ; ci siiit A men, quasi Sodoma fnissduiis, ot quasi Gomorrba
^)iliuliim besiianim, rie qiiibiis el in alio !oco scri -
similes essemu-i. i Hunc locwm Pauiiis aposlolussd
piiirn csi : Se iradus beUiis aitimam confiienlem libi Rony:inos plcniiis disseril, sciibens : Dicr ergo, nnn-
(!hal. Lxxiii, 10). quid repulil Deus populum siium? Absit ! nam ct ego
(Yeis. 8.) I Dereiinqueliii- (ili.t Siou si<iil uinb!'^- IsraeHta lum, ex semine Abraham, de Iribu Bcnja-
ciiiinn in yinea : clsicui (ngiiriuin in ciiciiinerario. » min. Nan reputii Dcu% ptebem suaw (junm prascivit
Qiiod vifica appe!>alii9 sil Oinnis Isiafil, idftin ift (Uom. 15. 1, 2). Et post poululum : Sic ergo el in
coiiseqiitniibus projdieia l«siaiur, diccns : Vinea isio lempore reiiqtiicc secundum eleclionejn graticp
eiiim Domini Sabnotli, domus eH Israel : el liomo salvw factcp. iunl (ibid., v). V.\ quo ostciidiiur, sii-
Jtida, uoveild plaulalio alque dilecla (infra cap. v, periora qiife couira Jernsalem el Jndam sermo pro-
7) : el in Pialiiio : Vineam de jEgyplo iransiuUsii : phclicus coiriiiiiiisiiis est, non ad Bnbyloiiic^e cap-
ejecisli genie$ el planiasli eain [P^al. l\xix, 9). Ha.'c livitaiis refurcnda lempiis, sed ad uitimam Uoma-
vinCH quaiiidiii nberiiinos aliulil fructus, liabuii noriim, quaiido in aposiolis salvie l'3ct;e sunl
cuslodem Deuir, dc quo scribilur : Son dorniitabil, reliqiii:jc popnli JiKia^onim ; et ima dic ciedidernnt
neque dormiel qui cnsiodit Israel [Psal. cxx, i). _ tria millis, ot aknra qiiiiiqiie miiiia, cl in loio oriie
Posiqnain vero vimleiniaveruiil eaiii ornnes irans- Evangeliom scminaium esi. Fro Domino exerciluum,
emiles vijiii, et vaslavit eam aper dc silva : re!i- quod nos, seculi Aquilam, in LiUinum vertimus, in
quit leiiiplum suum Doininus, iriiiusque consurgens flebrjeo legiiur, Domifius sshaolh, quod LXX iiilef-
ail : Surgilc, abeamus Hinc '
; et : tlelinquelur vobii preies pro locorumqualitale dupliciter transferunl,
domus vesira deserta {Maiih. xxiii, 58). Ei per Jcre- aul Doiuinum virlutum, aut Dominum omnipoienlem.
miam Reliqui domum meam : dimisi hwredilutem
; Et quscrendum; ulrurn de Pairc dicaiiir, an de Fi-
meam. Facta est lia:rediias mea mihi, sicul leo in lio. Nec diihiuni quiii illud quod vicesimo in tcriio
silua : dcdit super me vocem suam, proplerea odivi [ttl. quari.o| psaimo legiiur : Aiiolliie portas, prin
eam (Jerem. xii, 7). Siniiliiudo aulein Viisialionis cipes, veslras, et elevnmiiii, porta: (^iernales, el inlroi-
Sempli Jerusalem sumpia est ab agrlcolis, qui
e( bil rex glona;. Quis esl iHe rex nlorice ? Dominitt sa-
quamdiu vinea uvarum plena cst, ponunl cusiodes baoth [Psal. xxiii, 7, 8), id est, Domiuut virttttuWf
in umbraculis. In cucumernrio quoqiie, quod LXX ipsc est rex gloria:, ad Christum referaliir, qui posl
pomoriiin cuslodiaiu vocant, pai vulie fiunt casuiae *
pasgionis Iriiimphuui ad coelos vicior ascendil. Et
proptir ardc.ein solis ac radios dediuandos : ei in alin loco de Doinino dicitnr, quod rex jjlnrire sit :
inde vei liomines, vel besliolas qua; insidiari solent C Si enim cognovissent, nunquam Dominum gloriiB
nali» frugibus, abiginil. Cum aulem ablata faorira crucifixissenl (1 Cor. ii, 8). Eigo non solum juxta
i.Hiiiismodi geniniina, rcnianenl areiiiia fruticum .\poc;ilypsim Joi.nnis, et aposiolum P.iuhim, sed iu
umbracnla casulyeqiie , recedetiic cuslode, quia Veieri quoqne Teslamenlo, Dominus sabaoih, hoc
non habel ullra quod servei. Ergo el omnipolens est omnijiolens, Clirisliis appollaiur.'Si enim omuia
Deus dereliquii lempliiin, cl urbem fecit esse de- Pdiris Fiiii sunl, el, ul ipse ioquiiur in Evangelio :
seriam : qLod non necesse esl .sermonibus appro- Dnla est mihi omnis potestas \Q in c<flo et in lerra
bare, nobis ijracserlim, qai videmus deseriam Sion, {Matih. xxviii, 18); ei : Omnia mea tua sunl, el
el eversam Jerusaiein, lenipluuujiie usque ad soiuiu gloiificor in eis *
; cur non eiiam Oninipoieniis no-
diruinin. Quod autem lliiaiii Sion vocat, clementis- inen referaiur ad Chrislum, ul sicni Deus Dei, et
simi pareiilis monsual affectuni, Nec iiiirum si Sion Dominus Domini, sic Oranipolciis Omnipolciitis Fi'
nppclletur lilia, cuin eliani B.ibylon sspissime iilia liiis sit?
iiuncnpeJur. Omnes enim nalura iilii Dei suimis, sed (Vers. 10 ) < Aiidiie verhum Domini, pri(u:ipes
noslro viiio alieni efficimur. Juxla aiiagogeu, vinea Sodoniorum .•
percipiie auribiis legem D>:i nosiri,
Dei et pomorum paradisus, anima nosira |,S 3p- popiilusGcmorrhae. » Salvis lactis reliquiis pcr upu-
peilari poiest : cui si mens, id esl vou;, praefaerii, " slolos populi Isracl, Scribas ei Pliarisajoi, et po-
liabel cu&todem rricntis Deum : sin aulem. viiia nus puluin siicciiuiiaiilem ; Crucifige, crucifige lalem
quabi qiraedam beslia luerinl depraedal:!, relinqui- [Joan. xii, 6), prophPiicus seniio converiiliir ; et
uior a eustode Dee, et omnia nosira rcdigeiiiur ad vocat eos principes SodomorL.m, ei popiilum Gomor-
soiiiudinem. rliae, juxta illud quod m conseqiienlibos legimuis ;
. < INisi Dominus exerctluuin reliquissel nobis se- Iniquiiaiem suam sicut Sodome annunliaverunt ti
* Surgite. Ih Evangelio seciindum Joannem, cap. lemporibiis dicla sunl. atqne allerum in rcenaculo
14, 51, leginius, Surgiie, enmus hiiic, Quomodo au- ad dificipolos, aiierum ad Judsos in ifcmpio sed :
lern iraiusccnsurrexerii, fru lie colfigiiurfcx conlexiu fcx Maiiliiei Evangelio sectmdiim Hebiicos hic vidcii-
ejosdem capili-, quia in eo disputavii tje 'luwido, liir iccitivii. In l'i\lai. auiem vobis dirsidcraiur. Viiie
dequc priucipe nniiidi liiijus, <jiii non poiest spiri- quse in Ciim episi. num. 3 ohservaniiis.
lum Chrisii aciipere. Map.tia.n. Sic ferme (lisserii — ^ Istlieec de casulis el vineic custode ex Eusebii
in cpisi. 68, ad Puuimuvi : < 3a!v:Hor ad disci- Cominenir.riis, e quibiis aiia miiiia iuferius, brevio-
pulos suos loqneos, cum essei iii lemplo, Sgrgile, ribus iiiiiium verbis excerpta suni.
tnquit, abeanius bioc; ei ad Judxos: Reiinquetiir * Valican. ms., el gioriiitubor in ew.
vobis doniiis vestra dcscria. » Quic duo diversis
33 COMMENTAR. IN IS.UAM PROPHETAM LJB. I. 34
oswidcrunl V(r anhna eoruin : qtiia cogiiaverun! ,\ Intein n»IU vidnat crcatura, el tunc menJe ccrnatur
consuium jjctsimum conirn sciuelipsoc, diccities : Al- quaiido invisibiiis creiJittir.
liyemusjiiiluin,qnoniamimailixes'. iwbis [infra, iii). (Vers. i\ .) i Qiio iniiii iRnltiiiidinftin vidimanim
Eigo piOi>tcrc;i |irin<ipes vocaiilijr Sodotnormn, et veslr.iniin, dicit Domimis ? plenus snin. llolocansci
piipiilitsGot5i<Mr!i*,4juia cngilaveroHl consiIiiinip«s- srieinin, ei ailipcnri pinijuiuin, ei sftngniiiem vitii-
siiiiniii.cl aliisavernnl jitslinn, JiKptc (lixeruiii,
/Vo.. lo»tim, et agnoruni, ci hircoriini nolni. i Pro >o
habemus reoem >iim' t'trs«rein {Joan. xix, I.S). Lt qiioi! fsl, nolui, I.XX transioiorinit nolo, pra;-
riirsntn : JSos scimiii quia Moijai luculus ett Deur, scns iempus pro pr.i:leri!o. Porrojnxia Hchraiciun,
isium auiem qiiis sii nescimix (Joan. \\, 2?)). Siiiinl- r.uti.-juain se Deus lmsii;is Jlud«oriini voinisse dtj-
que gloriiinles in Evaiig''lio ; Semi'.n Abrahii' sumus : nion.eMMi •
qiioii n lo qiiadra^esiino nono ps:iliiio
i'l nemiui unqnnut servivnnvs [Jvan. vni, r>~>) ." aU' legiitms ; Kon accifum de domo tita vilulot, iieque
diiml:i Doiiiino Siilv.-^ion! : Si essfiis iitii Abraliam, di' qrfgibus tnit Itirr.cs : qiicuiaiii rue.d; inni oinnes
nliqiie opcra Abruliain foccie!i.'i ; ci lur&iiin : Yvs es ferie silitnum, jittnenla ia uiaiaibus ei boves.
diaboio fuHie nali eslis . ci opern paiiis reslri ijullis Cognovi omnia volalilia cjeli : ei puidiriUuh o-^jri
fncere (Joun, vui, 44). Tale qtiid et EzCiliie! iid ntcciirn t's<. Si esuriero, non dicain libi : meus al
Jerusalotn loijuinir : i'aicr iuus Amorrlm:us,el maier B enitn orbis lerrte ei pUnitudo ejtis. .^nnfpiid «;««.
tua Cetlucii (E%ecli. xvi, 45). Ainnl Hebropi oi> liuas ducabo cnrnts laurorum, aui satfjuiHem /lircorum
ciius.is inleriecinin Isaiain, <iuod prin(ii)»'s Soiio- polabo (Psai. jtiii, 15 seqq.)'! Cifininie vfjieris Le-
niornin el populuin Gotiiorrli;x; cob appLiJaverit, et gis caercinonias resptiis.sei, iransit ad evaogeiican)
qnod Domiiio dicente ad Moysen ; A*y« poicris viderc pnriuiem : ei quid p>o his cupial. osten.Iir : Jmmola
faciem meam (Lxod. xxxin, iO), isle ansus sit <!i- Veo sacri^.cium laudis, ei redde Altisnimo vola luu*
cere ; \'idi Domir.nm ^ sedenicm .•.Mptr ibronum ex- El invQca me in dic tribuialiojdi : ei eruam te. ei .
celsum et elevaluin (in/"r(i vi, I) , noo considi-ranies /!<iMor»7'f'^^'* '"«• Oat.iis ergo c;!piliiii iiujus conli-
*
(liiod l.iciern f:l peJes Dfti, aiv.; suos, quia in Ht^braeo i!cnu;i, usque ad eutn locuin nbi ail : Judicate pu-
anibi^ne Iftgimr, Scrapliiin leseriiij, cl media pillo, defcndite v.ducm, ei veniie, el ditpiite-
lanintn ejus haijs 20 vidis.se se scribai. Hdiv.o r-ms .
' n^spuii sacrliicia Yicrniiania», el Evan;jelii
' ijjiinr Dei laciern vnlcio no» potcst. Ani^eli auieni ebeJseniiajn rifjcei esse super s.tciiiicium. yinxlijtte
ciiiini friniinoriifu in Ecclesi:» .senipcr vitjeni facieni iiuulil ; Plentis suni, Iioc sensu esi accipien-
n^ii (Malih. xviii. 10). Ev : Nunc i» speculo videirnis dni», ^J Nuila re indlgeo : Ooniiin <r;f lerra et
ei in ceiiiijmQJe, nmc aniem fucic ad fmiein ( l Cor. ^
j:leiiiluJ<j ejus (PsaL xxii!, i). l/iitic el lios oiiinc?
XII!, 12) : qu.indtt de lioniinibiis in .nnyelos " pr<ire- '
do pleiiiiiidine ejus 'jcceplnius. Folesi iioc ei do
ceriinus, fi pt.tu^^rimus cuin .\postolo dicero : Nos iiis ;iccipi, qui cuni Dei prieccpta nan faciaiit %
quleincmni^sievclata facie gloriam Douiini fpeculun- doiiiitii;; ' stque inuneribus UtV.trn redinieie posso
ies,inenind8yn irnaijinein tiiinsf^ruiainiir a gloria in &e crediiiii - vel o.ui rspla pt-r rapioam el av>ri~
g/or.'.7ni,^i<!!si [s^. niiqv.iivi]a Ooniim.spiriit. [UCor. iian! isiiari oderunt el panperibns.
m, iSj. Liccl IV.ciciii Dej Juiia nalune suae proprie- (Yers. 12.) i Quigeiiito <j|'!3ii.ivU iiijjc iit nianilms
t !.
ideiii, Vuli Dominum Sabaoth, sedentem, elc, Sngolis, vei hoininibtis, cnin re.-jiiaies ansols facii
* Quia
tn^ Hcbia.'o, eic. \u lJ(^iini:o !eginr<u> ^,''1^ l-.;ermiiis. sive nuiic oisc, sive Imiiisiin fbsf- ctc.ifC.-
phanuit, ei "'^3"! ycjiiin, (luiui ;iuiejl !0!eif)rci;5ri i-l r(-t, «^vi.ieiiiitsiisie qtiid iemirei, expressil dif;€iis,
ejHS Cl sUarn, id csi, posr;unio,s iriieliijierf. i;!!i.'il Qiiud fieieui !,»i;i ji.ixl;i !iaUir;e su.e piof-ntitaitiii
SrTiipiiiui alis bU!svtlavfrinl lacieia ci psdes Dc', i.'tiila viiioal creatura, et tuiic luenie ccriiiiUir,
vf! lacicni ncpedcs siios. In ailixo igitur, sive pr»- ((tiando invi&ibiiis
cieditur. UiHle snllicicnier si-
noiinnc Ucbru^o 6^=1 ainbiguitas. de (jua h;c cl intra gniticavii iiiiando visus esi .>h horninibus pi-r o<:ulo»
cap. se.Uo ioquiiiir Hioionymn-;. Vide episl. ad l)a- coiporij,. l;i(iq'jar:i ipiie corporeus, non eoin se-
masum, de eadeiii ViMorie isaia?. .Mahtia.n. — cuiidum !i.<i!ira! su;e p.'-oprie£alei!J iuissu vir^uiii, m
Utiumque enin> ejus ei ^«flj?'. jfaeipretaii poiest alli- I) qua ;ur;c inente ceiiiiitir, «liJfeniio invisibilis cicdi-
xuiH 1 in vociiius V^iS ei vSa^. Mox l'alatio. Kl liir. » Coiiier, si lii>ei, rcl!^ii!!:n cjus KpistwLe coi!-
niciiiam lanluin ejns pariem Isuiai vidiise, eic. lexuini, i!» eiiOMjii»* do.^ioruin viroruiu noia.s.
* S, AtigiibUiius iri (joninioniiorio afl Foi itiiialii*- ' In ungsloi, eic. Ha:C vidcniur saperc errore:»»
nuin, seu eptsi. t^S, h'ti!C literoiiyini locur.-., ijucin Origenis quciii ifise Uicronyinus ca.-,i!;:arit episi, »ii
iniegriini recitalail (ineit! iisf^ue seciiooi.i. iia o.poiiH Aviliim Cuiutjue, utquii, iii lantum prolcceriiniis,
: «:
«c couimei^iaiur < i.; hii< : vurbis liominit! Oci nmiia nt nequ;iqu;<m carnes ct corpura, iorsiKiu noanirtiaa
considerantJa suni. i^iinuni qitia .SirCiiiid.iin aperliso tiuidcm Jiicn.-Tiiis, sed inens el scfisijs ad perfectun»
siir.ain DuiTiiifii seiiieiiliain eliaiii ip:>e .scii!il, liiju; vciiiciiS, riullofjoe perltirbalionurti ii>j!m:'J <a!i^.if»s,
nos vibiiios lacicni l>ei, piylete-
eliain i.iiiii iri aiij;eli)S ifiiuebiiiiur ralKK.mes iiiioiligittilesque sub-iitUiilai,
riiiius, iri usl, jj^ijuales anj;e!i-i laeii iuiiii-oi.is, quiid Saci.iaij laciCOi. > ii.t.juft hfjcbicj prolccUis tv.ifTiiritifri
criiuliijue in rcsutieciioiie inoruioruiR. Deindeapu- iri antjckis inteii;g(!i.<1us est de SKJiliilucliiie, qufsurto
stolicotesunioiiii» satis aperuii, noit exteiion-^^^seti iti- iii ctcic.sn be..l!i.idint; cri?:iu.i ui 3iige!i Dci,
lerioris liomiiiislacietn iiilvllii;e..(Jain,cum viuebioius vidcntcs eurn t,ici!i.i cs;. — M.vnii.vN
lacie aj de (atic quippe coidis loipicbatur
lacietn : * Ad(1ii"i Valic- cl i^slai, i!i»s. , riicjt Ooniiuns.
Apoiiioius, curn di<:ei'ei, quotl ninc cordinernuravii * Non faciani.li.i leguul mss. coiliccs; edn.i <ui-
JNos iuien! revelalii facie, > etc, £i quibusd^m in- ien», donis vdriis oiiiuc inunrrib'j.$. M,'..'tTi.\.\.
lerposius «roslrenio nc qsnsqu.tin is'<i f;)ii)its sn-
: '
Vaiic. cjni oiip.i cditi-j, doitu vuiiis tuque mune-
luens, luinusque discernens, visibiteio Dcuio, vei rihui.
35 S. EUSEBU HlEBONYMt 36
vesiris ? i- Audianl Eiiloniei» qul poii passionem A lias Fiiiinn. IJiendum hoc lcsiimonio el contr» eo<t,
Chrisii abuiiiatn Legem putasu esse servsisdan. qui cmn uuolidiani> opftribus saiiguiiie nianus ple-
Auriiant Ei^iopilaniin socii. i{ui Jyt]«is lanhmi €l nas h.ibeant, iiioratione dies noclesquecoijuojiinl.
d« Stirf^e Istaeliiici generii h*e cusloiiienda decer- ( Vers. {6.) «Lavaaiini, muiidi estoie. ' Pro su-
nuni. Hosliae ergo ei iinir.olalio viciiniarum non perioribus victiniis, ei holocausiis, ei adipe p»n-
priiicipaliier a V>eo quaesiia simu ; sed ne idolis ' fie- guiuin, el 5«nguf«e i..iurorun'i el iiircorum. es pro
reni:et ul de carnalibus vielimis quHsi pcr lypuni thymiaoiaie et neomeniJs, sabbaio, die feslo aique
et imaginem aii .spiriliiales hoMias «raiiSireraus. jejuniis, kaicndis el aliis soleinniiatibiis, Evsnge-
Diicndo aulern se hoslins non qi:ai*t.s5e. oslenilil Hi mlhi piacct le^igio : ut bapllEernini in s»n^uine
quia Lex spiriiuulis esi : e( oroni<) (jjie Judaci meoper l?v.Tcrum regeneralioris, qoudsoluni polcsi
carnaliicr faciunt, a nobi^ irripteri sjtirilualiter. peccaia dinr.iiiere. Nisi eniiii quis rcnaius focrit
(Vers. lo.) p CalcarealFiiM!'. iiieuranon .Tppoiieiis. .'
aqaa ei spiritu, non intrabit in regnnm cCblorum
Ol»s<-.rva quod, posl Bahvloniam vasliiatcin, rursuii! ( Joan. Ui, 5). !psc quoqnc Doiiiinus ascciidens ad
a Zorobnbel ieiP|)luin adific^ilnm <;ii, ei per mu!- Pairsm : Eniiles, imiuil, docele omnes genie.^, t>ap-
Uin an.noruiii seriern in l«?!iiplo sini oLiaia sacrifi- lizarues eixf »? nomiiif Pairis, el Filii, el Spirilai
cia {I EdraSy v ). Ergu uliiinain $ub Vesprisiano e% '
itincii {afaUh, .xxvni, 19 }.
Tiio desirulioueiM (empii iiidica;, guai usque pd I Aoferic malnm cogilationum vesirarum abocu-
coiisummaiioiieni mundi persfcveraiura esi. lis mfis. > Qood Jnsnnes Baptista dicenai Cc :
(Vers. i4. ) i Neomer.ias vestr?s, et saiibaia, el nirii-7:i tiipcrcrun}, quls oitfndit ivbis {Uqere ab iro
festivii.iu;s aiids Hcn feram ; i:itqui sunt ca-lua ve- venlUTa '.'
Facite i:rfjo [ntctus dignos pccnilenlia
5iri. II Omiiis conveiiiiis qui non offefi liasiiiis spi- { ^ntth. iii, 7 ; Liic. m, 1) : ul qui Cfirrsii baptiaina
rh;ties, nec audil illuJ, quod in quiiiqusgfisitno consernlus eji, aufenu m»lum de corde 6uo, et
p.saimo caiiiior ; Sacrificitun Deo spiriius' t:ovirt' quiescat 8geri? perverse. ac posiea di.^eat lionum
butalui : cot conirliuin ei huir.Uiadm Dem non * ^per- fxcere, ?eciinduin il'ud qoed aiibi prarcipitur :
n/i.sLioniinabiijsesi Oeo. El idcirco jungil ciditit: DecHna a tmlo, el fac ^unt/m (Pso/. xxtvi, 27).
Kalendas yeslras t< sokmnilaUs veUras, \n non i Disciie iieuetacere. s Virtus ero'0 discenda est,
suas appelJfet lesiiviWites, sed eorum qui maie his ree nslurae tantum bonuin sufficit ad jiistiiiantt
ariuiunlur, Quodque LXX intei prei?.li Simi.jeiurium nislquis enidiaiur cotij^niis discipiift'S {i Pel. \\, i\),
sl viiuniy possumns diixre iilud jcjuniuni rejici a itms quoque (ilius Sirach lale «iuid loquiiur : Dc
Oec, quod ottum bonoruin opecu»'. non haheV. Odit sap<eniiam maniiatnt Domi'
^ tiderasti i sen>a el
-...i.r... .....
rnea. •i^t.. A.-
non
V -u anlmarn
quod .--!.
a>(ii?iu '.'V.^6pw«o^a9ii»c, ^y^ jjg tribvei iibi eatn. El in feeqQCiUihus idem
Deus tiabeaf, sed fioitro ioquilur arfeciu. Issias commdinovat : Omnii qui non didiurit jtt^
( Vers. i5. ) i Farii niiriiesiis sn saiietaienK aiticrm super lerram, veritntem i'/> i {ticiel [ Cap. x^vi»
ncquaquani dimilidro peoc.Tia vesi,''a. a Prc quij in- 10, sec. L\X). Disceada csi ergo justiiia, et na-
lerpr€lalu$ est Aquiiii, iaboraui iMsiineus. Sym- gisiiorunri Espientitft iRrenrta sunt iimina,
niaciiu» ixoicwOrjv ly.aax&^jevo?, 22 quod est, defeci (Ver5. J8 / 1 Qiijcritejudiriiim, subveniieopprss-
mnevcui ; ui osiendai se ne-juaquaa! uJvra sjiigereri:
80, judicaic piipiHo, defendiie viduani : e« veuilc, el
quia aliufi sit servoj ad se mis^os oceidere, abiid arguiie ine, dicis, Dominus. f Viciimis Judaoium
fiiium. Hunc sensiimtliij Oite- prepiieia iegimu^i : evangelica mnndaia suoccdunt, et ideo pupiU
Perdilio iua, hraei : (antuni in mt autiilum Jtt«at lis ac vidiiis providetur, ut sccuri de tutela
{Osee. xjii. 9) Oyod iia iiiieliigitur : Persas, l.srael, conjugum ac tihe.rorviTT> suoru.m, Risriyres ad bella
quia iion luomeriio^seci meoian'umsaiv3risauxi!io. procodant.Cum au5<»m, inqnit. hje^fscertlis, argnile
«Manus veslrae sangoiite pli'na suni. i Gsiisam ms, si non reddidero pramia qux poilicitus sum.
manifcMai cur Oeus averiat eb eis acuios suos. Quaodo auie^n ditil : QuKrits judirJum, osiendil
el multipncaiara orationem non exauOiat : quia D ncn esse oninium recte judicare, sed eorum qui
efjitderiat senguir^em jusii, et psssimi c&ioni h3=.- prudenies sunt. Denique et Sslomon in visione per
redern ad se inissum intef {eoerinl. Unde et Saiva- &omnii»m. tioc a Domino posiulavil, ui accepia sa-
tor ad ecsioquidir ; £{ ijcs if^iplen mem^drtim pctnim pieufis, jusie popolum iudicarot.
vfstrorvm (UaiUi. xxin, 31 ).. Jllifenim inferfecerur.i .-
Si fuerini p.2CC2la veslra u» coccinum : quasi
tnissos ad sc propbelas : vos jagulaie Palrisfami- nix dealhaburiiur. Et 5i fuerint rubra quasi m-
•
ns idotii fiefini. Ho2 etism !occ iegimus in
S!?rf veniunlur in exemplerihus Tn»ruscript!s. nec sb
editis siiiehac libris; sed ite idpHi offoTrsnlur., cufa Hieronyino fusro reciiaia. Qiiare hujusrr^oai com-
msj. ccdiee?! consianler leganl, sed ns idclis fiereni. ma(9 Scrip{u.'-aB sa?»* » nobis ablaia suni. tsr.f|iiain
QuoO idein st<f|.it ac sacTificcrentur : ftani fscert, ve! addiiitia in Hieroiiyinianis Commenlariis.Conlerant,
(ocere Dfo. esi sacriucium oiTe-re, ul {naniiesium qui voluerinl. veleres editionej cum bacce nova, el
»?.n<t?l apucj uuiloff!^ purioris Laiiniialis. MA.HfiAN. iun-jmera inveoient !oca ii!ierp3i.-na lam Laiinis
- secuntia maiin. c//>r/t /t^i-rfT:!, inlea vero
.-aiai. versifulis, q-jfimGiapcis :i:ierurti.imenus, siveGiae-
fiownaamoduiu ei veieres eOiti ulUrieuiur. carum inierpreiaiiontjiTi vsfbis aique commalibJS.
*Deui'>)o» «perr.il, .Miiiia e t.:»n;extu .sacro ie- .Marti.*n. IJeiii ei —
Yaiic , non despicii.
guniur .npuc £rasiii. ci iMarian. Vitior. qua «oji iav
37 COMMENTAR. !N ISAIAM PROPnETAM LIB. I. •>8
o
mlculus, ul laiia alba eruiu. » Ordo praecipuui*: A rcirix. Quod quidem el in Isaiee lemporibwi iiUel-
noii enitn sufTicii dixisse, laramhii, itisi jun^al, ligi potest : sed (ileuius rcrerlur ad p^tssionein
muKiIi etloic : utpost lavacruii) aqux cordU lcibeaiil Chrisii, quan^o oiiini;s Jeciinaverunt, $iniu( iriuliles
puriUiein. teuH eiiii» muudo corde, quoniam a/ui Ijcli sunl(Pio/. XIII, 3). quanquam in ncbvaico
Ei
Deum lidcbunl^Mnlth. v, 8). Cumque co.'-di.s liabue- noii habeaiur Sion, LXX, ut sensiini niani-
lanu-n
ritU piirilaltMii, debeiit auferro inalum dc iu<>utibu3 fesliotem faccreni, adtiiderunt. Sion t^ulein nums
suis, noti in couspeciu liuniinum, sed in conspectu ehL, in qiio Jerusaloin itrbs coiiditu est : qux pusi-
Dri. queni celare niiiil pctr-sl. Quodque jiiiigit : qyiSim capia est a i)avid, appdiatai e&l civitits D;ivid.
Quiesciie agere pervene, iiliid Evangelitiini sonat ISec anrii,>igo luisse in t» saiiclos viros, quarnlo li-
Ecce sanvs factus et : jum noH p^ccare, rte qiiid libi hcinaculuni Dei liabuil, c( poolei tenipliuii ;uciifi-
deitriui /iut {Jvan.^v, li). HccCtlerift ergo a viiiis, calum esi : qiiundo Nalhai: el Gad * pio^heiuve-
«liscat bonuni, qiiaraique judiciuui, oppresso sufa- ryiil : el super clioros (qui iit libro njeruui pler.ii>s
reiiiat, pupiiluin viduanique iiusiciiiei: eisi lioc describwatiu) Asapti, ci idithun. el £man, ei iilii
fec^ril, lune paucaid, quie priiis iti n^uduiii cocdni Clioie consliuiii siint (I /'ar. xxv), iji pauiaiirn a sa-
S&ngwiiieit fuKriiiu, riiniiiieuiur : ct opiira cruoris ac crificiis viclimaium »d iaurles Dumini transiret re-
saii{ujni& vesi.e Uomini niut^buntur, quaede agni ligio. Civiias ergo lidcliun), quae prius fuil plena
confecta esit vellere, quem sequunluri» Apiicslypsi judicii, ei jiisiiiia rcquievii iii es», nu;ic piena esi
{ C«p. V ), qui virginilaiis eandore respleniicrH: liomicidii :
25 qui i:Uerfecerunl pr(ipl)eia&, el ip-
(Ters. <8, 26.) « Si volucrilis, et audieritis. bona sitfn DoniiiiUHi Salviilprenri. rornicynioiiem aiiicm
leiTse coinedilis : si noluerilii, el non Midierilis Jerusalen:, quQinodo divaricavieril crura sua o;iiiii
{iiiie *i inHebTKO Uabet) ei mead * iraciinrliain pio- lianseunli, sub noniue Ooliba Embiil proseqni-
vocaveiiiis, ^^adiiis devorabit vo.%. Quia ofi Ooniiiii tiir ;
qua: iiucrpr<!iaiiir, tabern,uulum ytisum in ca '
locutuni est. Liberum servai arbilrium, ^ ul
» 2[4> qoo I Di!i)C aliis verbis diciiur jnsiitia rs-ijijievit in
in uiramque pariem non es p!#juuicio Qci. sex ex tic. Pro jusiiiia in Hebfa>o acripUinn esi '
sedec
nierilis sin^uiofuni. vci poeiia. vci pr%iiiiuiu sit. (pT^), quod jusii<m niagis sonai quam jtisiiiiai!) :
Bona aiueni tertse iibt puio dici, de quLLus iti pssi- iit iiuelli^iinius prius in ea Domimiiu <-onirnoralui)ij
mo lej[in!iis : C>«!dt> videre bona Domini in ierra de <iii0 3iii'i diitiiur : Jmius autew ijuii fuit ? Dti-
tivciiiium (PbaL xxyi, iT>);eli Beaii miles^quonium vmus in Umplo naneK.' ^uo : Dcmitius tn cci:lo iedeji
ipii possideiunt tatrum. (Mallli. v, 5,1. Vcl ci^rle^uia eius [Psal. X, 5). Qiun o/iiniepossuiYtussePiJcdum
Judaeis loquebaiur, qui nccduin p»tcrar.t capfere q anagogcin relV.rre ad anin^airi sanctl quontiaui vir;
spiriiuiilia. polliceiureis bon» pra:senii$ s^culi, ui iii (jua prius Dei justitia i^ommoraia est, $: poste^
sailein prjeseiilibus invilali faciant qii*e pr*o.et,«u peccav4:rit, ei pro bospise Deo, J^omlcidiE damo-
sniit. Ei iiuia noluerunt audite, .sed e conii-urio n«s in ea fuerini comm&raii,
provocaventni ad sracundiairi Sancluni lsr:se]j (Vers:- 22.) u Argejiiym iUum versuni esi in
proplerea eos ^ladiits devoravll, id est, Hoir.anus acoriam. • Ad civjuiienv loquitur Sion, ia qua
dttlevit exercitus. £l h!!ec> ioqiiit, oiTini» netii : (Juia priiis requievil iusiitia : <iuod argfiuum il!iui, tJo-
v$ Domini lccutum ej(, cujus seiilentia, permanen- cliiiia vi(ieiiee«Si:riptuiarui!!, ile qua in Psaiinis lo-
libcs boitiioum jx^ccaii.^:. non pojcsl ininiuiaji. gimus : EioqvJu Dnmini, eioquiu msla : drg^niunt
(Vers, £i.j i Quoinodo facia esr nierctris civi- igne cxaminatum. probatuiu tsniS, purgaiurn sep-
las fideiis, pSpita judicii ? iusiitiR rcqiiievii in ca : lij^tuni {l^ml. xi, 7), veisoni ,sii iu scofiam, quod
^
iiiinc aiMfim hcr.ijciibs. i Y«rb»m Hebraicum ikUh Ht-braice (Sicilur ssciM {D»a'D) : rubigo videliccj
(pS'), pro que LXX transiulerant, dormvii ; ei nr^siaMoruin, sive purgamenfa el sordes, qua' igne
requieoii, et requiescelt id e.st, ei pra-ierilum et fu- exeoquuniur, ut quia argenium jiominaverai, aer-
turum teiiipus eif,uilicat. l;iide ei Aquila et Tbro- vei metaphorarn. Potesi autem elhoc dici. quu^
duiioquasi dc futuro dictint. Miratur autem pro- ^ juiiti ei saiicli viri qui prius in urbe vcrsaii swtti,
phelico spirilU; quoil civitas quse quondam fidclis postea iit sordes versi sini. pcccaloruin«
fuii, vd ttdeliusa receflRcuium, subilo facta sii iTie- < Caupoites «ui misccni vjnum aqua. Pro quo
« Vox pracipiiu^ liic nihsl esi. Ez lolo aulem »d lempus : qua pjir.-isfs nuniis cne Iniellecia,
coniextii ac llieionymi meuie icscnSsi veliiii pros- ifiiram diversiuiis uinbraiM exftibct, iiiter Teilum
fOiierut. Fi)mil!ari.« bxc eat ^. Dociari dicendi «i YttJiialaHi edit.jpracseriim iu Psalmis. MarTiam. »
lorniuia. ^»
Vaiic. cum faiat., Nalhan ei Had frcpJieiOf
' iVaitian. Ei me provufavsrii ad irucundiatn. veneruiii.
^ Legcniiuin videainr , poslpostia vi vocula : * Sedech, Dirticile coticedent Hieronymo llr:-
* Liberuni aervai srbiirium in ntrainque panem, br<Ei iit.dierniaique Heu-ra iiasite , ZTS isedec ma-
ut «on e>: pr^jmjicio, *ie. .i ^\b ju.\tum ^onare quam justitiam. At si nieiniv.e-
^ Verbvrn Hfbraieum Jaiiii^ eic, Hoc qucque do~ niii lempore H. Ooctoris nomen sedee scripmm
CMWV nos Hebrjsei giamrnaiicit nosi,t:r prsscriitii forii5 i-nm jod oimst) ad itunc modnxij pn^f. prr-
Thomas Dufour, c!»p. 10 ce Sjnuxi : Et imi- ( nejiare non potciiiot veram esse Hicrcnyitii sen-
versim, inquit, ioquendo, speeiaiiin ia Metris prae- leniiam, qui qin/d hodie legimns iadtc, tej;cT po-
icriium et luiufutn pro sx, iiivicein sspe sumumur tuit sedec ; pr;rsertim oinn alibi sJaluerii vucein
in senieMiiisuniversaiibua, uec pnecise (icittrnilnaiis 'dWt pramiscue iuctititri SRiem^A Salinu Marti&n.
39 S. EUSEBJl fllSRONYMI 40
SynmwchuS iranstal!}, Vinvm tuvm misium e»t A qstii» r.i cr|>cnnt, vcl ccrlc nulli fiui.ipiam iribiitint,
aqita, El csl scnsus : Lex Dci pnra al<nie siiiccra, nisl a quo se reccpiuros piitavorini. Pro reiribu
CJ (iitjta «Jica»! ) niera vcrilais ssibiiisa [ al. sub- lioiii')ns, .Synmaclitis, lidssiludines, vel uliioites,
nexa], vlolaia ost Iradilionibus riiaris.Toriim : (niorprelalus csi, nt !ii qnoquc in culpa siiii.
qiiod Domimts iri Kvangelio {Malllu xv) pienius ilo- qnl reddunt rn.iluni pro mslo, et dentcm pro denlc,
cei, omisisse cos logein Oei, ci s^qtii manil^la bo» occlum pro ociilo Exod. xxi et non imitanlitr
( ) ;
iiiiniifn. Onir.isqijc doclor qui aiislerilaieiTi Scn- iliud Bavidienm ; Si rsddidi relribucnlibus milti
piiiraritn] per <jii2in poiesi andienses corripoic, mala Psal. \;i, 5.) et Jeremia!
{ : dc justo difCn-
veriil ;id gratiatn, et 5»;» loquitnr, non al torrigal, tis : Daliil perculieiiti se tnaxillam svam, ialurabi-
sed delectei a«di<*i)tcs, vinuin &aiictarum S?!ripiii- tur opproiriis {Thren. iii, 50) : nl impleal cvan-
rarum vinlal, niqiie corrumpit sensu sno. I]jere- {jolicnni virum cu! d^citur ; Qui 27 f^ percusseril
lici qiioqne evyngeiicani veritaiem corrumpinU in tnaxiiiam, prabc ei H aiumm [Slatlli. v, 39).
prava inieiligeiiiia, el suiiC cauponcs pessimi, fa-
(Vers. 24.) t ,r'iop;cr lioc aii Dominus exerci-
cientcsdc viiio aquam, 26 cum 8 coiitrario Do-
minus nostar aquas
taiim, forlis ispad. > ? ro (orlis hrael, quod omnes
in vinum veneril {Joan, ii),
ct lale viniim qnoii arch ilriclinHs
siireiur • ^ ^'""'''®''' »ranstu!erunl, soli LX\, nescio qiiid voler.-
oti" !e
ct regliia Saba in Saloinonis esi «,:Ji« Z I ''^^ posuerunt: \'iB iortes /xrar/ » ; qiiod nos sic
edisserere possumus, iit dic;imiis, principcs^ quoqne
pincernas ejits et niinistrcs vini sua voce collau-
corripi aique robnstos, de q-.iibus scripium esl :
daiis (!l Parnl. \\). Scd et Ecclcsiastcs miiiisteria
Poieme^ polenter tormeata pnlieniur {Sap. vi, 7);
vini, aique convivii sui, niysiico sennone descri-
Lil {F.ccle. u).
ei : Cui plus dciiur^ plns exigeiur af> co (Luc, xii,
Uiide pro vino Aquiia, CJ{A7:ootov •,
-£8).Abntinmrque Loc lestimoiiio, si qnaiido opus
i(l cst tonuiiiiMTM , InlerpreiaiHS est quod apud Grsc-
lucrii adversum Ecclesi» principes, qai suam de-
cos av.h coj hiStou, apud sios a coiiviciu reclius
sppellaior.
siruun» ope-ibus digniiatcm.
(Vers. 23.) i Priiicipes lui Inobedienies, socif « !Ie?i consolabor snper iiosUbus meis, el vindi*
furum. > Pio iRobediesitibus *, Aqiiila, recedeniet, cibpr de jninJicis ineig. » Rursuni ei in bof, q»<vi
Syinmaclius, lieclinanict. inierpretaiiis est- Prin- u> Hcbraioo non babelsir, poniiatur LXX, iVoB
cipes aiiiem Scfibas ei Pharlssos vooat, qai a eessani enijit furor meus 'conlra initnicos meot. Cor-
Doraina recedenies, i?no veriiaiis senrsiam relht- fipit aiitem Rcribasei Pharisajos, de qulbns et iii
quenies^. pervers.:» ambuiaverant lliiiere, el socii ft Evaugelio ioquiiur : Va vobis, Scribcs ei PliariJtigi
hifcriinl prodiioris fnristjue Jud:e. Quod qnjjecro et {Matlli. xsiii; 15 seqq.). El iii slio loco : Generatio
nos caverc d.-bemus, ine aceipienies ab Ijominibus adHliera el pereerstt tignum qu«ril : et sigmm nott
fiaecuii munera, «ui per rapi.nas miseroFaniqise la- dabilur ei. nisi sigHum ionx propkelce Mattkk
(
eryrnns divitias congregant, non [ c/. ne is.^^j 5ii, 59). PJ.ifigit .lulcm clemeiMissimne pater prin»
]
jpst fiires, quam socii furam appeSlemur, dicatiir- cipes Jclinqtienies et Itostes siios vocat, et iiiimi*
q«e nobis : y»rietrfl»/*Mrm, ff cjific&aa cum eo, H cos appellai, quod pereaiit, co qiiod itolinl agere
CUI1I P.slutleris porHaesii Umjn pancbas {Piat. xi.;Xj poenuentiani, quod se vepientem nnn susceperinf»
18). Approiiin.':ua:i3 ens*ii Jer'js?.!cirj, flcvil, el dixii :
(( Omnss diligiiriL nn-ner;!, scqtinniur r?frlb»tso- ^erusnlcr.i, Jerusitiem^qua: occidis vropiietas, et lupi-
nes.ili) cat:ii<!go viiiorujiinomtriiiSiir ciiatn iii quj das eos qui ad le ttiissi sunt, riuGiia volui coagre-
diiigont nsmiera. Non disii, qai aiTipiunl; hoc eiAiy. gare ^ios iuos, sicui gaiiiita puilos suos, et noluisii
SKpe necessiiaie lil , sed qui non pytsn; ajnicos, {Mtitih. smi. 37} ! Consolaiio erjo Dei sttper liot-
Misi a qiiibus do:>a pei-cepeiini, nee os conside- iiibiis ejus et inimicis esl : ut qtii non sensertint
rsfii auMcoriini, sed i!>;v:..i!s, ci cos sancios judi- beDeficia, snppliciis corrigantur.
c«ni. qiiontin exbauiinni marsupium : de qujbus ^ (Vers. 23. } c El converiam mannsi meam .id
el tcciesiiisies loqusiur : Qui dilinit pecuniam, non te ; et excoquain ad pnrum scoriam tuam, ct au-
iinpiebiiur pcoiriia {Eccie. v, 0}. Isi.iysmodi se- fcratn onnie siannum tuum. s Pro scoriCi quod
qHHiitur letribmiciics, lU iaudeni eos a
quibus al:- ir.ierpreiatus esl * Sjinmachus, Aquiia ctdfifyXy,
* Pro 5-Jur:o7-.ov legendum iilc TtsiTov, Crusias ncn reqnir.-it Noi.is nostras jh oonscqueniia Gnria
cotijecerai, rciiitealibus mss. ipsoqui; Jl.eronyiiio, aa;lilaiiieiifa, qu.ie suiit copiosis&iiiia. .MAftriiN.
qoi coiiviviiitit ii>ltrprel;u«i".
* Trcs iiiss., principes quostfuc corripi.
' V:-.iicai!. l>*o iiiobedieuies : l\imV.i\3ii\{}., Aquiia ' Corruptc MarUangrii:;-,, siulbque aj!:i!s ir.te''-
tccidfnlns.
pfincijcnis noia, inie.ritreialus esi Syniriiadius el
* Ye [ones hraci. MuU.i Gracca vsrba ac com- Aqtiiia, eic, nl oxwpiav, quod Syiiiujaclii cst^ hic
inalasiisii;iim!3s e, Commentaiiis .Shetonwini, (juia nec Symnjatiio revera, n*;.; Aq::il3& tribticreiiir ;
ipse bcnim veibontin neqi!Hq-iai:i irie:i!ii:"!i, ;ui 15- (\»:fi ftiil doclis viris crroris oaiisa. Nos ei v«c;i5-i
dem nabis faeimu om:ics tiis.<. codiees, qui con-
ad i'a!aiin. nj.em sublaia, sensu:n ai HitTonynii
siaiiii ,)erj)'etiioqi:e coiisensu reiiner.t ubiquc
voces nii^Dtciii excgimus. Ecsebius in biinc locuii} : 4i6
tisu-casab Hieronvn':) recilalas ; cum c^-lcris ;id-
xavd -rfev Jiv[>,-/ayov erpr^TJtt, l\i\ irjpcJsa> st; x*-
ditiiias aiijicianl, ul boc !«>ci5, ojai ct la^-JovTe;
6ajicv TT1V cjy.'jL'oiav ouu" y.of.ix c'£ xhv ".\xu>.iv [\eg.
MapflT;?.. Hij; prAmcfliiUS Leciar aniiiiadversione ^«oSoTtojv.;), i\a\ tt';ptJ5a> cic y.aOapiv -h Y^V*?*"
PllOPHKTAM LIB i-
41 COYME.NTAR. IN !SA lAM I.
Ltiicjia, liu-c in DcdiiinuiiJ
irt csi, v/naiid, Tiioodotio v^V^P"*^'-'''' '«•«=''. '"''' A H;rc 29 pcrspidie <!e
lAX, inf.iedulos cicliiiiia esi tam dc Jii;i;itis, qnam de gi-iiiiuus ,
tium urte iniuiprciaius esi : soli
vcrlj.i voi •
proplirlic-.is scrf:\o conisnecliiur. Urbs :;«te!n jusli.
vel iiiolieilicnles, seii5uin inagis qsiain
hoc' esl, Doniitii Sai.valoris, sive ips« jusia
vocabi-
UMitcs. Qiiia ciiiiii s\\\yfo dixeral : Argeiitum tuimx
servat melapliOiam, liir, de qua dictuni csl : .Yon poieU civiia^ abicondi
venHin esl in scoriwm, isiinc
y.ipra inpulem posiia {>!alt!i. v, U). ' ridelcfn quo-
ut convcrial supci' oain, id est, oxiendal nr.;.niim
appcll.iii^, vcl mctropiiiiiii jnxia LXX ottcn.lit
Snaiiiad imnieiidufn, alqne porgaiutiuii, Cl cxcoqn;tl i|iie
su scpa- esse ;'.ppeliaiul3iit, 'lui in D<»niino crediluri
«iniics 28
soriies, ac viiia peccaloriifn : ;tli his
r;ilo siaiiiio, puiiim argpiiluiii remancal, (juod snni.
por qiiod si^riilicai (Yeis. 27-29.) c Sion in judicio rodimclur, e».
aitsi^ue ijjiie fi<-ii iion poiesl :
loniie.nia. Lcsiiuiis el in Maia- rediiconl cam in jnsiiiiain S ct conleret scelestos cl
eos passuros esso
coijhi- poccalores siuiul el qtii d<:ri;liqii(;riinl Doaiiium,
clti;! dc no.niiio : Ipse egrediftur quasi tijiiis ,
cofisiifriciiiur confiHidenlur eiiini ab idolfs, qnibus
ior:i,ci quasi lierha l<ilLoituiu,et nedebit covfluns, el ;
aiirum emuiidubit sacrihcitverunt, et eful)eiccli.<i snprir liortis, (pios
eitiuiidans sicul argenlum ei : el
ilaladi. "l posiquain inun- eiegi;rat!s. » Non onincs redi.i.enlur, nec omncs
filioi Levi { iii, 2, 3 ) ,
B
(lali fuetinl, dicaUir de cis : El cvuiil Doininu .»;alv! lient, scd rr^Iiijui:?, de .^uibiis oi .^npia diciiirn
o/}'ere>iies viciimas in justiiia. K/.ei'liiel (iUOiiiio csi. Redu.enlur :iiileni in jnslilia, cuin sceleraii el
cnincin donniin Israel, ;>orc, ei. feno, e!. pluii.bo. ptNicatores contnii fiiciinl, cv qui Doiuinuni reli-
et sianno dicii esse coinniistan!, el posiea pur- (jiiere, consnnripii. Ciiiiuiuc salvali fueriut, coiifuii-
gainlam : ul po6i(|Mam purgaia fuerit, cognoscal, (Jcnlur (pii idoli» prius sacrilicaverant : cl crnbo-
i|iiia insesit D<»ii<ini:s {Eiecli. xxd, !8). S',;.! cl in sccsii in lioriis, quos elcgcr^iit, Signitjcal iiiiiein
KvasigTilio sub alia iiiCiaplior.t idcfii bcnsus osieiwii- !ooa luxuri.r, jicos el lieinora.
tur : Cujui venliiubrum in mann eju/>, ei purg&bic (Ycrs. 30.) i Erunl eniisi qijasi lerebinlhiss do-
[ M. iiisiniiabil ] ortraia suuin . el mvndabii [ Ai. fiiieiitibus foiiis, et vciai liorlus, sive paradisus,
piir;;ahilj iriiicum, ei coii{i:eifUl>il frumeiHum in sine aqija. > Dsque hodie Jtidaei legenles Stripiu-
horrea : pa!ea!> autein coiuLv.rei iy.ii itiexsiinguibili ras sancias, lerehinllihi su:il, sive quercus^ tii in-
{HuUft. lii, 12). li»rpreiains cst Syininaihu.i. E' iuxia Evange.ljuiii
'^Vers. 2lJ). < Ei resliuiafn judices tuos, ul ine- (.)/««.'!. xsi), ficus (iux aruil, in q«a cani Doniin«!4
riiiil prius el consUiarios Dios sicut aiiiiqiiilns. > in poina non invenisset, ajterna ci anJi-
qiiffisisset, ei
riviiaie lideti Sioti, qua; posiea facta esl meretrix ; Q lalc maiedixil. Scd et ipsa foiia cl ponia verbornm
ci pro jusio, sive jusistia, habiiaveniiU in ca ho- nunc .ipnd eos esse ce.';virui!'. : horlus qiioquc «rri-
inii;id3e. Silco DomiiiJis coiivttriii nianuin snan), ul gnus, id cst, scicniia Scripiurarujn, sive piiradisus
exicqiiai eam ai1 pt-MiiV! et auicrai oiniie siannain divcr.sarutii arborum, qui ubsqoe gratia spirituali
ejus, ei rcsiiluai jiidiccj iiiiui;, situi liieriint a priu- est. fiec olora (jnidei!? a.Tcri, de qnibus .^pohiolus
cip«', et co.isiii3r.iiis sicdt anliqiiiiiib. Jiidices prio- lot]i.i!lur : Qui infinnus est, oicra mauducel {Hovi.
rcs fiieimil .;^l.obv'S, el iesiis iiliua Njive, ei caeteri a XIV, 2) : et siccatis raJicibus, omnis vir<M Jii aridi-
quiiiua eiiam iilicr Scrspifiji; sanciis; iioiiien acce- lateni versns csi, ac squiiiorein.
pit : ci poslea D;;vid el aiii jusii icges. Ueslilacl (Vpis. 3L) « El erii fof.itoito vesira ut t'aviii«
erg<i JiiUicnni S!U:i!it!iditiei:i : vel post caplMitaleiii sitipa». » Pro {cviHs, a^ctivarua interpretatus esi
iiAbyioiiicam, tii Jui.i;.';i voluni, Zortdiabel, Esdram, Sviiiinatiius : nuanrlo siupa pe<.tilf.r, ct ((irid.jiiid sor-
c! ^ehiiir-iani nl cxieros piiiuipc^s, .:iui nsqiie ad diinn iiabei, projiciiur. Oiiiiiis igiinr forlilfido ei su-
IJiicaiiufrt piipuiu piaefuori:nl, cui Hero<les &u<cc.>^;-ii jterhia peccaloruiu et scelcraiornm Issaci, qui deieli-
in r;grii!.''rt : vel ccrie vtrius ct rocii'J.<;, Aposiol.is, <l'.ierut!l boniiiiiiin, et iilcirco consunipii siinl : et
et qui pcr Apo.-loki.s viedidfriini, L<;ciep!aMiiii(|iii: ^aeiilicavenint idolis, 01 ernhescenl :n borlii, 30
coiisiiiiili biiiil, kivut priiicipio htfjtis
'
I) in pnrgiKncnta siupa,
Itfirii^ip*'.^ iii qnos cie^crniii; ledig.^nliif
dfXiiT.n.^ ¥!3!(><i!S, iiuoii cl coniiiiiijallo ei rcpro.'!ii?- qii:e lcvi vor.iiiiur iiicer.dio. S^iiui-.iir eni.-r^ ; lU t;pv.s
siii p<;iLlr.?ai ;jd lornpus DoiiniJsc;^; passiL-nis, ti yd fio.v, id es:, lortiinfiiiiis vesli;e sive idoloiair.ee,
li (CiT) , (jiiat ps^sl pabsi.jnciii •jii.s (iiu.iiivii LccU; •
•,n (iu8 ertjVCi.iMS, p.»rvui,i •^(:i.:*.iii;> con.siifnct.
Siaiii. i iii su(i:cndclur i.tiiinn^ue sifniii : Cl non prii
« i'oil hfTc v.-jjaLieris civilas ju^ii, nrbi iideiis. > qui f:xsiintiij:»l. » Li ^--..icinio vivie!;."'ji Jud.spoinm, ei
ziooii coj. l'iopicrci> juj.111 Sijittfnuchum diciiur, Si iin eii.
l.i (ixcciiuuin ad puruiu ..iO;;a»n J«..'m : jiixin Tiiea- Ei''
i-0''ii<::el. cic. OiTii!'iiiiilui in t!'.'''-. codicibiis
(iotioiiim vero. tJi €,xcotiii,('u na puiu^n r.iir.uin vcrba s;tcii Coiileviii^ : Et conifrei sie'e',io: ej
iuHin. lisfjiit; ;iO Erunl eniin. Lis laiT^e.n yrrb.i e.x ecinis
'
fH.x;iiiiHS vir-ionis. .^civeri:*! Cij<ic.s;i5 ac sltuiio- re;ii(C.'fiti?, ipiia liiary.Tjiiiiis e3rl(~m iilusirai suis
»;us !S<;iipiii|-ariii>i iriri tg.itoi . vri'''><i!, vitioueni ah Coflnmeiiiarii-i. ?.Ui;ii.^N. — Oi.!;c liinc S'jbsf:<3U'J0liir,
Huiroiivmo v.jc.tiiirsi pri.'-nni^ is.-vr^ '••.jpiiiil.jn;. sicut ti conieri'! sceleito^y ei<:.,ad lififtn. t!j.|uft •><s.C;i con-
ei s.-.-^iindiHT:, visioni:ni ligcnnitniv. Vifie infr.; ilo,,:- iSiiiiiS,nuqtiC ir, !noslr!s io>'?.. nstjiie u'' ^•'i, quiiJus
fneoiarios ir. t vers. c^p;i(t li, 5i.vriTi.VM. usiis e5i iWaiiiin. isueiiiiKiliii,
'
Snifiso:-iini hic riiiw rr.ss. Vsiuar.. ct i^t.i'-!i:.
l'ATK,OL. XX.IV,
43 S. EUSEBU UlERO??YMI 44
cinnta cpera q»'£ fochsni, sive et idoli.iin ct Jenisa- A c.Tiiie Jaco)! filios suos aiiius dicenie : Veniie nt
lefH, in qiia idohsni fuit : ef s«ccc!u!e!ite Doniinc, aununtiem vobis qi^id fiiliirum si( in novis^mii, die-
ii<ii!us es&liKguere poterii. Qu.p cnir.ja sic conir.iriis bus {Gen. xlsx, i) x posi^a ad ju;iam, ds cujus s-e-
quoijuo! dogisi8tibi;s accipere t«ossiisiius : qviod et rr.ine orlus Ciirisius, diEcrit : Non deficiet priuceps
iti:)g:«lri el discipuJi pariter pcreai:(, et ot«RC opus cx Juitit, iteqke duz de femoribus ejus, donec veniat
eonijo ignis psliniufT! sil. cni reporiium esi : el ipse erit ex:iperiaiio gemium.
(Cap. fl. — Vers. I.) t Verb'!H5 fjyod viijil Isaias, in !iis ftovissiiiiis diftlius eril hor» novissiina , de
filiiis Aiacs sijpep JiiQam et Jerusaiem. j Et in qua Joannes Apos'.oiu$ loquilur : FiHoli mei, novis^
priori Visir.ne qaam jam esposuiiuus, «bi LXX
. sima liora est {II Joan. i, J8); in qiia abscisu^* lapis
inicrpreiaii f.iml, quam vidit conlra iudceam et '
de monte sinc manibus, crcvii in niontern niagnum,
conira JerusaUm, In li-j!ii;iito ' scriptam esl al ci repievil omnen) ierr.im : a quo princeps Tyri in
Ezecliiele diriiur vulitcratus (£j^c/i. viti, iQ,secuii-
qus socusiiia es!, In Hebraico simililer coniiitetur. dum LXX). Hic moiis In donio Domini est, qu.nn
El iniror cnr LXX liiierpreies in ilia dixci-itit, Propheta suspiraf., dieens : * Vnttm peiivi e Domino,
conlta Judvsatn fi Jentsalevi, el in hac de iudip.a et koc requiram : nt inhabiiem in domo Domini, cmnes
** diss vitce mece {PsaL xsvi, 4)
de Jerusalem; uisi torie qaia ibi sppe!iaiur gens : el de qiia PaiilMS sr.-i-
pox.cairix, populus pienus peccaiis, seitjen j«ssi- bil ad TimoiiiciMn : Sin autem iard:ivefo, m sciai
tniiin, filii iiiiqtiitatis, et piincipes Sodon.-oniot. ae qitomodo te oporleai conversuri m domo Dei, qum
popclcs Gojnorrhae cl civitas nieretrix, ei caeiera est Etciesia Dei viveniis, coluuxnB el firinamenivm
isiisiSDicdi, sensuia magis qiiam verhur» iiuerpre- veritatis {! Tim. in, ili). IW.c denius Edificala esi
i;>li suii: : eihlc q'!ia >?2iim prosperd pTon-.iiiuntnr : super fund^nienitim Apo.^toioruiM es Frophciarum,
F.rit in novissiiP.h. diehtis manifesltn tnons Pomini, qui et ipsi rriGnies suni ,
quss: imiiatores Ciirisii
tt domus Dei in summiiaie moniittm , no» fonira lEphes. ii). De hac donio * JemssL-n» Psalniisia
Judscani ei Jemsaiein, ssd de iuijana ei Jerusaiein concl.int!it dicens : Qui confidunt ;n Domino siait
prophel};tin intenexerinu : «tMn ei irs ilis lcgeriniua tnotis Sion, v.on cotr^motcbiiur in <tternum, qui hnbi-
posi coii.«nii!iali05ieni prospera : Rasliluatn judicei lat in Jeruialem. Montes in circuitn ejus : e( Domi'
luos, ut {ueinni prtHS, ei coniiiiarios (uos sicut anti- mis in eircuiiii po!>uii sni {Pial. cxxiv, 1). Ciide
Cjvilus : poii h(ec i:(fcaberis eimtai juiti, urbs fidelis; ei super tinuni moiilium Cbristus fundai Erc!csi-.iiit,
ei io i.>ls, posi pfospera, irticuieitia sii cotnini!:»- ei loquiiur »4 emn ; Tu es Petyug, e( svper liauc
Mo. Ecce dominator Doiniiius e.xirciiuum aufcrei ab Q petrum tedificabo Ecchsiam meam : ei vorla inf- ri
Jertisaiem ei ab Juda vaiirluni el (orlei}), ouins rotjUT iion prarculebunl adtersua eatn {Mrtilli wi, 18). S:-
putiis, el oinnt ri>bur aqna;, ei reli«n;i. EigO jissia mite qiiid ad desiderantcn} aniniaiu .suain, ei iinpa-
Hf;bniif'ji!i tl ic iila visiorio, el ia islo seriuoiie, lieiiier doitiuin Dei videre cupiesitem, sancius loqni-
qucro vidii !s;»i,iS; (\\':ui Aiuoi. dc Ji»da et Jernsa- tur : Qunre 'iyi.%li$ e-i, animn tnea, et qucre ronturbas
i«;n". iiilcliigeritltnii est .•
no» coiiira JisdaeiiRi el Je- me {Psal. xu, 6)?Et iiennn : lf,ec recordalus sum et
nisaleio : vei pro Juda ai Jerns^iieiii. us SviHi.na- effudi in nie animafu meam ; qucn-ain penrannibo in
chus inipstulit : sed absoisiic, df. ^l J't*^s ei jeni- locum 32 iabertiacuii admirabtut utque ad doivum
salem, iii qiio po.=;sjj!ti ci laei» ei trisiia convincri. Dei : in voce exsuUeliofiis et confessionie sonus epu-
El lioc coi>slder;!ndKrii, q«ia ibi visionem fideat iantiurrt {Ibid., 5). LXX, Matiifestim itw;iicr,i Do-
hic Yerbum, q«cd erai iti principio anud Deum : ct »iini, ei domum Dci supey eauiis moii-tufn, iraiisJu-
in illa Juda:is cointtitcisns ad gsr.iiuni vetiial salu- leruj'!. Qtiod te5ilmontv.ni eisde::) veihis et Mich-t-as
t€in; iit isla 4 geuiiijin saluie tncjplens, puriio prophcta posuii : (^asi In suo loco exp.osHi {Micfi. i ).
hraei, es utraque vocaitcnc crecenies iti Clsristi I El eievabiiiir super colles. > Qui i» cspitlbas
Etclesiaci i-ojigfeget. .fnonliis:n o^it-iisus est el paialus, isie snpfT colics
(Vers. 2.) i Ei eril in ricvisslHiis diebus pr^pa- "^
el6Yabil'ir. ?>« fftsji.us inoittibos et «oliil^ns ft in
r;itus mons i!on>us Dotnint iti Tertice tnonliuiii. » Caniicc cajaicorum spouba ioqtsiliir ; Voi- frai.ruelis
Novissimos dies ci in Geiiesi !egia)us, quoil, \o- ptei : ccee htc xenit saliem svper pionles, irartiiiieni
'•
?:thA. noiiiiiliil rtflius, Judalt fJhiftisainjm. appdlare, id esl, hoc fl:ia:;siii, ist-id voi'.!: inreiiire;
* ea, eic. Sic ieguni exen>p!aria inss.
Scfi(it!im Uebr«ei fci!'K5!::e geniTt' proniniliaiil. &ic«t in
<jnx «S5»ir:Mioueni •.jabeni anle Vjerusaletn, oo-npe jisalino : L«om ^if.il a Doir.irn), iianc requ>r:nu;
Uujerufaleru ; moie , ui jiini (listmus. veteio:» pioeo qucvi est, :.n<'>i(. > MA«i'tN.
llitfOruft'». K'.».fiTi.\S. — V:iiic. wfiam pfini, ei fnot Itetic reqvham.
* UiViim petivi, eic. iloc niodo lefrii .li-piMs iis Harii.-iii. qiiuuu?, qtu uvum tl iioc rpiitiiiii, S. Dot-
Cotih.iieriEariis stiis, qn;«nivi.s in liansl.iiionfc Scii- loris lesii:!. 011:1101 l.iodai in cap, vii L"<cks. i Quod
ptursniin (einiiiino gencre rfixerii, ununi peiiii a nos soli^mus abstiliiie, ei iieuirsiuer appcii.iic. iij
Dpmnto, hanc rcquiram. I)c U;iC vimo lecliOiiis est, hoc quicsivi, iilud voiui invcnire Hemaci tcini- ;
varieiate Isi' dispuiat iii c;ipul vii EcclesiastK ; nino g^nere pronunli:»nt, sicui in f o:ilfr'0 tiidm :
« Pru co aiaeu! quod supi"a serrftonern ilsbraRun! petii A Oomino honc rtqnirum , pi o <>u qi^od est
,
inle*"prcianlcs, disimus : Unnm ad t:nt-in... aprrtJiis uiium. 1
inserprelaiiis ps» SyiT.rrntlius , uw.nit ud utiii,n... ideni, dt heic dntno, ni Ji-rnsuiem.
•
Quod enini nu^ solenius absoiiiie et neuirultter
15 COMMENTAR. IN ISAI AM PROPHKTAM LIB J. 46
eolies : ihnilis esi [valruelis mens capretv vrl \ pra verbuni ct legcm parit^r nominaln Vcrbun
liinnulo e<!rvnium ui nioulilius B:Hhel [ Coiil. priiioipcs jiibeiiliir aiidire : lcjjeni popnlus aiiribiis
11.8. 9). peieipcre. Qui enim prius legem recerii, poslea venlf
< h;i flueiit ad oum omnes g<'nies : el ibufti po- ad sernioiiern Dei. Sod el in Jcrusalem priinnm
piili molli. • Omri«-$ oiiiiii genic!» servient ei, cui rundaia Ecclesia lolins oriiis Ecclesias senninavii. Ft
(lictiim esl : l'osltilii a me, el dut>o libi (jenies liKrC' boc dicenrtum ijuod quicunquc in spccula et in vj-
ditiiteui tuatn, el possesnictiem UKim lerminos 'erra: sif)nr: pacis fueiit. iii boc ot lex el verbum Domioi
(Piiil. II, 8i : u( scrvi^ini ei juxiri Sophoni;»n> siil» consliluuim sil. Ei pulclirc non dixil : in Sion ci in
jngo iino, '!« qtiibiis itl<»;ii propheia l»^sl3liir . Kx Jernsalem crit, el manc.bit verbum el lcx Domini
ftnibu* fiimorum ^HJtfiiopio! afferent tibi honiiis sed egredietur, ut de illo fonte imines naiiones do-
(Soph. III, 10). £i iii se|H(iagei>iiiin priitio p.nlMio ttriiia Dei sigiiifiret irrigandas.
li'giiiuis : 7/1 couspfciti ejus procidenl Ailhiipcs « Ei jiidicabii genlc«, ei «rs;iiet populos multos. »
{Psat, \.\\i, 9). in noiniiie ciiiin Jcsu omne {^imiu Ergo cl inter gentes * jndicartdiim cst : nec orrme"»
neciftnir, c«ToJcsiium, icrreslriiim , oi iureiijorvini increduli pari senlentia condemnaiidi, scd pro di-
(Philipp. n). versilale merilorum diversa pasSun sunl. Postqnam
U
(Vers. Z.) I El vlicenl : Venlte , ascendamHS ad auiem jiidicavcrii j;eiiles, tur.c argiiet popiiios ttiiil-
iiiuniem numini, ci ad domuni Dei J:icol» : ei dncc- los, »ive, la LXX transiuiefuiu, populummnltum. Ei
hil iios vias sirjs : el ambuinhimiis in semilis ejiis. i nola ordineiii : gentes jiidicabttplar, qiiia crediliirae
Geiites et pnpiili iicqito(]u;ini pioptia saiiilc coii- sunt : Quicnim non credii, jam judicaius est {Joitn.
leiili, sc iniiliio liurialninlur, el dicenl : Venile, III, 18). I'opulus autem inullus, qui ialelligiiur
ascendiimns ad moiilcm Oomini el ad domuin Dei Israel, noqiiaqiiam judicabilur, sod arguelur, qiiia .id
Jaeoh. Dc (juil)iis suora disiinii.'?, (|ui sit nions Oo- se mi&siim Filium Dei iioii reccperit
niitii pr4!pantiiis el qux douius Dnmini super verti- (Vers. 4.) t Et coiifl;>bunt giadios suos in vomeres,
cem iiiontiuni. Domns :iu(em Doinini dicilur domiis cl lancoas suas in falces. » Oiiinp beliandi studium
Dei Jacob, iil recipianriiis vutiis Lisiriimeniiim, el verictu!- ad p.Tccjn, el pro diicordia eril iii loto oihe
non secuniliim Manichaeuin ali:iin cxira domum Dci roncordia. Gladii muiabuiilur iii votneres, ei i.inccje
Jacob qua^ranius domum. Cuni aiilcm nierimus in iii (alccs, nt oniisso fiirore bellaiidi, agricul(ut;c sei -
donio Dci Jacoh, lunc docfthit nos vias suas, pcr viaiit, et uberriinas falcibus messcs seceni. Quod
«jiias gradiaanirad eum, cl ainliulabinius In semilis qiiidein et spirituaUtcr inlelligi poiest. quando omnis
cjus, quas ' isihiicruni ct alii. Dcniqiie el jusiis C dnrilia cordis noslri Chrisli vomere frangilur, ei
ascendens in montcm, docebat discipulos snos ocio cradicantur spin:e vilioruni, ut sen enlis sormnnis
bcalitudiiies, st CTiera qucR Kvangelicus sermo Dei crcsciit in fruges : el posica hbores maninim
complecliuir {Luc. vi). Priu» ergo di.scendsc siini noktrariim maiidncemus, quando venienles venienl in
vi»> Dotiiiiii; et po$le;t an>biilaiidui)i \n semitis exsullatione^porlantesmanipulcs iuoi{Pfnl. cxxv.C).
cjus. 34 « Non lcvabit gcns conira genleni gladium.
* Quia dc Sion exibit lex, el vcrbutn Domini de neque exerccbuniur ullra ad pr:eliuni. > Veteres re-
Jerusalem. > Omnes gciiics cl populi niiilti, 33 volvamus histor^as, et inveniemus usque ad vicesi
idcirco se mniuo hortalionliir el dicctii : Venile, mum ' ociavum aiiiiiim C;esaris Augusii (cujus qua-
ascendamus ad monlem Domini, et ixl<tr:\ jjuse sc- dragcsimo primo anno Clirislus hatiis est in Judae,a
quuntur : Qiiia de Sion ecjredielur lex, el verbnm Do- inlolo orbe tcrrarum fiiisse discoidiam, et singulas
mir.i de Jcrusalem : ncqu^ujuam de Sinai, ct Jeso- iialioiies contr:i vicinas genies arsisse stiidio piae-
liludine, et de inofite Oieh : sed de nsonie Sion, iii liandi, iia iii citderenl ct c«dereniur. Orlo auten
qiioaL'dilic;ila esl Jr^rusaiem : el de JeruiuJcm, in qu.i Oomino Salvalorc, quando siib prasidc Syriae Cy-
Teiiiplmii fcst pi roligio Dei. Les;tnHis quod sa^pe t>o- rino prima esi in orbe tcrranim f;icia descriplio, ei
ininus dociicrii in TeiTiplo (ir<i/</i. xis!) : et quod nou D EvsngcMcip doclrinaepax Puinri^ini imperii [sup. pace]
oportuerii looii prophei»im exira Jerusiile.ii : el su- prafparata; luiic omnia bftUa cessaveriinl, et nequa-
' Omiiino rescrilii velim irivnrunl pro tribitennii, lonius in Au^usto c.ip. 22. « Janum Quiriiium, in •
quod liie iiiliil esi, l;inif:isi in cdilis aque ac mss. «iuit, scmcl alque iieniin a condila IJrbe mefnoriiiin
Ic{;aiiir. ;iriiesu.im chnsiim, in mulio brcviore lempoiis sp.n-
* Valic. cum Palai., inier genies ei geitien judicnH- tio, terra mari([ue pacc pari;i, tcr clusil. » Videndus
dum en. eiiam Euseb. Prcrp. Evnngtl. lib. i, cap. i Oros. :
* Videtur ex TeifiHiano ;«ccet.iiSe, qui c;ip. 8 lih. Iib. VI, cap. ^S, ci lib. vii, cap. 5. Aniiiiadversion«
vdueis. iHrfffos, oi!um Salv:iloris ins cleiifiii ; « i'Mi>- oorro huiic locum Hieroiiymi indigere docet Jos.
p.ilr.i cofirejjnavii .\ugu;'io aniins ireilecim ; posl ScaliKer in Chrunologic;* Eiisebii, pag. 161, Al non
Cteopjilrfini Angusltis ;iiiis aiiijis 45, iiHni omnes vidco it'.'.lUiciii:Uionem qiiia dixeiit Hien)nymiis,
,
aiirti imf)<-iii .W. Viiiemus
.\iij;usii fueruiil aniii nsquo ad annum Aogush 28. in loto lerrarum orbc
aulem quorsuin (iii>.(Jrag»^siiu« ci iirini;) siino tntju-i ii Jfiissc. discordiarn. Neque vero ibi ioquiiur dc
AujjMisli, quu puii iiiotiem (Ucopairu; iiiipciavii, Aciiaca victoria, aul cic con.snialu Au;,'usii sed in- ;
ii.Tsciiiir Clir:siii5. > flical soluinmofio noo muUo aiiieoriurn Ctirisii bella
Qr.tulraijesimo primo, eic. Eo lernpyre aliissim:» orrinia cessavissc ac Uominum ji-sum tiaiuiii lui.sse
pace ijenns iiooiiuum fru';balur, Jani ciiim lernpiiim aiiiio 41 imperii ejusfiem Augusti. Qnod veieris
paulo.inie obsci:ivcrat .\ugustu3, ui leslutur Sue- Eccksiu: uno conscnsn lirmiiiuin est. Martun.
47 5^. KllSSnil HlEHOXYf/H 48
fjuain per oppida f-t vicos fiXPicob.-.siinr i*i\ p;,'clia; A l>ff^V'>^ rahp.srtnos sijjiiincn. {'>0(J;ilUj!!e cansas quaie
vsed ad agiormn rnSlam, iniliiibus taiii.ii;)! !cgif'!ii- projecoril Dcsis populiur^ ?»Uin oouiuin Jacob ; qui;»
liusqne Hoioanis oonlra irArliriras i5atiG!iO:; bcliarnl- ieiiicli mnl, inqnit, ul fii«»ri:?il in iiiiucipio, angnri-
siiitliotlelegalo : tjti.itfio iuipletiis es! ;in;;elo!U!it i!tc Una, ' cl otniiiiixiji, cuisclisijiic soriiilKts idolobiria;.
«"oncenlus : Gioria ht excelsh Deo, ' ei iu <^>r« pax hc- Isow attendoiKia ^ oiiiii-a iiec aii2»ri:i , Moso scribeme,
vnnibtts bona^ lolnnfatis {Luc. li, M) ; t-i in iiiebus cognosciiniis, qtuu liiibnerur.l gcntcs, (juas eje<?ii Do-
ejufc- ori.;i esi juslili.i ol inullihitswlo jsaci.;, n^iiiiis a f.-icie (srarl, Chaii.iiKrorusii, Aoiorrliseoruni,
(Vcis. I>, G.) s Ooiiisis Jacoh, \er.iio, el auil.uiotiius el Cebtlnvonini. llimc iociiiti Eccicsi;o iiacl^tores
io liiiiiine Doi.iiiii : i>!Ojccisi! eitin:» {•.opuiani tuiiii» aiilet', aiipie alilor e('isseriii>l. Q'ii;iain eiiiiii voluiit
«iDfntim J.icob. j Posi vocaiioiiem genliurn, ei oslci- !ioc sigiiificari, quoti priijecto pooulo Ju<facoruinj iii-
sionem inontis Dctuini super veriicem tnoniintn, nd gres.?iis sii terr.iin quondatn reproinissioiiisRoMiantis
|>opiilit!n suuii), iil esl, jiopulinn Juilvorum, qtii exejciius ; et ojcclis Jmijeis. Iiabitavcrint in Judsea
:i{>pe!lat\!r domus Jacob, Propbela coiiverlittir, et aiieriigcn<r, qui •,!« toto crbe diversaruin gentium
iionaiiueos, nt q;ii in tenebris versanlurerroris, l-.i- accolje suiii, ^clducli a Tiio, cl Vesjiasiauo, et lla-
tnen suscipianl veritalis, el anibitieni in luniinc Do- liriano, cfoterisque. principiinis. Aiii auiein putanl
jnini. El quodantnicido illud Davidicau! canit . hoc non perlinsre ;ifl HoitKuia teiDpora, sed ad supe-
Accedilecai enm, ei ilUiminamini: ci fncies ve$lriv aon rior.i. priusqr.'»!;) a Kabylo:;iis va5l;>rfm'!f, quod snb
confujideulur (rsoi. xsxiii, 6). Oirinisenini oiii ope- inipiis re.^ibiis ' fuisse iKsrrantur, ct n Domino ilere-
ralur maiutp, odii iutnen, el non venil ad hicem, ne licii snnL
opcra ejus argijantnr. Vos auieni doiniss Jacob, do- < Et puoris .mienis ajlire.<ier«:il. > l*to quo LXX.
nnis popsiii nict: veir.le tnecun), el p;iri!er anibttie- iratjstulerurit : El (i!ii mulli aHemgenx uaii iuui eis.
nists iii luiniiie Donitni : recipiainus Evatigeliiiin Syinniachus : L'/ cuwj /i7ii« c/i>Hts o;f'/u«serH/i/. Pro
Cbrisii, iilunriineinnr ah co qv.i dicit : E.^o .•!«-'« lti.t «juoscripluoi es; in Hebraico Jesp;iicu (p*EUr*j, n^od
mundi [Joan. vui, !2). Cutnque lioc locutiJS fuissel Heb.';») interprctaiUur, ia-frytli<jr^<!7.v, ei nos verti-
ad poptiluin Ju(i;cor!!in, ccrnens inipce.niiens cor inus, adlKnerunl, tii vitiorutn isi gente Jud»;a lurpi-
eoruni, el animaivt incrcJolilaie dunssimam, fiicit ludo isionsireiur. !iit;itilufn aulem Gfieci, cl KDtiiani
aposlropiiani ai! DoiiiliiU!n. el O.icit : Ideoeos liOrior, hoc q;ioni!ain vilio la!)oraverun!, ut el clarissitni
ul ad le vetitaiil, ei niecuin luc» ioni-tie piTfruantur, piiiiosopborutn Crs.citC bi'bcrcni ' publice conculii-
quia pro inerito peccaiorum snorum reliqiiisti popu- uos ei Adrianus philosophiae arlibtis crudiUis, An-
luin luuin, doiiiuin qiiondam Jacob. *» tinoum coiisccrarit in Dctini, teiiipiunnjue ei ac vic-
(Ver§. '.) .! Qiiia repieii suni oliio, ei .nugtircs Iia- ti:n:is, ei £ai'er.1otcs 36 insiiineti!, ci ct co iKgypii
l>ueru!!l,35 "' Piiiiistliiiiii. t Fio Piiiiistlii'iii sf.ni- eivil.ts ac rcgio m.nieu acceperit. Iiiter scorta (juo-
per^LXX a!ieuige)t'ts itiierpretan suiii, iioi)ie!i roin- qiie in icrniv^iiius speoiaculoruin piteri sieterint pu-
munepro proprlo,qua)Cst hodicgens Palsrsiinoruni, Ilicx libidini esposiii ; tionec sub ' CoiiSilanlino
quasi Pliilisittinonjui, quia P iittenim senno Uc- vuiperaJore. Clirisii f.vangetio ccrusfanie, cl iiifiJcli-
iMMiciis no:i babel; seu pro cs ?!ti Graico utuur. tas «iiiversaruin ge!i'i:!in, ei tnrpiiuilo dcleta esl.
Utirfe iiUid qi:od in Ps.ilmis Gicititr, com eisumeira- Porro LXX conju^jcs ecruin vioi:U;is essc signilicanl,
lione {jeiiliitm caetcraruin : Slihi iilieyiigc^uv subiliil Oum nlioi aliciios Judii.sgeiierauU Syinnuiebus qsiO-
sttwf (Psnt.i.ix,iO}, nononinescxl^fas Matioiies, sed (i;t;n circuilti , cl hone.sio sennone plauiieiiliuin.
* Idem rr.ss. et ^uper icrrampnx itt l:b:niitibus, clc. tiis iii .'EiiViii.-^ iiioriliir; qutiii Aiirianus vehewcDicr
Ci-elermu roiifer i^inseni: -Hieri^nviiiiiiiiiini Chronicon d?!pi-iiciss !n.i!n io deliCiis 'i;ibuerai) m fieos releri ;
ad aniiini! Aiigiisii i^. qui Cii.Msii e.3l jirtinsis. e>: ciiju> eiiam urb'; a'j>pe!!.fia est. i Con-
iioiifiiie
lXX 'jliettigsiuii, etc. M^^li.^s ir.eplias de boc siti;iiGiii votuor'l de lioc C:<':tiiiilo [Sutiis Is^iaci C»
loco eR''>ii'!iii l!;'i;!eiiii Criiia, qiii e\ iiii> iioior-u no?, saiiloiii iii 6parti:!:iii!?i. iJo iiilie auieui Aiitijioti
v;)ttiiU in libro iSo:!!iinini il;'bi.:uurti;n ;u!Ju;ien:iair! meniinii .V^iirlyiologiii.T. r.oiti. -2i Sopt. el 8 .\i;iil.,
lilteraiii l'',
2'" pr> ca UiiiiDiinihiiii Gr.TCiifn PHi, t; : i;!i: !ii<.:!li:i- /^:>l:HOup-jli.^. Ma«<tun.
noO alt^:itiieiii'js Hi^rdiivrr.iirn ir. iibro ].i!m \li..lO se- Viil. in -lovi». !ib. it, pag. 5oi>, nol.
'
tiiiitni fiiisse onlinern Lainjcium e!c.^Ocnicr;)iii, ;<i- Oviii'c su'j Cont.\<ihtiiio, etc. IfiTr paiJiia liisto-
que i'vler;is r ci i'H protr.isr.uc t!f;ce;)iss»;. ;\i\i'TiA.N, lia, lib. I. c-.Tp. 8, i-l^ ie-^.u.Tiitr cx Soxo.neiio :
Yiile ijuae de P iiiur..: Min iilibi, niin aci !Nori)i- « (Jiia c;i;!:-a indticius (Ci>f!->!;uiiiuiis) !nie!iipcr:ifilcs
num liijnifn .li.xiiiius. •.'i iibidiniisos c!>iicub!lii£ «lueii ininiinc v?ii:os cucr-
^ tA oininii»i>>. Fro voce ominibus, cdill afilea it- •'uii, qut;iiiadnii>:iUfn ex iei/iiiiis iJe iliis iati.s. si CUi
bri lo^''ii.t iomttiis, conlra coiisensuiu )<!.^s. c«.>di- rur;* isiii.l toguosreie, racile potcsi iuiell.gi. »
Cil.ii. M.'iKTiA.>. M.iKTiAS.
* Yatic. soKiifia, qnod notiita veieres c iil; iib.i l~ai.;tum iil prlmufii laia ("opiitaniini lcge conira
elsup!<i pi'o 0/?<!njfc«."i praaler!!.!!. <'jn;iioctio!ies iniernperiniiijs mc disstiiulas, narrat
* Ouo fObs., (e/isse iiarnn^iur. S-^ixoriiKiiiis, iib. 1, «Mp. 8, in iine ; « lnlefTipcratiles
* Hubeieai pu'jlii.e, eic. Hoc tfft-.r qo.^l' dt: Xijno- ;»<. 'Jisso!;iios coiii-tibiius iini-^a rfnnitot^ pi^ihibiios
ci-aie el c'a Sot.'aie n.>hei ipse iifetunyniii.,, in Ci.p. : coeictiii, iririft e.v lejjibus, «jiiae de iilis l<iHi buni, dc-
Usco. De Aciriano auiem iiae!; loguniur in CUioniri) pietiend&re licet. » Virfe Legcift fle rapiu vtrgifiun»
tuset-if».'"^ : < Acfriafi'is e.-^udiiiss-miis io '.iiraqiie iifs- ac vidu.irtKn. <^ua'. hiifislur in Cod. Tlmodosiaut» iib.
gua , SSQ tti pnOioriini afnoie p.i!i!!!i coaii.-^iciivr. > Ei .t)i!x, lit. S4, Vi.icsiufu qu-jii-tic in la'.idatum Sozo-
ileruui : < Aaunoiis pwei regius e.vimiajpuiclirtiudi- ment locum.
IN ISAIAM FBOPHF.TAM ^^
49 COMMENTAR. LIO- i.
qtmcJ
eamdeni tijn; pneris luspiUidinftm dtiinn-sslr.nil. A Po.ssuuids secuudum anagogen ei iioc (iicftr?,
ilosma CDiilranm:) veritali :)(!orel opcra ni:;-
\Yers. 8.) i Kl rcpieia csi lcirj argtMiio ei asiro.ei oiiiiio
ct
miuji) suariun, cl consiiuial idclr. in terra
sii:«.
noii est ridis: ihesauroru!» o.jns. » Itiicr ciJ^l^r:! viii.t
dnmxxA Jiuob, oliain auri cl aigenii liiulUlinio ii<c'.irvejiir lionio, et iiumilieUir vir, el se engcrii
i*;rr'je
diabolocoiiigaius. "">*» ''•'""
ininieramr. Jnicr Civii:iactaugtirfts, ttjiiop. et ({liaiiii- iioii posail : quis sit n
erLVoril Doiuirii.sf, eTiC!ti;ilo iiliiis m.ilicris. qtiom
g:«sq"as Deusrntiitiplicari prohibnii regibiislsrr.cl
annis ilccem el oclo, tii iiequ;t-
ii>lerido!a,(ii!ir: sunt opara i.ianumn iioioiiiua), :i\a- S;i!arias "in\<irat
lilia condciiiii.unr, liide tHJiuinus proecopit it: Evan- (jsiarric^ielmn, sft»* lerram sen:pcraspicetYl(Lu<;.xiii).
gclio, iie lhosuurizc'.!fU.s iioljij; ihcsatiros i;» icrra, el « Ne crgi) ditniiiis el^. > Pro qno L\\ :»lcr-
ise faoi;uviii<; liics.-xiiros, dc ([uibus inr possii erip.oi-e, jtrctati s«W!l : Et twn d'irtuliaM eii. Si Deus loiim-
est ttnia tanla fccenint,
ati e.vl'.ciu':ni inferens : Son }>i)te:i(!i iho sei-vin; ci iijr, ii:i iim-iligr-miiiir. •
niammcna {Mailh, vi, 21}. rulclire aiiitMii iiliti i;on parcaai eis, iiec lam iunamerabilia pMcairt lii-
roiniiia versicnn . Scmper nvurus cgei, a!iis vcibis niinam. Si PiopSict.i, sic senticndum Ne ergo d:- :
Pioplieta sigiiili-.avit ilicens . Et von est jints ihesau- miHaseis, qni laiila scclera perpetrarurit. Qnod <\
rorum t.jns. Non 'pioiJ Uicsai^ri iliiCi.i sioti (li-bcatit, de rxOinanis iniolligimus, verior inierpretatio osl :
sc'! qno.i possiiieutiuiii ani;;f.:s aon iir.plcalur. Ijtra- B qul subvcrlenltjs lcmpliim Dci, non eum stlorave-
qtifi aiilem gons el Jii(l;eoruisi et Ro^iianoruir. }>cr vuol, q«J vicioriam prsBbnit, sed i(3oia manuum
lijcc vcrba a»?.ritKes«gi!ljluf. QiiotJ i.>is!oi-i.'e ciiioiiisi Siiaruns. Siii autein dc Jud;*^:^. Piopheia» irucuk'iii:t
l.im Gr^^Tjc ii:irianiq(i:i:ii Laiifa;, ••ihi! poouhni^ suui^.i or;>re '>
Ji!fl.i-orijri: cl se.ucutia csl, lil cofiira
Uomaiioriifii gcnie «bse avariuii. di.xcrol Oorsius Jucob, vi'» le,
lliitle tu '
re;,!«!!!ii- (!e:itur, eui ;v.ipra :
ilarunr. iex coiisiitot;] est., et quoitdie videuiiis iiliid et iiiniiuicm.js inlutiiiiio Dominl.
aposlolicinn tOiiipieri : Qui proPCfpii non lu-.anduut, (Vers. 10. } < higredcre in potram : abscondcre
lurayix ^*
Fuiom jiunccin litnoris nomisii, ct a g!oi;a
{Itotii. ii, 21). aiidil. iitqijc in foss;^ huiiiO a facic
coiideir.nal jiide.t furacior, iii aiio de se. prfiiiic!;-^ !;.aje?!aiis ejus. > Ego qiiidem popnium co!)ori:iiiis
senleiiliam. .Oomm Jucoh, v^niie, r.i ,7)i,bHlen:i's
^uin, diceus.
Ooiniiius
< El rephnu eg! lerra ejiis eqnis c: isimmr.eraliUer. in iumitic Domini. 38 Sed quia projedl
1"=:''".
qnadrig.x ejus. > Noi: enim dfgniim esi. iruiuero jj.jptliiio .i:ico!> : pn-ji^eii aiiteni, ii!)i:i •••i'-
e^posiiimu.>j iticn pitP-
qiiod C0iMr-.iS)t.i u:)perii:io posiiJeiur. Unde ei iii aui pasius esi, q!:;c supr;i ;
Psalmis dcitur /''<:i7oje<j;jMsi;! quai veniuta sin!. niala, et horlt^r til
; .<;«/iift:.')i (Pia/. si.sH, luintio s^:>bis
<7 in EaciIo Eq-ium d^kcU et ahscondamiiii in speiiiucis
). Cli : ei asccusoretu ^ ir.jcvediajuiui p«.'tias.,
in marei Exod. xv, 1). Ki in aiio p.^^shjio ; iH in rin--
^ .i hzk Ba;b\;o«ii ve! Romani exefciius, quasulo om-
iWwA quod in Evatigfelso icgi-
ribus, 37 ^' /»'« «'/«''* • ''>!( aulem in mmins Do- iiia vastabiinlar, jiixii»
Tunc dicem inonitlfdS, cadiie super no', ei pc-
mini Dei nostri invocabimis. {PsuL \i%, S), Pole-ji mus :
;
(,L«c. vsni,I>Oj. J;:v'a «oagog-ii
autem Hirumque iiiieliigi, qiiod et populus J!}da."o- Uii, Abuowiiie ?jo.<
ui
riimconira prceccpiu.Ti Dci sibi einios, et quadri- >ero -0! faeie iJominica; ?r,sjesiatis pra-cipilarnoijjs,
assi.iuiumns pel:;2 forliiiidineni. deqiia dicuun
miiltipHcaverit, el lerra Jud<£« vitioniiu cs' :
j|:is equU
Inpetrn
Ct cuiTibus sit repiela. Petra rffugiion kporibns {Psai. ciii, IS) ; et ,
txaitatiii me{Pial. xs7i, 0). Moses quoqoe
sn fora-
(Vcrs. 9. ) < rtropleia e!»t icrra eJHS idoHs : «pns
ir.anuum saarum adaraverurii, quod feceruiii digiti minc petne pi.mitu;', «il vidoat posterio!.'i Oci {hj^ocl.
eorum, et iiicijr\3vit se iiomOs, el hmnirtaiiifc esi xxiH'.): >ii : Ifibchai pop^iln^ de spiriuili seiiueutieoi
vir. IJbi quondam -orat Templtjm ei religio Ct';- 4 Ai-scoiidiHirque iu pclia qni
» rtt-i, pc<.'.'i (/ r^; }.
ibi Ailridni staloa, et Jovis idolua! collocatum esi, irig«e.lilar ciibieusui:' suuni, el .iaiicio osuo sdoral
Quod mulli siiper illo leslimonio intei^pftManiur, terrfiiiO cori-ore coiisiituius. traiis-
i^areu^j iit i:»
ijuod in Evangclio icgimiis : Cutn autetH vidsriiii eii-ileisuifurid: nosi seniiai lempi.siiiiem.
Abominaiioiiein desoiaiiGnis stant^in iu sancio hco (Verii, ii.)< Oculi subllGigs bominishuiTiiliatisuHi,
14). El opers maiiuum suarum aititudo virorum • c^^aitaldtur au-
(itfarc. xiii, ia.?ii- ei iticurvehitur
iiali sunl : et homo, ralionale siiimal, iss adoravit^ ifcia iJoiJiinos soius iri •.iie iiis. > Ciim bosles vcno-
et iapidem Sunl aulem qui hiec do Jodseis inier- rini, c.i.omneiT. orovindaiu iJabylniiiiis siii Homa-
circurnsedoriiii ag!iii!i;i
pretenlur, quod 3nlequa;n capereiiliir ;^ ii.i!iyio!iiis n;!s ir.ijcro v;islavciit. et
Uiiiversa hjec fecerint, el ideodimissi si;nla Deo. Leli.uonuo jt^.rusaieo! : lunc nec diviiiai, iicc nobi-
Mniit etiis fine c»pil'.iiiponilur ^xVeeraodirti/jiwseJao liias geueris, nec polfinliK diguliaiiim aiiquem do-
' Vnde f.i rcpelundarum, e.lc. Le!;e.5 de !^ppeiundis, n:nt avririiiii 1:00 pauca S'':!M>3^' Joscpbu.-
..
libris ssiis
..--
^ ih^ ^''ii^rni-^i \cro
sciiicei penuuiis, ie.\ fucre ve! scpleiij. L. riso, Tii- AHtiii.Judoic. uc d.e Beiio Jtidaico.
. .
Iiunus populi, priouim de nepeuiiKlis iOj^aliunetii lii- l.iipcValoris 8everi vide Kuitoiaeii Ditmis in St-vcro.
lil; (tc qua Cic. lii). i3 Offic. : * Mondom ct^oium <^t sUuTUN. —
Ciccro dc Ctar. Oial.csi!. 2i i L. i'iso
reuciiinfiib tuiii.
:
j
decem aiii:i sunl, cuifi dt; pec-joii,* repeiuudjy; a L. !«j;;Mii piimiiS dft poiJiiiiiis
Pisoiie iaia est lex. > Eod(Mu anno, atii eei te provinso - /•'j*tr<?Ki
Sic iegiiii! mss.
judicem audil , elc.
viM-o prn uucin s-;ripl-jm itb',
:.!!!3 !e.\ a Csciiio Srilninopopuli !ai.;i quoniic dici:!ir. exempiari;. ; 111 ediiii
Oeinde ln^ti de Repeiundis, Scrvdia. .•\riiia,
nlia; arguit qua*. vnrianies leciiones non muUum dtsiaie
.
r.ornelia eiJiiiia; iiuibus siiigulis aiiqiiJiuditi iii»J'.c:s vitjenlur, nsc r-ini moineniosifl V:AnTi.i.N.
sunt admihibiraia. Pono dt ii.osii;iP,ortjiu ei jutti-u-
51 S. FUSEBII niERONyMi 5^
ffnilcre poierunl ; sftd ontaitiin erit ur.i capiivios, ^ .ilii siiblinionliir ad regnuni, aiii «htinthnnlur ad
el Deus soIhs etaiiabilur, cujiis irani iiti!liis pote- poenam, el cedri Lil>.ini qujp piopser si/porhiaui
rii ilectinaro. Mtilli lisec *ie «iie judicii iiitclligiint, contcreiilur, elig.nnlur, cuin boni odoris nicrint, et
iiiioil omnis creaiura coinparalione iiiviii.% glorix cuin Apostolo dixerint : Chiisli bonus odor $uniut
litirnilielur, el iMCurveliir, cl iiiliil esse s* SPnli;U. (/ Cor. II, J5).
(Yers. it). « Dies enim Domiiii exerciliMiiii super (Vers.14. )i El SHper oinnes montes exco!-.05,
f.nmfin superbinn ct excelsiim, ei super omnem ei siiper oinncs colies c.rcvalos. i Sicuii in bonain
arrogaDieai '. > Kl liaec prioribus « onjungiunnr. paricm pro varielaie virluinin, moiites appellautDr
In i!ie, inniiii, iila in (]ua ex:illal)ilurDotriiiius solos, ei colies : sic inler inipios pro diversilale viliorum, el
boc est, in fiie ulliouis Domiiiicae, cxcflsi quitjue inaxime superbi:e. ,ilii inonies siiiil, aliicolIcs,6uper
et arrogniites aique subbines capiivitali ei gladio qiios eril dies Doinioi. ile qniinis 40 i" ^-zechieJe
subjacebun!.MExa'^optx(L; :iu!ein sermo de niagnis scriplum csl : !lcecdi,ii Adovai Domitiusmontibusel
csl aKjue priiicipibus : quod quanto majjis supcr- ciiUibut : Ecce ego inducum snper vos gladiitm.el r/i«-
iiftrinl, Hnlo lunplius (jepriiitnoli-r. Douiinus eniiii sipabuHlur excelsa vcstra, el coniereulur aro' veslra',
Miperbis resisiil, cl liuniiiibus ilat graii:im(/ Peir. v). el reliijd.i {Ezech.M, 3).
Qui tlediejudioiiinlelliguiK.superbum, elexcelsiiio, (Vois. 15.) i Eisuper oninem inrriin excelsam, cl
elsublimem, et arroganlem, diabolum dici piiiaiil. super omiicin luurnm muniium.» Qiii nd Vespasiani
Qoi siiperbiens loquilur : Super stellas coeti potiam Adrianiqtic ba'c referuiil icmpora corporatilerdicunt
sedeiii vieaiii : sciebo in montc exceUo, snper omiies iuiplciu qux seripla sunt, ({uod non lurris exccls.i,
muulcs 39 excciios ud Aquilonem : asceudam siiper iion iirinissiiiitis muriis, iioii iilla navium niuliiludo,ct
iiiibei, ero slmiHs AUissimo ( Isa. xiv, 15, 44 ) : negoiiaiioiiis industria, adversum vim Romani cxef*'
qiiandoexore infanliuia el laclentiiim perlicieuir cilus poiuerit prxvalere ; sed in lantam habiialores
Jaus, iiulesiruaiur iuiinicus ei ulior {Psal. vmi, 3). Juda;£ ^eiiisseforiiiidiiiem, iii el i|>si cum conju-
(Vcrs. 15. ) I Ll super omncs cedros I.ibaiii sii- gibiis et libcris, auio ei argento qux sibi auxilio
blimes ei erecias, ei supcr omnes quercus B isan. > lore ;eslim:ibaiil, in fove.is terrrc dcmcrsi sinl, el
Kl in vicesimu octavo Psaliuo caniiur : Vo.t Itomini pruiiiiitiissinia aiilra seciati. bi cnini voMcium ei
cotilereniis ceitros : caulerel Domi!iU)> cedro^ Libaiit, Juxiiriiisorum veiiiercsi Dcus, quare iion avari aii-
ti comiiiiniiel eas qvasi vilnliiin Libaiii [Psal. xxviii, vuiii el argcntum appellclur [)ens?.\lii li;cc ad ti-i-
53 ). tt in iriceiimo' sexio Psalino : Yidi impium bylonia refenint lcinpora. Crgojiixta bgos iropt
ixallanan et elevaium (juasi cedros Libav.i, el traitiioi. logia;- singula qiiseque pcrcurrain. Tuiris vel obmu-
el non cralyet ({ntetivi eum,et iion estinventus /och< nitionem urbis adificalnr, vcl ob speculam, iil
fjus { Psal. VI, 3i ). Quercus qiioque Basan, qii.is longe venicns ccrnalur lioslis. Unusqiiisquo eigo
A<iui{a Spua,- , Symmytbus et Theodoiio p:i).a''Oy; iiustruni dcbet aediiicarc tiirrim, prius siinipiibus
iiiieiprei.ui siiiii, glandiferas novjimis, qu;i; clsi suppuliilis, ne jiixta Evangeticam p.iral)olam {Luc.
fccorini frucius, poruorum sunt alimenta, noii lio- XIV ), cum cxplere opus iiequiveiit, rideatiir. Hac
minum. b^isnn icgio e»t ArabiaJ, cui imperavii Og, tiirris benecoiisirucia peisistit. Sin auiein ciecia
(jui a|ipel!auis csl re\ U.tsaii, c; intcrpretalur ala- iii supi^rb°'am, iiriiia ncii liabtieril luiiiiaineiit», ca-
5(0vr,, idrsi, i</Hom»iii«, quanri si coniiisioiicm traiis^ del super eum, a quo seiiificiila csl sicul illaiii :
lerre volucriu.us, iiiaj;!» ojvjfujiv, id est, Lahylo- decem el oclo bomincs iiilcrlecit. Uudc
Siloa, qiiac
neifi signilicat quam Basan. Super ornnes ergo qtii eiDomiiiiis loqtiiuir ad audienlcs: Et vos si nou
laciuut opera ignorfii- egerilis poenitcntium, siiiiiliier p(ribiiis{Luc. xiii, 3).
etipiinliir in superbia!!!, el
RiK, .'.iqwc in Cffitio libiriinuu! voliiiaiilur, Domiiii In consequeiilibusquoiiue lccturi sumus,quod liymi-
viiKJitta consorgel. Qucd ?i piufiens lec.or qiiac- liiis in viiiea sua *dirKaveriiliirrini,etfrcciiilorcu-
«irrit, cur ui leniplo Domini cedrina ligort sint lar, ct inaccriam circiimdfdcrii, sed liuic oinnia
posiia, elin tentesirr.oienio Psalmo legamiis juxia D <l<^^""'''a sint atqoe v.istaia, quia vaiio supcrhiiK
Heliraicam verilalem : SalnraUumur ligna Domini, supercili) inlumuerinl ( Isa. v ). Muri quoque ex-
ei cedii Libaniijua!) tu p'(iiitasii ; iti passercs nidifica- siruutihir cxcelsi, iie cilo civiuis dc.ilriialur, ne
bunt Pxfl/. ciii, 18); el inler canler.i ligria eiiam hosliliiis i>atea!, quia liicuiinlaniiir Lc< li'sia; s^ipieii-
(
cedri .id iaiidci Dorr.iui provoccntnr : el iii advenlu tisMuiis viris, el omiii rationc firmaiitur, ne quud
Salvatoiis, quandoomnes iirbores, et ligna c^unpi rioi;ma pcrvor$um prx-v:iii'ai vcrilati. De isliusmodi
applatidsiii larnissuis, sfnplumsil : Ponamin tena miiiis Doiis lo<|'iittir ad J>;rus;ilcm : Ecce super ma'
inaquoiU ccdrnm et bu.vum, ei cijpresnim el piniiin uus meas dcpiri.vi muivi lav»,et in conspeclu meo sunt
(/sa. xLi, 10. 5<f. L.^A' ) : el nunc diem Do.mini sempcr { liifra xL\,\(i,sec. LX\). Sin auti;m lii
BupercedrosLibaiii scrnr.o proplnuitus commioeiui? qui prius iiiipugiuver:kRt Lei^icsiani, cugiiiia veri-
hocdiccurfuiii esi, quod ex eodcm gencre homiiium, laie, trausicriiit ud {idei'n, ei pu^navcrint pro ea,
'
Duo mss. Vatic. el Palal. addiint <•/ reliqaa. r<eiH irantferre tuluenmus. id est ffuyx""''. liBbtf'
* F.iiso leR!! Msrtiau.i/i /rife«i«ie Ps«/wo lanium, lonein sigfiifiral inaijis qnam Basan. Iti 4|uain rem
pro iriaisime scx/o,ui estrc ipsa, eimss. piscrerunl. aliiiiii iiieroiiymi locuiii Inudnl in Amos cap. tv,
' Paulo comymiius Yictorius, quam *f eonfusio- Nubis praeler inss. lideiu iiibii licere duximus.
53 COMMEMAR. IN ISAIAM PROPnmM LIB. I. 54
ijuarr. anie impugnavfranl, Usiic iliud iniplirbUur : A rint. el imiversa scruiar.ses, hoo e.st, eJ,i:»m pro-
^\ f.ilo (cdificabc}i< ob liis, a qiiibus destructa erai funJa Dciel «iirabiliu cjus aspejcrint. 42 i&^*-
{Ibid 17,!. l.'i l>evilico qii()(|iio !agi;nus), doiunin, quac! phus Titsrgis urhem Ci!i<i<« Tarswtn arbitratiir ; alli
iri urbibus niiiralisei!, si li.tia .uinnn! rtriienipia rioo regiotuMi! podiil !ii(]i;)S,ei iioo nonujie ei.iain deduo-
f!ierii,etiiptori«*ter:!apossessio!:c H-.oyjri, quod .si \n (lecim ;,Ttr.n;i3 l.ipiri(*!ii sppeil-iri, qui apud ncs «o-
villi^el in vici)iissit,qi!;e»nHres>!Oii liaiieanl.seinper calui Cliitjsolifliiit ',i>li uiariikicolorissiiniUnHiiiittfn.
posse roiljiiii, ei eirplc-ris pretiniKfiuciuare {Levil. Mf lius :iulcin e<5i,Ti>ars!S ve! mare.ycl pelagus, abso-
s.rv). luteaccipere. Nequeenii» .5oi»ris de Jcppe navigaus,
(Ver». 's'i. ) < Eisuper o:nncs navt-s Thjr.sis, et ad Iriiiism poierat per^cnire, :ni qiiain iilu iViari sion *
super omne, quo<j visu puichrumest. » Tto Thanis, polcsl iiavigari ; sed sisnpruitrr ire iu pilagus,
quod omnes siiiii^itT irausUil-^.runt, sois l.XX»?jare ct ai! (jtjascuiiiiiso iiiS«!as perj^ere. Quodque Serjui-
inierprelali sunt. Hei)ra:i puvjnij ' iitigua nropric iur : Et sn}>er omm, qnod visu pukhnim ett : sive
sua laare iH.iitsis (^'^,''11* ) appeilari, quajjiio auicm i!l LXX iraiislulerunt : Ei iu\,eT tjmHetn aspecinin
dicitur UK (c'), !!0:i Uebr&ico scrmone appei.i3ri, vukhriiudiHit K«vt«m, eodeio geiiiiu accipicidiiin,
seU Syriaco. I!al;jjit ci Josapliai naves, quas init- qtiod destruaiur i die Doiniui quid.iujd puiclinuii
lehaiin r/n:r5»«(/i/ /{«0. xsii, 49), feed coiiirjia '^ videiur ii- verbis, el numana raiioue conslructum,
suni in Asioiigaber. ll^buii e.i Salomen quae ibsnt &i se eiigal cotiira scientiafn Dei. '
in Tharsis (/// Rcij. x, '22 ), ei posi trt.< annos rc- (Vers- i8.) * El incurvabiiur subllsnitas homi-
vertebant«r,aSefei>atst(j!ie icgi ar|;eftiu{rte( aurum, n'.!T!i, ei " iminiiiabilnr ahiiiiJo viioru!», cL clcva-
ebur et siKiias. Sed quia res uierque pcccaveral, biiiir Doniihus solus in die illa, el idola ^ penilus
alius deiJiius v&i»})i;»ii, el esLemaFoai gcniium eonlereniur. » Taiulio viilctur hiDnanns serino h»-
Sinaiis leinina» ; ilius se fmn rege Sarf!ari;8 cof'ii' be:e rationefi!, qusndii.i (iiviiia .'^cieiiliae iksi! fuerit
l«;is ; tjuod otiuKiqtiii sJ elliiiici^s referiur. el h«- coinparuii!^. Ciiia aiiteir. n>eiid;i',ium veril;>ii, quasi
velieos, iri quibnr, iiihi! csi aiiud nisi !u!gor elc- Riipula Igfii, approiiii.-quaverit, ollo vor^.iur el de*
queniiffi, el ' seisiiis 'Ji»!.!o!i<.'a arte consliuctus, el perii, ti onmia dogiTiats fsisitistis, quae ninic ido!;i
sernio njorJiiiis, fjDi-i inicrprelaiijr iri dootibus, ct lioininanior, ab eo quod sii!;ul3ia siiit lit^jue <o!ia-
feiitiiiiiudo rauui-.is insrr.anjes quodtidUiiur,i!i simiis ; cta, pcnitus conlernDt-ir,
iiicirco iii Psahiiislegimus, Inspiritu vioicnio con- (Yers. 19.) < In die ii!a projiciet honio idola .it-
fyiiujesnai^ki Tliaraisi Pfal. slvis.S). Ei. lie hisiia- genii suij ci sifniilacra auil siii, qiiu; reoeral v<ibi,
Vibus idein isaia» loquilur: Y(s alis r.-svium, qute q ul adoraret lalpas et vespenilioites. ti iiigrediclsir
suHt iram .'Eiliioplain (fnfra, cap. xvn!, 1, lec. in 8.ssiiras psirarufn, el oavenjas saxoriim a facie
LXX ). Sunl autein ccontrario ci bon;» naves, de fornsidinis Pomisii, ei a gioria inajeslalis ejus,
quibiis in eisdein Ps;>lmis dititor ; Qui descenduni cu!i! surrexerii percolere lerrasn. i Sjepe di.\iint*.s
mare in navibtis, ei faciunl opas in aquis muiiii. Spsi argenlutu et .'luruni pro sernioue, ei seniit! aeripi,
viderunl opera Doinini eanirabilie ejus in pftyfundo qu;e ciiio a Deo honainibus data sint, ul vel l«quan-
( Psal. vvi, 25). Qui enia! ia sxcuii liujus fiuciibui itir, vcS scnSiant Ueuin, ei laiioent creaiorem ?ui!!ri,
iionsuiitoiiosi. sod operanti;r, et jnerces ponaitt ilii abuliiiilur 'loc r.iunore In idcic.fuiii siii)s!i;»iio-
Doininicas, et aJ posium quic-iis venire fe^iinant, nem . joxia illuii '^ssG.^scripliifft esi ~ Dedi eis ar-
ipsj yident opcra Ooinini, et cii.-^abilia ejus in pro- ginliitn et enrtiin ; ipsivrro de arg>':uio ci uhio v.ie.i
foiido, quando ad prolundani scieullain perveae- operaii »u«( 8'uai (0»a'. ii, 8). C-ifa) eigo quia
' Rabbinoriitn hsec esl opinio, iii quan^ el Gfieci <'!>p. 2, De Ispide autem, <jui vopntiir Jhars'^ vol
OMnc«sseriiiit, Par.^^phrastcs & Corderict editus, Ibeo- Ckrys(tUlhus, oonsule Biliiia saci*a Esotl. ti-sp, s.\vm,
liorus Ueracieensife, aique aiii. Verum il'ji>rier.ioIim 20. iil Apooal. -vsi, 20. Meii !'.*>"-
ila sciisisse, vix rrcdain
qiiod ei Diusius ; nain, Non pctesi navigari. Audi"i hodiernsiia Gfo^ra-
:iiiiiraOvertii,dubilari etisoi poiest, anTlirirsi^sOiT.- j^ pli'i:n Hierr.isyiiiO ijiiinnie assci>lien!ei!i ; vull eniiii
iiiii<) niaieHii^iiiflcel. Oood sequitur, iioii licbrai^.o. " e Joppeiii tndiani posse u^vigari ; at nieiin.suriji-
Syriacosenndiieyamdici, niinsiii est insgis. Jii coj» lioi- ai'dire spectainre!!; jo^iis Met5iterrafi.M ac
irnrio eniiii Syrl (av.irr.u ilicunt. '.yAnd oiiiiiiiio iiri- porSiiS Joppe, quam iiovumcorijettoreni, anl iesicni
ftiuein (lucii al> Jlcbrffio jarn, (jiiCiiiadiiiodsiin ei to.a tiUlil.li?!). .^fAfnUN.
JSyroiiiui lingiiii, lanluui.iue diveis:!!!! esi l'oriii:i. — Coiifer SJie;'.>ii. iii J.iRse rap. i ; Plii.Miim quo-
' Ei nenHus, etc. Ii) antea editi:» iiluis iogiinus, Ki qiie !ib. V, Citp. 4-3 tl 51, el iili. i.x,'-ap 5,Soliiium
iensus diale-.-iica urieconslrucias. .MaktiaN. c. 58, Siraboiiein lib. vt, ipj;!!!» (!t:!.'!que Ovitiiitm
— lia ol niss. iiosiri ct M.irii.iii. iiricri-aiiU. Vele- Melatnorphos. iib. iv, cx ciijus ni;ix)mc aucKuiiaie
res vulgini dialeciica, quam ijiiiiioiii nritiii ti;rrfciitis iiidiaui ..'Kihio|>it»iii de.sigiiiiri i>iiei!ij;iiur, ;;ii (iiiam
vilioveriere iiieroiiyu!iii£olci. Vi.Je inira, ci cap. m Joiias !i.i\ig:>rel. Kjui lesiifnonio J.anreiitius Vaiia,
V 0.see. Klegnr.ii-.ir. iiU. \, cap. t», nien.nyiiniiij cahiuiiiia
* Chrtjscliliiiis, Groece hoc no.nieii scrihuiU codi- Iibe.ai.
ces nii>s. Chriiioliihus lapis
xpysi/.iOoj. E.si autefi? * Vttiic., ei elevahtmr (osiitndo iiriirutn, eic
a;ireu>, seu auiei colorjs geniina, qu.v adrnisium * i^eniius contcrenlitr. Post «i;!ec ^erba addunl
quoque Uabei colorem virideiif sen uisriyunt, utide ecJiti iiLri conleiium s.icriiii; hai;r. ; ii tmniitjuitt
apud n<'bi:j:os diL-iiur Ikarsis-, el apud Chaiilasos iftbyetuneni ucliarum, eic. usque ad vetstiiti con-
NQ' l"^; Kertim inntn , Oi.ipier coUir2,n Htattnum. s<?i|uente(Ji ; scd nihil iiivcjtni^r in e.scmplRrsbus
Poiro Joscp.Sub Th.<r3i!5 urbeni Ciliciie Tu;nsufn rnss. piaeiei' i«J quod nos edidiinus. M.iiiTiAN.
iiibitratur lib. t Annqq. Vide 3in»i!ilcr lib. viii,
55 S. EUSEBII HIEROMVVU Sfi
Domjiri pavorc pftrlt^riliis prinnini in sppliintvi j^ cicinplaribus ab Origfinc siil) a';lori£'is oc f-.tiliotje
*
ptcioris siii Moi.i cciididerii. et 4-3 '" voragini- Aqi!i<;Y: a.kiiC.sin esl, qiio.i in K.hf.f-o ita logitnr :
Jnis lerrse ahscantierif, non aiidens proferrc qnod HED.VLII LACH!;:v: Sr.Ji AAC.\.»! ASER SASAMO BVAPHPHO CH!
uiA(- (tiixerat : .sponfidiini profijcius esl, iit priiis livnA NF.SAC Hi;. Cbi nos ditiinsis, excei<.us rfpvlatut
f .'.;;!'..•> pro;!.:;i.'>.!, e£ i;i se ess?» noii p;iii;i|iir. J'ro esi ip^<j , Aqnii.i iiitcrprcianis es!, \n r;«o r.^j.inaius
taipis, qii.ic nos ifjierpretsti stirnus. LXX. i-.-j^a, esi isie. 44. Verliur.i Heiirsicnin baha (n!Z2>, ve!
Aq'j:l;i ds-jx.-i, Synunacliiis infrnciuosa, Tik^xIo- iiycijjia diciiiii", iilcsi. c.rrf/i?;»!, qnod ei iu Re-
lio ^p.^iii!! vil.niii Hobraiciiin posnii ' rfiAP.PHAP.OT?! giioruin iiitris, et iii K/.ecliiolc iigi:nii:5 ; vei cene
ir'~L"2). E^l sutt'!!! aiiinsal ah.sqno o<u!is. qtioi! iu tiuv.cA cisdeni liitci? scribitnr beth, mem. lic : ac
sf;;r.jis) tei raro foJii, ei hucnijrrj cg^-rit, et r.ulioes pr.i locurum qinilil.nte. sl vobicrirnns ipgcrc. in q^'0.
•'
siihtcr cniM-dop.s. .'rngibu.s noxiuni est : qnod «'iciiinis FAiiMA ; sin oiiU!»!, cxccii-um ve! e.rccliUts,
Gnsfi aiTri/aza vocaiTl. Vesperlilio aniein nocuj!-- icginiiis RAMA. [iiielligenics erjio Jndjei proplietiam
nr. avis, (ji!# cungruJins ab eis noinen ftccopil esse de C.iiisto, verbtiin r.nibigiin!n in deierioreni
vux-£c\^, eo fiiiud i;! nocte vo-ilet, parvuni jinimai parlcni iiilcrprclaii ?;'iiit, nl vitl.>ientur 'ion biiitlaro
esi, el niuriiiii; siiinie, non tarn voce c» c.Tiitu rc- Cbrisiinn. aed nihili penderc. Qii;T! est eiiim rer-
S0ii.ins, qnani stiiJore
B
: qooiJ cii:n vide.Tlnr voii- lioriim conseqiieniia. el niii orJo ijitionis ac sen-
tare, incirngHni est, et solem viiiere non pQtiinr. SU5, iitd'caiiius : Cnm b;r.<" iis so babeant, et dies
isliiiSiiiOtii ;inim;»<uibiis idol;! romparaia snnl, fni.e ventiira sit Dotnini, iii qn;' universns Jndaefle sta-
c.vca el ieiirbr.osn coiiit.iiir a c.-ecis : et cmnia do- tus snbvericr.dus est, cl oniifia coiiterenda , monco
sn;al,i c<>iilru\i.n veriiaii, Qoae ouin isi die Doniini vos alqiie pra-cipio, ut quiescalis ah boinine, qui
fueriiit der.lieia, ingie.-iientur hi qni projcceiint iia spiral ac vjvii, iii nos bftniiiies, quia " in
ea in fivsjinis peiranini, cavern.isqne saxoriini, niiiiii compiUandiis csi ? Qiiisqiiamiie bonuonm
tu nor. in terroe pnivere et viii !iiio. sed in firnia iia ijuenipiam landei, ui dics! : Caveie ne offen«
raiioiic vcrsentur, ei iiivenisjnt silji (jivcr.ia viitu- daiis ei!>.n, qni oinnino oii>i!i esl ? Ergc econtrario
mni foraniinji, p<^r qn.x a.l veritr.-em valean! pcr- sic ifiieiiigciid!i!".'s : Cum h;EC (iniveisa venliira sint
veniri». K.ec jnxia amigogen, «Ipoiui. !;.'-evi scini.nu* vobis, e! propbcliiii spiritn piadicantnr, inoueo
psrsiriiixi; quoe Jfebrspi fid Babyionia rcrcruiU .ilqiie prsRcipi'», iit quiescaiisab eo qjii secundniD
?en^por;« el. snbvcrsisneni JerusaieiH, quaiido sur- cruncm qijidcm bosno fis;, et liai.et aniinam, et jta
resit Dorjiiiiiis lf'rram perc»t.-:rfc Jiida'ornr.1. spira». et naribns haliium iraliit, iil nos liominc»
tVcrj, 20.) « Qs-icscile ergo ab liomi ne. cnjiis spirannis, ct viviinus ; sod sccur.dufn divinanj ma-
spiriliis iii naribus ejus : quia excelsus repnialns jestst.^^m escelsus et esi, et repuiatur, el ciediliir.
esi ipse. > Koc praiiennisere Ll\. ct in Gra>cis ^ Tuijiia meciii:» merite periracians, non possufn
' Lertioneiii Afnni!.'*, fnqiiii BloiUfaiic , sic effer: rnpteia; Hioroiiyiriani coniextns in ;!iitca edilis li-
Sa»g'!«niancr.«,is liiuis Oi-nnuni nptimiis 9C veinslis- bris non aij.leo (iicere, ne caiuinnialor Crilicus aii-
sinjos, f\iv Gi*Cii verba 3cci!r;ue soici cxpriniese, cnjiis raiiiinnirc inc iiisiniulei, nii fecit niore S!io
oii-j/.-.k. 01 ?!c. .-li.iin babct l»i-gis:s 5"5C). Ai Colhor- cuin e-tiiiini vjdi- FTodroinnm S, Hieronytni. in
t;ii!!s2Gi.S orhtn, nroc.cu-/ta : niiits laiUiiin C"lbcri. qno dc pr.i;seiiii iieitravaiiofie di\ei'j!n : Lo!:at i^\-
Gykto!'. .Siinyoiina-iCMSis aiins n.-sler UPVKHi. lur .TqiiiiS ririim «•siimafoi" iniotn lnince liiciiin,
Ancioiit;.!? M:ii-!iscMjttor:in> •Jncli op-jx^it legiiTin^;, cl siatiin pcrspeciinn Imliebit deprr.valins ciii iiiliil
Vew-res Hieronvfii; e'.!il: Spura; iialic-il. Sk; legii polnissc iii operibus Hiernnymi nan\ qnod ipse :
ei Dii.sins iM!i:Uaii.'; si^nifiC^ir-^ posse laip.Qi. seii reprehendil iii JiiJoiis, Semijud.-cis ci Lbioniiis. id
vi\ cieiicrn!» cliaiiisi vera lcctio essel. Mariianiuos ipsiifii impin^ant in sancinn^. Dociorcm prava le-
iep:<»i;U .-Lp-.x-i?. Hcbrcei lcsius scn vocis ,-'22 bama, qinim
Ctioi^.c
* Posu!'. PUarpliaiali. Hic locns oinnijio <1iver- iegnni l>amvie cum ubcsecaiis Juijieis, qui se.^Tno-
sus esl iii M;i^soreilii<;o c-riiiif^jiu Hetir.e,'» !i;ini ; i;cm .'!nihignum ad in^ipielatis traxcre .eensum, ne
Massoietna:' iittme!! Pitarphayulh dividunt «n linas ih' Clirisio j.'!ciios.nm quiii >!ic.cft;nl.
voccs, r.TiS '"Zrh 'arlipliOV' peroik, qtnd interprcit Cotti^tum noii iirniiio in alifpjnl mss. coiiicibus
lum cs!, nd fodirndiiin fove^a. Seiiiu.iiriri!?, ci H.c- posihim .-s.sft K».j-pr(i Aisr, cMiesair.a pro »(««<;:;» fl.
vupyinnn U!iir:»m i":niiiiu diclionen» ei .Ahen K/.ra ; Uebraice iMJsi!!!!ii ipi;i!r!!S : IIT^? !3TNr! hm
!a 3w / tT
conionniier, Scjf/;i!;.'??<r !.'t (it/.ie d/c/i!9/?cs, injjuii ,
Sf.d opiniq meo. :'>i!. aise ianiinn uincam. .\ijuiia pro —
Nof;lii rnss., F.^er i-esdTin ijanfjo ; aiqne iia
plinrpharolh, sivi: pharpiiarphuroiii, posuil. ir-toy.-T.c qijidem rescribi maiim. Vcruin .nlia praiierc;! (Iu.\ii
non o.&vya; nl linbeni edili libri. M.vrtian, e n^ss. eipcnd.inil;! ..iociiss. brusins, Hedhi nenipe
—' unn ab^u.^iLini iiosui iiiss. qnod pcr \ !<•-
iioc pro Hcdnin, \\\ rr.?5. •^:!.:rumqi!e c.^t /^V^/n' ; tinn
5?unt Farfarofli, queni.-^dnicdtim elduoaJii Saogci- Haitdniii pro Hndinn : ih^ni.i^ue Datitvia o.ut ..iuplici
(maneiiies , dno C'jl!jcrti;;i , ;i!que unns I^euus m, qu:iinquj!!n niss. ciim uno b:jbeant ; nam iioc,
Monifauc.inio teste, h;iben!. Vidoiur nihiiosecius inquii, po?!P.rius vcriHn esse osts.Tdiint ca qu;«
It^geiKhiiti, pijepQsiia liliera n rBrii-ab linjtis vrrbi. SCiunniiir, Si volneriinux lcgere. iii qiio. dicnnus
ilajharpharolh, vkI fiafurfaroil^. Cur Ikic iiopiiiie Tiamnir, ,sin unteai ciceisii.Tv, v^l escei.-us dicinins
Ui\[)jd vot.n!e!iliir, docei liocharlns in H\oii)y.i>\fc> Hinnu. ['os^reTi:, ;r. ISf.ml) i»niiqsi:s consuftudinc
P'iri. I. iib. 111, c. o^. Hehr;!;!!.^ babei pwZ'' "Tn chsam aspirationftm heili, ejijsqiie Y(;c;Meiii, ide.iu
;
noiaijCii.^^fi iriipgrun: voc;iSiil(;m F.it Ndiesab.
fS;>. ..wll.» 1.^^ '«. .1;<S.4 . .— w- .CN C i.ni!- ' Vnl^aii, quia in .lihiH ; ei niox qui oinuino
' Pal;tlii>., fiib terrcc (ome(icri$ ; el mox L:iii.nis v.ihit esi, nio tiihiii.
)iHei;s a^falaca. VHiic, d:,-d2xa. ° '{'fiiito m,:cv.m ntfnlc, eic Videsi nunc ififcnsos
^ fieiiatu (arite>ti, eic. (,)u<ji
ac qiiSftiJP si!.; Cc;- Hie!Ofv.vin(.i ioan. Ciciicus, ci*!-ir!-.ri«c SS Pslru.Ti
57 COMMENTMl IN ISAIAM PROPllETAM LIB. U S8
iiivenire r:illoiii^m quarf f-XX \:\m jXMspicuau) do A (r;ihain ( iii exposiiioue enini 8niicl;inini Scripit>-
Chiislo propt eiiaiii iii (lri«"ju:n ;:ohu',riiil verlcre. r.irnm vcritalcm •lebemus setiui. non coriicntioiicm)
Caelcri enim, qni vcrternnl qniilem, seil sermnnei:) in isio Iiico BAM,vapn(l flelirifos uon exceUns diciiiir,
3iiil)i}:ijiii») ;ui iiDpielalis Iraxercsensum, iion ntiruin setl erceliium, id est., i psa a// i/iu/o !Jlf(ue s«t//i«j-
cur maie iuierprcuui sinl, iiec ^oliierinl de C.lnisio las : <juasi si 46 ^^ aliquo dicamus, iioii esi riiii-
gloriosinn quid (iiecp, iji fjticr.i non creiieiiaiit ;
*
viis, scd di^iH«tiO : woii f si rivns, .sed [ovs : ^on
a\u. Somijuu;i.'i, esl, Kltioiiii:e. esl liomo, scii ips.l linmnnitas. Oriirenes liiiui: !o-
videiieet iii&;p\ iil
Quoc! aulein Clirislus cxcelsiis sii vel ;iilissii»us, ciim iia iulerprclatiis esl : Qui.i singulariier .1? nuo
potest ad Donr.inum
(iiii 45 r-lio serinone .ipuil Hi^ijr.Tos :>;ipi il;\iur, liominc (licilur, rtloiri «»1
S;i!v:>.Ii)i-cm, jubenle Propiiel:i, (juiese^inl ah cO
(p'Sy), in ociogssiiiio sexlo Ps.-ilmo l-'giiiii!s i-.l
F.i.ios :
SJ"n dicel homo^,ei lioiuo vnlus e$t iii (ji.ii in ma!;no aiiqiio repiiiBiu:^ csi , itcei inpiirsen-
}ivii\(fmd
ea ; el ipse [undavii ea'v AUisiiiinnx {Piud. r.vxwi, liarum videaliir iil honio, el spiramen liabere in
5) ? El In Evangelio : Hl lu puer Propheta Alfissi' naribns, sicul ei CflSleri spirant lioniiucs.
vii vocttberis (Luc. i, 70). Ac nc Inn['mii fuuom
aldiolus, iiiim couiiueiUa s'.(»i Asccuk Beililohemi- porro llieronymus in c:jp. xvii Jeremise, propbeliam
l!.'i inl":<j»ian!is !,XX inierf>rel'!«. quod dixerii eos- islam omi.sssm a LXX lulerpretibus, a! parcererit
deiu LXX, fidei s;ut facrnmenla pernpicne
?j..'/ui.sxe popiilo suo. MAinuN.
tnfiniris pioaere. Cerie iiiiameui ciluniuiie clenra-
•
Al. cum lii vocula, videlice.l ni Judwi, clc.
nae seopiiltiiu iiic ioci invcniei, qnl lnijus Soei- « Diio mss. Valic. el Palai., dicet liomo, quod
liOiHO »aiu.i sit iii ea.
niani Qna-siiones Mleionyrnianas ieKcrii. Suspicaiur
LIBEPi SECUNDUS.
Finilo iu Isaiam priino volumiue, quod ul po- B inulilis est nobis (Sap. n, J2j : idoo fruclwin adiii-
lui. non iit volui , celeri sermone diclavi : sensum venlioniim vestrarum comcdctis. iSiliil apiid Jiuiieos
pclius Scriptiiraruro ,
quaia contposiia» oralionis posl I'assioiiem Domiiii fortn, nilni v^ilidumcsl : sed
verba perquirens : iiunc traiisceiuiam ad sccun- oiiiuiainriruiaet laiiguida. Ncc a!i<|uis polesl apiid
dum ; el quidquiri io ir.e viriui» est, pron.vque iii cos dicere : Om)i!<j pnisiim in eo qui me cou[orlal
Domiiium voluistaiis. ofleram ei nul per Propbetain (Pliil. IV, 15j, Cbiisto J<"su Dotnino noslro. Elquia
lociilHsest : Eyo vi?iones mnllipiicdvi, eliumanibus jii.vta LXX legimus i'a//</Ki.'' e/ vaiidam ; valido illud
Prophelarum aisinnlaius sum (Osec xii, iO). tiudc possuinus coaptare : Donec occurraimnt omiies in vi-
obsecro le, vifgoChrisii Eustochiufn, iil iiobis iii riim pet[ecluni in mensuram (eialis pleniiudimsChri-
Sciipturarum explaiiationecertniilibus, lucnm Mo-e sii(Epkcs. IV, 13;. 47Porro validae : Vo/o, inquit,
ad Bominum eleves uiaTiuB : ut qui expunles de omiics vos virginem cuilam exhibere Christo (// Cor.
jEgyiilo, ir.are iransiYiwus Rubrum , vincamiis XI, 2j. Fortitudo auiem paiiis, et loMiludo a(iii:e.
Amatec, qiii iiiterprelatur devorans et eHiujeits ; el pro OHir.i cibo ct poiu accipiiiir. Li-jiimiij (|uod
pussiinus tecum dicere : Benedir.ius Dominiis Dcuu Moses fuerit iu .710111« Sin.-ii, el quadragin a d ebiis
meu!.^ qui doccl Tn.anus meah ad prcplium, ei oigiios panern floncomedcril, ct aniiaia non biberii (Kxod.
meos ad be.lluin (Ps. cxi.iii, i). C sxxivj. lliufl (jiicque quod ad Adam dicilur : hi
(Cap. 111. — Vers. i.) « £cte enim dyminator Do- sudore vuilns liii comedes pahem tniim,dniiec nver-
miiitis exerciiiiUiU auferel ab Jernsalenn, ei ab Ju-la taiis in lerrain, dc qua sumpius fi [Gen. iii, ly),
v.ilidum, Cl ioriem : oinue robiirpanis, et omnero- siiniiiier auiiionijum. Nee non quod a Salvatore
bur aqii.T. » Ilucustiue de judicio dici pulant. Quod dicilur : jSon in pane solo vicil homo, sed in onnii
jequiiur, de eapliv!»;»l2 ven:iir:i ,
quani alii atl r5;ii;y- verbo qmd egredilur per ot Oei (Mutth. sv, i). Fur-
loiiios, alii releruiil aJ Ilofnanos. Sed inelius esi, iil litudo igitur pauis auferelur ab eis, ' ille <iiJi
supra divimus, ciineia referri ad Domiiiicam passio- dicii : Eijo svm panis vivus, qui dc cmlo desceudi
nem. Posl iuterleclionein quippe iilius, omiies grali;e {Joan. VI, 51). El forliludo aqu;e, de qua ideui Oo-
ei^oiialion(:ssubi;tt.'c suiit a Judiftis : sef^uiidum qy.Oil mituis loiuicbaliir : Omv.is qui bibcrH ex aqua hac^
iu EvdUfelio soripiinii esi : Lcx el Pri-phel"j usijm sitiet iterutn : qni autein biberit ex aqua, quain ego
ndJoaniiein Jiaptisiain (ilauli. xi, 15). Et csl ordo: dubii ei, non sitielin (Clemum : sedaqun,qnam ego
Quoisiam nolnisliscessare ab bomiiie.cujus spiritus dabo ei, fitt in eo [oiis aqua; salieuii» in rilain
in naribus ejus, qui excelsus r8put;»ius esi : sed ceieruam (Joan. iv, 15). De Iiiijusmodi p:mtbusetin
ecoiitrario riidislis sanguii.iem jusl!, et cogilasiis con- Piovcrbiis legimus : Aperi oculos iuos, et replere
siiium pessii!ii!ii,diceiiles : Aitigemus juslum, quia D puuibus [Prov. XX, 13). " Ilancul Judsci p^inem, sed
* auferct, aiU quid simiie.
Suppie ci \'i Goosp. 'Eti TroAunpayjiovoij-Ji yip ti Muicit,);
Sicut loiitm huuc seiisutri ex Eusebii Commeu-
* Yoaaaaf:, y.a\ avaytviOixouTi Tiv viiiAov. 'EitstoT) Si
7iv(ujy.ojo: cJob/, '^'^ '"»
tariis cxprcssii Siier., ii,\ lirec polissimuui verba peno f-Cix sx"'-"^' '^'»^ t^x^''' *f*
vcrlil : '1o'j6rI'.(; ys urjy 'iyoj^: uev t?.v ap-ov "zi 0'--:E;iTjVtr,v ic;x'-'V f''U Ooaio:, CK'.
5v) S. EUSEBll niERONYMi 60
absqric {oriiiudine ; haiien.i 3(|iif.s, sed absqiie ro- A apud Jndieos senei» esse cessaruni, quos «sqne ad
bore. Lf^gnni eniirf S<:tip!ur;is, sed non iiueliigtinl decfcpilam senecluiem saepe venire conspicimus. Et
leneiii tHeiiibraiifls, el Christnm, qui iti me.-iibranis inveleralos dierutn maloruit! dtios presbyti;ro>s)iixia
scrifilus e<l, perrtirfeniiu {ICor. ui). Laeic eiiim Tbeodoi.ionen) in Danieiis * principio legiinns (O/m.
aiunlur, (isj.isi parvuli, et non soiido ci!>o. Ll mm xiMj.Nrini et Mosi prapr.ipiiur, ul eiig.ii presliyieros,
lortiluilinein perdideninl, ei iiHinni suni, propierea
Hms ecit csse presbyieros {Exod. xvni). Et aposlo-
oler.i coiiiediiiit, Aihielariim auiem soliJus cibiis ius Paulus, qu.ilis presbyter etigi debeai, pjftnissime
es(. qui el viiam susienlftl liiiniaiijni, e( viveiilibus seiibit ad Tinioibesirn (/ 7im. v), Unde e( i« Pio-
pr;ebel fortiiudiiieni {Roui. siv). De isiiusnioJi pone verbiis uicilur ; Cloria scnw» caniltes ( Prov.
el aqu.i, qund aufcr:ii>iiir a Jtjdaeis, etiaic alius Pfo- XX, 29). Quae csi aV.i caniiies ? haud dtibiiim quin
phola tesiaiiir, dicens : Erce dies veniei, dicii Doini' sapientia, de qna scripuim est : CHni!ie.t Jiominum
«u», e{ eruiilnm (amem suptr lerram : non famem prudenlia esl {Su}). iv, 8). Cninqtie iiOii;;fn(os, ei
panit, neque sitim aquw, scd fameni '
audiendi ««r- eo aniplius ainiOA ab .\.>a;n nsijne ad Abraliaiii vi-
mones Domini {Amox viii, U), xisse homines legamus {(ie7iei. xxiv), nuUns aiius
(Vers. 2.) « Foriem cl virnm bol!a(oreni, jndicem prius appellalus esl presbylcr, id esi, seiiex, nisi
S Abrabani,
ei propiieiam. ei Inriolnm, el seaem. i Pio forli, 49 <l^i niuiio paucioribus aniiis vixistie
quod Sdliini esl tii Hebraeo, Juo simul LXX (rans- convineilur. Unde eciibU et Joannes poit pueros
Hi\&r\u\i,g'gan(em* el /or<*in, eumdem voiciiies gi- ci juvenes, etiam ad senes, dicens : Scri/jsi vobis,
ganleni esse, qnem foriein. De forti sopra (ticiuin patres, quia cognovisiis eum, qui « principio ett
esl. Giganiem aiiiem in boiiam pariem, hoc est, de {I Joan. u, 15). Ei Koboam (ilius Salomonis ideo
Doinino Sahaiore, in octavo decimo Psalmo kgi- perdidil regnuin, quia nolail audire presbyieros
mus Exsnlianii ut gigas ad currtndam viron suam :
: {!il Reg. xii).
a snmmo c(e[o ajreisio ejus, ei 4S occunus ejus (Ycrs. 5 ) I Prrncipem snpsrqninqoaginia- » 1-jv-
uxque adsummuiu ilUus (Psa». xviii, S). Sin auiein c/.6oj(i>ti~j; a parie loiiim. Qui modo enim cenlurio-
legerimus, Nemrod gigantem (Gen. x), qui fuit ve- nes vocanlur, qni oenluii» pra-sunt miltiibus, elCbi-
nalorcoram Domino, ei frigaiKfes {Cen. wi), propter iinrclii, qiii njilie, quos nos Iriboiios appellanius,
qnos vcnil diluvium snper (erram, in conirariam ab eo iiuod priTsiisl tribui : sic in Israeliiico eiier-
pjiteni accipiendi sunl. Virum qnoqtie bciiilorem citu Quinqu.igijnarii vocabaniur, qui iii capileerant
jinia bisioriam sic inieliigimus, quod capii sinl, et quin'.{iiaginla miiiiutn. Unde el ilecanos ^ diciinus,
Ui-que iiodift serviani^ et noft dcposuerinl servilutis qni deceni prxsuni bominibns. Nec nrtrnin apud
C si
jiigiim. Sed iie judices qnidem babear.l proprios, Jtidseos oniiHs pericrii dignitas bellaioium, cuin ini-
Komanisqnt; sulijiciaiilur judicibus : in taninin tit litanili sub gladio, ei arma portandi non babcaut
de principihus eoruro, qt^i esse vldeniur in populo, potestateni. Quia vero quinquagenarius nuiiierns
uoinani principes judiccni. Sed et lioc (iicenduni, semper referlur ad pceniteniiani ; princepsqne pas-
quod nullus sit apud eos belfaior in lege, liabens niteniiae, et c:iput eorum, qiti salvanlur per poeni-
Scicniiam juUicandi : sed oiniiia vana sinl, et ci- leniiaiii, Ciirisujs esi : brevitcr numeii Imjns sa-
dnca, el plena siullitis. De proplieta auiein, quod Cianienla pandainns. !n Gcr.esi iegiinus, luqnenie
apud eos esse cessaveriL, nulli dubiuni est. ^uJEri- Abraliam ad Duminnm, qnod a qtiinquaginia pri-
inii» jiixia Hebraicum, quuniudo inierpreieniur ha- iituin ju:>lis, si invenlaotur in civitaie, discrii ur-
•
riolum, tjuem oinnes inierpielali sunl divinum : bcnj esse sslvandam. Ll septein bebdomadarnm in
excepiis LX\, qui pro lioc conjeciorem Iraustule- Niiiueris, id esi, renlecostes ceieberrima feslivilas
ruril. El dicendum quod saepe eiiam per barioios est, Juhiljeus quoque, id osl, remissionis annus,
fuiuia dic^niur, sicul in Ualaam divino legimus, el <jui anuoium bebdonKtdibus, id esi, qua-
sepienis
in divinis qninque urblnm Paiasiinarum, Gazae et draginia novem annis le\iiur, in quo claiigunl tii-
.^scilonis, Geih, et Accaronis, el Azoii, liui d;»iil bat, elad omaes reveriiiur aniiqua possessio, lioc
consilium qiiomoilo arca Dinnini remiliaiur (I Reg. conlinel sacrameiiluin. UtKle cl D;ivid in quiiiqua-
vi). El esi sensiia : Et vera ei faisa a Jnd.eis pari- gesiino nuuiero Psalnnu.m scribil pccniieniia;. L(;gi-
ter aurereuinr. Senem quoque, qucm LXX presbyte- mu»quo(|oein codcm NuniC.orum libro, quod de
rum iransiuieruni, inielligil[ Al. inieiligei] ablalum prxda ei spoiiis, quinqn.ignsimum [ Al. quingente-
a Jiidaeis, qui scierit in Scripliiris sanciis presbyie- simuiu ] capui, tain de homimbus, (juam dejumen-
ros nicriso et sapienliaeligi, non sctaie. Neque euim lis accipiant saciirdoies, ei qr.inqiiagcsiinuiu lcviue,
Valic. audiendi sennonis Dei,
•
inscribilnr.
*Drusins puiai posiei ioreiii vocom foriem cx al • * Viiiose lectum a Xl3nir.n.i'o d:cimus.
... Ediiione
lera ^ desunipiam
..,„„...,. fuisse.
„..,,.v. ' Hescribil Vicior, in Leviiico, cum sepiem Heb-
* In Danicin priucipio lerjimus. Lcclesiap Chiisli doinadninm in Niinieris nud.im lanium, utpoie re
legeliaul liijrum Dainelis juxia Theodoiionis edi- jam in Leviiico explicala, reperiaiiir nomf^n cap.
lionem, in qua iiisioria Susannae erai poslia in sciiicei xxvni, Hiuf iinoqiie panio posl, pro » Legi-
Srincipio voluniinis, quJtin ad calceni reposuii inij.s quoque in codeni Nnfnerorum libio, > Lcviiici
icronymns ; qtiia non liabeiiir in lexiu Ht;br:iico. Jibrnm stdisliluil , nibii tanien ilii suiVr.tjjaijiibns
T-Nunc ad fincm est ejus librj, qu;e Yaio undecima rnss.
61 COM.MENTAR. IN ISAIAM niOPHETAM LIB. II. 62
qtii cusloiliiinl fores tabern;u-uli. i!la (juoque r.vafk- A sones Jtwlaja pcrdideril.quomodo poicrii habere con-
gelii parabola (/.ur. vii et xvi), iii qii:i ditunliir duo s'iluMn, (juod prnprje scnioruin esl?
dcbitores, iinus «|ui debcbal quingciiHiS dpiiarios, « Kl sapientcin .nrcliiiecliim. > Pro quo Aquila
el aiins qniiK]u>»giiil:i, atl Kaiic rereiiur intell.jjcn- lvMi%\u\'\{ stipienthiinium ardficnm, uiostcndefei eus
liain. Dnde el Aposloliis apiid Epiie>io:>, ([uibus piiiies quond.iin liabuissc ariilices : qualis el ille
inystica quxqne di^^soivoral, vulL pLTmanetc usquc lnit Dcseleel filins Ijii, (iiii Ur de tribu Juda,qnen)
ad Peniccosien, 50 donec perfociC ad noniinuni implevit Deus spiritn sapicntia', ei intclligeniiMe, ac
converianlur, dicciis : 0«((tir« eniin milti apertum d'Sciplina;, ui in oinni opere cssel faber pcrfectissi-
esl magnum et evidens, »erf aclvetsnrii uinlii [l Cor, miis, non solum in auro, ei argento, sed ei tn a're,
XVI, 9). IiDJlalur :iulcin, ol (liaboiiis hiuclilicutn el etV.lcris qu;c Moscs enuincral, qiii acdificavit T;i-
csercilinn.dequo Jclhro '
doderal genercsuo Mosi bernaciiiiiii! Dei {IlxoU, x\\\). lilis ergo perdenlibus
eonsiliuni, ul coMSiiliieiet snpcr pupnluni iribiuios aircliiieclo.s, oiniiis dndificandi grniia trauslata esl
ei cenluriones ei qtiinqiKijjcnarios [Kxod. xvin). ad Ccclesiunn. Unde Pauliis apostolus dicit : Quasi
Unde irnpius rex {IV liey. i) iniliil duos qniiiqii;>ge- iapien$ arcliilecius fnndumenlnm posui (/ Cor. iii,
iiarios cuin snbdilis sibi miliUbtis, ui cxbiberent 10). El Jeremias arcbiiectus crat, qui noti solum
Elian» : qui diviiio igue consumpli sunt. Tcnius au- D eradicib.u, el fcuflodicbal.el pcrdeb;il, sed e! aedi-
icin salvatur ex eis, qui conversus ad prece.s, puj- ficahat {Jerem. Uudc idem Apostelus lo-
xviii)).
iiiientiae sacramenla cognoveral. Unde el Jud;ei, quiliir : Dei ttgriculiura , Dei adificalio sumvs
nolenies Domtnnui esse perfeciuin, iiec principenn (\ C.or. III, 9). Dominus qiioque nosier appellaiur
quiiiquiigenariuru, dicunt ad euiii : QumquagiMa .struclor inaceriaruin {Eplies. ii). Ei in Evangello
anncs uecdum liabes, el Abruliam tidisii {Joan. viii, (ilius fabri sugillatur, qui uiiiver&a cuiHiiderU
5'J) '!
EtiSlo scicns se csse uon soluiii poeiiilcniiuin (Mallh. .Mii). In Regurn quotjue voluiuiue legimus.
ju-incipeni, sed ct juslorum, respondil : AtHeqnam qnod miseril lex Saiomon, el tuierii Hyram Ty*
Abraham e!i$et,e(jo sum {Ihid,, 58).Quod auleui Uo- riuin, filiuni iniilieris vldn*, qui eral de tribu Ne-
miniis Princeps siH>iiinqo:igenariHS, ex uua fesiivi- pbiliuli.et habebat patrein Tyriiitn, arliflcem aeris,
laie inielligere possuinos, de quo zh : Dominus est htgrcssusque cst ad regem, et fecil oniiiia opera
Snbbali fitiui hoiniiiis {!Hallh. xii, 8). Quod si Sab- jcoi S.iloiuoni : in quo lypiis est adiStaudtt Eeolc-
baii , ct K.ilcnd.inim. Si Kalendariini , oi Paschrf^, gi^i., tjua; nou soluni de tribu Juda, sed de Ne-
id esl,Azytiu>ruin.Si PascliJ', el Jubii*i. Si Jubil:ci, pijUiali quoque, et palre Tyrio generr.lus sit, quj
el T;iberiiaculoiun:. Si T^ibernacoioruni.ef Penie' halmil in;itretn vtdu.nn : quia priorein viroin per-
^
C03tes. quae ad quinquagesin»«iii refcrlur iiuiiierum. dideral {IH Reg. \u}. El nnilio phiies sunt niii
1 El honorabileni viillu, el con^iliariuni. » Pio dOserla\ inaj^is qii;kmcjusqu:e h;ibet virum (/«ti, xv).
«luolius, id esl, /'o'ioral'i7»' 1'ui^M, «< ron.si/i((no, LXX Sed et in Paralipouieuou Iii)ro lcgimus vallcin ar-
unutnt)frnmarf/).'irfl6/7enjcons»i/fl)ittm transluierunl. ii(ieum : Saraias «iKt^/» genuit Joub pairem vaUit
Inter raeteras gralias eliani boc Doniinus auferel ariifu:um :ibi quippe artifices erant (/ Paral, iv, 14)*
a Judaea, ul nniluin habeant consiliarium : sed fa- Q;ii piopterea habiiare dicuutur in valle. quia iinii
ciaiit cuncla absque consilio. El Grajci poeiae * lau- eos inflalcilscientia, sed humilem alqtie mausueium
dabilis ilia ei adaiiranda seulciiiia est : < Primura ^equebantur Jcsuui,et cum Apostolo dicere poterant
esse beatuui, qui |>er se sapial ; secunduin, qui sa- f^yo euim sum rHiuiuiHS apostolorum qvi non sum ,
ptenicin audiat. > Qui atiteni utroque carcat, luine ditjnus vocari apostolus {! Cor. sv, 9). El alibi : Ex
iiiiililem esse, tam sibi, qu;im oinoibus. Unvle et parte cegnoscimus, el ex par!e prophetamus, ei tiunc
illud iii nostiis libris legimus : Amici libi sini plii- per speculum videinus in anigmaie (/ Cor. xiii, 9).
rtmi, ronst/rarius Hwr«»: unu< d« i/u//< (Ecc/i.vi, 6). Et El prudcolcm eloquii inysiici. > Pro quo
< 52
iterum : Cum cousilio omma age (Prov. xiii, 10) : LXX iuterprelaJi sunt, prudeniem auditorem ; Tlieo-
et dabil libi prudenlia adinirabilein consiliarium. D doiio, prudeHlem incaulatorem ; Aquila, prudenlem
Sciiatus qiioque consiilia diciintur, et principes »i/»«r>a/Ofem ; Symmacbus ,
prudcnietn etuquii piy"
quondam Rouiani, consules appellati siint, vel a iiici, qucm ei nos in boc locosecmi sumus. Dicen-
consnlendo civibus, vel * a rcgeiido cuncta consilio, duin pfimum juxia LXX , quod inier caeieras gra-.
51 El Hos iiabetnus in Ecclesi.^ senaliim nostruui, lias spirilales, eiiam prodeus audilor in Ecclesia
cojium prcbbyierorum.Cum ergo inter ciclera eliam neressarius sit. Alii enim dalur proplutm : alii ais
• Yalicant codicis sciiptor liHJusmodi glossema iiiale dc operibus el diebusv. 290 lucc habcl
hoc loco inicrseril : « Notaudum Jelhto soeerum
OoTOf fikv Ttoivaptoro? Sj autoi ndvTa vo^oei.
dici,cum Uagtiel soccniniMoysilegamus in Eiiodo. i ntOijxat.
'E7O/.65 6'aLi xaxEivo; 5^ £u eiTiiwTt
Palal. ciini Yalic, honorabili viro "t consiliario.
*
^ Poehv liiudabHis, eic. Siinilis senlcPlia legitnr
Jlte (fuidem oplimus etl, qui sibiipsi pcroinnia sapit.
apud Tulliiim, pio Cluenlio : Sapieniissiiniim esse
liursus ei ittebonus est ,
qui bene monenii paraerit,
dicunt euin.cui quod 0|iits sii, ipsi voniat in men- M.\KTI.4N.
lem : proxiine accedere illufn, qui aiierius bcne in-
ventis obteni|)erct. Poela autem Gia.-eus ab Hieru- * Pabi. fere cum oliin edilis, vel agendo cuncia
nyiMO citaius Uesiudus Ascrxus csi, qui iii syuiag- cum consillo.
fc3 S. ELSEBI[ HIERONVMr U
freiio splnttium {I Cor. xm, 10). Uiitie, ol coiisiiliiti S cepil iniperitiin, el qiii.i habebal sapio.ntinm, pro-
crair. iii pop-.ito Jiid;eoru!n snrcriloiaies grmliis, f|ui pterea noti e?t .ippeil.iius jiivenis. Erai eniii! in oo
rropiielas, pseiuioprnphciasqjie disc.erncreiu : lioc laliiiulo coidis , Pl aniphiiido s»piei)(i»' quaiiirt
esi, iiitcliigerent, qiii (!e Dei .«pirilu loqsK^rontnr, (jiii areii:i esl in maris liilorihiis. Lnde et Apiisiolits
de coiilrario, Legamiis Jerfinia:». Prud':ns auiem jcriliit ad Tiinoiiiemn, Nemo odcteiceniiiim tuum
f/07/iii muslici [lereiv. ^tv). sive sunMiyuiur, ei iit contenniat (7 Tim. 1?, 12). Qiii ciiinri jpiate jiivenis
Tli(*odoiio vcluil, incantalcr^ videtiir riiiiii vir esse esl. nialurilaie sencx p^i. Ei Daniel jnxia Tlieodo-
fMidilns ei e.tercifatns tani iii legc cl propheiis, lioneni anleqiiani 3iidic;»ret , appciiatiis esl pner
qmin in Evangeiio et aposlotis, qiii possit singiiLis (Dr.n. j\\\). Poslrjiiam vero ejtcilavit in ro Dru^
ani.Ti pertiirbaliont^s stia saiiArc docirini, cl ad spiriliiii!, el jndic-ivU seues , accepii presbyierii
siiiiuii meiilis rediiceie : tlnm et scortator recipit dignitatein. JcrcMiia» qnoi^iie. qni ad mittenlsni se
(•a>riialein, ct gaaeo ' frugaliialein. el i|iioiidain Doiiiinu'U dixerat. Qui es doniinator, Domine, etre
avinis diii cleeinosynain. Evenlila omnes Judaeo- ego nescio loqui, quia juvevis sum {Jereni. 1, 6), ro-
riiin synagogas, el niilluni poleris invenire docto- spondil Dominus NedJcas, Qnia j»veiiis snin; prius
re.m, qui sancta praecipial, el contempiis divitiis, eiiini qiiam formareris in nleio, novi te, ei anle-
sccianJam doceai pauperialera. De istiusmodj in- qnam csires de vulra mairis tuae, sauclificavi te, el
«•anialoribus contra serpeiiies el aspides, id est, propbetam in gentibus coHSlitiii le, Ob hanc caii-
conlra pi^ccatorcs, qui Dei jnstitiam reMqnerunt saiii reor el adob^sccnlulR.* vidnas jubesi ab Apo-
David loquebaiur tn Psalnio, Ali^nati tvnl pecea- siolo {II Tini. ?), ui accipiam inarilos, el niaires
foret n vuba : erraveruni ab uiero, loculi sunt faiiiili;e sisil, el educent iibeios suos, quia iintlise
f'ilsn. Furor eerum juxta siwilitudinem serpenih : relro abierunt post Saianani. El cuin liixnriate
«icttt a*pidis surdre et ohtHraniit attres suas, quee fuorint in Clirislo, niiiiere vobin!, iiabenles danina-
»on exdudii tecem incantanlium, gl venefici medi- liont-m , (\yvs primam fid(*m irrilam fecerun.". Nee
caniis sQpicnler (Psal. lxvu, 4 seqq.) Oninis scrnio erclesiasiicis vidua sustetuatiir alimentis, i.isi iniie
Apfisioii conira gerpenies el aspidcs incaniatio est, sex iginia annorum est. et mainriiatem habet uio-
qoein nou etaudiunt peecatores , el b:rrelici, quia ^^^^* pariler ei :etalls. fnlet 54 ^i'n»is, el iliud
claiiditiil aiues s-ins, «e audiant Teritatein. <I'"^*' Aj.i^siobisprfibibei {I Tim. \n), episcopmn lieri
(Vei-s. 4.) < El dabo puero? priucipes eoriiin. 1 noophylum, ad iioc periinere, qsiia parvi!!u> i:» lide
Si ex persoiia Propiielac dicilur : Ecce cnim domi- ©st, ne elalus in saperbiain, incidai iii juiiii-iuin
nator Deminun exerciliium, auferet ab iervsalem, et q diaboli. Jiidiriuni auiein diaboli niilttim esi aliud,
ab Juda vali'ium ei vniidam : omne robur panis, el "•*'' superbia,;propler quam de coelestibns r.ecidit.
onwe robur aquar, f^i reliqiia, quoinmio nunc idem Undeet Salvaior loouitnr: Videbani Satanam, gnasi
propheta loquitur, Dubo pueros principes eornm, el
/"«'?»" cadenlem de .-(eIo {luc. x\, 18).
e^eminati dominMbnnlur eit ? Ergo juxta consuetu- * '-^ effeminaii domicainintur eis. > Pra qno ir»
dinem prepbetalem loquenie Propbeta, subito Deus Hebraio scriptum esl thau:li»i (c^V^-iyn), «iios
loqaitiir per Prophetam ex pcrsona sua, ei dirit, '^XX et.Tbeodoiioi.'/Hior^i inlerprelaii sunt, Aqiiiia
Dnbo piieros principes eorum : snblaiis enim bis ^v«AX4){Ta:,!|ui se mnte:!l, el turpiUidinis cxcrceant
flu:c ame 53 «Jonaveram, el qnasi bona iratiis abs- *iccs. Quaies in Jndioiim libro super con-Mi)iiia
tuleram. nunc cconirario dauo mal.i. Tuli scoein l-evii.-e in Gabaa legimus (Judic. x\%). Considere-
et qiiinquas.-.nariiim, ei admirabilem consiliarinm, h>us * P;ilrisrcbas Jitdaornm, el juvenes sive pue-
et sapiemeiii arcbiteclnm ci prndentesn audito- ros, fffeminalosque ac dcliciis affluenies, et imple-
rem, eic. Pro bis d;ibo pueros principes. Qui enim i^»'» propbeliani esse cernemus. Possunius illiiscrcs
presbyicnim peniidernni, qualein snperior sermo diccre cl nnagistros populi israel, qui devorant po-
[AI. Servo] moiulravil, qiialis el Abraliam primus puluin Dci, sicul escam paois, et perverse Seriplu-
appell.iius psi presbyter, recte juvcnos principe» ^ ra» saneias interpreianlur, illuduriiqae siiiliiiia;
.ictipiimt {Genes. vu). De quibns, et in Ecclesiavle discipnlorum.
legimus. Vfv tibi, civitas, cujus rex juvesiis, el piin- (Vers. 5.) t El corruel populus vir ad virv.m,
cjpes iHt mane comedunt. Beala terra, cujus rex filitts nnnsquisqne ad proximum sunm : liimnllnabitur
ingeuuGrum {Ecele. x, 16). Talis fuit rex jiivcnis P^^r conira senem, el ignobilis conira ncbilcm. »
\\o\-OAtft fllius Salomonis, qni seciitus est juvenniii Quando juvenes fuerinl principes, el illu&ores Do-
consilia (/// Reg. xii). Non quod aetate esset ju- mini, qn.-xles pronbclica.* sermo dewribit, tunc nec
veiiis, sed sapieutia. Alioqni tiuadragir.ta et amplius dignitatis, nec aetaiis, nec scicplix ullus ordo ser-
annorqm regnum accepisse narratiir. Et e coiitra- valiitur ; sed rciiellabuul pueri senibus, et igno-
rio Salonion duodecim annorum erat oaando sus- Idlss nobilibus, ei mutuo corrueiii. Et implebiiiir
' Addi: Vaiic?ni ms. velns glossator, ganeonem y.bv. 4)./a •:«; d/u/ic iteliic xa\ i-Jtui cppivoJv,
sat inUltigi prodigum, rel ioralorcm. tou; -zt y.oi-o-jr ojziiyi ^-.oa^sy.aroM:, o^jx iv diz^,:
• Eusebiuin itnitatnr. ciijus b,i'C sunt : Ti; cu/ iu-aix-za: elvat ; Porro Pairiarciias posl Jcr(;soly-
io(ov To'j; iripA 'iou5«iot? dvcjia^oijtivou; Tcstptap' rnseexcidium not;iri inicilige, et \\d eod. Tbeod.
•jiOii veavtaxouc a).r|6c^c ':-j :jiv tuv awiiaTojv f,Xt- lib. xvi. lii. 8.
65 rOMMENTAn. IN ISAIAM PHOPHETAM LMl. IT. 66
illiid Apo-aoiictim : MordeiVm invicem, cofisumpii \ sub polcmi ni;uiii Dei ; qiiia Deus siipfiJ^Ms rcfcijiens»
cx!is iib iiivitem ((uilal. v, \ij}. H;co, miIi TUo lilio liui'.iililii!s tlat a;rali:uii [I Peir. v). Qii.->n;i paiicm
Vespitsiaiii ;u"<i()iss<i p()('<:Ii.) Jiiit.r.omu; , scjiiiii non li:iboiiic->, ?,; vfsiiiuonluu!, cum ipsi esiuianl ei
Jfi«fpiiijs liili. V de Bello Jnd.): cl (jtiO'l, ciimox- niirii sinl, nc" lialxMisl spiiiiuyies cibos, neijiicClii!-
j»ugiiair;iiiir ;i Uoiiiatiis, rinrii J( riis^^loni iii lr.\s sii ItinlcnDi iiitogrriiit resorvariiit, :)!iis cl Mtiiii«>Miain
p:uti*s ilivi;a scvliiio : ci iilii nrci-m el lciiipiiim, ot vosiir^i<!iil:i piornilltinl, et plerii Milnciibn..;,
;iiii ip.roriorein , aiii superioieiii parlcm iirbi.s lc- uiedicos o^.te .s<; j.ici.-^ni : licc scrvanl iHinJ Mo-,:»!-
nuciiiil. Cfiiii : Provide atium quein millai . aiiiiiiqu'.: niaiida-
/Yo!s. G.) » AppiiMioiidoi onini vir iV.ilroji» .siiuni,
t!im : Ne quo'ras judcx fieii : ne [orle non poisi.<i
doiiiefiiciim puliis> sni. VcstiitioiiUini fiuferre iniqititates {Li-le. \ii, (!). SoliisJcsus dinites
lilli e.st, ,
priii-
ceps <'slo iiosiei' ; rn:i.;i ;MUe!» Iiaec stih m;iniitu;i. »
|jiigiUi«-e$ Siiiiai, 01 iofiripii.ilPS, <le qno scriplitiii
Pro ruina, Syiniii :i<;!Ki.; ct Thi'o(!otio
osi : Qui saiutl coulriios corde, el allvjat conlriiiones
in itifnmi(a'
tem lr,:nstiilciuiit, L\X. '*
<;j/?«ij'. Significal :<iiit;rn
eornm tPsul. cvlvi, r»).
rarilaicni iKnniiiiiTn, el niaxinie reiiiin omninin fie- 56 O'*''*- ^' '^) ' '*"'' «^"'"> Jcrn.-ialcm, ci J«f|;i
iiiiri.iin, qiioil qui cibiiiii, ol vesLi;tion(uin habnorit, Concidil : qni.i lingiia oorutii, ct ;i«linveruiOiios eo-
poleiis. el ilives 55 ^' inclylii.s esse cretlaiur. 0"0<I •"'" contra Domiiiiiin, ul provocarent ociilos iii;i-
aiiieni aii in\(a Heljr^u; mn ; Rnina auteni luvc joslatisejiis. Agiiiiio vsiliji.s eoinu» responilil. cis : ol
sub liuttiK lua, bi!:ic sensiiiii bi-.bet ; Miseria iiostra peccaiuin snnm qii;isi Soilnnj.i prjCilicaverunl, nec
et lalamiias Itnii si!bsicii(oi.n;- o.t protog:i»'.ir auxiiio. absoonilcriinl. t Hoc Prophcia loqiiilnr, {lOii m
El boc ci>it^i<lera!iil;iin qiio;! siiignli sibi oligaiit pioriqiie arbitranlur, ille qui princeps Inerai e!e-
prii)c'pcs singulos, (!l iii priiuipiiiii olecliOfie soiSilio ciiis. Cl dicit itjoo niiiluoi velle pruiesse popnla
sil. dnm :jlii alios piiitcipalu (ligiios piiirtiit. Nec poccalori, qnia ci. JutJas el Joriisaloi», el urbs, el
tlicnni a<l oos, possessioiios iii'<i".. o» «iiviii;o, ci re- Juilaca piovinci.^, sive iribiis JiKJa paritcr conciilc-
,liti!s snsieiit.-iic iii>s poiorimi, scil iiiliriiiiias isl.i, r'"'l- Cansasqtie rcddil inipieiaiis eonirn, quia
sivc cibus nteus, ex lno sar.abitiir ct peutlobit ar- conlra Dotiiiimiti hlHSpheiDiiveriinl, auiuc liixe-
biliio. riiiii tolU, crucijig,'. taUm, uuti Itabemus
: T<jllf,
rcrjem Cwsarem (Joan. xix, ',;), iQ) el tle-
iiiii
(Vers. 7.) < Ei respoitJeijitin die ijia, «licens ; Nou :
nieiilissinujm Dotninum furore liiigiije suae ad tiina-
Siiiii inefb<:iis, Ci in <lonic iijc;! iion esl panis, iicqns
riiuilinem provocaverunt. * Agiiitio vullui eoruin
vesiiiiiciituin : noiile con.siiliiere me pnncipem po-
puli. . Pro medico, Symm.uhus ei LXX iranslu-C
'«^PoncfHwf m, id esi, swa reoepere pecc:<ta, sivc
leriiiil, priiiciiiem Tbcodorio. ="
J::i5sa.ue;'.ovTa
"^ Septnagiui;. iranslule.unl ; » co„fuBic vuitus eo-
: qui
rtim reiiitii eis : iil est, ante "culis socs propiia
ligel viibiera, el provideaE s.Tnitati. lli^spoiide.Ht ,
'
scinper b;ibiiere ilelicta. Et giKiniodo Soilomiiis
iii Hebuco iion iiabetnr, scii dc LXX aikbinnn esi.
cnui onHi! hbertale pcccaiiie.s. ei he pudoreiu qui-
In Hcbiieoeiiini bisqiiiie .snpiascripla snni jtiingiiur ;
(iera ulltim babentes i:i scelere, <jiverunl Sd Loi :
lii J//.7 die dicet, ^oii iuin medicus , el reliqii.i. Is
Edtic foras viroSi ul concumbamuii cilm eis ((-'c.i,
auloin <ii;ei, qwi priacops Incrit eloclns. Li siciit
popiilusqiii (iutn '.p.ieni, coinparalione sui locuplc-
MX, S) : sic et isli pnblice pricl.iisKiriios, s luut
iioreiii inlciligil. piiiicipem
piajilioaverti pccciiiiiiti, iiec nnllaiii iii blaspbeiriandu
b;ibere liesicioral, sic
hiibiiere vorecniKSiam, SecuiKla ciiiin posi naufra-
qiiioligiiur, coiiSitJcrans p tuperl.^ten! el imb cillita-
giiiiii tabiilaosl, ei consolftijo misciiarurn, liiiyie-
jcm siiaur, iiKiigiitihi sc c^.^oooi.ilo bonorc ti:;siatur,
possc
tislem sii.^iii abscoiKlcre. Umie ci priniipes ^ppiiKaii-
rioc iiieiJtM-i vitiis, id cji, turare langnentes,
lur So'Joir,o!um, * qsiia SoUoiiiiiioa habueiij pec-
esitrieiilibus cibi::i! iriiiiiiTe, veslite iiutlos, qui ipsc
cala.
sc sosleiilarc vis valc.i;. Ergo non slaiini inull!i.u-
riinis acqniescaiiius jitibcio, scii clecli in principa- ». (Ver.s. 10, ! 1). < Vae 3inin;« covuin ; qiionian»
t»m, iii>veii;»'«s !!ie:;s iia:ii iioslra;n,et iinisiiliemur reiUliia sunlers huia. Uicite just<>, quoniain bciie,
' Obvii) scilicel errore 1 subslilueriinl prOw, quod &-oxp'.9V;5, respomtens, \nxU\ phritsim in Kvangeiio
.w.piiis u.^iurp^iiam, Ptespcfulens uiilem diau. frtcm
el Monfauc. nolat ; iegeruiilqtsc riSjL*2Q codtim,
viMbiMH reiipoudciiii le^iisii apmj oiTiiiCs inietprfiios,
v<; OCtiOU:'!».
Ctiaiii.,Syr. et Ariib. Viiieitir eigohio baliiiciiianss
* l:i P.iiiii. Laiiriis litteris Ci^ideamtuonia. Quod
Duoior liieronymus, nisi uituiio esenipUri Hebr;co usjs
anlom ali S. in Hobrieo noii iiabori re!>pon-
fuerii. Martian.
debii, falsutii vidoHir Warlian.To, lioctisffflc atiis
viiis, cum iiianiioaio sii assumet, siv<; tWi qmii esl, * Palat. egiiii'toque vultu» eorurn respotidebit eis.
rt-.poiiei. SeU iliml verbuin iii emendatioribus libris * Confusio vultus eornm, elc. Aiidiinl eiliti iibri
ciim cirtelloscrtbiiur, quje MMSsoretiiica nota ilocet hoc ioco verba Grteca LXX Jnierpielum, (iitya noti
ii> voliiniinibus, qu;e vel ipsi Pro-
aiiliqt.iisstiiiis legniiiur in mss. coiiictbus nieroiivmi. liiijiiamof.ii
plieije scripseriini, vel Estiras recensuit, ca verba iiiierpolala loca fere innwinera rcsecare siuJiiiiinis.
anl alii^f-i i(iis;:e exaraui, anl prorsus noii exslitisss MVBTUN.
i.T ;iitis oxtinplansius. Tale iliiitl fucril, quo Hier. * Qutn Sodomitictt. Hic qncqiie a^iduiil cdi ti .'mie
oiebalitr. nos libri verbum poeniienlioj, <.iiioi1 ^-liix^rtbjiiin est
* /n rlebraeo non habetur, in Hebraeo est H^S^t ex lide cx-^-mplarium tiiss. aique ox Hietonymtana
jisia, id est, asivmet ; (iuod LXX oplime viirluiU sentetHia. M,vivti.\S. Vaiic, qni Sodinpiiicn. —
67 S. EUSEBIl HIEnONVKI 68
r|U0Qiain fructnm adlnvi^rnionum snarnm r.omedc- A sitncia (Erc/. ii, "»0) : Se braluni dicas quemqudm
runl. \':e iiiipio iii niaiuin : reiriljiuia eiiim ni.i- homhiem anie moriem. .Sed el ii» aiio loco leKinins
nuiiui fjiis fiel ei. » Juxli Hebrainim el wierns iProv. x'.vii, H; :
58 Q"' i-("cdicit nniico ni/tne
Inioipreles itiinc sensnni bshd : Vae iflis <]uia tua iiruntli r«cf. a mulediente nihil diflfrt. Uiidc spfer-
gccler^i receperni-l. IJitiic vos tpii aniliiis. vcl qni neircs lif>miniirri jmlioin, iic«' iaudibus oornni e^jloi-
iiltrum Propliel-J,' I<gius, l:in<.i:uf^ jnsiiuaiii Dei. qiiia innuir, nef; ohiro.i lationiliiis coiilrisleniur : sed
Lencli'ceril : 'luia impii iiiboio.s nianunin suariiin ingrediiunnr rcriain viam, el iriiiis a saiictis pro-
coiuedernnt. Ei vtc impio popuio In inainm : rccc- jihcli.'; »eniiiai, aiwiianiusqne Jereiiii.un pioplioiani
pii enim qwod mercbalnr. Et qoi prinoipcm sunin (iicemern : S nie i» ii>s, el videte : el intcrroycu-
Romaa* iiailKiil polesiHii ipse Roiiiaii;'.! siibjaoet sentitasDomini senipiiernag, qua' &il via bona : et
serviluti. JuMa lAX aulein liilorprelcs qui dixe- uMBulnieiu en Uertm. >!, M\). ^)iiiid si qunntloerra-
ruiil : Vie anlina' eoruin : ijuuninm co(f<mecrunt COH' veriiniis, ei iinasi ho.iiines pcrvcrbo iiinore perre-
»i/iur?i pefiimum cotira semctiiiinis 57 >
diccntes ; xciimus, Domiiii per Erecliiel exspeclctitus pro-
AHigcmui jiisiucn, (luontutn intittlii eH nobii : ttaqiu: iiiis>:i dicenlis ; Dabo eis viam atieram, et cor aliud
fruclns opcrnni iuortnn coniedcn;, [yerspicne »1« (Kaec/i. xiwi). Kxaclores auloni i>erverierunt alqne
Clirisli dii liur passictu', qucil iiiie.inl coiisii;!!!ii inriisverunl vJam Domini, »1 liahenies chiveni
pessiiiuim, iioii lam contri jiiSlum, tjium conlra scieirikc, iiec ipsi intrarenl, nec popiilum inlrsre
sea clipso.s, ei aiiiinani bu;.m ; ei nunc iVucins opc- paierentur; sed faceient eos peidere viam verila-
rom suoiuni coffied»fi!. Qoap enini semiuaveril iis. qme loqnilnr in Evangclio ; £(/o jKm lia, «f ti<fl,
horno, tiwc el rnetel \C'iiai. vi. o 8j, et isiniMiuisiiue ^. leritas [Joun. xiv, 6^.
Qi.iissunm pori:ibil. (Vers. J5, li.) « Slat a.l judtcandnm Dominns .
(YcM. il.) * Poiininrr. menm es^ulores sui spo- et siai aj jmlican.fos popuios. Domiunsad jmiicinm
Uveiunl, el mulieios domin.a* snni eis. > Pru veniel cum senibns populi sui, ei cum priiicipijiiis
muiieribtis, qua< s-.iius inicrpvcvauis Cil Syninn- ^,„5. i Foptiliis, <jsii pixipier sim|ilicilaieiii iiopoii-
c.liu.s ei !lebr;iice (litnniur NA>ta tS'{fc*:) : Anuiia et is.mquc docepliis c.-t, .iillmc rocatur popiilus Dei ,
LXX transiiilerunt d-av-r-juvra;, qiii sigiiilic.Tiil ^-i propi^rea Jn.licalur, ut .salvelur. Ncc sedel Do-
txaciorei : Tlieodoiioo«v£',<iTac, u\ Cil, fem^ralores, miftjs in liabitu j:idicanlis, ul in D.uiiele leginrus ;
Loqntiur aiiiem serr.io propucJicus contra Sctitiai Turoni posili iunl, el libri aperii sunt {Dau. vii,
elPiurisu^os, qui lurpis lucri gr.iii;», ul accipeient <)•,
; ^ed siat ad jiiilicandnm, el st.it ul jndicei po-
decimas el priiuitias, Dei Fiiiucn i!eg:ivsruiii. Ei iion voleus eos slarc, linorum via fiicral dissipaia.
q puiiis,
eo.svoc:<.ima^islros, scnb<s atqne doct..res, sed ex.i- Contra principes *
atilem ei presliyieros popnli sui
clores (Ikc. xxi,«!uiqna;siuinpula!iiebso piel.;tem , venit .\d jitdicinm, non nl jndicct, sed ul pariier
fVdcvoraul, non juMa Aposiolum, doir.o.? tanium judiceinr , dans ei iocnin defensionis, si poinerinl
viduariiiii, seJ universum popuiiirn ; acoiisaoSvjiie haheie quod rcspoisde^wii, juxta illiiij qiiod iii qoin-
luxnriaui eoruin, H lurpeio cr.uver.sauonc!!;, non (j-jagosiiiM psalniO diciiur : Ll justificeris in $cr-
soluin exaclores rjppgll.it, ni ab inviiis pecuiiia'n i.no/ii.''.';* luis, et i'i»Jt-oa fnni /'iicr;s ;i,t/icfl<HS (veis. 6).
vidcanlur exigerc ; itd n-.niicros ,
quia proptcr !i- Id Miciia-a quoqne proplicla taic qoiQ lea^imns
Mdincni onini;t faciaiii, el siiil dediti vftliiptiiibus. (oap. vi),quod in soo loco.inierprciali sumns. Krge
Caveamus erjjo ei no», ne exactores simu.-, in po- ronlra Piiari=:cos t:i iit^>-c.p:oxac, prjrsens locus
pu!o ; ne juxia luipiiim Forpl.yiiiiui nsation* el iiciipisnr. inio: se.ne* anteni f.t piincipes lioc fuisse
inniieres sinl nosier .senalMS, qiiae dominanlnr iii reor in vci^-ri populo, quod nunc csi inier presby-
EccicsiiS, et de saccrdoiiili jjradn favor juuicat iesus cl epi.>copos. "^
fcminarorn. « Vos eniin dopasit cstis viiieam * nn^am ; rapina
(Vers. 13.) < P'ip:il.'; nictts, qui bcalum tvi di- uni, jiauperis iii doriio vesira. Quare aUorilis popii-
ipsi le decipioiit, ei viam t'ri;--»<iuni u.orn.-ri dissi- !t;m menrn, et facies pauperuiii roinmolilis, si»p
patit, sive coniurbani. > Sciiba;. ox PDarisaeos conleritis, ei ui LXX inierprciali siinl, coiirundi-
exaciorcs;ip}H'ilaveraJ, no.i inagislros ; 01 siipr.i il- tis? » Ser\al ronsnetndineni prophelalem, nt niii.
Jiisores^ qui prople: nrwiiier.i, qna; evciccani ocnlos tei rfpcntc ;.cisoii;is ; supia enini ipse Doinin-is
ctinm Siipieoliuni, non soln.-ii peccatoios in pojiiilo dixc.al : Vojniie meas, qui 53 bcalim te dicunt,
iion conipiebani, sed pro dlviiiis aiqne ccn>.i'cndiis ipsi te decipiuni : oj postca Prophcia siihjcc.ciai :
eflerebanl lauuiiius ; bcatos voriuiies, el coiumnas Siar ad iudicundnm Dominuf. Uvminus ad iudiviunt
doniits Dei, et c.eiers qitat; solotil adul.aores dicere. r^ftie;. Iijitnr posi propheiain ipse Donii:ios, qsii ad
Ille esi ergo docior Ecclssiasticns, qui lacrynias, jiidiciuin vouerai f nm scniliiis ponnli sui e.l prin-
rion risntn, movci, qui conipit peccatoies, qiii cipibn?! i-jus, loqiiiiur ad eoj, et corripil delinquen-
niiiiiim hcalum. nnilum dicit esse feliccm : iiec les ; Qnare (iepascitis vineani tneam? Ae qu.i scr!-
pntvenil sentcniiam judicis sui, diconie Scriplnia piumcsi: Vinenni rie^£gypioiriinilutisli{PiHl.i.\\if,
» Vaitc. cum pvincipibui auiem ' Dno
el pretbyleiis, el niss. cuH» vulgalo inierprele non adtlunt
luox, Viniel. meam.
69 COMMRNTAR. !N ISAl AM rnopnETAM LTB. U. 70
9). Ei in lioc eodein propheta : Viaea Domini A lorum, et plaudunt lam manibu^ quam pcdibus, ei
xabaoih, domus esl hiael {Isa. v, 7), Ilauc viueam Ml cnniposito incedani{i;radu, non iiaturam sequun-
el in Kvaiiijelio locavii t)i)iiiiiiiis sgricolis pessimis, lur durem, sed histriones tedimunl prsecepjores.
qui missiim ad se jtairlbfamilias {Uium inierfece» (Vers. i6.) i Dccalvabil D.iminns verticeni fi!i;>-
runl (Matlh. sxviii). Rapina, ail, paupefis in do- riim Sion, el crinem earum nud.ibi(, * ct pro ornalti
mibus veslris. Pauperem vel simpUcilcr a'.'cipe, eri< igtiu:-iiuia. i lioc ei nobi;i acciitel qitunim pcc-
fui imligei eleeiiiosyiia, vcl eeitc piaipefcm spi- caia ceiaiiiur, cuni fmpielum fucril illud qnoil seri-
riin, (le quoscfiplmii esl : Btai.ua ijui intelli()it super plum esl : Niltil occullum quod non reveiabilur [Luc.
egeiiHm cl prtvpeiein {Pnal, xl, I). Ki Paiilus ;ipO!>io- viij, 17). Quaniliu enim proiegimur crine, ei vestc
lus : Taiuum, iiiijuil, tii paupeitim memorez esse- if^rioraiitiae, ei Iiomines iios putant sepulcra ilcdbaia
mu$ [Gul. II, 10). Qi!Oi!'.|t!e seijuilur : Qtiare ntteri- (Matlh. sxtii), qiii intus sunius pleni nssiiius inor-
tis f)opu!um uieaiti. ei fiiaes pauperum cotnnioliiis. tuoriim, videuKir aliqnld habere inuiurui;e. Cuni
sive coiifundiiis, uiauifesie mI prin<ipes diciiur nulsm palucril quo!l uccultum cstj auferctur uni-
JuJaeoiuiu. Sed ei Qd iiosiros priiicipcj releuTi po- versa cxsaries, ci foeda calviiies oir.nibus sppa-
lest, si allerant siihjectain sibi plKbem, ei pauperes rebit.
dclinqueiiles publice argu:»nt alijne cor»i.iiadaJil, " (Vtrs. \1.) « Iii die illa auferei Dominns orua-
divilibus auicin pejora peccaiitilius ne nm ' qujdem menium calceamenlorum. > In qiia die? J!id,ct
faceie audoant. Ei rapina paiipeiutn in do^t^ibus pulani, captivitalis Babylonia',. Nos verius esse
eorum est, quaiuio repletii ihcs^turos suos, el Hc- coiiviiicimus, quando a Romani:? capli gnul, el om-
clesia: opibus ubuMniiur iu ijt^!ici.<i.s publicsrjqiie nia vesiium atqiie gemm^rum, auiique ac inoni-
siipes, qnsead siisiemaiionci» paupensm dal« suui, iinm oruautenia, cl diversas supellcciites pvrdide*
velsibi reservaiii, vlI prupiitiiiii.sdisiribuiiiit.ei. aiie- runl. Sive per nietaphoram inuiieruui, cmms oina<
nam inopiam, ^uas i^uoriKnqiie laciuut esse divitias. tus uriiiuiii de^ftruclus esse narraiur. OruaiTieni.i
(Vers. 15.) « El dixil Oomir-iis :. Pro eo quc-d urbitim in plateis etporlicibus, foro atouc gymiia^tis
c!eva(^ snnl niise Sioa, et :m!b;!lav.-ruiil exiesiJO el maiui.bus publicis inieilige. Qune si roferfiinus
colio, et nuiibus oculoru!» !l(5siit, cj. pi^iidebanl, cl ad anlmarunt siatum, calceaios peiies ejus, qui
ambuiabani, ei pedilius 9iiii< coniposito {<:t-»du itice- c«ri!cs a{ji)i comesturusest, etceiebratunis Pasciia,
debanl. » Supra cl populisui et juiucipcs tam pro- iegis&e lius rccordeniiir, gj ei per solitudineni
pliCta quam Dominus corrijmeral ; iiunc ad niulie- transeuntium, nccvesiimeiila. nec calceameni:) con-
rcs de quibus prius iJix-.Tat : Ei itiuiicres domufala p sumpta.. Qa« .suni isla calceamenta ? Illa de quibus
sunl eis, propliencKS scnuc converiiujf, nc .se aiie- AposK-lus scribii ad Kpbegios : C&lcecui pedea in
nas ariiiirciHur a crimii>e, r.b «[uaruiu deiicias at- prcopanuioueiH Evangelii pacis {hpUes. vi, S5). Quas
qiie iu.xuri.3m d.pasii suia oxaciofcs viueam Do- calcyamcjjla aiiimjc perdiiur* sunl,((Uando exiet^i»
niini ; et nipiiia paiiporis in dotfiiUus eoruai esl, el coiio ainbt3l;tver'ijt, el p^dibus ira^^erini ves'.imenia,
attriveruul popuium tj;is, el fai ics pauiterum con- c! pro munditia ma!rouuli, lcrrae verreni spuixi-
fuderiihi. Qti:(s qus.lam j»ui;ini verc fcmiuas Jud;eo- tiam.
runi, a!ii gQ metaplioriee de nrbiliu? Juda?3e dif.i {Veri. 18-21.) « E( lunufas, ei lorqucs, «t mio-
arbitrjiiUur, «|U£& itppcilantur fiiix Sion , uiinores iiiiia, et armiilas, et mtiras, el discrimiiiatia, et
videlicel eiviiates, vici ei oppida. Ijutlc ct in iibro peri.*.cclidas, ei mure^iulas, el olfacloriola, cl iiiaa-
Jesu per singiii.!S iribus pouuniur noniina civiia- rcs- et anuuios ei gemmas in froiUe pemJentes. »
tum {Jot. XV). el postei describuuiur viihe alqiis I)e.scribi! monilia feminaniit), «l per hac insigni:i
casleliu, ei iilite Muucopaulur. ^lii secuudiint Iru- civiiatum ; vel juxia anagngen variarum orfiamcjila
pologiam, niuiieres 2uiu>as arbiiratuur, qtise si viriuium. U.ibeni muUeies in lunse simiiiiudineut
cxtenlo collo amduisverint, ei se erexeriiil iu su» biiiUtlas dependenies, quas nos ^d Ecclesi<» orna-
perbiam, et nou viriiem durliiau!, sed dissoiuiio- D ni-jiiiis transferimus, quje iUoniJtiatur solejuslitije.
nem sectatae fueriiil .'emiiiarum, corripianinr a Tor-jucsquoque, qsjie ad pecius usque pftudenles.
sernioiie propheiico, ci omuia pcrda;il ofuameitti?. iniclli^euiiam, ac principalc (^jyc.yovsx^v) menlis
virtutum, qux sub iunulis (orquibusque et ntoni- iu corde dsunoustraiii. £i monilia, qua; uno ser-
libus aiiioe arniiiils, uiilris et discrimiualibus ca^- 11101)6 oninia ornameuta signiftcant: et arniiilarum
lerisque huju.^tmodi, lie&cribuiitur. Abulendiiin etit bofia opeia , quales Uehecca accepii in sponsaiibii.5
Ijoc leslin.Dnio ci adveisum Eeclcsi;» feniiisas, quae {Cen. S5!v) : el milr.n.s, capilis or.-iainenta, disir)-
ambBlanl colioexlento, et ntitibas loqouniur ocu- miualia, ut judicium habeal singuiortim : et pcri-
•
Uacleniis ediii ne miUin\ quidem, in aiiis in!-3. ub iiHperito aii!|i!0 teslu; infarta arbiiraius esi
ne mNtniu, etc. Nos iiii»:ij''Cin)uem mu subsiitui- Victoiius, eiqHe expunxit, qiiod neque in Hebrao,
mus, de qu» vido Varicmcm, Iib. vt. Aiibi 5>. f>«- iieque apiKj LXX aut vulg. edii. siin, isL-quc ian-
ci.»r, episi. 12 : « Utcem jam epislolas..... misi, dciu in {'.oiiimeniario Hier, asiio>oai. N.-iil.jseciiiS
cuni tu uv mu quiucm facerc dii;!i»ris. > Luciiius : habeni niss. omnes, iii Gr:cc:» auieui pro iis '-M ;
r.at K'Ja'.o? ivaxR/iJ^^Tl ib c/ju^* aOituv ; ja aiiis
Kec lauilarc bomineni, ne<^ue mu facere onquani.
excmplaribus pro ffy^J^* *»* ojuyjmii)^».
* llarc verba et pro ornatu cril igtiomiuia. temerg
71 S. EUSEBII HlERONYMl T2
seoiidas. qiiibiis lioster grossos nrnr.iur, ul audia- A criiies ligaiilur, <|ii.ii .ti-pcllaiil •:a-.v;a.: V H.;lie:ii et
fniis: Pi)s luus nor» offeiidei {l^sai. u.) ; ei : Eruei liieiisiia, qu*. nos nallia iKissiimiis sppeiiafC ; «fio
fiedes tneos a lui'su ,'/*?«/. lv) ; ci lijiiieiiiitas, qii:5i o!»v«»ii!ia f<ii fl Ueb<cca, ci liodie <!iiOf|iie Arabi.e
auri atiiiie argciui texuiuur virgolis, sei:su videli- ei Mcs"polai!iige op^Tiiiiitur femin.Te : quse ticbraicft
cel, ci scriiiKnibiiS SirijiUtrariiin : oi ollaclorioia, »li»iiti5iir ^ *BD;tii«, Gisece Oiptarpa : ait eo quod
ul Cbristi bomis oiior simiis (/' Cor. n, 15): ct in dipti,, iioc cst, in sn.slale el caiiiiiaic coiixua
ii!.iuics, Jic auilinmus jiMriciiiiu saiiijiiinir;, sctl proiecaiii foiuiuaruin. F-iiije ergo Sioii propier su-
l>(>:»)iiii verba dicciiiis : Qiti iiabjl aures au- pcibiaiu siiaiii peididcruisl acu.s, (jinbiis omuiiiin
diendi autlial (Luc. viu. 1{>) : ci aiiiiiilos, quibii? prA-ceploruiii reguia sirii»geb?.i.;!r. Pcrdiilciiinlspc-
siguauiur ad noiuiiii rriililiain, <iueiii Pcus sit;!ia\it cuia, qiue oiili.ieniiit iii SLxodo iiiaueutes iii loriiitis
P.iter. Uiidc diritiir ad priucipein Tyri : Tu e$ si- i;il cnnciiii luiiiiercs ad isilertni Daiuini ialjric^iii-
ynaciilwu siiniiilndiui.'. {Eiech. ^xxviii, 12). Kiliiis dinu ( tx(/rf. xxxvtji) : de quibus el aposloiii-' Piiu-
qiioque piodigtis cuii! slol;i recepil ai-Hiiluin {Luc. liis l.iqnel.atur ; Videinus auiem uniw p/r specutum
.\v), et c:itoeaiueiiia, ei geiimi:»s iu fronle peudeu- /« (vuigmaie (/ Cor. \!ii, l^). Aniis-Muut .siiidoues
ic5, ([uibiis iHiSir:! ora decoraiiiur. Oe ciijns c:'piiis el viuas, duibus opericbnit ! iisiiorus, ei nuciiieiii
oriiniiiPiilo, et i.i psalnio lojiiuii.':-, ; Sicul un{iuen:uin ^ jnic ali;ue illiic ariiisitim coi!^lrii!:^> b:iiit ; ci llicri"
i;i lapiie, quod descendil in bnrfiaui Aaron {Psat. sua, qiio ttilissiiuo in ac^tibiis tegcbaiitur iiuibra-
csxxii,!). yu;r, oiiiiiia liccl i>\X !i:!erprctes, Aiiuila, ciilo. ila;c diciur.is uc 03 •">'-"''!f' irop.ologiaiii liii-
el byinniacbiis, :ic Tinodatio divcrsis iiiodis iuler- jtis ioci fitgcre ridciiiiiiir. Ca^iciun» laboris est
preteniui-, dos r.t potiiinius vei dc ncbm;o, vei de isiaAinii iii ^iioculi^. ir;iii;orari, ei lataiii expiaiialitv
ipsoriMi! (raiifbvioiie lcxuiiMUS : uec voiismus diiilius ne:» qu.xr.-^rf;.
iii siugidis iiiiinorari, 02 ^'^ frivola aii exposilio,
(Vers. 24.) « Et erii pro saavi odore., foeior ; ei
et pruiieuli lcclori Sastidiuin faciat.
pro toua, fui.iciiiu.<;. f Fnsiese peccai:j poenitttiis
(Vors. '22.) » El liiutaloria, el palHa. ci lliilca- ioqiiiiur : Puiruiriaii ei corrvp tv sanl cicatrics
jaina. > Pro '
tinleamina, LXX perspicua laconica, mecs a \acic inbijiieuvo! mect' {P-i. x.\svi!, G). Z-itia
iiiserpieiaii sinil ; voleiitos leiiuissiiPas sigui.Qcan; acciuci iiirribos Aj.ostoliis pnecepil, duens : Sioie
vesles, qiiibus Laceda^uiOiiloruii!, qui fitiruul aii accincli Utmbos resiros in *)sntaie {Eiihes. vi, 14).
beiia prorriuliSbii;ii, et ausierioris vil:c, corisora te- Et dc pcccatiire iegiiities : Fuuibuf peccatorum tuo-
gebaiitiir ; qiiauqisa:.! Laconica, Sicc Ikbraicuio ruvi unusquisque comlringilur {Prov. v, :22), Igili r
ijabeai, uec «llu.s aiius intorprei.iuii. Mtilalor.a au- C \^'^ boiio oiiore viriuiiiui, filiie Sio!i jiabciiuiii putre-
lciH ei paHia, q\(X' sigiiiti' aiiiius Sy(!.iu:'cl)uslr;iiis- (litiCiu peccalofiim : ci pro tiiigulo verilatis, tufu-
twiil evaC'Aa'a, osiiaineiiia suui vcsiiitui uiuiie- dacii fiiiiiciiiis lijjybiiitiur, qaos babuoriiiil .supi-r
fcriuru, quibus i;ujueri cl peciora luoicguuliir. capila qu! ctiui p.tnuis ei sordibus, vilaiu * .> r^^e
Mulat.jria jiisia au^gotjcn iiii sufil. de (j!!;bi'.s Pyrij: precabaiiiiir. c El pro fascia petii.Tiili iiii-
dicitui" ; Ibnnl de viriuie in viriutera (['sai. LV.wii:. ciim:. > !'i;) fascia pcclorali. qnaiu ii:;erpi<jiati!a
S) ; c» !irile;u>iifia^ ui loli i» Doioir.o (ieiiciis pci- Cv. Syiiii'i;'fli'is, L^XX iunicam [icso-op^jpav, id
frisaHiur, secunduin iiiud, quo ni Psaluiis scripi-.!!': esi, dtivnliin'^ puypnra trai!ritt'i»;rual : qiio-.i Aqtiii;»
fiii : Tcrrenie toluptaiU liiai poiabii eos {Ps. \s.i.'>\ ciuguiu;n cxxiiiiationii expressil. The«.dyl;o ipsuui
9). HiJJC auieu" OisiuJa peididcruul filiu; Siy», quia vcrbuu» llcbraicuii: ruTHKUL ^i'';.*.''^) posuit, «piod
aiiibulavcruiit exleiito colio, el uculoriiiii niiiibns gc.aiis OMiaiupni! iiiu!leb!is est. Fa.>>c:a p.fvlus ifi;'!,
supfrbiam ge:ii.i8ruui : puiaiites susc csic poieuiia.' el Ci;! > j-ossidei iov.m \u fcuiitiis. qiien; Hiitifliiaic
quyj babebaitl; el j1'ji> OiMuijii graiija. \n roiiliticibrs. l)e bac iascia pe;toiaii, n; jeiciiii:«s
(Vers. 23.) * Et a<;us, ei specula, et siiid;>i)es, ct rny.-iico sc;uioi:e d-.cei;»! ; .Si obt,vi>ci potai spoii.ia
vUta^, el iberistra. > Habciit acus tiiuliercj, «luibus ciinius sui. (lui urgo (asdce pe^icnaiis sucf. el eoo
onialoruni criuJu.Ti coi!ipag'> rctinei.ir, i.^ laM.is ^ -.AiiiuicaY (r.i, dicit Doi.tnvs {Jcr. i;, .v'2l. Viii^o
(luaal, el in siiarsos dissijieiiiur c.ipiilu^. il ;bi:iii ei »jua!?ni«;\!iiborc tioscupit Aportii';:^ r.liristu i i/ '.!or
STecila, quibiis cousidcraiu vulium :.i't!ii!, fi ii ;i), quaudiii ncri eonnmpiiii: in .-Cgypio, r..;c iVai:-
quid dcesse vidcriui, atiuiiut ornaiui. Hab.iul siu- giiutur o>3iHili:c ojus, qu.c [ifccioraii ijscia colli
(lones, q'i« vocantur aniiclwi ia ; el viJia.-), tiiiibus i^atie bUiil, jiniyilu) spouso ; ei cuin qutuidic virlu-
' Marlian., Pro Hnleaniine. sii;iHiicai5;ur, linoneiii.ii celviuiifyi, r.iei.tciu tmdi-
' Iclcm,ba-id recie, a-aftoXaia. que oi>ftlrU".;iii» ei ad incenduin ab (>r;iiionib;is lir-
* Aridiin, iia iegnisi c;;dices mss. coriformilcr tiiatam. f Ihijiis porio 5.!os>ei!.af;;j nuHorn c-vsial
Ilelir«e(» CTti.-i t!c:'di(ii''i, dc- quu editi iili' ole- v^-sli^iufri iti f;xejuuly:"!b'.i'? 'isa. iifc s-.i> (cdoLt
n»eriiu::i l<e quod c leysi Hieronymui, r.iiiift tidvi :s'.v!iim Hi.jronyrn-iji.iif.i. .MAniiA.v.
abbiuiifti^uoi. .VIabtian. Vitiosc iiaclCiius cditi, (juiu eiiai?! ir.ts. rluya-
'
*Yati(:. i:omrArin seivsii, viuifp. reyi Siniiv. — Imn purpuiinn pio finypura, quod ex ingeriio reiili-
Regi Syria: precti.i-air.ur. ,\fld'iii! boc iOi'i> !\r.'!Sm.is iiiirnLis. cojtet^te rectc iea\i nncn iN*va.-c /esiem :
Mj rtjir.is F.ipr cri^p:iri'c <:ri,)i> c(0.c'.i\t..(n, t'. J.u.-pyra, 3: ytisici.''! ci-i^ii: ri'.rrj!;;;i:is '.^.'.f;r[c.rJ iro
?.i!'>!!jri^u.';i iiat^c exp.istl.JrtcJi : « Pro cofiiinu-s, C>;rce ii.i'}':>n'ir.,if.;.;,yj, ciiciL>.'uV Y&iercs ; lOinime
loujjis e: .isccudennbus oiutionibujf, quw per cnne'» vcio clavaic p;tipur;t|Ti.
73 COMMENTAR. m ISAIAM PROPHETaM LIB. l\. 74
luni n!ii)S gcnrret, ncqdaqiiam virgo csse «lesisiii. ^ flon iepietn sig»'incarc, 05 »cd plures. lUiC ic-
QhoiI aliiiuainlo divaricavcrii pcdes oiniii liftas- cuiidum Jiueiam, Cxieruiii in adveiila Pomini
s;
euiiti, ei secjiia fufirii ensaiores «uos; ct juxia Salvatoris, BCpieui inuiierc», id esl, sepieni }{ral|iB
Osee vaiicir.iuiii, sepsciii Doniiuus vias ejtJs, ei Spiriius sancii, dequibus in coiisequontihus idem
inier<:luscril svmiiiis, rcverleJur ad virum suuin [*rop!ieiadioUJ!i;i; es.1 : Exiel virga deradice Jeae,
priorein, ei auiliei : Exne te veitimentii luelus ', et tt fl»t de radice eJH$ conscendel : «i reqnieseei tuper
imhiere veilibus ghri(g luiv Ifiaruch. v, 1). eiiiH spiriius Dcmini, syirilut tajuentic el inteUeciut,
rnlclierrimi quofjiie viri lui gladio ipiriius CQnsilii ei {ortitudinii, tniritus tcientiiB et
(Vers. 25.) «
tadenl ; el lurics lui in prsclio. > Pio pulchen iiiiis pietidis : el impleinl emn spiriiutlimoris Domi)ti{Iia.
viris, LXX inieiprcl;iii suui, el fiiim iuu$ puichern- XI, 1-3); apprelieniJcjii Jesum,qtiem muUo iei»pore
f?iu«, (fuem dirigii, glndio cuiiei. QuOil si ile .iniu^je dffiiiler(iver.iiit, quia iiiiijum aiium poiuerdni inve-
sJaVu iniein^niKJS, qua» posl virlutes peccavcrit, nire. in quo :cierna siaiione retiuicscereiii. iJiidcel
piilclnTriiniim liliiiiTi cjus, bon.i 04 accij)i;imus Joannes Daptisia referi iii Kvangelio ; Et qni misil
oper.i, (jijie iiosiili glaUio coiiciflerufil ; et fynes quo- me, ipte miln dixit : Snptr quem videris Spiriium
qoe pcriissc in praRtio, o,uia jusiiiia jnsti )iO'« iibtra- snnctum desceudsniant el manoitem in eo, ipa f.it
bil eumin ^nncuniqiie dieabaraverii [Ezecli. xxxiM, B {Joutz. i, 55). in Zacharia quoqae logimuj super
ii). Sm autcm sequainur iiisloriain, ax iiis sermo-* lapidem unum seplem oculo», ei in uno a«rc<i'
nibus dccebimur, non de iiiulicribus propbeta esse caiidelabro sepiem luc.-srnas, el seplcm sudusorja,
scrmonem, quaruiH viri in prselio corrucruni ; scd sr diias otivas ex iiirnque parie i.impadis, iirma
dc urbibus JncJ.t;»', qu;is ftli;«s Sion appcllavil, el radice fundatas {Zach. iv). Quod auiem graiia
quarurn liellaiores cecidcriiui in ccrlamiue. Dcn)i|ue saiicli Spiiii.us cuiicia possideat, exposilione non
de eadein Sion sequons vcrsiciiius ioquilur. indigei. Scd quia in iiominil^us semper p.^iticbaiur
(Vers. iti.) * lit mocrcbunl aique lugetioiil portae oppiobrium, nuilo vivenie, iit Spiritus sancli don»
ejus.ei * ipsa urlis (iesolaia scdcbii in lerra. Quodf posccbani, pn^plerea Jesu nomcn slbi cnpiiint in-
nsque Imdie ocutis ceruimus. Facilis secuuJum vccari, ul quod in Lege imperrecium erai, iuEvan-
iropoiogianr. iiiierprelalioesl, quod quiciunquclocom gelio compicaiur.
dedtrii diaboio, el noti omni cusioJia scrvaverit (Vcrs. 2, 3.) « In die illa erit germen Domi»' io
cor suuiii, lugeant porJ.-e ejus : et abseitle sponso, magnilicentia et in gioria : et Irucius terra: subli-
semper in l:ic)!i sit, ac du excelsis corrueiis, in mis, el exsiillalio i>is qui salvali ruorinl de Isracl.
lerix pijl»erfe seiieat. El erit, omnis qui reliclu» fiieril in Sion, el resi-
(Cap. iV. — Vcrs I.) < El apprebeiident seplcm ^ dtjus in Jerusaiem, sancius vocabifur, omiii s qoi
muliercs virum uoum in die iila. liicentea : Paucm scrijiius cst in vila in Jcrti^aicni. > Cum riix' Siaa
nosirum comedemus, et vcsljmemis no:>iris ope- propier si!perlii.im oninem ornatum pcrdideriut ; ei
rlemur, tauiummodo invocciur iiomcn luum Sfper moetiseriiu luieriQtque pori;* cjiis, ei ipsa desolaia'»
nos : aiifer opprobrium noslrurr. r. Cum pulci.eni- «o.Tciilerii, omncsqne bellajores e;ji!S peiieriiu in
mi urbts Jerusalcm gladio cccUlerijit, ct forlfts per- pr;c!io, in lantum ut mullx' mulicres u»um vjrum
ievinl in praeli» , ei mcerucriut, hiv.eriiilque por- liaberc vix possint : (uric orioiur germen nominii
t4ieeius ; et ipsA fuerii i!csi*i;iia oli niuiirim iiumi- Chri»tiaiii,e//mrt Oflti? [ruclum smm (P*«/, lxxxiv,
num raritaiem, inleifectis biiialoiibus, seplem 15) :eiexsuI(atio erii liis qui de Israei sahmi fi«e-
muliores appreiiendent unuin viium, cupicnles rint, de quibus et supr.i dictuiii cst : Nisi Dominus
liiibere semen in Sion, ctdoincsiic^is iu Jerusaiem : Subaoih reliquixsel uouis senieii, qunsi Sodoma essc-
ciluai cl vesUiiieutum sc biihcrc uiceuics , lanium tuut, et simites Gomorrliw [uissemus {!sa.i,d). Et
lie absqtie marito esse vidcaiiiur, ct subjacer.i iil! noia quod non omnis Isiael .salveiur, sed reiiqui*
(uaicdicio, * quod soi iptu!!i csi : Maledicla sienlis^ popiili Siou, el residiius in Jcnisaiem : omnis qui
€t qui^ non facU seuun in Israel {ExoU. xwu, 20). ^ scriplus est in viia in Jcrusaiem, «^tilbus et Domiims
Zacijarius «nioijue buic cofigiuii sciisui : !n diebus lOijuebaiur ; Gaudele, <{ucniom nominavsslra scripia
iUls apprehecdeiil d.^cein liomines ex cninibns lin- suHt in cmlis (Litc. s, 20), gg Signilical autem
guis genlium [imbriam vin Judcei dicenta : llfitnus apo^lolos et eois qui per aposioios credidermil.
vobiicum, audivimus enim quoniam Dcus vobiscum (Vers. i.) '( Cum abiuerii Di>m!nu.^sGrdc.s6liaroifi
eslilach. viu, 25). Septenarius el denarius nuir.e' Slon, cl sangniiiem Jerusalem lavcrit de mcdio ejus
rus propler Sabbatum, et decem praecepia iegi.s, in spiritu jiuiicii ei spirii.i combtistionis. n Tunc
Jltdsls familijris est ; ei idcQ boc irequenter abu- salvybuntiir reiiquijedft isiael, (juando iri {japlismalo
tuulur , liceljuxia Hebrwi «eriiioiiis :Aisibiguilatcni, Salvatoris eis fuerini peccala dimissii, ei ille sanguls
qiii verbum saba vimy)-, nuue icpiem, nmc plitres, abtuiUi, quem siip.^r se crrans pr.puius !inprec;'»i»s
TWjnz juTainenium iuicrpretaiiius', po.Sbii in boc ioco cst ; Sanyuis ejus super nos, ei iupcr [ilios nosiros
Diio mss. VsliC. Pt Pjlal. exaere imlinunth, etc.
'
Ydb (eslii vitio quu: ad episl. secundam Fascb.ileni
Vcccs el iasa urbt U\ Hebr. aiil Il:eron. vcrsion.
* aitiiotamus.
ncn sunl. * Viciorius ait : Consiut ex icxtu ci cummeiii:irit>
' Palat. qxto scriptum est. De hoc auleni Seriplu- iu n«c prsceOentis capitis icsse le^einiuiu conseder>'
PAThOU XXIV, a
IS S EUSEBfr H!ER0NY>11 76
(V(ariti. Jix»ii,2S). Und«9Upr:t VcgtiiKis . Ctn.'i^.>?t'.'2- A l^roiexll me tn ahicohdHo tQbernaculi stii, hi pnr,i
detilU niaiiiis, nun esaudiain rus .' niauui enim ves- ej.atiaiil mc {/'s.-i/. sxvi,;», G- : suppr qiiani riinJ.iJa
iY(B snndtiinc pliim' iunl {]ia. i, i3. i6). Et potifesr Eciie^ia iinlfa iempestaic cu(i\:!iliiitr, iiuilo Uirbiiie
eos a«J paMUicitliain provotnns iiirerl : Liivamin:. vesilisfjue subvnnitar. riuriMu Judu;Orii!ii ei iiSRC ei
rftitudi eiloie. Ei noia quot! sordes (lliafiim .Sio?! !;t- liniversa, qu.bijs isu\ socrpi.a suiU, supei Bjbylotiia
vtnt spiriui jiiditii, saiiginnen) auiem JenrsaK^m, raittiviiale el recrilu io Jertisaleiri sub Zoroliabel
spiriuj coiiiliusiionis. Qftod etiini leve esi, lavaiur ; ci Ezra et Ni^e/nia iniellig'!iil.
qiioJ tiiaviu.s, pxuritur. Oe (Hio judicii spiiiiu, el jCap. V.— Vcrs. i.) i Caiitai.o nunc .iilecio meo
spirilu combu^lioiiisi Joannes, C.apii5ia in Evaiig^^lio caniicmn p-JirueliMHci, viiieur su.e. » CanMi proi>Jie-
IrtqiiCDattir . Eqo baphM voi in aqua, qui itutem posl i^ carmen laiiiei!l,-.l!ile popiilo Isia. !. quod tornpo
vie veuit, i/.se vos baptnabil In Spiriut sancio ,
ct
^,,,^ ^1,^.^ j^ ,^„3 str ipuita esi Ev.ingelio
iii ; Ciun
iijm [Mdirh. iii, ^l). Ex qiio dlscitrus, qood i.onio ^„.,^,„ i,,^;^.,^^ ^g,,, (i,a„j ,i,ji,i,„„ ^,.4,, Jermahni).,
lauuini aquain trilmal, Oeos auiem SpiriiiuiT s«ii. ^^g^,,-, j„„^, ^^^,^ ^, ^^, -j .
^^ ^^^^.^^ ^, ,,, ^^.^^, ^^ ^^
tlUn,, qiU> ei sOides ahluuirlur, el sanguinis pecc is ..,,, ^niHai^rjn.niiani veniciU dus suvcr le et circnmr.
purgaiiutr. dabutU tibi iuimici lui vivniiioneSy el vueiabunt le.
(Vcrs. 5) « El ciCaWu («/. orcavit) Donrnms supec et vraslernenl le, et (iHos tups (Luc. \i\, 41 ii].
(inineni locni» monlis Sioti, el ulii iitvocaius est, El nirsuni : Quoiies volni c-uigregare filios /mo.s,
iiubciii pcr dieiii. el fiinioin el splendorein iguis iicul gitHina canqre^ai puilos vub alas * suas. si no-
flammaiais in nocie. .» h\ Cliiislo eniin nova crea- lniui'i Zcce ilimitizlur vobis domni vesira desertM,
lura est, de qua alibi leginuis : "^eiera iranriCrmu ; {Maiili. xxi!), 37, 58} : cui siniile esi hoc qiiod nvin«
ecce fiicla stinl omnia novu (II Cor. v, 17). Pio {\i\ti in Isio carisiine uiciiur : DiiniUam tincan nutifiu
LXX" IraiiSUilerunl ; Et veniet, el etit omnis Lcus Quod aiilem Clirislus ditaiur dileclus aKsue clia-
niontis Sion. ei ctr.nia qiice in circtiitu ejus sitnl, ri?siinos, quem Aquila •nsTf/i.oeXtfov inierprci.iuis
proieqei nubes per fjiieni, et luinen ignis flaaimatuis esi, pairuuin, vel pulru^Unt, qu.-^dragt^siuii q'iaiU
in nocie. Quis auieni vcniel iiisi ille, de quo scti- psalmi nos inscnuiio docel : Canticuiu pro ditecio.
pium csi ; Venict ex Sion qui liberel {Lsa. Lix. 20, Ei vox Dei Hiilris in Evaugr-lio : //«<: cst [•'iiins meu%
jnxia LXX). El dc q"0 aliiis proplicla comiiieino- dUcctus, in quo tuiln comvlacui {ihuh. iii, 17). Et
rai *. Adhuc paululiiin tncdicum, qni lenluriis e^ j,; sexaj^esinio sepiimo psainio ieglrnos : DGfnttitis
veitiel, el non lardabil {Hobac. H, 5).Cuin iliu .'cite- dabit verbum evaiigeiizaniibus i<irtif'e inuHa. Heir w/«
ril, leddclnr p"pi»lo fciicuas jni^siina, quain ali- q ituutn dilecti (Ps. lsvu, 1^, 15). Hjc ergo dilcciiis
quaudi» lialmere in eiemo ,
pc3L'ced«»nie Domiiio eos cannen lugubre fccit vintse gg siisc, qiJod c^o can-
pcr diein in colnmiia nubis, cl per noclcin iii c»- laiio dilecio iloue niisurai-ili poi)!i)o mto Vfel ccrie
Juiiiiia igiiis 'yExod. xiii) : ut iieo in prosperis, nec 'm imelUgeudusn ; Cantabo oiiinipoieijti Dco pyir}
in adversis ' aliquaiulo turbcniur. Quod el in Psal- cajuicam Christi. qui esi jntruilis nieus, b.oc esl,
iii» dicilur ; Per diem sol tioti nrei te, neque luna ex cadem uieciU!! i5t:tite gener.ic.is. Qtiu.-atiieni vlircu
per nociem {Psal. csx, 6). Fumus auicm in iiocioco iiei appcliei?!! pur.iiliis Jsrael. ei ii: iine buitis caiiiici
iioii erforem el igiiorjniiam, scd gloriam signslical, legumiS \iHe..i uoinini exercUiutnt. d<ii;iU!>est J.^r(iei,
jiixta ilh;d quod iii lioc eodem propheta, secunduin el lir Juda aertken Uudabile ejiis. El iii se^iUiag.tsi-
quoruindain opinloiiem, lecluri 07 sumus [Infra c. rr.o nono Dsa).niO {Ven. 9) : Vinewm de Mg^pio trans-
>j, vers. 4) ; El dotivus impkfa esi fumo. El in Joel fu.lisii. eiici&li {fenlcs p< pLaniatli tojn. Su Evanj;d.Q
rie gialia Spirfius sancli, qujj descendil super apo- ipjoiiue pene cisoejn vcrlitft, qniinss Propiieiii uuuq
Effundatn de spirilu meo, el pyopUc- iviauitiir. U<;;iii»itis tcKii [iar^l>ul2!i! fiojno qv>a<iin
slclos, dfcitur ; ;
ttibitni {Joei. 11, 28}. Et, Dabo prudigia tn coilo sur ~ eini va!er}'.iiii:ii'->if qu; piuiiiavil vtiteaiu. m maccriam
sum, ei signa in lerra deorsuin, sanguineiii e( ignein iUi cjrcvmdadii .: ei lo.dit iu ea lorcuiar, ci a-dificavit
cl vnporetn [uini (ibid. 50). Id ips\ini signdicaie lurriin, ei locavii eam agnco.^is. eic- {Muttli. xtxii
p;iioel itliid in Psaliiiis ; Qm langit inonles, ei *
fn- ct^f Ei in J..n'ni!a legirous ; £j?o pluninvi te vmeaiK
tiiUjntinnl ^Poo/. ciir,?2). fructiiernm, loium v^raoi l quomoJv ccr.vcTsa ci i)i
(Ve.s. 6.) » Superoii.neinauieni glofidin piOteciiO. ainartludw.cm viuea aikva {Jciem. 11, ^1} ? liatjna
Ei talicriiaculiiinerU in uinbraculum diei at ^stu, el Jernsab'.»!-., ut di-im;is., plangilar, .'>i sftrmoriC pro-
in setdritaiem, et in ab.sconsioiiein a lui biae ei a piu- piieliiio iUius luiiui ; .'iiuauir. Porro ticcjicsi:e., ci po
vra. 1; Hu:ic rocuui Jiid^Bi ad AniiclirislU!»! relerUni, pulo qjimda:»! gsnua.ii, aU'.!d cariiion esi eiiUtini,
qin;ni per turLnnem et leinpcsialem sigiiiiioan i-^u- rte q-vio tn iV..ii'ai.s logiiuys ; C.-'nUVi'. 1'atnino, omniit.
rftam.qiiaiido cosDoiniiiusa poieiUiiSinr.o aiiversario lerra. aiivnnnuic dicin ci die saiulare ejus. Atiuun-
defensums 6il. Nos autein Oiiinia referamas ad pri- liuie in qentiiins gioriam iliinn i» ntnniijus poysnlijs
iifumailV0TituniCbribli,de;p!OCiiii PsaliiiistegimiJS : nnrabiiia ejus (/'s. ?>tv, 2, 5). Ei rursinn : CatUuie
' Miniis secle penes Mariian., aUijuanlM^i* lur- xc-Kv^Covrat.
biituu- Expu.igit Viciyr. suqs, ud Gdeai alior. m$5.
iM«vultViclar. in iusicinii ftunigani, litx\» L%.>x
77 COMMENTAU IX ISATAM PnOPHETAM IJB. If. 78
Oomiuo cnHlicum noviiiu, quia mirnbitia fccit. Os- A '^usreporit doclrinarum ,
qiiia lyrn^leiila floiia co«i-
tendit Domiuus sahitare suum, in coii^peclu gtinium lRMi|>scrit.
reuclfivii jumiliiiin suam{Pi. xcvii, 1,2). t Ei cxripcrlavi, id f.iccrel tivas, et fecii labriis-
I Vine:i lycia osl dilccii) ' nioo in coiini (ili») tiiei. » ciis. > Pro i.iln usris. («ijas nos vertiinus, iii Hel*taso
lloc jiixia Hahiaiium Tli(u)doii(» ei Afjuiln tr.nnsia- scri|iHim esl etisin {2'U,'Nj) : ?]'""' A<jiiih intorpie-
lcrimi ; Symniarlms aulcin mori^ siio manifesiiiis : laius e^i, ' aa-pij.i. id esu Iruciun pes>iinoi. Sym-
Vmen meo in conni ln medio
jacta est dilecto oliun- mncli.is dT£),TJ, hoc csl, impeifcclos : LXX erihpo
iMm. PorroLXXsciisnio rnagi'; quarn vcrbina inier- coiio spJKdi; (|uibiis Jnd*i Dofninum coron;ivcruni.
preuii sniit . Vinei facta "st dileclo meo in coruu, in !llo enlm exsprciimte, ni vindeiniiB lempore dftiei-
loco pingui, sivf ubt^ri, -rJ.ur^ citiia iitrumque sigfti- ren'. 70 "*''» "'^ lorculiu a, pro quibiis ociaviiH
ficai. El revera niliii tcrrii Uej)roini.ss!Oiiis pingnius, ci oclogebinius lcriiiis psalinus habent liuilos, isii
si non jnoiilaii.) qnoeque aiqut^ deserl.i, sdl omnerri se luriset viiiis SEPciiIi demergfnles, quse iii Kvan-
iliius laliludinem considerrs, ;i rivo il^^gypii nsque g lio {Mnrr. iv) spin;« inlerprel.iniur, bl.-^splieniia-
ad flumen magnuni Eupliraieni contra Orieiilem : H rum siiiiiiilos obluiermit. Pulo atiieiii mclius essc,
adsepienlrionaleiiipl;i^;iin iisqueiiilTaoruin inoniein Outim iiiljniscas, q"3>» spinas iiilelligi, ul ca;pi;c
el Zcpliyriuin Cilici;«, quod m;(ri imminet. Coruu g iriinsl.itionii siiniitliido feervelur. Unde ei S.ilvaior
aniem rcgniim signilicarc, et poienliam saipe lej^i* ilicit, in Evangciio : Numquid colligwni de spinisuvas,
nius, ul csi illud iii Evangclio ; Susciiavil cornu sa- aui de tribuli!, ficus [Maith. vn, i6)?
lutit no4iuK in domo Uavid pueri sui (Luc. i, 69». Ei ( Vers. 3, 4.) « iNuiic * eigo, iiabiliilor.-^s Jerusa-
In le inimicos uostros cornu veniilabimus {Ps. xiiii, lem ei viri Jud:», judicaie inler me el vineam
6;. 09 El in Zacharia qu;ituor comua qu:)luor po- me.ini : quid est quod uilra debui lacere viae;e me*
lefilissima regna demonsirani (Z^/c/i. i). Hebraei huiic e; non ficerim ei ? An qnod o.spect.ivi ui faccrci.
locuiM ila edisserunt : Yiiiea Cinislo plantala esi in uvas, et fecil labrnscHs ? * Feci, inquit, universa
corni!, id est, i» forli ioco aique sublimi, qoi ap- qua; debni :plaiiiavi vine.-vm in ioco uberrimo, cir-
pellalur filius olci, vcl quod indigeat Dci iiiiscricor- rumdPdi maceriaiR, eleiji !.ipide;i, ei flageHa ejus
dta, ei ejus susienleiur .nuxilio : vel quod cunciis hasiilibus ciiiair.isque subrexi ; vitis quoque ip^i
geuiilius clarum Dei nolilia: lunien praebueril. nofi fuit iioa de plnribos, sed clecta el Y.xy/.i/.zp~
(Verh.2}. 4 Ei sepsil eam,ei lapideseltgit ex illa, «o;. /Edificavi firmissiiuaHi lurrim, in qiia fjuges
eijilaniavil vineam Sorec, et :fidificavil iurrim in reconderom, elde q»a insidianles frujjibus besiia;»
inedio ejos, et lorcular exslruAil in ea. » Per meia- conlemplarer. Exsiruxi lorcuiar. ut in eodem po
phorani, ui prius diximus, vineje describil populum ^ tissioium ioco preioerrniur uv«, el vinum fuisdo-
JHd;»;orum, qufm sepsit aiigelorum auxilio. Ei !a- rent. Quia bjec igilur l'eci, qua; facere dehiii, re-
pjdeselegil cx eo, vel idola, vel omnia quaeDci cul- spoiideaiit milii liabiiatorcs Jerusalem ei Juriae :
luni pDleianl impedire. El plauiavii eam vificain imo judicent inicr me ei vineam rriam. qoid est
Sorec, quam soiiis Syminachus eiectam inierprela- quod lacere debui, el non feceiim ? Et iilis tacen-
lus esi, non verbum c vcrlio, ut niibi videlur, expri- tibus, sibi ipse respoiidet : Nisi forle iii hoo ena-
niens, sed sensum qui lenetur in verbo. Aiimt eiiini vi, quod pro lai)ore meo exspenavi, ui uv-as facetei,
Hebrei, Sorec gcnus ess9 vitis opiimiB, quod uberes non iiibruscas, quas inculia ac deserin Yinea ailer-
Iructus faciut .>ique perpciuos. Ocniquc Soree a re consuevit. Tale quid et Nailian proplieia nd Oa-
quibusdam xaUi/.aor.o; inierprciauir ; quod nos ii» vid misfius loquilur (U Ileg. x\\), el iiiierrogal eum
pulciicriimos fructus vertere possumus. .(Edificavit per parabolan", iit diim de a!io jiidicai, de se pro-
quoque turrim in mcdio ejus, leniplum vjdelicei in mal senteniiam. Ergo et bic popuius interrog^uur
media civiiate, el lorcular esstruxii in ca.qaodqiii- quasi de vinea, ui coftlra se ipse respondeal. Hunc
dani allaresignilicari piitant. Sicui euim ad lorcnlar locum in Evangeiio plenios Salvalor exsoquiiur
Onines uvae coiiiporlanlui atque c-dcaninr, ui ex e'S \) {Matili. xxi), ei quod bic pr.i'lermissum esi, Sctihas
cxpriniaiur vinum, sic aliarH. oiiiiiis populi suscipil el Pbaris.a;i)S inienogai. In Isaia eiiitn tiibil diciiirn
rriHlus, el immoUiab lioslijs devorat ;
juxla iliuJ esi de «gricoiis, ner qu<e passuri sinl ituiicatur ;
quod de Brtiijainin, in cujus tribu leinplitni fuil ei sed laninm de vinea sermo osi : ibi autem quasi
altare, iegiinus : Benjainin lupus rctpax, mane come- aba sii vinea ei alii agiicolae, s;c de (lopitlo loqui-
del : et ad vcsperuin dabit eicum [Gen. xLiX, 27). lur el ii.agislri.s, ul ma!«s rnale perdai, el vineani
Cuiicta (|u;<» diciiiilur de viiiea jtossuiii ei i^d 3111111« aliis agntoiis locei, sJgJiilicans apostoios ei ct»s
huni;iiij- rererri s,iri'.um, qu;t a Dco pbiolaia in bo- (lui apostolis successuri Siint. iNcc vero •i;»u-&XoYta
num, noii uvas aituierii, scd labiu>tas, et fioslea esi, nl plcriijiie iCsliinant , in co qiiod ait ; An
Sillradiia bebliisconcuicanda : occ (.iiviiuiin iiiibiem iiuod exipcct.ivi, ut faccrei uras, et fecil labivscoi ?
'
In V.-ttican. meo bic aique infra consianter de- vini qiiod condiiur herbis iti eo piitrcscenijb-is spu
sid^ratur. rf>!»icesccfiiibu>, odoretnque illarum ex rnarcore iSio
* %-j.izp'.y.i. .Manusciipli codicp.-i h.ibent hic mr- concipiens. (VI,vi^ti.m*.
faibft.sm ii eip, sorihtini eiiiin aniiqui ndiaui osfi- * \<iitn) \:iiic., ^unc cr.oo babitatorff e( riri iudQ,
«ia?. Apud Aihen. 1. i, acs-piaj csl nomen cujuidam absqne Jernsalem nomine.
79 s, EusEnn timRONTMr so
LcvUicrt IrtTiiiiir aJ eos P.Jflw «ae-
S.ip'» cnim apud se 71 uicUns lo.pruisr, hic au- A li'««ie et in :
rnginvi-nt. ' islios inlen-^paf i'un t-obiA ferreh}»^ el !e<re>n r<neani{LfvU. tsvi.
u-in i|«io»l
(Vers. :i, G.) « Kl ri»!»'' osieuiJam vobia qiiic! fgo 11)), tl :n lUulCionotiiirt ; Erii r.vinm suptr capul
faciiMii viuenc n>c;«.' ; Ai-iejaiu sepom ejns, ei ci il iunm aneum, ci ierru ud'i?r ic ',eri\'a. El rnrsnii!,
ift <!irrpli(>»cin ; diH!:tiH maceiiam cjus, ef crilin Dnbii Ihimiuus j./wij/jw ifr>o: (ii<v. * {',1, Cinis de
«;oHcuIc;«!iOMesn. El ponaiu ean! desera^MS ; nG» ccelo di-sccHJm 6H}ifr (e, doaer. ,rn4ice! ;e. ei ddeat
piiutbiiur, et ncfi fodietur: et asrcndei.t ' M!p«;r (Dcti!. ksv!;!, 25, -li) ; (\v,\:i if':a (ju.t- frcqti<Mi!er
spinpn. Provoravi, inquil, vos su- sitj^ef s.; vf ii»t;Hi<';ii siisciiiil pluvjaii), ei noii facit
eaiii vejin-s «;l i
la!ti'aioies Jerusalcm, et viri iribns Juiis, swgclciii, se-.i spiiias ei tsjbiiios, n-jiioba c»l cl
j»r» ,
«l ju.licarclis inler nieel vine.im nieam, ei ip.lcr- niJi5tid;c:ionis praxifna, CHJns fisii-; rs>nihusiio esl.
rog:ivi, Ml .Jiccieiis qnid debueriin faccre qnod iion (Vers. 7.) ; Vinea aiU»-:»! I>o(tii»i CJf^rcitiUim
fcccjim. l^t «jtiia jiixta cvangeiicasii parab<»!»in dhfiius Urae! esl ^ ei viri J»i(la gerfr.tn (feiecl.ibHe
viihis rcsjion.lere quoii sciaciior, cgo inisii cjus, !(i esl, Dei : .sive ui L.X.K ir.mstiilf rnnl, »o-
noi»
n^^poiidelx» ip.-ift pro vobis, iiKiiciins qnid ficlii- »e//« p//«f<taiiV» dihctifiima. Israel ei Juila;» hoc in-
ru* birit . Qii.iiii.Tiii feci viiioe «»';« cuii€l;i q»»* lcr se diaerunl, qisod oainis popnius ptius appsiiv
dcbni, et pro nvis alliilil lab=i«s<;as, anreram tiui- 6 baiu.- Jsr;ie5, et nostfta-, iflfiiftnic David siiper iri-
v.rs;« <|i(U.' «i<'<i('rani. Ttjliaoi asigcioruni ausiiia, «ie 4>un» Jiiib, ei Iti.ijoaiH filio S^tl.iiuonis S'uper d«i:is
«liiibtif in Psaiiiiis^.siiripUiiii csl : t'(rfKm(/</t aB^f/ui tribtis, Jiidan; el Beiijiiniin, bi «jui stant in S:«-
/>&.7!*;i.' i/( <i»i!(itj( fii*.ert.'<UHJ e«>n, ei lihcrabii eos o»arta, ttoc csl, de-^ein tribus, vocabaiilur Urae!;
(P«. NWiii, i> )j et diripiclur ab adversariis. i>e- ci (juibus regr.abatil dc gene-.e David, sppe.laban-
stniAm muros, el jnimicis gcitsibus subjaceiiil, it:r Juda, t.i «|iiO!iiaiii .ib Israei viiiili coii^baniar
«jiiliiae «icst-iia et non piitabiiur i« *teriii»sn, nsM: in D.sn, el iu Beliiel, propierca ab AsiiyriJs pri-
lodiclur, iii ictligaiur in vepres, el ascetidcii! in «a ninni ci-l capla Siiuiaria ; et njollo post tentpoie
%pi!i;v. Ilci: liilcm sub inelipboia vineae de Jeni- ^id.-is a CisaUi.eis duclug esl in B»b)ioaeiR, qaia
swlem ai«{ue Jo-j** di<:u«r{ur soliiudine, qao.l pie- ininora peccavei-an'.. Ursde ct iii Ezechiele ad
ri«iHe Ju(toorii»n pulant s»b B.iliyioniis accitlisse ; uiriiisqnc a«;piili pec-ata purg:»nda, lsr;ici in si-
«|:iod ci iios es partef..C'.uiu ncgare non p'!>.s'intii», niisinj ialere poijuniur, |'.ixla Sepl!!ai;!nla, dies
Sod qiiia se^iuitnr; Et nubibus uiandtibo, ne piuonl cci^tam no!!a;;intR, slve al verius l»? Ueiiraico
super eam mbrem, lioc in illa capiiviiate inteiligi CQRtineiur, irecei^li nonaginla ; Jiidae iauU-m qna-
iion 1'Otesi. Siquident el Jcn^iv.ias c;»pta j.itn nibc Jr:«gin(;". di?s {Excch, iv, jnxta LXX <• yixla tle-
propbeiavit in (lopuio ; ei Ezecbie!, Daniei «jiioqtis bntimru). ilcc dicn, lii compsratione Jsrael, i«l cs!,
et tres pueri, vi.l proplieias.se, vel «rirabilia sigiia decein tribuiim, aniabiiem a;«|ue dtlectuu» OiteBdaia
€liaiii ifi captiviiaie fecv.ss«i narran:ar, t-t postea Jiiiijin, Ju qna craiit sarerdoles el lcvitae, ei Uei
Afg:i*us ei Za^^harias futura di.Keruni iii consoialio- religio versabiHur eo leinpore, qao prophetij isaias
nci!) popiiti .-ervieniis. Tollilur :«itiefn De\ auiiliiis» JoqHebaliir ad po|'ij!ui!!. Et puiclire^sraei. hoc cs!,
ab bis qu! indigni suist : ui qnia nen sojissraiil I-Mtjs pvpiiius, ooiuiis cst ; Juflas auiem, qui se-
Deun» per beiu^ncia, seuliaiit pcr suppl;cia. Ve! paraiis 73 '^fibnbus pnsiea pijUuIavit, no ellutn
5«Ieo Irucuienia «luctdaia et aspera coi»niiu=ilur, ul (lieitur <ic-icci.'ibile, Sed el koc noiandum, qimd
convteisi ad pa'tiitcntian!, iiii«riD<jM*.i;« lornicnta jiixta con^uetudinein pruplieialetn, qu.-c priu» per
devilenl. Verbii.ii U«;braici!m saj xa (ri'!?) oinnes njctapiifiram dicSa suni, ygt p<^r p,;rai>yia!», postea
vcccsiniili imfjai inlerpretait soni. Si ergo Suiih exponu!ii»ir«»«»ntii'siius, qn^d vi»eae« iiovelia j)lan-
in ptaPS'.jnii loco tpinis dieunlnr juxta Aijuilam el «iio Sdrael ci Jiiiias bit.
Tbrodolionem ci lAX, respondeant quoinodo 8it- Eiexspectavl ut iaceret jmiiciun», et ei.;ce ini-
j»ra BHtint «on labrustas, se«l spivat ir:v;!bt!ilerur»t. q«ii?»s; ct jnfetitijm, ei ecce clainor, •,•
sive, uiLXX
<« lil r.ubibus nisndabo ne piuiUilsapcr eain ini- |% tr3.n»i.iief-oiii, t Exspeclavi ut f.H»:or«H jndiciifciri, et
brt-m. > Ulaesuni nnbes qu.is cduxil ^2 i^omijius fecii titiiitijiaieti!, et ttoii jusliiiam, sc.i c!;^f>!«irem. i
ab eslremo terra'., uequibiiii ei iti p.s.«liiio iejjiinns ; V«!b.inJus i,:uiii«s !j»^ifi>."3ie''*tir(b'*s qii.iii a«s !iebt»'!S
Ytriliti iua usque ad nubei [Pi. xstxv, 6). list diiiicintus ; Jtniicitim spud eos ijpfa-ibujr ti£i»r>nAT
ii;ili&.^, quoiiiftm sitb fJ;» (irriues iiiolcUirar efant, ('iS.St^lS), iri<7K/f«f , sivctfi.«ii.<!.'i.J: Uliill«!rp»el3iiisc.^l
tribiis :irinis et £e.v mensibus soper leiTitii» jsrael AiiuiSai.^rtsj-c^A !'nS5ri-;. Riirsiini;?j«<)hc dicilursADA-
non }iiu«;rutil ;/i/ /»i'i?, SLyiii). Qi:Gii qiiidciu non CA iiipii*), claimr auleni appe.latur SAiCA (,'iDV^)-t'na
solmiideprophclis, sed deapystoiis pt-ssnnniS iiilel- ilitqtie v«l aiiiiii;» lUiera, vei rrtutat.'), sic verboinm
ligcrc, qnodposl passio.n»! Donwui mc prophcias. »iiiiii.iudinem tciiiperavi!, t,ii pro-MEspftAT, v£sphaa*.
necup.isiolob babuiif.iiii iudi'i, t:c pro «vis atft^rreiil ci pro s.vb.^ca poucrt? saacv, ei elegaiilein sirisctu-
spinas. sotl pro slerihuiett «ri'ii(.at« wia preCL^vciv- ram JCnuriKfiie vorborun!, jnxla HebrKam rifignain
lur eum, qui p<«e*l imbre» pr.ebe!e virtumm- rcduerei, Kxspei,5;-,ii;»uiein Dcus, ui populoaJudxcH
^ Vaiie., iii rc<.tft, aiiMS. tqnc Hebrai«'o |32H
' Dc&iderai-ir ii» V;«iic sitper eatn. ' Irtt^m V.UJC. p«# flft>s;'ftaj iiccretnicitf.hcn, eh:
^ Adoil Vicior. iilytUrerem, c\ trjBCO xoyicpt>.u.
81 COMMENTAR. IN ISAIAM PKOPHETAM LID. 11. 82
rtiiu fiioeret jaJi^iurn, id est, uv^s ; fl fedi inifjul- K (Vett. d. ) * fii suiibu:* tneis £ual itacc Doniini
ijiesn, )<1 esi labruscas ; el exsiionavii jusiiiiiir», exftrcitHUtn . Ni»l doinus niiili.T desiruc fuerini,
VI largiicrcm (iinlO'<i!ii iiiuucrum u f'aire ;iti>.suir. grtiiides ei pufLiirai aiisiitm h^tbiiruote. » Prn eo
fuscipoK^i, c[ fecii iiaii!Ori'»i, qwo votiwratii.s csi ijiKul no8 jiixfa ll'.'l)t»tci}ni vertimns, In ouribus
Cuntra Dontiuutn, »;'. ciaiitavit, tliccns ; Tolle, loHe. tueii kuuliiwc Ootiitni exerciiuum, id eiJ. veihaijitns
crurifige xu, !;>;. Uiiiie el Pat-!»*
talcm {Joart. lQ<-m(ts cbl Uuiiiitiiis, cdlinc rcsuiinnl iii nitiibus
apOslo'iis scrittii Gmnh ha el clam>r, cl vlnsphe-
: li.cts , l.XX Irnnslitleruni, iiuffila «utii lnrc iii na-
niitt fufimtur a i)ol'ts cam omni malilui [Ephet.iVf ribux Dotnitii Hifhaolh. Non quod rroplicia verba
3*lj. Vc! cerle qtioniniii i»s!i saiijuiiieui fiitteritnt» I)oiiiiiii un-viierit. sed iti anribus Dninini ^udita sint
f>;iiigu!ii Dominicx passiunis da:nauii 2(1 Doininuin ;
(|nn' Pro|)hcia dicinrus es? , cuii» conscnuculiiiv sin
jvropterea clainorein pro jui!iilia reitilJiierunl.juxts snieliigere, nndisse Ptophi^t.^tni, quji Doniiitus .<;it
illnd qund in C«'nesi lejjiin»»; Vox i(tug'iiiti$ Ahcl lociiliis. Oominuii uiUern locutus esl, ijuod posl
fjitiris tui cUtinfit ad me ((»^n. iv, 10). (dptiviialeni, domiis niagnx aique piilclterrini»
(VcfS. 8.> < V;p q\ii c<>aj«jn;;i!is cmnwi» ad Uo- doso.rUB fulur;« sint, i:oQ liab«iilfts babit:il«rem.
imim, el ajrtini £;;ro copniasis t?s<jiie tJii tcnni- 75 (Vers, 10.) « Decem tjnus! • jugera vi!ieai«im
num loci , Mumqfiid liitliiuiliilis syli vos stspcr ler- f;)(:icnt t;iguiiculain unain , f l Iriginia inodii se-
rain ? » Pro co tiuort nos d!.iiin»s. usqm d-d termi- meutis facieni juodios Ircs. » Pro logHHculat iiuam
MniK loci, LXXtr;i!isl.i:ieniii{, ttul nitferiitiivyoxinio : soii LXX Uansiulerani, otniies atii baLum interpre-
Syinniac.hus ei Tiieoilolio : doncc de(iciaty \iil nun laii suii!, qaod Ueliraice fllicilur BEris (m). Kt pro
$ii locm ; nt drlicif^ntf: icna, sieqii njuaiii saiuieiur iririgintu tiodiis, <iuos iios pro coro jujsuiiuns, qui
vari!i:t. Quoil tjuidend ct gei.ieraiiter adversitm li«:br&ice dicilur ov.tR (iDn), L\X veicrunt «r/afcrts
*
«mnes, quifctis iiiiut siitis e.sl, diciuin jitno, el sex : qsia: nieiisuru A^gypfiaca csi, el f.icii modios
speeiidiier contra viiican» Dnniini, qux- pio uvis vigiuli. lii Slorilil;ilcerj(0 Jiimia qii;e S3quilur c:ip!i-
fccil ishruscss, id fcsl, j;ro jiidicio iniquiiaietn, et vitiilein, dcccni jiigera vinearym facieiil bainm.
pro jusiiiia c!;itnoicnfi. 74 Q"* ®^' eniin raliics, id esl, ircs aiii|){io'as ; et Iriginl.» modii seniini»
ctim iccia el ;«^ri ;;d dtfpeiltndys iwthrcs, el ;jid id esS, coru.s, fac;el«,i>/ji, quod LXX .'rc* metriuras,
serendas [ AL ccrcndas ] frti^cs ii;d)frri d(ibo;u!t, jdlerprctati surtt. id esl, ircs iHodioi. Dilus anlein
ca babcre cupsre, iis quibus cuiiclis habit.;>rft non i.fj iitiuidis sjiccicbus dicitiir, el cphi, ^ive epha
j>osSi5,.,Cl quaj colei-e nott suilicias, nUeriiisitne cjiisdetn sueiisur»: in afidis, sicul iti Ezcchiel jujia
»ieccssitaieni luaia fiicerc voliiptaleni ? JtJX*.a iro- q Hebriiicuns lcgiaius : lCpiii juai^nit. et bums jnslus
pologiaoi cetUra haTclicds qtiidaui boc diciHin eril vobii. Eplii cl batm a:cuo.lia tt |tnius mcii&v-
9rbilr.inutr : oui cnui niovesfiiil ••ede* suus dc rie ernHi, V' cnpifil dcciiuum purtcm corisbctUn, et
Orieiile, veftiiuil i:i tarnpiji^i Sfitftut;»;, (jiii inierpvrt- deciitiam pnrtetu coii ephi ;JHxta mensurfm cori enf
U»iur<!.i'f«s.vi(; (tentmm, ei aedificant civilaicm ron- cecjuu iil-ratio eurtm {E lecli. xty, 10, ll^.Qujcri
fusionis, Jurrimqns superbijg, et atidiuiil sub vci- itius ju.Ma aiiagogcri, nuofoodo ha^reiicoiott) dotnus
bis aiiis : AaCile litvc, dncei douias Jncob, tt reai- grafiiies ei niilchru: sini, <]u;ie currt iudicli leiTiptiS
dui dottius hrad, qui abotnitniiiiiui iiniicium, ei adveueril, nullitm li:jbit;il(j|vtH bi.bi-ar.L Omnis
oniniu recta perieriiii&^qui ixdificuHif Sion in sangui' eiiiiti jmnip:» sirucluraqiie verboniiJi, ei aijjuiuenla
>ii1/itStel Ji:rusuUntiH iniquitate {Micli. !:t, ?, tO). di;ileciica redij>eniur ad jiiliitum. lii tjni.t jnxu apo
Isti donios douiibup, id est. do^^f.-kta coiijungtjoi sioiiiiti Pauiunt (// Cor. m) noo soliifn Oci iedifica-
*
(iogu-aiibus ; ijuiitus dicitnr pcr MKli.xain, A'o/j «r
tio stjfnus, sed eJ «grUulltirji, 'jnasii ituii.^ritts
eedificare in doiiia (ietisum {Ibhl.;, ri« supra fun- riaireiici stilif.diujilur el cradicaniiir uh itrcmd
ditmeiiiuin Chrisii, (jund aiiosujlu* Patiiiis |iosii:t (faj'. \yin} : idcirci^ ubj dcoMi: jtiger;; vioeatum
(/ (Jcr. II!) ei itt «ju» debiK-rajii .T-iisucate autnii». sive obi decem juga bouin operaiiiur, facic.ii ba-
.trgcttliiui, lapidcs p.eiiosos , econtfario ^^'iricani D (j,fn ofHjm,€t triginla iflodii sciut^niis facicni epl»i.
ligtta, fcntisn, sliuui.^^^fo, o.tiorotn lini.is mceuniuifi nt de detsiirio ntiiucro, qu: in Scriptiiris i.anclis
esi. Dc bnjuscensodi doniiuus Salviitor in Kviogc- iny^iicus alqne pi^vfoclus esl ; el de Iricennrio, in
lio lotjuilur : Ornni^ nui auiiieril verbu mea, el nvH quo piopneltsvii Kzcchici {eap. i), ei Uorfiinus
fecerit ea, aiiimiiaiiiur tlro slulio, <jui ^diftvavii bapi.iEa{u5 csi {Luc. iii), redigautur a.-l epbi, qui
ucmHm siiCiin stuper urena^n. Lii^sctndit plvvi:t. vetie- ad co?npatHiioofem inuiiipllci.'* iiutneri uiiione cor»-
ruiU fiimiiir,, tUsrenjnl veiti} et iinpegeru^ii iu do- t.i!)ngiiii». <>iiod aisiefti iHdificaiio ei :*gr!cti!iu'a
mui» iilam, ei cecidtt r-l fnit rv.inii dQiuu^ tUim re!ei;imr ^A initliigcisti^tiii spiriialem, ciiaoi alio
magntt {M(t!t/i. Vii, 20, ^7». Ti«indiu auicm quae- loco i^aultis apostolus docet ( Ephca. iv), fonflatos
runl hwretici nova vetfnbus jungcre, cl e;idci» Ci ladicalos \ti charilaic credentes csse conicsliins.
recciiiiortbos immutaie, doiiec «5 sensus hiimanns \\\\Aii ci Eiclesijstc» {tucle. is) nun solntH sibi
et scrino dcriciat. redilicavit dotnos, sed jdaniavit viiteas, ci fccit
' Yatic, /iigB vivearum. ineKsnvH ab ALgtjpi-.t apvelluiur. Sic scholiastfti
' Kpiph. dePouri. et mensur. : "A/i*«6n '-ju^o Afisltiphanis ad .^charu. At t, i. sc. ii, p. oTa
%» {Aixpov r.ap Aiyy^iioi» tx>.fj9T^. Artuba hmc * lii Valit.
,
?t<am «-7tji/fHft'4 hcerclici, tMti.
83 EUSEBII HIERONYMl
S.
8i
noriog ei pcir.arta, ei insliinii omnrs arbores po- A ciili.iv;\s, ci iyras. iympanumfr«e, et tJbi^iS rex Ba-
miferfts, essinixilqiie pisf.isas, »l iirigarei 76 byloiiiii^i h 'tiuil, qiiibus cci)son;uilibtis, iiiiivcrsa-
saiiiun. forro nafelici iiii:igint^in larnnm h:ibfinie8 riiiii gcntiuni popnii proslernebaninr in lerrami el
nmbrarosjyo vjriuuim, el non ipsam verilniejn, adorni^anl Aiiroani slainam {Dan. jii). Quoi! auloiu
^ibsf^r^. im>:.u\ operum, verboriins folia poilicenlMr. ;.r!!r:u:ni leinjius b(i!t>an3C sapicntiae, qn.iti(lo ogreiii-
De quorusn ari.ioribus «iicij lio.Tiissus ; Omr.i^ plan- nmr pMPriii.im, cl isd laiionaiem veninms 3Pl;item,
lalic, qunm non plantrnni Pa'er vieux c^iexlis, era- in;)ne in ScrijHiiris iiikliigaiur. inulia tesiirnonia
dicabisuy {Hcilh. xv, 15). « l;'e 'Jiiiea eiiiin Sodorr.o- doctMP oos poieruiu : de quibua excui|'li causa po-
rutn \\v.f.i eornm, ei propago eurunrt tie GomoiTba. i!»;-nda sunl p;\-ica : Mnne mHiebnni p>r.pheiias; el
IWa corniji, isva feins, ei boMus smririiiiCliniH cis, Mcne e.raudii'^ omiinnem Nieow, itatje assiHam libif
htrcr drafonum viniim eorum, t\ furor aspdiini ei vidcbo (1*.%. v, l, 5) ; el : De nocle consurijei tj)iri-
ir>s:in;ili:Hs » (O^ui.xxxii, Zi. seqt).). iHi iiicui (Pi. c\vni,55) ; et : Dcus, Densmeufadse
(Vers. li. \1.') « V«r (\x\\ ronsurgiiis mane. ad de luce •iigilu (Ps. lxii, 1) ; Ct : 7/j malulinis inierficte-
ebrielaieii! seci^^ndain ei poianduin nsquc ad vespe- bam omtrei yecca orei terr.x. ni disprrdeiem de ciiiiale
ram, ui ?ino sesiuciis. Ciibara, et !yia, lynipannm, Domiiii emitei qui operauiui \nit\viUHem (/'«.c, 8) ;
Pl liliia, vinum i» co!;vi\iis veslris ; fel cpny Oo- B elin alio loco Ad tespt-ratr, demoutbilnr fielut, et ad
inini iion respicitis, «ec opeta niahuijin ejus coiisi- mniviiuniv Itriiiia {Ps. xxix, G), cl caelcra bit slwl-
dersiis. » Pro ebri;'iaio, iiu^irn Aqtiiia csi iiilCiprel.H- ija. Consiir^ifiius .«!ii;em rie mane, iiuanJo vilia re-
losei Syfnmaciius.LXX ipsum Hcbiatciifn posneriiiu liiKjnimus i.o puerilia, ei diccrc possiinuis : Peccaia
SiCERA» !~Til*), quod omnpm signilicai pciionei»; juventutiii mew et ignorafilia ne v.emineris (Psal.
'[uac inebriare iioit>^j, el siaium meniis evcrieio. s\iv, 7). Orloque nobis soiP jiislilia, fnjranMir le-
Argrii auicin ju.\i;< (oiiseqiienliiirn coeptce explana' nebrse, ct sialim iniorlicimns omnes cofilaiiones,
iionis ;!grico!as vir.eae, qiii immiiieiite sieriiiiaie, ei (jM.T ad pecrai.i nos pryvecaui, ei dc civiiaLc m*»»-
vjciiio incendio, qno vepres et "tpinse suni co;i;!»>i- lis ooslra illos disperdinms pcccalores, de qiiibos
rendac, luxMrl.-e se ci volupiaiibiis i:';id'i!*'r«iii : non Salvalor loquiuir ; De corde exeuni cogilaiiviies
soium in yesrond.) et iiiiipndo, seJ in liurium maUe, homicidia, adulieria, foruicuticnei. fwia,
qu;i(jue oblccitii.ionc, ei in diver^is music* artis fal.^a lesiiinouia, biasphcmice {Mulih. .\v, 19), el
geueriuus. Qui cimi is-a faciiiot, 0}ins Oomini noii reli<|ii3. liifelicissiini auleoi snnt qui de niane usqna
respiciuiii , iiec consideraiil quae veniura siiii. ad vesper'im ebrieuie, gtila et diversis volupiaii-
Abuiaiiiur boc lestin.onio adver.ciifo principes Ec- « b.is occup;<ti, non inieiligunt iu se opera Domini,
clesrx, qui de n;a!n; consurjjuni «u sfctandam sicc- nec considera!;t oisrcre;ili sunt.
ram, el bibtndMiii usqii*: ad vesper.Tin : de quibos (Vers. 15.) < Proptcrea dnctus esl capiivns po-
s« a!io ioco dicilos- : Vw libi, civitns, cujux rex ju^ putus mens, quia non babuit sciemiain ; ei nobiles
t£nis f>i.. ei nripcipes lui maue comedunt [Eccle. x, ejiis interieruni fa:ne,el muhiliKJo ejussiti CKaruii. »
J6). Qni «ieliciis occtipai:, es creaiuris noi! inieili- H.¥C jusia lilleram 78 •'*^*^''''"'^^ popnlo Jndseorutn
gant Creatorem, rcc consiiier;int op!>ra manuom -sub Vespasiaiio el Tito Roinanis princip bus, lam
eius, de quibus iegiinus : Vcrbu Ootnihi cteii firnir.ti Grxca quam Lutina narr.u bistoria '. Qiiod quidciii
sunt, ei spiniu cris ejus omttis viritti eorum (Pi. et spiritnaliier bodie qnoqne patiuiilnr, susiinenies
xj.\U: 6;. Poies; ju\!.i «iliorcai inlclligeniiam ,
iion fainciH panis, ncquc sitim aqn», sed fnmem
cnnnis aiiims! pfiiurbaiio ebrici:is appelian. qua; aiidiendi sermonis Dei •Amos viii) : quia nec re-
eoacipltiir de vino fnroris drianr.nin, et th veneno spexeruai opus Doniiiii, nec consideraveroiit optra
aspidun) insanisbit;. quo<! nounnlii bibnnt jsb ;ido- manuuin ejus, neque baiiueriiiit ejus scitnliam, qui
!«ccniia usqne ad senecimem. boc est, de mane seinper iociitns csl per jiropbeias. Uiide el in
asqtic ad vespcriim {Deui. xxxu). Alii vero bora Pselinis dicilnr de eis, C'ti»»»«rf/»nJ«ir ad vespemm,
lerli!, sfxlB, ve! iioiia, el «jideci!n;i suscitanli.ir «!e n ei fumempalwniur ul canes, el circuiliunt civiiaiem
ronTivio, ei dicilMrad ?.os : F.xpcr.vscuuini qui ebrii (Pf. LTin, 1.5). Quoil auieni omris sermo doctrinse
77 estii a viro {Joel,\, 5). Siipcr hoc vinisin, cl ^upcr paiils appellelur el aqua, illiiii docet Evaiigeli;ini :
JiujuSvcutodi nva5 ac vineas piuil Doniinus snlpbur !(on in solo pane vivH tiomo, sedin oniui verbo quod
el ignt;m a Domiiio : el quicunitjue ex eaiiiin viiio egrediiur de ore Dei (Luc. iv, 4) ; et, Quicumqye
biberit, aesiiiat alque coinbnriliir. Keqiiinl ciiharani bihrril de aqua, qnam dedero ei. non sitiet in (p.ter
ft psalierium, fojus reperlor est Jiibii!, de Cain num [Joun. iv, 15) ; ei in psalmo diciliir : Super
.slirpe generattis itjen. i»), n«: audil Dominiim di- aquas refeclionis educav'1 me (Ps. sxii, 2). Undeei
fttJiiem zii Aaron : Vinum ei siceram non bibeiis tu Dominus non vull csurienies iii ereniO dirr.iiiere,
e' filii tui ,
qnauUG iugreciiniiiii in inbcrnucnlijm iie lagseiilur , et corriianl, el inlerliciantur fainc
liiiimonii, aut acciiitiis ad altare (Let-il. \, 9). Ilas (ifaiili. \\). Et de juslo viro dicilur : Juvenis fui,
'
F.nsub. : 'Pr^toJc ^iev ouv iTt^iOev c.tor.- TaOta vCv TpoTWj; iToupaviou rij i^/ux^v^'}**^'"®*"' ^'it
«o6' iffTop'av i~\ OOeij-ajiavoj xa> 'Afio-.avoj autiov ypa^p^v* quueab Hierofl.
xi-y .jKinxoyasv -Ks.pi
*P(ujJiai(uv auTOxpaTtS&ow xat xaii Siavotav {; '
peiie ad verbiim Lalinesuul redtiliia.
(jMpn^eivxEj Mii /oy.xwi 4fi~'y 'r,: ^(wt;;, I*'. xa:
85 COMMr.NTAH. IN ISAlAM PaOPHETAM LIR. IL 86
el sctiui. vi. tioH vidi jubiiLm (ietelicltvn^ )wc acinen \ ei : Pnlcr june, niundus le iion c<){inowt {Joan. xvn,
ejns i^uarens poncm (Ps. xxxvi, 25). Qiiidairi lioc 2o). Ijiulo r.ivere JrbiMniis i»c pi j-veiiianuss JMili-
«iiir)'! d\ihur : Cfipiivita clucias est poiiuhn mm^, ciniii Dei, ci»i.u5 joilici:» i»a:-;n;» stiiH, el ii>i'iiairal.;li:>,
tiuin iiou hatniit scienliam : ei ti.:-hlf.-> fjiiH interie- o( de qiio AjmstuliiN ioijniiur : hiscrvliihihn jiidiciit
mni fame, cl muUitvdo t/?(s f.iii (Xdruii ,
jicncisli- ejus, et inte&lignbiUt iice illius (Roin. «i, '6Z), do-
lcr ilf inlciis, et g' liftiiiia ;iue)!).'-."itir! volsJiil, iji nec iUuniincl occsiU.i tgiicbratiiin, cl apfrl;jl cagi-
qiift pMiiiciur oainis »j«i D«:i si-Jti li.iLnJiiL s<i«in- iaiioncs cor-.iiiitii {j Cor. iv, 5], q'ii ilicii iii Kvaii-
liMt). gclio : Nol'.te judicars , nl tion judiceniim (Madli.
(Vcrs. li, io.) « rjoplcroa diLilas.ii ioferiiiis vn^ !). Cui seiilenUac congriieiis Piitslns :i|iOSlo!us
aninianj .sniiiii, cl i^u-riiii os .snnnr. ;tbsfjije iiilo l*'i- pnBcepit Tu quis es : qiti JKciii/is al>euurit seyvnm?
rnino, c> ii< jCfjMJcn; .'"ories tjns, e: poptiJn.s >?jus, ei suo Domino slal, aui cndit. Stcbit autein : polciis
snliliitics ghtriosiqtta cjns ;id ennn. Eiiiicnrvabiliir e.^t enini Deiis siatuere iitnm (Hoin. xiv, 4).
Iioiiio, cl liuc iiiiiliiittr vir, ei ociiii siibiiniiuoi il;!- (Vers.l7).i i^i piiscenlHr.ignijoxiaoriiincinsiuini:
prinieiiUir. .»
(Jtii asTrexpiiint ij.aiie :k{ se< la!:(j;i:ii
g^ el dtserta _iri iiberlaieio versa ai!vcri;E coiiic-
sicer.in», ct penii mscriiiil iis cliiiiriaie «sqne ;i! k\hui. » Pro pascoiuibus agHis jusiii onlinem siiiiin,
vespeiam, ci volitpiate ac doiiiiis occi?p;iii. oj.ii!» H <[iiO'l isi l)0!i;uii jKirien) arcipitnr, iiescio iinid vo-
Don:iiii respiceie iioiucruii', siec opiTit i!i;t)!iiiii>ic]iis ionies LXX iranslulerunl, pasceninr dirnfiii {jiiaii
conleniplali snni, pionlerta (iiicLJ siiiit iii Ci^plivi- iffun' ; pro agitis isuros inlclligenies, et rinrsnin pro
laieii», qnia noji liitiiiicniti! scicr.liinn Fiiti r)<!i, aiivtnis iiilerpretaiUes agnos. Qnaiido autem i)o:iii-
(liccnle ipso ai! esiS, Nec ine scnis, nec qui me viisii ittis exaUaius fncrit in jiidicio, oi sancttib ii! si:;',
(Joa«. vtii, 19), eS isi ip5:> Cd!)!,ivit.iie faine |ic:ie- sanctilicaliisjusiitia.ni. iniiii sgricol;» n>3le pereanl,
ruiit, ac iirijeriiii! sui. IJfMi« infcrriiis ei niors <lr!a- oi exaliaia ccdnis sccnvi Doiiiiiii snccidaiur ;
l'iii<;
lavii animatti sniif», el spcitii! os suum, elabsfine (j^ui fuerint de agnorum iniinero, noH lispdornnj,
nllo iiitiiitTO el s;iliei:Ue dtvoravit in perpciisinj) p.-jscentur ii: Ecclesi;e pratis, el dicoiit : Doniinus
punicndos :
70 ila ul priticii^es et [iopiiliis, cl .su- pascM we, ei nihil inihi deerii (Ps. xxii, 1); el qnu;
blisnes gliii-iositjiie len* Jiid* 'kscentlftreiil aii a Jmbjeis descri» surst, vers» iu ubcrtaleui co;»ieilet
Oiini, ci iiiiitiiii.ireuir Oiii!>i.s .«.«perbia, ct oculi su-. jeiilluro popiiltis. H«r]sixia Iropologiain. C;eterii:ii
liiipiiiii!! dcjiriiiicrenlt.sr ,
;iil(.!l!penliiM!< te e.sse iu ordinem oomplesaius hisiori;c, id ipsiim aliis
liioriiircfe ; 01 ciii)*-!» rebus cxpleia , quis veiUsirJ vcrbis diciinr, de qno supra bgimtis : Reijionent
uiiJiliaral. liiiernus auie»» vesSram in conspectu veiiro alieiii devoranl, el de-
p/.T piopltcias OoiDin=is
aiiiitiaiti lialx 10 diciiisr, i^uii qnod aniinnJ sit, '
fievtc est atque subversn a populis esternis [Isa. i,
jiixla erroreiti (iuorinud.iiii ; sed quoti verbis liu- 7). De toio eniiii orhe ci>iigrcg:t.l3 gentiuin inulti-
ijiaiiiv «onMiCiiidiiiis- rcriii» iisssnsibiiiuisi expri- hkJ^) babiial in Jud;s'a,ret ejectis prioribtrs populis,
quni iosi,ii:tbiits sii, ct iiun<{iiam jiieo ex paite «:«citas facia est dofnuilsrac!, ui
inaiiius aircctiii!!.
inrjrtuorcin si.iiiMiufiiin! coi'i',ilf;it'jr. QiiOinotlo ci siibii!tr;tiei pieiiiiuflo geniiutn (iT^O!!! si). Pulchrf-
50 IV..IUM liiigu;eiiiOis diiiiiii (^?(;i>. svmi). el oni.si- qufi juxtJ LXX direpli sunt atqijc v.islati el duct»
polO!;s Uous Sabiiytlw, et Nco^nenias Jiidseoro4!i iii capiivilalcui <jua.>i lauri, de qnibus Do.iiinus
odisse lofjuiliir a»iiH;nn suai» [ha. i). Q«id(|nsd iynQ.nnl-.Tauri pingnes ohsederv.nt tne {Psal.xu^io},.
de popuio dixiniiis J«dx'i>rini), iropoioijice eferfi ul loca lauionjin occuparenl agiii.
eo5 qui saxnii ddini-. otfri.pati, nec (Vers. 48, 19.) < Y.u, qni ij-ahilis ini<|tsiia!cin i»
potest ad
opera D.:i, ca-iiivi diicissuur in pivcri- fufiiciilis vanitaiis, et quasi viiiculuin plausiri pcc-
ics:ii(ieuies
caiuui. Qui dicitis Fesliiiet el ciio veui;it opiis
Uiui,el iion babenl scieuiiai» rj(.'i : ei idcireoiaiiiG :
atque viriuiiini, ejus, ul videamus, ei appropict el veniat consilinn!
etsili per<ni!.i bononini op-or.sm
geSiennain, ibique aelernis cru- saiicii israei, ct sciainns iiiud. . P.-o vinculo plau-
ei delraheiiiur iii
ci.'til)usd('puta!i. potentiani el suj:erbia»i Jisiseri:^ j^
im,c<jriigiamjiigi i!/«/(K. sive t/amc, LXX tiansf»-
i«^nini. Quod auieiri vincula dic-intar esse pcccala,
ccT.em ct bu.idiitate inuian.
crebrius legi.Dus. K quibus illuil est Funibus pec-
Ei esaltauiiur Do;»iuus escrcitoum
:
(V(.rs. i6.) I
catorum suorum uriusqimque conslringiuir (Prov. v,
iii judi.io : oi Deus sai.cuts sa.iciiricabil..r in jusli-
Cn.o captiviis ducius fu.Mii popuiu.s, quia 22). El Domiiius argucns popiiiura de!inquenlei»..
iux.,
scicn!iain,'c5 iiUericri! faoi.is et siii qui peccalis peccala sociar^l, fecil aaseiluui de fu-
jion habuil
ii:rer..us anitiiaiu sikv.o €i iibulis, osteiidens eis quomodo doniui» Dei fecis-
cxaruerit.ct iiilalavcril :
dcsceiuiciiiii iories aiqne snblinies giorirtsique iii seiu speioncaiii latrouutu {Joan. ii), et sedenr. oi:i.
«lonis vertis.5ent in doniun» negoii..ti<.iiis {ilolih:
profuiirl.iiii, et incmvattis fuerii boiv.o, ei Itumi-
]iixl:i iuerila su.i xxi). Couviva q.ioqi.e cocn;e Don:ini(:;v, ve!.tem
!!;a-j3 vii, .H rcci-peri.nt otr.fK-, ,
non liabeus nupl.aieui, vincius pedii.iis ac n.ani-
Iniic cx.ilialjiiur Do:t:!iKis in ];i.dkio , Ciijus priit.s
vUcbalur es?e joflitiuin, a Deos sanilus bus e]!citur in tenebras exieriores iMulili. xxii)-
i.;j!,ulit..i
Et Douiiiiiis venii, ut his qui craiii in vinculis d.
ah omnibus sancliricai.ilijr in iusiltia, ut iinplcatnr
ilbul qiujd in Evangelio .licitur : Paier nosier, qm ceret : Exile ;_
et qui veisal.aniur in lenebns, «m
si.ix, 9). .Ipse eiiiin solvii co.npedti*?
es m coeir., san<:li(i^e:.itr ^ion-en {uum lyiiiiiri^ v;, 9); .'cii>i/«? tlsa.
87 S. EUSEHU HlERONYMl 88
ei ir.tirninat cacos (Psa/. citv, 8; r ques Jercmias ^\ p<<rdUas lioniis 5sr.ul. i:( salvarel qiiod pprierai
vinclos lerrx fiUnrupal {Thren. u,, 31}. Nec phuisit (Muiih. xv). I» B;:raM>aii! ii!JeIiig;iinus diaboiurn.
ccs qjii pcccsre caepfrintjgl siaiiuxjiie de^ieriitl : q\ii ciiii) sii iiox ci lessel^r», ii.'?nsfigiiral'ir in aiine-
iiOii «j^t cmv.i jiisiiis stiiser i^rrftm <|ui faeial Loiinm, !u!!i Iiicis(2/ Cor. \\). Uiiiis el Aposloiiis ioquiiur :
ei alr.niaiidonci! peccel^Ecc/. ym, 21); si>d qui iyii^o Qua pariiripaiio juitUice cum iniquitale ? qmv io-
fnnieulo pcceata proiraxerih!. iJnde et iii Ninr.eris cieins luci ad tenebrat ? qui cotneiisus Chrini tl
legiinns {Cap, xix), vaccai» rufnin, cujus ciiiis ix- Bflint (11 Cor. VI, 14, 15) ? Neqiis efiim lncern.i lo!-
fiiatio popwli csi, ison aliier iiiHiiolafi ei ofl>iri aJ Iend:i est, ei poncin]:» siih modio, vei suli ierlo, scd
;«hare Uomini, iiisi qv.n: lenena opeia no!! feceril, sup.a c.inile^iliriiui, ui ofTiiiiliiis liiccat. INcc arbor
jiifii:nque non traxsrit, nec vinculis jugi ^abnclio- m:»los aiTere.-is frucios, Itoiiae arboris esi ;!ppellnnda
d^iiosor fiisri» a!liga»a. Kt in boc eodem p'ophe».i vocabttio (Maiih. vii). tlode ei in Gciiesi rr.ysiico
|>rc cinguio veritntis f:!ii« Sion cinguiilur fiinicii- scrmone narralur, rijiod riiviseril Deus inter t>icein
ih. Aciiitophei (juoqHe et Judas Iqooriiui alier D.i- ac len&brus, qu.it in principio siiper abyssam feie- I
vid, .ilier Dominum prodiderunij fnne longissimo b;inliir (Gen. i). Qiiod auienn lioiuis Salvalor sit
fraiiftiiles pecciiti siu, perlere suspendio ;
pul;in appellalus, ipse in Evangelio loqiiiiur :
' Paiior
ies nialuin tofisc!eiili;« piasenli niorte finii!, el ^ bouiis potiil aniniani svam pro cwbus &uii {Joan.x,
nihilesse posi nioricm. Quod aniein ju^ia Hebr.Ti- 11). Lucem quoque essc se dicit : Egu sum lux
cutii el onines afios iniefpretes, appellanlur fiini- mundi [ioan. vmi, 12), el qiiotidie ccelcsti fiane sa-
culi vaiiil.itis , boc significs^t ,
qnod facieniiliiis liirali dicimns : Cvslale el videle. quom snatis csl
})eccatu(ii fa<;i]ft texiliir, el Unn inane et f.icile esl, Dominux (Ps xxxni, 0;. E conir;trio quando dici-
iilaraiifa^niin fi!a lexuijtiir : se;l cuiii indc vofiieri- nRUS : L':bera nos a malo {litallh. vi, 15); el : Hvn-
n)us exiri:, soii<iissimis vinenlis neciimur. Piaus- duf. iii molijno pusiiun esl [I Joan. v, 10), diaboli
irnni anicm plcrium onerjtunii;ue pcccalis faf ilius cnpirr.us insidiis liber.ui, Qiiod auiem ipse lene-
jiileiiigiiiil, qi;i meniinerinl sciiplom in Z chaiia, hiiinioi ei amaiiUidinis sigiiiliceiur nominibns,
i(>)pi<;l;ite«h sedefc super l;i!enium plurribi [Zach. crcbriusie^iitnis. Sod et hoc posi-iimus direre.quoii
V ), et ^^j.ypiios qsii gruvi peccaioriin! sarcina pre- omnia conirarie dogmala verit;ili ainara siiit. et
iiiebanlur, qiiasi plnniiium in maie Rwbrurn csse soia dukis verites. Uri.^c cavenJuns esi, ne pio ve-
«ieniersos {EaO<i xv).. Ei io alio ioco pitccalor lo- pil.Tie spquamiir meod;i(iiim, ne pro liimine lene-
quilui" : finquilaies mece suptvgres$a' sunl copui bras. Muliae ciiim sunt vi;c qiia) videniiir homini-
iiievni : ticut onus grGve gravuia! sv«t super we (Ps ^ bus recia:, cl novissifna earuni perveniunt iii pro-
3\xvi(, S). riicnutur anisui Ii^lc ac\ prinr.ipcs iii- lundum infciiij. Vm quoiiue jmsjus periens in jiis-
daoriiin, qni supra arguli sunl iii avariiia atqiie liiia su.T, cui diciiur : Ne sis justus i?:v//um (l'lcc e.
lisxuria ; quod pravocnti a l»oir.ioo ad popr.ilen- vii, 17). Qu.^is ob causas !?.r«el repromiitil se via
liaiii, el posiea ab aposioiis ejus, nsque hodift amfaulfiiunim legia, nec ad sinisiram, nec ad
perscvereni iii bliispliesiiiis, ot «er per singulos dics dextcrara declinaiurum (Dcul. v). El ul loquar quod
in emnibns syn.*tgogis stsb nomine Nitzareiioruni seniio, diiTicile hoc nir.lcdiilu qais c^rere polesi,
aiifiibeini^tlzent voculiuium Clirisiiiuium. Est aatcni ontn et ni;<lis |Veqi'fiiier iidylcmur proptftr poien-
sensiis -.
Yys vobis qui pnialis tiietn juiiicii l^.on tiatn, el bonps despiciomus propler iiio}>iam. Unde
fiiiurum, vel lion veniuram c^.piiviiaiei!! qiiaiii pro- sigrnincaniiiiS inlc^prei<i!iis esl Aquila •
§3 ^''* 9"'
fbelicu» sermo praedicit, qni diciiis ad Prophe- dicil niaL'j,Bouu$ ei, ei bono, Malus e.s. Ei in liunc
»ajh : lisrjue(|t:o nobis Dci uiinaris irain ? volunnus congruit sensum iliud quod Salomon in Proverblis
cam scirc, jain ver.iat. Hoc iiutciii per troniam Id- Joquiiiir Quijudicat juslum injnstum, et ivjtniHfii
jjuuiilur, quoniain eam nofi puiani esse veitluratn, JHtUnn, {tboiuiuabilis est uterque apud Deum (P'or.
sed siuiuiari a l'roplieii>. XVII, 15). Scribaj qiioque el Pharisa-i verba Sal-
(Vers. 20). i Va qui Jieilis inaluro boiium, el^ vaiorig non recipicntes, sed tradiiioiics boniiniiui,
bonufn malum, pouej>ies lCiiehras iucem, et lucctn ei iiiiilos ialiiiias, feceruui iionulii nialuin, ct inantni
lonebriis, ponenies aniarum in dyice, el dulre in bonum.
amaruiu. > Ejusdem crimiuis esl, boniiiii, Uicem.e! (Vers. 21.) « V;e qiii sapienleseslis in ociilis ve-
dulcfcv conirariis vocare nominibus, cujus, §2 slris, el eoram vobisiaetipsis pfudenles. » Qui vobis,
«ualisni. lenebras, ei amaruni vocabiilis appelbsre inqoii, ipsi videmirii s.ipiciite.s esse, qui prudeiitiani
viriiilniTi. Hoc conlra eos qui |ieccal«ni uonpiiiaiil, sequiiiiiiii, tioit Dci, se;! Iioininuin ; el cuni non
si bono delrabanl, Sl noii xsiiiiiaiii esse dclicjiiin, reiipialis Dei virliilfin Df;lq*.! sapienliatn, puiatisvos
si iaudenl nialutn. Ponunt auleiii Judici bonuiii ina- esse siipienles (.' Cor. i). inler sapietitiam ei prij-
lurn, el lucem (eiiebr;is, el dulce amanim, susc.ipien- deniiaiii bo.'; dicsinl inicresse Sioici, quod sapien-
auclorem, el lia rcniiii sil di\inarii!» bui!i:'i)ar(iinque noiilia,
les Biiraiiham lalrncinii el sedilionis
erucifigenles jesum, qui iicu veneral niui ad oves prudenh;i auleiu laulnni niortaiiiim. Conseqnentftr
' Pr.<fpo<iit Viclor. mss. exemplarium suorum ex mss. iiidem ; simiiiqu<^ sacrain Eucbarisiiain
opc, Ri!0 SKin Patior.bonvit. ferlio ab hoc versii qiioiidie ciinlici. e» hoc loco. argiiinensaiur, cui el
iierum prKiiooil, f( de dut.ccdi^ic iptim cjuotidie,i[c., alisim cs Commeniar, in Ezccbiel. slvi apponit.
89 COMMK?JTAR. IN 13AIAM PBOPIIETAM UB. II. 90
auuni hanc ailversmn Scri!)as (iicuiiltir tl Phari- A Propier .snperiores causas soptThi», et elirieialis,
S20S, qiii lialiciitos claveni scicnliJc, noo ipsi oJ ct aviiriiix, qoi» pro uvis allulcruiil spinas, et JC-
Chiisiuin iiiiroeuiit nec a!io5 iiilroire perrr.iituiii nurn, !igii;i, slipiilain, arsnrosqiie vepres ; iUeo ra-
(Lt'f. xi). Oix m.ilili.n (oriiin redi^piiir iu faviliaif!, et oiisnis
(Veis. S^J) « V:e qni polC!ite.sesti3 »ii hilieiidiim flos el poleliriiiulo diviiiarnm el corporis piiiveri
viiiutp, ci riri fortesad misceiida:n sicerain, > ici en coinpaiabilur. Nnn cnim ioJufn isl^ feeerunt, ised
ebriclaem. Quibus siipr.^ dixeral : Yo! qiii eojifiiir- iiis gradibcs pervenertinl ad bbsphcaiiair<, ul !e-
^iii, iticiie ad ebtieUilem seitandam, et potcitdutn gcir. Doiiiiiii non roaipererH, ct scrusouem Sanili
mque ad veapetum, tii liito a-tlii.^iis, dc Iiis eliain lsr;iel bl.'sptiei)iarciil ; de quibiis supra "egiuius :
Jiuiic lOtjuitur, qui pateules suiil ad bilienihin! Dc Sion egiedieiur lcx, et verbuni Ooriuiii de Jera-
*inum,ei viri foties ad rniscsndum siceram. Qiii in- salctn {ha. ii, 5). Polesl rndix iii inaiis cogilatio-
cbriaii vij.o dracoiiis, oi vcneno aspidurn iiisnnj^biii tiibus :i(Cipi, IVucuis auteiu et gcnneii iu iualis
(Deui. xxiti), viiiiii.e Domini caluiunii!l)aHliir. Lc operiLiss- .Tlqu'^ seriijOiiibns, ul quotl iii radiee la-
ipsi ebiii iii(briai)3in popiilos, »i pari luiore biii:- it-i, tnoiisiietiu' in gsruiiue : «jii» utran.u.; Doniisii
cbiinies, adversus Doiiiinuni coiiclamiirerit. Juxla ^ iinciKJi» vnr;<b'.niliir. IJnite •.•l.^poslolus [Helr. sii),
iropologiain anlc jaui dixiiuus quod saceidoifs rivciicciii trnaiitudiiiis tvaloruiu , lursuui loquiiMr
irmrcssiji j Taborii;iciilu'.u Dei, nan tl(j!ic;iiil vinuin gerfniii.iiile;».
bibere el sicera-in {Uvit. x). Qiiibus nunc adijiirius, S5 (Ye!S. ib.) < Ideo iraius ebl fiiror Dymini iii
quod .Niizar?jisquo'.ji!e pneceplutn sis, qui se sanc- popuiuir. suutn, cl extendii. uiauurii siii.m supcr
lificinl Poiiiiiio, ul vinuni ei sicera»?, et oiiine eum, ei percussil euin, et coiitu;baf.i suul monles,
quod de iivis esl, »on bibitnt, nec coine^Sani, ne ei facl;i Siinl moriiciija eorum, qtiasi slertus ifi
nvam quideiii passani, ei acetumex viuu{A' .•(}». vi). luetiio plafearuin. In oniuibus his r.oii esl av«»rsu3
Sed et iii Proverbiis priscipiiur : Foieiitf.s qiii ira- furor ejus, ged atihuc fniiiius ejus c.xtenla. » Quo-
<uvdl sunl ; vinttm non biyaiii,iie ciim biberiiil, otdi- niam abjeceiUiit legein Doinini exerciiiiufn. quam
visr.aniur sapieniice {Prov. xxxi, 4, 5), Inler vinum se dalurum per Jeremiam Doininus poiltceliir, di-
ei &icerjt« ju.\l;i a.iagogen hnc csse arbJtror, <jur.d cens ; Ecce dies veititml, dicil Doittiuus, el fcrimn
TiitUiii e pliiriluis uiia perluibaiio esl. veibi g~alia, doinui hruel, el dotntii Jttdn [(vJu^ ucvuin, Tton se'
liiiidiiiis, av3riti;e. gulse, el invi.jiae. Sicera
|54t •"'"
ciifniutn paciinn qvod pepicji cti'n pHtrihus v^bdis, in
lcni, id esl, ebricias, oiiines iu se viiioruni coiilinci dic a^uondo uppielitndi maiitim eorum, ut edurerem
passiones, quas n-clia.s Liitirio sermoue perturbalio- £ eoi de lerra /Egnpii {Jerem. xx.xi, 51, 32). El ser-
Bes possuiriuso<cere, quod staiiim iiisniis rv< tani, moneni Sancii Israe! biasphemaruni, diccuies :
I
fti ehrios iacianl ncscire quid aganl. Qui eig.i *
Dcenioiiium huhet, el Sainprilnnus esl {Joan. riti,
pr.')CS'jnt, plurioiittn rtelteiit carere vitiis, et liiaxiine 48'/; el : NQiiiie liic csl fiUus {abri {Halth. siii, 55)?
ira, qtiw lurori pro^ima osi, ne quanio pius pos» Mcirco iratus est furor Doinini iii p(,pulum sugm,
sinl, lanlo amplius subjeciis noccanl. Miscet hiic- qui priiis iralus fuer.il conlra priucipcs el po!efi-
ram qui cum ebiielaie pleniis sil, ad decipiencies les, qtii sapieines eraiil in oculis auis, c-l jusiiSica-
homines, umbras quasilam el iinagines simuisi se veruni iuifiiuiu pro uriincriiius, el devoraverai. [Ai,
hlibere virjuiufTi. dcv(;ri!ii eos (itiasi stipuiam lingtia ignis, el c-<4lop
(Vsrs. 25 ) t Qiii juslificaiib impiuiu pro muueri- i1a:ii:>i:«! 8."inissi'r.!t, «l pdieiiies poieuier loruienla
bus^ ei jusiiliaiii juiiti aufertis ab co. > L't lurc pa!> p:il<M':i»i'ir. £; «'xiendit nianuni suaiu adverstiai
vilioriiin esl viue», qiiae pro uvis fecit !;ii):u*c;ts,Pl euiii. qiifm voial popiihiin souin : eo quod fiierit
eispeciauie Domiao, ul faccrel jiKliciunt, leiil ini- piMs liiticd'taii'j ejiis, ei IusmcuIus pogsessKuiis i!-
quiialem, juiitificatiS iuipiuni pro inuuerilius, et nou lins ^/>t'K{. xssii), J^xiendil ;iule!!) luiirium, «l pcr-
vausas, sed doiia coiisiderans, quae c.xca>c;iii( eliam cuiiai, el fuior ejus iiascsiur, de ^tuo ri in aio
oculos sapipnlinm [Oent. xvi, 19). Unde' Ciiv^iflom ^ loco Iegi:»!i3 : Domine , fte in fwoTe tuo aiguns tne^
esl, n« iiiebriemur viuo, iii quo esl liiMiiis (Ephes, iieque in ira lua coiripiat tvr, [Ps. vi, i). fc]i Jere-
v), el nuuei.tur feiiiora turpiiiidiuis noscr.e (6'«;«. niiiis : «Juf rjps h(;s, jtiquii, Dowjne ; ^(fiti.ii/o?»*?)! ?«
IK), et adiileinur inipiis pro niuueii!jn.s, e: iusiitiain j-tdicio, el non in [itrcre (lertm. x, 2<4i, Furere au-
jusii pro inopia despiciainus. Quod el ift Episloi.i icm Dorniiius dlciliir, r.orj qin^<\ hnntanis perntrba-
Jjcobi pr,ecipitur : ne lionorantes impics diYiles.el itonibtis subjaceit ; sed ifua.! uos qui delifiqiiimtis,
despicienies sanctos paupero.'^, fiaiuns judiccs ini- iiisi irasi cuteiii sndir-iimy.s. Jiorniniinfj non limcri-
qi:ilaiis. nms. llnila cl A;!okIo1us scrlbijl (IvJin, u), (jiiod
(Ver.«, 24.) « Propler Imc sicul devorai siipulr.rn hoiiitas hc!. et patieniia j>rovof.ei iios ad pK.iilen-
liiigua igiiis, et caior ilainniae cifurii; sic radix eo- liani : r.os auiciii secuji.luuj duriiism ct jmpcsni-
rum qaasi favilia erii, ct germen eoriiui ul piilvis. teus cor {losiri.ini ilies.iuriacmiis isuhis iram in die
ascf ndei. Abjcccrunl enim icgetn Dijiiiiii! cxcrci- ir?e, el reveiaiiouis jusii judicii Oei. Qu& sit aii-
luiinij et sermonecti saiicii Jsiaei blas|iheniave!«u!.> ;eui niaiiu.^ qxi.R cxlooditur, vij! eicvatur super po-
*
Veriiis» ul vlejeiur, \n Vaiic. : i Qui ergo pnssuui phirsmuns, UcL-eut, ^ €lc=
91 S. EUSEBU HIERONY.MI 9?.
l.iiiHm poccalorcm, Ji.b loi|!iiiiir ina:u(csiiiis Mii-
:
A I.inies, ideo sijjinjii: in naiio-.iibii-; proeu. !dev;>!wiii
ffiis eniiH fiomini tnligii tuc {Job. xtx.iS). Uiwle el dicimns es.^^c, el sibilassc Ooniiiiiun, vel '
liaxisse
«li;shol»s sciens poi-MUei» niaiiiirn Domins; ci bra- cos dc finibus tcrrx' quoninm
;
alijeceruni Icpem
vb'tiii( (ii.ot! iMiiverbis gi nlihiis revcloliini esl, dioil
E*arig(!lii, el sermonem santlHin blaspiieiuavfnint.
ail Doraincm Mi:le nianum luar,i, ei lange cmnia
:
"i ftiiiin '!e Babybiniis g7 essei sciin.i. jnxta con-
qnai habet : niti iu fnciem bencciixeiit tHri {Job. ji. suciniiiiicm propnctaii^m dixis-el : Vocabi» cnm
5). Qnod aiileiii ini;ifei iintierituin (Hcitiir, qiiodgg (\-u ab jV.juiloiic es'i, eo qnod jiixia Jn(l:i;c siiiii!!,
fmiiniin esl, coiiiiieliiiiiuoin scijiiiiur propiielLileiii,- As-ivrii alqnc Cbaldici in Sepienlrionali \\':yj?. sinl.
jn lani eeita siinl
qii;» (iii.ne iiilnrn .iicmitiir, iii pn- Vd ccrte aportius Baiiylonios .^ssyriosqne dcscii-
«eiiliir essci^a^lcnl;». Qnod et iii Piaiinls rati>f.ir : beret. Niinc vcro liicondo : Levabil slqnv.m in na-
Hedeiuni in cib-.im meuiu fel^ et siti mea pouivenutt lionibui procul, et sibiiiibil ad euni dc fitiibns tcrro\
imui<£!x){Pi. Lwiii, 22). El ileruin : Dhiiierun! sibi gentes longe posilas signilioat, el qiix- in teno!
ve^timtnta wea, et tuper restimenlum meam tnisc- fiiiibHis coniinoraniitp : hauddubinm qniii Romanos,
ruiil toriem (/'s. xxi, 19,. Qii(».i(nic seqiiitnr El cl oiiincs llalia^, Giiiliarnmijtie el popn-
; Ifi-^pa-doe
psrciissii euni, 'u\ esl, no;>;(/fi/it sinim, et coiniirbaii qni snl) Vespasiano el Adriano,
!ns, r«onirino im-
saiit monles : nronlcs quidain putant toiilrariiis lor- ^ perio sulijacobanl. Unde el iialia ab ec/ qnot! i>)>
liiiiiiincs sive eos spiiiins qui in »iinisleii(i Dei llesp; rus occid.-^l, olini
; HeRpcria dicel^iUnr. Ei lioc
snni. ci (|nibijs iraiiniinir pcccaiores aU piiriien- venionic percnssns es», el omnes J.idaj^ nioRtcs
dmi». Nos aiiiein liyperiiiilice ciicium puiamiis turbftii mr.i, ut itilerprctattis esl Tbeofiolio el
,
qiiOiipion-.agii-iiuJiiie inaloruin imminonliuin ciiain Syinmaibns, ve! commo/i; ni Aqtiila vc}
posnit,
rnonles cosiiniovcannir, el cadaveribus nioiliiormn aeeibaii, ni LXX Iranslnlentiil, ut iinpetu liosiinm-
feple.imnr onmcs plates: urbium. Hoc accidisse Jii- omiies rcpiJTeiiinr plaleae «adaveribus niortnornin.
«iKis posl passioiiein Doniini snb Vcjpasiano DescriJiil eigo seriiio divinus vclocilatem voiiicntis
et
Adriai.o, nemo (iirhiial. Cumqiie hicc fada sit.i, exerciiijs, qtii non sna, sed DoBiini v.neril volnn-
itor. esi avcrsiis fnror ejus : sed adliiic nianus cjiis taie , iisio ailractns sij, ct sibilo illius pri>v,)cattis ;
exienia, sive excclsa, <jux> babituin irascnlis, et qnod noii defecerit, nec idnio ilinere i.iln)i8verit»
percnlieniisosiciidit. Kt notamSnm in his oninlbus, ei cupi liiate pra^dandf, sumnnm 38 ocsil's. irOii
«jh(.m1 lion eis cxprobrel iiiololairiain, non alia pecca- admiserit; calciamenia ([iioqne illi.is noti sint
la, pn^pjer qn« offenderint D.2um, sed qnia ailrita, s:>giliarioriiii: ninUitndincm, cqnitiim tur-
aijjcce-
ront lcgoni Evangclii.et sennoneni Domini blasphe- inas, «urtnn;» fervorem, qnod
Q qtiaxirigarun:qtje
niavcritnt. iiislar leonis, ucn lani ad pngnandum, qir.!in ad
(Vers. 2Gii seqq.) « Ei levabil signnm in nalio- pr.edaiidutn, «t voranduni veueril, el ulnlatns viii-
nibiis procu', et sibilabil ad eiim de iinibns ceniis e.xercitus, marinis flnciibifs comparalnr. E.\
leri:T!,
eieccc fesiiaijs velociier veniet. Et iion erii de(i- qi!0 iiotandniu ubieiiimjae sonilns niaris in Scri-
ciens, ne-jne iaborans in eo : non (lormilabil, ncqiie piHiis a|>pe!!;Unr. qnid signilicel.Cum igitur veneril
darir.iel, neque solvclnr cinj;iiliiui Inmborum cjiis, Komaiuis esercitns, et (enuerit prxiSiim, ci non
!iec rumpeior coirigia calciameiiti cjns. Sagiiiae fuerit qni cnial, Propbela tompalieniis iinectn se
CjHS arotre, et oiniii-s arcns cjus cxlenli ; uiigHia; jurigii populo, et aii : .•t.sp/i;i^w)!is hi terram ei ccce
equd.Ui!! cjns a« siiex, ei roii»' ejiis quasi impeins tevebra; tvibulaiiutiis. Co&inin eniin aspiccre non
itMipe^taiis. Riigiinscjiis «t iconis, rngjel ulcaiiili audcbiiiiu.c, cnjns habilatorein- oileiuiiinn» : et iux
leonum, «s frendcl, el lenebil pradam, ei amplexa- imstra quam scniper iiabebainus in Deo, tribuia-
bittir, et i.oii eril qui erual. El .^onabit super eu;n lioiiuin caligine obsciirata csi. Legi in * ciijnsJant
iu die i!:a sicut soniius iuaris : aspicieinds in ier- Consineiilia-iis; boc qnod diciinr : Leviibil signuia.
ram, ei ecce tenebrai iribiilaiinnis, el !ux obtene- iii naiionibus procul, ct sibiiabil ad eum de /iitibus.
braia csl caliginft ejns. e Ilebrsi buiic locuin dc p terrce, de vocaiione gentinni dcbere inielligi, qnod
nabyioniis tl NabiscbodDnosor iiitellignnt proplic- elevaiu siijiio Crutis, el deposiiis oncrilms pe.cca-
lari, ijuod Dci voliiiilaie adducius sil in Judaj.im ei lornni, ^clociler veiicrinl ulqiie crcdideiiiit. Sod
Jprusaleii;, lempluii.que subvcncrit. Nos auieiii ncscio qnomoiJo linic sensui oossint congrucre quie
s€(|iicn:es Oidineni, ct scqneniia superioribus copu- scquuniur.
* Eriidite Ilicroii. \crb'iir. $ibiin^se \orho iraxis-e, que significal.
c<)!npJ»F4i, quod el qni ejus discipiilns audii, IMii- S. IJasiiins iiic credilnr, cnju.'» cxposilion-^m iii
'
iippiispresbyier .'ecil Exposii. inierlineari in .lobi binic Isiiia; ioctiiii Je eievato Cincis vexiilu ni Gen-
cap. \xvi! i!i liii.. ntjj. ei filiitabn supcr litum, nbiis rcccpiaquc c vcsligio Cbrisli lide, saiicius
expiiCai ei iraliei illum. Uevera s-jpzu Grane uiriini- docior non piobul.
93 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHETAM LIB. Iir. n
LIBKR TEnilUS.
Siiflicil '
milii vcltiniinurn imgnUudo, qu» iii A Ail illom iiaqiic libelltun miliolectorcm, oroqui^ i:l
evphiiatior.e hi\:v proplielsR ie\ilui', iil>i aliquid brevi bi>jus ienipi;ris expositiode coiilcntus sit.
pr.ritTiniliere, liamniim esl iiitelligcntiie. Ouuinob- Ofiat!), 'luia sibi iiliciuuii saccdoiium vtndicaba),
reiii ifi singiilis libris, qui l!»n(u!ii iiiiaicnim <ii'li- icpia fiiisse pcrcussnni, iaci;i n.irr.'!» iiisloria; (\uo
iierrKjiie sigrKicanl, hrcvos pra^fatiuMi 'ilas posui. moiluo, Dominus vid-^^lur in Templo, qtiod illc poi-
Teijue, \iigo Clirlsii hsislocliiinn, precor, ni in ex- lucral (/i Paral. \xvi). Ex quo animridvertimus»
pohilioiie difliciHimiv visioiiis or;.'.ioiiil>us nie juve.s; regnanie Wi nobis Icproso rcge, nus Dominmii in
in qii:i Deus omnipolciis in sna ceruilur itt:ijesh:te, stia regnaniam vidcte non posse, nec
in.ijestaie
ci diio Sfraphiiii siaiilia in cirriiiUi ejus auiiic da- sanciae Tnnilalis nosse mysi<*ria. Dndc ei iii Exodo
iiiaiilia : Sanctus, Souctut^, Satictns Domuius Sa- posiqiMm m(»a(uits csi. rhar.io, qtji pnprimebai
bdo b, pitna ai enmti Urra glorUi ijus (ha. m, 3) Israel itilo et paleis, et laieribns, populus clamavii
Ci oiuiiioiuin limiDaro lenipii aiqiie coiicnssiiin, et ad Deininiim. fjtji. iilo vivcnte, clamarc non poic-
(lofrt>> iiitijt,» ienebris error s^ iinpiiil;». Ul roinpa- ral. Ei Eicchiei, morino PUi»Ili.i liiia BanainK
r^tior^e iivii .e ^loricB ProphetA ii[iiinir>ila iabia ha pessimo principe, cadil in lacietii saani, ci vocc
bne «c (1u«ins, Oi iiabiiarc in «ledii» popnli biasphi^- excelsa clamal ad Dotr.iiium. Pulcbreq-ie juxia
maiiii». qui a>nso».« tinpiolaiis voce cUniabaiit :
° Hebniicu.fft. non ip.se Domiiius implcbai Tomplum,
Cruc>.jig<:, cr^uili.jt iiiUm ; cl, JSoii fiubcmus regrm, cujuscrelum Ibromisesi., et l«rra scaheiium peduiu
niii Lwiuum [Joiin. \,\, 6 cl tV'. Uottmqae dc eji.-s; el ac quo in ailo loco legimu5 : Domiiius in
Sci:i|'li(iri iM:.3oU)^> uii tMii.tin, i|iii foreiiu- de .illMri Ttnipto fuiulo suo, DomiuHs in ccelo scdcs ejus
i^arbone tojnpreliooso, propiiotit pui^ trc'. Ialii;<, ei (Ps. X, .^) ; sed ea q«a> sub poihbns cjns erau»,
popiilcd reni>nerci nninuiitliis. Teriius ergo \n 90 iniplcbant Templiun. Quis sii ttuiem isle
Is^iian) i ber ncc h»!>el cicoriiitf!!!. Dominns qui videlur, in cv,ingeli--la JoaniiP, fti in
(Lsp. VI. — Vess. i.) I Aiino o,uo inorliHts es'. ApOf.«ntoriim Aclis picnius discirnus. Quoriim Jo.m-
ie.\ Ozias, Mili Doiniiiiun sptlentetn snpcr soluim nes aii ; Hax dixiL haias., aiiando vidil (jioricm
cxcelsiio) ei tlevaluin. > Sub qn.^iiiior rtgiiKis pio- ejus, el locunts esi de eo (Joon. xii, 41 ), baiid
phcl.'sse l.->aii*i!i, super Judaiii g9 rt Jtrnsolein, dubium quin Cbrisimn signifKCi. Rursnm rauhi»
priinae Visionis lilulo ikMiionslraldni esl , irl csl siib in Acti;i Aposloiorum, ubi Rotn:e loitiiilur
.id Jud;eos
iH.A. J>.i li:iiii . Acluz el E/e'"bi.'i. MortiK! ef^o lieni, iniinit, Syiritus sav.cius locuiui csi fer liainHi
Ozia, sub iino dicta sunl uiiivers.T, c\\i:v. supra cvpo- proplielrim <id piures tioflros, dicens : Ynde odpopw
&uiiiiiiS, su'jccssii niius ejiis Joaibum, qui rcgiiavii r liim istum,et •lic : Aureniidieiis, gt non inieUnjeiis,
annis seilei iin, cl rocil lectutn in conspfctu Domini, et videnies cideOiiis, ei von peripicietis ; incyas'
ei porl:ii(! leinpli setlilicavii exceisaiii. Qno iinpe- snium esl cvim cor popuii hujus, et auribvs gruviler
raiUe, viiitllsai»s sedenle.ii Oominiin) super solium audicruni, ei ocubs suos compresserunt, ne fcrtc w-
exceisiiiii ei elevauiai, ul babitum lognanlis osien- dennt octilis, el auribus andianl, et corde iutclinjuni,
derei. el coavertanf se, el sanem eos {.Acl. vxviii, iS. i'*!..
< Et ea (|U£ subipso er.inl, iiiiplebmtl Tcmpiiiiii, i Visus esl aulcjn Fihus in regn.»tnis babitu, ei iu-
sive iit Tlieoilolio et Symiii,icim5 iransliiKriint : £( coius esi Spisiiiis sanciiis propitr consoriium in?-
ta qu<f>, sub pediims ejiit eranl, iiiipiebaitl Temfihiin. jest;iiis, nniuicmqtte snbsla!ili.TC. Qua»rj!. aliiiuis,
Pio quo LXX iiilerpiclaii «tiui. El plenc domns (jiioiiiodo (lufic Prophela Ooniinnm vidisse se dical,
gloria ejus. l>e bac vibi'iiie :inie annes circber ei tion »i>sci!ite Dominum, scd Doinisinin Sabaoib,
Iriginia, cuin csseni * Conslaiuinopoli. et apud vi- ui in c:)»sc(5»ei!iibiis ipse letlaiur ; cutii evangelisia
rtim eioqneniissitiium Crc^oriiiin N;iZ!.uizi;niuri, Joanne;i diJ.cnl : Datim rienio oiolit tinqnam [Joan.
lunc ejiisdem urbi* episcopum, s;incl;ti!irn Sti- 1. 18). Et ari Moser. loiinaiur Deus : iSon pv^en»
pturaruiii slmliis eruditer, scio iiie brevcin dici;isse (aciem meam videre : ,\effut enim vldebii liomo fa-
subilmnqiie traclalum. ui et experimenlum cajifc- ^ ciem meam, et vivei {Exod. xxxiii, 20). Ad quod
reiii ingenioli luei, ci ainicis Jubentibiis obediieii). respondebitnus, non solum Pairis diviniiatein ',
* Si inss. libri siiffr.igaronttir, maiicmus cu,-» incdiiim anni 581, qnod nobis probnUini esl, libi
Viiioiio leyeie, pr*po.-it;i iieg;iniJi pariiculj, Son enm rracuiatii excuilimus tom. I itiler episltdas
concinniorc iensii.
iHf/icil, XV 111.
Cuwi e^iein Coiulttiiiinopoli, eic. Anno Clirisli
* ' Hitnc quoqtic iocum ex H^eronym/»^ S,
rr^cilai
580, vel38l, Jiicronymis siiluiuin ir.rc'3iurT) dKia- Auj^usiintis Commoniiorio,sivp epiil- i-i^. at^ For-
y\l ei Datnaso papac juneuli tlcdicavii ^qui jiitci- liinatiLMium , ejtpoisiiijue ^oo setisu his vsrbi.s :
epiblolas buiic locum lenet i8). M,\«tTiA.»i. Circa — t Quid biC lisar.ifeititt.one lucidms? Si enjfn i^jn-
5S S. EUi?EBll HlERONYMl 96
s<d iie Fi!i; qjiidem &% S\iit\Ui& ssncii, quia W!sa in A «wjfioi suos i5/»».'?.KS, cr tviintitoi tnoi ignem nfrti»
Trinisaie naJura esl, posse CimsIo» cariits aspicer;; Um {Piai. f.!t:, 4). rinde el Patiius ftj.os'oiiss m
SiHi tfoalos iiienii!^, de 'issibas ipse Snh-aior aii : S|>isr«liis aii l!t»l)ra>os, quoui I^litin consnemdo
fiecii nundo cerrde, ^notiiam ipsi Dettm ^debunt Koo retipit : Soatie omnes, iniiiiiu tsiinistri svM
{yianh. V, 8). L^^gimiis qar-d Alsfahaiu visus bM *p?ri;i/i; in wiuiiUrtinn mjifi propier eos o*' t:(credi'
?)0!iiinos in hoi-ii.nis figsirs : el ctuo J.-iCGb qnasi ftiieia acctpluri sum $aiulis [iiebr. iij? D.iisic!
i.
fioifKi hicisttis sit, <ji!s Deas ersi. Vw-lt ti appeUsias qiioque cuiii in habitu regnarsiis Do;iiii)ua) Jcsrr!-
«M hiciis i|j^€ Pliur.uei, hoc os», ,'flC{« 0« ; Vj</£ psissel, adj&oil : ihlLia miliium minislrabaHi ii, H
fn m, ail, Donu-um jacie ad faciein, ei ielva fscle (fecie$ miUiei cctiieyia tuiiUrt essislebanl ci jCim. vii,
Cfi auima niee [Gfn. xxxis, 30). Ezeciiie! q«oq!!e \\- iOi. l'.i Cljftr^ibiiii er|o os!eni!iuir Ooinitius: iii Sera-
(!il Drtniiuum in forma iiomiiiis seiierstejp siiper Cbe- pliita ti p.»! !e osieiidiiiir, cs pcj le ceUlur. r aclcm
riilijm, a luuibU e]us fl aenrsum rral qaasi igiii«, eiiiin el peiies ejus operjuiii, «uia ei prA"U'i tia anla
ct si:p«^!iora iisbebaiU speciaiB «leciri {Ezteh. \). miiiidum, ei fiilura posi nitinaum scire noii possu-
Efgc Dei naiiira v»or! cerniiur, scd «iueiur ijomini- nius ; bed nncilia Uiiinti! qu.^ iu scx dielws facu
Lus, iji voi;ierii. suiit. coiueiiipiiniur. Noc ijiirtnr. Iioc de Serapliim
(Vcrs. 2). c Seraphi?n siaiiaiii «npcr iiiinl, ses ^ J^ tretifie. cum el aposioli Salvaiorem cjeJeisii-
:>ls uni, e( itx a!% aliert ; (iQAbtis velabiiiil 91 btjs ap^^rianl, inlidclibiis <il>3Condaui : ei \einin snto
fscicm ejus, ei ilsabus vclaiiaHl peiles ejys, et liu.t- arcani fueril TesiainenU {Lxod, xl). A'a? (juoque
l Hs Tolaban;. Ei cKimabant aiiei ad alicrnra, el lijiiere dicnniur, propier vciociialem, cl i« cuncla
•jicj-baiil : SaiiciiiS, S.incdiS, S.inclus Dominus cxer- disciirsam, sive quia scnijier in alii{)ribu8 conimo-
rUiiuni ;
plena esi omnis lerr» gloria ejiis. > Hoc rantnr. Neqoe enim iliuit (iuod <Je venti» tlicitnr J
ijiim! nos, seiiueni^jsaiiaslnlerprcies ei Ilcl!>"i«'c un Qiii a.tibiilal super penuas iciioruin [Ptai. cui, 3),
verilatein, in qua scripium esi ai:HaiLLO "iSTVtSO, vcre vetilds, jusia fabu'as poet.aruin el picloriitn
5«1 est. irrivu aJiT.;'j, nnoi Latiiie liicliur, Miver ikenliatjij jeinsas baijere lc?laiiir; se>t ceisreu» in
iUttd , venimu* : LXX Iransiniernni in circuitu eut cin (JihCursuai. £1 ^ingnii senas a!as; quiit dc
fjiii, Ht non 5uper T^niplun» siara SiTajilHin, se falriCittioiic tai-lijsn riiUaJi el praeseiilis s.TCuii uovi-
j:; lircuiio Doniiu: dost ribiiRl*tr. Iliirsum uhi nos iiius. Qijix! auiem ciamanl. alier ad alierum, vel,
:;:x::'.iius, fjuou unus dii Scrapbim veliircl facieni et jnAii Hebrssos, isie ii t»i«m, iil cst, «ruj ad Hwum,
pcoes cjus, per quoJ uiieUiif.iiur, Dei, in Hebr-fO iiivicem se iiii liiydp-s Domiui roborMnlur, et «liciini ;
sc iiUiin !i;ibei-.ir phan.au V;; el ht;oL.*i; ("l;"^; . (\ Sairtus, Samius, Sancius, Dominus ejerciiuum, ijI
quod pclesl interpreiari ei cjns.^i iuam : i;l Sfra- n>i:)isleri<itii Triniiatis in una Oiviniiaie dcmon-
Viiim Mixia Hebrjei scrmonis ambiguiiateii!, et i-A" iUenl : el nequaqu:tin Tewplum JudA;oruin, sirnt
cieiu peilesque Dci, cl snam iacitm ac peji-s opp,- luius, sed omnem lerrain iilius gloria plcnam es**^
ri>e dicHiiiur : in sepiiiageiitno uoyis ptalrno' ii-gi- ics-eiilnr, «jiii pio uosiia s.iluie dignatas Cbi tiuma-
inus : Qni sede.s tuper Cfiernli-<, rr^auijesiare {Psnl. Runi corprs it^suniei'.*, nd lcrrasijUfe desteodric.
iwv^, "2); f^ui in nosuT. lingtia l;!iei|jrflai;iur siica- Deniquc, ct Mosi, cuin pio adorata viluio Dorninui»
ha: liulfifiido. {jv.de ei Oominus in duriga.- jn.ridum pretiretiir, m parcerei po^juio poccaiori, resporjdit
super CLsrnbim apftite seJers osien.iii-r. Seia- D-jiiiiaus : Propiiins tro illis. Yawnlanien cjw ego,
ijtiiin * aulfiij prar'.er buuc locniw. ii; Scripuiii!» ei vivil tiomen iueuni ,
quia inpicbiiur sjloiH» ««a
f!ii!ionicis aHlij icgisse ire neseio -, qiii slarc liicun- Cihiiis isna (.Va«j. xiv, £0, 2i). Et sepluagosim:!»
lur siiper Tenjpium; vel in cirtuiiii [)t:u:iui. t.rgo pritTius [.saliViiis caiiii : hnplelitar yloria ejui omni*
errani qni solenl in precibns dicere ; Qui seda ierrn (Pscl. lsm, 49). Uude cl angdi tlami^banl
sufier Ciierultim ei Serapliim, quv.<J Scrinliira non piiSioribus : Gloria in cxahii fleo, e( super icna,
dof oil, Scrgpbini awicm iiilerprelanicr :[i.-pr,(Tt»\ % pax liomi.tii.inis bornv vcLu^siuiii {l.uc. ii, 14). Inipie
quou nos dii'e.-e possuinys incendeuics, iive cc-nsp".- P ergc ^ quiiiinn duo Seriipbim, F:!inin, el Spiriium
remes, juxta iilnd quod alibi leginius : Qui facit sa.rtct-.isn inleiligit : cum juxia evan^olisljuu juijn-
CijTViinodi) diii«sftt, Kcc ruirls. nec Filii, cec Sjii- iotieuin et igneos, sive CGinkureuier, iet;imu.^ Nitin. xxi,
itlus sancii «livitiitatcm po.sse tscuios ciirni* .nspi- 6 el 8. Fiic lil»i Sarapii, u\ «•sl, ^'rencrem. seu t-^r-
cere, iicc deiiiCi^pa iiikliili.i^se!, sed ocuius vietiih, je:il^iii. Ki inin:ibil Den» Scrapinm, :>erpenies igni-
fone tiicereiur, carneiii jriin non esse sppciiiii-.iiini, los. Angcios uor!'i Ser.tpliins vocai hiii.chi tl?U »::kT3
ciiin coniiis iueril ^piiluio. AdilSiido ergo ei di- Maiaclii esch, 'niijeiijs ((,'»;<», t|iia>idioas angeiosfuigeM-
CL-niin, sid cculos mevlis. ab ymni tjcticrc Ciirpoiss les ei tvMuscaiiies, qtii >ii!i igiieap liaiiiric. Marti.4.>.
jilieuiivit hujnsiuodi vis-oiiein. Ne qnis auiem puia- ' Sub bac scilice! angelorurin significaiione. C.^ee-
rei eiiin lairiuni di' pr2'seiili ttinpore lomiuiii. sub- rnm nbi i^?ii.'o» soiiai, aiiln Ifgitniis, «uod el Mai-
!«>cit eii ifnbujnini !ef.li'noni»!ni, volens .'JblC!i!i;.'-e, iii<ii:e<j iiolaiuii! ett, Nuuier. n, 6, 8, etc.
'jUfis discroi ihuUs meiiiis : q<!'.» tPStMiiOnio iiom
* Mani.tn. t^Ttpr;;;i. Vid. quiS ad i.b. Momin.
prx:se:itis, sed fiiiuis vi^.tOfiis promissio UeciiiraliM
::linOUIitl!S.
Beali muiido Cflrde, quoiiiam ip!=i ilc-unrt vidcbnni. >
^ Falso legebislur «h sevtuftftesnno /Ve/iio ijiiiiin:. * Enjo qaidstn, etc. Oii?fnojn .•mtai liis vevbis, ul
Seraphitti. SetspJiiii: giigeit^rai» nom.rii non le miiiiife.';i:»u ci.stil cs ad Patmnaciiuuii el
•
'^ eiiu-io'.»
Kttur aiibi in Stripiuris cai!OHiii.s ; jed noiuen !!*• Orcaiium : : h\ ^isc it-.i lione l>ii.T, iiir)Uil, ii» qua
Snrri^h, *( :;'S^.© Serayhitn, siguiiicaijs liaij Serapbin» c!ju:auiiii dt^cslbuiiiur, lilu (Onj^enc}
Ursunr; ^r^
97 COMMENTAK. TN^ ISArAM PROPHErAM LIB. III. 98
neiTt. «i> Pa!il'.Jii) aptSNiJuiP, riiinm Bf»; vi^uffi ui A r*P"'« TcraU^Mnr. Ve! certc Jt.« iMtelligc^Jum .
(n:ijesi;ile fpgn.i<i»is, ^l SpiriOiin sancJnm locusmn Qtnr< liiriti , vi nm audruirr Ozi:«ii» impii!i;i
esstf (lofcai!»«rJ. Qi!!'.l:»:ti L.iliKonM!» iliso Serajii.im, rejjeni flftrrifiiu; jtfert i.ihfa iwca §4 i«'i'm'ri<J»
voius el iiiivnm l(>s>ri?!np»nii!« iiueiiigiriU, qiijs; suiil, rt lasHles ?>oinir,i cyirs astf^elis c^iiUijrs
t.iiii»in (!e |)r;v«i';!!i s.Tr»jf'> io»]i:t?;ihir. Mvnh: p.[ ^c.\ nou ainle.^, t>c. n\h\ 'Aic.iUir '.
Qtfure /u enirrus
;i!.!S iiaticre <'i'-'w:iU«r, Cl f.ici(^;)! 1'H peiiesq!;o vtel:»' ftx;\'A:'i nti^a^, ri ossHma 'i-^ic.iiiiniluri: nietnn vtr vi
re, el cr'!i.ui!it pr^jforce tcsiiiooiiion» verii:iiis. cl niv.m iPsal. xlx, 1t:)?.N.i« {-«; cr.in-; r"J'':'"'' !»"-
OiMio. (jtKid ciaiiiaiU TrijiiLitts .s;'Ci'ymriil;i miiJi- Ci>i!0 iii ore pecCi.ioris {Eccl. kv, t>). Hco :(Uio»)
.sir;iri' ; e« »rii-:in .i.! i;ivif:!'iti ijuod n«>iiiimis Sdl):iBt.!i fJiiitni;'*, iiGr» qaoi! lsai;i?» istletsi fitisv-J (5oc»'.4;5nii»
(!) (orma Oui p.iiris posil;is Jorm.-Jni servi ;trreptjiu, sfrd .(iiod ipso pr» htimiiijsjp, ei iirsinuiwfis i.:;vtU»J7t
ci liumiliitvcrii sc !is.'}';c ;i<.! moiiein, ino!l.5(!i »u((?m {abtis, irrdJiriiiiTP se Oei ii^tjdii rnosiuf.
93 cnicis UUiUipp. u), el «einsaqijaiif >jt |»ri!i^ c<£- Vcrs. «). ^;
Kt v;»r.v/ii ati inii «o-is cfe S(irapi>iii>,
Itfsti.-» eiim lantiim, «ed cl Terre?i:> toguo.sfaiii. ei jr» rr.;in« cjus caicuius, qoesn f.rjrcinc iu!(^ta! <ie
(VtMs. 4). 1 Ki crtntiifd*;» swni su|verl:!;Mj)?irin aiiari. c! tcii^il o.< inctjin, c', dix;' : Ecc-^ t.-jtii^i
*
cardinttiii a voc.e ciinviaiili.s, el doiniis iir!p:et;« esl hor i.ihia t;!:!, ei ai'.!er<!!Mt iiii.ftiiias faa, 8! pecca-
f-jmo. > f.latnaniihn.s Serapriit!!, H in Mw 'etr^ ^ toni l".iii!j5 iMitntiidiitsir. > Vui;^vil, vc! ?«isi;((.s rst
Trinii;iiis myslrriutn jiraetli.janiibns, (jiMiiiid pas- iinu!» «fe SsrapUim, (joi !tilerprel?,tiir ineiuitieus, r.i
gion^iv. Dnmni Sulviiiori.s ic.rva ut^ivnrsa cogn.:>vii, p!'(ipliei;« !;»Iji.i piJfg-nC' irritvnjnijs, *j pruna vel
plotiiii co;n'r'Otum esi , sive suljiatitfm l!r.-»;r>:ir(». e-ic»io, qi:c!i! di" aliari luieral, ftvrsijuerHi. Mit*li
l>[fipli, (.'1 omnos iiliiis c:»r(!iii;'s coiicidertnii, im- aiit;?»; juii tiil, fl«os esse SiTJspiiiiii, (|tiia c!:!(T)(ihal
{)!«iiSaiv;i(OrisrorT»fnin;uio*te. (!iccf:!ts ; ffe/ifxyM^/Kr al^er :.(( JsiteiUi!!, c>5irt ei de plyritifS possict sin-
t-1'bis domus vfitin UcsevUi iiioHh, ssii;, ?>?*/. Ei giili c!;»vri:!re a*! singnios; cl LXX cdifi» magis
f\mm yulciii-! ordo Vf!ri>ors2nr! ! Po.--l(i!j;i?n terni se- sigcifioe; plisiiioos, (jtii inifTpre}.-JVi stinl, Scruphifi
|;!c;;i i>%\ tlottu Uornif.i Saiiijot!!, Jii-iu-ortiit! Tprri- iiahnTil in drcailu ?ju$, Qw.l si i\q tittolj-as rficcre-
plnrn iffjploiuiY» eal !g!;0i3nli:r tcneJiris, c! cstlijjuc, lur, ficn .<ri circiiilfi, $e(i es oivatjiK; psrre di>.is-
ei iurf>o, qiii tiosins <;sl oculis. Vc? cetMe pcr lumiiiii scnt. Ki li'JC convtfoil angCiOTiioi iiiullini;';»!, }»:*:
Tefi'pi; iT^.onsiralur iitceaiiiuf;'. Trli-s csiiui Ev;»ngi'«- li! Oc: itiiiiisierium pr3'p;>r:iUi c:>i. Sefapiihu smten)
linm Salvatoris in Joii.» orbe prjrijicautii» ^si. e! plnr;^»! njsnii^r» appilhsiriur , el singHtDri Semf.k,
posl qtiiitiraginU dnog ;iiin<'S l>r.fni:HCa> pas^iOiiis, si<;;i{ Cherubim, ci Cheriib. t>'icd aaitMH :»i!rive stib
capia JenK-aiern, T-;mp!«rt><!iii3 suc.;cnsv.«fTi esl. Jif ^ qtso :iijii:ue JHai^yrdm sm;l, vi:Se:»iVl>ir iii cCftlo, «t
ix\ puiani F^mpiitin i:i)iii6li;:T> iism(j, lliyiTiiaina Jo^itiut^c; in ApDctiiywsi icijaftHr (.Ijjjji'. vi) , fct ca!-
signif.ir:»f(>, \d esl incfejisum, cl pcs' b.ic a(jvenii;iu cislus istc qiii a soli» LXK sv')/?^^, iii esl, <ra;*a»r«-
divir.ai n:;ij*r,'.aiis, ««« csl iiiltrpretalns [Ai, iciGrfireialtiri potesi si;»ft
{Ve»:;>. .S), 1 Et disi 1 V;i; fiiiiii quta tacoi, fjuir» c^.rboneiii eignJiic.ive, vel prui>:in), «!t pleilijise esis.i-
?ir poiiiil:j(j iabiis ego itim, c. i;! inf-iiio popiili pcl' nianl, scii (ivJc-j^a; i«i cst, carbiinculiii?! i.fpiiitfiM»
liji.a l;ib«a h;«L>ci)li9 cgo !-abii.':bt> *. .^i if^geto Oeini- qui Gli coloirb fiijxniiiei simihltiiii:i8m i^iietss ;ip|f«tl!:i-
mnTi cxerciluitu! vl;!i «..ctsiis UiiiiJ. > Kt .\\)r*hMn t\it: Ex qtio itsiellifiini!.'. .slt-are Del p!eii«i?n esie
pfjalfjdStii vidi! 0«iiiir!u:R, et Mjsdivi; vocci» «;^i!>, ^srijii-j^^ulrt, tioc 8.?:^ ii;iJ!?is ea}ci:Us ci prfui-s, ppc-
leiiaiti ti citiereiif esse se dicii {Genes. win), et r;;!!^ pJirgiiMtilii!"^. LttJe ssripliiio tte Oijo iegiiJios
ls;ii.i'i ii:.\fii LKX Jiii?rp!';J'.;s t.ouvpU!!i:5iin» m; *-iisC! CffrJo?;ts ivccfiisi iunt fib ec {P},al. \y\t, §). Si «Ifj
lcstiiujr, lion ch ;i'i;> criiiiiii;*, « (.1 'jtii^J hhki !:*- ipiio s>on?ino (iicitu!-, (|u>:>i! igiiis e!)n5«n);ens sit. Fl
lierei itnnriiitKt.!. Fviix convjiculia, i\HJi iMiwnr \u Saivator in Evau^i -io ; lipip.vi V6ni miliere sup.cr
seriT.cne p;;cc.iv!t, i:on soo vUio. jjlJ .';oci-:'ia;.e iiO- fmttm !^£.uf. .Xis, 4^): «t i);if>ti2,irft!, ijs Spirit'.; ssncto,
piiii ii.il'Cfilis po!ju!;i if.lia, cum q;io If.iiui s*pi?- el igni, L!iiiisci,ij«s;;'je ttiiju opos «•jnaie Si5, '^f.ii
isinie cojjct^alur. t£x qtio osTi>oUitt;r noxiimj «sse, ^ proliabii {/ Cor, iis). Et qsit saivaoiisis esi, 3ic s&l-
viveic c.iir.n peccaiovibtis : Qni sium in>u;H piocf?*, vanitwr, qiias: pcr ignein srsitsisrii. iil hoc noi»n-
!«</»if>(.'ii'!(iij at» i-a iEccli. xiii, 1). Scii qtii.:* in "ic- dum, qnod atJ Jeremiarn, ctii dictHrn esi t /*r/i/.T
!ir:i'(3 icgiiuifa : Vu! miUi, quio taiui, r.':iiigil gc f'r.Ti- qusm te fQrinarem iit mero novl ie, el ir. vuiva ma'
pJtci.'), qUi» uoii lncril ciigniis iaudjre DosRisnini irii im; iancUfw.rtvi te, qnxj lalM;» fio:t 0-5 !iai).|;at
Sali;ioii!, ctijii Serapliirn, qyos ai.gei:<:5S fariii.ijt- finmuadri, isd isav.ini im'c.f!-i : Nescio icqiii, quiiijii'
iiir.esi iiileiiigioius. Kyii fjiii •^Mitau :uisii5 i;iiiii»rs wais stf.^n, csiends* !i>sc D.-rn^.iniis (sianiiis! St!.'iiii,ct
DfJiiiintiin. «jni:'. !«iiia iiab!;l>:u imii.miJ;». El ptoiler- ictigil os cjtjs, el {Jixii : Ei^ce daii isrmonfs meoi in
€a hiljia isabfchijl !iiii!iuii<Jii ,
qui.i c«:5!i pett;:loj8 o» tftJi»! (J«r^iJi. !, 5j 6, 9). Po:"!*;/ au l9;ii:if!> (jyi diSft-
inl!Tprd;iiiie IMiuiii et Spiiiiiiin sanoHjm ; ii.iiine '
Vaiic. cwm Viiig,, egn hatUo^ QjJiJi porro 5!!i>s.;«
fcgo tit.t!^ia..iiain c.Xvw.^^i-ioiic.ii i?i oiio T-^stiii.esila q«i;i!iiur Hicreoviniiiiai esv-daiUoiiii es s'.ii»ei»ii' tou-
i»it«i;«v:if > et*:. M*.i;t!.v.v. — Niiiiiitiiii 0'i.^''ii*'s, lo.nuiir,
«! C«:j»js cgi» t;«'rlc!»i/!n.j ;n> csji»,>sii!0i!e:*5 in «Itio * il\ iicl^r.iico, CraicOj iptjoqiie LiuiiiO ii.i&.yr^ili;
Tesla«i«;i»ia ni.ilavi, « jii»jiiii li oroti. cpist. J*i, mi jii)i:;i pkrosqne rfis5-coftitsi V;itO!U.s vcscripssv
l'a'iu)iiirh. «i Vcran.y (.u:»-. 5. ungii.
93 S. EUSFBll HIERONYMl 100
in medio }iopu(i A {Jf- ^ifv. 15), libeftter accipicns suppliciftrnm cali-
ral t ViV poliulus labiii ego sum, e\
habiio. uad Dei manuj cefTi. ul ddversariis genliiius propiftaret, lilieienl-
Ijuliuia iabm hahenoi fi.iio
Scraphim iriiUiUir a Deo, vel roial que, ei vomeren), ei caderent, posiqnam audivii,
porrigiiur, seo
quiu hoic ofT.cio rnRr.cii'Si««s esl •, VaUc, ei primum propinabn JerHia'em, respondit :
proprl» volufiiJ.le.
i-^tX. Decepisli n)e, Domine, et decepiut sum (Jer. xx. 7).
el in manu siia [cnti Ciir.ulam, qi»&»'.> i».<ii»
ju.xU Aquilam, et Sym- Haac Kebia^OMim observalio est. Calyruni nos dici
ei Tiieodyiionem, for<--pe ;
forcipibus ap- mus r.oo loin«riia(is esse, sed obedienli*. D»mino
inachum, Qut Hebr&icum suntsecuti.
(3'n-.SDl ui t.mgerei os se ubiiiiisse iniitenduni.
prelier.dit, iU eil, MA!.,';Aia
Manus auletn, tl (Yeis. 9. scqq.) t El disil : Vade, el diocs populo
ejus, el prisiina deiinia pi^g^re!
sni corporis huic : Audilii audile, el iioiiie iiiielii^ere, ei videie
i Deo eiSeraphim miUiwr, ulPropheia
0"»»- visH ei noiiie coftnoscere. Exca-ca cor populi hiijus.
iriefnhniin viuens, Jaciu non lerrealur «xieruo.
coroprelieii- ei .inres ejus aggrava, ei ocuios eju.s ciaude, ue
rfam uosirorum forclpem. quo calcui«s
foiie videai ocuiis suis, ei auriiii;.^ audial, ei corde
iliiur, duo Tesiaineiita piitanu quse
ioiar se SpiritHS
vero sed?us Dominus
jnieiiiga). el coiiveitaiur, et sauetur. » LXX ()utic
seivcii uniorife socianKjr. Qiiia
lociim ita interprciaii suiU, ut evaiigeiisia Lucas iii
jiiiioduciiur. ei sede.ds i» Tempto esi ei rfomus ii«-
... .1 ,--i .i,«»n;^«.'»<;c «,,n. R A)ro.siolorui!i Attibiis po^uii : Cuinqne nmcem non
saeeidoiali
essent censeniieniei, hatid dnbiaiii qu n Jiidxi disce-
£e.a,iieoter poouniiir et roicipes. quos el iii
debani , dicente Pauln unum verbum: Quia btue
miiiisierio iegimns {Exod. zxxvsi}.
Spiritut sancius locntHs esl per Isaium prophetam
(\'fefs. 8.) t Fa andivi voceii; Oomini diceritls :
od pairts noslros, dicens : Vode ad pcpv.lum islum,
Qucm «-."^iain, et quis ibii aoliis? Ei dixl : Ecee
ti dic : Aure audie!is, el hw» inie.iiyeiis, el vidcnles
e%ii, miiie me. > Pro eo qucd et nos ei alil on-iies
videbiiis. ei nou perspicielis ; iticrasgatum est enim
inierprei.es ifanst.aieruat, uobitf qu(^d Hebraice dici-
ccr popitU liHJus, ct aurihus graviler audietunt, el
iur L*.Ni;0:A!, mcscio quid voleales LXS. posue-
ocuios suos coinptesiernn!, ne forle vidennt oculis,
iu?a ad pi'fiUij.r7i istui», qvad penilns iii Hobixo
e-l auribus avfiiant, ei corde inteUigani, el cumer'
ricn habeiur. QuaruKj sujpv. cx DeJ persona dici-
lanl se, ei s>Tiem illos [Act. xsviii, i.'! seqq.). Qdo
lur, nobii, iiio sensu »<:ct|)ie{idi!EK esl, q»o cl isi
ar.ietn li;cc prophetia inipiet:» sit lempore, ipse apo-
Genss! legitur ; Faciamus hoiTiiaem ad imoginem, el
stoiiis. P,ruiii$ in consei;iieniibus biquilur : ^otuni
it-yuliiudinfni umrmpi {Gen. \, 26). ul sacranieJilufn
ergo sit vobis, quoniam qentthus miisum esi hoc sa-
ir.dicel Triuitsiiis. Qtion.sodo eui.na h\ Evangeiio !egi-
tutare Dfi, el ipsi audienl {Arl. xx^iif, 28). Ijnde
jnus, dlceiiSe. Domiijo ' : Ego et Patcr tmum tumus
C <'> i)) ttsdeiii aposKiIoruiii A;<iis icgimus, quod
(Jcnn. X, 30) , H ttnufii sd uaturarrt .'eJeriinus, *a-
mus ad perinnjrum diversiijsiefn : sic, Domir.o
Paulas, ct Ganiabas jiid«is lioleiHibiis ctedere, §7
dixeiini : \'obis oporlebat i>rimum loqui vetbnm Det^
ju^csiie. Triftilas '.mperat. Proplerea auiein r<op,
sed quoniam repiilistis * iltud, et indignos i.o< judi-
dieii. Doinijnjs tjr.Ern '.re prseoipiai, sed prooonii
caiii iviernef rrUiii , ecce convcrtimur ad gentes.
audieniihiis optio-iem , ut vosur.las piaitniHio con-
Sie enim prcecepii nobis Domiuus : Posui ie in
sftq«5"!U!. Fl Propbeiai non {emefitate «v .TiTO^.Tiiii»
Ixcem gentibui, ui si» in salulem usque ad extre'
pro«>na: coiiscicMiae se iie proiniuil. sftd fidocia :
wtt/n ierric {Aci. iiii, 46, 47). Ergo sociui.lrrm
qii^-njftfn purgala es-st labia ejus, el abiata iniqu!-
LXX facibs inierpielaiio est ,
quod Jssias pro-
las, «T.undsuimque percaltirri. Krgo et- i^loses, cni
piicia Dtjiiiiiio iisiperatae pr;et!ioat, qiiid popuiiis
diverat Do:»:ii!is ; Veni, inius^n :s ad Pharsonem
sil f.»cturus. !n llebraico di&icuhas cst, quomodo
rcgeni Ji!gypf> \Es-6d. m, 10). fti ilie ail : Gbiecro,
ip.^e Drnis pra?cipiai pt^pvio, ul nuditu 3ud>ai, et
DoHiiuf-, nsn itfen tHgnui, gg provide (dium quem non intelligal, et vider-s videat, ei non ajinoscat, el
w}lUi$, sivc ul ift H«brK<; icjjiiur, SJiiif qus'}> tnts-
posiea p:ophesa inducatur loquens, et Domiiuini
iHrus ei {KTCd. jv, 13), dou de coBlempiu, ssU de precetur ei dic;il Excmca cor popnli
: iiuitis, <t
hnmiiitutc respondti. quia iiibil de purgaiis labiis D .^^^^^ ^j^^^ o.gijrava. et oculos ejus dandt, ne forie
s«is Hudi^i«i, qui onini s:;piefiii» .£gyp!ior«i.. fue- ^,^^^, ^^^..^ ^^.^^ ^, ^^^,..^^^^ ^,,^.^, ^^ .^,.^^ .^^^.^_
vat «li^iditiis. Ei Isdias iior. suo [AL sui] «nenlo, sed
ligal, si convenalur, ct saneiur. Ac primum sol-
Doiriini gralia, qua purgatus est, »)(f'erl se. :id miiu-
venda esl illa qtissiio, quap nnbis ohjici poiesi :
stcrium. Aiii aiiiem piuanl , idcircc se obiulisse
qu:iie apostolns l*juius.ciim Hphi';«;is dispulaiis,
jsai.^.m, quia ajStiinabai ^topulo prospera iiiiniir.jjda :
«on jijxia Hebraicum quod retiuni esse cogno-
,
scd quia atidivii Vade, dic poptdo ttuic Auribus
: :
verat , sed jiixla LXX sil iocutus. Evan^ciislaia
oudiei.s, cl nen irleiligeiis, el videmts vtdsbitis, ei
Liicarr! iraduui veleres Kccle.siaR iraclaloiss rredi-
rton co^iiosccdi {lic. vi, 9). piopirrea i» coiise-
ciiije arlis liiisse scieniissiiniiiii, et magis Gr.ccis
<|ueniib!:s. dicfcnte ad eiim vtste Oomini : Clama, quaui Hcbr.eas. Uiide
litleras s.;isse ei se«mo cjiis
iioi» su'.M»i eiamal, s?d irii,eJtog»l, (Juid cUmabc? i.ini in Ev;i»gelio, .(uani in Actibus .^postolonirn,
El J^remJSi, CAJt diclum fii.Sial : Acdpc culicem, ei id e.St, iii uiroque voliimtfic cofiipiioi est. e' saeowla-
potiiiiiui/h {>Tiir,g$ ijentes , ad quas ego Tniilum U rem reduiet elaq-ieikiiatn , r.jaijisque ici>iiiiiouiis
'
Vsiic. lcgimus diceiiieni Dominian. * Victoriiis pra^fert repelUHi ci judicalii.
101 COMMEMAR, IN TSAIA^ PROPHETAM LIR. lU. 102
1'illur qii.im Hebrinis. Mallhxiis milem cl A '«"'«" m«?i(//, ^«ce nssum;;//<» eorMm :^ iutnne viia *.t
<;".ftis
qiionim alicr llcbneo, aUer Gra;co sct> jii.^ri.*;» ?(//»/</. IS.) Kl i»tM»«i ; A'o/o t'«j«j i'fl5 t//»/i)
Joaiiiies,
pioii« KvaiiftfJia le\u.Miii.t, lesiiiiioiiia tie Hclir ico rare. frafes, myi/fiiam lioc, ut uon sHis vohis-
UToipriMil, ui esl illut] : /t.x lyijfiio -^ocuvi filiiuit meiipus prudenttii, quiu ccrciios ex f-irte fccta eit
vifuniOse. XI, \)- iut : Qitotiiatu Masnraits vocabiiitr •« hraei , doriec pieviludo gemiuni uiiroent, ei
(Manh. II. 2">). Et : Fliuninn de veiilre cjns jluent hdic omnis Jsri{el^ $atvus ftat, Ei posi pmiljiium :
«7««? vii:iv iJoan. vii, 58). Ll : \'tdei>ixnt vi qucin Juxia Eiiungeiiuinqnidem inimici nropler m.'', fuxia
co>ni)miX"nini [Zack. xii, 10; Joiut, xix, 37), e! electioaem aulcm dileiit prop^cr palre^ : cb:iaae pd'
ca'lcni l:is siiiiiiiit. I*auli (jiioi|iiC itJciri;o, ail Me- niteiitiu eitiir. sunt donntiuncSj ei vocalia Dei. Sici^L
bia-os Kpisl«l:e otnilraJit-iliir, t}>K)il sul Hebnros etiiinvos, inmui, alitjnand<i •noircreiiidistii Oeo,nuuc
SCiiliens ulalur le!>liu»i>iiiis".<j4i:e in Ucbra-is vobinti'- gi9/iM/c'm enlii misericordium consecuti, pii>picr tt»-
iubiis iioii habeiiur. 0»"J si alit^uis dixeril, Ue- rrim iticreduUlatem : sic et isti nunc ti«ncredidertint
brafos iibros poitea a J-.idaMS es&e f»lsalo.s, autiial in veilram misericordiain, ui et ipsi miseinccrdiam
Ori^eiienj ijuitJ iti oclavo voluinine E.v^^JanittJoniim coitsequmnur.Concf-iniieniin Oeusotrniia aub fieccrUb,
\iiix liuic re.«poii<JcaC quiesiiuucnlae , (juod nutir- t,'i oviitihus mtsereaiur {ibid.^^-Tki}. fcrgO non csl
quaui Domirnis, *l aposloU, qu» catera eriniiiia " trtideiii.is DPi, sftd FniscriiiirJin «iiam [rerire gon-
argiiuni in S<:ril)i{» ek Pliar.isitis, d« liao enmiHe, ii-iii, ul oinnfs salvoe Harti : JnnA\'.ruii: [,3in<im noi»
quoJ t^al nia>juiuyi, relicuisseiit. Sin autem divo- vidtire, ui ontnis iriuiidiis aspicial. tude el ipbe
liiU post aiivciamn Doiuini Saivaiorii;, H prajdica- Bomiiiiis in Evaiigelia sacrajneJiliiiii casci -a nal>vi-
Uoii«!m 34i05H>it)ruii) libros Hebru.-os fiiisse Calialos, tale qui receperal o<^!os, venil afl tropoScgiain,
cacliinnurn lenere 9S noii poiero, ui Saivaiar, ei <u ili,oii : 7« jvdicium etfo uv.i iti tluiic jnundum,
eva!i"eiKSiiJfi, el ^sposioti iia ieslii5ii>itiii pro!.iiie.ri,iii tt-isvidemes noii vidtuinl {Joan. is , 39,i. El in ,\Vh,
m Jiuiaei postea faisalisfi eiaiil. De pra.senli suteni joco Sintco» lotjilrtur ; Ecce hic posi/ui esl in rki-
loco *>oc diieiidtiin e»t, frustia nos ad LXX. Irans- nctvn n in resurrvctionem muiiornm {Luc. n, 54).
lativuetn confugtjre, iie blasplieuiiini vidcaiui esso nifs iiaijuc nt.-n vitleniibus, nds vi^emiss : idis ta
(juod ijisia Uoiiraicuin ditilur : AudU« c.udtfei ei (icntibiis, nos resHrgii»i;is. Qiiod iiitiiliip^ens PropiiViia
noLie iiitsUigere; £t videte viiioneiHt ei iioins io~ (}Ui(ii,inniodo nliis rerbis dicil : rfoniiMie, piirrfin-s
^'M..>sreri?, csifi» tiiijusniQui lesliisiOiiia, eliam m L\X jpihi iuii!?i pojiul» Jt)tla?arisn7, ni a\i-!laiil, ei noii
liiUipieubus rcperianius, ut est iUuci in Exodu i.'(ielilg£ut Salvatc-ren*. et virfijanf euiu, et »on co-
Qnod ad Piiaraoneai dicilur Prcpierea ^HSCJJ.3i't Ja, j-nc&caftl^ St vis iinpleri jtiss!on«in taaii:, fel loioni
:
q
ui oslcndam i« .'e virlut»m metm {K-xcd. ix. iC}. Si salvari intJiidUit! , qnod t!t cgo lier! desidero , in
auwnv ip>e susciiavil, ei induravil cor Pharaonis exf aeca dor popnJf hujiis etaiire<; ^rggfiva. el Ocubjs
«le ciederel, &l de aliis iWciHii' : 'Dedit ii.< Deiis obude, ne iiiteiii-j^aitt, ne aiidiani, ne vitJeaiit. Si
spiiiium cumjmnclianis., oiuloi ut non 'videa.nt, ei vvAm ilii vitferiot, ei conversl fiierini, ct iiirpllexe-
'
aurci, ut^non aiidi&nt ^^/iom. x!, 8); ei \n Psalmis ritil, el sanati fuerin!, loius ijiimilos noii reelpiet
Fiai mflnia evrnm iti laquezin, a itt tapuonern , ei gflniiatCTn. Es qno aniiinidverliuKis, quamvis gravi»
in •icvn.itilmn.cl w reiribttiionem : ot^cursniiir ceulX sil pL'ccatwiii . si qois cosivcTtaiitr , fjin posJB,
euruiii tte videifnt, et sur.-ia eorutii semper inc;iH-i sa.-iari. fihnul.jue « !m-.c fiitflfijjeHduiri q--ir>d \na
{Ps. b<vjii, 25, 24) : «ioti siiBt illiin culpa q«i x^ou msffiiiiuirfii-ri sveie!'i.=; eiiato pCListtciilia liifiiCir.t
viii*;!»^ sed ilie qui de^ii ocuio» ;vd fion viacndvyia jj|t!sc;it} sint. ip.«> Donmixj diceiiU: ad Jenii.atiiin :
EsjiO ei abtiqutj in)C tesiiniPiiio, qii::-d niirjC ccn;5- Qucliea' vdtli copoieiiure jUioi Tno}!. «>«{, qnl, i«a
VMT t%vh^-v:r&, manyl >jade.!« :jUje^t.;o to Ccriosii;-, pvUvi sub ulas suai:, el 7i0ani)' {Mallh. xxm, 5?;.
t\ 3iu cuiii ista solventur ot citiera}, ^vA cufr: c-*te-
ri9 Cl liaH: iiidissOiUbiJis erii. I^oeum isiuin beatns (Vers. lUio.) t Et d!\i, xjsi^incjsso, Domifte? cl
nijosiolus Piiulirs pieiiins expliCiil ad Honianrr;;, ei ** Jixfl, l'>0(iec dciioletilur civiuiie^ JsbsqiiC liahitiiiojf^,
quod !ll& pene tola episiola prosncutus e.sl, iios sy- t;{ doiiius situ; iioiiiiii.bos, el le.' ra reiiiujiialur iJe-
pt;r'luuni iaciir.iH , si s^iJtieriiiiys urevi si^rmone serta. Ei loiige faciei Dointnu? honriines, ei i)iii'ii-
conipreiiciiderc. Dicii t;iiiin posl tjiulla : Coucitisii jiiic^^bilur qlta: tlereliCi.t incvM ni iiietli-j terrie. El
'
Oeus cmnifi in incredulilate, vi oiiniibas rinsereatur sdtr.rc in ea erii decfiii.Uio, ei sursiiin erit iii d't;-
{'tiont. xi , 5i). .Aduiiiansque Do'.niiii s.oeramenla in pri»:da'.!oiicni. sicul letebfnimis,, et suiit ntuTCi.-s
tuht : profuiidii::} driiiiamnt sapieniia: el sdeniia: ^ua; projccil fruciiis siios, saticHuin semeii' erit qii'iil
Dci. qv.Pin iitictulabilia judicin eini..cl invesiifiab:l,is slaiuril iii Cii. t Dicenie. Doinifio ; Vad'^, til dlc p(>
[.\l. ;<(UU'es(/</a//i/e4]-.iit'«!jiio/ (//^iii. 53; Ei lieruiii dei s...i!(! Iiuic, ijnod a;idl;i! ei oon andiai, vid^iit «t i(J3
Judajoniiii iticreJulilaie dispi^iaiis aii« iVMm,7('irf s/c nort vidcii; irtciico autem nec aiid.at, iici; s.de.3'..
peccavnuni, ui caderetit? Absil ; sed iliurutn deikto qyi;i nuii sit int.elleci.urus vejba Dotnini, «et 4'j«*
if-iius (jeiiiiuiti jierei adwmulanaum eos [Jioirt. \i,\l\, optji;» e<»gu!tui'»s<: et nrtotiiain incra(i.«.3tU!i es', et
E.\ post r.ujdiciiiii : Si enim aljcco.o eoruiu reconci driatului ei obfilTis Cf.en^ttTiiS sTil (Ikut. XXMl}»
' Vaiic. ijftimu tutf pvcCato, vi, tHc, reniieiiie Crxco lexJ", ipsoque Vulgalo )ijierp"« e.
103 S. EUSEBH HiERONYMI 104
Prophcta respo:i(Tet ', Cl qii*rii suMicUys de pssiinlo A qcinquagiiila «Jiiobns {lyRfCj. ivj.Cujns cxircinojain
&U0 : UsijiteOsUe, Dooiine, hac SPuJeiiiia p?niiane- leiiipoie vidit Isaias qiiae prxteriiiis sermo (iisseniit.
hit, ut 3udieii3 iion auJiat, viiJeiisqus noii vidjjai? Quo Bioriuo, et regnanle pro eo Joaihiiiii fiiio ejos,
Cui rosp*'ndit Disiiiiijus, Tawuliu uon audlet, t\ non rtge jiistissirao, vidii suiim prophela Dominum SaU
TJdehii, et eTC*caiHia habfbil ccr. d">iiec «ivilates vatorftin jn .<;iya loajestais regnsnlew, ei aiinoiilian-
Judie»;, Vtspy.sisiio Tiioqut; pug;iaii;i5>iis, p?.nilijs teru lisdaici poptfii i'ai'C!ifi!e<'.i, ei sai^versioneni Jeru-
BBbverLiiitur, in isriliini et ne noiHeii pristinum saJein, «t fKlerarmo urbium pob Vespasiano, el
qaiilem pfirijjares!, ei tiOiHOS, si quse rtJii.insarJ!!», Aifiiaiio ; e? qiionsoiif» in Aposiolis re.liquisc siiil
sine lial>!ialore sint, ei terra reiiigaliir iji soJim- »aivsnd3e. Tftrtiiis rex iiiius Joaiham socce.iil Arh.iz
dinem, et vel fag.^ vci cspti^iiatc iu iRtum crb*rti impiissijfius (iV/fc^-. xvi ; WPm. xxvsKj^ui eiansit
Judaicus popuiiis jiispergai-ir : et iieui)aqu£)n va januas teinpii, et in vsille BeniiAiinoin * adoravii
Jiitl»:», ul prius, sed m cunciis geniibus Jutiapon.jin Ba;i!iu5, et riiiam cuiHr» idolis coiisecravlt, iia ui au-
popiiins tEuhiprtieiuf. Qiicd auteiu dico »»uiiipUoe« ferrei alisre aeueum, qiiod Saifsiuon L-cerat, el po-
!Uf, linia erii iiifeiiciiai resiilai populi, ii; ad cou-- uerel <i! leinrilo Dci aliiire ivls.JoiUJfi, <njiis e.vempiap
{aratioiieni prioiis sBiillitiJtJiHls, vix lietlma pars de Dassirfsce .iCTpi^fst. /'.isle igilur .•» Dafninj au«i-
?e>Hano;s;. Gu!!:i.|«e, et lu ipsa lerra laeril soiiiutlo li» derelictus esi, ei censiirresoiu.nt .nfiFersus eum
(<ir.piiciier euiia Itscijs iite ioteiligi potesi , quoii Rasiii rex Syrise, id esl, Arain, fi Piiacee (iiius Ro-
lic-riiiia pars, et in tosoorbe vss reniaof^a», ci iii Ipsa nifiiiC; rex Isr;iel la S»U!;^ri:i, el veneninl io Jei usa-
Jsid^M vi? parv? pa^s pppuii !"e.^erv(;lur). rur.«nin *€iii, U! espiigtiarent eaiii {Ibideni) Lsgioiui iu Pa-
ip3« re!i({uiie erdnl iu depraedaiiouoni, qu:»Uiio p-si rJii!'0!ijei:of: l-bro, Kasiu regeui Dsisiasci, yicto
ajs»i>s fersne quinqusginia Adiiauus veueiU, ei Acliaz, luuiUiS fte JuJs-ia r»amascuin transUiUsse,
lefram Jisdisain peuiiiis fiseiif depr-aed.sius, in r.is!- et rMiaceo iil;:iin Roitts|::£ regem tieccui iribuum,
inr<-i, ut icrcbiiiibo^ ei Jiuer-.M!i, qu£ glafiJcs siiii«e- qiiffi appeilabafiiar Israc!, et re§n.^l;Sl in Saiuaria,
riS, coinp;!rei;:r. Dtsiiq-e {,'js( e>:ire:!:ar-: vaiiii.aieui, UH3 ilie eeuiont vfgiRj: riiiliia percustisse 'Je jiida
eUsiii ItgtR ^ pyhiii;* pei!e»<.ieruft> el hOi!;iRu:rj •ifiUaloiui.t.
, pro-iibiii et ducijnia iiiiiiia mulieru.nn,
suni Jjnlifr ierriiiH, (js qua ejecii fueraisi, iuijre-li. piKroruiuquc, el pucli;>rum c«iu5 iiifiiiiia praetja tn
Si tjuis aiileui cieJiUfrit sn (".hfistuoi, ei lu-pietuni Sjni-arsaii! duxissc cajUiva. De quo ceriamiue pro-
fuerii iiiud tjiio! supra kpuiHa : A'j#j DcminHS Sa^ pheia ?juiic (jcui!. se-} s.'cuj;;Juis referl pra;Iiu.'«,
buoih reHf.uhiei ndtsh s<men, (^uasi Sodoma eihemtis, quaiido esj.erii.-KTitiur: liabeittas foriiiu.Jiiiis .su« at-
«J shiilas •GflfrK-JTfii? fuisiennii {hc. j, 9; ; quan.-to ^ «jue fietorise, el inviuiii pr^edse usagfiiludiiie rursuiii
j^xta ApOsitstMSfi (fioiH. !s) reiiqi;iaj saiv;tbur;l«f, 102 '«'•«"»"• '*i ^^tjs^jsn, cl Jerusaleni cupiunt de-
lioc seiisesi fe3:;ici'jn-» eriu ti de ?.p03tol-;,s-?;m ger- beil;i.re, a no» iKjiiieru:ii, quia ausiiiaios ei tst Do-
suJRo cviiitisi E.c<;ie5fa pi.iiui;tb»ii}t. (Jjuc-il disimus, luinu.-^, «i tjib 0' CHSione uiistiricoruiije. qaa pcpuSurn
se.tven sancihfn frll qucU iitnTii in se, «el Juiia Jibcrsbai ob.seasu.ti, tiliin»! suuin nuutiiiret »1« Vir-
AijuisaJ!».. ifmcn sniiciuin ent gerineK e/ffs, ht LXX g;s'.e BasciUjruiJi. Quo i Ciiiu aiiilissci itomus David,
IsvifefprsriLr.s v.qv hiibeiar, scJ dt* Hefcrsicu el hoc es!. dousus regia, Syiiain scilice! el Epbraiui»
Ti^ec-do-io-iis £d;i,ioae nb Orlgesie atlditans *, lu Kobift, et Pi.-acp.e junclo veaire cserciiu, exierritji
Eflciesisi' \^X iifs'i«f w%einp'arihus, wi pcjglfjiJEtT» tsi £lj|ue perliuiUi», ei laia res qiUiii popui.is ija
U5jr!«v;-r!i j-ie?\iiu;ic gesiUumj iu;>c oaiuis liiae:! 3sf- €0«lren.'ucrurji, ut pinascs srlioiu.ii loiia vciiiorHin
vys I».:i; et imjiJeaiu? eiisiij io isoc s^rsio ?>on'.irr!, fziiiais Temil.4ri. inxi:^ anagogen latiii» iiiierpreia-
eiicf;i!Us ; E§o ocadcfii., ti egc lui/iraf-o, st ^'irai^ ijoeat : qn.xl ;egri;>;i:e .^thaz lege impio, tc-x Aranr.,
tifiTH. cl ego scnut-o {.9eu:. xxxu, 5j>). '5?{i i<iierpri};:»iii.-^ ex.-euui aique $iibli>:;is, at iiKiicci
i\yii>. Vil. -- Vefs. i, 2.) * Ei. faciuai es» iu die- 2rrGf.:»uiiani sspiiMiiijB s.X'Cu!a''is, et fliacec iiiiiis
bu? A.|»a2 fiiii Joaibsu; fiii; Ozia; resie Juiia ; ilOiueliaB, quj ci jpse ju.^t:» Osce piopheiaiu c< tsiliu
Ast€iii.iii Ussiu rer Syriiei ei Pbacee fiiiijs Uoir.eUs! n Epliraiiu. «le <jua Jcroi.ioiiBj Olhis N.tbiiih. viiuios a<i-
/ei, Israei, iii .ferusalgui a<i pi-seliiu^iuui coutra ca:!i, reos iu Ik-lhet, ei Daii coiisiisuerat (/// /i<r§. xti),
fel T5o.il polueriint deliel.hie t-am. Sl nii^iii.iveruni ct£ David * J»e» popuiuiu sep^irji, rcJertur yiJ lin;-
dv.is»!ui Osvid dicefslf^s; Consensil Syria Ciiin Ephtsiin, reticos, cosssciiiienJcs slbi, ut expugiitiiit Kci.ieiiiai»».
et cflinuiisiuin ciL eor ejus, et co.j- pGr-6!i iliiu^ijiicui Ouoii CU3U audieriidoinus l)avi(I..qu!j:ii hi Ezechiel Uo-
.•isoveRjiir iigna siivaruiri a facie YBGii. :•
Ozla.i qui ni!!;: posloreui leginius suscitiiuduui (i,i«fA.-jfXJiiv),
ei Aearias, rsx Juda, .«egriavii in Jerusaien'. zunis ei popalus cjus siiupijciter crcdens iu Ooiniuum,
' hwo ir.ss. proplerza tespoHdil. JIsc rero ?x Eu- riifit, qui iioc afisliium pon habejit. C.^ierum nota-
ssbio, Sicd piu- ibus edicseriiniur. Itiiii quoqise Proeopio est ev ruj yEviijfJst -ib S7:ip'ft.x
* liiiiUJt AarLaini ijuperaioris ediciuiu a». l>om\-
iii 157, Pompejaiic. ei \ciliaiio Coss. d;iiiii!i ; ds T:poj9?y.vy ®';.:,octuov©;, Cum lnerii temcii sr;rt-
ijuo vuU: EsiseiiHiiii lii u.iiouico, ei '.ib. iv Hisiorioe civpi in siaiiop.e (ic fcriitudine i:orum, ex Iheodo»
€, (j; Terlullian, quoquc iu .<\potoge!ic, c iS, eirur- iiouii cddiiiinifni;} esiC.
iuitt couira iuditos 13. ipse iicruRi Hicrnnyiiius ali' ' Resiiipsiiiius cus-i Viel. Beuiuinnom, pro qiio
h'i ih .'erwi:!.^t!) e. xsj-, es; io buulti ix, iioju.'» dis- au<ea (^iHeuncm.
er.it
peTs»i.ius e: icgis lueniii.it. ' Viilic, ei a Doino i).ii.ia, etc., fcclius.
* haiuHieri iarien codd, ad «lOi i.sque p.«rveu€-
105 COIWRIENTAR. m ISAIAM PROPHETAM LIB. III. 106
pcriremiscet. El idco pertreiniscei, quia noa athon- A »«»c Schastc voesiur, tnbns anms : el noni» anno
liiis frcigiferis, sed iiifrucluosu stthui coinp^raitir. reg«ti O-^eie cepcrH can», vinctumqiie Osce iti carcfi-
iistdem • ainem lis!?reiico5 aU|«f; genliles conira «l«- rciii jniserilv el traiistitleril Isracl iii As.^yrio.i, po'
litum DaW J &r{{uineiilof um cl dialec.icaR artis giadiiii sijeri((|tie eos in H»ii:i, el in Hsl>or ju\U fliivium
diinicare, nulli diibium est ; ut qiii inier se discre- Goz»ni in civitalibu», sivc. ul Scptii:if;in(a iruisdile-
pant, in Ecciesix opf>ugnatioi>e oonseniiatU : jiixia rnnl, tn monliPus 91edi)rurn: [(V Heg. xvti. 6). Qu.ifn-
lllud <];iod Herode!*, ei Pii;tiu$ inter se di.scurdantcs vis enim inicrint cor)si!tuut lii duo rcg.';s pessinti, ul
in Doinini passiotie arniciiis fatderantnr. asct^iiderent ad Jndann, ciijus regio ii^ iDontibns sila
CVers. 3, 4 el seq.) «Et dixit Duminiis ad Isaiam ; cst, et stiscitai'enteum<]iiicscenlem, ei quudttnimodo
E^redtte in occur&um Achaz, to et (\»'\ derelicius esi doruiieiileni, suoqne irn|>erio sul)jugarenl ; et super-
imib niius luiis, &d extreinufn ii\xtxi ductns piscinx poiiercnt ei regcm (lliuni Tabcei, fjui interiirelaiur
superioris. in via agri FnJionis. Eidiccti &A eum : Vide boniis Deus, ut vei hotniitem boc noiiiine, vci idoliiiii
ut silca», noli Uinefe, ei cor tuunt ne forniidet » dua- denionstrarent : ttmen hxc dicit 104 Dotninuii
lius caudistitionuinfuinigantiuni istorum, in ira furo> Deua : Non siabit iioc conKilium, sed inieriin modo
ri» Rasin, et Syriae, et Ulii Romelias, eo quod consiiiuin caput Syrise nrbium erit Damascus, et In ipsa me-
inierlt contra te Syria pessintum, Ephraiin, c( (ilius ° iropoli l)an>;»sco imperaldt Uasin. forrn in Epbraim
RomeliK, dicentes : Ascendanius ad Judaut, et sus* proptcr Jerobo.iiin lilium Nali;tih, (jui primiis regnHvii
Citemus enm, et eTeilamus enm ad nos, et poiiiamMs tSo Epbiaiin, crii capiil Samaria, hoc esl, regia <lo-
regem in mediu ejus Gliuin Tabeei.Hscc dicit Dominos fnut in urbe Samsrio, el Sitmari.Te c.tpui erit iilitis
Deiis : Non siabii , e( non erit isdid, sed capui Syi ia? Di!- KomeUae, id est, Phacee ; regiiuin aiueni tfeceiu
masciis et raitut Damasci Raein, et adiiuc sc^sgini.-t et iribuum, id csl popuii Epiuaiin, post suxaginta el
quinque 1.03 •^uiii, ei desinei Bpbr.iiin esse popnius, quintjue annos esse cessabit. Quod ni»i diligentius
Et caput Ephraim Sain.tria, ei capiu S;tmarise (ilius 3llendamu.n, siare non poierii. Duodeciino *eiitm
Romeiiaff.Si noncredideriiis,iion permanebiiis. nJasiii) annc Acba^e (iiii Joatbam in iVihu Juds, regnarit Osee
flfius Isaise, qui iiiterpretatur nliqum alque «•«!.•<?»'- super Sainan.im, et nono auno Itnperii sui captus est
Wtis, in lypuiii pjjpaSi Jud», qni erai de diioruin {!¥ Reg. wn), ftegnavit auiem Achaz supcr Jiidam
reguin manibus liberanJus, jubeiur egreiii cum sedecim {l V fieg. xvi), post cujus nioriem se-
finiiis
parente, et occurrere Achaz regi J«d« in ioco .iqiiae piimo anno iniperii siii ^Ciptus e.si Osec, ci desirucia
diicius piscinse snperioriH, in via agri Fulloiiis, ut>i Samari;i, omnisqu6 popiiius est (ratisducius in Me>
poslea lecttiri snmus. stib Ezecbia rege Juda siarc ^ dos : ita ut si volusrimus sedecim annos Achaz, et
Rnbsacem, si ex prjecepto Seiinachcrih regis Assy-» scptem Osee poner(;( eilici.ttiiiir anni viginii ires,
riorum Dei pooulum blasphemare. {n quein lociirn 8ututmultum,vi$inti ^*
quntuor; et ubi cruotsexa-
tigrcssi sunt, missi ab F.zocbia principes civiiasis, gini^ cl quiiiqijc antsi, iit quibus regnum isr.ie}
quos in Regunj volaminci legimus. Pfsecipiluirqtie dicimr finienduin? Igitnr Ilcbrsei hunc ioctim iid
Achaz {IV Hfg. xvin), qnaijnis iir.pio regi, propter eiiisscrun;, ut Ainos qu; sub Ozia cepil propbeiare,
Donitni miscricordiaiii, ut a^at si]c;itiunt, et non ler- qiiando es i^aias propbeiia* suse babuit exordium*
rcatnr, neque formidet cer ejiis, pui^tns se passurnm pritnus prophei^iverit contra israel, diccns ; hruei
simiii» <]U£ prius susiinuorat. Duas ansem caudas autem cfiplhm ttucetur de lerra $m {Anioi vii, 11,
titionnno, id esi, (orrium fiimiganliun), tocat flasin i ?) ; tituius qucqne proplietia: ejus contra Samflriam
rcgem Syri*, ei Pbacce rjSiani lUsoeli» rcgtjm Sa- $it , et propheisre copperii in diebtis Uzis rcgis Jiida
Tnari3>, co qnod fii illis fmiiuin siiregnuniSyria, id a»nie duo^ anncj» terric motus, quem voliint co lem«
esi, Oatn;isci, et regtiuai Samsri», id esl, Jecem tri« pcre accidis^e) qito ingrcssus Ozias in leinplum Dei,
Luwm,qu« alionomine.ippeliabaiiiur Ephr«im. Scri- sibi sacerdotlum veadicabat, et terra percussa esl,
plum est enim {IV Reg. xvi) ({liodThcglaihpftalassar el cliifres <sris elTiis; sunt, et ipse rcK percussus est
rex Assyrionino, stsb rege Acbiz ascenderit in Da- Q lepra (//Pora/. xxvi). Yoluniauicmannuraluissevi
mastuin, c-t vastavcrii eam, ei (ranstnterit habiiaio- cesiinnrn quintum Ozi«, quando hsec aeciijeruiji,
res ejus Cyrcosm, ei Rasin inlerfecerit ; et quod cMjus rcliqui anni Bunt viginii septem. Ozlas enim
ietenderii insidias rbaccc, Uiio Roi!>eIi«, Osee (iiius rcgiiavlt annos (jttinqii.iginia daos {U Parat. KXVi) ,
Ela, ol perc«.«cr{t et;ni, et inierfcceril, ei rcgnsvc- posi cuni regnavlt Joatbam ftliij,* ejtjs annis sddecim,
ril pro iilo iii israel itniiis novem : et quod vetierit et hujus niius Achaz annis aiils scdeeim ;posi quem
Saimanasar rex Assur, el obstjderil Sitjnaviam, qnio regnsvii Ezeeblas, cnjiis sexto in^perii «nnc capia
' Aiitca cral i9sdem, r.ompe it<Qfetifos. riacuii trIt)i!S ennls obsessio duraverit, non uno eadcmqyc
vero ciit»diiobus mss. iimetn, injii^pc ^iotiiis. obsessHs dicereiur cl capius.
• huodeciino, eic, QoHMsphires titss. c&ilices an- De suu iieruni Viciorius rcposuii itijrifiil t^iiin^
**
tiquissiiiii Qnarlociecinio enim onno. UiHJe
lcgt tii :
gu4 «s co qitod si novem aoiit Osce. (jti^t.ndo scili*
crror cditionis Erusmiatuixuias!) M;i7ianus Vjciorius ctgi cipitis esl, additnlur ;mitis sedecii» Achaz (boe
Ciisitgjivr». MAS-Tiis. —
Vsiic, riuresqiiiJ aiii peiies est .si coiisidi^remus noii quiiiiilo ousessus, sed quan'
Mariia;». niss. , Qusrloiieeimo, quem errorcm Yic- df» capius tuii Ostse), netessario viginti quinqufc ex-
turius Siisiuiil.
iitt;ni aiiiii.
^iiiiei-jerit Vicloiiiis obie'.siii, et mnc, ut euni
Patrol. XX iV.
107 S. EUSEiia HiSRONYMl 108
Si.maria csi, afquc iia etTic; sJrotil snnos seiagifila A «"?» errorc rciincris, sed a Drjmim> Deo luo qa\ fil»»
«<ii<:jq»e (/ V /?cj. xvi-xvmj. HiSe per prapbeum Oo- ansiiiiiir. jK;i!iceM»r, ei ipsnRi signum optiOiiis lusa
mino praediccrtie, ei hcbhi. n popu)Ms fuiura no» crc- esi lindeposiules, s!V?de »r<'.fu!i'So. stve de exeelso.
(lidil.lJndesiibjufigiiur ;Si fiO.*? crididenth, uoKper- Ouori cv.n\ soH SepiuaginC?. dixorhii, fsni?ri juxta
uianebilii, lU SyiitUigchsis trrtp.siuiit, id «st, 105 ^' Hei&rrfic«;ir. ijigriincaiilius Iransisilc-rufit, ne profundo
vos noH pcrnianehili.? in rcgno vestro.setl in (li^iU- JiifeniK Ers.0 b-.eui profuiiduii» infertiUi!» sigiiificii ;
viiatem iluceisiiiri, susiinonles PGf.Mii pgefias, qyorum i!fe excelsuifi supra cuslos iulelligere ilebeiiuss : ul
iffiiiati eslis infideiiUten:. Vei ceriij, jsuis LXS, cuni dft infej-no sive Jc •'^icfiso signu<n «eceperis,
/?on iiueliigelh. El esl ser.siis t qijia qiije Bominu» ciedas fui:na qus dixi. Vi«, inquil, «v scitidauir
dicU fulura, r.cn ereJiiis, isUsHigfiniiarri non baht^- terra, ei grancli hiaui Inferl paicaoi, qui itt corde
liiiis. iisc jasia Insioriam dixerimus. C»reriKp ierrfi esse drcuniur : an ui aperiMiiur c(Rii! Qnod
juxia coejUam iropologijiri considera«dum este »!tri!inque ffri typiu» poriiiies morlts Domini et as-
quod iinpio regi Isjias jubeasur oerurrere censionis : Qui tiiiiKdeseeiniit, ipse esl qui elasctn-
exicns iic icto suo, non iti ps incipin smise (}u::!us, dit {Efifm. r.', JO). Ej, iii Apostolo lcgimus : A^
sc»l iii €>i|retrii3 tiijiinjs piseio,!; superioris, Miiiperst dixeris in corde lud, Quis aicendit ' vi ecelum ? hoc
iu aRro FuUotiis» «iii soriies el iriafulac purg:^b.'«niur. B «s^ ('iririsiatn diductre, aui, Quh descendit in ahjs-
Quamvis eulHi Achaz regnarcl supiir juddtr!, vainen 5Ki/j ." (loc est CrtrisUm de tnorlms redvcere {Rom.
quia inipiiis eral, i» 5uper>orij>- piscjn.Te exlrfemis X, 6, 7) El in ^iio loco de Chrislo d!sputat)&, ait
iinibus (ucrisliaiur. Lrgo Deus tTtn lam reois rtiise- Quiv s!l iaiiiudo, el lt>>\QUiido, ei ejuPbum, el pro-
relur, (lueMs iiuligiuirt! ae lirRab.it saiuie, qu.im po- {i>ifdiim tupcreininir.lis sde.iiitS el dileciionis Cinnii
puli sul. Duas aisietu caudas lorritifri lomigafiiium, iEphes. II!, i8, 19)» Hac quajiium ad inyst cos pertiuet
ut. prius dixiiuus. vocal sapictiU^iT^ sxctilaren) hsc- intellecjus. €,cicru(n iet ftiises acce^li sigisa de ter-
.reiicittiit|«e sersnoReni, nuorura (inis e\usiio esi. Qtii ra, de quitjtts iri rsalnriis legiiuus ; ?iiiU signa et
Irusira itiicriiiil consilsut»!, ai gscendereiil coisirs pronUjia in midio Uti, .^gypie (Pi. cxxxiv, g), ra-
Judaiu» t\ quasi uogiigeniem ei donnieiiiei» cape- fias, locusia.s, cinijjhes, et coBiiouiyiarr. ;decoeio«u-
leul, el suis orroribus copuiarent, pottcientque leiit grandioem et igucm 61 iiiuin dierum teuebras.
siiper eurr. rcgem filium Tsbeel, {loc esi. bonur.i Ego r«;or el Ejrcliiam, quando sol decern regressus
Deuni» Uterque enim uOve.^-sariiis epud se veri- est itneis, slgnu.nn sccepisse de ccelo {IV tieg. xx)
latcm, sipud se seiittnat opir-tiam ess? dorlrl- el Jo.sitiij fUium Nave jn G^baoa et ilaiaion, sssnu-
iiam. Datiique Marcion Laereticiis, boni Dei Jiiiuit», bus soie «i Jana (iosue t). Ple-fi.jue putaui, San-
^ letii signurn dcctjpissu de terra,
boc esi, alierius, pui:il e&se Chrisivui, el non jusii, et de profuudo iii-
cujus prophetiae si<nl; quesri stnguip.ariai^i, crude- ferrti, quatido Siiiiuejeiii pcr incaaiaiiones ot ifiries
letn ei judiccm vocat. il*c ilSls dicetiiibus, OoiTsinus fiii-jjjcas visus cs! suscitass^ (J Heg. xxviii). .Saq ci
cunsn^.tiiiiiur, quod tioii .siet consiiiuiti ip-oruni, sed Joiiiis prophcls dti abysso, ei ue pryfonclo ac rao^-iis
interim.nititc quarttiii! niuijdus isle sisii, ei ea qui« faaclbus Jiberaitis, sigiiu.it dedii el accepii inferni
muiidi suni in suts fiuibus, el in suis urbihu; do- {Jonoe u). Legi iu cujusdatrj 107 <-'6fnmeoiariJs
minentur. Cuin auieiiJ consuininationis temp«& ad- hauc locuin per ailegoriaai e^stenuiiiyih,»! pioluadun^
venent, hoc esl, iesiiginta quinqiic .inoi, ei Cani et e:<ceisutn aiaSrj-ci et veTj-cdt i»t.«iiiii5ere;, i\\jR no.»»
mur.di ras qoae in $es diebus factae suiil *., quani om- possuhius ieniibiliu dicere, et inieiiigibilia, quoiijin
nia qu!E afl quinque sensus pcriinent, finend ucce- alterum referiur acl sen&us, aiierum ^d «jcuicrri et
periiu, lunc univcrsa esse solvejida, ona; geuiiles rationerii. Yiritineir. quoque ;nierpfci3iur auiinarr.,
ei hijeretici iuiura nou credunt. et propier infidelifa* qa« nuiU peoc;j'.i ccriupta est coiisciemia, eupo-
leui no» iniciligutil qu« dieuniijr. icsi dc »e EminaGuei, noti4cum Deum, id eu!, pree-
(Vtrrs. 10.it.) c Kiadjecil Dominus loqu! ad Achaz Seniein Dci generare gerruontin. Sed rio,^ e!ijiC<S
dicens : Peie tibi signum a Douiiitc Beo tuo in pro- Q agju cariKfs iioft co>nedi'iu!s [iLxod. sjj), Tcraiii
lunduin inferni, sive !i< e.tceiiuni supra. ? Oi»ip'''J> ass^s, el -iuac in nubis t>ossin>- ofnne<ti votuptalure
}»er prophels!» locutus JOgfuerai sd Achaz : Vide siccare pilitilas, ne sacrame.-iluuj (idfj liOSlJcs;, dui»
Hi. si'eas, naii ihmre, et cx-tfeia : iii'} rion crtdetilc, piub £apiiiii.'S qiiau» opor.Ci Jiapfcre, ncgiijtatiius.
e! ideo non inieUij^t^tiie; ipsn; loqiiltur ad Aciiaz ;
iii saUem aueloriiaie DoisHni lerritiis ssscipiatquaj (Tcrs. 12.) i £i di.vii A.cb»a : No.n peiani, et
dicuntur. Qui'r» ijbi, inquii, vidclur eise d!n"'ciia, nan if-riiitbo Bouiii.aifi. » Nou ' hurriiiiutis e«l,
quod vegna iioieiilissioia i>revi tempore n:iieritk sed ?.uperb!3B- quod nojt vuil sigtiijiu a Uoraiuii pos-
suTit, el tu cui!) popuio lua de iusguo pcriciji;) iiUe- iulare. Qiiiinquam cnim scripiuui sU iu Dcuferono-
reris ;
pete libi stgiiU.m, rieqst.iqusir. ab idoiis, quo- sitie : lion letuabis Ditninum Deum luum [Oertt.
' CA Valic. , quee ir, «« tnille .i.-oijj facia
-M thsn ^ Aiiiirueo huniiiilaiis fuzsse siaiiiii Epipbanius
jiinl ; Miieiur c.uiiu de liue reiuiu, qoae i* rviiiTiiin i!i .^i-itoraic : quoo fjc:u;n Biisiiliiis putai, iie uiiin-
lOr.iJitO, Hd id luque leinporis. >'i.«Cf;5DbHn! juiliJ G;;*- daiOfn, >iou lenlabis iiciuiiivm Dcum lunm viylare!.
tonnii (.alcitios vulgo acoeptos, dis?>eiere. Couscutiuui vcro H:ero!iyuio plcriquc aiii, et cuiu
* JiiXla Gixcuiii ava6r,TcTa'. x?'i. y.a^a^f^acsav, priiiiis liebr;eoruui t-^agistri.
ascendfl, et descendet.
109 COMMENTAR. IN ISAlAM PKOPHETAM LIB. III. 110
VI, i6), et lioc conlra diuboluui Salvaiot u&us sii A {txfxi, ivni). Do quo ei Sponsa rogitbai tn Camico
testimonio (Matlh. iv) : (aiiien jussii<i u( petcrcl. caniicoruiit : Otculeiur we otculo orii $ui {Cant, i,
obe(ti(*ntia deboii explere prcecepuim, prjofieriim 1). Dominus eitim viriutum ipse e$i rex gtorio' (P«,
cuif) ei Gedeon et Manue sii^num peiieiini ei acciv xxiii, 10) : ipi>c descendet in uierurn viigiua'cm, et
p«riiil (./utfic. VI e{ xiii). Qiiaiiquarn juxla Hebrei iiigredieliir cl egiedietur Orieiilalem portam i\ux
termoni^ anibigaiuirni, in quu &i:ripium eiil uio sciaper est clau.sa {Eiech. xliv) ; de qua Gabriel
EHASSE '
ABosAi (mT HN nWN^nS*.), €1, omnes si»ni- dlcit ad Virgiiiom : Spirilus sanclut veuin tuper (c,
Mier (ransiulerunl, non leniabe Domhium, possil et vhius Aliissimi obambrobn libi ; proplefea ifvorl
kgi,. non exaltaho Dominum. Sciebat ciiiin rv.x im- nttsceinr iv le sanclum, vocabilvr Filinii Dei {Luc. i,
pius i^uod si signum peterei, aoci^pturus eiiset ei 55). Ei in Froverbiis ; Sapienda oidipcaDii iioi Oo-'
llorttiedretur Durnintis. Ergo qun^i iiloloium oulior. mum {Pioo. \x, i). Quando auiem dicitur ; Debit
<{ui iii oninihns an^^ulib pUuearum ei iu montilius Dominui ipse uobit sigttum, novum debiii cs&e aique
lucisque Hemorosis ara» coitslilucral, ei pro Lcvi- inirabiie. Sin auiem juvencula vel pueila. ui Judaei
t!s habehai fanaiicos, non vull siguuin petere quod voluni, el non virgo p«rial, qunle signum poierit
preeceplum esi appeilari, cum hoc nonien seiadssil, non iniegrita-
(Vers. \S). t Eltlixii : Audiie «rgu.domus Ddvifl :
^ lis ? El rever», ui cum Judaeis conferafnus pedem.
Nunquid parunv vobis est molesios esse honiinibus, ctnequaquaui conienlioso iune prxbeamu:» ei&nsum
quia molesli esliJ el Oeo nieu ? » Quis est isie qui Doslrac imperiliae, virgo Hebr.-tice BF.rnuLA (nrtn;)
diiii : Audite ergo, domus David ?Nequaquam Deus appelioiur, qua: in pijpseuti loco non scribilui :
qai supra ad Achas dixcriti . Velc tihi iifjuum a sed pro hoc verbo posiium est alma (nilby). quod
Dfitnitt» Deoluo, seJ proplieia, 8t ex co>isequenti- pra>ter LXX oinnes ndolesceuiulam iiaji6iulcnint.
bus cumprubalur : i)uiiitHoleslt eslit ei Deo vieo. iilt Poiro At«.4 apud eos verbuni ainbiguum esl ; diciiui'
eslscnsus : quia tion soluni propbeias perscquimiiii, enim el adolescentula, el abscondiia, i(l est, dirto-
conieinuiiis; sed et pra'beiiiis ei Undc
eieorufii dicia xpucpo? ei in lituic PsaliOi 109 "Oni,
juiientis Dei seoleitlis: contradicilis ; ita ut ei c<- ubi in Hebraeo posiium esi aumoth (nT3"7y) ', cae-
bibedMS hborem, qtii i« alio loco ait : 108 i-"^"- teri Inierpreics iransiulerunt.pro adolesceniia, quod
ravi suUinens {Isa.i, 14), idcuco Donwrms faciet LXX inierpreiaii sunt, pro absconJius. £i in G©-
quie seqountur. Pro labore el molestia, quod Aquila nesi legiinus, ubi Rebecca diciiur ulma (Gen. xsiv),
el Syroinacfeas traostuieruni, LXX. et Thcodeiio Aquilam non adolescsniulam, nec pueUain, 8fi(J
agoneiH inlerprelali sun», id csl, luciam «tque cer' absconditnm iransiuhs.se. Sunaniilis quoqye rnulier,
ttttiun, quia ci^nieuliosi Bon subjiciant collufn Do- amisso filio, cum Elisaei «iiissei pcdibus provolula,
nini servituli, scJ illo vulncra eorum voienle cu« €1 prohibeiei eam Jpiti, audit a propheia : Dimiile
rare, respuar54 sanitatein. Et h«c iiotaHduin, quud eam, quin in dolore esl, ei Dominus ab&coudit a me
Ach.i* rcge impiissiuio iiolenie signutu peleie. ser- {IV Hcif. tv, 27). Pro eo quod in Latino diciiur.
mo propheiicus »d dowum David, boc est, ad iri- abscondit n me, In Hebrseo scriptuin est, eei.im sem-
buns regia.m convsrtalar, de qua supra legimus : MJ.SN1 (':C12 D^'")';n). Ergo ahtn, oon solum puella
£i wu/ui*irrru«( hicc domui Duoid, dtcentcs • Con- vcl vhgo, .sed cuin sTnxaae-, virgo abscoudiia dici-
staserHnl Syria et Ephraim. lor ' el secreta, qu3R uunquam virorum patuerit
(Vers, U). Propi«rea dabil Dominus ipse vobis «specirbus ; seil inagna p.irentun) dili|enii;i eusio-
»ignuui. Ecce Virgo coHcipi«i ei pariet, et vocabis dila «il. Lingua quoque Punica, quie deHelmaorum
nonien ejus Emmaniicl. » Neguaquam muliifarie fbnlibus rnanurc dicilur(A/. duciiur), pioprievirgo
juxia aposiotuin P:iulum. et multis mudis iGqueiur ft/nia appeftalur. £l ut risum pnebeamus Ju<l*is,
Oeus (W£^r. j) ; nec juxia alium prophelam {Qste nosifo quoque seritione «/mn, s.^i!cia dicilur. Oiii-
xi\), in iniinibns prophelarniH aKsimtlabiiur ; scd niumqne pene linguarum verbis utublur Hcbrjci ^ :
qut siuie loqutfbatur per alios, diocl ipse, Adsum D ut est itlud in Cantico canlicorum {Caiu. \i\, 9) de
'
In Hebfseo, ut vides, ftriiculus quoque nx itk , Joscphus quoque de Madiaiii«is xvin rorti..isirriam
addiiur, quem Hierunjrmus pruetefniiliil. eorumdem raaircm itu ad |il'OS inflticit luquguiem ;
* In Vaiic. , Almaboik : malim vero Almah, "Ozt £Y*^^^^i* nap^ivoi «Vvfi oOo' •jT:ipi6r\'j na- ,
quemadmodum el Graecis liiierisreddii Vaiic. Hex- t,otx6y olxev, etc. Quia genitasum lirgocasia, neque
apiails *>jiu>ft, Momfaucon. leiie. Porro eiiam Sym- txtetii palriam dortium. h\ librts denique Machabai-
Riachu^ (txcipiendus veoit a c%ieris interprciibuH, cis virgines dtcuntur abscoudiiaeiiive inc!uiix, Koita-
quos iradit piu adolesceuiia ii-unsluli»se, siquidtfHi «Uswt^js. ViSe l Machab. m, \S, et hb. 111, cap. i.
HEpiOavitou, </e fRor^c, aU ilto inlerpreiaiuiH do- A<ixt x^xdL%fC'.s~<i'. rzap^tjof. ev Oa).i;j*t; «yv texou-
cenl Graici libri. oat( i|uippT2(rav. Inclusas virpaet in tUalatnis cum
* Ei iecrela. ha olim educaba.ntur puellae u( doini ginelrieikiu ptorupetKUl. MARr!.^N.
apudm;)lrtudeii(e£cereut, nec prudireiH in pubiicum ^ Omniitsiq»e, etc. Hancobservationeni vttio Jant
utsi tiecessilas, vel culius divmi laiio poatutaiet.i critici «ycopbiwta? ; »cci oitend.mt prius p»'©^ aphi-
quem tnurem veteruni alliHgil Ucsiodtts iip. n kr- ti6n, noi! ei»se vetbiiMi ilehraicum, ci ¥o,of.iov Gr*-
gun 13$ cutu ; siiniiiter n;; tiuge, n~iY»y2 mismu, non
:
<;sse
'Hzi fi(Jp.tjtf SvtoaOe «piJ.ijv Twipa {'Tjiipa iiijtVi-..
LattiiOfdm Hiig.as el tneiisuram. Maktja^.
Qh» aedes inlra cbarain apud m»lrem mauei.
111 & EUSEBJl HJERONYHI i|9
Gwo fo^gTov, ifi csi. {«rtviiatti sibi fecU Sslomon, A. Wirantur, qaoti ij»5o rf^iiatji* 5U «afii» Sanarla *
quod ei in Isebra;.) iu {^imu§ '. Vcrbtim quoijHC <",u«»utnjinlno probaii iioii ^ioicsi. SiqiJttletu Achaz,!!-
nur,as ei iueii$iir^tn Uebnel eodeio aiouo cl cisiiem liiis JoaUiai», rcg»!avii 3t3p<>j' Jiidjnt et Jenisalc.ti »•>•
appellaiii sciisibus. Ei qsianrum o«in tnea pufrnQ nls B-Miecini : c«i successit In regiiinn filiiis ejjs Exc-
mcir.orin, tjauqicnn tne arbliror 0/««« lit raulicre fliiii-, ar.nos sjolus Tigiaii .'{nioqi^r.ei reguavii snper
fiiiplM legiss^», sed in «a q'S* virgo fe;'. : uJ uoo fO- JiiriA'»; ei JcTUSrlei» nnriis vjgMttl nnvcm f/K Reg.
luiM virgo sii, se*l virgo jiMiion» asiatis, cl in annis tvi-xx). QiHMiioilo «tgo, ul ilenii!3 printo aiino A.(;l):tt
a(lol.°scenli«. PoKjsl enim (lcri »1 vjrgo sil veiiila, liHf.c ad eum facism prupiieiinm, de Ezeiihise con»
i-jidauiein '. irgocmt tn annis pi»e!Iar;i);!S. V»'! «'erie ci^piu diciiur ei n.iiiviUje, Ciii» eo 1X1 ftt^pow
virgo, non puolliiij, ei qt"* ^tHiMc viiinn iiossv^ioa qiio reguare ccepil Acliaz, jain HOvytn Ezccliiiis ea-
posset, se-.l jam niibilis. Dcniqiie in OciUt^roiiomio sci at.nointt!, }iis.i iorii! ses!U!!i r7.«;chi;u regni aiittuii)
{DcuL mu.t^o neqq.) sui) piieil.^f et adoie^ceniulae quo «jil capia Sani.iii.t, iiifaniiaiii ejns ai^pcHaii
nomini^ virgo iiiiftUigiliir. SiiHvctteriS, inquil, homo tiicanl, m'R JTlaiis. se«i imperii. Quotl toacluin csse
itt ffliiipo yje'1'itn dcspoutalam, ei vi opprirnem dor- aiqiie viiil.iiiliim, eiiam el siiiiiirv palel. Qt^iil^"'- ''*
iMiVri/ cum ea, iuterficictii wV«»i solum, qui cowra» »os!.~is ls;'i;ini pvopliClHm tlitos filios Inltiiisse con-
bvit tutn en.ei pueHa: iiihil facieit» : h(;?j tn ado- ° /endii, Jassir» et Lriinj.iiitie! : el Efrini.iniiol de prti-
Itnceutulte pecaintm tnorti». Qiiia qtiomodo ii quii piielissa uxorc eju< csse generalum, iiir lypuin Do«
in in<irfiis «.^jt.'rgif <:oii/rfl
WQ prcxiiunm.$uiim,et mm Salvaioris : ul riiior (iliiis Jasiib, quod
ifileifiriai iMiimatn ejvr., sic liac uci)vtiit!u accidit. In in'.crprel;tuir reticlis, sive cauieneiif, Juiiaicuiu ^
oijro luofHil eant : ciamavil pueilu deipont.ita, el popiiliiiti sigiiiiit^ei, qui leiictiis esi, el posiea re-
uo» esl Uieeniiii 'lui cuxilifirelur ei. Fa in Re^iim versuriii.. Secnndltitn aiiiein, id esi. rimr;;:iiuel, el
'
viiUiniine legiivius {i7i lieg. i). quod qii.i;sierinl nol>is<:iim Oeus, genliuni voeationi.'iii, pnstqdain Ver-
ptiell.inr) virginem nofiitic Abisiig, ei inliodnxfrial [»un c.iro faoltiin est, e\ l);iL»il;ivii in iiobis.
aJ legt;!!!, (jiiaE donnirel ciim co, cl Invercl cutii, el (Vers 15.) Bulyrmn el mel cvinedt-l, ut sciat
(»r;»l pticli.i piilcbia niinis, el tninislralial ei, ei rcx repvobare itialum, el eliycre bonnm. Pro qiio L\X
nt»n cognovil eam. Qucdqye sequitur : F.i vocabis tr.nisluleriinl, oulcquatii stiflJ ; qiioiique sefiuiiiir,
iiotuen ejtis /il»nnifl/iuc/, ei LXX ei ites jcliqiii si» a&f.uftiere maium '^, in Hebraito nnn hwbeiur. El esl
iniliier iransluleiiini, pro quo io M.i!iha'o scripiuni sciisus : Domtss Oavid. cui Dei s«;rr/ion« ptiieci-
6SI, tiocahuni r quoii in Hehj.-fio non habemr. Krgo piitir, nt voccs, Id t^\, invofiis, in periciilo consU-
isie puer qwi tutsoclur cx Virgine, dornus l>avi<l,
^ luia nointtii tmniaiiitclis, id esi, nobisciiin Dei ; non
iiiinc a le apprtileliir L.nmuttuel, id csi, nobiscum miiesis .iri rei miviialf.in. si Vlrgo 0«-uiii pari.tl,
Deus, qniit rebus ipsis probsbis a duobus iniuiicis qui (onian) babciii polesislem, ui inulto posl ten)-
regibus lib<^r.ii;i, Oeum ic liabcre piiBsenJein : el pore n;»sdtii!'is, le nunr. iii>tjrel invociilus; ipse «l
qui posiea vornliiiur Jesuii, id esi, Halvaior, co eiiim qiji vi>' ; est Aijralirtsn. ei loctitus fst cui»
quod iiniversuin lioininum genus s:ilvaliirns sii, rmnc Mou\ Oicii.a ci aliitiJ tiiirabiliiis, li!^ <;iii>i puieif ia
:i le Eiiint;nii{elis :tppclieiiir vticabult!. Vcrbum r.vni- i!ii;t.^i.iS!tia!c ttasciioram, cibis -tieiur infanjiaj,
'iHi(rH")p) '. qMOii oinnes interpieiaii .sunl vorahis, l.uiyriun coint^tiei ei lac ^ Et liceimulia posi s.TDCola
potebi iiiiclligi sl 'Mcai^ii : quod ipsa scilic(5l Virgo i!(» co rvyn^eiisfa lesieiur : Pver autcm prof-ciebai
qu* ciincijiici el p.iripl, lioc ClirisiuH! jipp;'li;iliira i>apieulia el ceiuic ei gratifi apud Ueum ei homiiies
sii iiotr.iiie, \u niukis tesiitnoniib qua; cvaiigeiis'ae {Luc. 11, 5?) . ci iioc fliLaiiir, ni vciitas liuinani
vel jtposloli rte ilbris velcribus jssunipseninl, curio- corporis approbeiur : famen adbiic p.tnnis irtvoiulns,
sins aKeodendutn esi, noii cos verboruin ordincin tn biiiyio p:isiu(i ac loellc, iiaheliii boni nTitliquft
secoios csse, seri Sfnsiiin. Lnde ^t in pra;sculi loco, )uniciiini, ul rtrjirob.ins mala, ftligit bon;». Non quod
pro ccncipitl in vtero, .M.il(lixus posoii, rjj utero hoc feceril, snl reprobaveril, vcl elcj^crif ; sed
liiihel:il * {ilaiiU. 1, to) : el pro vi>cai/is, vocabtinl. quod scierit re|;rob:»re ei ^igero. ul pcr baec verl)8
Uelir;t'i huc rte Krccbia filio Acba?. propbotari ar- nosc:'.inus, jnfi»ni!..ni iiomaiii corporis tJivina^ iioa
' lo Kebra;»» es'i *V~Zx, qnod leciicam splentlide voinbuid ct Vtile^ita el plcri.vic es Lilnls, Gr«-
cisqoc raltibiis pr;«fertii..l. Vni. Il.il. vocabii. Cy-
cansiriieliir. sonat : TJ quoqiie el .n-'";^'^ nngas el
priaiiiis voiubili).
TTtpnsurQm, qn.i de se viit. injij. in iiii<; lniins liliri.
- Veiitf/T f.arailii. Oiniiej :nss. codiros Luliiii le-
* Valic. Quodque seqviiiir, nprobjre iHatum, fic,
£;unt u( eriidiinu« CAR.viai. iti prima personii. Sed falso ; est enim apud LXX r.pctXecOai, pr.veligere^
lioc vcl error est libraMOi-tiiU veierum. vel libsrlas liocqtio propri« esi, q'.!0'i «n Hebi«o noii i);iheri
j)Otai Hieroii. sive verbi OM-.^Q sigiiific.tlom nnn
Hiet<>ii}i!ii iiuj niore Suorum lcgebai i.nl iij secunrta
Jemioiiia siuguhtn pi<eieriiorufn, TX^C carafki, csse ctigcre sed reproburc.
Mh;cco (jicil Eusebius : iVj-.z •rcT; 5r.y.il> la-.a: xh
pro rs~i^ curaih. Otiod quidenj poiest iiitelligi vo-
Ytv6u:vov. 'kW i).i,Q-'), totaut.-jv •Juo.v.eviS Y^''vrjj.v,
cnhii. ui t;bse>vai idcin llieronyinus, non juvia i,); y.o:'j(ji-ir_73.'. v/^niwv Tr-Off, pcjxjp") /^vw yi\
Gramnriiiii<'a!ei(! vcrboiuin s.in.s»iiii; sed luxia pro- ^iA'.-:: 6;j.o(',o{ "z^y.z >.oit:<)I; Ppii^Kn. Toiit'^ (jl«v ovv
pheiai?iT., qui ail virginetn paiiiurain icspicii. CvQf-i-jrr-.vov. T-^ Ss xr,; Os-jrrjto? autoy Tiz^a.^rj-
y»AR1tAN. tX^iV
* Grfeci qooque vij|g:ill codd. N.jvi Xesisiin., iSei,
habebit, ifiiuclsi iDss. piures Xr,tj/tT«4, acciniei. Porro
113 COMMENTAR. IN ISAIA M PnoniETAM LIB. 111. 114
praKJuilicaste SJpienti.T.. Deniqoe jarenfem m prjt- ^ tf.mpofc subvertentnr : lnse aulfcm vastaiionls tcni-
.Si-pio an^eli pasforiuus nuntiaia : ft9agl «((ciaiit <!» pu* jliad advciM^i, quaiido, qiiod niiiiqiiam sptMa-
Orienlft veiiienH:?, ()*ios utivnie electos f.ssf crcdeii- vfras, imo nunqnam inttiier.'»» *, Assyrius veiic-
«Jinn esl. 1.12 •' c oomrnrio Me.rotins. Scribse' ac rii. 5*er qua docct, domni Davld, non Syriain el
P!iaris»>i reprnlianlijr {Mutth. u), quia pro «iio Sjniariaiss, sed Assyrios e-sse meiiiendos. Pnrsenti
iiifaiite iviiiUi< jtarvuioiuiii inii!i:i inicidarusil. erso formidine libcvaf, et de fattiro lempnie coin-
(Yeis. 36.) « Priu.i e;iiirt qtiai» Kciai p«er reprc }iiin:!tiir.
liiire niaiiin» et eiigore ijoiiiini, djTeiiiHjucUir terra, (VVrs. 18, 19.) t Et erit in (iie H!a, sridlabit
qii:ifr> IH (iete?t;iris, afjcie liuonuii regtim $iioruui. Doiuiiius •nosc;»', qua», fst in «^xtremo ftuminHi»
Scxlo itniieiii anno E/eeiii.ie est al» Assyriis capla ifjiypii. fti api qiia; est in if-rra Assur : ei venient.
S;»iuaria (i V lUg. xviii), id est iricesiuvo priiMO ei rcqu-esceiii onine!» in lorrcntibns vallinin, cl in
aiiiio Xl.tlis ipsius. Si itaijue islc qtii iias.^iiiirtis, (avriiis pfirarsim, ei in oinniltns fruieiis, el in
vel de Virj-ine, iil nos proi^amus, "vel Je adolescen- Wiviver-iij fora'iiiiiilins. » Cum fuorll duorum rcgum
tula, yi Jud.iei voluul, btnynmi et iiiel coinedet, terr.i deserta, D^ima^cus ci Samaria, qiiam tu nnnc
el.tam p:ir?u!its eril, ui maiuiH a bono iiiscertiere delc-staris cl meiuis , Umc adducet Ooniimis, o
iieqneai, ei aut'Un!3m illc leiiipus egrciii.^^Mir iiifau-
gl
domus Juda. siiprr ie el poptiium >niin) dics, quos
fiaj, lerra Syria^ et Siiiiariii? %a.<.laii(ia al) Assyriis :iHi!<ii!ain aiite vidisti, et rcgosn Assyiionnn. Frns-
sit : respoiidc^iit !Jebr;ei, .quoiiiodo Ezecliias tri- >ra igilur prajseniia inetnis, semiiisios lorres, el
ginta cl uiio aiiuis iuiaiituiiis prsedicc-iiir, et iam ign(Mn penilus non biibenies : scire enim dcbos,
riiilis xtatis, iit mci, et iiutyrum coincJens, jiixia quod .sibiio suo Oominus mnsoiis Jigvpii, ei fliimi-
Ninivilicos pueios, nec siiiistrain, iiec desieraiii, niim cjiis. h/jud diibmni qiiin sonlcm f.tocuxif
jd esl, iic-c nialijni, nec bonum noverit. Kelrtiuiu NiH sigiiini't't, voruturiis sil : ei apem, quiE esl in
aiileui ad Etninamiel, (juod interijretaiur, nobiicuin terra Assnr. Sluscas auiem /E^ypiios vocal propter
Deiis, laciiftin lcibiHiii iiU(?llij;etilian». <)iiod ad roysic- Bordes idoiolainse, el imbel'(?(» poptiium : el apem
riuiii el invocalioiitiii iioiiiiins ejus lerra Syriae, et Assyiio^, quorum iilo iempore potetiiissimum
Safnariai, Assjrio liupcraiitOi vasleli;r : ei ddnins re^nuin erai, ei ad beila proiHplissiisiUiri : vel ob id,
David lilieretur a duoijus regilxis <);ios nieluii, Rasiu quifi cmnis prope Assyriornm et Pessidts regio
videlieei, et l-!iaoef. usum babcliat sagiilaruin. Bi igiiur et omnes ve-
(VefS. i7.) < AdtliKei. Dominus snper te, el 5!iu«r iiicnl ', ci occupabunl terrSm (nam in toirenlibns
populum iiium, et super »iuiiiuiu p;itrrs lui dies qu' valHtim, el cavirnis pctraru?n, et in oiSfiibus frn-
iioii veiieruiit adiebus separationis lilphiaiiH a Jiida, ^ leiis. el furaininibiis, {ignisque nemorosis. HaRC
cnin ivge Assyrioruui, » Lociis iste per hyperbaton autem per snetapliorain dicutitur, ui quia sprnel
ir|gen*l«s esl. Denique ei sjos secuti Hebraicani inuscas, ei apos nominavcral, iranslaiioncin ser-
veriiaiem, eum iiiteipreiall sumus
iia donius : vi-.rvi ii) reiiquis. Legainus Reguin ei r^iraiipomcnon
Lavitl, ausciiila qux ti\m, ui dercliiiquaiuf tcrra lilijos, ll^ et invfRicniiis al> yCjjypliis cafcsum
Syiia? el S-aniarije a facie regum duoruii!, quos lu sanctui!i r''iiei)) Josiafp, ei popuiiiiii Israci poiestaii
viiUeiiieniissiiiie refonsiidas : adducei Domiaiis die* iEgyp.iiie snbjugiiinm (/K/te(;, tsiii; 11 Par. ssxv):
siiper le, ct super sioiiioni patris iui Dnvid, (jiios Ua ui regem iliis consiitiierel. Li posi iioij Ritillui»
nunqiiam h.^ibuisti ex eo lcinporc qco de.';e!ii iribtis Itmporis, venii Nahiicbedonosor cum ifMiuiiierabili
a dti ii;us iril.iuLui sepjisSiie siint, et Kgtsoii! iu rmdliisidiiie beiiaiortiiti, «apliiq-je Jt-rsisaictn, el
Saiiiaria iiaijere cosi'>ei»ni, Addiicftt autem istas CEteris JudseaB uri.iibns dli'oUs, incendil lemplHm,
dies, iit csi, leinpoja cusn legc Assyii-cirtuni «l iiiis et iiahilalore?! AL.syrios pnsiiii iii jufijj?';. -
{iV Retf.
siipeiaiib aiqiie subvftrsis, lu JiiisiiTaRiieiis jnajseiiiia SXi?).
lii)Preris. LXX hunc iucuiH ila «crteriint : Adducet (Vers. 20.) « In die tl!a rad&t Dominus iti nfiva-
Domir.ui 113 **"?<''" '^t **' super poputum fuum, ^ cuia conducia, tit his ^ni usris tnMi^f.tf su;>;, in
el nHper domum vnnis iuidies, qui necdum pfiiC' )eg€ tVssyrionin!, opui, ei jsiloa jjediJni, «l bsrham
runt, e:c qua tlie ubsiulit Eyhraim a Juda rtgctn nniversarn. » llsec quidam psilant de Assyriig pro-
Aisyiio!uiti. Quod qiioiii serisum Siabenl, scire non plielsri, qui itiiiio irecftnlis antiis, a:il5qi«a:i?i Jerii-
possuinii», nibi lor'c iioe iljcfiidnui esl. q«o;i j.eic3- salei^i subverieroni, Fegmim As-as A^gyp-lique et
loriiiii suormn niagiiiiiidiiic Lpliraim, id es:, Sjiiit>- Libyje posse^ieritnt, qnori a MciUs Persi.^nue vin-
ria priinurn id sc AssynoruJ^ fecfril iinpeiiins i!e« cendi sini. ei (ioruin iniiperium desiruenduti!. Alii
cliiiare. Aiiier : l-.Hiriiii iionc duo regcs Ilasin el vero ai tiilrarilur, ijucu ira:;» fltinicn Jitiphsaleni
fhiuruc, qui ie ohs:do.ii, cl vastaro festiii.iiti, bievi c:csi si.it .fi-igypiii. ISas aniejii iiovacijianj nierccde
'
Yooes Tnjuiienm ViciO!'. sui»-
spercveicii^ iuto
ruii) codieuii) ope espun>.ii,
siipertloiis, quifjpe nii £K fla:'3p(i.'VtD.E, 'J bv V£(i)V nUp^TToi.r.CS',-, 'Ih oi K^V
cum de luiiira »i:>lo liieius diealur, r.ofi spps, eOvo.: ^cav6paito^tad;A5vo;, x&t ta.; ActriJ!.; Si^t/iiCi-
' V:ilic. Uinc igilui oiuuen iwuieiit. ircXt'.;. Aa3'jpk<'jc f.!xf|xof>«v; xt;? "loydauM'/ Anxi-
* Haiisil ex bi.sco Lusebii Kit' oJx ei; {f.cL>:pi^ 6 : 0Tir;c-e y/ipa.;. Scd ei stiperiori es Kusci>!0 iiaiilu
xiijv Ba6u>.(i;vt(ov Sajikeu^ Na6'ytjACr6ovoo&,<> auv ji£- djvsJtsiJi '.«Hiibns e>pre$s» sunt.
nn S. EUSEBU HlERONYiMI 116
coiiduclam, ipsum arbilrainnr Assyrruin, qwta in A fugiant, locorom dirTicnffalc muniti, vu
ibique
Jereiiira ob uilionem populi pecc.itoris, eliani co- aspeios moiites maiia fodiant, qiiia bove», ara(r.->,
liiniljam siiain vocal {Jerem. xxv). Denique el iii el ^omeresnon habcbunt. Sicubi ergo rariis cnltor
visione Tyri {EzecU. sxvi-xxix), <jni3 incxslruendis ih fnontibns fiieril isiTenlus, indevilam miserabilcm
luunilionibus, ci »g|?ere comporiando NabucliodO' giislenlabunl. Caclera aiilen» pascbunl pascois, el
iiosor plurinium lal)oravt>r:il, el illis clas&e iugien- absque nlio cusiode a brutis animaniibus coneul-
libus, iuerat merf:ede privaujs, daia csl ei i^gyplus cabuntur. Ilapc posi ':apiiviiaieni solerelieri, ntinain
pro tnercede ei iaborc suo. Ergo in isla novut iila i.-escireuius ! At iiuuc magna pars Roniani urbis *
aeulissima, el in his, qui habilaiU irans flumen (|iioiidain Judxie similis esl : quod absque ira Dei
Eupliraiem, iu lege videlicei Assyrio, omnes ca- facttiui hon puiamus, qui nequ;:quam conicinplnin
piiios el piloi loiius corporis a capile usque ad sui pcr Assyrios «Iciscitur, cl Cbald?eos ; sed per
pedPsdecoreinqiie byrbao, qj.o»l virililatis indicium leras genics, et qupndam iiobis incognitas, (juaruni
«'81, ra-lei Doininus dc iudaea, ul iiibit hi itia forle, et viilius el sermo terribilis csl, ei feinineas iiicisas-
iiilii! pulchniiii resideai, sed elTemiiialis boininibus, f|oe facies prx-teremes {GoUm iittelliyH qni rude-
imo igiioininiosis muiieribus comparenlur bant barbaiu), 116 vironim, ei bene Laibalorum
(Vers. 21, seqq.) i Kt eril in die illa. nuiriet B fugier.iia terga conlotjinnt. Legisse me novi in hia
homo vaccam boum,ei duas oves, et pra uberiaie locis iatissiinam el inexlricabilem liopologiam :
lactis comedei butyruni : butyruni eniin et mel qnod universa, qux jiixla hisloriam disseruimus,
niandueabit ©innis, qHi reliclus fuerit in niedio spirliuaiiter Jtidseis flcciderint, vis unain haber.-
lerrye. Ei erii in die iHa, enanis locus nbi fuerint libus vaccan! ei duas oves, muftda videli<et anima-
mille vites miile ai-genieis, et in spiiias, ei in vc- lia, iilnequaquam soildo eibo, sed lacte nulrianlnr
pres eruiu. Cuin sngitlis el areu iiigredienliir illuc :
inlaiiiise, et comedani mella vcrborum, quje distii-
>epres enim, el sjiiii» eranl i:i iiniversa tcrra. Et iant (ie Iibiis mulierls mereirieis; et tinum non
omnes montes qni in sarculo sarricniur, non venict babcani, quod isc-tificat cor boininis, sed omuia
ilkic lerror spinurum el vepriuni, el eril in pascua eorum opera redigautisr in spinas, ut vulnereniur
liovis, ei in conciiicaiionem peroris. i Posi subvfr- ab adversariis, qui perculinni in obscuio recios
sionem 115 Jcrnsaiein, et caplivitalon» populi, ei corde {Psal. x). Quod si qiiaiuio vobierinl aUiu«
lempli incenilium, Nabuzardan priiiceps miliiiae, quippiam sapere, el nimio laijore sndantes de Scri-
queni l.W 9.^xtii.ayEipov vocant, paucos de populo, piuris sanrlismysticum aliquid iiivenire, nihiiomi-
ei eos pa«pcres dereiiquii in terra, qui vincas ei nus iruges non afferanl docirina;, sed vepriLius com-
agros colereni. Denique Godolias, qui eis praepo- pieantui' ei spinis, quse oriuniur in manibus ebrii.
siins era! dc regio generc relicius, hortalur ci Et neijua^Ham terra coruin atque doctrina, ab ho-
dicjl : iVo/we timeTe Chaldceos, habitate in lerra. el ninibiis, raiionuiibits animantibus, sed a bobus,
servile regi B,ibylonis, ei bcne eril vobis (IV Reg. quoruiQ Deus cnram iton babel, el a bruiis aiiinia-
sxv, 24). In die igiiur iiia, boc esl, in illo lempore libus concnieeiuf.
cniii lueriiii omnes 0|»e$ judsteruin Iraiislaiaii in (Csp. VIU. — Vers. 1-4.) i Ei dixii Dominus ad
Cliaidartam, lanta scMtiido erit in terrc Judxae, et me : Suiite tibi librum grandein, et sciil*e in eo
lain incrciiibilis vastitas, ut nequaquain armenta slylo bominis, velociter spolia dettabe, ciio piae-
boum habeaiii, nec greges cvium, sicut prius ba- dare. Et adliibui mibi tesles /ideles, Uriani sacerdo-
bere consiieveraiit, sed *ix rarus habiialor unara tem », et Zachariam filium Baracbia;, ei accessi ad
vaccJiin nuirire possii, cl duas oves; non ail aran- propbetissain, el concepii, et peperil filium, El di-
dum, sed »d eibwin, atque vesiilum laciis, ac velle- xit Domiiius arf me : Toca oomen ejus, accelera,
lis. Propier inopiam qaippe frumenii, ei oniniun), spulia detrahe, feslina prspdari : quia aniequan)
qnae tcrra gignit ad cemedeiiduin, iacteac butyro, sciai puer vocare palrem suHin, ei malrein suam,
eiagresti melle vesceniar. Qnodque ait, Pra uber- n auferetiir foniiudo l>amasci, et spolia Samariac co-
late laeti* comedei buiyrum, hoc signilicat, qund rani rege Assyriorum. i LXX pro libro grandi, in-
terra cuUoruni raritaic ferlilior sit, el inagis apta lerpreiaii suni librum novum, et magnum. Et pro
pascuis. In illo lempore pra; hominum paticilaie, co qiiod in Hebrxo habeiur, adhibui miiii tettet fi-
tanla ertt vini inopia dcseriis vincis, quae nieiu deies, diserunt, adesl enim, et tettes fac mihi (ideles
bosiili nequaquam putabunlur, ut singube viics linnines. E'< pio Uria sacerdoie, ianlum Uriam, c*-
siciis argentcis singulis vix enianiiir. I:i vepres tera simiiiicr. Primum propheta inissus est ad
enim et in spinas oninis tena redigeiiir : i;.i>iaqiie Achaz {!sa. vii), ui ei praediceret qua; Scripiura
erit rormido, iibique saivientibtis gladii^, ul absqne comineniorai • quo audiie nolente, ipse Dominus
arcuct sagiltis nuiliis suuin agruiu invisere audcal, loquitur ad Aciiaz, ei prseccpii ei, ui peiat 8ibi si-
ei derelictis canipe.(:tribus lccis, ad nioniana con- g:iuin in profuiidunt, sive in e.xcelsum. Quo respou-
' Ex Valic. parliin, el parlim ex ingenio restitui- chariam pro Vriam. In aliqnot anliquissimis codiei-
mus Romani orbix, proquoaulea incommodo sensu biij mss. legebaluv Zucharias priina manii scriptus;
oblinebal Fior^innce urbis, sed cmendatores restiUjeruni Vria: nomen. Martian.
* Uriam sacerdotem edilio Erasmianaretinel Z<i-
117 COMMENTAR. !N ISAIAM PUOPliETAM IJH. !!1. JI8
di-Ml(!,Nonpeta!V,el non lentabo Donnuum : *l\m\%'s<j f^ bjis iPi. ty.vii; Ephes. n, 8). El juslequam s)inii?e-
rege iinpjo, ad domuin Davjil Dei vesba voriunujr, c.iim cr/rpu-i as-^itjnigfcl : el jiikU'. infaiiiiam patrem
tU prdaiilUiup ti Vlrgo pnrijura iUiiuTj, cyjua nc- YflCiirei Dtjusri, el jnaireni Mariam, aiiferPtur Da-
meu sil Efnwiar.ac.'. hoc *st, riobija:m XX7 DeDx. ni.-}sci roniiud», et spoila Sasfiaiht per reg«m As-
Qijj si creltro fiJcrii irivccauis, Sainatja suj.vverta- syriorum ; iil nec<b.im iMina popiiKim sunm, tioinuiii
Im el Syria : giil)varlnli.'r assuiiii.i ifcge Assyriorusrifc D&viri, sola ii^vocalic^ie 8;»!varel. Urias isilerprwsUir
qui pt ip<;i,')iii Jfidsiu pcsiea capiur<j.>i »ii ; iia ul om- /y.T Donniii ; Zst-harisB, menioria Doiutni ; et Ba-
liis lerra Jiiii!:<'26 vcrtatur \n s»)ijludi«an. Bur.H<iin rac!>i3S, ber.eiVieiio f)omi>ii : uuihm !e.sti?)iis Christi
ergosnbaija HgtJra partu.s <3cSfrib!iuf virnir.aHs. Haiiviias ccinprcbaiur- Ins» e.nim in Bv;i!ig«Ho dL-o-
¥a disii Oomin«s ad propiiefain, ui neauaqii;:jm i» jiijs eusiiibiis in Bmoiaus {Lue. xxiv) iiicipiei^s ;«
poputos proferaf iiovx* (innvUatis ar«8»um, seii scri- Most et rrophetjs, edissemii qwoiS de se omni;s
bai esm »!i isic grandi voJur.>ine, qucd «ujic legi- pro{)l>etas£eni. Jiusa t.-opologiatn, ir. anim» virgi-
?mts. El quo sii ntirabilins, hunianis verLis, ei »«3Ji, €l nulia sorde mao.iilals. de Spiriiu sanclo Dei
siylo, q«o honjines scHbtire eonsyeveruui, DsJ $.1- fierit!.-» cencepltiS, vclociier rfe a!.tversariis potesla-
craMieiiia eoriiprehCG«lai, Quid e,<t auteui iiludt|«jod iibu? spoiis dt^lrjliit, el si!ii fi».cU universu servire.
scribiiur lisunano stylo Dt ptier vciociier ** e^ par',e proplie-
? {i^tii^^ GyrrKpjr! es p;«rte »uiic vjt5eai, ei
spoiia detril^sXj et ciu> predeinrj Isoc esv, rie tilira iel 'J Cor. SMi), priKsquain possit e.^se perfccius,
p;>tiauir reguarediabolom ; iiecrfiiiuu Artgelos, nec el nteriio voc«re Dcom l*airem,el «n^lreni sugni
piophttias ; std «»(1 salvaijilas crcaisiras sius spsa c<e5e$le»i J;eniss'enni, sdhnc in infaiilia ei 1« profe-
d^MeudaU Faftji ergc propbeia qiiOif jussuni Cb?.,
€iupn"i«ui.s viiscet Coriilttdioeri) !):»m;ssci, doctiin3m
e( aiiiiibel sibi duos lebles rnle!e.s, Ui-iam saeertfo- videlice» sapienritesaBciiiaris ; ei anferst spoSia Sa-
tetn, qtii legis doctor est, tiiccHte i!;i':»o.lii3 ; Labiit fiiarirft, quihiis Ecclesiam li-jereiici spcliaveniiil,
saccrdolis- custodient gcicnlinm, ei Ugem teqnirent iliccHles ; So» esi mbis jyorlw in David, n€qu€ htE'
ex ors ejus, quia An'j<;!itx Domitii ficerciiiivm crA r^ditasin fiito Jesis{IIl Heg. xii, 16), prJEsemercge
(Muiach. u, "3) : et Zachariaui iViiiiiir. Baracliiyts ip50 .^ssyripruin, diaholo, qui eis iwn pciierit mxi-
qycm propheisir. fsti:?ac, duiiium non est. Legiis-.sis,
lisri. T-*ies auteni niios v.on s«lum Maria prophe-
(juod rt^giiante Achaz, Hriss s«cerdo* lueril Tisrjipii Viigo perpeiiia, sed ei saiicisB mnliere.? pairiar-
lis,
Doiiiiiii '
'JV lijfg, jv) ; ciii prastepii Aciiaz, U4 al- chis gsnerjnl- Sara, qn» inifrpreiainr apx'-*<'5», id
liiresiiiiile allaris l>8«:^asci faccret. Ei Oier«isis «ar- esl, pvinceps ei Bebecc^, qtia; trs lingua noslra
;
Mt liber (// Par, x\ix), quod Fxschias iiliuG Acliajs
paiicmiQm s^nibl.
qaa»sier!t doiiiiiiuiT! i» diebi-s ZaeUari* erudill iii
(Vers. 5, seqq.). « Etadjeeii Domimis loqui ad
tifRore Deii. E^hibuit aaiei» se Isaiss digiium 5I1C s«V.i;ic, dicesis ; Proeo quod »bj«eit popolus isle
spiritu propiielari, et pr2ehiiii propiseiiss», Id .-sqiigs Silcc, q?!^ vaduiit ctim sileniio, et assuni-
est Spirilui sancio, fjui eennonc Hebraico vo- phil iiiggis RsstH. ei lliitJ!» Romeiiie : propter hoc
caiur geiiere feniinf<;o bua (ni"!), V-xti^ iliud
.'icceDoniim.iS atidMOiH sr.per eos .'*quas riurninls for-
quod scriptijiD esl t Accedite ad Dcmimm^ sl U!u- ifc.-i ci mnUas, rogeni S.ssyriDnirr; et ornjiem f^ioriatn
minamini {Ps, xKXi», 6). Spiriia itaqiie saficio tori- €ji»3 ; ei 3.^ndet sujwr omn«s rivo3 ejus, et ilsiet
ceptus esi Dourmu5. Ei rieei husnanus serrao nais- sypsr •jnivers3.'5 ripsscjus. Ei sbtt psr Jsidftm inaf:»
vitaiis cjiis ne>'jueat espHcarc fnysteria : tamea Ga- daiis, ct iriinsicn.? ttsijiie ad colUim vtMsiet, et fcrii
briei ip.^ Virgir.i loquilssr, qaa: corifi^pij : Spiri!H.< c^iesi-^iio r.iarum eiiis ijnplensiatittsdineiii ierr?etiKe,
sancius tcniei snper wriii? Ai;isiiir} cbumbrci' svirerend.«tn
(e, el
liS o Eniniasiud. » Dis^eral ssjpra
bii tibi : prcpterca qtiod nafef^iyr ex U saitclnm., vc- Daoiasei ioriiiiidiHesti, et spoHa SsfTiari* in conspe-
cai;ilur Filiiis Oei {Lue. i, 33). Qtiidaiin prophetJs- cJu fef,i.s Assyrianiffl, et^liios rcges, Ass>ri.'> pii-
saiii s.inclam Mari?.n8 inierpreisiilur, q(?»ni prophe- g?:a!!te, capiefidos : ntjnc l>e«s loqtiiuir ad prop.*ie*
tin * iiiisse, non dubiura esl ; ipsa e.nim lofjuilja" 3 i?m characterg suliio Scripnjr;r.um, psr iranshi-
in Evaiigeiio t Ecce enim nmodo bealum me iiiecnl lioricm Siioe fonsis ler.isa]en), ci Assyrti liijminis
onutes generiiiienei : qtninicru fecil mifsi mnqna qui V!<;!.eoiis«iini, quod onmesn lerra»! Israel suisinun-
potens est (Luc. 1, 4^. 49), ct reliqu".. Prsevipiiyr» det aqviis, ei fgrediaUir ripas alvei, t?.ntoque fera-
1»c 118 isai*. ot ipauip. pueniinj fiiii prisis vociv- lur irppeiu, «i posUinam decaiu iribuyin ccciipavc-
iralur Emaiaiiuel, riunc appelkt, a-:<-etera, sfrdia Ht !£rrarf>, ?,d Jcdam ptrveniat, el iransitns <id col-
deirahe, fgilifinprffdc^ri. AscsEidens suiiTj in ailuiR, iitjft «isque periiogat : per qu» vicinam significat
captiv.ini Uusit capitvitalesn ; accepi^dona honiiui- raplivitaleiP. Noh fcnim Hinc caplus est Jiidas, sed
*
U\ Vatic. q»ieinadnsftdiint et ii» a!iis Qiiil;iisd;im scnfsRi, 7:po«pf,ttc lefl)inini ; quod in accnsativo casti
niss.. M;nUai)tto tesle, el penesKrasniiimZ^s^^AwrJrtj, hcibel Propheiin, ve! Proiflieiida. Porro in inss.
exemplaribus ci prouiiscne strib««i(«jr, sictti
pro IJria scribiuir, e i
- Priiphetin. Erasmos io^ii Propheietf, et
Qttttni c«nso!i3iiles meln; und<; Pruphelem locv PropliC'
iiihiu Pvcphetes. Mariaiios iujtefn Viciorius Prophe' lin. lA.^RIiMi.
rifi el Provh.esis. Mss. c-ot!ico..s srintoioco Prcvlieter)-', —
Noi«:m, sie Cracc ^ffcrri in accusandl casu
ei Prcp;i?:';Ma?n ,- detudc Piof/^ic/i*. HiJiic leciioncn wpo^Tjf.v, pvophetiisom.
ff«cnii .^uintts, q-.iia Gra^cuin Prophcies esi s>.:n rpa->
119 S. EUSEBil HTERGNYMI 120
cunciis dyanim iribtiuiii orbibiis «ubjugaU«, s(fiii \ ti asdise, «nivers* procul lerrK : con.oi-iaBilni et
remansii Jenisaliin, qu;e incre.libili Dei !uis«rf€Or- vinciinini. Aceingilc vos, fil viReimini : inlie coi»-
(lia )ibcra!a esl. Po^ntiam ergo Assyrii et inn»me- siJium, et dissipabilup : loquifRini verbum, cl aon
rabihsejiis eneiciiDS, qnaiit subflMininis JHttndatione Pel, ejuia nobiscum Desrs. i Pro cQngregamini, sive
(fesc.'ipscra;,riU»ic p^r aiiani osieiidillrahslalionenj, infirTHamini, cl ronfringimini, ui interpielali sunr
quod «iis suis.id es(, duciljiis. ftunnniia mnlillijdine alii, i,XX posnerunt. scitote. Verbum enira ilebrai-
opcruerii lerram Emmniinelis, ii<ie esl, defendehlis c.\m, p.(»u propler rf.s (t) lilierac, et dai.eth
C^-,),
eam Dei ; seiJ lanien non posseilerii, qaanquam (•]) similiiudir.em, iiileliex.;runt Dou {"^1). igi-
Emmanuel n LXX -e.jnenli capiiulo eoapieiur, non tnr poi.uli S-»mariEe ei Syriae, infinnos et debib^s
propriu noinine. i!i jiinuJ II<!!)r;sos vocalur, seii iBter- esse «egnoscile, et Einmanucie pr?psenle. nihil
prelsio. id esi, uobiscnni Deus. Siioe ;iiiiern fo:i!em posse ronlra Jf^-usalttm urbem Dei : el hoc non
esse .nd ladices nrioniis Sion, qui iion jngibus aquis, sclom vos, qui vicini eslis, bed cuncia procul teira
se(i in ce; !is horis diol.usqnc eliiiilia!, ei per terra- cognoscal. QHamvis enim eAercilnm congregeiis, et
rnm concava et anua saxi tiuriisimi cum u::>gno accing;»ii3 vosaJ pra;liu!n,el nisjor silnumerusobsi-
sonitti veni;it, du!i'ia!e non possiiiiiu?, nos pr;eser- deniium quam oiisessorum, lainen ?iO!i semel, sed
lim qui in bac habiianinspro^i^cia. Lsi auiem sen- B iieniii! dicam, iJf;c!!/;iKi. El quGdcuiique contra
sus : qiiia populus decem .«ribuuin iuagis voliiit Rasi.a Jerusalein iuii^rilis ronsilium, dissipabitur, El licel
et filio Romeliae, id csl. Damasci et Samsriac regi- .iixeriiis {Isa. Ascsndamus ad Ju,-
sujira vii, 6) ;
bns (^sse siiiijecius, (|ii3(ii slirpi David, q«;e nieo daui, ei eumsiiiciiemmi quiescentem, 121 «' po«a-
toejiii r','gf);iie jwOicio, faciam eum ne.ju.ifiuaiii liis mns regem super eum '
fiitum Taheet : loqnimini
regibus, quos assumpsil, seii regio servire Assyiio, quideiii verbnm, sed non fiet, quia nobiscuin osl
cnjiis poiciiiia occnp:-.iiii<i lenam Sam:»riiP, iuijnij.-i- Dei.s, ii est Emmauiiel. Possonius hoc tesiimonio
lioo! lliimiuis (:(jnrip;(iaUi!. !u fii ;<poslrop!ia art ei coiilra gcnles abuii in perseculionis lempore,
Einiiianiiel, lioc est, iA prajseiiie <; Deiinr!, quod io q;ii!;! qnamvis fortes eese videaniur, et nas sope-
iantnni se crexeiit .\isyrii;s, uleiia:!» lerrani ipsi-.is rare i.n bis qui iapsi suni, laracn viucanlur iu bis
Jiiri;i!ii t.onatus sil possideie. Jiixia a:>agfjg,;ii. om- qui pro Cbrislo fud(!runl sanguinem, et quod post
iiis bacreiicus qui J!inxi>ril auxiiio suo saiiieiiliam beiU pax reddatur Ecciesiis;et universa eoruni con-
steciifarei»), et Jeiu-alem; id esi, Ecdesiaii'. voiUi.rit ira Eiiiiuanuelcm (onsiiia (iissipenlur, quia iiobis-
opjiiiiiiiiire, dereUiKnieiisaquas Si/o foiiiis (Joiiii.n), cum sil Deus. Coniro.diceiiti^squiKiue veriiati utiUler
qui iiiierpretaliir Hiis»iij, et qui salil in \iiain :cter- atidieiil, ut landem ratioue supi'reutur, el nequa-
iiam, iradctur Assyrioiuii! piiucipi 120 {q':em "
qiiam velinl in n.eudacio vinccre, quia quodcun-
seUsiim ma^MKiio iu y>osierioiibus ieciu;! miui.is), que di.\i;riiil, imiiquaiii pervcrsiias possil snperare
( njtis iradiius poiest;ili, iii p oftiii.iiim VLMiiet p<e- qiic.d rectnm esl.
catomm. Taittit esi eniiii 3rroga!!!i.e, ui ausus sii (Vcis. 11 seqq.) « Usec eniin aii Doiiilniis ad me
osieodereSal\;Uori universa regiia lerrae,etdicere :
Sicul in forli nianu erudivil nie, ne irem in via
Hac omniamihi iiadiia iunl(ifcttlt.i\-,\);Luc.iy,fy). popuii hujiis dicens : Noii dioalis, conjuratio;
Conabiliii quoque jKdajji, id e»5, donium cort/Vssio- ouinia enin» t\\fs loquiiur populus isle, conjuratio
jii.s iiiirare, et creliro pcr eos qui in £cclesia iieiiU- est ; et limorein ejiis ne limeaiis, ncque paveatis.
gentes suni, usctne .id coiiiiin veniet, Ciedeuics iit Domiiiun» exeicituum ipsuro saiiciificate : ipse
Chrislocupiens suffoc.ire, ei exiendel aias siias, pavor vesier, el ipse letror vester. Eleril vobi» in
impleiis uuiversam regior.crn Eminanueiis ; sed s;oi» s.TnciiScaliosieor!, iii lapidetn autem ofTensionis, el
poteriloblinere, quia habel Judas praesentem Dcum. in peir:»fi» scaudaii duabus doniibus israel : ift- la-
Legimus in Evaiigeiio secuiidHm Joaiiiiem (Joo«. u), queiiio ci in ruinam habitantibus Jerusalem et
quod caec!in> anativilale, cuj»»« oculos, lolo ex s;(- oir^miient ox eis plurimi,el cadcnl, et conierenliir,
liva sua facto Dominus linies-al, uiiserit ad aquss j) ei irrelienlur, et c.tpieistur, » Septnagiixla hunc
Silec, quibus cum c*c«3 iavisset luiiiiii, cajci;aic iocum iia; inierpreiaii suin': i Uaec dicit Uoimiiius :
detersa, clarnra oculoruiii !uine:j aecepit . quod post forii !iian:> iecessein»!!! isb iiinere viae popuU biijus
s.igni inagniiudiiiftm, indical, non aliter caeciiaiem lotiuenics ,
. ne (orie dicant, Duruii» esi. Omsiia
Jiidajorum ei omnis increduli posse saisari, nisi eniui qu« io.juitur popuius iste, dura sunt ; limo-
dotiiiiia aquaroni Clirjsii, qux abstfue strepilu et rem auUMU ejus iic iiiuMeiili», ueque coulurbcniini.
chiftiore verliorum leniier fluit, tenebr* prioris fii- Dominuni viilutHti! ipsum s:^iicl:ficale, el ipse cril
genlur erroris. Hoc qiiod in Sepiuaginla legitur ; iiuior luus, ei si iu ipso confisus fneris. eril tlbi in
fe'< ambnlabii iu^er omnem mHruni resirmn^ etaufe- sanciificaiioiitiu, el nou ut i.ipidi 122 ofleusiouis
rei de Judd:a hominem, aui pasiit captit levare, aul occurieiis, neque ui pelrie roiny. Doiiitis autem
forie attquid facere : in Hebraico non habetiir, et iu Jacob iii laqneo cl \ti cuiivaile eiil sedeniibus ia
Gffficis codicibus -*• veru jugulaule confossum esl. Jerusaiem : ideo iiilirrni crunt in ipsis piurimi, el
(Vers. 9, 10.) {Coogiegaraiiu.popuU.elviuciiuini, rucni et coiiteveiiior» et .ippropinquubuut, el ca-
* Yoctilas iuper eum "Valic. iguorai.
1?1 COMMSNTAR. IW ISAUM PROPIIETAM LIB lU. 122
plenliir. i Quodquc sft'|»iiMr, fiomiiiek ut ttiUioue, fi. stilicel (loiiiilj»' JiiiI3b m liiac!. Ptaeoipije dutem
obcIopraRriolaiiilniii e.sl.Qtiian)nitiir.> t»»is: se Hebrai- in laqntOiD el in njini>m liabilatuiltns io Jrrusalem,
cmii dislat ol Yiilg^ta ettiiio, idco olrumquc posui- iin|uo iinpi()g(>nt plurimi, e- cad«»!)t, elconieronmr,
mus. E«. priiniii)) de Hebraico dispuiantiiim es!. Ho\- piiCcaloriitTique suoruin vinculis irrelii", duccnlur
(\d mc lontiua est Doniiiius. Qui propier '
)m\n opera, in capliviiaieii». Oitas domns, Naznr.ci (qui ita
cl gra;i:im qiiye propler botia opfir.i, consvciiius. Chrisltinn reoipit:ii!.; iit oltacrvaiioiiis Legis v«ier)S
siii» ; sive lorti niu)ii) su.t tTndivii mc el iiibiiurti, non omilianl {Ai. amitiafil) dn.ts rainilias iiiterpre-
nc aiiiliiil.ircin in via popnii liujns, cl pari lenerpi* Inniui', Saini»;!! ci HelU:l ^., es (juiljns Orti sunl
erroro : vel certe fecu idc recedcre a via popiili Sc.riii.o el Plt;irisLSi ^, quonim &ij.'.rf:pil sc^olaiii
hiijii.s ncssim,), ct liixil niilii : ISoli (Itiori»»» re^iii)» AKibas *, qtifni m:igisinirri .^tiuii.T 123 l>ioselyli
lirrero coiiJ!iraiii)neiii; sed hoo niagis coiisidera, otiiiiinai, (t post eum Meir, cui successii Joannan
qiiod oinne (|uocl loqiiiuir liic popuhis advf rsuin iiie. rirnis Ziicliiii, ei posl eum Lliczor, el per ordinein
conjuraiio sii; ci soctiiidum Syniniaclmin, qiii Telpiici) ", el ruraun) JosepJ! Galilfons, ct nsqne ad
inlerpiclalus e;.!, a -'x.oj-.v, in me exslilcrii pertiucl- capiiviiaioin Jcrusaleni Jijsue. Sainniai igitur et
lis. Tu auiein propheta, el lit qtii lecinii su:ii, ne Hellcl non nniUc priusqiiaii! DDminiis nascerelur *,
lime.ilis insidias popoli, sed Ooiiiiiiiun timete, el
B
" orli sniu jiirta;a, qnontiii prior f.'i.sg;pn/.'ir inlerpre
ipsesil timor veslcr. Priiicipiani eiiim s^jpienliae, ti- talur, seqnens profttuus : co (;iioil p^r !r.iditiflncs
inor Doiiiiiii {Prov. i, 7 ; Pial. c%, 10). Qiii crilcre- el Ss-jxsf.ibjci; sisas Lt^gis preceiit;) dissipaverit
dciiiibiis in siinctilic?.lioneiii, iiicrcdulis duieii) \n aiqne m.icuiaveril. Ei bas ess« diias doiitus, qti:e
iapidci!) ofTensioDis, ci iii peiram scnitdali, cuabus Salviitcrem iion receperini, ijui factiis sil eis iu
• Qui yrcpier, elc. Locus otnnino intricatus el L coiitrario Rnbbanitas vocant Pliarisseo^ ab Ellel!?
ohscurtis, qnem editio Mariimi Viclorii ita ciuniDU- orlos. qui praslerea R.tb!>inorum ;>c pairuiti stripiis
lavii.» Qui propler boni opera et graliam qtiain (liiem adbibercnt. Liicnleiuissiinutri iii h^nc rein
per bona opora cnnseculiis surn sive in manit forii ; Origeiiis tesiimnniiiin esi traft, '2i in M;)Uh3e«m :
siia erudivil nie ne ambnlarem, » elf^.
'-1 iiisliltiii, i Qiii iion rercdiuit ii iiuera Lesis, scuic^. dicnn-
Ego vero 1)2). c leeliotiein reperire noo poiui in tiir qui aiUeo! ii):i!:is aliquid prolilenles, dividisnt
:
aliqito mss. codice, scd onioes q)ios inspesi, coO' seipscs, quasi meiiores a nuilii';, secuaduin Iioc
staiiier reli))eiit juxta e-.iiuonem lirasiDi el gratiam piiARis^i diciiiiliir. 5
quo! per botin opera comecttlas $hin, uno lamen * De Aki(i:> in op. A Conini.
vide qii.e diximus
eiceplo exempiari Cluiiiacen.^^i (iiiOii seculi «lunus, in EcclesiasK^ti obi ct iinrakiba, Cl
p, 424, uot.,
quia sensiia in co est iiiruiifesiior. Liig;it priulen.s Raithi Akibn Oo Mfii vero, quo<i nouien
iioniii.auir.
lecior qiiidquid voiueri!, iiiOilo noii iiiUiical sensiio) ^
. Valic. ».«pir;>t Mehir, vsde cnm prioiis Jticliasiu.
ei errorem Pel.igiaaorum fafeatnrque giaiiam a
;
^ Corniple alii Hachir, ant ;lf//ir legont. Circa annum
Deo dari honiinibus propter ttona ope;a fiicicnda, Christi ioO iradiliir obiisse. siiiisequiuir Jo- Qm
uoi) ex operiiius nosiri^ jam facti.s. Martiak. hannum sive Jochauan, ftHus Saccai (io Vatic. Za-
—
t[£c, qu3e negolii lionniUi! faces.suiil, verba 1,/iei) cliarus Tiio impor:4lori fuit, tcsi^" R. .^brahain
et graiiam. qu(V propier bona ope>a, in Yaticaao in iib. Caijbai.s^ Pioxidihs Kliezei- foria^-is i!ie esi,
ros. non sum. Vicuirius legerat, graiiam quam per queiit dispiuasse ue Oraii Lege ciim IL jocliaiian
bonn opera, eic, ifiox^ sifut ii^^ii piu fne. discimus ex Jaliiiilli ad Exod. xvxiv, %1.
» Mendoite sciiplutn iiacuiiuis hic aiijne infra liacieiuisscripium esl Delphon, coiiiradicciili-
"
Hiiiel, coiilr;s mss. iidem, ac Velcrutn legeudi fiiO' hus mss. lum no-^tiis, lum quibus ipse iiariianaeus
rein, quos constai se.vceniis cxciiiplis pro « hrevi ususesi:qui Telphoii consiaiiieii' li-yuia. Ad hicc
e subiuiuisse, q«u;d iti liGrTiiiiibiis Emmanuel pro Delphon nullus apud J^x-ifos sf riiUOios reperitur,
Immanuel, el liennom pro Hmnoin, iJrusius obser- el siqtiidem iiceal ieri uiiiiis iiiierni;*?, qu;e ejus-
vat, quein videsis, lib. u de inbus Sectis, c:)p. ii. denn esi organi, muialiooe IherpUon rescribere,
Fuit poiTO ii?.'/e/, sive Eite/, S<;l)oi;e Jiidaicae prin- quemadrfiodum et briisius conjeccrat, jafn expetlila
ceps circa annum muiidi e.v Judiieorum narralione res sit : ("r—i3 Tiunphon quippe, nl Ju^;ci proiuiii-
el calcuio 5730, octugesimoiEialis suk, ante Uiiri- liaDi, veriiacuiu!!) nomcn {jeliiaiciiiii e«i, idemque
Elum Iriccsimo. Audiloreio habuil ipsum Saiuai, puiaiur aiqtio iliud, qiwd scnbitnr Gri*;ce TpOfwv.
qiiem Sajjiiav voeai 'Josepiuis, deinde in princip.^ui Atque adeo opinati suni docli virj, hunc ipsiun
lioctriiiiii: Jud;eis Iradendse collegam, ac denique esse Judaeum ilium Trypiioncm, queui conira dis-
advctsarjum. Ulriusque doctons inenuo frcqtiens D serit Josli.-^us mariyr ir: Diaiogo. Qiia de re iii :u-
est in tieliiaeorum 'ihris, 111 Thahnude, aptiO Zacn- hil defiiiir.? unsim, sic prolecto miiiufie rKpugiiat
lum, in JucA.isi.ff, Abrahafni) B'iu Dior, alquc aliis. tcmporuiii uola oam Tryphonem Akiha; iuisse
:
UieiOfiyuius quoque eorufti inierdiun senieuii.ts c..iiie^ain, Aucior iathastn, ct Mainionides iradiUit
laiidal, ui iii Episi. 121, ad Algasiam, qu;£5l. 10, Akiham veio in Harror.eba-: sediiioue ooiisse circ.
aiquK alibi. an. Ciiiisii liO, ei S. iusuiium »u. 13(5 :ij;irlyriuin
* Scrihwel Pharism. De his sectis JiuJa;orii>;i suijiisse comperuim f^su Siippar qdo.iae. is. Aliihu;,
consuleJosephum, tih. i.viii Auliqq. Judaic cap. 2, ul coiistai ex Buvu Kaunna, -iap. 8, qui si.uisequi-
cl lib. II de Belio Juriaico, eap. ii. Vide eti«iV) tur Joi,eph (J.alittfus Unl qiiaiiiiiiam pro Joieph
:
episiulaiu Itieronyuii ad Algasiam, qu;esi. iO, ubi legeiKiunj jo;>c, s.iti.s cindtto alu veiiul Deliraice ;
Jud<jeoruu) S£u:=ptJ>3c;^ ir.seciauir. MiBTiA.^. Poslrenius, quem hic aljsoliite
—imiaeruo succetiSeni S. do-. lon, magni nonra-
fcuaii! esi. »')''^;n 'iDV.
Jo&ae Hie.ionymus vocal, in Juri.'forum lihris dici-
Mis ciilic), -^uod Scrihas, qnorum .'«iepc in Veieri
iiir Joina bm Chanuma, fiiscipuins Joch.4UUii DCii
Tesiamenlo menlio csl, a bamai orlcs dicat. At S.iccai.
noB eo sensu. Scribas hic vocai Hieron., se.i eos
' Annis sciiicel p!u8 minus i-iginia, til dixtmus.
proprie uolat, qui solam Scfipturaui, rejeclis RaL>-
Pfioris porro riiagistri nomen Hieron. iDierpreialup
b.Dosum iradiiionihus, recipieiiles, aliam a Phiiri-
quasi a Ct^S^? quod esi i>uiiarc, oucoreUtr, aiicrius
saeis donuim et »eciam cousiilne.l»i«i!l, qui el Kurei,
vci iCaifltUe al) Heiuaictf vorbu H^p nu«cupa!Uuv. paDio vioieuijus, quasi a ^, pro{ununi.
123 EUSEBll HlERONYMl
S. 124
rmnam el sca«cia!um. Juxla LXX, manu forU rc- A quam discajii iegcm Mosis; sed olcdianl praccepiis
&tUU (AI. resisiei) popoliis Dei yoIupI:>iE, ei dicit evdngelicis.
omnta diira esse q«uE DominuspraecepiijSecunduin (Vers. 18). t Ecce figo et pueri rori, quas dedit
i]]\iil quod in Ev2n§«lio legimiis : Duru& esi hic iriilii Domirtiis ii^ sV^ua alqtie porlenta Israelis, a
serrr.o, qais fourit uudire eum {Joan. vi, 61)? Dominc» estefciliiuni qyi h:4bitat in nioute Sion. »
Uiitlc pwscfpiiur eis ut Dointnum audiani, fl ipsum .Praecenit niiiti, ail Dominus, ti? ligarem jestiinonium
soltim limeanu Sl enim in ipso ecnHsi fueriiii, ha« in Judaeis, eilegem discipuUsejus iraderem 3t'>iue
bebunt eum in sjincrincsiioneni, el non impingent signarem, quia abscondisset facien? Sdani a donio
qitast in lapideni sc»idal!, et quasT in petrani rui- Jacob : idco 125 pTssiolabor eum, ei exspectaiio
D-£. De boc !o£o el Apostolus sumit tustiinoniurn, Dominum meun?, ei i^ou sohim ego, seJ et piieri,
quod Christui JudJds faclui sit in scandaluin : ^en^ quos milii dedit Dominiis, alii Yideliect propiict»
tibus auteii> in siuUiiiain (/ Cor. i). Et rursum et fiiii propheiaram, qui non ex voluniate caniis
lirael seclando Ugcm /u»<i<iie, in kgem justititB non et sangiiiois , sed ex Dca nati sunt {Joan. i). De
jnrteuii {Rom. tx, 5i). (^iwre?Quia non ex fide, quibuset Aposiolus loijuebaiin' ; FilioUmei qvosiie-'
sed quasi ex operibus legis oiTenderunt in lapidem rntn parlurio ilonec Christus formetur in vobis {Galal.
offensionis, sic«Jt scriptum est : Ecce ponam in B XV, 19 ). Isti aulem pueri, id est, proplieiaE, in sigua
Sion Ittpidgm offemionis et pelram scandali : omnis ilaii sunt et ui portcnia Israeii, juxia iilud qnod
qui credH in eo, non eonfundetur (/6W., 35). Erjo ju Ezecliicle itgiiUtis ; Et eril Eseciiiel vobis in si-
qui non receperant Kmnianueien), sed factus est gnum{Eiech.xiiv,2i). fnZacliaria quo^jue snntii
ei5 in lapidem offensionis et in peirara scanduli, viri. propliciaramqne discipuli •sspatooxdno'., id esi.
conlerentar, caplivique duecntur. Qaodque ait , porteuiorum signorumque speciatores appcilantur ,
Domus ouiem Iae»b in hgtice et in convaUe eril u- eo quod sempar proplieiK in siRnam praEcesscrsnt
ieniibus in Jerusalem, hoc signiflcat, quod non fultirorum [Zack. in, 8U Hcc interini justa iitieram.
liabitenL in montibus, nee in exeetsis Seripiuraruin Casterum beatus Apostolus in Episiol», qifffi ad He-
vcrsenlur lccis; sed seinper lutniilia inteiligsnl, braeos scTiliitur, docei ( iiccl cani Latina con suetiido
peccatis pcecata 80i:taDtes^ et vincti Utqaeis deli- inter canonicas Scriplurgs nou recipiai) tioe lesiimo-
ctorutn. nium ex persona dehere inieilig) Domini Saivaloris.
Quawjtrem nov embeseii fraires eos vocariit diceus:
lik (Vers. 16, 17.) c Liga tesiinionta« signs Annuniiabo rioTitenluum fratribus mis, inmedioEc-
le%tm in discipulis meis, et CMpeclabo Dominum, eleiia taudabo te {Uebr. n, H, i2).Et{ierum:%3^o
4fni abscondit faciem susm a domo Jacob, el pfse- conftdettsineHm {Ibid., 15);el nirstim : Eccc ecjo et
siolabor eura. » Vox Domini loquentis ad Proplie- pufyf ,„^1, quoi milii dedii De\ts {Ihid.). Quia crgo
lam : qula» inquit, factus esl Dominus ia lapidem puei.j communiiaverunt cafnr ti san^jnini, ei ipse
ofTensiflnts ei In petram seandali duabus domibus sitniliter paniceps facitis est earumdcm passionum.
fsrael, et missum ad sc Einmanuel lusclpere rioluc- Quomodo aniem isii pueri iit sigiium fuerint al-
runi, Ltga lestimonta veteris Instrufoentl,el Iraiie que portentum sapientisesacijU ei snperbice Judao-
illa dtscipulis mels, qui Evangelium susceperunt, rum, ideniApostolusdooeU quielfgissedicilDonii.
apusiolis videlicet, sive apostolicis vlris. Vel certs num Salv.iioreni, siuiits iiuiiidietianrma, utconfuri-
iex ei prophetia usque ad Joannem ligetur apud deret sapienteset forti.i (/ Car. i ). Unde el adapo-
cos (^atik. si), et clausa sit atque signata, ui stoios Salvafor aie!)»: : iVi«t conversi fu6rV,U quasi
quod legunt, non intelligaot, Pro dUcipttiis enim, unus de pneriit non intrabiiis in tegnum c(£lcrum
juxta Hebraici sermoni* ambiguitaletn, possumus et (
Matih. xtiu, 3 ). Puef auiem cfTiciiur novl -Evan-
docirinas interpreiari. Urnle propheta responiit gciii prsedfcrator, qui tleponit veicrem honitnfem,
qoia Evangelio SQccedente, lex spud Judaeos ciuusa {{ul ccrrumpitur in desideriis seJuciioRis. ei indui-
est atque signaia, et jubes eam nequaquam Jud*is, D lur aovo, q«i renovatiir in ecgnilionem Juxla iuia-
sed genlibiis assignari : idcirco ego e3t8p€cl;»i>o ginem Creatoris. Hnbilare autem Dominnm eierci-
Emmanueiem, quem proniittis esse Teniurum, dc tiium inmonlcSion,idein Aposicius scribil : i4cf«-
quo supra diKisli quud ipse sit pavor noster, H sislis ad monlf-m Sion ei cmilatem Dti mventis, Jeni-'
Ipse terror aosier, et nobis sit iii sancUncaiionei» ;
salem cxlestem {Hckr. xsi, "22 ). Unde tniror sinom»
et praEstolabor Dominum qoi abscondit frtciem dam iiosirortim, ptiertisi^^losduos U»iai filios inieU
Mtama domoJacob, boc ost, a Judseis, quia enm ligere, quos de prophciissse mulieriS conceplione
rcclpere nolueruni, hXX hnnc locum lia inierpre- generariu Jjinb vivifilictl, el EmTaaunel : qucruin
tati Tunc manifesti erunt gui signaniur, ut
sont : prior iii :tljj«>c;!One prioris popnli, 126 «equens in
»on diuant legem. Quod iiunc sensum liabet : qa.iiido assun>plioncgoi»'.im5> pnccoss^rii.. Quod qui recipilj
ceciderini plurlml, ei contriii fuerint ei itnpeKerini consequenffcr el Osee prophctani vere ineretricefn
In lapidem offensionis, et in peiram scandaii, iunc uscretn lizbuissa firniabil.
rnaiiife5ti eruiit qui signantur in populo, ui nr^qun- (Vers. i9 sc3.<} ( i^i com dixerint ad vos,
Perpcram Vaiic. , Jignontm^ue foclores (inpcHaniur
125 COMMENTAK. IN ISAIAM PROPHETAM Llli. llf. i2(>
Q«.-eriie a ryiiioiiiixiscl a (livinis, qui snidonl in A (jui ejns Evangoiium SHScepeniiil. Si dixeriin, ln«
iiicaiilalioiiibus siiis, niiini(tii<l ikui popiilus a l)co fjuil, paires Tcsni quos rcliqwisiis : •iujp.rile veiN
suoiequiiii pro vivis » nioriiiis ? Ad legem m:igi3 Iriloqiio;, ijuos pyllionas intelligimits ( qnaiem ct
el aii lesiiiDOiiiiiin. Qiiod si iioii ijixerinl jiixl.t v^r- in Attibus apostoloniin ancillam leginuis ( Cap. xvi
Luiii lioc, lion eiscrit n).iliiiiMa Uix. Ei ininsiliit qux quxitni erat dominis snis) cl qui de lerra lo-
per eam ; cornief, el e^uricl : el ciim es;nieril, qnuniur, qued iii evocationc aniniarum magi se
ira^ceUir, ei iiialedicei legisiio, ei Deo suo. Ei siis- facere pollicentur, ei cxtera malericaruin arliuin
piciei Miisiim, el ad lcrratn iniueiiitur, et ccce lii- genera ; lioc scire debeli», qnodl nnaquaeque kc*'
l>ul:it!o ei lciiebrx, dissoltilio, angtisiia, el caiigo proprios consubit deos, et de viTOrum saluie nior-
perbcqiiens, et nonpoierilavolarcde angusii.i sii<. > tuos scisciieiiir. Yobis aiitem in aHxilium iegem
Si Is.ii»: pro|iliel;£ vos est, ul Jiid%i .'esliiR.-tnt, Ecce dedii DeuK, ul possiiis dicere ! non est lalis etbni-
ego el fjueri mei^ quot milii deiil Ikimiiius in signum corum divinatio, qui cullores snos saepe dci-ipiunt,
ct in porlenluni Israelis, et lia>c qu.c sequiintur, ipso sicnt nosira qnsc absqiic ulio miinere proferiur ex
ad discipiilofi snos cieiieiidiis esl dicere : Ciim dixe- lege. IJnde inierpreiali suntLXX : Non sicutverbum
rint, iiiqiiit, ad vos gentes ei populi, de qiiibus su- hoc, prn quo non est dare muntra. Gralis enim, inqnit,
pra lcctnni esi, hifirmamini, poputi, vincimini
B Mattfi. x, 8.) Veniet auicni su-
el accepisiis, gratis dnie (
qiiid piopiicias vuUisaudire, (|uid isaix vcrbis deci- perincredulo$f.iincsdurissima, non fames panis, aut
piinirii, cl illum ptitaiis <ju£ venlura suiit nosse ? silis aquae.sed faniesaudiendisermonemDei (Amos.
Qiiaerilc ningis a Pyllioaibus, et a difinis, qni siri- viii). Etcuni esurieritis, coiiirislabiniini, et maledi-
dent iu iacanlaiionibos sois. Pro quibns LXX inler- cetis principi vestro etpaternistradilionibus, hoces
pretali sunt : Qui de lerra lo<iuunlur, qui devenlre cla- diabolo, et aniiquiserroribns. Hoc autem ad eos
milanl. Uuiiiis eniin, qui de lerra e&t,de lei la io<tuitnr ioquiiur qui famem passi fueiint veritaiis, et mip\-
(Joati. m, 31 ). Kt cujus Deus venicr csi, el gioria cient in ctfilanisursum.etinterrain deorsum, elerunt
inconfn!iioiieejus(P/»'.'/;'p. ui, 49), d« venlrc claniare in angusiia, in tcnebris, et in tributatione : lil noil
credendusesl. Vosrespondeie eis,eldicite : Numquid videant usque ad teinpiis, doiiec et ipsi ad Domiuain
uon poptilus tt Deo suo requirit pro vivis a tnortuis ? convertantur. Laiani explanationem ioca istadeside*
Si vos, inqiiii, pio varietaie idoioruin vesiioruni rant: sedparcimMSlibrernm magniiudini,ut loUamos
(non enim unum, sed plures iiabetis deos} cos con- fasiidium lectionls. Haecjusta LXXiranslatioaemex
snlilis, q^us dcos arbitrainini ; et a inortuis sive parte perslrinximns, 126 «ju» '" plerisqwe disso*
moriuorum hominum simHlaeris, de viveiiiiluisqaaf- c nat abHiebraeo. Cxlerura Nazaraei [A^ Nazareni]
riiis ; qiiantd magis nos Deuni nnstnnn per pro- locum isiiiin ita edissernnt : Coni dixertnl ad V&s
phetas audire debemiis ?Di)cct ergo discipulos, et Scriba ei Pharissei, nt ee« audiaitis, qui omnia Ten-
infert ad legem magis eiad lesEimoniuin. Si de tris causa fnciunt ; et in iBorem magorum stfidunt
aliquo, inquii, diibitaits, sciiote scripiuin : Genies, in incanlaiionibus sois, ot Tos decipiani, tioc els
qnas Duniiuus Deus tuus di^perdet a hcit lua, resj>ondere debetis : non mirum si tos vestras ira-
somnia ' andiunt ct divinos ; tibi auiem iton iia ini- ditiones sequainini, cum unaquxque gens sua con«
di<lit Doininus Deus tuus : Propftetam vobis susci- sulat idoia. Ergo etnos a Tobismeriiiis de viventibiis
tabil DQminns Deus v sler de fralribus vestris * , xicut consulere non debemus ; Deum legem
magis nobis
me, itlum audieiis ( Deut. xvni, 1-5). Unde si vnliis dedit, ei testiinonia Scriplurarum,qu3e si sequi no—
nosse 127 M"* duljia sunl.inagis vos legi, cl le- iueritis, no» b;»bebitis lucem, sed semper caiige
siiiiioniis liadile Scripturarum. Quod si noiucrit vosoppriinet, qiix transibii per terram vestrain
vesir.i congregaiio verburn Domini quaTcre, non atque doctrinam : ut cum decepti a vobis se in er»
babebil lucem veriiaiis, setl versabilur in errore lore perspexcrint, et susiinere famem veritatis, tunc
lenebrisque. Lnx periransibit eam, hoc esi, coii- coniristentur, sive irascantur, et inaledicant vobis.
grcgationcin vestram, sive terrailf, et corruclis, el ^ quosqnasi deossuoset regespuiabaol. Ei frustra ad
csurieiis, etcuiii esurierilis, ir.iscemini, secundum coeluin lerramque respiciant, cuni semper in tene-
illudquod scriplnm est : El cum non fuerinl saiuraii, bris sint, et non possini de vestris avolare insidiis.
niurmurabanl (Pi>al. i.Tm, \G) ; et maledicelis Deo (Cap. IX-— Vcrs.l seqq.)« Primo temporealleviaia
regi vestro, et in necessitalibus sursum aspicieiis esi lerra Z:>bulon, «i lerra Nephihali : et novissim(v
incoelum, elin teiramdeorsum ; et ecce tribuiaiio aggravaia esi via maris trans J«rd;inem Calilaeae
et tenebrae, dissoiiiiiogenuum, ei meniis tir.giistij, geniiiun. Populus qui ambiilabat iii lenebris, vidil
cl cflligo oculorum, ei non poteriiis erui de aiigii- lucem magnam : habitantibus in regioiie umbr»
sii;v Hxc juxla llxbicos. C;iMerum ut supra dixi- inoriis, lox oria esteis. i LXX : c Hoc primumbibe,
nius, si persona Cbrisii est dicesiiis, Ecce eijn, et velociierfac rcgio Zabulon, lerra Nephtba!in,ei rc-
pueri mei, quos mihi dediiDeus : ctiam baec ip&e lo- iiqui, qai juxia mare es.is Irans Jordaaem GalilaesB
quitur Hd ;iposiolos ei ad credeiites ex gentibus, geniium. Popnlus, qui ambulabal in lenebris, vidll.
* Prn .<!:»ti/);a lecciiilnm omK/c Conlendil Viciorius * Vaiic. , Prophetani de \{obis, eic.
eX DiUM:iV;IiOn.l tcxlu.
127 S. EUSEBII HIEROSYMI 128
hecem '.nagram : ^ni habiisiid tn regioneft !iHibr;j A agcfs pceriticuUam, Pro GalUiBn ^eultum, Aqutia
mortis, iui oriaiur vobis. » Dupiicem posuiiDus Oivac ^«BJJuni, Syniiiiachas iertrtttios (jsnliuw in-
editionem, quia vuigatum est lesiimofiiun», ei «su^. S«rpre«s»li Stint ; Ofva; ani.eirt tunttilos inlelligiirns
paium al» evaii^elisla Mattirco : ui ve! diversiias ureninum. fini v«! in iiitoribns, vol in ripij sitnr,
•'.nerpreialioiiia, vei siiniliiiido noscalur. Ac pri- Heb iP.i oreiienlesin CSjiisiunt.liunc !ocani ila e-.lis-
lotwn noianiiDin qnod tcsiiinoniiim koc Evasigdis^ta s^rtinl. Priino toinpore lia; dii* tribns ZMbiiiou el
lilattit^icus iiori jijxia LXM.sed jissia ilebraens pos>«eril. I»i<!p'.iihari di) A.ssyriis oapi» 130 £""'> cl i!iict?c
Dicit eniin sermoEvan^eiicDs ; Audiens auiemJesin, !fl lu)SlIlein lerntn! (.' V Reg. \\) ; el Galiiiga deserla
quod Joaniiea esset tradilus^ secessft in (jalileeam, el esl, qisain ounc prophcia dicil reievatai» esse, eo
derelinquens Naiareth. venit ei hahitavil in Cupliar- quoi! peccaia popnti soslinerel. Postea aiilem non
naum quw e\l juxla mare in fintbus Znbulon el AV- soiiim dua; iribus, sed ci reliqn;*, qn.e liabilabanl
phlltolifii : tit implerelur quod dicliim esf per lsa'n>n irans Jordanem et in Ssm»ria, duciae snnt in cap-
propfielam,dice);letn : Terra Zahuloti el lerra yeplnha- livitaiem (IV lieg. xvn eixviii ). Ei !ioc, inqtsiHi^t,
lim, via maris trans Jordanem G;dil-x<p oenltum : vo- Scr piiira liunc dicit, qtiod legio «:iiji:s populns
pnlus qui sedebal in ietiebris, viJil lucem mrignam ;
priinus ductuscsi in capiivilalem, ei Babyloniis
li
sedentibus in regiom umbrce moriis, lux Oilaesl eis. Ex scrviic coepii, ei quae prius 1«; lenebris versahalnr
eo tempore caepii Jesns prcedicare et dicers : Appropin- erroiis, ipsa primnii'! lucem p-a^dicamis videril
quavii regnum caelorum (Malth. iv, 12 et se<iq). iOl Ciirisli, ei etc ea in miiversas giMitcs sit Kvangeiitim
JoannSs evangeiista rofert quod 129 J*'S"scuiii disci- seniinatiim. Nazatapi, quoruin opinionem snpra
puHs suJsinCana Gaiila'» inviiauis ad niipti2s, pri- posui, huric locum isa expliinare cc>ir»nlnr t Adve-
muni ihi signuin fecerit, aqnas in viiuiin converiendo :
uieiile Cliristo ei prsdicatiane iilins cornscanie,
Jticc lccil piincipium signon.m Jesits itt C<via GaHlaa' priina lcria Zabulon ei lerra N?piiii!aii Scribarnm
ei mauifcilavit gloriain suatn : et crediderunl in etim elPljariSiEorum esl crroribiis liherala, oi gravis-
dimpuli ejtis {Joun. u, 11). Unde ei in LXX diclli!» : sinuim iradili6«ain Jfiidaicariim jiipum excussil dc
Hoc primttm bibe^ velociter fac : quia lerra Zabnlojs cervicibus snis. Posiea atjtetn per Evar.gcliun» apo-
el lerra Nepluljali piinia Ciuisti videre miracnls : ut sioli Paiili, qui riovissimus aposioiorum omniuin
prima bilierel fidei poiionem, qnae prima videral Do- fuit. ingravaia esi, id esi, niu!tip)ic3ta Fruedicalio,
ininiim signa facientem. Et, juxta lltibraicnm, primo ci in leruiijsos geiitinm et vjam universi niaris
lempore relevata esse dicitur onere peccatorui», CliristiEvangoliiiin spieriduit. Dcniqueomnis orbis
quia in regionibiis du.truna tribunm primum Salva- r ^'** ''*"'* ainbuiabat, tt:I sedebaliii leuefaris, ci ido
tor Eviing liuiii praidicavit. Unde ei in sesagejsiino ioI;iiiisc ac ntoriis vincuiis lenebatnr, ctarum Evan-
seplimo Psalino dicitnr : Beuedicite Dominum de gclii luiiien aspexit.
fcttiibus hrael. Ibi Benjamin adoiescentior ; Pauius (Vers. 2-4.) « Muitiplicasti' gentem, non magni-
:tposi(iliis (Acl. u), t« nieij;» excessu {Psal. lvvu, ficasti liclitiain l.TiaLnii!tur corsin te, sicut iaelan-
27. "28) ; qui et alibi loqnebalur, *)t;e tJtfnie ex- Uir in messc, sicui eits:i!i:ini viclores capta prxd.i.
ce.limiis, Deo {!I Cor. v, i5) ; Principes Zabulon, quando diviutijit spoiia. jngiiiii enim oneris ejns,
iirincipes Sephthuli ditces totuin ; qnia iii iiis iri- el virga hiinKri iliius, ei scc-pirum esaclaris ojuf
bubus fofTiinl vicull, «le q«ib;is dtioss aostri apos- feuperasli, sicnt in die Madian. ()u\a oir.nis vicleni.-i
toli crediderai:!. Et credidermu justa Symmaclrum prsedalio cum iumuitn ; ct ve.sli=iienlum inixnim
i'e/i«:?/s.-, «t audieaies, Venite,et faciatn vos pis- Siingsjineeril in coinbsisiioncm etcil»iisigni?.5 f^XX ;
rutoiei liomiiium (
Ttlaith. i\\ 19), sliniir. el patrein * Pfuriiiiaia parieni popiiii deiiosisji in laUiliaiua : a
relinqtierent ei naxiculam. Novissimo aiite.T; leni- L^labnntur in coiigpoctii tuo, sicut i;»Mari solent ii:
pfire i)ggravala csi fides eoruni pluriniis Juda^orutsi mssse, el sirui, bi qiij dividunl spoiia ; qttia abla-
:n errore pennaiieiitibiis. Mare aistcni hic iacuin tum esl jn-ri!») qu«d snpia ipsos crat posilum, ct
r.pjiflliii Geiieiaseili, qui Jordr.ne innijeitlc efTiri- J) viv.^a lie coiln eoruii'. Vifgx ciiim exafiorij.n dis-
tur ; in cuius iiliorc Capbiirnsum, ei Tiberias, et sipaliiiiir, sicu! i« die Martiiiii. Qaia oinnem sloiain
Beiiisairiii, eiChorozaiu! sil;e suni, in qua vel nta- ciiiigregaiam doio, ei ve»iin>er)t«iin coinmulationis
xinie rcgione Dotiiiinis commoraliis csi iia ul po- resiiliionl el cnpient igne csse coinbwsti.
; : i In
pulus, .'!ij; velsedebat, vel ambniibat in toiiebris, obscuris lecis uiiarrin'je ediiionem poniinBS, ut
Iiiceii! viccret, ncquaijiiatn parviim, ulaliorutii pro- Qiianliim a CiT-tfvis editioiiibiis et ab Hebraica
phelarum, sed niagiiiiin, nl ejus qni in Kraii^eiio veriiiiie liitel Vnl.^asa transl.ttip, diiigeiis leclor
loqiiitur ; Eyo tutn lux mtindi ( Joan. viij, 12). £i agn-jscal. Ad luteni ipsam, qiiaj spparuil populo
qui habilabanl in regione iimbrx rnorlis, liix oria ii! lcncbris consiilitio, id esl, ad OoniinHin Salva-
esl eis. Inler mortein ei urnbrain inorlis, hoc e.sse lorem sposir.riph:!. Cl ui^iiur ad eum
fif
:
131 Wai-
pui», qiiod inofs eoriiiiiest, qui cuin operibus mor- iipiicasii gei.lcin, hoc esi, tepl.^iSli omiics genics
tiiis ad ififeres perrexerunl . AairJia enitn, quiv pei- noltiia tui; S5d non magtiificasii la;i':iia:n. Juxla
c:iveril, ij/ta morielur { iizech. xviii, 20 ) ; itinbra quod Apostoiui mcerorein sibi di<"it esse perpcluuin
autetn morlis eorum esi, qui cuin pccceni, necdi.nr. pro fratribu^ sais qui snni Israeiit e (liom. i\). El
de viia !sla cgres.-»! suni; possunl cnim si vyiucrinl Joiiiis =:oiiiri5liiiar, qaod ilis salvali -81111 Ninivjt»
I2a COM^iENTAH. IN [SAIAM PROi»iJETAM IJB, ni. |30
{JotMt «V), iil ciu'i»ii»ii», BJVK ticr.ioN (r,? p'p) \ putiis illiiif, fi p.ioie liOiiesC icrmtnuit, siipcr lhro>
erucrii. Ki ipse boiiiJuns loiniinirii) F.vrtngcUo : nur.'> !>:(vtd ei ro^niutt ejtiii, itt rorrigsi niud, et
Non vet)iniii udvvei pimittts do.r.ui Urnfl. [Statih. iiuxdiriiir iti j8j licio n jiisiiii.i, ex hcc nnneet
XV, 2i/. Et iu Piis5ii'!!C : i'alrf, si ften, uiqiui, t;s<!Uf iii facciiliiiii. Zel«i.5 Dorniiii i.''-liA(>tli faciet
pvlett, trariscuS ailix iih: a mf. {Maifh. x<vi,3r?'. i}'\ l<;c€. » Mco itial olu», ct omitis cjus violeiita p%«
locu* himc sciisiun liabi-t : Si polosi fieri, ul Sfiiv (liilio, «itid Iminninifj} opprc8s??rai genus, el $fin»
iiileiim JinJ.voiuni cretlai geftiio.fi ?nuhi«u(i:., pfis- gii!i:rm tianjttiiii miscuet'3i, eril io coiuh-asiioncfti,
sidncm rof.iso. Sui uiilcn! ilsi exc^cimdi muiI, C» cxbii* igiii» :Ct(;ri)i ; <ji(j:i «anjs esi liobis CC
orrtTics jjeiiies ^idcanl- li^i, raier, voiiuii;i,s Jiia. Virj;iiie piicr, «1« quo Bupfjt ilicti;i» t;*t : Aui.ecfuam
LntJJ crgo Cinislus aJvciiciil. ei 0!iris'.i:iri(i;ufri aeiiS stiat vuer yiprobnre \>'-iii:r,n gt elnjrre tonum [Isa.
d»; imiYcrsis ii-ciililms luciit cOn^-iiegMa : Iji:c IreJH- vi(, !c!>, (rl posicii iti g('iifiralio=;e rrojiUtjtijfije ;
lninlor tijiy,sioli, hicsil mcsSorcH la:iaJ»iiii- iii iiies5,&, Anieqiinm sctHl ;.'t!ir vvcare pairem snum a ttiaircm
dtr i]iiiiiiis Diuniiiui ioqiicltalur : iienU quiiUui rrttt!-' iiunn ilfo, vn!,4). Jsie. igijiit^ puer, qui naii;s «si
tiiyOperniii autei» puuciiMnitit iv,37}.£i sKiiiexsuI- <le Virgiiio, apijeHaiur Etiniiii»uei,\i C3i, nobisctim
laiiiYictor<;s,qolc;ti>l:iniilivi(!uiilpii«ji1.'iui.r.ii!ncfiiin Ueus, el rtc rropiicii^s», iioc eit, iJe sarsclo gcne-
roii!ic:'piii.sl.ieiitei!igaius, (liKiiJs liouiiis ejuj. dlfi»
" ratus .SpiriJu, siuncupntisscsl, iircKlcru, i^ioHadeim-
pilii:, (U iliviJuului- iiiolid {Muilh \t\;l.uc. l»{. Tu hc, festinn jncc/iari : iiiitic tniiliis noiiiiiiiiiijs aypol-
auieiii, Doiniiii.' ai(|iio S.O.v:ili>r, ,^igiiiri oiiSfi^ OJfiS, laior. Ei licci cs cn .'luod sapra dixcrat, Emma-
lioc e;;l .liiitiuli, (lui jfins e.vsi;li:ii»:>'- ir. luu^ido, <|Ui j!«el, liS csi, iivbiiCHm Dusi, tmm jiluiii esso
ciiniiis gciiillms iui(H:fa',.;i{, <jiu i^i-ausiimo servi- snoiisl! avcrjl : latooii nune '.tldl f;tciiiu> ii!iiis prifi-
lutis jugo toiia onf.iiiuin dci.riuipiia! ; ei virguiu cip:j!»:u aupcr hiiiiieiiim ejus, vfi quoii cfuceid
(](ia ;.ercuru'l.'iil uiiivijisos, el peccau ^ihi o^uasi Ruau! ipse porirtvcrii, vel prr listtneruni osiCfideHS
Huoildaiii Iriijuniin miiviore co!ii|ieilc.!-).i>, i:ciia.\isll brnriiil rorulotiiiiP:»», cOilcus Uji.t tiiccnlo . P,<i-ela-
«lc tuiuicrib corum : e; libi iiboralos »ei viio leci.sli vit * ihtninus Dcut braihiiitw sancluui tuuin oiyiRi-
alisqiic uilo exerriio ei ai>^qiK: «lfusi-;>iifc fjingisiois biss ;je!ttibit$ {Isa. lsi, iO). lU ru»-S'»J5i : l^omun,
iii absroiidil.i niami . sioot quoiiddor! sub Getie.-uie qiiii iTeitidii audiiui uosao ; ci brac/iium Domini
|Uipulo Hr:icl , tlfc MiMia.niiis * sicuiriarr. j>riei-'-jisii5 cat retseluttiiti eai {ha. mj, i) ? Vocabihir crjjo
[Jv.iiw. vii). Quooiodo ftoifu vesi.is, ij«s: !ii.- }»c..vt (hio lioiiiira, ses ;<ii!S iiouiifiibus, .^Ciuirabt'
[Ai. CiUfui:*} psl, faviifi
iii^iiK» SBuguiiio cr:ici;i;*ta Jis. Cunsili.iriiiS. Deiis, J33 ^'«'^'S. ^'«•<"' J"ui*:ri
no» seJ intVclii >atii.'uiiic, sgiie rojriaiifnwr, ?«cu!i, J*rt(icep.» pacis- Nor» p!e
ji«*(esi ;
^ ersitsi, ;«; \a*.:&
ul masMilaE cuo» vestiiitcir.o fu^.ii criiojis ir:ii:f(*;itil; i>«?ai(j, iiitia jtmjjcpdij >ii!!i natnlnr», lit lcgamnt),
8jc diaboli yloicot;» jjrdcriauo e; «iirr.sihu» ac lorbaj, Ai.iii(sraL.i!isrojj«!Jiari»*, fJTursVKt.lJCiis fuiiis ;seH,
jjuifcus liuiuasiuiii sibj solijet ''fii sciius. gebCHus: Adtiiir.ibsMsJegcdUiH:» eslsepariiliii, qiiocl HebijAKC
igtiii.us ue.puiut-« sonl. U^-^ »Oii oi.if.s.'!, sed par- dj^:'t5ir J'H£CB (N*5I5), et Ctijiijsiitriiis &t.ortnm, «jui
lem quasnilam 5..opuIi csf.di«iis:.« a^^ojjtcuai: llcet Jiogoa erduniapjicJJatiir ioes (y?''), e! i>eu6 separa-
jirocoqiioJ ilii liixerun!, iiedujiisii in Uvliiia, uhi lioi, ijus Kcbraics £t (Sk) (ficiiMf, Dvnique io cca-
imeijiiotaii sijii tnsQHilicnsn, fct c\.\in I;» reli^jui.». seo,!jejiiib>is abl legiiiitjs, Tu e? ?."«.•« i)eu$, ei ;•«-
cuuiJfin «ensuio leneai-t, siolaiu coiigregiUuisi d<;:0, ch'jnmui ; et iicr«ni ; E^i> nim Dsui eA >ion ea alivi
ci ^esiiit.jeiiHitm comiiiiiUtum, eoiit atJjiciucs reii- ^ffeuf Sit {isa, xt?, §), ei niwU.x his ftliiiitiii ; pro
tlitiirun), ii3 csi, diaiioiuiss ; fiii9<l sciiicet OiPflos «0 «jjiod iii LgiiiiO iJiciiur Dein, iii Hcbfriico rt sci Sp-
anim.is, ^32 ^^''"* ^'^ aiuiiJo nsidaver*?. ciif» lufo esi. Quixiqutf sequiiur, foriit, flcbritit c oimor
oniaiocmis iictstinis r'jilHiiun:3 slt ; '•HfH >olam !p£«, (n*iS5,' spijeilatuf, Urtdc et in eo l«co i.iiti idcm pn»-
8eti el saleiiilCiejoBtia-iOGncis ; (jiUiLiijR ss ci|nioi!aiur, phcta cofr(f:«Js)o;al ; Erunt (onfideniei super Oeo
inagis^oliganHiefiro niiminis, «juaai priedaisi pertiere. iQncio hraei iw vefitsle : il quod rcaiduuni en Jacol^
(Vois, 6.) ParvuliJ.'5 euioi natus esi nobis, fiUus ^ Dee
< iiiper forti {Isa. i, 20. 211), pro Ueo iofU iii Ue-
dauisesi iiobis : ct I;tct<i8cst iiris>cipsun:s>ij>cr hutue-* ijrsiico scripstns^ iiaboi ti glb;>o«. Patreiii auten'. fu-
I n!» Cjus , es vocaittiur ootiicti ejos .tvhoirabiU». Con- tttri safcaiJ cl fesurrefiionis, ijiiod in iiosiru vocatioftis
fciliari-.iS, I)i;U5, Fortis, Paicr fuiuti ^«Rcuii, IViisceps i'«j!:iipleiur; ei prificipem pacis, (jui loculiis csi ad
pacis. Mnllijiliccibiiur ejiis itiipcriiKn.elp-cis jioo orit Q|ios!oirts : Paceut mtinn do vobis, paceiii ineam relin-
liiiis sui'.cr solitins U.ivid, cisuper rog««!i! ejiiSjUS quo vobis (r'o««, %iv, 27,) ; i!Ori tlubiSaJiil, qui pntem
(unrinniit iiiij<i ^i corrv.i)orei iii jut-icio et jusiiiitt, !i4slratt>juitar3tiii!ss: oposioiiiin !cgeiilSslvai>Hfcu>.
amdijoeiusoue in scjnpitftroiin). Zoiii-^ Dontiijieser-- 0<ia jiot^iiiuiin iriajeBiaie perientlos LXX reor iid!»
ciiuiii» lacicliioc. » LXX. ; « Q-iia paivuliis i!ai«> est Ksse «iisos de puero C:!i:ef e, tju.id .'iperic J>et;Siip-
iioliis, Qiiiis tJatus 9&1 oobiii, C!)ji)!<pritic<p.iilus iaciu^ peil;jH(Josbi», ei c;<'iera : sed pro his sox iiooiirjiliO'.*
esl super humeriim eju.<;, «i vocattif uoiiieti ejus SM>tjuis.<(;, (iuo<J in Hebr.Ttcoiioi'. bahelur, nuiyui cm-
ir.iigrii i.onsiiii tiuiiiiiis. .idfiucaiu eoim pacern bu- silii cugeluin, ei odducam pacsui supet principvs,
per |ir;nripes, el sanilnlcm cjys : raajjnus pciisti- fi seniiateitt ejns. QiiO(,i bmic rnihi setisuro ha!>ere
'•
Viiiose crai absi|iie de praepoiiiliOije JsraeH * Ex (J:.*co Ar-y/.-^AOt^j', Viclcr. repofiii lievelnbit.
McrtiuH!/»*. M5S. emeti:lani.
131 S. EUSEBll HIERONYML 132
Ti^etur : Magni consilii angelus esi, qoi nuntiavii A Ef mubiiuia pacxs,Honec nuferalur luna (^«a/.Lxxi,
nohis altjicieixluni pro lempore fsrae), ei gente» esse 7), id est, usque ad ceNsumrnalionen] sa>culu Princi-
SAivandas ; liediique pacem priocipibws sois, apo- el impetium eril :-uper solium el
pauis aulenn iHius
Slolis ei aposlolieis viris, 13i^ «' saniuiem do- regnum Oavid, quod posl captivitatein Qoihyiooiani
^iuaiaHisuornn» crerieirtibes dereliquilQuad au»em fueral dissipaluin, ul coufirmel iiluti ei corroboret,
seqitiitir, MuliijflicaHnir e'fut imfmum, ei paeis et doccai esse perpctuuia ' (nc ca»sa Dei promissio
tion erii finii : pro (|uo LXX irafisuilcrunl ; Ma- viderelur) ab Incarnalioiiis lentpere usque in sem-
cjnus principaiui 6Jus : scire debemus <^uod verbutn piieriium. Proplerea aulei« rclus, id esl, semiilalio
Hebraicum mesra (mttO) e( hic ei supra LXX ioxn^ Uomini exerciiuum feciiboc, quia ipsi eum ad «mu-
id 6Sl,pri7tcipaturn ' inierprcliili siinl. Pro qurt nos Iniionem provocaverunt in his qui non eranl dii, «1
Sijpra principaiHui, hic imfierium venimus. Aquila (ile eus provocavii ad eeniuldndum io genle, qus non
auiem verlii anibiguiiale iJecepUis iJ.ei(>ov, iJ est, eral gcns {[teut. xsxn). Coeiita RmiJiauuaiis el nascen-
nensurtrm inierprci:t(us esi, quae eiHcbraiceei La- tispueri rle Virgineprophetia.ei eo loco ubi (liciturad
tine ' eitdem ^ippeliaiiir noniine. Nec dubiiarepolerii Acbaz : P</e ir6f«'^nMmo/)onu'>?o Deo ta», verbicitlo
de muliiplici Snivaioris imperio ei, pace cjus. qu» isio liiiiia esi,quo infertur : Zetu$ Dotiiini esercituvim
non babeai finem, qui in Psaimis Icgeril : Po»fu(« a fn
faciel hoc {isa,\s,T ', xxxvn, 3t). ^iinc ad reUqua
me, ei dabo (ibi yenles ftasrcdilsieni tuam,el postes- iranseamus.
swnem tttnm lerminei terra {Ps.al\i,%) ; et nirsuin :
* In Vaiic, ifl est principium. fere disUl.
^ Hebraice n~",2?0'' ,me.s«i«, diciuir, quae vox «il * Rursum Vaitc, esne propheiani, ne coita pro"
fere cademesi cum m«H.<iiraLalinorum, iia a (TWD miisw Otiiudiceiiir.
qux in lexlu esi^ ei printipaintn sonji, mininiufn
LIBER QUABTUS
X35l^'*<l"'''**^'^"""*-'*''^'*'-^'»^'P''^^^'*'"^'^*^^ Romeli» rfcs Israe! in JeruSaJem, ui espuguareni
visionum acseiisuum, alius conlrahitur, aliusexten. G eam. £i {ha. quod tnissus v:i) sit Isaias propiieu
liitur. Uaque finiio lertio voiumine, tr&nsimus ad In occursum Acdaz cum Jasub fiiio suo, ut ei dice-
quartum, qui leriia mensora versoum priore minor rel, ne liraerei, ct cor illius ne rormidaiei a dua-
esl, pi':€seri»m cura i^uinius, quem iiuic lihro subjc- bus eaudis (ilionum lumigantium, co (|uod in ipsi.s
ciinus, hislonca? espUnatJonis sit, eipene liupiicem ess£t 3yriJ8 e; hracl imperium liuiendum. Quo oon
nitfn«?fiim liabeat. Oum eniin noiytnus tfit?junci.'»
* credente proptcr rei fragniittdineni et pntsens
diviriere, ei o!im inierpreiaia iransjre, quasi inl^r periculum, jubetr.r »1 sibi pesiulet signjim. Et
duas maris Pomiei «vi.iitArja53?naticaia»ii noxliauj «5ui2 iiiolulstra erat, hoc ijuoqtm faecMe nohiil :
dlrexiotos, qate fisnle Spiritu saneio. e( DoRjino pTcpterej} Dominus nequaqu^m jpsr reyi, sed do-
Salvalore coreum dlrigcnic no.^^lrutn, eiabiiur in iTiui David dal signum /ilii sui de VTs^ine nasciluri,
pel.ngus, diceiilc le, virgo Chrisii Eustnchiiim : .4 sd cujus invocatioJiem sinf imminenii pet-icolo II-
aiuuuor veniis «cH v^pi, splrilus, it vwriua cis-t visi- bfirHitdi, et coeiera qirae usqne ad prseseniem lo-
fha {Etech. xxxvn, 9) : ut qu£8 jacebani iii lerroe ciiiT» interprel:iii sumus- M'jliis ergo my.sleriis in
pulverc, «piranle Domifto, siiseiientiirv raedio posilis, liuiic reveriilur ad id quod c«pe-
Cap. iX — ( Veis.- S seqfi.) Vcrbum «nisii rat, et eversionem Rasin X36 *^ Rpltraim, hoc
Oominu.^s Iri Jaeob. ei cecidit ii« Israel. El sciet po ^ est, Syrhc ei Snm;triae vaiicinatur : Verbum,
ftulys oinnis Ephraim el h.tbiiar.tes Stnntrjam, in quieus, niiit Uotninus in Jucoh, e( readii in Isrnel.
superbia ei nngnitudine cordi«, dicenies : Lateres Ap)id Hebrasos oabar (ijl), quod per tres lil-
cecideruni, sod quadris lapidibug adincabiirit>s : leras scribiior consonanie» DALtTN betm el (les,
sycoinoros succiderunt, scii nedros immutabimus. pro lo<'orom qualitale, si legalur o.vaAR, verbnm
Et elevabit Dominu^ bosti^s Uasin tuper eum. et &rgn')^cat, DCeEH, moriem. et ptsiileKtidm. Quani
inimicos ejiis in tumuUuiu vertet, Syri.!ini ab eb eausam pierique sermouis 8tnbigui'.ate decepii,
Oriftnic, et Pbiiisihiim ab Occidente, ei devora- non j(er*i.'rn. dicunl missum e.sse, sskI mcriem. Mi-
Uint Isnei loto oec. in ontuibus his non est sil er(;o Dominiis verburn in Jaco!;. el cecidil iit
aversu» fnror e}U8., »e«' adhuc irii«us cjus Israei. Hefiiare voluit Jndam, ui Jaceh prophetat
esltttta , el populus ocn cst rej^ersus ad in Genesj ( eap. xnx) : ei Isracl, hoc est, decem
percuticniem %t, ei DotMinutn «xercituurn r>cn tribus siiii iuiperiutM vtndiCBrunt, de quibus dic-
t4ii|uisi«)i'uni. » LegiHiuii snp«-a {IV Rt§. xvj) tum esl :/p$i TeguaMerunj, ei nvn pern\e (OiU^ vnl,
qund iii die4>uK .Vcbai fiUi ioalhai^ riiii Ostx refis 4). tmperii er|0 Uigui^as, qu» in unciione Samue-
^jUa, asceuderit Rasin rcx Sjrix, et Phaeet^ liiius iift posi abjectum Saui cae^perat in Uavid, iniasa in
* Vatic, dirtamus exp/aNfi/iane ii^ids; et mos transtamut, pro transimus.
* lUcui, i<iiHi enitn folumtts c*tnjuncla, eic.
133 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPIIETAM LIB. IV. 134
Jaceb, \\oc. esl, in dMOdwrim tribus, qu* Jacoh ^ iinTim, ei faciannis nobia nomfn antcquam dhper-
oliirt vocabaniur, cecidjl in (srnei : flon iil LXX guintir (Cen.. xi, 4) ; 138 l>«f«if'0 linpugnanie
iransDiierunt, venu ; cecidit eniiti in iiflptis : quuti solvelur, et diiisipabitttr cons<»ostii eorum ', el
siaUKum ad sanclos diifciuni eial. Scipi igiinr lin}{u:« eorutn codlra se invicetn dividenlur, «e
pflpuius Ephrriifrt el liabilanse.s Si»mari.un, q«i ciiiseniienles pejonts ftant, .icd a se invieetn de-
jcopier iinillfliicliiicm eiigimliir in sup«rliiaoi, ci stru.')ntiir. Cumquc ita ptMonssi siai, ct ab liosti-
dicunl : Parvuw esl regniiin Juda;, el nogir» com- bU8 devoraii, tanien non rcvericntur ad Domiituin :
paraiiond vi!ii;»itnu(it. Iiaque VA\s rHenlibos quasi sed adhuc nianus illius :id peicuiicnduin paiaia
bleribus, nos quadto iapidc scoiriceinus no~ est, )inu ilbid quod iegiinus iii Jeretnia : Sine
Iris doinii(V). Ilioruni sycoirioris ^u» iigna snnt caueo percuKsi film renroi : disdplinain iitftt rece»
vilis , hostili incufsione sucf-.i?is. non if»'- pisiii {Jerein. ii, 30).
peiiii 11 nQSl.*un\ cedris exstriifiniuS , qus (Vers. li seqq.) < Ei disper;!et Doniinus ab Is-
Impuiribiles sunt, vl regnum stftiMticeni sen:- rael caput ei catidam iiicurvaMtem et depravaa-
piferniiin. Scial ergo populus X3T omnis lem in dJe irna. Loagneviis ei honorabilis, ipse esl
Eiiiiraiif) el liabilaiiies Siim «rianj, quo^ Syros qui Cisput ; et prophela riocens mcndacium, ip.-e est
niinc ei ansiiro cs!, JM liosioid lr:inseai. Vel cerie " caiida. Et cTont q»i beaiuin dtciml pnpnluni isium,
conira iwsmn Svrtiro, .subiia a!>vors.»riorj!itl bella sediiceines, ei qiii beaii «Jicuntur, prsecipiiiiii, Pro»
consurgittil, e( oiniies vcrianlnr in luiniillnn) : ita pter hoc siipfir adrtlescenlulis ejus n<^u iselabimr
iit cixUra Israol Syria »b Oiicfiie, ct Pbilislhiitu, Domintis, ct pupillorum itlius et vidwarum non
boc cst, Pjjjfsiini ab OetidQnie move;uii!ir ; ei miserebitur, qnia omnis hy|iocrita est ei nequam,
simal «levorniti IsraeiiM?!. Ciiir-ique iiac fwccrini, et oiiivcrsutn os locuium est siwhitiain. Ir oii>'
nihilominvs niantis iiiisa exiem.i, sive exce)i>;>. esi Ribiis lils !?ii« esl ;»vcrbus furur e]us , sed ad-
St;per Israeli el c«* fcrite nws cessal. Ciftsique a huc msnn.« eius e-xieriia. Snrcensa esi enim qussl
Dco ncn reverienlur ad percaiiffriiem sc, iiec Do- ignisimpieias : veprem ei spifiam vorsbii, ei sue-
iiunum noeereni exei(:j;«u«n, vihjfos aureos j-d^j- ccndeiwf iii d«i»siUUe saJUts, cl convoiveiur in su-
iani<>5 p^o DeCi. Justa anagogen iiutx^ iocuni iio< pftibiii iiitni. In ira Domini exerciJoum contremujt
siri iu eilisseniiik : Misil Oeus Fiiium su(>m ad terr.t, el crit populos quasl esca igniii. Vir frairi
Jacob, boc 931, u^ lud.xos : ci veBii ad israe!, boc siio Jioii piircet, €1 ii«rriuahii .id deTlfaJit, cle*u-
•
«Si, ad g^niiui» popuiurfi, )|'iOS si Aposioius .tp- riei, ct cotnertei ad s'ni.sirAtii, ei non saiufabilur
pellari ditii Ssrael {Rom. it). AHs ?ef© ita : Ver- « u»'iU9<i«isqtie c.trneni bracbii sui vor:tbtl. Mani».»-
Duni suuin ffMsii. Doroirias ;&4 Ecelesiairi, qtiffi ses Epbraim, ct Epltntim Manaitsen, sinisl tpsi
pnorci!! po{'«Iutn supptaniavit, cl cscitHt in Isnftl, cuiiir.i Jiidaiii. lo omRiiius bis stoii est aversus
hoc 'HH.f ii» hs;reii.;os, qui Dsjufu videre se j*<jiaftt. furor ejns, sed adhuc liianus cjiis exienia. » Not»
Sciaiii iiaquc priRijipes eonim, et omnes ;
qui solum Cousinus bo6te.s Rasin elcv;'b;t coJrtra euia
habilMni In Samaria^ boc est , qui Dei legcm cl inimicos ejus vcnci in tiimultum, Syriam ab
cu$;.oJi!e se «iic^ini, et is'. Bbertiiie es«e viriii- Oriente, ct PhiJiblhiim ab Occidenie, ut devoreni
luin, ei iraciHs aiTerrc jtisiii!» (hoe ciiim ir.ier- Jsraci loio ere : sed quia non esl rcversus ad
pitiiiiir Kpliiaioi), qni in i^iipeibiis cordit sui de- pcrcutiemem je, nec requisivit Dominum «xerci-
spician» Ecdesiam, ot siaipliciisleni ejas i\rh\' tuui!;, exlenriet mauom ad pertuiiendum, nt dis-
iraiiies impci-i^iiam, rficsnt : pro i5te«sbiis iiliu», pi^rdat de Israe! ciipul, et caudiip.' intuivantcnn et
qii:>(iri;, l.ipiritbsis aSqoe foilisshnis ledificabifnus «Jepravaiitptn, eum videiicei, qni r«cla perveitit
F.crip^ias iiosiras, e!. pi» iitlVBCiiJOtiis aiiioFibus {ierenx. iil. (|iii sit auifin capui, ipse interpieia-
ciioque ptfrrluris, cfcdros sabiiinissimas e\si»'He- IU.S e»i. loiiga'vui $l henorabiHi. Et qui sit f;aud«„
«T!u«, qnas ciMacre» Dcmiuus, et quiis ;wst«s :.ub J*roph2ia, inquii. qui tlocel meudaciam, id eSi^
persona impii vid-sse sc narrai., el uon inveniU!» q pscudopropiieia. Dixif de pniiclpibu», niinc opti-
lotum earjsm {i-sa/. X7isvi).,Di<jit ergo Dominus» niilibus jungil et populum, quotl ot tniigislii cl
quod RsHi.-i, qiii intetprctaifjr iapisniia ;*(«tdr?s. discipuii, Cl erudiii, el viiij^us indiiciuui 139 V*~
c.iiJ!i.« tphrsiii» utebiJlur aniiiio, vefiaSor coftlra rit!;r pareant. Qui enitn beauim diccbiuii populum,
eum ei oTrisics iiiiiiilci ejus * aUversum illurn di- sedociorca sun; ; et qui bcati appeilabaiilur, noii
rcivsni, ei laai ab Oriente, quaiii ab Occiilenle ex propier virtuteni, sed propicr nodiiera, praecipila-
pngoeiur, cidevoraiBri .sint Isr.ielesii loio ore. Tro buiilur i:> iiiortem. UnJe el supra legimus : Pof-utus
q.iibus interpreiaii .snni LX.>L ; E/ irdtficeimta no- mett$, (fui beaturn le dicuni, seducuni le, tt scvdiat
b'!$ luriim : ei allidel Deus qui comurquni conlra pedttm luorum supplanlani{hi. iii, iil. in luli pc-
nionUtH Sioti, et inijmcos itlius dinipQbil. Cupiuiit pulo iiuiliiiS person£ miserebitur Dcus: non pupiili,
enii» ci in similiindinem 'fcinpli i>ei, xdilicare noii vtdui£, quiaomnishypocr.>l:i cst, alitid siniulans,
sibi iemplutn iu S;»n»aria ; eed qui«n»vis moveritii el aliuil ageus : pioir.iilcns casiiiatf.ni, ct vivens
pedes iib Oiienle, ei ib.xcrioi : Xemi.e, (rctificemus ItiKuriose : piR^loretiS panpcruuein, et replens UMf-
'
tconirario Yatic. el omms amrci ejm : nnox * Idem, dii^ipcbilur setinua eo>um, urtde ei S€H-
Cuoquu devvium pto devoruiuiiiitii. tieines, pro coftscnnentei habei.
!35 S. EUSEBH HISRONYMI 136
supium. Untle iiisigii, ftl dicit : Ei mh-enum ns A simis iwnrorajiles. Cum«ju« sei^ijjpr si»isira inv*.
toeutum esi fmldiieiK, rfopler hrc oiiifiis D(imi- niaiil, laaien suis iJUriquJim salianlur errcribws»
itus non cessas irasci, seo adlujc ad percMiien- voranies cafHeo» orachli sui, el adversum Ecc!e«
dum elcvMt si.anum. Si quia Isia «'eceniDJ, «»>c~ Jis»! pari sUkJIo dl«)5ca»{«s. Propier Joxuriain,
rendetHr quasi is'MS inip^oi:**, m aon cHltum et vclupiates, st hicr» de popnlis inier se liabei»i
9grom, setl vep'C3 el spii»'» devdrei, ucc frujjife- discordiam, ut «lc Hna haercsi dus« Jiaiii, el n»i-
ras arbores. sed inffuctuos«:i! saliuuv jn quo h.-»' sum, Spsae tjjvidanjnr ia parl«:s, u». prop.r»o» ab-
bitani iM^siije, riipiens * ili-sitnt» consuusrii. Qiiam ducaiil greges et «levorenl domcs vi.ii}3nin), et
ob rein «liciiHr quo<} d<;iis:t.»s saiuis :gae .«uppo- a^ttiieruin p«ccaiflcuni, seniper disceniium, ei nun-
silo, furni superbia e; ai-iiadiue fonvolvaUif. Omne quaro ad scietitiam veriuiis pervcnJeniinm {t t Tim.
enim q»iod excelsum «st, et i» sabisme consaf" iu)» !o oinr-ibus bls r.on Averseiur fwror Domini
gens, supKrbnT. appelhri p^vifst. Pro quo tses.<-JO eojisumens vitis, Mqnt siibtertens ; sed qwanlcV
^«i«{ voletites LXX tr8!:st«ierijs»i et devorahit h iili profidant ad pccca«du!P, issUo islc amprius
(irmiin coUium Qmnia. Urs^e si £hj iram DonVmi njantiin Sisaaj extendii sd paeiisv,
terra cotijr*»»»»!?, ei tsopuius igiiis faclus eu pa- (Cap. X. — i seqq.) - u Vaj qul «otidunt lcges
bultJtn, <|oja i^nfa fuit in €0 crudelius, ui oe cha- B ini.jwas, ei scribeujes injusUiiafn scrlpsoruui, ut
rissjinQ qnidem gerjnanlfaiis nommi par^e.^ei, S6ij ^ppriwerent in Jndicjo pai:per€3» e» viro factirent
dcxtratn dcisertias aJqisti corcSewr.etts, sainrarcvtir canss huniiiiam p&puJi sne? ; «i C:^nt vidua praeds
in his qua. sinisirij erant .- disn» ToisJptatitm, t\ eoiuan, C£ pupiUos diripcreni. Qutii facietis in die
malftf»»» palUur f.imnm, et setnper cupil inalis vJsitationis, et cabnulalis do longe venienus? ad
p«Jora goeiars. Ipsi qiioque Miinasses, et Sphraim» eBJus confugieiis at»siiliui.n I ei uhi derelifiquetis
4juj de ano nau soni ulsro, et <k ecdem parpnie 1^1 jlftilsfn vesiram, ne incurveiniui sul> vittculo,
gyiicraii, in ;s!ita?r= ral-;''iii prcfsjpfti-miJ, «u hosUll g*. c;tn\ iiUtriccv.fc cariafis? Syper cinnibus his
otlio inier se dissideyenu Leganuss UcgU!i» ti Pa- {jo:- eiii aversiis furor cju.s, §cd ftdhuc noanus ej?i«
ral:jtO!i»ctiO»s v,')l»infiljiS, fH inveHkmus Satitaris exienra. .» &zo plerique adhuc conira dtcssi Irl-
inier st: hcUa csviHs, dajn slii pro aliis regibtfS 5>us iiki RrhiwstiiUit, qua} halHiabanl in Safriaria,
dttntcaiii, et qi;oni.oiJo suis regi^fUi iniertcciiSs In quo-j si s»riora sselcra eilan'! isia sr-cirrini \AL r*-
Jitd» espiigisaiionsfn concordtiji. Sc^iJiisiiitn irc- sociarenij. Nobis atnein vldeiur contia jutiices
pslogiajiS; aiirerol Dcnttiftits espvsi ei caudavj», ina- tribus JikJs:, et JftfiBaie!-:, Scrihas «idelicel ci 5iu-
joresij |>«ri?e-r itz sTtiiidrem. Ca'.;rta:n appcUans, , tsjjt»-.!^; , serato propiieUcus conclsjtnare, quod
non hoiiiines, scl Juriieata, hxreiicoa esjjs dwsnoij- advprsiini iegeni Dei iniqnas scripserifii lcges, el
Str&t, qu® hoc ni£!nbro tiUiniur sd si8rcoir.% prcift' iradiiiouibii» stns subverteriiu j(if!i»il veriiateni.
ge:id3, ^l cd aicenda parvu ?.ai»i?ii?. £i pos.i c?.- teo cnitn diccnie : H^iwra pfiircm luuin, et Hi/i-
}jii{,
1,40 *^ c.itidain incuf?a!ie?rr! j«;ttg»t ei Oe^ Irera {Ex-sd, xx, 12) ; ilii « conirsrio aioauerurit
gravaaiefn, (}»J-a«i legls praicepta su5>vert:tol, ei (^lios pjrentibus dlcere ; &omim qaodcuHqne csl ex
recian» dtpnivcist »iain.. Lyifigg;vy»r» iiuofim, (\U!!\ tr,(^, lib'} frodcrii, rut hgncirsui [Al. lisnorQreni'\ pa-
caput esi * et psf^Uiiopiophet.-jfn quJ ff? caiids po- irtrit., «? m«rri»ii .^Kaf//!. iiv, 5, (> ; iffivc.vn, M, IS),
^Mixr, rti»por.je-i, o» isiagisiros jisriter* «l di.v;t-» et cs!f'.T;v Sm iiisiinj. prjspigrt-a sisj&ni s4:>-ipsefu!.i
puJo-'» ; al ios t^jii pfopser »"fiuncra lauj^ni psccatc- }«'ges. pcssitnai, •»; opprin>ei£jiJ psispsres ci hurn»lei
rc.s ; alic? q«! i^iudaii %\is niala jton senUan!, nc!: j.-opii!!, iii pr*ii.%s .^gtsfiiini i5e vidHis, et piipilios «i-
SgUBi poeniieniinnu Prcpier hoe in jiivtioib!»!! e«- ripneiit. Qu! i5ii€:rroi^:tt!;«i" qLitJ faciuri stul, cun»
rutf: tio?» t3c:ab'.I.T«* DoRiiisy.s • Vni '.iuiti civlic.ii vei lapiivitalia, vei jsiiiicii dies a<iv!i!seril, et-c:»!a*
GUJ't» rex izdoUscerA {KfcU. x, !C»j *
£l qni D^ttin tnitBlis «5e !(Mige ^efiit-utis, quae tnuiio tcrnporft aut
PalrcfTs, vci D(i't:iriujn ^erarn perdiJ?rM«t, «oii prseJitla esi. Ad cuju^, ini^uit, lugiciis auxthutn,
inipetrabunt ntiefericordiaiit. Ofaiiis eiiifn hicreii" ^ citni ofrstiderUi» i>eum, qui veros anxiliaior esJ,
ctis hypocrila cst, aUud agens, el aJiud sisntth^ns, tl libi dereiinqufclis glcriain vc.^ilr:)'!;? Non euiin
el quidquid loquilof, Jicel vjueanij: esse 58pi«i;i(s>, prcderuiit diviti(B in dii> (urcus (Prov.«e 5?, 4),
latncn suiiitiia csic Propter haie estefs<;»t ui?»:!!» vincio» in hLVJlileni lerram ducal Aasyrius, ne
S»'»m ad puniesidun*., ei omnss smpiessse» e-sruni; corruajis in pr^iic, £i ad f^xlreniHtn sicnt in sii»
q«i»»i splnas vcrax fiainina <on3«niet. El verba peric-ibiis cimirs .Sainariftin creljro Oixerai : in
alj5<}iie virUUibus, qua; infruciuoso saUui conipa- cmnibui hlf f^on ea iiv.rsui {uror ejuf, sed cdhuc
rantur, involvenmr ffinj auperbia. Ad sorufn poe- mams ejui euimicij eiiain coitira Jndaa» io.^jutiur,
r.am contremiscet oi<it'ts i'-«rf?»JS, -:% dec€pti ptspiiii qyod not* sit isr.is xwm \Al. ;nr,Utia»] eoiuip. cntrcni?*
Slcrnis sradefiJur ard<!r;i)tjs,qu» ii»rpls lucii ijralia, capUviias, s«h1 fiiattt isi b.oslili lerrs l>:»nsit»i ens
ne suis «•uidern parcunl, sc-1 cerUliiii de dcceplis giadisis pcf$»?qsiaUir. hiWSi ^nagone?:, 0!t:nis haer'.'-
popiiUs pnBiias agujil, reiinquenies bon:t, ei in (1C3- iicas .^crifcii Ir.itpiiiai^n». U4 jisiiperes ei bt^snilcs
'
Vaiic. s«c»nidii tna:isi .^nfcicMi. priu» eral «.'}- aliiqi-t qyii cnpiu^ «*;, pfo ?y!.i •5f!.'.'^f fsi, ?ju?!jJ'
fiem. «•'dmc-JiiW tv r.is*. acl ipt.:-.:» Hier<?ftYr-.» ^ceuicn!,
* t^erpera^^, atque inusiJj senau Jeguril ^?9ruai!i, snque craJsotsis scriein cRsti^fstrsus.
137 COMMENTAR. IN fSAIAM PROPHETAM LIB. IV. CAP X. 138
populi di-cinial, viduas el pupillos diripia». Qiti A populo ineo praecipia»», u{ fvscial Apoli*, et
X42
enim divRf. ?st^ i!c <]iio iKgiiicts. liedemf^iic animo! pr.Ril:im, vl f.oiuulcel civilJilci, ei pnnai ees in pui-
viri picfriiT driiicc (Prov. xiii, tJ), noTi suslinet \eie'n : ipse aiileit» noti sic c«igitflvii, «i norf iia
cofdiiiiitaUOfiPin . noii ciio ab cis tapilur. Pj^uper arbitrjiiis esi sfd iit ennteiai, nicns ejii3,
:
et
atiieni, el (jui humili..; e%i ci purviis in populis, dispcrdal g^r.ip.s pinrim.is. Quod si diiteriiil ei Tii
;
eito .'tb eis scuiid.^^lizatur. Vjdiia qiioqiie, (jux vi» ioius e» piin«'pps. respojideliii •
Noii toli re^ioiien»
tuia peaJiorril Deuni. C iiupillns «|'.ii pairfim anii- quae ost snpra B.ibyJoMem, et Cii.^laiio, iili lurris
serii Ctcaioiem. (Jc quc scnpltim est : Dcum, qai »;fli!icala ett. TiMi aiitem Arabiarii, ct Daiiiascum,
le gcnvit, fifrelsqui^it;, el obliiiti ti> Uei nuliiions ei S.tm;tri.»in : siciit hjis tuli, sic oiiiiti.'» regn^ ca-
lui (Deui. xx.\ii, IS), fdcile suppl»nlai)iiir, Qiiid pi.mi. UIuIhIc sciilpiilia in Jcruftaieni, ?! SAmaria;
igiiur ficieiil in dic Judicii, cum t.-)ntos decepern>(, sicut firim feci Santariap, et idolis cjus, sic facian^
142 ^' calaiiiiiaiis de longc venieniis? Sicut enim JerujaJetn et simnljicris iliiiis. > rrimgin sciendunv
ad juslum vjrotn diciiur, Prepe tsl aorbum in ore csi quod in Heljruico iion iiahei Ciiuiaoe, ^ed cha-
luo, cl j» corde luo (Rom. x, H) ; ei in alio loco : i.ANNO (*j *D;. Uliinia «nim nominis liujtu Jiitora
Regtium Oei inira vos €»t [Luc. xvii, 21) ; sic haere noo e»l lOD, ui illi putiiverunt, se6 vau, qufe liiiorse
liconnn talaintlas de loAge veniel, mulio eis lem- B sola inier se dislanl ui.igniludinc. Turris auJcm
porc pi^paral£. Ad quem cum confugienl , fictum «MJidcaia esi io tampo S«»ipaar, iu ijijo cranl Ar»*c
habeaiit Deom? Cui itadent g»6riam suam, tufn {Al. Arcej, Ac^d, cl Chitlarifie, cl UabylQn, qiiae ex
simolaia &inl omnia ? Nec poterunt evnderc vincu- coiifosioiie lir.j»iiarum nomen accepil (6>n. xi).
ium, 4JIKI piuriitios ligavenint. Undc «l in visinne Araltia -'lutcni iion hiibetur iii Hebrxo, sed Ein.itti,
V.1II1S Siojt, 4UX Dei aliilodine derelicta, et h.pro quaiM Syri usquc hodie Epipbaniam vocaiii. Hulale
llca hiiiuiliuic decepta esi, diciiur de mngisiris quoqoe tculptiiia iti Jettisalem, de suo adJiderunl.
faisi nominis scienii.i; : Oninei priiicipeji lut (ugr- Quodquc supra scripturn est :5/ dixeriut d, tu solus
ruHl, el ifui (vpli »uut, dure ligati tvni (ha. xxii, ea princffps. respondebii, noit fuli rcijiouem illasn, es
3) : quudque cum siuguiis inleifcclis cadaul, ei in illam, sed luii Araijiam, cl Datndscum, ei Hamari^am,
aliorum n^ce iui>i peiecnil, ei cuni muJi.i pat ^iniur, huiic srgaierit sensuiii :Cum, inquii, dixetinl Assyno
diesque visiiationis adveiiertt, Ron !>il linis «orum qui capti svinf, Tu prioceps es omnium, iiie :»dliuc
init-riius : sed semper silii impeudenlem manuni iflfinniiin se «sse seniiciis, respordct.>ii [Al r«spon-
D(vmini perlr«inisoanl. Hucusqve coiilia drcciTi ci dii| : Quomodo /ne vocalis pnncipem, cuin tafiliirr.
du4S iribus, id est, coiili^ S.imanam, et Jerusa- Arabiam. et DainasCuni, ei S.imariaiti ccperim, ct
lem, Dei cominmatio esi, qu« rcgnanie adtiiio C |onge positds naiioues irans Babylonem, necdum
AchAz, coepit ii> populo : <]e quibus duae el semis mc* subdidcrini potesiali?Ouo «nodo nulein Ara-
tnbussutxo cdpix suiii, ct r^aliqua; sub Iu/.echiii, biam cepi, O«ma»ouni, el Samariiim, sic oinnia
qui Acliaz successii in reguum (/V /{sg. xvi, xviijf. mihi regiia subsieriijtm. Transeamub ad fie,brai-
Se ucns prophftiia coiitra Assjrios scribitur. coni, elquid nobis vidcaiup, breviier aimoictuus.
(Vors. 5 leqq-) • Vae Asstir» virga furoris tnei, V<» Assgrio, \d csl, Sennacherib, qm» ip$c cst
«l baculus ipsc esi, io maiui eoruin indigoatio virga, ei hacnlus furoris mei, in maiiu cniiH ejus
r»ca. h<i f(en;em fallaccm initiain cum, ci contra indign.Tlio mea, et per ilium perculiaiu genieui f.^1-
populum furoris cnei inaiidabo illi, ut aufcraispulia, l;icis?dmaiii, quae inter ine semper ei idoia claaiH-
ei diriplai prxdam, ei poiuu ilium in cunculcaiiu- cavil, quac prajcepia mea sc faciuramcsae nientisa
nem qu.i.vi luium pl.iteaiutn. Ipsc autem oon sic ar- est, «l conlra popuium fiiroris mci ipii pracipiam,
biiraius «si, ci cor ejus noii lU sesliuiavii, sed aj ut spoliel eiim atque prjedetur, et rcdifjai in pul-
coni.er<:iid>itii crit cor ejus et ad intcriiecionciii vorem, ei conc^ilcet quasi lulum pUicarum, id cst,
(•Yiiium pluiiitiarum. Dicil eoim , riunquid iH>n ui percuiial eum, el non iulerHciat, ui vulaerei, ei
principes mtii Numquid no» ut
«iir.ul rejes suiit? |. nun animam auferat. Jpse auiein moduiii iracun-
Cli;«rc3mi5, sic Aphalj,
Clialanno [i/. Cliaian el egressus esl, et non solum conira IsraeU
diie mcflB
cl ul Arpli-id, sic Euiatb 1 numquiJ non ul Oa- ad quein directus fu«ral, sed iu genles pluriisias
(riasc.is Stc Sauiaii.i? Quomodo snventt miitiui itica debarchaiHS esi, 144 ^^ omni') per circuitum re-
regoa :(ioli, sk' et Miaulacra corum de JcrttSiilcn), gna comerijriil, ei usque ad interivccionein j^ealiunv
etde SuiiiaMi. ^u:itquiduon sicul fcci Samaria^, et plurimarum iliius mucro Siievirei. firecius enjni iit
idultb ej:is, Sic faciam JeruSiilcm, et simulacris superbiam, hiec au&us esl dicere : Dtice» iiiei alta-
cjus? * PuuiimtiS ir» lioc lueo - iianslaliouem LXX, rum giitiLiain tege$ suiit, et milii subjecii, cunclis
qui ab Uebraico dtscordat iii pltuimis, LXX ; < Vjc iieiionibus imperabunt. Quomodo cepi Chiircar.iis,
Assytits : virga furoris aifi ipse esi iii snanibus sic cepi ^i Chalanno quomodo Arpbail. sic ublinui
;
euriiiu, irain tneaiii itt geniem iniquam rniiiam, ec et l^iuatii quotuodo DanUiscum, sic niibi subjsct
;
* Conjicit Vicioriu» amovciidatu negandi particu-' p/urtmt5 verlia quic Miirtianicus aci f!ni»itt Sepiua-
lain, iegendunique 9uiat^<<;m.</m« eu, ztisiinei ioni' gtnlaviralis ioierprelalionis rriAie distulersi» liue
miKaiioneM, ;id flnen iiis. posiliminio reiluxiosus.
' IsttiiC!;, Ponamu; in hoc toco, elc, usqoc iii
Patrol. XXIV.
139 S. TAmm HrERON'YM! 140
et SsmniLm», Qjiomodo c;3tera rsfna, qiix idoio- >. cimcins vicetH iiatiowf?, el increJIhil! sapitiiri.'»
rum ciiltiii sprvighuil, uieis snhjori pcdilnis, sic «l omniuni pr,sspderll lcmiiios. Kl jiixia LXX tariiae
Jenis;!l'MH, el Sani.iriam, iii qiia eatlcm i<5o!a suut, polenlise fiicril, ul bi;l'atoiuni hoinlnum urbci
iiicje subjiciam jjolcstaii. Quo modo cepi Sflma iam rtinditus su!>r:ierit , toliinu|i;e orbfem quasi ni.tiim
cujn i»iolis sui«, sic ct Jeiii«a1eii» capi.im, qui» Appreh.nderii, ei quasi (lorehcia oyd a matfibns,
eosdcm veneiatnr (iens. Pro Cliarcamis a«tein LXX in snam prsefl^im verterii. Gt qnia seinel mc(iip!in«
a«l<le»ies tle sno, Tegiovem <ram !}(ttytoT\em imer- rain nb avibns nido ^i nvis stimpseral, serva^it \n
preteii siini , *« Chaluue, ubi /rfiifirain at turrif, reliquis, ut dicerel ; iVe« fuii qui moteret per.nam,
Arphatl penii'iS ririii/qutMiies. I'«ssiimus aiiiem et npetirel cs, «/«fue ganiiirei, T;ii)tus, fnquit, ter-
]ux\n iranslaiifincm eoriim, et iropolojfl», dnm- ror fuil forlitudinis mete nique vidoriae, iil ne
inodo pia sil, lilierCilem, ex co qiiod ai», el populo fleiuni quidem ei getnitum vicii libere prolerenl.
meo prtecipinm, ul fadal ^pctia el prtrdam, el con- Sunl qni haec generaliter conira rrgnum Assyrin-
tuUel cii-itntei, et ponai eus in pHlverein, eiiam liuc runi d'ci arbitreulnr, qnod postquani conipleverii
dicere, (jnod qu< lidie pnpiilo siio pnecipiat Doini- Dominiis cuncta opera stia in monie Sion «l iii Jc-
n«s, ul advfisnriorum civitnies q"« erigniitur rusalem, hoc csl, po>lquatrt subversa f»»erii Jerut.v
!i
coiilra scionliam Dt-i, el hxrelicornm nimic lalxtre iem, Assjriorum imperiitm desimatiir. ^.ht anifm
conslnicl* snn!, ii» piilvercni redigat, el niliil esse e\ his qiia» sequuDttir, ptoprie coiitra ScrirtacherH»
ricinonsiret. Oai iiiiellijieiis inlirmilalcu) cordis hu- rejem ABsyriorum videtur ccmminsiio. Quod aii-
maui, el quod moriaii c;»rne circtimdalus, non tem ail : Vastquam conipUveril Dominui cuncla
possiiperfcciam virinluni haberoricloriam, nccom- vpertt »ua in mottte Sion et in Jerutalem, non sub>
nes geiiles cnpere, licel eum alii admircnttir, ei di- «crsionein urbis signiricit, sed obsidioii&ni, quando
tai»t:T« solusetprinceps, cspondebil fcis;
Muliasunl venil Uabsaces dux Seuiiarlietih, el ca fcci'. ' qii»
qii3B desiruere ilebeo, cl adhuc (!esu«€re iion \Hf- in pnsleiioribus idem propheia coinmemotal {hu.
lui : scio qnod ne&ciam. El quajiqnaiii muMa ad- !i\xvi, x\xvii). Sccunduiii iropolngiain, cntu Sd.^ns-
«ersarioriim niKur.iciiia superaTeri;» : tanien svinl ria e( Jerusalem Domiiii 146 "'^"' susiiniieriut, et
plcraque, q«ae adluic siiper.inda guiil. Siiuulqne in fabrioutiijne idoloruin errasse se senserinl : lu:ic
ipc luluroruui «-s his, qu.c superaTit, eiiam c»te- destruclur sensus maguus, Assyrius [1/. As^ytio-
rornin sihi viclcriam reproir.iliil. Juhenuir .iutcm inim]. qui in lantam conlra Daminuin inllatas ehM
nlulare sim«<lacra JerusHlem, ti Samaiias : non supcrbiam, ui snpientiae suat: arsiiuiaverit cuiicia
ipsa qua ficia sunt : scd bi quia ea finxeruni : p-t- ceistira, ci quaevis excels.-» dogmala, ctdialeciica
'swvuu.ixsl)? hi q»!i fecerstut, pcr e.t quas facla sunl ;
^ arte munita, concutienda, el pcnitus dcsirucn !a :
ut non sdluiH i»i tpVt iit hseresibu» idola rabricail intaiitum ut in siioliitudinem puiiurum sviuin non
dcfeitdunl sublime constirgere,
suni, i^edqtn i» Eccicsia per ignoraDtiam nccduin aniinai^
vsleaiii in ei
pro voriuie nieudaGtum, ululaiu ei
pcKniieniia se insensibilia esse atqne torpenlia, quod OTornm lie-
monstrat exeinpluin, et ne mislire ^uitlem, cl cotii>
criasse lesienlur.
(Vers. Ii-14.) « El eril cnm complevcrU
Domi- fT)0T<>r6 iingupm contra raiioneu» el fortiiudinem
sui iermonis audirc.
nus cuiicta opeia soa in monte Sion, et iii Jeiusa-
magijiflci cordis (Vers. 15) Nimquid gloriabrtiir securis contra
len», 145 vi9it»bo super friicJtfri) i
oeuloriim ctjm qui secat in ea, aut eiaMabitur scrra coiitra
reg is Assur, el super giartam altiludinis
^as. Diiii euiiu, lu forliiadine inanua meae feci, eum s qno tiahiiur? Qiiomodo si eieTciur virga
et in Eapieniia mea inieliexi, ei nbstuli tern»iiios COiiira ievantcm se, ciexaltelur baculus, qui.jjiiqiie
populorum, ei principes eorum dcpriedalus snin, iigniim esl. i (ionua Sennacherib, sive u( multi
et detraxi qunsi poicjis in sublimi rcsidenies; et puiant, Nabiichodonosorfloriauiein «tque dicenlem
inYeuji quasi niduio manus ntca fortiindinem po- fft foriitudme manus mece feci, in iapieiriia nea iit-
pulcium ; el sicul colli|unlor ova, qu« derelicla o tellejt, «:l reliqua, saaclus propiieta respondJl *
;
siint; sic universam lerram ego congregavi, cinon ^luliissimc miirU)imii , Pei itain, luau) puiss
fuil qni nioverei pcnnam, et sperirfei os,
aique essc sani-.-ntiaiii, el iiiius juiisionsm ad luam rcfers
gannirei. > LXX pro fniciu, seinum, vc! r,icnicti\ loriiiudiiieui? Quomodo si securis glorieior conira
niagnam iuierprelali suat. Posl capiJTiiatem Sa- eiim qui securim leuet, et serra rontra illiin! a qno
marigi, iei Assytiorum yicioriaiu, ci «ftmminatio- trabiiur, et dicant, cuncia opera qux {ter securim
ncci adversoin jtrusalem, qttia simwlaera imii»ia el serram nunt, iua arie perfcia. Ei si eieve'. qnis-
Sjinariic, similJ sii 'ericntJa senterilia ; iiUi-.c ad- 'piaiii virgam, ei f.xatlct baculutn ad pertiilieiidum
versui» ipsum Assyrium qui elaius est i;i supcr- (}ijem voiuertt, et ipsa Yirga ac baculus gloiieiitur,
l/um, ei su* foiiiiudinis puiaTli esae qood vic.i, ct d.i.anl a Si perciissum e»se qui percussus e^t
propiicta loquitur. D\xh euim As^yriuj , cordis sicet ta cumo/^Mnum Dei fneris Tolnnifiiis, erigeris
lumore 5fc jacians; Q«iod in /uriiludine manus Sui, in superbiam, et cuncia qu;K g'runtur, tux gioriarls
»
Auiea crsi ct in ea foelt elc, Itci xsTCTjv 5u^ou, WT, Jt^poo ivspyojvto» , C.C; qtiiC
» Graei-a iimi liliisebn. ti «avTgiv oypcviidTO-;», in rom iuaiii Iheion. IrauiilulU.
141 COMWENTAR. IN ISAIAM PnOPHKTAM LIH. lY, CAP. X. m
auK-m Assyrio riicitur, cl :i(l A postqiiam ecrlcsiasiic» ildClriiu illuvcril, ei (>mn«
e»9e V irt lis. Qui<lqniiJ
et 2(J diaboluii» referri po corniii decipultf: p;iiuerini, «unc :tii laniam veniani
!i*rciiccrmn siiperl)*;»!»,
te),i, q«i stciiris, et serr;t, n virga in ScnplinJs soliiii(iinen), nt <Je sal!U ei iiifrudiiosis arboribuset
«o qM<i<J pcr illur»i iiifnicluosaB arbores iiiuuiiierabili corum iimiiitiKliiifi, quiiin b.-Breii(a
:.ppclf;>t'ir,
atqwe scrretuf iiicicdM- fr;ui(le dcteperuni, vi> paiici resiileanl qiii eoruiii
Eiiccidtfiiiir, ci .iividaniur,
cl per.ulianuir Tirgn ({ui n©n r(«i- ficqiiantnr errorcin. Pro eocjuoJ nos veriinius, Mitiei
lonim fliirili.i,
piiiiit (iisciplinann. H;«ireiic» fjHcqite quorum os in Ponimns in pinguibus ejus (enuitalem , LXX irauslu-
<ecliiin poiiinir, el lingiia eoTiim |>eriransil in lcr- lcruni, MiiUt Dotni»ut in Uonorem yuam vjnomifiiuin.
raiH, et sensii qiiein a Deo in bon.iiin^Mriein accepc- Et pro eo quod nos dixiimis : Ei sawctui ."jus in
rnnt, alniiunlur in ceiiH-aritim al«|iie perversnni, ul flamtuay illi verleronl : Et $ancti^rabit eiim in igue .
loqitaniur conlra cuin » qno conJili snnl, 147 ^^' per ({uod (jiiidam inlcUigi volnnt p«cu;«s aiquu lor-
IiHguu; niiiiiSleriHin, quo iiMidantlus cst Uouhh>«s, Htenia »6 lioc adbiberi peccatoribus, ui diviiio igtti.'
vertaiit in bUsplieniiaia {Piol. t-xxu). purgenlur. QutMliiuc uos dixiinus ; E( ghria salitu
(Vers. IG se<if|.) « Proptcr Uoc initlel dominalor ^11«, et Carweli ejut : illi inierprei;ui sunl : Exsliit-
Doniuius eierciluum in pinguihtis cjus leiiuitaicin, guenlur montei^ ei coUes, et taliui, quQk omuis Assy-
cl siibtos gloriam [.4/. glona:] ejus succensa ardebil ^ ri^ruin cbrilas et supcrbia, et tnutliuid'; huiuin»:
qimi coinbustio ignis. Rt eril iuinen tsrael in i|;ne, ipr essiinci».
cl sancuis ejus iii flainma : et succendeiur ei devo-
rabiuir spiua ejiis, el vcpres iH die una. El glori (Vcrs. 20 scqq,) « El eiit in die ill:i, noo adjiciet
saltus eJHs, ei Canneli cjus'ab anima usque ad car- rcsiduiim isr.iel, cUii qui salvati rucriniile dCMitoJ-^-
nem cortsunielur, eterit lerroreprofugns, et rdiijHia; cid), inuili snper eo qui percutii {Al, percuticl) eos,
ligiii sallus ejus prs paaciiale Nimieiabituiiir, ct seri iniiileiur siiper Dom.iniiin sanctuni Isntel in vcrt-
l>uer scribei eo.s. » Qnia isi» fecisti, ei locums es ialti. KeIi(|uisB convertentur, reliquiap, {iiqiraiu, ia-
HUi« siipra iiarr.-\vi, propleiea mlltei Douiiniis anjjeluiii cob, ad Doatiitum foriem, Si tnivn fuerit pupuiu:!
suuin, el uiia noctecentum ocioginla quiiique iinHia liius Israel quasi arcna maris. reli()uia; converteii»
(Jetuu niuiieiitiir eserciii) : ila ui poteiitisa>imi qui- lur cx en. Coiisuiiimali<t abbrevjaia iiiundaLiit jusii-
«lUPi quospingiies appeilai, rcdiguulur iu lenuitaiem liam» Consitiniuaiionetu eiiiin et abbrevialioiieiii
ct in niiitli : ei sicui Hebraei tradunl, ill«sis vesli- Duiniiius i^eiis exercitudui far.ict in inedio omnii
bu» .\ssyriuruin, turpora occulio creiaenlur ardore ; tt-rrse.. t U.>i in Groeco dicititi : ConverietHur reii-
luHc lumen isracl ei saocius, boc esl, angelu.s, erit . ^Hi<c Jac(tb ad jDewit fijrleni, nro Dco forli, ia
\\\ igne ei iuflaniina, eioniiies spiiueae v<}pres Assy- '
Hubrxo scriplunt babfi et GtBDoa piij Sn), diio nit-
riorura, id est, malilia cofisumelMr, pon loiigo tciii- luitia de sex nominibns, qitibus p.trvuUiiu pueruin
porv, sied uho (tie at^juc Hiomeulo* Eiqu^modo stltus ei filium, qii! daius est nobis, &U|ira legimus .«ppol-
el drnicluSi qui est inons iu Galiiaia ueiiioribiis laiuiu. El pro eu ituo.l s<::ripluin Cai : iieUqniiC con
cuiisiius, siipposilo igoe velociter cimcreniaiur ; sic verUnt-ur, pro eo dicilur iu Hcbia-o «uiiie o sioi^a-
xb aiiiiiia iisque ad carnem oiiiiiis Assyrii glorta cuii- lari, quod reliqHum tti converietur, id csi, xb 0-d-
suinetur. luuc spoliaius eserciius fugiet^ qiiod iX£ip.p.a feTf.atpe^fct, in Hobrajo scribitur s.*.k jashb
iJeiH iu coii$c(iiieiitibug propbela teslaiur, et de latn (a,Tiy> "iwiy). El ex hac occaioiirt sertnouis piiianl
iitntiinerabiii iniiliiiudine qii£ Caruit^o ei saliiti Jasub rtliuiu Isaiie iu oignuui snlvattdi e;^ i.^r.iel po~
tftinparau» est, ad laiitam veniet paucilaieiu, ut puli prxcessisse. Quaitdo ergo iumen Istael, et
pu«r parvuius eus possii nuinerare et describore. saucius Carineli saltus vepresque consunipSt^Tii, et-
TraduHl eiiim Hebr«if d«ceiD uiiiuui de ejus CJier lex Assyrius cum paucis fugcrii : lunc residiii
ciiu reiuansisse ; nostroruin quidani toIuhI b«tnc re- Israel, qui cum Ezecbia principe captis c<eieri8
g»ni typuiii esse adversaris lortitudiiiis. £t i|uoiiiodo Jiiitjiie urbibus 149 ob.^iidebjiiiiur in Jenisalein,
iii Dann-le {cap. x) legimus priiicipes regni Persa- ^ iiequaquam coiifideuiin Assyrio : siciit niinc faciunt
rum, ei r«:giit Meduruni, ci icgni Grjecoruin, sic et sub Achaz rege, qui mtsit nuiitios ad regein A»;sy-
princi|ieiu esse Assyrioritni, quj propter superbiain riurtiiu direns : Servui luas ego suiii, uscende et
sensns niagitus vocetur, ei iii die jiidicii gehennx Hbera me de mann re<fii> Syri(Ct ei de manu regis
iradatur :irdoribus, qu« pneparaia est diabulo el aii- israel, qui €onsurr?x-criitu aduersum me{IV lieg. svi,
gelis ejus. El iumen tsrael et saoclum, boc esl» 7) : quauilo tulil aururii et argeuliim, quod inveuiun)
ipsum DuniiDuiri ftueceiiucre vepres ac spinas As&yrii, estiit ibeSauris donius Domiui, Qf. in doino re^ia.ei
oniiteoii]ue iliius poier^liam et innuiEierabilcs populos inisii regi Assyriorum tnunera, at'ullvil({ite eum rex
ad nibili deduceudos. Tuuc eum limore pcricrricuui, Assyiius, et venil i» D^snj.tscijiii, ct cepil eatn, ei
miasi Cdlubruni toriuosjiin el lugilivuju, iinminenles traneinlil, el Rasia inl^rfecit ; sed liberaii ab iysv
pcetias veilc vitare. Qui auiem de saiiii et 14S As&yrio percussore, qui piius i&miriis, ci potiicu
confu)ione ejus lignisque periiuris polneritileviidere, iioslis exslilerai, inuiteotur atqite coiiiideni s;iper
eos diguos existcre, qui nuiiiereiiiur el describan- Douiinum sanciuiu israel, ncqiiaqiiaui ratso,ul sub
liir a puero, ciijus priucipaius iti buuieris ejus esl. pnoiibusfecewul regibu.c, seii in Vi^riiaie. Quod &iib
Iloc ipsum ci ad bxielicos refcrri polcsl : iuod Ezetbiafacluni legiinus : iia nl idoiis (iiereijciis, coa-
;« S EUsentt H»BRONV?/}T Ui
^uiu6 e&so «aluan<l:tv, iransil^^ |tb$)cr\«r? Krrpoia, Ip ghilio g..><l vlfij:» iierCf/^Mirti^ sil, «t f>rr^e;ts
ui ^ieiigm js)va'ioiig>)! ru\uom Micii •^s.'(<j «ub ('luf coriira Tr^rncham rb^f.rt. flvHi opix, ei i^gypltn^ r^e
&io. Qiicid ^i apoMuluS p3u'i>« MHeiitgtiiis scribil 3(i ivare Riiiiriim per vj;iin .f^i^ypli, lisciiltiiti lanturn
Rornaiios ; Uoia. aafetn f.lofiiiii pro hratl. S\ (uprit siiufo eievfl ronira \t el fertrc iin«i |j'»&5!t 4<iliue
uymruiffthrutn tiioel iOnfid-nQrenaffiarii^ velUfUlff «niin psuliiliinii, ei reviTJus *Je >EKVf>:o r-uir 'mriHiia
jj/cjp fieni. Ver^uri (nirr> rnu^rfrif ef briiians in eWfftuS niutliH'(li'i»i :i!ilii« #»>)».liltrif le fUpltdx
(tqaiiati, (^uia v^tbum. brrviotuni taiiei OQOiinui tu siaijtn mea ittclijfn»»toinr ipjitinr .-x flzgiilum iflH.f
per terram (Ham. Ik, 27, 5i8) t) s«icui «Jijtii l^sias 9und iiuon lan' «srivcri^tmi M»flinniia.s kUI> Cr^^leniif:
iVMt Z>ominu& Sttboefh rilignniti nebi* itm^n. airut (Judic. vii), nui aliero nnwMif-. vota^iflHJr Jerobaa',
Sddomc fQCi\ €iitmus, ei Ctrj.-uTAte- inmtei fuiitefnui susriiavi : quando Oreh et Z''!>e«' prini-ip<;s Madt8n<'
(/io. 1,9), libi ergo lanii viri pracedii Buriprliw. larum m cisi ennt suppr p«iram (turi.^^t-iiiam, id ml,
ce&>et alia Odinis jfuerprrtaifo, Et rf,vfn» s» ifg>- silicem, quar i^ehralce apfwilatur st-h f^T), n» ui
inuiJosfiJhurri (iib, k, ca\> ^j, ci qii^tni? hop'tf>»,>m w es peir? et ex rege, ()ui iii ea or.<-itfij esi. inc>is ^r-
jeru^alt-in, e( in Ji;iia;» iu^rn niuliliftdi q lanik) WT* Or** nomcn 151 »ci'^P«''«'- Kavattii frso
pdssus <2i. Domii.uj; nuelligintius vix peuros in
B virg.im suam supernia'-' Biilirtnn pe.grns iilversws.
d^O^loHs el spo2lt:lui& vins ey Juit.ris essc aalv»- .Alililnpps. el Jevabi! revirieiij aJ le pc* viato
ioi[Al, islvdiido^^ /tbl<''f:vi3iiis siiiem aiqnepetre- ;€^p»i : sed slalim iil df; .^fyplo veneri, r»iir«i«»-
cius ^«rmo everi^iilici;» t->i, qt<: f-io cuiieiis l&cl- lur oniis de iiumeris luia et jiigfuni imperit t>jns. ac
ii^fSX Ifcg^s cisrenigmt» ii*-itil pra-r-eplurti brevi«si- servi9« rlesiMte. Qiiod jugUfn ic esi. potentia
K.uin sJilecUonisei li«Jn., ui quod nobis fttfi nolueri- AssyHi, fi facie olel, id eJi, 6ei i>)ispric«rdt£ cotn*.
n»ii>, m;- fecerimus atifcn. lindeti Dominus jnEvan- pntrescet. Po»sun«u{ aiiteni hoc .'^iioti diMit : />•
gel>o: /n A/s, ifiqiui, <^uo6(;.>/nciiitl0ii$ petM^^i omnii virtfft pgrculiet tp. ft tnculum tuum Uvotu iruper le
lex el prophe«£ {Mmih. xxu, *C). Nonnulii lioc ca- »« wa jEgifpt' ; c» Mirviim : Ei virgam mnm yjper
pilulum ad iHa u-ii.pwrg reiormu. queiido snb loro w..irt, et hrabit '"n *n via ^g^pVi, eiiam uic inieiri'
babei niio S^i.-uifti, ei Jtisii lilfu Jusedec, e*. Esdra, f{crt>, qiicd idcit-ro percusserit plurin os de Irihu
el Neeiiiia s"'*^^^^") P^f^ populi raversa »-51 in Ju" Juda. tt •.r-, cirtui-tu rpgn) JeriiMlera ceperii civiiMes,
Oaain, Quibus respcihlebimud, 150 "^ ^^ s^''~ quia ncn «n t)eo, s€il in .^gyptiis Iiabnerlni rrdii<;iaiii.
vare ordineui hisiur»», inaKiiii^ «••jni <i? quj sc* lliide tt R&b*ni:es •xtirotirat eis dieens : Etce fOn-
quunlur, non aJveisii'»» Bi»liyloiiiw-, «fuurufn rex fVa- r /f«/».v -ftipi?r Soe^iwv arundintHtti confrcctum mpef
L>uc!mdono2>or fuil, aad aJver^u». <>>::un.4ciierii> re* jff«jyj"wm Oii 5i inniTVf f:ieril Aomo, >nfrat'il }n
g«ni dirantur Aisyrioru'!». inanurn ejns. e' perforablt tnm (/V Hr-g. xviti 21)4
(Vcri.ii4 seijq.) « Propier hor Uac d'e''i Dominiis 5ie Ph^i^ao te-\ <^jjypti omnibos qui cnnriduiii fn eo.
Deus tveiciiuiiin :Ploli lirc .-rt, pop'j!uj ireus lizhiia» Hisinrla M^idfiinitaru;» in JuJicum libro ^eripla eiX
ior Sioik,ab Atiiir : in vn-g;» ptircutift u?. ci ^a.c-ikitn {Jijdic. v!i', qjsjn ei in Psaltm» iegiiTu<. : Pone prin-
suuin iev^i;il super le sti v.a /Egypii. Aiiititc enim cpes eorvm natl Orei , ti Zeb et /ebn et Saknana
pauiuluin inodiciiuiqiit-. ei<consiin»mal>iiiir inriigira- (Pia/. L»3ixn,i2).iirr2iiierjroqui pnianl illutl iigni-
lic rnea, ei furor meus saper sc«!u* eoniin. Ei ficari icnipii&, quan-Josn iibroNuitierorurn(r^. xxv)
susciiabiv ftiperemii DoiniiiU5.«(rre:l'M!iii n^fellcrn, Mai!i?"i(a! ca^i reffcrunmrsd !sra.*l •*
a ilf-sfrta Snr
juKld p<agem .Mjtlian in peirs Oreb, ei virgam ustjue ad rpoiUerri Oisi Ore:) ; quae -.xVv^ »piM Hfiir»04
i»iam »uper mure, el levabil eam -.ia .^gypii
iii Cl sferibuntur lilieris, nim eo lemprii'*' iioo fustriii in
cril iii diejil.» : au/erpiur onuj ^us dc liurufcro 'u.), monta UrT.'b, *e<J "»n soiittidinft Seihim. Juxta^oigo
ci i^imx ejuj Ju coMo tuOj ei cofnpmrestei juj^um gen prarcipiiiir populo in Ecclesia comrroranu. i»r
a facie olei. i» Pru pet.^c, qiio.J juxia Hei)ra'tui». tiiter- iiDieiit'. >i(Svf.rsarir)9, qiii ad pugnancum seinpcir parail
prelatM «'sl A^jjlia, SyniiriscHiis cl Tiifoilono fp.i.»)m D si;ni, ci msiUa di 'piitatiorte sua animas subvencruMt.
vtfbijiii posutsrutU Hfcbrdicvir> stp cs,r.s (2"^';; "YlS). Ideo ptiitn eo5 comra pop'ili/m Oe* (Muxiiluiii acci-
Pry.jUoLXX iniferpreiiiti suti!, .'vcij n irUiiiiarwtm . pore |>utrsi>iip«n, ei rnn tjin» flsd o perculffe qua^n
de ()uo iti ^uu «iicciiius Iocl'. iJinici»;, in^-.iii, ubi vi. vir^»., i(j es), non occidi re, sed uiinari, qur;> ir, via
dtf ur, o hi!biia"or Sion, ii. cuiKM. io vircuilu ab atnbulsv^rinl .^gypti, et ntm in Dominosiiit i(U]}isi,
As«>yr<o ^iaibtjs i>u(>j:igai!S lu .^nlus de ejus mani- Civn auieni 3d l-eiiin reversi furrint, et rellquennt
bas lilsicrio. AusciilliS quai cico : nyii liinerc, po* iier yEjypti, lunc ftii|t'l!ijif, Dei JiidiciOsuscjUndiifn
puius nicus, quoit Assur viiit^.-ne <:anians. L>ei:i conira adversarios. Madian prim Interpretaiur «
cnim nnm quario de.ifno tegi<i LiccJ i* (IV Heg, juaicic : tii spiriiu oris ejus et oleo inispricordi ju-
xviiii asceiisiiruj di* S^iuijchf nb re.^ Ais.yriua .super gum liosiliim compoirescat.
ocrncs civiiaus Ju;i£ niu iiab '^.
uv i:api£i. e-dS, <.\ (Veir. '29 seq.) « Veniel in Aloth, tranjibii Fn
missurus llabs^icep, i\\n oL.^.^aum m Jtrru^^icni .MagrstrT aptd Jfiacbnia? comm<;ndubii vasa sua.
' Prius eral eonverun;u> r.jusmo^ii .ili.i de qnibus * Vaiic, ciyilclet Jud/FCB mnnitat, ei ccpiel eas.
nihil reie lf:ioi*:iii >nlereil "lOHJMSse, l.icin passini ' Vadc, ei aeirrinQt Sur, et moHier.i On Oiib.
iiS COmiE^T.ikR. I\ ISAIAM IR» IPllETAM LIB. IV, CAP. X. 145
Transicrunl ciJMlfn Gi«bec stdes riOslni (iite u( (tlib] A Hcbraico non b;.betur. Et lanp crii fiiijientij Irepi-
scriMum re^^erirnus : mnnstone n»ari.<citini) ; 152 d»«in, lil ibi m,inftre non Sudftal, sed iransibii In
obilupull Bama, Gaba Saolis fugll Hiir.il vnce iiia, Wlagi-dfio, qnam cl ipS3 .St ripiur.i rnn rominel. Ei
Dii.i G.i!!i»n ; allfnUc. Lais?, psiipferciib A't:iilin!}i .•
qiiin sarHiifs snls prffpe.liju.s veludus fnperf r.on
niigr;ivii Medeiiietia ; habitatorr'^ Cellm cnitforia- polerit, dcporet vasa in iyi.itbm:is, ct (trjidii codciiii
miiv.. Ai!!uii: ififcj cst, ui in Kiif> sieiur ; .1^1131)11 tran^ibit v.illem, qnim et lps.jni Hebr.T-ii.s 5i:rmn ncn
niaiium .'>uaip super Tnonieiti ftlia Sioii, coii^*!!) Je- resonat : ci ruisnm vcr>iei in Agg:ti, qurr bis in hou
rti.sa?ern » LXX ; « Veiiiei eniivi iii fiviiatprr» .^ggni, loco poniia'-, cl n» H«?braiVo non bsiljeiiir. Ad >oni-
ei iraiisibii in Majfe.hio : el in T^lsrlimas ponet vasji tuni fftgse ej'1'^ cpntremisCei Roiiir, civii.-ts Saul : quO
SUa; el «rnniibU v,i!ieni, f t veiiiei in Agpjai. Tirnnr |)erspicue ral.^um csi. Civitas enim Saul appcll.-iitjr
apprfhcniJet Raina «iviiaiem Saul : fugiel niia Caba, ni in Hebr^uco coniineiur. Hrin le venicl in
Gallim; afcnilc Lwax; iiudieltir ai Anftlh;-.i; ol?.u- Cittim : andiet LjiI.h* , ftuiri<>i Anaihoih, contr*;-
piiil !yie('eiiu»na, el !jat»i(alores r.diin). Coiisnlannni mlsfet IHfedeineria. Hi>bitalnre? «utem CJebim et
hodic in via, ul niuneat ; consohmini ir,oiil«;:ii (il]x rolff<!, oxfjt swni ?n J^ru.saiem, id esl, excelii qulqne
Sion, ei <'<>!Ient Jeiifsalfm. ) Mnlium In bni- loco viri, provotanlnr ad rOnsobndam Jeriisaiem : non
LXX fil) Hi-lirati^o <Jiscr«p;inl : qiiam ol» reni ^Jrain- B longo jiost lempore, seJ sn praEseniiaruni, el ead«»m
que CiJUioneo) posnimiis, ul quid nobis vidpaliir di'. duni in via en A«yrius; ui nni.rant in iorjs
in sirgulis, Ctirisio, .-.1 nierucrimn.s \AL iiiferiiiir.us', sui^. et periurbati limore neqiiacjuam ftigiiii.l. Uoc
\nr,\>it:ir,tf, &\r.:\rms. Oei.cribU SRrmo proph»;liiti;3 juxl.i lltieram, Caelf^rum qnidaiti in isfn loco, cum
Auyrii itpf pnmpamqiie rerfftnniis de j4Sgyp(0 Jeru- falsoriim iioininunt jutta LXX ttujitXovfo^ invenirc
ftiem, ri 9'unto strepitii (jnanioqiie cnrsn ad op- non possit, nec se in libro ilnbrairoriim Nominutn
pu^iiitnHtim »»am veniei. fei primum, inquU, vtur', reperire pnluissft ifi.ilclur, iniltil nos ad inrprtiirn,
in Aioili \Al. Aiatii], ubl prx rpMination? riimin ui dicai in cxttemo mi.ndi ieii.pon% ei in ronsuni-
nolens m;mere, iriirsibli in Wjigron, lanismqi.'.'? cz- matione hiijus sspcull immineTiiibus finenis, srnsuin
piendx iirDi» hahebit ridiicJ.iin, uf apud Miobmas niagnum, prinpipein Assyriprum e.^se fujiiiDrum : ei
coniniendet sar< inas s;nas, qna&t ciio subversi wrbe per diverss ioca varinsque profcrtus fiiv;er« cuprrn
fiedTluriis : quiluis depasllis, ir*nsil»il e*m iMirsim, ab ira Dei. Cumquc illc riigcrii, htibitstnres Geblnu
6t in Galire habebil divrrsoMitni ;
quo patiliilum id est, encelsas r]naaqiie virtnios s<'rnione prnphe-
iliid in s;;b>isienie, nl lassum refoveal excrci inn, lict) provocari, ui consoleiuur fugientf^m, doieani-
Rama urlis vicina teirebitur; GsbB Sauiis quondani que re ftigiai, sed m.iiicat in vla, el Oei pr» tnl''tur
civlfas fngiet. Tunc el niia Galliin, qux Hebrairc niisericordiam : et nrfii soiu^ mnsnlar? fngiertieni
dlcilwr BRTH CAf LIV (chz rC!, il» ejulablt, i!l cqno- se« in bonis operilius fl!iarn Sion ro^ctarc o luctn,
rnm arr'i!reris hinnituin. Unde, o Laisn, el rou- ei ad salutem poenitentine provi)C;iie, «» hos f.>sc
perrula, vel obedieut, sive fmmWn Anathoth i^liibus colles in Jernsaletn de quibns in pgsleriori? parie
enini inodls ifiljqireiari poiesi), diligenler fitiendiie, |,54i bujus propheia; legimiiS : Consolamini, cvn-
el detlinaie curifniis iHi<:el»m, si poiestis : niigra- toiamini fopulvnt meum, sarenlolcs ; loriuimini ud cor
vit enim Jam de sedibiis snis urbs MPdemena. V«s Jeruiulem ' (Isa. nt, \). UiP.i iit\\l, quia rcr vcri-
aiiiem qui habilatii in cullibus, quod inlerpreialiir tate constricius aiiod qnod di'Cie' non ?iabebai.
Cebimt tnti Idcoriin) altiiudine. conrorlaniini, id esl, « Eccc doininaior Doinintis exeiciiiKim ccnfriii-
arina corripiie» A»niuo taninm superersi rtiei, ni gci lagitncclatn in 'ifrriiri', et cxcclsi slalura siictv.-
stan.t in 0|ipi'.!ulo Nub, ri procut urbem coiispiciens deniiir, et subjmes hiimili.ibuniiir, ei subverieniui*
Jerusaleiii, agilnrel manuin sii;im, a!que concntor£:t Cf)i)den.sa j:iiIi/s fcrro, ei Lil':^nus cum exceisis ca-
siiper monicai Sion, vei despi»ien» eani aiquf fOfi- dtet. ;i Piitiinl quidam iiiiiic ioruni adtisj': dici ;leAv-
temnens, vel iniulians et comminans, et admlriins, r.yrivi, oiiod ilio tor.trUo, Pmii<'S nt circiiitu iiaflones,
quod loio sibi Oriente stibjeclo, lam parvn tiviias.
j)
r\\i(t dilioiii iliiu.e «i/bjacebaiii, succidaiiiiir el hunii-
pctimli» su.* :iudeai repugnare. 153 ^^ J"*'^ iieniur, et S3ltu& densiasiimis subveriatur : pcr qiieiu
Hebr«o$, ut nobis ab cis Iradinnn e«t, brevi srr* pETatpop-.itwc jiopulutn ci priitcijMrs iiiiplligi vo'unt.
mone pi;r$iriiixiinus. Nniic quid iuKla LX\ «ditin* Libanum quoque cuo! extti&ii ^uis cadere, ut tdhil
nKHi ecclesiastjii virl de tioc loco sent.ani, subji- ornnino Assyrise rr.^ide;it poiestalis. Atii vero aU
ciamus. Cum jiigum As.^yni, sivc ul quiilam male hoe loeo roluni p»-incipium e$sc de Cbri.^io : n^a imii
arbitraotur, B;*byloiiii, abtainni fuerit de bnmeiis cum et ea qu»; Sf^uiiniur, ti tios de tllo, «t *Cir-
liiis. alqoc (orrupium, rngieus Assyiius Senn;>cliP- cumrisio si rijita laieutur. Oixf^i.ii supu iiomen do
nb, cnin p»'"cis reliqulis veniel in Agg;ii, qua« in Virgine putii nsjciUiri, quud appellarctui ErtinM-'
' Snppiei Vcior. diiM Deiis e\ sacro lexlii ipso, lici scd iocongruimii fteosu , ne dic.im ineplis»
:
npn Hter<>nyiei;in. ercinpianeus. inno. Ma«ti\n.
* ti Jtcunnnio, eic Ifi e-si Judyi, i;uos Ciffu»n Ceiis vidBlircl circumci^J. sive Jiirlxi quod el
ciitonem vocai juxi.> Api.sioiuni. QtnHl nmi iiilel!:- M;mi.in. rioiai coiitis Vicluiiuin. senucnlem sigfti»
gens Maiiantis ViciorMis. existtoiavii Circiimc^M - licarc ejiti vocem propheiici icxtua pcnciipen.
ncm csse piricopcii scu jrf-nodum ^erinoms prophe
147 S. EUSEBII RIERONYMi \ii
nuel; et posie.i proplieliss.T foiircptu.* iiicio voca- A inlerpreluti snni, id est. trnncum. El pro ftorc i|ui
reliir, acrelera , spoHa detrahe , fcsiinn prcrdari Ikbraice diciliir ("iW) MisEn *, germtn trnM.iitiii«-
(Isa. viu, o). el ipse. esset iapjs offcnsionis el pctr:» runt, ut oslcndereiil, quod iniilio post tempore Ra-
scanilaii (iiiabiis <lom>hus Israci : ciijus principaliis byloiiicsp cnptivilalis, niiilo de stirpe Daviil ;iniiqui
esset iii iinniero pju.«, ei vocarciur ses noniiuilnis : regni gloriam possidente, quiisi de irnnco Mari.i,
adroJr.l>ili.N, et coiisiiiariiis, et Deus, el foriis, ci el de M;iria Chrislus cxortus sii. iilii.l quod «n
pater finuri ssecuii, et princeps pacis; ei i\»rn\ iniil- Evaiigclio M:iith.xi onincs quseruiil Erclesinslici,
lipiicarctnr ejus iiiiperium, el paris iion essei ler- ei non iiiv(>niunl iibi scripiuin sii, Quaniatn Suta'
iiiiniis. Nunc isi prologo advcnlus ejiis, prius qiiaiii Tceusvocubitur {Maitfi. n, 23), crudiii Uebraeoruin
«licaiur qncd 6e Jcsse et David &il generc nascilii- dc hoc ioco assunjptuin pulant. Sed scienduin qiioJ
Tiis, per ironsialioncm fracUe laginiciilae passio il- b'c NESER per sade litieram «crib^aur : cujus*
Jiiis defnoiistiaiiir; qnod, volcnte (ko, idciroo ciro proprieiatein ct sonuui inter s et « Laiiuns sernio
ejiis rriorli tryJiia sit» ui indivoruin snljliiniias de- non eKpriniit. Est eiiiin stridiilHS. et slriciis denii-
firtiaiur. el oxcclsi quoiidam in lerrani corniaDl Lns vix liiigu.T inipiessioiie p^ofcnur : es qua ctiarii
et Libanus cimii suis ceilris snccidaiiir, de qno iii Sion urbs siribiiur. Porro Nazaisei, qnus LXX san-
Zacliaria legiiiius ' Apert, Libaue. porias luat, et " ctificalof , Syn.ni.TCliiis sepciraios , ir.nnstuleruni
eomedat igwii cedroa luai quia cecicit
: itlulti, r.lics, per iAiis ' ("j!
156 seniper scrtliuniur elemcultiin.
cedrui, quoniam tvagnifici oaitatii>Hiil [Zacli. si, 1 , 2). Super hiiiic igitiir florein, qiii de triinco et de ra-
<jiiod auieiii a Patre coniritus e( percussus «sse dice Jesse per Mariani Virgiuein rcpeiite eonsurgel.
dicalur, ct iliud indicio esl : Percuiinm pasioreni, requiescct spiritus Domini, qnia in ipso coinplaciiit
el oves dissipabuntur {Zocli. \iii, 7). El aiiud lei^i- oinnem plcnittidineni diviniiaiis lialiitare corpora-
jiioniiirp : Quoniam qnem iu percussisli,ipii persecnii liier : noqiiaquani pi-r parics, til in cxteris s^itictis;
fUPi [PsaL Lnviij, 27). Verbnui Hebiatcnin (rriNS) sed jnxtu Ev:in<,.'€li,uin qnnd Hebnen sfrmone con-
PHURA, quod Aqiilla xEcajxstov * iiucrpreiaius esi, .scriptuin Ifguiil Nazarci : Descendci svper eum omni»
Tlicodolio Symmaclnisrjiie verlennU iijviv, id e»l. fous Sptriius soHcii. Doniinus aniem Spiriius e>t»
{orcu/ar, qiioil X55 *^^ ipsum jiixta iiiscrip ioncm ftt ubi Spirilns Domini, ihi libertas {Jl Car. m, hT).
triuin psaiiiioruni diiuiiiiicain si;;iiUical pussionem, In codeiti M:iti!iaM voliin.ine tej(iiiiu& illud qnod \n
jpso diceoie iu !s;iia : Torcular calcavi solut, el de cooseqiicnlibus soriliitiir : Eece pner meus queni
ijeiiiibus vir non erat mecum [Isa. Lxiii, 3;. LXX ;mi- clegi : eleclus meut in quo eomplacuii animce mecB
tein pro torculari, novuni seiisuii» irifereiilcs, «/'o- meum
r ponam f.pirititm super illutu ; judiciHiu qeitli-
Tiosot interpelali siini. bus prvferet (Muttli. xii, 18), ad S;ilViiioris referrl
(Cap, XI. — Yers. 1, '2.) « El egrodietnr virga inielligeiiiiani, in quo requievil Spiriius Dotuiiii,
de radice Ji-sse, el flos de radice ejns ascendet ; El M est, xterna hi^bilalione pcrinaiisit : roii iii avnla-
reqniescet snper euiii Spiiiius OoDiini , spiriius rei, el riirsiiin ad eum dcsrcndfrei ; SPil juiia
«apieiiiiae cl iniciiccius ; sp?ri!us cansilii el fnrli- Joauiiis B.ipiisi;!* testiiiioiiiuiu jngiler perninneiel,
ludiiiis; spiriiu^ scieniix ei |.ic!aiis; cl repleiiil qiii ait : Yidi Spiritum dc^cendeuiem quasi colnmbam
eui» spiriius iiiiH>ris Doiiiiai. > L'.<<iue ad priiici- ie coelo, et uiancntem in eo, et ego nescirbam iltitm ;
piiiin Visionis, vei ponJeris n^ibylonis, qiiod vidii seJ qiti nie misit haptiiare in aqva, ille milii dixtt :
isiiias filius Ainos, OMuiis !iac pn.plieiia de Clirisio Saper quem tideris Sprriium descend?.ntem et ma-
est, qu-.ni per pailes yoluniiis explanr.re, *
ne siinui nentem in eo, ipse esi qui hapliznt in Spiriiu sancto
projKisit;» at'|u>; Jisserla iccloris confondal iii»-ui<>- (Joan. i, 52, 55). Pomo iii Ev:inj;.;|io, ciijus supra
riam. Yirgani el fioreiu tic. radice Jesse, ipsuiu l)o- feciiniis ineiiliunein, h«c sciipia repcrimus : Fa-
iiiinuni Juda^i interpreiantur : quml sciiicel iii virga ctum est cutem cum aieendinet Dominus ile «fna,
re$;»aiii»s poleniia, iu flore pulchritudo innnsirctur. descendil fons omnis Spiriltts sancti, et requietii *«-
^'os auiciii virgam dc radice Jesse .«•aiictaiH Mariani D per eum, et dixil itli : Fili mi, in omuibHS prcphetis
Virgiiieni i^iiCiligMOTiis , qux nulluiii li.ibutt sild fXfpeclabam le, vt venires, et requiescerem in te. Tu
trulicem colixrenieni ; lie qiia «a supca Irgtiinis : fs enim reqnies mea^ tu es fil:us vieus primogfuilus,
Ecce Virgo eoacipiet ct pariet filium (Isa. vii, ii). qui regnas in sempilernum. Qui Sptritus Ooniini ap«
Ft norem DnniiiHim Sa!vatoreni, qui dicil iii C:in- peiiatur et S|iirilns sapiitntije : Omnia eiiiin per
tico caiiticoriini : Ego flot campi et lilium conval- i;)$Hm fttcta snnt , et sinc ipso factum est niiiil, qucd
liatii (Caul. II, \). Pro radice, <|uam soli LXX irans faetum est {Joiin. i, 3). Et in Psalinis canilur : Quaui
luleriini , in Hebraieo scriptuiu liahei (yrtl) ceza niaguificata suni opera tun^ Dominet omnia tn «a-
qijod Aqiiil.i el Syiiiuiaclius ei Theodotio xooji6* pientia fecisti (Psal. xci, €). El Aposlolus scrib t
'
Sul» diniiniiliv:) forina Vatic, vspafi-Stov, qiiod noruiafuisse tradiiHier. in Maith. cap. xii) reriia-
csi tnscuhim ficiiU. liir abEpiphanio, li*res. xxx § IS. laincisibrefiu.s
* VkI.! infra ad cap. xviii. f9. ei paolo divcrsis sententiis. Vide qn»d6 Nazareno-
' Saepe dixiinns Zai pro Zain legi in msK. rui!' Kvangelio, tuin alibi, luin ad laudalum Mal-
Hn-cde Baplisnio S:ilv;>toris Iiistoria o.\ Eli»ntii-
* ilisni lucuiu diciinus.
larum codice (queiu cunidcni cuni iioc ipso Nazare-
143 COMMKNTAR. IN ISAIAM FROPHETAM LIB. IV, CAP. XI. !50
IJiihHS C(i liilui it Dti snuUulia {I Cor!,U]. lii \ lati$Jnj\iocrila; 7 tl rxUfAn hii siuiiiia. iuJicabat
i(i PfovHrbii» itjjiltii ; O.ii* ir, i-tpiciiiiii tna [inidoiiil aul#m in jiisMliii pnojifics .spirilu, quDriim fSl rC'
Uiraiii, el puravil cali^r. in fjrud-nli.i [^l^iov. n:, \\J). jipom \)f\ : el ^irguebai i<i ainuiiali; Hinusuclo* fi
K: fjii(»iiio<!o idfeni smino Dti vo<..;iii lux, ci viii, Jiurriiles ifirje, riiceos afl spiiiiolos : AJIiuc et vox
ti. rt-surre»lio : sic <.l spiiitu? s.i;.;('nti;c <ii iiiicl- iiuijiicnlri ettit ? Cl it'!'iMi : Stfdidn scitis Hcqii^
lcMUs, ci cftiisilit 61 foriiMulit.is, ei scifciHia-. i-l inielligiii Ijlntc. ytu, 17)? Ll :i(l IVirn!» spi'ci.'»-
Iiiei-ilis, :tc iiiiinris Do;Mii;i i;iiii(,iii;r«tiir; iion guii'! \\itr : Modicc' fntei, iinure dnbitmli {H'itili.xu,Z\) l
({ivorsMS si! 157 J"*!" •.iifferciitiri*; tiiMiiitnim, s<d Yfl ccric pro hnmiUhus ;iI'1ij« icansueiii alius
iiiMiJs alq'i*! iJem ».uric»aium viriuiutu f«iiis sil ;Mqti« arjiucbnl, qui i-c.s c&primcie fcruibantur. l'«ir»«»li
pritu-i|»iMit>. AliSfiUf ChiistM tsiltir iioc saf>iLMiS quis qutique Oiimi;i lerrciin Oftfrn vir^:i, sive u! LXX
essr polest, net; iijtciinir;t!B, ncc consiltnriiis, iiei; lor- trjin tiilerunl, verbo ons 5(;, lojutsts in Kv.iiige!tu ;
tis, ntcc^uiliaii, nec pius, nkc plt^mis limrtris Dei. Ll J^olit,: viUiU'', ifniit venefr.n ruiitirc pacein iiipcT »<t-
hov iit)l;»iidiifri (jiKid Spiriius Utimini, s;*i>ie.iii.t!, ei rarit : uon enim neui tniiiere piirem , ».<l fjliidimn
iiiici!»>ctH5, coi:silii, el lortili!;li!ii<i, cl sciciiiiie, Pt ^Miilifi. x, 51, elLur. .fii, '.,\ . El spintu luliorwit
pifclalJs, vl limoris Uomiiii, iil eai , srplfeti^niu^ :>noruin intfriUici impiiini ; rif tiui» iu ttoiio }»>);i1iim>
ii-.iircrus, ijui sfjiifiu Oiiiii in uiiO I::|iiilj diciiniiir " Ir^ifTi •,.<; ; /r.'.'.7/aof) (/i.'n<ij>, cl periil iuyiui : iiomen
lit /.:»cli;ina (<::<|t. lii), retjute.^cat s«i|-.er virgarn ct cirinn ilflesli iu nitciiluni i-l in saciitinn sivculi {PtaL
flcreiii, qui df Jtissf, ac ]ti:v huc David siiqic s*ir« u, (i). Ki raul.ts aptisltitus iscribit : Quein Dominui
r«\ii. Spoci.ililcr auiein spiritus tinioris Domini Jesits intcilicict »)Hrtln oiis mi^U Titet$.u,%) ; Per^
iitiplevtfni cii!ii {irojtter cos ijui limorc Doiitiiti in- cufsso auiern impio, acoiui lus est Uomiiuis juslJlia
«livcnt ; quis pnivnli stiiil, <jt:cni fir.is iiiiiili iut- fcivcjii.iie <l ii^ie. (/./»/;.'«. vij, Ipse enim factus esl
fctia tlilfCiiu. 0"' eiiiin liiuil. iia'uaiu ImIicI, cl fon mbh a De > sapieiilia, ei iuslilr.i, cl sanctificniu ei
eai prtfocius (/ Joan. jv. 18). l!n(:c el Apoiiolu» n-dcuipiio (/ Cir. i), qui cl in Lv:ing<.'!iu lo<iuitiii- :
lo.;utiHr atl cr«'»lciiies : iSou eiihn accepisiis sfthitum /,;^„ ^,„„ /„jf^ ^j ^j,a ^i u^rilas (JotiJi. viii , 12; Mv, C).
scnilulis j/.;!«t»i in nmi>rL' ; sed atcprslif Spintjtii j^-j ,j^ {»v.-,|n,is iliciiur : Veiitas rfc »crr<i orla est : ei
adOjHi<jriis. »»» tjuo cltunaitius : Al>ba Puicr {Uom. ym., jusiiiia <ic {ah jirospeiU (/*4a/. lxx.viv, 12). Umle ci
1d). Ki iu .Maiaihia !ci;iu!U3 : Si t',:leT etfo tuiit,vt>i Ap'>sti>!us ljorl:»nir Epliesios : Siaie ertjo succiiuii
esi floria mea '/
tl ti Ocitiiuus ((jv tum, ttbi est iitucr
lumbos ventros iii veiilalc, ei iudnli lorica jnslillK
meus [Maliich. 1,6)? l>oquo Untote caulauir iu {t.phes, vi, 1 i). Quod si prtj vciiiaic fiJes legitur.
p5;ilmn : Vcuiie, filii, awHtc wu' ; Urtiorem Uomini jj|„j (ii,otiJu!i>, quorl cir.sulum Domifn. quo cin-
dtcpbo vos {Piftl. x.<xiii, \-2). **
cius esi Joi-euii.is {Jcem. .\'ni. lidfs t.rcdoiiiiu!ii sil.
(Yt;rs. 3sc<|';.) < Nuu accir.i-.luin vislonerr. ocu- (Ycrs. G sotiq.). < llibilal.il lupus cutu agno, ei
h»ru'i» judicatjil, iieiuc .sccurnluiu 'jutlilum aufUi.n partlus cuiu U;e<»o accubal.i! ; viiulus, ei leo, ol ovii
argiu;i : sel j«.ii«>abil iii jiisiilia patiperes.el argucl jimul iuorabuuiur, »t puor parvulus miuabit co».
in iquitaie pro uiaDSuoiis tenae, ei pcrcuiicl Ur- Viiulus el ursus pn.sccitlur : simul requicscoiu ca-
ru.ii virg-^ 0. is sui. et ."^pirilu laLiurum «uoruin in- jujj eoriun, ei loo <iuasi bo» comoilci pakMS. Ei
leriiciel iiii).iiini. Elcril jusrill.i riiiguluin lumLofiiin (jclcctabiliir infaiis a^ubeie supft» lorasuirtcaspidis ;
tjus, el nJo.'» «Iiicloriuni rentim ejus. » Mjcc nos ad . «i iu tavenia rcguli, »nji ablacialtfs fuerit, niauuiu
pritnuui atlvenium ri'fcrtnius Sitlvatoris : JiiUj!i in suam mittct. Non noccbum, ct nt»n ucciileni Iti uui-
iine muntii contciuluiit fui'iia. Porro L^X irapsiu* vcrso nicnie sancio fri«:o, quia rcplcta v%i W.rra
lcnuil : « Nun liccumliiiii gloriao» judicabtt, fieqne siiiinlia DiKniiii , jicul tquoj ti.aiis «perieoteH. »
{'.ixta &crnionei!i ar^uei : Sl-d Juclicaliit liuiuili [Al, \\xc quoiiuc Juda;i el ucslri ju.laizautes juxia liUe-
tiuiuile ju><ic:um] ]udicit>, el arguicl tuinitics ler* rain tuiura contcuduii(,ui iucl.tritate Chrisii, tiucn!
ra- ' . » Nuihus cnitu persouaui atcipii in juJiiiu : putant in iiiic niiiiiili csse veniurutn, omucs bsbiia:
setl !5Cribi!» ci rhariscis ac priucipilms lorjuiiur : 159 redi^jaiitur iu niausucludiuem, cl piisiiiia
Vcs vobis, htjpocriiiv :et, Auferelur o vobit regnun\ fciiiaio deposit.T, lupus ct aguiis pascautur siuu!,
Dci.ei Jabituf ifi'nti fucicnii [rucu-sejus {fHatth. xxiii, oi cxiera cum caieris, qu,e uuuc videiuus sibi cssfc
13, el xxt, 45). Nccjcundoiu Stfnuoitefu ci auib- con;raria. Quos iuierrogaredebeuius, siomoia pr»-
Inm aiiiifliu corripoil. lilis cnini iliceniibus : .Wg- scniis loci sic accipiunlur, ul scripta suul, ec mha
«jisii^r, ifiuiMj r/iiia veraxes, cl viafn Uci in veritaie refcrtur ad inieliigeuuaui sjiirilaiem, iiij.;:i iilud
ducei, *l nan ud te peniiiet de uitqm : jieiiMe etiim Apostcli, qui ail : tieneiliclut Deut, et Paler Doinir.i
titles itt (nciein Iwminum (.tiflif/i. xicii, 16) :
158 itotlri Jesu Chritti, q.ti benediiit ttos in omni bene-
jciens iiialaiarn eorom, respoudfthai ; QttiU uic ten- dictiOitc tpiriiati in coelesiibttt iii Chriato {Epltei, <,
' Cr.rcc scripsferal Euscbius :Mj\5«y'.; vip •xpit-
[liv \ii'j: Ypyjj.^jiaic;.; kj.: 'P^piofevou», n6'Z oj "ou t 61 oO vuzx xr\/ ).-j.i'X'i -jjioyj rj. iY/.-' ^'<^ etoiix xa;
dp)(t£p3i ivoovxiv l^eyev, 'ApiJfj-
£v -tjj '-a:;>. 01,
sstst a-f* ij)jt>>iv i> pa:>.f.'.i3i, Hav (kiUr,a£;at eOvit Qu» loiultim lere verLis Laline Hieron. reduiL
itbtvwvu t.o, Kapi:»'{ 0v'il(' ''.a' oCo< xxri :i,v
^51 S. EUSEBIl HJERONYMI tS2
3), ergo ci raaiii, et vjrga, e» non referartur
flf.s
^ dat. Paleaa puio in Seripfuifs ssnciis verba limpli-
kI jCJiSum : leri-aque percussa vcrbo Dci, ei imer- cia inieUigi. Trtiicum atitem, ei iiiieriofem medul-
fecuis rmpiusspiHlsi labuirinn ejus, sfc inteMig»nt«r,
lam, sensum quiinvenilur in Jitiei.t : et Irequenler
ut scnpta stini ; ei docere cogarniir, quoiftOito rel)iis
evenii, ui homines sieculf, mysiica Descientes, sim-
incorporeiS, jjislilia, ei verif:He, cencs DomiDt cir- plicf Scripturarum lectione pascanlur. Infans quo-
cuiiidciiUii^- ? Sed et hoe eos interrG^^mus, quid dl- ffianum
(jue, qiri msiUiia parvulos esi, niitiit in fo-
^num i I Ooininj nirtjesialei ui hipus el aguus pn- ramine hominum corporibus
aspidis, et de obsessis
scanlijr siiiuii, et pardus curn hsedo accubet, €l leo fugat dsttinones. Qui autem ablscii^tus est, nequa-
paitsas cou!ed:»i, et piier ptirvuius mfttat manum quamldcte nOtritur tnfauti», sedj^nrt solido vesci-
su;tm in lOratJiiise aspiduni ? nisi forfe jiixta flabutas turcilio. Isie tn reguli c-.'ivftrn»m miiiit fnenum. ho«
poctsiriii!» aureiim nobis S;uurni &dccutnni festi'- est, in ipsiii.<: Sataiite hahiiaculwm, ei inde eumex-
lueni, in (juo iiipi el s-giiipascfutnr simwl, e.i muUo trahii. Unde ei aposiolis poiestas data esi, ui eal-
viii» plena eiirrcnt flnmJD», ei de foliis arboriim car«nt super serpentes, et seorpiones, ei super om*
stilbbiini mt^lin dukissimn, iacieisque foniibus r>in- nem foriiiudsnfm inimici (iL«f, x). Nocere aniem
niii coniplebunuir, Qiioil si respoudetini pro besti- et oocidere nequaqu.im poterunl venenata prius ani-
tudin* lemponim ii:*e fuiiira.ul ;>bsque cui.isqinuii B malia eos qui habitaverlut in monte sancio Oei.
noxa, homioes biMiisomnibiis perfrnamnr. audiaui qund ini^^rpreiatur Ecclesla, de quo in Efangelio
!\ iiofais, nibil ' esse boniiin nisi virloieni, el niiul diciiur ; Non potetl citiitts abtetnii iuper monlm
nialuif) nisl v!lium,dl.;eiite Psalmist;i :Qins eii hotno po,iia ( Matlfi. v, i4). \i ne hoc putemus did dc
guiiuUvUntn,it diligit iiiesvidereboHOirContpesce monte Siof» juxia Hebncorum errorem, seqttentl
mgnQ^u ii:am a nmlo, ei labtatua iie loquaiHtirdit- versiculo Evangftlicae praedicalionis X^l sacr»-
/i/m. Declina a walo, ei fac bertHm [Piul. sxxiii, nieola tnoftstrantur ; Quid repleta ^H terra ieientia
15, 15). Diviiia; aoiern, el sanltas corporis, ei rc Domiiti ; hoc est illud quodsupra dicebalur obsc«-
rum orfiniiim abiimianiia, el liis conlraria, fiau- rius ; tiahitabit luput eum agito, et pnriu$ cum hctda
perlas, infir;ji)!ss, el iiYopia, etiani apiid philoso- accubabit ; eljoxla ronsacliidinem saam prophetalia
phos saecuSi, nee imer bona repwiantur, nec imer in liiie verba panduniur : Sieut^uit, tuqtiii. maris
inala, sed appeUaniiir indifierciitia, |inde et Sloici, eperientes. QuninDdn aquse maris operiuni profunda
qui nosiio dogrriaii in plerisqiie concoidani, nihii maris, hnc esi, lerram qu« operta csi ITuctibus, slc
:ippel!t:nt bo:ium, liisi soiinn honest^tiem aique vir- scietuia Oomini omnis lerra complebiiiif. Quam di-'
tatem ; iiihil mftlun), nisi lorpiiudincni. Hac lire- vertorndi prius mofom conjunctiooem eliam ijea
\itef tliximus, ui j'idaiz.anie5 noslros jfravissimo l'js .posiolus Petriis in vase lintco {Ael. x), quod de
somno sienere corivincinnus, Cseierum jtixia vivi- ccelo dimissinn esi, sc vidisse losiaiur, babeit e
lit;!t\tem spiriinm facilis inleliigenlia est, LupuS qtiaiuor pririclpia, qv\x quaiuoT' mundi plagns in-
ersirn 1'aLitus, qtii primum persequebaiur, \QQ et leUigimiis, ul )?pleiaiii terr.iTn Oei scienila eogno-
lacerahal Ecclesiam, <ie qiio diciuTr esi : Benjaniin scamus : in quo v;is€ fi;ini qaaflropedi^, el serpen-
lupus ropcx{Cen. jlik, 27), hahilavil cum agno, ^el tes, ci besiisB et vol.itilia ca*.li, ui quod Arca iii
Anonia a quo b!ipliialo.s est (Acl. viii), vel Peiro diluvio, Ijoc Ecdesia pr.eslet iii niundi».
;ipo-.lt'lo, cui tiicium esi : Pasce agnoi mecs (Jonn. < !n difc ilia r;ulix Jesse, qui st.it io slgnuin po-
xxi).EtparcJusqi!i prinsnon niuiabal vanciatessuas, pulcrnm ipsnm genle^ deprerahiiniur, ei eril %e-
loius iii forvtc Domini accnbuil cum ba'tJt), non »|oi polornm ejiis gloritvsiini. > LXX : t Et erii ifi die
a sioislrisest, sed qui immolatur in P;tscha Doinini. ilia radix Jesse, et ^ui coiisurg!»!, ut princcp» sit
fct hec notandum, quoii non agnus ei hxdos hahi- gentinni, in ipso gentes sperabiini, et erii reqttiM
leni, el act;ubeoi ctim lypo el pardo, sed lupus ei ejiis honor. i Pro requie cjus, in HeliTiico posiium
pari^us ai^riJtiiijedi iinilenlur innoccniiam Leoqiin esi, MNrATno {t;~;!5), qund omnes sJmlltter trans-
que pvius ferocissintuni, el ovis, et viiulus paiiter D ntleruni. Pro honorc quoque in Helnaeo iegiiur
iDorabuiiitir. Quod quolidie cernimus in Ecclesia, CHahod ("'U-), quod »er!>.pictie gloriatn sonai. El est
divites et pftuperes, potentes et humiles, reges ai- sensus : erii mnrs ejus gionosa, ul imideniur il-
qtiC privaios pariier commoran, et a pueris par- liid quod Salvalor in Evaiigelio deprtfatiir : ^al^r,
vulis, »|uo3 aposiolus i.nrelligimtis. et aposioliros glorijicamf giotia, qnnm Itubut priai tjuam *T\undtii
virns, imper los sermone, sed non scienlia, rfigi in ettel ttpud te (Joan. xvu, H). Dictum esl de nativi-
Ecclesia *. Ou» f^*"^ ^'"'^^^ se disclphna Uomifii lne- late ejiia, dicliini est de caeteris in mcdio Sac>a-
lini ffledeiaii, ila iii eorum quoque familia conjon- meniis : venii ad morlcin. (\ufe non oonsneio nior-
ganiur, lunc complcbiiur ; Simvl requietcent caitili intium nomine, sed quia in r.hrisio eral viia per.
eorum. Len quoque non carnes comedci, sed paleas, pcuia, *'«'7ui>j appellatur. Nos ;«uiein ut manifestum
quod sciliiet vesciinr cibo sitnpliei. F,l bic obser- legenii sensiim faceremus, pro (i«r«/tiio7ie, el rfqui4
v^nduin, quod non bos cnrnes, sed leo p:ileas come- nlicro verbo. sed eudein sensu, npulcrtnn vertimus.
*
Xat,, andiant fiffe oinne.5, »;i/i»', elc. bio S. Paier expressii. ItrevioTcs altos, qu: occur-
^ ii\ii\z (juoiiue paucis iniuuiUii» locuni ab Eu-jC- runi, indicare non vawal.
J53 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHETAM LIB. IV, CAP. Xf. 154
In tentpor« (gilur illo. qunndo Chiiiii in toto inunrfo \ CatilcBi sunl, et quomoao nos audivimnt ufiutqnii'
Kvangeliufn toruscaiil, el repUta fuerii ornnU que litiauani nostram, ifl qua iicti tvmus / Purihi,
lerra scientta Dorrtini, siciit .iquiu inaris leiruiii et Medi, el Elamita, et huhitanttt in Mesoputcmia
operienies, erli radin Je<;sc, ki qui ds ejns siirpe el Syritt, Cappadocia, Ponto et Asia, Phiygiu et
conscendet itt tignum omiiium populorum, ul vi- PainphUia, et Aigyploei I.ibya, et Cijrene, et adveuoe
deant populi si«nii]ii Filii hominis incoelo {Maiih. notnani, Judch et Protelyd, Crctct et Arabesaudi-
X(v). Qui habebil cornua in nianibiis suis in qui- vimus loqaeaies eot nosiris linquis mafjnatia Dei
bus ab coniiletur foititudo ejus, ul exail-.uiis omniA (Acl. II . 5 ieqq.). De his igimr universis genlibus
(rah.iladse {Habac. iii). Sive ut LXX transtulerunt, per aposiolos Urnel reliquia salvabuniiii . Traduni
recurgei » moriuis, ui princeps sii ofnnium naiio- ecclcsiaslicx hisioii;je, quod apocloti in loto orbe
num, ei univers:? genies 1^2 ^pcrent in eo.Quu<j dispersi F.vangeiiiim prxdicarint : ila ut quiriam
fiiam Jacob de tribu Juda mystico seimone lesta» Persas fndosquc peneiraient, et i£il^:o|>ia darei
tur : Non deficiet princeps ex Juda, negue dux de {e- fnanus su-.is Deo, et irans flnmina .4^ihii)pi:e inde
moribitt ejus, donec aenial cui reposUvm eti, et ipse Christo muner» dererrenlur. Ac iie solum orienia-
eril exspeelalio gentium {Geii. xlix, 10)- El erit in lespopulns sif^iiincare videaiur, junijit el rcliqu.i
die illa, edjiciet Dcminut secundo manifm suam ad B Et ab insvlis tnarii. lusuias autem matis occiden~
potsidenduM resiauum papuli sui, qued denlin^tie- Uleinplagam significai, qua Oceani ambitu claudi-
lur ab Atsifttis, el ab ^iigypto^ el a Phetras. et ab liir. Levabit igiiur signum Crucis in universas ng-
jSthiopia, ei ab JEtam, el o Sennaar, ei ab Emalli, lionos, el rle syn^$igo{;is Judaeonim primum IsraeJ
<t ab insvHi maris. Bl levabii signum in vaiionet.ft populum fOii?rcgabi.l, ul aposioli puecftpium .Sal'
eenyegabil prafuqos israel, ei dispeitos Judcp rolli- vatotis implerenl, qui dixer.ii : ite ad oves perdiins
gel a quatuor plogis ternc : et anftittur irliis domus h>ael (ilaiih. x, 6). DeniquL' ei Paulus ad
Ephraim, el h.oslft iuda peribvnl. Lphiaim non ce- incredulos loquiior ex Jndafis : Votit oporiebat
iHuluoilur Judam, et Judut uon puqnabii eonlra priynum toqui verbum Dei ; std qucnitim repulislis
Ephraim, Et volabnnl in hur.iero rhiliMktim pei illud, et indiguon vot judicasiis aierna; vitff, ecce
mare, simul prcedcbuntur liliot Ori«nii.% : ai Idumaa coimerlimui ad genies, nicui pfcecepit nctm Dominui
ei Moak pra?ceplam manus eorum, et fHii Aminoii (Ari. xin. 16, *7) (Juatuf^r aulem pia;;.'»«, orienicm,
obedienles erunt. In die llia, hoc es(, inillo lernpo* ei occideniem, meridiem et sepientiionem signifi-
re, rie qua el supra dic.um est, cum t.urreiseril cat, ui per h»c rnurKJi vocalio deiiKHisireiur. Uo
radu Jesse in signuiii populorti7«, jive ui dr^mine- M (ftiiipore, ifi<]uil Isaias. neqiiaqiiam Kpliraint eiJu-
lur gefliium, afiponei Df>mirius secur.do mnnum da.s, qui nunc, me propheiaiite, inter se hosiiii oiiJo
%u7tm, ut ntquaqiiaMi juxia noslro» jadaizanles iii dissidcnl, inimlci eruot, sed jutla Ki;e»'liietis pu»-
flne niiindi, cum inlraverit pleniturio gemium. tunc phetiam, duaeviigae iii unarn virjjam (opui.'<l>Mniui,
cmnis Israei mIvus I!al (8om. xi); sed haec omni» e( jnngenlur in Chrisli Ecciesi.i, qiii pritis fuei.inl
in primo inieiiigamus adveniu. Neque enim possu- «eparati (F.iech. *ii), ila ut ir: genlibus communi
mufi, Ciitn una die^ riic.nlur et ntinc ei supra, itiam laboie desuderti, ei volent in humero PiiiliSlhiim
referre ad pr iinum adv^-nltim, et islam ad secun- per mare, hoc esl, p.^imusn mariiimis pra^cice:it
dum ;iic perbaffc qu3R seqiiuntHr, et illa r]use prrr;- Palypsljnis [.4/. PalsBSlinfle] et ^ht marp voiurri
ceiseriini sd etnn rcfprenda siiil Chri«ium, rjuein cnrsu pergatil jid ctftera* n.iiinnes. Sive juxla LXX.
Jud»i iiecdum venissc, s^d veniuriim esse conien- Inierpretes : VolAbunt in novibus altenigenaruni,
duiH. Postvocationeni i^itur gentiuin,qn% (luondain maie iiinut prtedabuniur : quod de nuius Paiili npo-
III caudam rfputai^ sunt, Israei iii candurn te\ni- stoli exem lo inieltiganlus, qui per P.Tmphilianr. , el
tabilur (stipra ctip. \) : ui apponoi Dominus se- Aslam, ei Macedoniam, 1^4 *' Achaism, et di-
cundo niauDm ^u^im, ei possideai residuurn poputi versas iusiitas gique provincias, ad liatiam quoque
Siii, dp. quo el snpri leginnis, non omnem israel, (Ac. xxvm), ei ut ipse scribit, ad Hispssiias, alie-
sed reliqu-as esse salvandas, qua^ relici* fuerint ab Digenarum poriatus csl navibus {Honi. xv). Jgiiur
Assyriis fti ab iEgypio, et a diversis per circuilum £phr»irn et Judas, de duodecim (ribu-
id est, <|ui
iiSiionibds. Primum cnim duodecim apostoli. et bus in Chiisium ciedideruni ex Jiid«is, simul pi*-
sepiuagiiil:», el eentitm viginti animir. et quingen- dabunlur Orieniem. et in Idurnaea e( M<i.'tb exteii*
li, qiiibus par.ter cor>grcgatis Doininus appnruit, denl manus suas, juxi.i illud quod sub persona Oa-
deiiide iria millia, e( quinque millia Jui.'€oru(n in vid Christus niyslicc tiKiuitiir : In Idamwam ex»
Dominum credidenini. Jacohus quoque ad Pau- tetidain calienmenium mcum : mihi alienir,eiiie ter-
lutn ^postolum loqui(ii), qui et ipse de reliquis virnl {Psal. Lix, 10). Haf enim 8eni«<; co lemponi»
crai : Vides, fraler, quanla iniliia tunl Judvorum quo Isni.is prophctabai, adver8ari;e eraiil popuio
credeniium ? hi oinnes etmuiutores ie^it suni [Act. Judaroruiii, «l idcirco nunc dicit quod posiquKm
x%\, 20). Et in codem volumine lestmus : Eranl £urrcieril radix Jetse, ut feguel in genlibus, ct
autim in Jernsalem habiianles Jhdtei viri tiiHorali. vsxitliim Cruris ob saliiiem tniius orhi^ fu«rit eli:-
Ueuniienn 1Q3 y^li^^as nvte sub Cielo sitni, qui vaiurr,
,'
iunr eiiam idumaea ei Moflb et Olit Ammon,
omnes rnn&banlur alque dicebaut : Nonne itii ofTiitis scilicct Arabix taiuudo decl apoatotis nia*
I
IbS So EUSSHn HIEHONVMI m
jiUS el in loci» iitoloUlnaj Chmii Eccfoi» .suiql- ;^ misiioiium prnpfictaliufn r.'gu!ani. ul<].i;i; Jud«;l it
itniur. iioslri iinijio iion ncslrt
, ]»MJ:iiZAi?t«;s, canialitcr
f Ei (fesolaliii DominuR liiipvi.iin nuris M^ypu, rulnr» caia;Mit!iMit, isos ^piriliinlilcr jnin lr,ins;ic!a
«lievabii •iia:iu::j supsr f^umfn iii iVjr!i{u(niie ipi- dor 031.1158, a« onasii.tiini i-ilii.s u\ui\[
i^^r ral-,iil:i-
Tllus stii, et |.orci:liei euni iu iivss sepiem : ita ui nini ei iiic.\Iii« ;»b<liiini jiiM;! AjtosloUim (// Tin\-
Iransenjji j>e(- i iiin calciali. El eril vra lesitltio po- |f) i|u;««stlonijin, jit(I.i;z:>re t«g;»niur.
jiulo meo «pii lelinqiifiiir ab Assyi'iis» sicni
Israfi in (fii' q'!a ajcnjil d», urra A^jiyiiti. > Qnc-
iVii
f AP. .\!i. — Vcis. i, %) (: Ll (lic:;.s in kVw. ill:i :
C(>i.(ilch;>t (ilii, DoiiiitsK qiioniatn ir:itns «>s inihi :
li]fcUo!duii!ffd ci ilQii}, v.i jil.l Anirton iraJ::(.i rn»-
nUS iiuas apOsiylis, «il obc''i;nil cvjn^telir:»; f;raK(i
toiivcrius «ht fiiror intis, ci coiisoladis es mcEoco
Ucus Siilralur rra-ns, rjiiciaiher .Ag.im, ot iion li-
caiiuni, slc Dominus (lai ir> .iposlolis b«iis illa
ipsc
ptrrocli, (Itsrlaliit uon mare jnxl;i LXX. seA iitsila
iiiebo, ijui;» riirliiit.Io ine^» ei bu» mca DomiHH.s
Dciis, el fiicliis cst rr.ilii in sa!iitp,ni. s yni prii:s ir-
lli'!irx'Oi', lingciiin maris iligypti, ^mx prius conlra
Soliiuiline Jixcraiis, cu.iUiio .iscentlijiis tlc tcrr;^
Doimt^um htrufvheinabji ei suptrsliiionl .flgypi-ji
Jigypli ', cl uiafe sir(.i?um esl T.ulirum : Cautf-
prtert.l. Urde cl in Psalmls lcgiivij^ : Wcc jiiijrc
magnum """ "'""' •""•"'*'•'•"''» «'"f?"'/''--""'* l-V., /«^nr
el spatiotum, ibi reptilia quorum mn «J fl
nficaiut] eil {E:(c:l. \\, 1), cl ici'(jii;i : iiiiuc Jicr-
mmru$ {VzaL ciu, 25). Quihus infcrlnr : Drcco
eussa liOg:ia miuis Xj;vpii, ei flumine iliuis arc-
lile (juetn ptoimasii, ut illudeyet ti. DesoUlii i^i-
fjcio ;itijui; conci.-o, ci liUTiiiiaio, <:lorilitale Do>ni-
«ur, Sive internciei, hoc fsl ava6E,'i3:i3ii ', ni
ThioJoUo, Atjniln ei Symir.achiis Iransiulciuni,
iinin.cl «liriie :
166 C-'>if:iiOor iiU, iJowink :
(tuoniam qiii ii-.i:ii ineriii ci lunitciu luuiii, uiiseri'
Imgnam maris A!gypn, «\ ievebii nianiiin sii.im
coidinn» coiisfictit!i> smn ; iti es cnim salvaiormet»,
5«!per .luniina iE^iypii in foruiiullne splritus siii,
id esl, Jesns, ei ncqnKtjuain lidnciant iinbeo in
"J€l Splrilti viot':iiii3s)ni9, (jiwnl rfgiiiiin intt^lli^imus
idolts, ncc timel.u <]!i;f noii suiit timenJa ; sei) iti
nomaiiorni.i. hcgnsnle cniin Causarc Atignsto (Luc.
«'s foriiliido mo;i, et laits mea, (ji.ii l.uttis es milii
it). quando Ous de raJice Jesse coiiscfndit, ei hi
in salu!e;ii. Atid.yt sccler2iie»iiiia ii;crcsi5, licluf.i
ofbe Roniano priina facra est (Jeicriptio, pi.ieuiisst-
«iUin priiis rci;nitni ..lil^jyplioruin, (jiiod
Doii.iiiitin iiis ijn: s.ilvi^ii.tir, el qiicrtiin prius Uo-
niiiliis dn-
niiiiiis iion erai, ut ci-caticneiit i.i Scriplnris saiu^iji
lcVii arlalib;;?, C!eop;iiia; rrorii: licslincluin eist,
aifiue ractiiram, iioii scm|ter tniiditiunem eoruni
X.65 ** percussns «i amni» yKj;yjiiiiis iu icpiiiii
qux non er.tiit, f.e(t in eiiiitm gr;);iata iii eos ()<i!
iivis, sive in scpieiu vaHilniii. Niius enim iiqii.iiiiin
muhanim, qni prius unc nucbai alveo. ei C "'eruerini s.bi Dcum n.^:ri, uneJl.r^" "S-
i;.lraiisi-
ijilis eral in sepient vallcs Ijumillimas el rivo» di- (Vers. 3.) < llanrlptis aqn."»s in gnuilio, dc fonit-
vlius tsi ;!t5iie conr.isuS,Ul calcialis pcdibn* IranS' l»us S.ilvaiaiis. » Quem <;npra Eminanuel. deinde,
ireiur. Hoc aiHein iropoltigice si^n.fical , qmid spnlia dcliehc, iesiina pr;edari, et reliqnis ajtpe.!-
geniein .i€^)p\orum, f»i l«nliiiii iJoiulalriaj et v»- laral iiomiiiilins, n>i vldfieinr alicr esse pr.-etcr
liis&lnise sttpersititiiiiii Jeiiiiain, ui acripHrfS, imc- oum (jucm (J.^bricl Virgini nunliavii, diccns : Kt
tiiab, canes, cl iiircop, ei asinos, divino r.omfK» vocibis uvnien rjti$ Jffyunt, ipn euim tulvim facit^l
ccnsccrari.ni, de irilinita rep,nl poicniia i»ef sin^,!- populum s-k/m» {]!,ittli.i, ii) : itnnc vucai SaUiitrK
los Hjiiiatti tmperii judices diStriLt.i:rii, ul iitaini retn, cl (ic cjus roiilibiis aq-ias jiriediiMt lianriendas.
juriiceiii b;,beal Tiiebe, alium L'byj, aliuin l*er.!8- nc(|ii.i<inani de aqnis fluminis .ll^ypii, qn.t pcrcus
polis, alium AI^jyi)iii>, iilinin Alcxoiiilrla, el d;- sx buni. neqiic du aijuis ihiiiiiriis itasio, sed defon^
veisa: rcgioues, qu;»5 v<*ji</U5 4igyp:ii vuc^nii '. libus JfS!/, Iioc ciiirn Hcbittorurn liit^^;ia Ji^j/urircr
Propictca autem :>til) meliijJicra Miliis divisns in c\prinriiiiii-. Unde el ipse c!;«m;tb.it iu Kyingclio,
parles csl, ei scissus [.^.1. cnsus] \n rivos, ut jiosstt Qui tiiii, reitiiii «d du', ei iibai. Qui crediderii iit
abiqttc iiilii impcdirrieuio evangelic.is sernio (iis •« i.-e, nicnl liicii Sciip ura ; Fiuftiiiia dd remre ejui
currcic, ci ad pojulos Aigypii uliimus jifcrv^iHte. p.ieni nqua' tiva'. Hac nutem, inquil F.v;in^cJisti«,
Et qutiuiodo teiitporibus Moysi Rubinm siccaturo duibat dc Spiritu iancio, qucm iri.Ienle$ in eum
esi iDsre, ui populus de i£gypto irjfisfngerei : ^ic uccejilun eruiu, Va in alin ipse ioijuiinr Evangelii
e ccnirario.i4!!j;ypti Duniina siccabiiiitur, ui reli.jUiie ioco : Qui biberil de amin qanm ego dedero ei, noi\
popnli Uei, f{wji ab Assyiits et divci':>is geiiiibns $iliel in aicrmim : sed aqua qtiam eqo dube ei, fiel
salvabuulur, irunseaut iu ./£i;)pium, uequaqna.n i» ev [otts niiiHV mlicniit in vitam aternam (iocn.
ftigieiiie* eam, sed capieiites et suo calcanies pe :e. vii, 8; IV, J5, I j). Fonlis S^lvatoris, i)o<liinam
Prudeiit) tit Cbridtianufi lector banc babeal lejiru- iAtelligamiis evu(>j>elicao>, Jc «{ua iu sekagcsimo
Lcgimns tx Vaiic. sva6i;.fatb«i. Sic Eusebiu!»
' * Marila». qnot : pnialiniqnc pariini equidem
Iitnit^loium 0; -.{'Z'-: 5u(ji;;)'.;-.o>; oirtj; f,pufvtu-
: sciii- \'J;jt.-u<; non rei^iorits, sed jurtire^ .•F.gjplili
oav, lva\ aaO;ya^:3:t Ku;>'.o; 'i;i ';i.iliZ3x-i Oa/ats- appKilaios. qiiOQ posi.-niirioTi reiiatia^ti. V ue ir»
cr.? AiYU ""''-', ''"«•'' P"''i coiiiin^u inicrpreialt *««(. l^a in c:\fi. vis, ini m.
Et ecfrlnhii Dum »?(*.? iiii^Har,i mari% A^iiypn. IvAi ' Liuscnui:! |»u-Ss<> vcotigio se(|uiltir.
tftfnen in «n ca vuUans Hirro yutia s i[.3 in.u,.
15t COMMENTAR IN ISAIAM PROPHETAM MB. V CAP. XU. m
itplimn \^%d\iuo hz'uu»s . In Ecclesiif hlvrdiciteOeo /i viAeb-Mur D«us, ei iiioiiicis Jjrfyear lerra; tlaiid-
Donino de foniibus lirael (Pntl. lwii, 27j. It.-itiir angiistiis, nuno rrp|«vtfril otnncin lorr.iiu
(Vcrs. i, 3.) i Ei diceiis iii ilb ilic, coiinteiniiii scicniia sua, ci dc niorle consurgiMis, rcgnei iu
Doinino il invocalc nomen rjiis ; notas fadie iii gtMilibus, et ipsuiu nationes dcprt^ctniu'-, alqiie
popuiis ailinvciiliones cjus ; inemeiilotc, quoiii.iiu n<lori>ii( ; ila duiitaxat, iii adjkisi 6<;(-!in'lo loxniiin
excclsuiii esl noiiicn ojus. Caiit^iic Oomino, quo- 168 ^"•'^'^ ^^ possideiulum qucii reliqniin csi po-
iiiaiii iitagnilice fecil ; annuniiale iioc in universa pulisiii, et congrcg.indoi.profiigos Israel, c. «lisptr-
terrj. I lUcc prx«-i|iiuniur ab »poslo!i.s tt icliquiis <os luda coliigendos a qmntuor pl;iqis U'rr:e ; quia
Israel Itis qtii de gentibus crediileruiil; ol soli con- seniinariunt Evangeiii per apostoios, qiii cx JiuLeis
fiteiintur Doinino, et idolis dereliciis. itivocenl erant, proccssit a fonliLus israei. Meiius antciu
nomcn ejus ; ei cuncia opcra ejiis prrJjrcnt infi- cst, ut Si<iN, id esl, tpectiram iu sui,linii!)us collo-
delibus ; 167 "^ scianl. quouiaiu soius esecisus cataui, iuterprelcuiiir Eciltrsiain, de qua ct quiii-
esi ; cui caniaiulum sit qund inagnilicc fecerit, et qu.igc-iutus psnlinus cnnil : Bentqne fue, Dvmiue,
in omiii orbe illius niisericordia pracdicclur. iii bona voiuntnle tua Slon, ui. cedificeHiur viuvi ie^
{ Vers. 6. ) < Exsulta ei iauda, liaiiitatio Siou : ^ riunlem {Pial, L, 20); ut acccpiabile (ia! in ca Oco
quia uiagnui ininedio tui Sanctns l.sruel. » Pri- Siicrinc.iuin jnsiilia.^ oblaiiones, e't liaulocjusla, h
mani dicendtiin juxta lillorain : iiabitaiio Sion, vitulus, qiiem iilio pocnilenli p.-itcr clenteoti^siuius
ex&ulia et lauda Dcuni tuuin, quod qui tuus anle immolavii [Lnc. xv ).
LIBER OUINTUS.
Muret anni suut * qiioii a sanciae meniori% viro Conserta in jiis vocaret, et proinissuni pcr inotncn»
Amaliili episcopo rogatus, ut in decein Isaiae ta exigeret. Quid igitur f iciain 7 snbeAinne opus
scriberein visionc$,pro augustia iliius leuipoiis in quu viri erudilissimi sudaverunl, Origeuein lo-
quifl inilii vidcreiiir iu siugulis Itrevi Eeruione quor, et Eusebiuin Pampliili, quonim alier liltciis
perstriiixi ; liistoriaiii taiituin quod pctebal edis- allegoriae spaliis fivagalur, et Milerprelalis iUMui-
s^reiis. Niiitc ad le, ^ao-Bovta-ciTtj Custocliiuni , nibus singuloriiiT!, ingeniuiu suiiii» facil Ecclcsi;w
cognr in luluin proplietain ConiineRtarios scribere, sacrauiinia, ailer iiisloricam exposiiionoin lilulo
el inlcrini oralioniltns luis ad Babyionem usque rcproniiitcns, inlerdum 169*170 oliliviscimr
perveni \At. perveninius ], qu» prima iiH:ein \i- propositi, et t.i Origenis .scit;» r<act'J.'. * ? Aij tr.-
sionuiu est. de quibiis anle j-.iiu dixi. SuperOnuBi ccain, ei iiperic btijusgeneri-: ci[;>as'iir.ii;j.ri iusciie
auiein miiii visum e»t, aul cadem rursus itersire, nie dicani ? et quando liLi potf-ro perauadcre, ino
aut iu uno opere diversas senienlias prottiere. non potuisse maitis qiiam ttolui^sse ;
quoruii .alie-
Unde quintus in U»iaiii iil»er erii hic, qui <|i.'Oiuiatv. riiii) inthocitlilniis cst, ai'cru«i) supaiiiiu' ? Qiiilnis
sulus ediius est, qtio ad caicem usque perfectUv adactut; c.i'!s!$, iitiiini a If; iiigcutuit) ttieui») quaut
Sexti voluiiiiiiis JHXla irnpulogiain arripieiiiirs etor- Voluiiiaieiu qii.eri ; brevi.enjuo ainiolalto f]'j;c didi-
diuin, et tadem le Oaiuinuni deprecanle, spiriialts ci, fuiid:im€nia jacieiis Scripturarutn. Cu;it:r;iin si
iiileliigentiae culininji pt^rsequeniur. aul tu voiiieris, aul spaliutn fuent, et vcltinlati
« Hucusque papa Amabitis, coiutnen cbariiaiis *
nostroi Citrisins aunucril. spiritale supra ^triHMi»
et iiomeii, ac iiiibi ouiniuni quos lerra geuuit duiii est :i:diric(iiiii, ui impostlo citliniue, }ierie<-t:i
aMiauiissinie, per liiu-ras flagitabas, ut tibi lieceiu Ecclcsiae ornauicnia inonstrcnus. de
o Pr'jpOMii-.ti
visioiie» qua: iu Isaia «bscurissiiiije sunl, liistori- '
tsaia visioiieiu liabylonis, et Huiisiliiioi. .Moab, ct
ca expnsitione disserercu), ei oinissis nosironiui nauiasri, .^sypliqiie, et deserti in.iri.^s, el Idniii.v.r,
CoiUii.ct.lariis, qiii vari.ns opiniiinus scciiti, iiiulta cl Arabi.i:,et Vallis visionis, tt Tyri quas si laiiiis
;
ToluHiitia condidcruni, ll«:braicaui paudereni veri- iiitar exponere, iiHiilis libris opus «-rit, et exacio-
tatcm : in^ue relr»ciantein, et inolesiis&iiuuin ris mei navigalio it\ aniiuin alterum differi-tor.
explauaiiouls (jenus in leutpus alind d tferenieni, Iiaque iit vis, singnlis testinioniis breves senten-
Sifpissiute comnioiieiias. Hoc antein auiio niisi&!i littias coapiabi», ut iion lam exponaui quid !»enliaui,
fiUum iiostniio Huraciiuiti diaeouuni, qui nie uianu quani paucis ferbis tibi seiitienda diinittam. Dicla-
• Ferme trederim. .«icilicei uU anno 397, ni iii inulaiuin ; nam mss. codices distincie legunt, et
notis cbronoliigi» is Kpi^l. 68 ad Casiruciuin pro- in Origenii tcita concedil : q*ia piirasi utitiir iiifra
baltiiti cM. in tap. Lvni Symmactiui, inqtiit, in Theodoliontf
;
" In Viitir. ruimen charitntis., elc. scita conccdem. torqiii-m potuil, etc. Liv. ii Beh
' Et in Oriffenin sciia coiueUit ? Erasntvs, el Maied., in ictitcniiiim nlictijue concede'e, pro codeui
Orlgcnis [aia concidu. Quod siispicor ab Erasuio usurpavii. Mariiak.
ira S. FUSEBII HIERONYMI 160
mus hffc, non ficriljlmps ; curreoic rotariorjim h pcr eoi Medos,qu' argeniumnonguerrsnl, necautum
nnno ei=rrii or.-»f}o. NoiuriiuS «wm nosira laiidari. relini. N«'c miniin si Medos ad siibversionein
sed prophe!» dicia inifilligi, rn^cjaf^latpus eloqwen- 8-iliylnnfs sanctificaios vocet, cum per JercniiaiH
tiam. sfed Pcipr>»sin qjgfirimui Stripuirarum. Inci- iMum NabtiCiioilonosor, quia ejui iinperio servje*
ptdir.iis prgo a Riby^one." I».il. (fpstriipn:? prxva^icatricefn Jeru.^^lem, serviini
(Cdp. XUL — Vers. ^A - Onirs Bahylonis, qiiod suum ei coitimban) dixori!. l»orro quoii aii : ^'or*
vidiclsaias, ftliiis Ifjios. » Verbiim Hebraiciim mrs9a ies i»eos, et exsuliantei in gloria meot oslemlil eos
(««iyrOJ. vel oiti'!, vfe.' vondus, intelSig! poiRSl. Kt non suii viriims, sed Dei ira lam snbliniis regni
iibifiriiiup, prsoositum fii*»rit. rirnarurn plfna^unl poteiitiam siibvenisse,
n»i« «1icnni'ir. Iiide miror LX\ Trans^aiore? iii
171 (^ers. i, 5.; t Vox miliilu<riris in mon-
re lri?li volui^sc piMiere vitiofnn ; sed de boc alin«. libiis, qtiaii r.opiiforum rreqficniinm ; vox #oiiita$
Nunc qiioil cepimus fcxse(|iiarr.ur : B.ibvlon fuil me- regum geniium congrega(»ium. nominiis exerci-
iropolis Cliaida^orum, rujus rex Nabtichoilonosof tuiiin pripef>pit militix betli veitienlihus de lerra
cunrti* v'S*5'je »d .iBihiopiam geuiibos soper.*»lis, prnciil n .«unimii.nte cftili. Do-.itiniis ei vasa raroris
iiUer cj^teras vasiavit ei Jiidip.».T, diiir|ue nlisessan ejii«, u( dijperi^st niiincm tcrram. ;> Meilorwnt aiqiie
Jerusaleni uniltcitiio auno cepU regni Sedechia ; ^ P»»r9aroin dcscrlbilur impntus ;
qi)Od muliis secuin
f)iietii et {psum cap'uin duxil in Antiocliiam, qii;fe auxiliis Domino eorum ex€r<'tluin
congregaiia,
lunc vo€.ib:tiur Rt^libth», Iblque corani patre fiHls prscceiJeiiie, ad vastii."Jtcm venwni Bfihylonis» U(
InlMrecti?, oculos SKilerhi* jus.sit auferri, exc*- Hisperdant omnem (erram ; non qood loium orbwn
caiumque misii in e.iveatn, ei in rliitm rerarum vasiaverint, sed omnem (erram 6.ibyIoHi$ ei Chal-
iraxit ii) Q^abylunem : enmpleto vattcinfo Jeremix dneiiruiii. lifioma fesi erim sanciae Scrip(ur.e , ut
quod raiieUat : Inlrabis in Babylonem *, el rtcn omnem lerram illiiis siKnincet provlnci.-B, de qua
lidebis eamijerem. xtxiv, sxxix, lii). Ad consol:i» sernio est ; quod qnidani non inteliigeuics, sd
tionciii ergo popiili Jiiflsnruni, Babylonis ruinii oinn-um terrarum subversioneir traburi,
pnedicidir, quod quouiodo Ninive metropolis Assy- (Vers. 6.) •( Liulate, quia prnpe es( ilies Domi-
riunifn, «|u<irijin reg<»s }*liul, el TheglathphtilaSar, ni qj.nsi va.-^titas a Domino veiricl. v- Aposiro,r>h8
;
el Salinaoasar, et Serifiacijeiili, (Jecem inbije. rep€- fll ad populnm Cbiilriaorum., iil ventiira ma!» o-
rant, Chaldso va^ianie, ^uhver^a est ; iia eiiam (ibus resonent ; rec de ruiua ambigatit civiiatis»
hsfcc. qux cf>nira Dcu'^ snperbicrti, Medoruni atque eum Dnm'iius vaslaior adveniat..
PorsArum impmi sulivcfaiur. ^^ 1 (Vers. 7, 8 ) 1 Propter hoc omncs mantis dissoU
(Vers. 2 ) 4 In nuiniein raiiginosum elevate si- ventur. et omne car iiomtni: tabeseet «(.onierr-
fnuni, exalisiie vocem, levaie nianuw. > Monicn» lur, Torsioneset dafores tenebuul ; quasl parlu-
caii^'fio*ufn , siv!' tenehrosum ,
quud Hebr.iice riens dolebunl ; unusquisijue ad proximum sttum
diritur nespke |-Ctt*; • . B:\l.7lor>eni propter su- jtiipehii ; facies comliusts vuitcis edrurn.i iioc
piTbiam itiiellige. Isti sunt inonies (euebrosl, expo«iitioiie non it»<liget ; sed breviter indicatur,
irisiiliiMD, el e8!''t<iR»in prcferentfs, de quibus Je- qiioil lanium liiiilorumponilus iticumbal, ut piigrib*-
reniiasdil : Duu gionnm Domino Deovesiro.cnig- loruiT) B.tby)onis solvaiur manns, et cor itavnro
arri cffgndoni n^des veHri od tncriles leneiroios iangnescat, e(in morlem pfirlurirnliumfemiuaram
[Jerem. xui, 16). Prajtipiturque vel angelis, vtl dc|«jr torq>ii>ai viscer», et tinusqiilsque aUerius
quibii<iiibet mir,isiri&, utjuhenie Dco, et ex Uata qiiier^tauvilium, iuridatu faeiem pallore c-ircum.
(iijciioitim inanu, venluia Babyloiii captiviias pta^- fere' s ; naMiri^le est enim, ut imnilnemihus ]
4/.
Uiteiur. in in([cn<il>ii3 ] maiisaljos saper« plus piiieiTm».
{ Vers. 3, 4.) « Ei ingredianliir porias duceJi : «go (Vc'S. 9.) * Cfce dies Oomin» vertt cruJel*s *•(
inAndavi i,;iriciilicaiis uici», ei vacavi rnries meiis inilignatiouis pienus, ei irs furoiisfiue, att panen-
in ira rnco ex.«ullai»its in gloria me». a PtiocipM, ^ daiii le.-ra»n In solituilinem, ei peccaiores «iUS con
ei ^i^intf.s jUKia L\X Translatores Eussbjus vjr- lcrendo» «le ea. * Crwdelem ilieiii vocai. non meriio
luies Miifeiioas Jnierprei^itir, ei pessimos daemr.^ sui, sed populi *. Non estemm crudelis qui rrude-
nes, qiii ad cv<'riitiiieMt Ci^bytoiiis missi sunl. JNps les jugiilai, «eri nuod crudciis paiieniihiis essc vi-
uiiiern lii>ioti« oriliiiem prosequenleSi Medos esse deatur. Nam ei lairo susneiuu» patihutc> crudc-
dirinius. De qiiibus in consequenlibus aperiius lem judiccm puiat. Simulqne jiuiiiudo et va&iit(|s
$cri[ilura les Bliii-, direiis : Ecce e^o iusciiatc lu- lcrrar. Babyioni* nunlialur ; ei cau*a v»siivatis bk-
* Jrjrabis in Hah^hnem. Nullus est apud Jere- laium ifi Babylonem, Unde «t Scriplora, cnra vl-
miam versiciilus hiiic «ent*:i»ti« conf:)rit»is : sed dcntur es*e ronliiiria. bmen in nlroqiie venssiina
Bpii(J K7echie!em C80. iu. 15, h«c ds Sedcchia esi. Uicitim enim era! :>d Sedechiam , ti iinreds
rtiCia leguoiur : Ki «dducam eum in Babyloncni, tiabylonem, ei rcn vtdebti eem. lutravit enim,
*in ItTrtini Chiit'l(yorum ; ei ipsum uon tidebit, 'it>ique nuia ductiis esl B;ibyh»iirni ; ei noii vidii. qu*a fue-
'.lotietur. tienduS ipse Hieronymus
Venim ati cap. m lai e»i-«ta(us. > Ex htiiosmodi iliclis «atis hqiiet,
yyii Kicehielis ; I egimu'j, liiijuii, Seoechiflm ca-
i sensuin Jei^miaB, non ip«issim« >eiha Hitrynjf-
pium.^uciuni esse ii» l'M;|ilatlia, ihique intef'ecii* mu"» ii>ci(;>sse. .Makthn.
* in Vatic. v«rl>a sed uouvli non adduuiur.
fijis exricciitutii.et iriSiar ler» chisum cavca iraiis-
ie\ rowMKmn. im tsaiam rKOpuETAM ur.. v, cav. xirr 562
pi>n'nuv| At. poiillur ]
quoif propier Rccnlas fju^ 4 «ignific^l c Cti;iJ(I.Pum pojiulndi, qtiofl ila pavidus
(iSC omiii» HanU ad ii«upiii;u)"i'i Me«lf>ru!n rtrsanjm(|m5 fnjiJai,
{Vcrs. 10 ) » Oiioni«in s»»-llae cali ct sp'e»i1or (jii;ksi daijji.'» c.t «vis ad rugilu^n l«i»nis ei ululaiwm
eflriiiii noi» cxpandent Intnen suiim : o!»»eiiel)ia!iis l"(" 'i^c lial.ei dft^nsoresi» ani priiicip«ni, cujuj
esl »oI in orlw ^uo, <"! Iunat noa splqiiiirbit 172 ^cjuai»'" !fiip«riuin.
in limiiop s«o. » Vcibiim Hebiaicum cMiSiLE ' ' I'i»iss(jnisp,ij« stJ populinn siiiiin coiiveriedir, ct
(>S^D3) I..\X 'flpiiwvjt irjnsnjleriml,. Ilcbr.tu*, i]uo swignli ad Jerrani suam fugioiiU •» PoJiiqu.im capM
cgo pt 3P(e|Uore iisus siim, i4rf/Hr»iii inicrprel.iius fufirl Dabylon, et ppr pori.-»s «jiis iniri^Il ho^.tiiis
tsr No.s geneniliier seqii«;nl<^s Syniiiiacliuiri, i/^//flm exfrciuis, c.mr.ia auHilia «l dlvprsarntn genilui»
[.4/. slflias] Jixiiii!!». Esi »uti>'n sensus, q»iftd com «iirmrf', quihus priu» civitas «leicn$9t>8liir, siJ suas
dift» Domiiii cnuUiis iidveneril, et riinir cjus iini- proviriiias revCrliinlur.
vcrsa vaslarit, prae ttmoris magniliijiiie mOM.iftbiis (Veis. ib.) « Omots qiii invpn(ii& roerit, occf'»
ctiiict.i tiMiebre.sriiiit, ei sol ipse ei bina astTatjne d^lur : ei oiunis qui supprvenprii, ca(Jei in glaOin. >
rulilanii.i suuin vi>I«2nltir ncg;ire fiilgoreui. Untle Ou' "•>" fugerii, inu(^rone rerieuir : qui ve'0 aul
ti coslnm sacco intlitilnrt quo«j scilicei iencbr% rosisiere volueril, aut reverii, iti lauiutn capise
oimcia vperiant, ei premcn^ibus malis, nihi) 8li(ii1 B irrbi n-ui proJcrit, ul ip^e qnoijuc s;«ngiunfin fiui-
Kniisni homines, nisi quoti loens viiiere compi;llit. tlal '.
(Vet5. II.) (.
El vijiiatio sopcr orbis rnaia, ei (Vcrs. ?(>.) i liifanles eoruffi alliJeoiur ir. orolis
ronira impios ihitiiiiialfin conmi : ei «jiiiei «re Is- corum : «rnijiieniur dontus *iontn), et iuore% coritni
ciani superbiero rt.fi-lcl um, ei arrogtiiiliani foninn vjtdabsiui .-r. » llor. esl q'io^l Ibvi.J jii spiriui pro-
bunitlibl/O. M Ex l)»c lori> rvex superiore, ubi s<?fi- phcl.»l ; Fvia Rahijtonis mlseia, bcatus <fui iribuil
ptin» fcsl, quod obli.Mtp!,)rpscal .'!"l in orfu sno. et (t7>i v.''(TiLu';.-U'"n timm, quam relnbvi^^li nof>is.
Intia c»)i^ine c«nipl«*;ii:ir, e; alrliap fiilgnrein reira» Beafus qu; Uuehii. ei allidel pcirvHhii luos ad ^eirnm
bani, ei Itriius orbis iniquiias vlsiietur, quitbim (Psai. ckx\;». S, !',,'. Tiula eiil lubis v.'Siiti:s et vi-
puioni non «le Baiivloftl.s ruinf;, scd lie inunJi con» dOiUin sapviiii, ul iicc innoxice parcaiitr .eiaii, ul
Stiinmatlone pra^iltci : com uiiqus sec'Jn<?uin sope* curciae d.iUiOruin diripi.miiir opcs, ei in conspectu
rinra ei orlii.*» qiM Mebrajrc diriliir TvtEBKL (Van), el mariuli ii.v<>i 0.» violcinr puJicitia.
C are oixovjAcviri, Bibyli»n lntfciligeridii sit. Oixou- (V«rs. H; 1 Ei ; e ego susciiabo snper eos Ktr-
p<vTj€nlni Iinxiia no:>tr;> Aa^ilntr^rn sonat ; e\ habi- dos, iiui ar^eiiluin non qu£r;iiii. iieque autuin vc-
Mta proptiT in(;enti;in popiili niuttitudinem Bahyion lint. > .^pciiniu est quoJ t;itcb;«i : qiiori iie<ju:iriUJtn
f,
diciiiir : ul ubi prius fuerai iiinumer.ibilis lurlia forte!» ei gi^ancs, angeli iiilclligriili ^xini Pi d«-
pupuiurum, il.i sit vasiiius et hi»liil:ilio hesiiarum. ntonfs, scl Mtdortiin g<'ns, quoiUiii piiitceps; D;inirs
(Vers. \i,) c Preliojior erii vir auro, ei boino piiinus B.«l)_vlonioruni drstriixii iinji niin., occiso
iTinniib obrizo. i> Causa inaniresui quare Deus vi>i- Baiih:i.s;ir ncpolv Nubuchodoiiosor, i|tii Evilmero-
let olxo»}4c*nv, iit esi, Biibylotii» mala ; ui habiia« darl- [AL EvJinaroiUch] riltus fni'. [Dan. v). Tan-
lare deseriii redigalnr in soi ludineni. freiiosum l?in auttini s.-^nbiT Mcdonirn Psr3a»(tmqi;e sxvi-
aiiieni diciinr oinne quod r^riuu esl; quomodo el riam, ul arJore Siingninis clTiinJersdi aunsni .^rgsn-
siipra jiixta hisii.riitiii, pro iiominuin t.»ritaic appre* lu'<«qiie conlentii.iiil, X^jSi elcblfiias opes pro lu(0
hrndcre leginius sepleni initliercs miunrt \imMi, icpnscnl.
dtcentes . Panem n,sfru,u comeriemm, et vesiimenlis
^Ver.. «8.) •/ Sed SJgiUis parvuios iruerildcr.l,
uouris opemmur; tanlum.nodo tnvoretnr nomen
^^ ,a,ie,„ibis uler. non «^iserefcunlur, a iuper
tuum super nc, el oufer opprohrhm nostrum (/*«.
,.,,^^ ^^,^ ^,3^^.^^ „^„,„^ ^^^,,,,,^ „ t„^,,,.c.ientur
IV, I). Kt iii Sarnneiis voli.nnne co.Uinetur ; ^crmo „,„ ^j„^,„ ,^„^,^
p^^^„j, ^„^^„„^ ,.„,„^.,.^ g,.^,,,i
Domni erat yreiiouu in dUbm iHU (/ Beg, i.i, I). ul
^^^j,^,.,^ ^^ Hrt»«Man>i«in uleii, secabiMUur, Ciirtco-
e,l rarus. Nolo ,,»cd in Hebiiiico pro gencrali ».iro D 4„„,„^ inhm^, «i ad «ler., pre*>os li^os crujeli*
wtw (TS), pro obriio oPMiR 0'S:n), stripium e&L
vfcioroccidei.
(Vers. 13.) < Supi-r hoc cOBlum ui. I.abo, el iiiove- *,
-y^^^ ^^. p^ ^^,^ 3^^,.^,^,^ i,,^ g,„,.i^,a ,„ ,^,
I.ii«f icrra de loco 4uo prople. indigni.rK.npm
:
g,,;^^ .^^.y^^ ,„ ^^,p,.^,,i^ C..aldii!o. um ; sicut sni,-
173norninifxercil.i«.a,etp.opicrdiei.i ir» fu- nofi
^^^^,^ ^^,,,;,,,,^ So.Jom;.rn «i Go.-nrrihan. :
loi.s ejus . Vcl co6.nsu accipe, qno supra dc
ji;,biiabil:.r u.q.te in r.i.o.n, ei non fundabiiu.' l.sque
slelhs, el wte. cl Jun;., ct o.be cxposiiimiis : vel A.idlvimuj
j,, gereraiioncm ei Rei.eralionen». >.•
C.7r£p6oX:xu»i, q.iod ab ind.gn:.iio'.e Uei ei cadurr. intiywm
H,eiio5,audivi«„.., U:,byio.ieni. t.udivimu»
Ir.ste iii. fl krr;^ n.ovcai;.f, elci.ienla quoquc i„ superb.a Cluidjcorum ; poluicus iniell.(jer« quod
oninis irain Cre.5ioris i.gnoscnnl. El h»c
fy,^^ ^^ qti«rin.us au.l.re qnod non foil.
(Veri. \i.) « E'. eritiiuiri .!aiiiul;« ii.gions, et fiicimiis, noi. quod ircpol'igic:«n™ iiUelUfc-rr^.iiam
quasl oyis, ei noti eriiqui cong.e-ei. u kJ.liyloniuni condeinneiru», seil quod spiriiualii jnitrpreiaiiw
• ViUic. Chile, vciu.'i Dnisii n.ss Cl ylle : mallel uhi iioc i.iem cnpnt, e\ verstcubiin .lenrjc cxpoiiit.
ipse Icijcre Ctnile, aT. .Vy/«. Vde mfra illcr. lib. vir, » idem Va ic, Sanifuniein eomm iuudai.
163 S. EUSEBTf HIERONYMI 164
fit^qii; floheai onlineni hisinrirt' : quo.? pleriijne igtio- \ leinptis in nicilio, cl n Medis Persisqiie vnsKiLi c.u
raiiies lyiiip!i:ilito i» Stripiiiris vagaiilttr erroift. 1 Misercbilnr enim Doiiiiniis Jacob, et eiigct
Ijsquc i'i tTrae-enlCiii erg« diein proplielia Kaby- aiiliiic (ie Isracl, el rcquiescere cos f^tciet super
\on\s »-xpleitir : fi sicnl ssibvenil Dctis SoJtmiam hninnin suam. > De Uoc Sophonias pieriiiis )<><|(;i-
« i Goiudrrlir.ui ; sic fi isia subversa iion iiabiia- lur: Landa, ftlia Sion ; jubila, hrael; imtart tl
biiur iii xifriitifii. Fro iii;» eiiiiii Sel^fuciaiii el Cte- fXiHH» in omui cordc, ^Ua Jerusalem : quia ab»lu-
s,ipl!Otnei» iiries Persr.niir. iiidyias feceruiii. lit nominus judicium luum : atertil tnimicos tuoi
vVecs. So-^-i.) « Nec poncl ibi fcirloria Arribs ;
{Soph. III, M, <5.), Signific.u auiem lentpus qiio
nec paslores requiesreni ibi ; seil eriini ibi be!>iia[>. Cynis rek Persaruin capiivuni popninin Jeriisaltan
icplei.uiiHjr ilonins lornni Jraconibns, el liabil:»- * retlire pernii&ii. Lege Esdr* iibruin (I Exdr. i),
bunl ibi struttiioncs, ei pi^Iosi saltabunt ibi. Et A^j;:riini {Aggaet i) ei Zachariiiin {Zach. i), quandti
respuiiiiebunt uinlTe in aedibns ejus, el Sirenx 4ii snb Zorubnbel, ei Jesu sacerdole niaguo, el EsJra,
(leliibtis vtl!ipt:ilis. > Tn laninni R;;hy!o(i v.isl.tla et ^eeini;!, alUire,. leinpluni, iiiuriqne urhis ex«
erii al.^fe 'Jesoria, nl m. :h\ pascua qniileni ornieM- ElrilCll Sl!i>t.
'•Hiiin fi |.e«.ontin utiV.s sil. I^on ^iiim tcndet ihi
(Vers, 2 ) t AdJHngelur advena ad eos, et ad-
.\iabs baracenusqno lontoria, scc piiinores posi
ikairebil iluuiui Jacob, et teuebunl eos pupuli, el
vesiij;i:« gregni» (essi labore qtiicsceni : scti iiilcr
lulducenl eos inlucuni suuin, ei possidebii eoi» «io-
pniiei.tiis el aiig!is(ia.-> vcieruni ruinarinn hnbita-
uins lbr:iel super tcrrani Doinini iu servos et anci-
l^iitn siiu (2»^) : qnod soii LXX bettias iran.stirte-
las : et erunl capienies eos qu: se cepcrant, et
Miiil : alii ipso nomine quod spnti llebrsos fcri-
MibjiciMii ei,a«;tores suos, > Mulins de diversis
ptuin esi, voienies genera daemonuin inielligi vet
gcoiibnsctiin populo Judxoruin llierosoiyinani ve-
pbaitiasin:!!^. Et rcp/ecwn/Kr, inquii, d</mu$, ul itos
iiis^e coujiciinus, credeiiie.s Deo lsr:<el, el erroruni
dixiiit"», draconibus ; ul Aqni1;« Iranslulit, lyj^ho-
iaula rcliiiquenles. QuoJ iiuleiu reducii siitt zd
Mi.bux, ni SyminacUus ohim f2'nN) ', ipsuni verbiiin
lilteras regls, et accepeiiut niunera ct impetisas
Hebraituin cxprinieiis ; LXX vero ei TlifOtlotio
clam-:7es, *'el sonitvs inierprctali subI. Qiio.lque se-
Teinpli, iiuila dubilaiio es(. lu buc soluin 176
arciari vidclur iuleiiigeotia» quoinodu pGss«(ierii
qiiiiitr : Pi/osi tallaluitl ibi, Te! incnboues, vel
Lsru«-i in terro Duniiui «iclores qnondum suus, et
saiyirtj;, 175 """^ siivosires qiiosddin koniiiic»,
siibject-rint ex;«clores, serros^jne eos Itabuerini et
quua notiHulii Falii«s ficurios vocanl *, uul itxiuo.
itncili -h. Nisi iurtcsynecauchicuis loiuin inleUigaaius
iiuo, genera it.tei ig.inl. i'r« ulnt.s quoqiic omnes q .
^.^^^,^ j.^,.^j^,ji, ^^^^-^^^ ^^
^^ ^^^^^ ^^^^ ,^,„^
tpsuiii verbuui Heiiraicn» iiu (S'\x) ', soi; LXX de rtiversis quoi{ue per circuiiuiu gentibus sibi
vnoceniuuros iran&iuieruiiU Sireno: «iitein ThfeV>iM
servoruin et aiicili.«ruiM rauiilias coniparariiit*
(C^2n) vo(;aMtur, quiis nos autdxaiones, ant iiionstia
i'uicst et in Assueri tetnporiini:! intelligi (Esih. ix;
qua:iaui, vel lene driicotics iu.i^iios inlrepretab -
JuHiUi. xui), quando occiso Huioferne liosiilis ab
mur ^f qui crisiati suiit et volantes. Perqua; oumia
vastiiatis el .soiiiuJinis
israet cst <xsus exeniius. 0"^ h«reo litlene, et
i>i{;na iiionstraiitur : qi:<>'l
iii snoie serpentis terrani ctfuiedo, tuasest voiuuU>tiSt
lauty uil dcpofiiilatio urbis qitoiiuaiii jiote'iiis!..i.i;v,
qui bisiort>:aiu Uiiiiuiu intorpreiatiouera audire
ot pi^ii uiulltiUiliiic «iaeinai.uiii ac itesliaruui uiilnis
vuiuisti.
eam ^tudeal pasloruni, iu tfi, •Jeserii appeliior
iniiare. Miiiciiiiiis a '[nudaiD f.i^atrc ElaniitJ, qui (Vcrs. 5.) < Et rrii iii die iihi cuin requieni
(le iiiii» tiuibus vgrcdieiis, nunc Hicrosolyiiiis vii^ni dederii libi Doiitinus a labore tuo, et a coiH'US»ioue
ekigii uiOiucborutu, veiK^tiioiies regi:ks essc in [(.i- lu;i, cl a servitute tua dnra 4{uia {At. qiiaut) aiKe
ityluue, ct oiiuiu j;eiterl« iwsii.is muroruHi ejus servivisti : sumes pjrajiioiaiu isiam contra" legem
Itfiilbin anibilu loerceri ",
niibylonts, et riices. » Senno ilirijjiiitr ad Isradeni,
(Cap. XIV. — Vors. i.) n (*rape cst nt veniat D i|uod postquaiu rcversus rucrii Jerusalein,eijuguHi
(Auipus eius ; iH dicf- ejiid nun elongabanlur. » scrviiutis e&cusserii, recordeiiu poientix qiuutdain
inst:tre dicit tenipus qtio ab bosiiiins caftienda sil. NaliuciiodOHOsor, el cuiininis Uabylunii, miserabi-
Pu&i eaptivitaicni quippe Jerusaieni, non muttuui li^ut eiini voce deploret : quia' ad Uulani veiicrit
' Gr:«is lilteris, lI>X£''^. observanm^toui. |l, pag. 7, nol>
* Faiaos (iir.rio*, fttc Eiliti libri Ifgunt Fuunos * a^pirat &i^tiK. E\ qoo loox TheuHi«y
V.iiic.
ficanvs ; sm <n:tites iiiss. itusiri coiiue..« faiues intta Veteruiti bcribendi moreiu restiiuo, pro 7/ta»>
ficarisi rciineni. Fauni auletn ei Falut e.^uleni sunl Ntta Martiaii;£i. Drusii supra laudaius uiss. Tlu-
iiKitistra, iive siivesin;» boaiines. qui uijroruin ei merti,
silY^ruiii uutaii stHit dii. Fauni apud L;«tiQus. ii * Minusrecle anieiv erat ialerpretali sumui.
SHiit qiii spiid Grajcos aicvpot, tilii Saturni. Vide * Legiinus laiHum pru quo aiitea ernl (ani#H. Iq
Pltii. !il). Fauiii a laudo rucrunl dicti,
xit, ra|i. 1. eaui reiii tu videsis nostratein i'litiiiirTi. lii». vi,
quta III (radituut e»t :jo!iio$ rari.
»>iive6i.nl»is lor.is Ciip. 26; Strabunem qpuque, lib. xvj, p. 738;
liicub: i|Uoqiie Jitli suni Fauitiet Sa«yii, ;)i> ineuudo deaiquc cl Pausaiiiain, in Arcadtcis. Paria bis
p,is.>iiiii.t'ttiu i.iiiiubus auiir.alibiu>. Lotisulc Vanuticui habei llieronyuius uoster, lnrra, ad subsequi captiis
Ji!.. <i De Liimnu Lai.iita. Martia.n. vcisiculum 'iZ.
— ViJe qoa; a;> Viijiu 5. fauli priuii ereinilje
i6f> COMMENTAP.. IX IsAUM PROPHKTAM IJB. V, CAP. XIV. »66
r3lamn.i!«n», ul I...s!;ii!is ^uoqurt snis di^iHjK iT-ise A f-x si't:i!is Ailissimo. i Fro co qaod nos intffipre-
trii siinn*s (ib raciit(?il«ni ini(:llij;.t:iiii;K. Qirjmndu
laiiODii viileaiur.
QiiomoJf) »vssr.\il cxr\r\nr le- c»culisii de caplo, Uuifcr, i/ui inaui onctari*, in
(VtTS. :i-7.) « :
Coiuiivii Ooininu* 1':iph'ihii il('bi:'i -0 , 111 yerb\ux\ eiturimamu.s .ri verfnjrri,
qnievil Iribiiuini ?
iiHpiordii), virg;iiii (Iniiiiti.inviirm oasilomcm pnptiirts t^^jjiiiir, Qtioinccto ctcidiiti de ralo, uiulufiH (Uiucuit,
ii.tlipii-lidan ph.7a ii!S".n.".bil: .siiljj ciciuem iii S?;.;ij!fi(::t!iir ;inien'i «lii* verbig /</c//^cr; el iltci»«ir
\n :
ooiicjiiicvil ci qiK.I li^ie tlcbeaf ol logcrc. qiii qnonil.mi iic
r-irore g' iiies, piJrseiiii^^iiJcm cni.letiter :
gloriosns, ui fclgnri coi)}p<iraMi» sii.
m siliiii : oinnis ««mti g:ivisn e.sl el exsuhavil. » riteril luCir<.'ri
miseranrK €Sl Israeli."!, quo- Scu!, iiiquii, liicifer discuiien.tleiicbi.i3, ai'ticiiS cl
Vox isl;» p'angeiius f:i
?err;irom, el riiliios itloctiscit; sic et luiis progressiis io poputos
niodo doniinns qui)iM!;ini Titlor(|iie
redaclus ei publicum clnro siiieri siiniljs vidc-iialur ; seii ce-
iriliiKis contla depDpuhius, frontrilu.s sil el
Ille, iiwiuaiii, qui ruli bscnliis iiripiorum, cidisii in terram genlium vnlneralor, qui pcr su-
in iiiiiit.
virga regiiiisonines furibunde p<5r- pcrbiam loqiiebails : T:int8m poieniiain coiisfcciiiuj
qni 50.i'ptiuiii cl
cutten.s, rnjiis plaga »(vn pi>leraf susiirieri, qni sufn, 178 "^ cirbiin inihi rc.icl et sidera ut stib
ft)gi«*iilc9 i|iioqne rnuleliler pcrsCquebRlul" : quo- pcdifMi» ineis »uperna debeant siibj^cere. Qiian-
ct ad riiinaui B qiiam JuJaei ccfilum tt asir.-» \M^\ se vetint ir.iolligj,
ii> odo conijuicvit et bumiliatiis t.sl,
ex co «]iiod scqnitiir : Sedebo in nioiite tcsiamc-nH
ejus oiniiis terra consiiuii, ToCein tantilin [41.
gesiicntis emilleiis? \6 esl, in leinplo, ubi Uei jura sunt condil;s, ei i>i
tamen] iteiiiije
laieribus Aquilonis, id esl, in Jeru».ilciii. Srripiuiti
(Vers. 8.) « .\bie;cs qiioqiie irvial» sunt super le
Ex quo dormisii, ncii asccndii qui es' eniiTi : iloules Swn Itilera AquUonn {Ptai. stvii,
ei cedri Lilwiii :
3), Nec sufrererai «upetbiic ejns desiderare
co-.lejii.i,
siiccirial r.os. i- Vtv Mbietes ei Cftdroj Liliani pri»-
cipes genliuin inlellige, qui Plabiiehodunosor pCi- nssi .id tam.iin prorupissct tlisaiilam, ul Oii sibi
vorem si tiiiiiiidinem vindirarel.
ctiiieute succisi suuL, (|<ji ei ipsi in Isciiiiie
(Vers. 15.) « Veriinilanien ad isirernum dslra-
prornnipeiiies ilicunt : Ex quo ad :nfeni;i 177 ''"^"
ducius es, nulliis alitis poinit inveniri, <jui iiii«Kin>s
hcns iu proJunduHi U"* pc supTbiant dixe-
laci. »
polciitesqiie succidc^el.
riJi. Ifi caelum a5cendain,ero sltuiUx Altiiiimc. iiiiil
(Veis. U.) I liifeiiius sublcr le Crtnliiriifttiis cst, in
s'j(iiiTi ad inferijum, sed ad iiireriiUm lilliuiiiin ii«-
i.atiiiur. Ildc eiiiui signiricat l.ici profnnditaa, pro
occursiim udTciitns iiti suscii^vit libi ^i^antes :
quo III Evitngerto tenebras cxleri«!0.i leginiMS, ubi
Ouines priiicipi'S tcir:e SMriex«:<iiiil de solti» siiJji :
csi lletus ei slridor deiitiuiH (Lttc. xtii, 28).
ctiiicti priucipcs rntioiiuin universi rrfipondeliwni,
^
(Vers. 10, 17.) « Qui ie viderini, a«J le iurlitin-
et dicenl tibi. » ll;«:c einplialicdis legeiid;» sum ct
buiiinr, leijue jirospiciciit (subautiiuir dicetjies»,
sccn£ inodo ; noti qiiod facta sint, sed quod iicri
Niiiiq.iid isie esl vir.qMi coiilurbavii lerianr»> «lui
(•otiieriiil : nisi forle anini.is rejjiim quos luierfece-
coiicnssil rogna, qni posuit orbeui deserium, «i
ral, iufiultiiiiles regi BaStjloiilo occurrisse crerti-
itrhos ejus deslru.vji; vinelis ejus lion aperuil cai-
ir.u;. SoUtitiin eitiiii iiialuriini e^tf cuin itiiinic<is
cftrcin? I Et hsftc vox iiisuliiintiui») esl aKMse uj-
videriiit e:titein susl-inere.
(Vers. 10, 11.) < El lu vnhieraJus es sicul nos, ranliimi, niii>mt)do vastalor omninm el ipse vasl.i-
lus sil. Quod auleni aii, Vinclii ejua nou ajiH'.n\t
noiiri siiiiilis elTecitis es : detracia cst ad iiifeiON
carcerem f H!;>gnilodo crudclilalis fcl inipieiaiis cx-
superbia tua : conriiiil [A/. coiiridcliir] c:i<i.«ver
pii.T.ilur, ul eljain vinctoa leiteret iu carci-rc, el
«uuiu, subier te sienieiur linea, et eperiiiiciiluni
non snnicercni iniseris caieiiae, nisi illos et leuc-
tuuui cruut vernics. > Scnno potciiiiuin ei priiici-
piini icrr«, quos t>iipra i-idrtis et iibteies appellarat, braruiu borrcr iucUidere!.
ad regoui Bab)lo:iiiii)i dirigilur iii iiireris «ons.itu- Omnes reges g(>niium, univer.si
(Vers. 18. 19.)«
tuiit. Jaui iion (toiuiiKis iios fuisse &ucci&os, cuiii gloria, vir in donio sua. Tis iimem
dor.^nieiunl iii
ei iu eadem s'icuri ccrrucris. Omnis potentia lua, jj
pt.„jecius es de sepulcro lno quasi stirps iiiiitiiis,
«t in ccclum elcvata supcrbia, ;)•) lerruiu detr.-«cia
potlnius el obvolulns cum his qiii iiil«iiifocU su.il
est. Ergoue el tuuui cadaver tiiteain snsieiilabit, ei
descenderiinl ari finidiiineiiia laci qu.isi
glarlio, cl ;
scatciitiuin operiet veriiiiuiu iiiUitiluilo? Senties
cadavcr puiritjum iion babebis cofiiiOtiiHrn , 1104UC
pcr niorleiu hoinints viiilaleiti, qiii Dei in le pu- Narraiit Kebr^i liujusi!)odi
c^iiii eis in seputtura. f
leniiain pr.efert:l)a.<;.
{.'ibiiiam, Eviiiiicrotiiicb ' qni, palrc suo JNab-JCiii/-
(Vcrs. 12-14.) i Qiioiiiodo cecidisii lie coeio dorjosor vivoole per sepicm aiiiios iiiler besi.i.is,
iucifur, qui uiane orieb.iris, corruisU iti lcrr;iii! qni atite regnavenii, posiquiim iilc resiitiiius i» riigjio
vnliiciabas gciilcs, qni dicebas in corde luo, in esi, usque ad moriem puiii« curri Joacbiin roge
€(£iUin ;^aiceiiiiaiii, super siJera Dci csaliiibo solium iudx iu viuciiJis fuit ,
qiio miiiliiOj rui» rufsus i«
tneuin, sedcbo in ntoiao te.>ilaineiiti iii taieiibus rcjjnui» sut<:i'dt;>ci, fcl n«n: stiScipci^uir a iiriticipi-
Aqulionis, ascctidam supsr aiiiiu.liiieiu iiui;iuii), bus, qui Uitlucbaiii iie Yivercl q»;i dtceb:(iur «x-
' Atiiue ilta quidcui ad ejus gentis ingiMiium lui- cst, Nabnclir.vionosore in rsgiiinn rejiilulo, Evi,Njic-
rabilibua coiuuiiiiiscciidia naiuin. VcroSiiiiiliuiierti(n rodacbum coilegain fuissc trrpertt.
]57 S. EUSEBII HIERONYMI 1G8
Hit:ct'.i<i; «il fidem paltis morlui facerel, apftniii A <}fc Nal>"chodonosor deinceps siirpe regn.irit. Hnc
sepnlirum. el ra<1aYer ejus iiiico cl fiinib'is iraxit. ergo Scripiiira prjrdicil, quod in lautain Bahylon
179 ^^' ^^' ser.ttus, Se.p'iUis omnibus (jni a le veniet vasiiliiiein, ul eti;im desemine tt'<(io nitllus
inierffcti s<«iit, lu j>oius insepiiJtus j;Kei)is. Alii rcn»:<ii«Mi. sed proplor irripieiiilenrt polris omnis
vero locuin i?lun» »ic iJiieiprf-Uolut. Omnes ani- sfiWrtles tielt:aiur. Pio eo iiuletii quoJ nfis in uln-
ni* «p»i1 i.ileros aliqiiarn reqiiicm accipif^ni, lii in:i parie sefilenlisp iransliilimus, ueque iwpicbnnt
soJtiS in excrcinas leiteliras religaheriii On-niiiin fdcies orbii ciniKHum, in HelutTO sciipiti.m esl pro
enitii cpcrieiis snn^Miiiie ei. nniversoriim te eiui>r civiiiuibns, Af.i» (a-ny). quod nos ir.m&lcrrc possn-
prpimel vclnt obvoliilttni saiiie rnorlitorfiin. Synt>uia- mus ei ttdtersnrioi ; ui sit st^nsus : nullus ex ie-
tinis biinf. loci.im sic translulif, FAtam cum his qui fnine lnu qni cnpial iep;irarc re^nntn, advf rsariiis
oeLiiUintur ift beflo, vonmereberis kabere consoruv.m sttscii.-^biinr. ScciintJniti Sepiuaginta Jnterprefes,
frpttllurre. Pro oo anlem qviod nos dixiiniis, qy.ast qui dixenini; Semeti pmimtim, parc filiot lucs in-
tiups iniitiHt, ci in HebrsK» lej ilur, chaneser nj,- terfecHoni proptir peccata pairis tui, quem sensuin
THAB (ryri ""XI^), Aqu?!;» intcrprelauis est, quasi liabcai, sciie non vaieo.
sanies p»</u(/j '. Nksek (T^'S) autem proprie >jr- (Vcr«. 22, 25.) < El constirgain super eos, dicll
gulium nppelhhir, quod ad tariicfcs arbornni nssci- Doniinus cxerriiuiiin perdam U^byionis iiDmen,
; ei
t«r, el qnasi iimlile ab sgricclis sinpirialnr, possu- «i reliquias, ei gcrmen, el progeniem, dicil Dowi-
mns iii ipsurn «nriiVm (odt^HJ^u^inlcHigerc. SiiDulqne nus. El ponam ean» in pos8essi*.'i»cin liericiii el i«i
discinins qnoil iiifernus sub lerra sil, diccnie Scri- paliidesaquiirum, el scopabo e:im in scopa lerens.
pltir.i : Isqtte (i4 fttndnmeniG taci^ dicit Doniinus eicrciluum. * Babylonem fui>se
^Vers.iO.)t Tn enin» lerr.ini tnafn disperdidisti. polenlissinr,im, el kii canipestribus per quadrum
»u popuiutn mum occidisli. » Jusla ' L.XX Inlcr- sil.im, aban;<ulo nsque adangiilum niuri, sedecim, *
prcles qui diierunl, t Quia terrani nie<4ni perdi- miliia tennisse passuuni, id csi. simnl pcr circui-
(lisli, ei priptiliim ineum occSdisii, quid diratii, lum scx.iginlaqualnor, refcil HerodoHiS S et niulll
nulia dtibiialie est. Terrain eniin Jndxsrn» el popu- alii qui Grsccas hijtorias conscrip»ertint. Aix an^
lum fjus Israel Nabuchodonosor inlerfecil ci pcr- tem, id cst, Oupitoiinm illiiis urbis, est lorris qtia
dtdit. Jtixia llcbraicuni diflicilis intetlocms vA, xdiiicaia post diluvinm, in ailitiidine qualuor
quoinodo lerram suam perdideiii, et poputnin miilia dicitur lenerc pas^uum ', paulatiin de ialo
snnin occit^eiil : nisi f<»rie hoc seiisil accipietidiim in angiisiias coarciitia, ut pondiis iinmtnens lacilius
csl, eus, quos tibi r>eus iu coirepiiottem de.^te-r.it, C a Ijitioribus susicntelur. Describunt ibi iempla
iii psnitHS perdiilisti. Vel alitcr : .«niiqMiin Ai^sy- marniorea, aure»s stainas, plale:is lapiditms aur<^
riurum rognum, ie multum superbiente ei t'lcv»iite qiie luigeflle::. ct atuila alia qu» pene vide^niur
c«inira Deum cervirem tii;»m , omfnno ue.-^lrKCtum incrcdibilia. Hoc loiuni narraviinii», ut osteiiderc-
est. Si enim le egisies liiintilitcr, ei scisses ineii- mtk»<]uodAd iram Dei tvmnis poteniia putvjs sit,
suratn tnani, Aasyriiis et Haijylonins hiiru3q'ie re- ei f:tvilia; et cuieri cuinpareiur. >Si iiceret intro-
gnorct. Sive iioc modo : laM< crudclis tuisii in ire iKirb^ras nationes, ei videre :»ntx urbis estre-
exiemos, "l eilam subjectos libi populos luribun- iiia vesiigta, videremiis possessiooem hericii , ct
dus opprimeres. p.')lud«s aquarum, £t vere coinpietuin esse quod
(Vers. 11. ) 4 f^on ^ocabintr iii aHiTitum semcn uunc I$ai» vocibns caniiur : Scopabo eam scQpo m
pcsMmoniii». rrtepai.-^ie (ilios ejus ofcisioui iii lerens ; ejiceptis enim muris cociilibus, qui propler
iniqnitate pjtiruni suorum ; non consiirgeiil, nec beilins concludendas posi 18]. aunos pUirimos
hieicdiiobuni lenan;, ncq<ie intplebunt facics orbis instatirantur, omne iu mcdio apatiiiin solitinio erit *.
ci\ilaitiin. i Onioes bi^iuriae oonsfmliiiiii, quod (Vers. S4, 25.) t Juravit Uominns e.xercitiium.
vi.ciso Ujilthasar nepoie Nabucbodonobor, et succ»'- jv dicciis : Si noii ul pulavi, ila erii, et quoniodo
(tenle Dario in rcgnum Ctia)da;oruni, 180 nullus mente iraciavi, sic eveniet ul eonlci-aiu Assyritim
' VaVir., <;iiasi .<ifl»ii5 poHuia. Vid. infra llieron. lib- I, 1». {78, tr$l Uiragonos , ioisTiC xe-Vpaytbwv.
iit hoc i«iem ca;im rursutu dissorenteiu lil>ro sc- ilKRTlXti.
qnenii. Contra cod. raialin- non tn tiliiludiuey sed in
*
» Dccr;»t »/j//i , quod snpplemus e n=s». laliiudine, etnon qualuor miHia, scd tria tanium
' Le{jil Yic.ior , //Mt«ft'«ir7;, i«>; ettiin rcddunl in scribit. Auctor tibri Locorum ei Aclis, qni ioiain
circuiiii n<M' loinm sex.igMita millia, fiive quadrin- h.inc periodum descriOit, addilum in latiiudtue, aui
fienia ociogim;) siadi i. alittudine, peniins omiitit. Alii dc ipsa aititudine
' liejAvt HeroUcinn. JUiue lociHn (>mniriO depra- mtniinG bibi cottsiantem addu^-uni Hieroi>yni«im cx
^iilnni r«.^^.ciii> in .:rii!ioiu()«is Krasmi el M.-tnani, EAiscbiano Chrouico, ubi alnludinem qumquies wilie
(jMi noit e»eiu^lari;i llicronyiiii, sed GiaTa verba centuin septuagiiiia quatuor tenere passuum narrat.
hcpodoii, Ar pioprias conjeeiiir.i.s seculi sniil. Nos Scd iieqye cx Herodoio in C!i«;, nbi 9xa&(o'j t6
Jide; n ss. voiiicdm aiihxreities, verani letlionem fifjxo^ xa\ ih £^upo;, siadii trassititdincnt itc tali-
;i>>!»e llieronvuiianam rcsiiiuinius qM% quidem : ludinem facit, n(;que ex Diodoro, au*. Sir;iboiie, qui
; tiiuin:' riptfriiar, tu!» seoeciiii isiiiiia passnum ab inier se disseniiunt. rei veriias constabit.
>«i»^«il'> ubqiie ad itii^uium inuri, iiioi:! per cirrui Kecole qvx siipei ius ad pr«cedcnlii> cap. vcrs.
*
>«jm or!)is tn tinrjjjono poait» eni/iant scvagmia uilimum annotal.'» suuL
'.1'iatuor ciullia p.issuutn. Babyivn v..ro «it Herodoio
169 COMMENTAK. IN ISAl.AM PIIOPHETAM LIB. V. CAP. XI\'. 170
in icrra me.i, el i» ir.ontibiis meisooixiilccni ftinn . A cofninemoral. Fgimr siib Acha/. ««qiic nd prnt^scn-
cl aiirercUir ab eis jugnm ejus, el onus illius iib lem locnm, qncin niuic exponerc iiitinmr, omnia
liunrero eorum lollelur. • Reveriiiiir ad pr.-esemi.i, qnae in medio posita sunt, vaticiuata eognoscimii!;
lioc esi, ail Seiioacherib regem Assyriorum, qiii S;i- quo niorlno quartus, ii! esl, nltimus succcdli Ezc-
mariain Judajiunqiie vastflvii, ei exrepla Jenisiilein, cbias snb quo omnis nsque ad (inemiexiltir liber.
delevit per circiiiiinn omiiia ; el liiige posl fiitmis (Vers. ?-9.) i Ne laeferis Pbilislbwa omnis lu.
vicina consoci.it, ut iniiniiMMis atifeMliir ineiiis : quoni.-iin (OiiHninuta esl virga percussoris lni ; di;
quia (licepe poiernnt aiiclienles : ISos praesenliMH ndice ciiiin colubri egredietur regulus. ct senn'.it
pcrpitimiir ob^idiontMii, i.ste inullis posl .'•aecniis ejus absorbens volucrem, » N;ilur;iic est ijnod dki-
venlnra proinitlit. Est igilnr ordo proplieiiae, quan- nius : nrorliio lege adversaruin gentium , se;nper
qnaiii posi ainios pltiriinos Babylon destrueiida sit, Ixtaiitur iniinici, ex lebus novis belia civiiia t^t sc-
ei oinne p*'niliis stirpis Assyriorum et Clialdyeae ditiones ao regnandi imperiliam pi£slolanic6.
seininiirium disperdendinn : taineo ut non limeaiis Moiliio igitur Ach.iz peccatorc, qui aiii!)ui;»ver;ii in
vicinam caplivilatein, jiirut Dominiis ( ciii etiani viis regnin Israel, el cognalione eis fnernt copirla-
iion jurauti credeiidnin esi) i|Uod sna sestimatio lus, inieljigimns Philisthsose vicino fuisse I«ta(o'.,
non f;illatnr, cl quod nicnle concepeiit, irritnni " ei iiisult;is,sc Israeli, qnod maiaro rege penJiio,
non fiat. lloc autein hninano loquilur affectu, Ezccliiai jnveni sulijacerenl. Philisiliteos a^^tem ,
qnod scilicet non fulbilur qni falli non polcst ul supra diximus, P.(la'sliii08 significat, qno.'} aiie-
Coiileran), iiiqnii, Assyriiiin in tcrr;i mea, el in nigenas Vulg»ta scribil ediiio : cuin. boc noii unins
niontibus ineis coriculcabo eum. Hna enini nocle gcniis, sed omniomesternarum geittium vocabubiiu
cenluin ocloginta quinqiie inillia exercilus Assy- sii. Ne, inqiiii, l.vtoris, o Philisthaea, nc iiisnUes
riorum angelo vasianlc dolel;^ sunl {IS Heg. xix). popnlp nieo, qnod percussoris lui Achazvirga con-
Et auferetiir :ib bis qiii obsideliantur in Jerusalein, fract.t sii ; (|uod baciilus qui le fertre solitus erai,
juguni ejus, ei gravu iinperium qnoil omnibus ini« videatur morteconlriiDs; quod coliibcr ialerff.chis.
iiiinebat, et poiidtts quo premebanlur, in ipsnm Pro hoc enim nocemior nascclar Ezechias regulus,
potiiis reirudeiur. Fugicnte eiiiiii Assyrioniin re- qnem Grwei voc;int b.TSiliscnm , qui le suo aspectu
ge in terraiti su;im, liber coin-popuii reliquiis interfii iai, et spiritu oris bccidat. Quomodo enint
egiessus csiEzechias. nutla avis pegnli aspectnm pptest illaesa transire :
{Vers. 26, 27.) i lioc consilium quod cogitavi sed quamvis piocnl fiieril, cjus ore sorbclur :
ISS
super oinnem terrain, cl baec esi manus e.Menla r iia ei tu a oiispei.tu regis Ezechise lotus peribis.
super uiiiversas genles. Doininus eniin exercitunm Et puictire servavii inetapboraiu : quia cnim ser-
decrevil, et qtiis pot^ril infirmare ? Et inanus ejtis peiilem el re^ulum iioiniiiarat, ' ore ejiiset sptrltu
extenla, et qui avertei eam? » Hoc loco qiiidarn dicii volncres devorari. Q.rod aulein nullus rttgunt
arbiiranlur generalem csse contra oiniif.ni oibem Juda aicpercusseriiPliili»ibiiin, quoinoJo eos depo-
proplieliani, el qnotl vasiitas Babylonis ei As.syria; puiatus est Eze«bias, audi Reguiu iibruin : Ipse
civitatis typus sit consumntalionis mundi. Quibus percussil Piiilislhiim usque ad Gazam, et usque ad
nequaqiiam coiiiradicimus, dui» sci.tmus, bic oiii- tefmmot ejus : a lurre cvstodum usqm ud urbei
nem terrain Assyriorum proprie signilicsri el uni- mutiiiai (IV Reg. xviii, 8). Pro «o auteni quod nos
versas genies socias rejiis Assyrii demonstialas. IraiiStuliiniis absorbens votucrem, et in Hebricoscri-
Quidqnid anlem a Doiniiio decteiuin est, nullius piuni esl SABAPB MOPRETB (nD"i!n2 *1"ny) iulerpreLari
viriiue pioliibelur, El exleiilam utanum ejns, el ad polt^sl, serpens volans : ul sil S6nsu$ : de r.-vdice
peiculi^Hdum paraiam, neiuo poierit ctiercere. r.olubri iia:>cetur iTgulu$,ct fruclus illius, id esi
182 (Vers. 28.) < Aiino quo iiiortuus est rcx rcguli, scrpeiis voiaiis, ul draconeiu voiani^fH iniel-
Acbaz, factutti est onus isiud. i Quatuor leges litjiis.
Judxie tilulo propheia: legimus esse prdcpositos : O (Vers SO.) « Ei psscenturpiifnogeuiii pniipeniin,
Oiiam, Joatham, Acbaz, el Ezechiani, singnlos el pauperes fulucialiter reqniesccnt, t Cum te per-
sibi or.Jine et sobule succedenles, quoraiu Oziain cusseril regulus, el draco voians iuos termiuos de-
uiorluuiu supra legimus, referenic Isaia Anno quo
:
vabtaveril, uequaquant iusidiaberis i\ii\f., et pau-
morluus est rnx Ozias, vidi Dominum Acdenlem super perculum populum meum tua fraude {efi'ebis ; sed
solium eiceUam el elevatum. Ex quo inleltigiiiius pressus pt-opriis 9iigu$iil$K flebss cuijitiitaiein tuatu.
cl Visionciu sedentis Domiui, et ea><;ux pia^cipiuu» llainiles auleiu et paupefcs, (}ui uon in divilii.-iel iii
lur piopheiat , usqae ad cuoi tocum ubi sciipluiu poleiiiia, sed in in\^o iir.niine t*oiifidebaiii, securu
esl {Cap. vij Sicui terebintlins el sicul quercus quce
: pace rcquitisceut, el liuJlias bostis i;opeluni foiini-
expandil ramot suos : semen sauclum erii qeruten dabuiit.
ejus, sub Joailiaiu vsge propbetatuiu {isa. vii), < Et inierire faciam iu fame radiceui litam, et
Tertius succedii Achaz (itius ioaibain Ozia»
tilit reliquias uias iuterficiain. > Toiuni per fignras io-
tegisJuda, snb quo ascendil Rasiu rex Syris;, et quiiur. Est auiem sensus, quod, populo Dct fida-
Ph;iceeUliMS Uomeliae, rex Israel, in Jerusalem ad ciaiiier requiescente, stcceiur radix Philisihiim, ei
praelianduni cGiara euiii, ei reli.'|ua qiuv S;iipliira oniucs re!iqui% cor.&uir.cuU)r.
Patrol. XXIV. 6
m S. EUSSBU HlERONYMl 172
(Vers. 51.) « flaJa p^orfa, tlaiiia Civitas ', pro- A lio in Moab. El itenifn : Kubuhti (iduciam in ntU'
Mraia esl Fiiilisl!isi:.i onHtis ; ah aqiiiiOJic etiint fu* nxlionibui luis, el in (ki^snnris luis. Kt ileruin :
iDus vetiiel; sl iion est qui ciTugiat aguieti cjus. » Feriilis fail Moab ab ndotcsceplia sva, et requieeil
Portain vocat \rro bis (\»\ in porl^ suiit, el civi- iu (oecibus tuis, nec trnnsl-usvi est de- c«»c in vni, et
taiem pro Ii;iJtiilat<>ribH8civi(atis. SernioneiTi quoque in transmiiiraiioiiein nou nbiil, rt idcirco permun-
dirigitad urbes PaixsriiiortKn quod cjnlare debeant, iii (justus ejus in eo, et odnr eJHs nan e.'.t immnialus.
fit lugeie venieoie Seiinacherib, ct lorreniis muiio Ei iii alio loco {Jbid. 25) : Qnomodo fracta atvirga
cunct3 yastartte. Sub riCKe enim Ejujctu.i venii As« jortis, baculus gloriosHs/ £t posl rnod cuin {/ifi/.
syriu.s, et imer cnelcra* naliofies yaslavii Piiili- 29) : i4u</ti'i')nu.> superbiam Moab, stiperbus ett valde,
sihs'.iv8. Ad qiif>s l(>i|uiiur JeretnFas : licce atfUix Siiblimilatem ejus, el HrroQantiam, el suverbii.m, et
ascendent ab aquiionc, el erunl qua!>i iorresis .tRun- xiUiiudinem cordis illius ego tdo, ait Dominu», et
dcnii : ei opcrient terram ct ptenilitdinein eju$, ur- jaciautiam ejxis. Sicut ergo conira Baliylonem, et
bdnt et hairilaicrei iUiu$ {Jerem. xlvk, 2). Ab aqiit- Philisllmui propbeia vaiicinatus esl, qiiod oppres-
ioiie euim veait Assyijiis« ei de ejus ardore egre- se.ttl populum Judsoruin, ila niinc vnstitas 1S5
«lieniesi Niiiivewj el niiiones caeieras 184 subj«- praedicitur Moabitaruna ; id esl, Arabia; ; ab Assy-
B Ab uiraque enim gente vastati
giuiSsa. Eo iempijre quo liaec catiebantur, fainos rlss, el Babyiotiiis.
ascendebai in esc«!ftiim, iJ cst, rumdr iii populos *unl, 60 lerapore quo Scnnaclierib capiivum dusil
va;:»h3iur ^ ortiinera cunclaruin geotium, Phoe- IsraJ, el quando Nabucbodonosor subveriit^Jeru-
iiiccs qusjiie ci PalxstiBO!^ e;»^ vasiandos. salem (IV i\eg. xvu et xxv), Insuliavcral enim ad
(Vers. 52.) < Quid respondebil ' iiuiiliis genlis ? ulrainque hcKicm EpUruirn et Judx, diceuie Jere-
qtiia Doiuinus rui>d»vit. Siuii, et in ipsa sparabunt mia : Allidet m,aHum Moab in vomitii.iuo, el erit in
pauperes popuU cjus. i Quia dixcrat, NiiiliiS est deriium ciiam ipse, Fuit eaim in derisum iibi Israei,
qiii effug'3l a^iueji ejus, videliatur in gen<.>rali sen- ({vav inler fnres reperisses eum iJerem. xLVtii, 20,
teiitiaeii.-im Jii>las essc coiiiprebeiisiis '. Si , inquit, 27). Propier verba crgo iua, quaj advcrsus iHiiiit
qiia^Kterint anj^eli gculis Assiynoe, quare solusJudas locutus es, capiivus duceris. Quod auiem ait
evascril, respomieie cis, quia Dofninus funJaverit JSocle veslata cst ah, Moab conticHit, dccorum iDvc-
Sioii, el i|is& )iuu!ilti,tn populuni bua viriule proie- ciiouii priucipium, ui vastarelur in teiiebris, qui
xeril :Pto Angelta {^2i<SD) LX.X ivaiistulcrutct 1«-/;« de iuceslu patris tiocie coiicepius est. Nisi forle
l^j^JD) unius ALKPB liiiera errore dceopti. Hocte&^. pro inagniludiRe tcrroris ^ accipiinits ; et
(Cap. XV. — Ycrs. 1.) < Oo"s Moab : qiiia nocle r crcdendum; quia sibi confidebat ia muris, ittsidiia
vaslata esk Ar, Uoab eouticuit : qui:i nocie va' eam ei cunicalis fuisse sopcratam. Audivi quem-
status esl miirtis, .Moab couiicuit. i pe onere, et dani AreapoUiem, sed el omnis civiias tcsiis cst,
pondere semeldixissegttniciat. Hoctsoimn breviier moUi terrx magne iit ii\en iiifaHii:), quaudo lutiug'
admoiieo, <jiiod onus sentper iristia couseqaantur. orbis iillus tran.sgres.H3 .<>unt QMria. eadeo) nocte
VJiiioHeni aulcin vei siatiiii i;cia, vei iu fins I-jela Giuros urbis islius curriiissc.
post irisiia. ASoa.b proviucia est .\rfllv«,-ii, in qua (Vers. 2=) < Asccudit doDius, cl Diboit au e.vcefsa
fuit Balac {iliiis Uhgt (Ntun. xsji) ;
qsii rouduxit ti) plaiicluni super iNabo, ei supcr Medaija iloab
itariolum Baiaam d« Me60p!)iauiia, ut maiediceret uiulabit. » Ne molesium lihi sit quod jier liisioc'i;c
Israel, ubi ei iniiiaitiiest populus Bee!pi4egrtr(/oid., viam gradior, ul eiiira :ioc facorcm, ipse voiut«l!.
xxv). HuJBs iiieiropoUs civiias in (ny) quge hodie SubauditurauiCin, douius regia, ct urbs Dibou ad
ex Hebrxo ei GrEeco serinone composita AreopoUs idola qu» ia editis posii;i sutit .tscendi* : super
nuQCupatur ; non, tJl pieriqite existiHiaitt, qviod Kisba, el *>uper Medaba, nobilfes civilales* uluJjbit
'Apeo^, id esi MnTtis, civilas sil..liiter|)relalur au- univorsa proviuci». In Naljo eiiim erai ChaniMs ido-
icin ytr el avti5i)«c, id est adversariuB. Qtfantse Inmconsecralnm.qttod aiio «omir.eappellalur Becl-
auieu» foeril poleiiliie, Jeremias tcstalur ihttm. ^ nhcgor.
XLViu,2, let&eqq.), diceus : Non est ultra exsuh«- s lu cancils ca^vitUm ejos calviiium , omnis
' Verba cinma eivita» in V;ilic. non sutit. ips.m rythagoricam compuiandi mcihoduio, annos
* Vatic. cmn vulg.ala, retpoudebiiur. .tu ituiiitttum qisindecim u.iio iniputctur, po.st aiin.
*Reposuin!>.is ex codem :ns. Judas et compre- 530 S. Dociofis oriuiij rcferre ncccsse csset : iu
hensus pro qao crat Judceos et comprelieusos. qiiod cna^ aiiis do ejns vi!d lesiitiioiiiis t(»:isl.'!re
* In Vatic, pro magniiuditie erroris : asJ cnjus liijili) modo pot.-;sl. Uaque verosiiuilins est, .liiiin»
ilem tns. lldtiii quod, sui»er!la'im aiquc inconiiuo- in.ijvari, quiiui ip^e Hii-r. Clirouico sd aii. r«ieil
isi
diim sensui advurbium, posl qnia liine amovimus. 34i, ciiiii ii-uUw UritDUis urbes UTrm motu hbrribili
» Qunndo lotiut^ elc. iJ et Ammiano vi.iciyr conciderum.
accidisse sobcousalalu VaientiHiaui alque Vaicn- ' Vidotup c contrano non ttxhh aiici>jas, sed
lis,anuo Douiini 563. iduli Moabiiarnm noinen cs$e N.:t)0
quud es ip-
— Vuigo cieriitiiui esl, ini>ui Cf>Jehcrrimnm tolo sitis Isaio;, xLvi, 1, lejliiiioiiio coiupenum est
:
.*
orbe tnolum, quem Consule Valentiuiano pri-
teiia)
Confraclus esi Bci, coniriius at Xabo, fada sunl
innm cnm fratre Valenie, sive aimo l^omini Stfo, sinuitacra eorum besliis. el jumcnlis. INcc id proba-
Anmjiaftus Marceliiiius, «liLqne eorutn icmpuruiii lur, ()uod quidum auiutMUiit dc urbis uumine ,
hisloncJ ir.aduiit coiitigisse. Verutu cuiii inf,vil>i>n
luuc sc fuisse dicai llicroiiymu.s, eaque iclas, jiufa
deiiiii illiiiii inHuisse JipjXiSiari Nabo. Ongon LW
hufic vutaui. ,
173 COMMENTAR IN ISAIAM PROPHETAM UB. V, CAP. XV. 174
Laiba lailclur. » Apu«l ainiquos liarbaj capiii&qne A i»rcyi;cr aniioianui.% qdod ipsa sij quinta ujIjs posl
r»suia lucUis indiciuin fuii, Pcr hajc crgo inagiii- &'odoniaiii, el Gnmorrhant, Adamam, ctSoboinj, qu-e
liido niUToris osteiiditur. Jeretnia coiura Moab aJ pre«:os Lot parva eerviila esl. Appell.iiurquc Vala
cadoin conclaniaiite : Oniiic capui cahiiium, et iil esi, abtorpta tradciilibus lii.'Lrdeis,qnod tcrlio -cr-
omuis burha radeUir, ei \n cunclis manibu9 coUiga- v£ nioiii proslrat.i sit. lps:i esl qii» hodie SyrQ
tio, e/ super omne dortum ciliciuin (Jr »eii».\tnii, 57)« scrir.ouc vocaiur Zoora (A/. Zora), liebrKO Segor,
(Vers. 5 ) « in triviis ejus accincii sonl encco ;
ulroquc parvnla. Possunius vilulam eoiilernaniem
supcr lerla ejus, el ii« plalcis elus omnis irlnLtlus pro {leifccl-i ;£(a(c sccipere. Sicnt eniin Iriccsiniua
descendel in neium. > Non eruiu priva(a> 186 '^~ aiiiius in Loniinibua, ita in peeudibus ac iunicnti».
cryuije, pubiicuin liicturo publica JaineiilA rc8ona- leitius rubustifisimns esl. Yeciesquoque pro terini-
Jjuiii : iiec uiaironx, nec virgines, nec ictas parva nis «t robore iiuell>gi', co quod .Segcr in nnilms
pueiorum, nec fracti senuni ^ressus lenebuniur Moabitarum sita si(, dividens ab cis terram Pltiiis-
domibus, pudorein ei iinbeciiliiaiem estrema c:\-p- (biinu
4iviiJis iie&ciet. « Per asccDSiira entm Lnitli flens ascendct. »
(Vcrs. A.) < €lain.tbil EsebOR el Eleale. i Nomiaa Ct Jcreniias : Ver nscemum Luith ptorans aueiidet
civititum Moabilics provincix; quarutn Esebon B jjj /;e/uHi. liilcilij^inius autpni clivum CbSC itineris
urbs riiit quondani regis Aniorrbjeorum , dc qua q<tod ducii ad Assyrios, et per hoc capiivitaioin
idciii Jereitiias, Ignis egressut ett de Esebon, et flani- significail.
ma de, medio Seon. itilerprelatnr autem Elsebon, cogi- t Et in via Oronaiin clamorcm con(ritio:i<s ieira-
tatio, e( ideo Jeremias aliudens ad noaieis, contra Ese- bunl. i Rursum Jeremias Yox claniorit Oronaiin,
:
bon, Ail, cogilaverunt mala {Jerein. iii, 45, xi.viii, 45.) vasiitat, et contriiio magna. Longtim «s(, si reliui
« Usque Jasa audiia est vox eorum. Urbs Jaz.t i de singuli^ dicere, ctlm percpiciium sii vrJ iirluiiui
(al. Jnsa) Mortuo niari irnmiiict, ubi cst terniitnis in Uoab, vel locorum esse nomina, qusc dcsefitni
provincix Moubiiaram. iloc ergo indlcal,quoJ us- (ransniigran(e3.
^iie aii extrcjnos rines tilula(us provincix person.v (Verg. 6.)i Aqua? cnlra Nc-mriin dffiert» eruiii. *
biinl. Uiide ci Jeremias ait ; th damore Esebon iloc oppidum siipcr mare lioriuum cst, salsi<i aquu
nsque Eleale el Jaxa dtderunt vocem suan {Jerem. el «b hoc ipsum sicrilibus. Sive autein allusit ad
XLVIII, 5i). nomen, sive quod ante non fnerai, pnst vasiiiatent
Super hoc expediti Uoab uiHlabKnt^ anima ejus sccidit ut eiiatn aqux in auiantiidinem veilcrcn-
uiulubit iibi. > Verbum ifebTalciim kluse (^nbn), tur.
C
pro quo Aquila iSbi[AOu;, id est, expediios, et exer- 4 Qnia arrili hcrbR, dePecit genncn, viror omnis
fis. /tumenV, SymmaclMis accinctcs inierpreiatas eu, inleriit. Non ul qnidani pulnnl, vere propler
v ste-
qnidain puiant non vrros, sed nor.ien urbis intel- rites Mcmrim aquas oinnis tierba exiiruit, sed per
iigi, qtiae liodie appellatur Eluta, et est in .Moaiii- metaphnram Seripiura loquitur. Et e>t senstis, iii
liilia pjriilHis sita. Possumus aniem et hoc di«crr, cniicto Moafo aqiise Neiiirim eriitii salsx ct amarx ;
•(Atod nniversa pugnatorum forlitudo corrueri(, ct quomodo ibi nulla herba pu!lnlal,.sic tolain pro-
niu(uis iletibiis umnis terra resonarii. Sin auiem vinciam siccitas consequclur, id esl, a Segor usque
Lliise, ut A']uUa vohit, eiKrtis humeris intclligan- ad Oronaim, a llnibus usque fiiics. Id ipstuu Jerc-
U\r, ille nobis sensus siiggeriuir , quod aci pian' inias : Aqu<e Nemrim pts>>inv& ertuti {Jerem. xlviii,
gon>lun) ennoti ivudavcrint peClora. 54).
(Vcrs. 5.) « Cor meum ad Aioab ciainabii. » Pro- (Vers. 7.) « Secundam maguiiudinein operts, ot
plipia loqiiitHr doienlis alleclu, veJ quod hostcs visilatloeorum : ad turrcntein salicnm ditceiil eos. »
quoquc croiitura Dei &in(, in qiros lot nala supcr- Pro saiicibuij iu liehrxo legitnus ISg ahabi»
veiiiant : vel quod taiiits talainiiatiUm opprimendi» (niaiy), q«oU polcsl et Arabes-iiieUigi, ei legi
u( eiiaiii inimicis miserabiles riar.t, i<!ipinin Jere- t) crbi»! (3'3Tvy), id esl, viiJa in finibus ex^rnra sil.t,
iiiias ai( : Pr»p:erea cor meum nd Moob iiuasi libia cujus a plcrisque accolaj * in mon'e Oreb Elia prse-
resonnbit. bMisse alimenta dicuntur : quod noincn propler
i Veocs cjus iisqitc ad Se^or v*lulani Mnfcrnan- amliigniiatetn iranslerlur el in corvos, ntque Oeci'
(eni. » E( Jereini:«s: A Segor, inquii, utque ad Ord' deutem, locaque cnmpetlria. Est auiei» sensns :
iiiorbi nt»s«il»<li«em erit visilatio. VisiiiasiO'
ttuiin vitulain coniernuntem. 187 ^^ hac el hi jHSta
libris Quxstiojiuai llcLraicirujn * diiiiuus, e( nuiic neni hic non pro remcdio, scii pro plag;» accipe.
El in libris iiuitsiionuiH, e(c. Con.mile Qumlio- seotenlJaR» de incolis inonilii Oreb pro corvis, qui
nes Hebraifas in (Jenei. coi. 50(>. -M.tRTi.\w. Eli.T. prxbueriul alimenia. Vcrum il4.t
nednm ;»iiii-
--Vide Qiiae-.ii()ues in Goiics. lom. lil. pa;.,'. 3^'i qutsslni.-e Tra'(iiioiii, coniraria esl filiaiu obvio ac
e( 534, e( una* ihi annoiavi-.iins Liiiros quoQue : iiativo Scriplurje sensui, quic oyz.TV yocsbulo ccr-
Nomiiium Uebraicormu. Epiiapbio l^aul* « Sf,-
U\ vos aves, non homines consuinipr iibiqwe appellat.
gor, iiiquil, Yiiulam i-onleruanieni, qnne prius B l.i Adde, tiou in monieOreb, scd juxia itirrenlen» CHlh
voc^ibaiur, ei iu Zo:»r;iui, \d esl, parvulam Svro EW.HM fiiissc iinirilum ; ncc posse, quofl suspicari
iermonc iraujiljta esi, ? clr. Yidoiur Hieronyuius, uiio moJo Arabes pro coni»
'iianc duiliiin iusUturare conaii sunl docti viri 'lUis,aut accolis Orcb intclligi.
175 S. EUSERII HISRONYMI 176
Visilabo, 1'iqjiii, in virga inii]itilalei eorHiti, ei in A iraiiicensu Arnon -.riigrabn ni, qnl 8St tcrmhius
terberibus vcccata eoru7n iPs. hxwwu, 53). Torren- AjjiftrrbDeoruat.et Moabiuniin. Traiisoensum autent
ipia salicnm, }'jby!<Hiio& aocjpe iluitii^ia, <!e quibns elJtic pojieiij, Cipltviialerr: significal.
David, In nudio fjus kutpei}dimut vryuua itctira (/'*- (Vers. 5, A.) « lai eousiiiu!». roge concilium :
cixsvi, 2) : 6ive valleui Arabia-, per qnam f ergitur
poiie quasi nocieui uinbrdtn tuahi in meriJie, abs -
»i\ Assyrios. condrt fugieiHes, el vagos ite protlas. H/iMiabunt
Quon^am
(Ycrs. 8.) « circ?iibU c;aaiof lerniinum apjil le piufiigi inci : Mo.ib, esio ialibuluin c^^ruin
Moabj usquc ad AgaUim ulula!us c]Us, ei usque ail a facie vasiaiorts, liniifis esi cntin pulvis, consuin-
piiieuni Elim clasji.-M" ejus. » Eadera prope omniA niaius esl miser, delocit qui conculcabi-t ierr;»m. »
rt Jereniias scribii. Suni auterD urbes, et loca Moa- Pro nihero in Ilebraico legiiur &od (TO), qnoil po-
biiarufli, iii quibus clanior, et ejubiio caplivi populi lesl cl vasiaior inielligi. Loqnitur aiuciu ad .lioab,
(lescrilwtur. ul consilinin salulis inveiiiiit, ct seniiius congrej-a-
(Vers. 9.) t Quiii aquae Dibon ' replela?. suni san- tis, cogut saluiare couciiiuin. Vis. iinuii, saivus
giiine. » I3l)i prius erat lusuria propler irrignos agros, esse, et Oei misericordiain promereri ? 1» clara
et foiiles jiigilcr emaiianles , ibi prae niuiiilUiSiiiC luce, et apcrla fuga popnli mei, tii qtiasi nox ei
inlcifccioruni livi sanguinis Ouent. C liir.bra eslo, &uscipe fugienies, v.tgosque iie prodas.
« Poiiain eniin siiper Dibon addiJamcnt.'» his qui Ei !ioc quare dixcrit, staiim infcrt ; Uabiiabunt
fiigeriiitdc Moab leonetn.elreHiiuiislerraE. > Ncqiiis avttd te profiigi rHei. Vaslaia enim Jerusalem, el
Scriptoris vjliani paiei, cl errorcm cir.eiidare diim oniiii Jiidaja quac confinis esl MoaUtis^ ad le mens
vull, faci.iJ, '.uift urbs oi j.er 61, el per .0, lilieranj popiiiiis iranstnigiabi!. Esto igilur lalibulumeoruin,
^cribiiur : cquibus Diino» siUuiium inlcrprclatilur ; neo limeas iinpelmn va.staiuris, qnia sicut pulvis
D.bon, flu&ns. Indilo" utroqne iioinir.Q [Mopier iati' cilo ti-ansibil : ei (!epop'!laior •jniversop terrjs, qui
tes qui lacilc aisant, usqiie hodie indifferenier el conculcabat eam, 1$0 ^^^ suis pcdibus subjiciebat,
Uimc-n et Dibou h<jc Of-piduiiinj dicilur, Q;iod autcin a-.ira flante disperiet. jQuidani locuni male de Anli-
ail : Poiiam swp^r Dibon liddilameixla, el quaislii)- cbri.sto inierpreiatitur, iil ptiSenl Saiictos eo lem-
ncm facere videban.r, quij cssel, sequeiili versiculo pore propief viciciatn urbis llierobolymse ailArab;is
«lemonsiravi» dicens ://;« qai fiif/«»i«< rfe Moab leo- iransiiuros, el nuiic ^is prxcipi, ne proilaul fu-
nem, cf retiquiis terse' ; «« eviaui qui fuga iapsi suni, glcoics ad se.
a besiiisco:!SU!iianlvir,Qu.-i!!(!aai!i ei per mctjphoruni (Vers. 5.) < Ki prxparabiiur in misericordia
leonem, reg»Mn iicslium possumus inieii:g»:rs. ut
^ scliuf.', ci "sciiebil supw illud •'iu vcrilate, in la-
iwlentiain ejusquasi rngiiom nemo possil •r.adere. bernacu!t» David, juJicans e"i qnacrens juJiciuin, ci
(Cap.XVi, — Vers. !.).« Eiiiiite Agtmin, domiaa- velociier reddens quud jsisiutn c&l. » ilei)rx'i lo-
torem lerrsDj depetra dese?l! ad iuontein filia? Siofi.» csiiu isium sic intfirpretariiur : Fuj^alo Assyrio, re-
Qdofl iHierpreiamtir, non est Hisio.ria, ISS seii gnabii Juda Ez2cbias yir jiisJus, et reiiuebil soliiim
propbetia. Omni.s auiem proplituia ajtigmaiibus i)avio, subjeciiini sibi populuiii i^ci jndtcaiis iii
lavolvittir, et prsecisis scnieaiiis, dcm de a!io !o- vcriiale. AiiideGiidslo inielliaunt, Finito Aniicbii-
quilur, tran&il ad aliud : ne SJ oruincip &crip!!tra sii pulvere.es vasiaiore sublaio, q".t conculcabJi
eonficrvei, non sit valicinjutn, sed narraiio, Et est univcrsanri i.:r.r£iii, res Chrisiiisadveuict, nui sede*
scltsns ; Moaa, in quani des3:vitarus esl ieo, el de bit in iabernacHlo David, c-i in die jiidrcii reddel
qu.T ne reliquis quide.ra salvari poieruiii, haboio cunctio pro opeiibus sais. Nec est nl!a diibiJatto.
solaiiujn lioe ; Egredietur da tc Agnus iinmaculyiiis quin capiiuluiii iioc dc Citristo vsiicinelur. Sed nos
qoi lollal peccaia rauudi, qui domineiuf In orbe jo pritr.o advenlu iiiip.snm inldligere possumus,
lerrarijm. De peira deserli, Loc es;, de Huih, qu:e alque iji Ecclesis iabefnaculo demoiiS(ryre, qnod
niariij raorie viduaia. de Ccoj: genuii Gbed et de iii oiv-.ni tc-rra Jioab Ecdesiarum iropaea surgeniia
Obed Jesse, el de Jeise Daviii, e.i de Dmia Clirs- j) Cbrisii ^esteulur iinpeiiuiii,
siuoj. Mcjitcm atJiein filiae Sion. ;iul ipsain urbem (Vers. (5,7.) s Audiviittus superbiam Moab, s«-
ilierosoiymam inierprciabiaiur , aui juxia sacfataai porbus tsi vaide : superbia ejjis, ei nrrog3n>.ia'ejus,
inteliigeuiiam, Eeclesiatji,' quac sit in viiiutttBi fiil- ei indigiiaiiotjjus, piosqunai fortiitsdo cjns. idcirco
inineconsiiiuia. uiuiabil iicab ad Mvj.'ib, tiniversiiS tiljlabil : !iis qui
(Ver.?. 2,) « El eril, sicut avi» fugieas. et p;.lli Ide-.r.r.iar supcr ;:niros cocii htleris, loqiiimii:» piag.iS
dciiidoavoiaaies, giccr.int Sli« Moab in iransccnsu cjus, > R'jrsum ad prsscnlia teilii, et saperbiifi ar-
Amon. > Redii a'j oritinciu qiscm cepe.^-ai : Cutn guiiMoab,qtiod muliopius et:iUis siiquaniejusforti-
posuero, inquii, '.lis (,m\ fiiseruji de .MoaJ); ct rsH- iudc posoelal,et propierhai-c superbiam ulitlaturus
quiis lerr» ieonew SKvissimum, qui cr-nin) aria?, fii Moab .iclMoab, iti est, populus aJ uibem.vei ine-
ossaqtiC cotifringat. itiiic p..vifii avoijibuol, et oai- iropolis ad proviiiciam, ct catieia liiutatibus terra
nes filis, id esi, viilx^ ei urbcs provincije Moab, lu jc.onaiiii iiiper uiuros coeii laieri:», de quibu8 el
''
«..i Vaiic. OJfJjCK, do qo.T icciione m.os .;pse Hic- ' L'gcrri(. Mariiin., tvper enm.
rouyiiius ilisscrit.
177 COMMENTAU. IN ISAlAM FROPilETAM LIB. V, CAP. XVH. 17R
Joromias •lil Ideo snper ;
ad Moab A sanci:) sua, ut obsecret, el non valebtl. > Uliims
jVofiO cjulabo ci
universum[\\. univerxam] clc.mabo ad viros muri rniseri:» e.^.S uec in liis, (pios sernjier vcneraia esl,
fictilii lamenlaitles (Jerein. xlviii.oJ). Per
haic au- 5:abcre subiiilium. Descrla. inquU, viribus !iiis, et
tcip. el potciui^m pristinoc felitilalii;, Cl piagas re- cuiiclis propugnaloribus iKierftciis, perges a<J itlobi,
jKnli;.;» snbvcrsionis osicniiit. deiuura veneraberi.s, nec 132 '" ''''^ rcperies
(Ver?. 8) « Q'ioi«iai» subiubaua Escbon (lesetSa ainiljiini, qiiibiisvasiiiss tecuni comMuiiiis ailveuiel.
ruiii: vine.» S:'.I>.<nia '. » li\u ' Esebon et Sabama {Vcrs. i3.) « lioc veibuul quod iocuius est Do-
vix quingenii passtis suul, et ^er nietapiiorarn vi- minus ad Moab c.x lunc. » Ex qao putas lemporc?
nce oinnis pr;>vii!Ciae sipriifiial vabtitatoirir Vidalicet ox co, qno cre;'lus esl Moab. Vi Dominns
t rniRiiiii !,'fMi[i;iR5 exci(leiu!'l ftageilf. ejus. j Ser- &'\l : Mcabttfv et Ammouiiai non imrabuut in Eccte-
vai irsiislaliotico) quam ccepeist, osiendcns Tcga, stam Dei{Deui. xxiii, 5). Sive ex itinc pro anii.]uo
geuiiuiii, qiii vosla^^eranl Moab, onjnes viculos cas- (.empore inle!ligai»us, qnod oiisu diTina senleiitia
lelhiqiie (ieponnlatos, isia decrela sint, nou quoi! praescienlia l»c! causaiu
191 * Usque ad Jazer pcrvencrunt; cr«Ti?enint va^liiatis aUiilerii; sed ijuod vasliias fulura Dei
in deserlo : propaginos ejns relici^e sunl ; Iratisic- inajestali prfcnola sii.
propagiues popuhuir! fugi-
" El iiunc iociilns est Dw^ciaus, di-
ruht mare. > Flagftlla el (Vers. 1 i-.) t
livosqne ejus intellii^e: el traosilum mans c^ptl- cens : In inhu.s annis quasi anni uiercetjarii, avife-
vilalcin in BabyioJienijde qua postea iacturi sufnus, relur jjloria Mojib super onii!» popnii» intilto, el re-
Oiiiis deserii msrii. lisi.-^uclur paivus ei moirKns iiequaqii;.!» niiillns. »
(Vers. 9.) « .Super boc plorabo s!i ffielu .lazer, Propliclia isla , ut supra dixinius , niorluo Acliaz
vinea Sal»ama : inebrisbo te,!acryn>a niea, Esebon conira Moabiias dirigiuir, rcjrn.mtc Ezctbi:'., sub
H\ F.lcfiie. > Vos plaogenlis prophctsB, et maguiiu- quo decein Iribui, a Sennafberib rege Ai-synoiun!
<iinei!'. v?.siiL:>lis hcryinanirrf rsiagniludine conte- iu c;»piivi!.a(ct;i duclse smu. {laiiiie sicul mcrcena-
$i;mii5, rtentisque vincsns Jazer, ei Sab.ini.'», et lius solis CAspecial occnbiiiiin, ct uicbu5 ac iiocti-
E&ebo!i, ci Oeale, urbcs quondafu va!iilis£ii'iias, b'js fuieiJ! opcris nr.TsloIaliir. «t s!.i!ii!anj luerce-
Assyrio piiianie succisas. dcm .iccipi;U : sic ci po.^i irts ^nnft.s et .Mo;ib,
< Quoniam super visideiiijam tnain, et super Aisyrio vcnicnle, delcbiiur, ei vis pauci rcsinqueu-
niesscin luans »ox c^ilcaniium irruit. » Calcaiorcs iu" in Jorr.-^j qui t.ubiula5 i!.5biier{l civiiaies, el de-
Mvariiniel vividetHioe Ijetiliam cofigrc?2iites, 'lOsiiuiG scftGS igroi exerceajii. Poioei ct de Babylonica
CTcr.:;itu5 inlcirige, el quod lu ipso IjBlili.is leJiiporo ^, captivii:ite pranHci, qnod post csptain Jcnisaleiii, et
capUvhatis temptss advencrit. ' inmsilu!» Enncruu! irinni , Moali a Ciialdaiis va-
(Vcrs, 10.) i Ki auferetnr la^iilla, ct essultatio stsnda bit, slvs quod ia iriuin auJiorum spatio oulia
de Cannclo, » iJioma Scripturaruai e.'*!, qucd f.em- eis d'iniia_sii requies.
pcr C.armeiuisi nnnHeni opisjiiitri.atque iiemorosijiau (G;ip. XY!L ~ Veis, i.) i Onus D;jm2sci : Ecce
qas ?tcSetr;;Mdi imiviine!, el jn quo oravil Elias, Uam.r^cus dv.isincl essc civiijis ; et cril sicttl ac»^?-
feriililali ei abundanliiecomparel, ac per boc signi- vus Ispiduni in ruina. Percticlx cJ-.States Arocr
tlc:U oinniMn i.u^Jiam, et fcrtiliiasCHi »ie uben-jmis grcg'bus eruiit, el requiCi-cont il.i, e! non srJt
quoJidaia urbibiis ;-U!ei'efid;)in. qnj cxlcireat. Et ccisjbil aiijtilo.ium ab Ephreim,
« El in vincis noR £ssai!ubi!, liequo jubil;'j.>ii. s- el regnsim a D;»masCft, ei re!iq««:t^ Syri.'s sicui
t^ubauilstur prior vinde:r;i3!or, Ui es!, c.-^ionus Moa- g!.>r!3 fiiiofiin« Israc! 3tU!Jt, dkil Dominas eserci-
biiidis prcviftci^s. !*;:i.ii(j«i? slaiim .•Hubiocll ; ttiuio. > Post BabylQtiem el PhilislUjeos ci Moab,
« Viaum irs lorculari non caltaujt quicalca.o sU Oaniascain , id csi Ars:« , bcrmo co'!ve;tit«r
consi-evciat ; voccm caScsnUtJrn al.siuli. > Mequa- quK ci Ipsa icijsils fuiOiidaEJ civilas rait ', et iu
qtiam jn vindemi;!! irEtus viudeiJiiaior celeuioa ' 0.»!»-
csini Syria lenu?! principatsii! : «ccdum florcbaiii
tabit, sed ubique hosli5is vasiilas, ei viciorum D Antiocbi.-^ ei Laodicia ci Apamis, qujs uibes, post
oiietiir clamor, Alcxandstirn et Macedoniirrs inipcjium, aiicias esse
(Vers. H.) « Siiper bocmeus ad Mo;ib
ver.tcr cog;:oviiinis. fjoii^ igiiiir ^emper decc-m iribulnis
<iuasi ciT!ia:-a sonabii, et visccn mea ad niiiruin cootri Judam pracbcbai asisiilijin, ui Re^um el P;i-
cocil laKris. > Ne quis piilaret plantluiTj Fiophcia ralipomenon siarrsi isislona : o.lranj ipsi.s vabUliii-
ex.suUaiionis indictumt pcr qaam inimicos popnli tciis vib Assyriis .'^.ppropir.qu.ire 193 sig.iificai
isrisei gauderci esse capiivos, cx s{i'.:ciu, et e.< in- diccrste scge AbSirieruui ; Ccj;! i»rabiuni, ci Dani;s-
limo consis dolore, el potciiiissiuiaiif ijuofjdat» ur- scurrt, ci Sinijariiiiji. Hmii. Ciiim litts cepi, et nui-
bcm sybrtitam iugere se di< ii. vcrsa resju», capiiio ei lo. Ki in Reaiym voiomioe
(Yers, i2.) t Et erit, coi» app.irucfi» quod i.ibo- icgJmus ; Asceiidii rex Asiyriornm Dame$ciim, el
fim Moab super escdsss suis , ingredteUif m\ cepit ettfHf et lyaiisiulii i» Careueni {IV lieg. x\iy9).
' Jn stia vcrsiojie prajfort, eivincam Subuma. fjjiac eTispavojj iv tf, Suf.ii n<iUiii^ *Y5Yr;p|iEvtov,
. * Caiiiio naiilarijrrt ct viiidcinialorun». 'Avxto'/s;a« ^T.ji"' xai twV oi>./,wv quorum 6c peiwi'
*.Eu_sebM vcrba itnit : .Mgv/] ycs,o Aay.oixos hf ialerproloui a;4i'< liicronymriS.
toxe XT)$ 2v.!f;«5 if.iffTjC y.py.'.o<i7a ' jif.rtiiTWi. :-:aO'
179 S. EUSEBnHlERONYM? 180
liasin qnoqyc iiiierf^eU. qtii eral roi l>aiMAsci : A sidinni, ei pinguisssmje carnes, el rcfitgium cm:ir-
(jtirB ontuia, Eiechia Ilierosojymis regnanie, ppr- ccscet J^cob : nequaquan» enini liabebil, quibus
pcssa esi. Ecce, inqiii}, Damascui desinet este eivi- jcnciis vasiei Jerusalem. Legimus supra qtioil
<as; jau» vicina capirvjus est : janj Assyrius suiin) asccudeptl Rasin rex Syrisc ci Pbacee Filitis Ro-
movil exerciluni., E( erii sicui acer«us iapiiluio in meliae, rex Israe!, In Jerusalcm , ad prxliandnm
ruinans. ut taniutuiDodo psrieiinae ac pristirae po- contu earn : noniiaiumque sil doniul David ;
ler.lix ?esiigia in ruinarutn magssUudliie demen- Reqxiievit Syria snper Ep/jropji, de quibus Prophela
siicijtui. DcielicU' eWiiales Aroer gregibus ernnt. toquiliir ad Acbaz : NoH limere , et cor tuum tie
Arocf myrice Jnserpretatur, quae pcoprie aibor furwidel a dvabtts caudis iiiiomim fumirianiium
!u soiiiudiiie el salsa bumo nascilur, et per hoc horum^ in ira fnroris Rasin regis Sijricc , el filii
vasliias dftusonsiratur. Regnietceni iiii, subanuilur Romeiia:, eo quod consilium iuieril coHlra te Syria
^regeSf ei non eril qui exlerreat. Tanla enim eril pessimum Ephraim ci fHius Romelia^.
soliiuuo, ui nec insidialor linnendus stt. Et ceisabil (Vers. 5, G.) t Ei eril sicul congrcgans in itiesse
edjuloriuni eb Eplirnim : nequaqtiam dec«m irilitis qiioii resiiicril.ei bracltiuM ejus spicas leget:eleril
in i)la eonlra Jiidam babcbiiiit Jiuxilium. E< wgrtKffi sicut quff.rens spicas in valle Rapbaiin.. Et relin-
c Oamasco: arS xo^voO (n vulgaia sine fowmwni ° queinr in co sicul racemus, el sicul excnssio olece
edilione) subaudiltir, cess&lni. Qr.ando a<!iein «licit duaruni aut irium olivarum in sumniilate ran"i,
ccs>are regiiuin ei quieseerc, no« perpeiuam sigiii- sivc qoaiuor aui quinque in cacuraiiiibus . cjus
ilcut vsslilalem. ssd auferl in praesens polenHanr, fmctus ejus, dicit Dooiinus Deus l.srael. » Qnr
per «juam in omai Syria a.iite regn*b;U. Ei relvqmee prseseDtem Damasci yaslilatem sub Romano in-
St}Tt{e ticul gloria filiorum Isrcel erunt, dicit Domi- teliigunl regiio baec de aposlolis significala con-
Hi« exerciiuum. Qiiomodo, rnqiiit, dcceni iribns lenduni, quod quomodo p:iuc« spice ei olivac re-
Assyrig popi>l3nf.c deict« sunt, cl oninis gloria ea- nsanere soleanl in agro vel iii arboribns, sic reli-
rum iu capttvilaten» ducia esi : sic panei, qiii in qnia; Israel salvenlur; maiinie quia seqiiaiur : /«
Daujasco resederinl, imredtabuiiiur, ei l)aitei»uirt f/je nia inclinal>iiu.r komo ad factorem suum et ,.
gcuits gioria^m .socis. Gloriam per iroiiiam dictam ocuU ejus ad Sanclum Jsrael respicienl, id esl, aJ
aceipe, pro igiioiuinia. Hoc aufem tcluin fiei, qttia Christum. Duas oILvas, el trcs, et quatuor, el quin-
Dominus loculus csl, cujus verba irriia esse non que^ quatuordecim apostolos inlerpretanlur, id esl,
pcssuiil, Qtiidam banc proplietiam eatiidei.-^ pulant dnodecim qui eiecti sunl, el terliiimdeciniun^ Jaco-
esse, quao» in Jeremia legimus : Disseluta est Da^ )j„.„ ',qni appcllatnr fraler 195 Doiuini; Paulum
masevi, versa est in fugam, tremor appieher.dii quoque AiiosloJum vas eleclipnis {Ael. vn)r Qui
«31» » avgjistia ei. dolorex lenuerun! eam qua^i pariii- ^.gr^ Assyriorum temporibus puianl compleia qii.TJ
f j«fi(c»! {Jerem. xux, 24,). Ei ilcrum : Sxcccitiinm jji(.,a g„„i^ j„ic volunt inteliigi, quod sub Assyria
igtieminnitiro Damasei^et devoraeUmaihia Benadab, capiivitaie Damascu.s non sil omiiiuo deleta,^ sed
{ibicL 27). Sed sclenduin quod ub jpremia Babylonia iransiatis quibusdam in Cyrenem, alia pars cuho-
cspdvitas Daiuascense urbis descrlbilur, id est, rum lerr» dimissa sil, quae cl ipsa poslea Babytonio
pftucorum quos 194 Assyrionim rex reliquerat io ^aslanle delela est ; donec sub Macedouibus et
«a, Isaias auLen> Ticinans ab Assyriis capiiviiaiera ptolemaeis * rursura instauraretur, ci iii adveniu
Ttunjial. Aiii aestimanl de RorDana capliviiaie prac- Chrisli essel quidem civilas, scd oon lanta: polen-
(ik\, qnoniam (Ai. quande} et Judsorum captus ^\^ qtianlae anlea fuerat. Et esl sensus ; tam pauci
est populus; el Daoiascus cui imperabal Areia, remanebunl in Damasco, qiiain solent posl messo-
simiiein susiiiiust serviiuiem : ut cuHCia qu« super res paucx remauere spicae, quas in valie^Rapbaim
cain scripU sunl, ad Chrisli tempus, et ad aposlo- laiissima ct poteniissima solcut pauperes legere :
lorura mysleria trr.nsferaiilur. vel in olea i>mcx oiivK. qn» diligenuain legeutis
(Vers. 4) < Ei eril in dic ilii!, atlen»»bilur gloria D evasrrin!.
iacob, ct pinguesc*rne8ejus marcescent. » Quando, (Vers. 7, 8.) • In die illa iucIinabilHr boHoo.-id
jnquit, DamascHs capla fuerit, el.civitas esse de- facioreni suum, Ct oculi cjus ad Sanctuni Israel
sieril, el lalis e.ir.1 gloria coronaverU, qualis coro- respicieut. El iion inciiJiabiiur ad altaria, quae fe-
«lavii Israel, id est, decem iribus : lunc omne prae- cerunl a»anus ejus, ei quae operaii suni digiii
»
Eusebii ipse ex Origene
senientia esl, qnam toy? anoffroXoui efTtotc av tTvat, oOx iLitrta) 61
exnressil, et in qur.m tanlum abesi. ut noslcr Hie- a-lrCo^ tJ)\i acstr.v IlaiJXov xal aOti># ftvja Ti^-V^f
ic«vmu3 concesserit (q'io<! pulAvlt MonlfaucORi^us ditosTOAOv, xal xbv 'I4xw6ov -^etOMizai t6v iotX^by
in nolis ad bunc Eujebii locum), ul eain el sui» «0 K'jptou, etc. qu.-K tai^tum ex cotnmeniaioris
:
alioriim nominc hic reftjrai, ct jatiidii! anlea ir, officio S. Doclor dare Latiois quoque aurUJUS vo-
libro eontra flel*fdiani iiitprobiiverii, Suni autem luit. • •
l
Eu^ebii verba 01 5^ /oir.ol rcapi xox^i tptli zoJ-
:
> Drusins, es suo libro, 7 liolania:ts fa-gi
velere
wj'- (uempe nixpov xa'-. '!dxtL>6ov xal 'Ioxzvvtiv, vull, qiiod et iiobis alibi nolalum esi ad Anliqujo-
quortiiu supra memiaii) ol -daw.o^? etJ-. xa\ r.i^^zz, rum in stribendo niorem. Vide lib. JSomtnum, ad
XI' xohi tiif^xpa.i xa\ zobi 'sevTe,
6ixa xa\ -cioxa- nomcii Barlkohma^us,
pa; r.otTjSji tou; -3iv:a:, iLv Cwoijta '/vj -wi
r.p<l}-
181 COMMENTAU. IN ISAIAM Pr.OrHETAM LIB. V, CAP; XVIU. 18?.
illics : ot \u)'.\ respicieiit Imcos ot deliilir.i. » Iloc A Sorec degfiiieiabil in Ir.hrnscam, serncn tiuu» spftin
f.lirisii icinporiltus pulaiil fisse comjilplmn, qii.-^iulo proniitiet ln germine; sed ciii» m:unriias advcne-
ilesiriicio n-gtio Damasri, perpflijnm Salvaioris lil. ab «lio demetelnr. El tunc dolclii» gr.iviier,
iuoeessit iiuporiH»), el idololsutix crror csl injmi- qtutido spcraia el peoe jam lenta perdid<;Tis.
jiuius. Piii f]iii(icm voliinias ioiorpretaiUitim, .s<hI (Yc.rri. <2-i4.) t, Vae mtillitiiidiiu populorum raiil-
jion serv»ns liistoriae ordinem. Nos aiiltm dicimHS, tortiiti, tu iiMiliiludo maris sonaiUis
; tumnhns el
qiiod sabversa Dainasco, el »!ecem Iribubus duclis tiirlan.ir.i, sicut sonilus aqiiarum mullarwm so- ;
iii Assyiios, rcsi<fui t!,ibti(im qni eranl ex I&taci, ad !»;'.l)Uiil popnli, sicul aonilus aquaruni iitundantiuin ;
Execliij> lilteras fonviirsi siiil ad cuiluio Dci, ei mI ct increpai}:l eum, el ftigiel procni ; el rapietnr
templiim Jeriis.-)!eni adveneriiit, sicul l'aralipome- sicut pulvis ittoiiiiHm a faf ie venii, ct sictit turbe
non nanal historia (li Para!. iii). Dtlcia ergo Da- coraiu tempestaie. !n temporo vesperiE ; cl eccc
niasco, conveiic.itur homines ad factoreiu su-jfii, lof baiio in inAiniino, et non snbsiattjl. Hajc cst pars
id esl, ad eiim qni eos creavii, cl oculi eoriini ne- coruin, qui vaslav^rMul nos, et aors dirip^eniinni
jHs.iqiiam i(!o!y qnig fecfraul in Bollici el is» f^an, iios. ) Qiii superiorcin Damasol caplivitatein ai llo-
sed Deuna rc.-^picieni , coniemnenles dcLubra et siiAnis iiSataia .xstimant, ct iioc quod scriptunt cst ;
allaria, qoae operati snni digili eomm, ^ Inclinabilur homc ad (aclorem suum, el oculi ejits
(Vers. 9.) * lii die ili:« erunt civiiales fortiiudi- ad Sdnctum Israei renpicienifHd Chrisli , ei uposio-
!iis ejtis dfirlicl* sicul aralia, el segeles qua de- loru-n letnpora rcferunl. 197 ^'^'' "^^>n '''''d q«od
relii ijs snni a fncie fiiiorum Israel, el ejil deserla. » sequilur : Pianlatis plantalionera fidelem, ei {jer-'
Uoc noii luquiinr oonira Dan>aseum, sed coiUis iuen alienuin ssminabis : in die plauialionis tuis
<iecem (ribus, quac vocabantur Israe!; ut <juomoild iabrvsraf e.i catlera, dc infidelilaie * ecntinnt Ju-
ad advenliuu ex iCgyplo populi Dei, op.vnes gtiue$ d.i;orum. Et iioc capitiiinm quod nisnc proposuimns,
qua? incolcbani ifcrram reproniissioiiis • , subilo stiper Eihnicis inlerprelantiir, qiii pcrseqjjuiiliir
pavore (onterriue araiva diir.iseruiil, acervosqne Ecclesiiim. i!!iid qiioqne quod sequiltir , Incrffpabit
fnigniu 196 ei media opera , saintem pedibiis eum, el fuaiet prociil, de diabclo accipiuiU, Iropo-
lequirenies : sic ei ^erra Israel mulio lempoiedc- In^ics iiiierprelalione vasiilalcm por^ectiior.im, ft
80!aia pprniatieal. Utiric miior pro aralris et^ acer- dujwonum deinonstitin-es. Nos atiicm ccDpt>.im se-
vis frnguin voJKissc Aquilam inlerp<.<;iiiri, ieila-ni et qtiitntir ordinem, el hlsionca riMutameiila hislQricO
F.mir; Symmacham, aiitiam et Ainir; LX.X Amor-^ cttimine protegimus. V», inijiiit, nniversis genti*
rlivoi et Evxoo. Solns Tlieodolio Hf^brriicism V4;r-
Q bus, quse niiUlaveriinl lontra popsilitns ineum,
biiiii posuii, AP.s ET EM H : qnod apnd cos cmcnda- quaritm tsnius impelus fiiii, «l marls fluc»bus cose-
tins logitur noRts fttnri) et 4M r (-'DNm) ,id es', qiiunHiis siL Sod cum venerinl sx'vienie.s, ei inunda-
tomeres ei ncerri uegeium, verint lerfam mean», luiic princeps earum Senna-
(Vers. 10.) I Oui;« obliia es Dei Salvaloris lui, therib ab eo fngiet increpaius, ci sicni pulvis venio
et fortis adjuioris tui non es recordala. » Ssia, in- raptanle dispergiiur, et tnrbo ;n sublime volviiur
quii, perpeiieris, o fsraol ,
quia reliqnisii D«um \u tenii^»cslaic : sie ille iinpropinquahit quiden) jc-
Salvaiorem luum, qni le liberavit es yEg.vplo, qui rusalcm, «bsidens esm : scd percinietur »h angelo ;
tibi genles suljecil inimlcas : el adjutoris Ini non venict miuic, ei. debium potesttig? su« videfcit cxcr-
es recordaia. cilunt. £t heec erit pars eorunt qni vaiiaverunt nos.
I Pioptt-rc.') plantabis plantAtlotiem (idelem, ci Uoe Piopheta toqnitur vel ex persona popuH, vel
gcrmcn alienna! seminabis. « Hoc pressius el per te ipsuni jssiigens gPiui suie Po5iea iegimns : Egres-
jroniam iegendum. Quia, inqitit« oblHa e» Dei Sal* sns, est &ngfUis DoruiiH, «i percus$il in custris A*--
valoris lui, el [orlis artjulori» iui non £S recGrdala : syiioruiii cenlum ucioghii-t qainqu^ tnti^it : ei ^ur-
iiuin idcirco planiar<; dcbebis pianiatiouem r.dclein, rexerunt mans, et eccs omnss cadavtra mortuorum.
ci non poii'is alienum semiuaregermen, quod lioslis D Et egressus est, el abiitt ei revenm esi Sennache-
eripiai? VeL certe sic : filios meos, qni lie populi rili rex Assyriorum el habilavii in Ninive {l V • Jteg.
mw. siirpp. generaii snnl, ideo fimdasli in terra, «t Ui, 55, 56).
cos alienos et pessimos fHcias. (Gap. XVHI. — Vers !.)< Vae ierr« cyinbalo a!a-
(Vers. 1-i ) « In. die plant.-ilicniis lufe labrusca, el rum qua: osl tians fiuinina i£lhiopi«)> » Vvrbom
mane semen luiin> florehi!. AWala esl inessis in olc lifibraicum selsel quod Syiunsachus, «o-
(bsbjf),
ha;reditalis, et dolcbil [Al. dolebis] graviler, » Uc.s, tii7ttm, Theodotion, aves iuterproiati saul *, ci nos
inquit, opcruin luorutn fructus c;ipies : viiis lua in (ymbalim vcriimus. Aquiia tis umbraan translu*
' Consiile Procop. in VandaL, !ib, ii, c. 10. capiit recognoecit, et Aquuam, pro cymbalo, «•u-
* Vaiic..£/« infeliciiale teniiunl, elc. alartm JRlerpreiaium faisso tr.tdit. Nihilo
/,'»7ir?i
'
Pbceret Druslo es vriere suo ms, reponi Theo-
*
sccius iietJtrnm locutn oontra mss. iidero nmlaiuUun
(iotio navim pro Theodotion avet : «t mox .4^i(i7c in exis^timo. nai.u DrusiaiM coilicis nnn lam hoc locu
uinbrain \n'0 'A$ u»ii'rfl»{. Suffiagiujn cjus conje/;- l.tudiiiur auctoril-is", quam ?JU3 qui iegU, studitssiu
iiirae ndd.int Insi LXX, qiii'Hewm inierproiatt siiat qurj posiremam N liueram in Thftodotioiws noiniiia
Oiia\ y7|J «),o[(dv iixtpMytq, vcs lerros nauium aloi : iiide avnisam subsiiquc«!i vcrbo gi>«!s prasn)i,it. Con-
iiiui ipbu liierouyinus, lib. sesi«i,'iiii, ubi hoc ideiu ira iliuruiiymus in sut»iie.\a sxposliioi:i:, quod i<t
183 S: EUSEBIl llIERONYMl 184
l.t. Se<1 scipndum qnoil umbra SEt ("51') «licitur, liic A randns est ; ad gentcm, qiiae Dei semper exspecla-
aiiJem sy!i;iba ipsa geminniup. Ex qiio possuinirs b:il ansrlium, et nihironiinns aii omnibos cencuica-
iiicluni ir»ie))igere : Vae lerrsp, quae in umbra ala- tur ; cujus terrain fliimina, id esii diversi reges
.-«ro suamm ponseeiur auxiJiiim. Et cum Scriptura depoptilati sunt. Alii autem pntant, quod aposlro»
tliea» : Qui hajitat in adjuiorio Altissimi, in protee- pha dirigaiar ad Dominui)\.et siisensas : Deos,
Hone Dei cali con\morabilur{Ptal. xc, 4), proquo fn qui iniliis in naare sxcuh' isfiugf propbeias, et
Hebrso scripiufu 198 est, xnunxbTa Omnipotenlit qoasi per episiolas navigantes, popalum commo-
rommoratiiitr : ipssiii Dei siRiililudinem liabere »e nens, tuis imperas ntitiliis : Ite Telociter ad geniem
jaclans, ei in peticnlis consilmia aHis «uffragari meam convuUam, ad pGpulnm
laceratam atque
leproBiitlit. Signiflc.it auiem sKe No, iEgypli civl- robnstiss'm.um, qui omnibus qcondam in circuitu
tylein, qii;enonc Alenanilria Jicilur, sive vEgypiam, genlibDs terrori fuit, qui semper Dei exspectavit
»!! qiia seisiper Jcfusaism quasi snper quassatam auxilium, et pro peccatorust rongnitudine, quod
•THiuiiBem iimixa esl, q»CB confracla manum perfo- sperat, non' merctDr accipere ; cojus diversarura
>a» iticuinliontis. El esl hic ordo pulcherrimus : ul geniipm reges vastavere terram, et caetera qoae se-
qiiomoiio in priof i Yi&ione sermo propbeiicos Da- quut)tar. Eusebius Ca:sariensis hfstoricath inter-
iiiasco niJRabatur, quod decein tribus in illa ba- " prelationem tilufo repromiltens, divcrsis scnsibifs
I'.uerii!l aasili-ini, Der rogantes sic niisericordiain ; evag.itur, ctijus cum iibros legerem, arind miiUa
etiam minc^jfigypto vastitas prsediceiur ; ob cnjus repcri, qnam indice promitiebat. Ubicunque enini
auxiiiHin Dei neglecia sit invocatio. Ipsa esl ecina eumhistoria defecerii, transil ad allegoriam, ei ita
teri;i, qase esi irans fluniina Allhiopiae, id esi, irans separala consociat, ut mirer cum nova sermonis
livos Niii fluminis, qT?eii) de ^Elbiopia in iEgypium fabriea in auKm corpus lapiclem ferrumque con-
lliiire neino.dubiiai. Poiesl y^gyplus afarum cyni- jiing<"re.Hoc breviter admoniii, ne quis * nos putet
baliim dici propier velocitalcin frugum ; velox ex iHius fpniibus muluasse qux.dicimus; nam et
«luippe et conciius aviuin volaius reddit cymbaH in prsesenti caprtulo adversum Judap.os ei Hieruso-
soujium. Quidao) ex eo quod seqnilur : Qui miilif lymaro dicit prophclinm Jirigi, qiiod in principia
in maTi legaiof, ei in taiit papyri tup?.r equas. Ro - fidei Cliristianx ad totas gentes episiolas miserinir
u!3nuni regnum intelliguni ei oronem hisloriam ne susciperent passronem ChrisCi ; et miseriiil usque
niferanl aci Vespasiaui, ei Tiii icujpora, a quibus ad ./tilbiopiam et Occidentatem plagam, totumqiie
ilferasolyma wbversa esl. Sed hoc fidei nosirae orbem hujus blasphemiae disscminatione corople-
iioft coiivenil, ut jnijieiur Dominns regno Romasio, r verint.
quare iuipiara geutem subverteril,el rursnm io (Vers. 5.) ( Omnes babitatores orbis qui mora-
luoriem Siou dicat nsunera defcrenda, nisi forte ei mini in «erra, caitvevelaHim foerit «.ignum in mon-
hxc spiiiiualiier in Eeilesia nccipiainus. tibus, videbitis, eiclangorem inbse audieiis. »Cunctaj
(Ycrs. 2.) * Qiii iriinil in niaii lcgRtos, el in ra- inquit, geiites, per circuiuim, qudndo meam jussio-
sis papyri s-.per aqitai». iie, angeii veloccs, ad gen- nero, quasi signum in moniihus elevaium, meuinque
terii coiivtifs:iiii et dilaccratair,, ad populum terri.- 200 imperium, qiiasi clangorem tubae sublimiier
biieiiS; pcsl qiiem non e.^stalius, .nd genlem exspecian- resonauiis audieriiis, tnuc viJebiii^ quid praece-
leiii el coRCiiic.ilain , onjns diripuerunt flumina perim.
lerraip-eius. i> Api:d Uebra-os et -EgypJusel^gypiius (Vers. 4.) < Qtiia luec ditit Dominus ad me :
fet ^gypiii, ui;o vocahulo nuncupaiitar «esraim Quiescam, ei considerabo in loco ineo. » Quid esl
<C*iyD). Hoc diciuift fit, ne quis ia verbo hsereal, quod loculus esl Domrnus ad Prophetain ? Hoc quod
cu.u pio gcnere fefniuiiio masculiiium invencrit, id S(;qiiilur : Donec veniaal qax prxcepi, in mea sede
e&>, \>ro lerra hoir.inem, quis et nunc dicitur : Qni requiescam ul Juda:i putaoi, in TempIo;lil ros,
;
Tuiliii in mari legala, hcc est, ipsa Veiraim, ipsc ii) coelcstibiis. Et considerabo, inquit, qui reram
JEgypiius, ce quod de Aiex.Tndria, quae itinc, ut rinis advf.niat.
iliiim s, No vocibalur. 109 leg;ili mt.ssr suiit < Siciii ineiidi.-tna lux clara est, et sicnt nobes
Hierosoiyinam et in vasis {Kipyri, id esl, epislolfs •, roris iii c'ie messis. » Siciit in loto die nibii est cla-
sive navibus, suum iilis auxifinm proniiitentcs, rifts iiicridie, quandu sol de medio coelo rulilai, ct
rtixerini : Ile veioeiler ar« Jii(^,coruin geniem convul- omrieio orheni pariler illustrat, et sicat in xstu ei
,
snm, et AssyriuruMj rnijitigrfolioiie tareratam : ait calore lorreiite, quando nudus messor excoquiiur,
pojvilnm qtiomlam torrihilem , qni Dc; ntebatur et operis magniludinem anheliUis probai, gralis-
iftijicrio, A\\ cujus poleiiiiani nuflus a'ius conipa- sriiiaest roris leinperies, si arentes stipulasi.' ma- !'
siftgidis interprelibus iransJaluines}, simni jungens, seabEusebio mutuasse, aui, quod Monlfauconio
afiiiiil (]Moqiie Concitua, inquit,
ingerit iioiucn : placei, loio C<»nimeni:irio intelfigit, i« quem
de
a\,iiii'i vilatut reiidit ryiniHili sonilum. Dcnir(Ue vo- ceric pleiaqiieaiia congessit, qus Ensebins nec al-
^'ts^^jSv ^fininat.T syUaharfCie &!5 «»itrflHi Aquilam ligii qiiident, nec poHiit aiiigisse. C^etcruin nedani
re !'tiri s^e pcrsuiitieiit. hi«toric:is aljqimt oxposiliones, iiHcgoricas quoque L
'
Kecol»; qii3c obsiTviimus in cpist. 51, num. i, nonnnlliis ab illo accepissc S. Dnctorcm, ipsic quas (
niif. suhiiido iuiiioiamns, lestiinonio stint.
' Huius opisior espositionem CTpitnli pern^g.il ' Vaiig
, »«•«' uremes ttifiuias, et nrox facil
J85 COMMENTAR. IN ISAIAM rROPHETAM r.IB. V. CAP. XIX. !86
inrntiis bomor sccabilcs facial : ila meus scrmo, A est. (ioua mitlemla Btnt, et offereiidw Vicliina spi-
qtiein considerabo in loco meo, cunctis in me cre-. rituales.
deiitibus graluB advcniet. (C:tp. XIX. — Vcrs. H.) t Onus iEgypti- Eccc
Doininns ascendet supra nubem levein, el ingrcdie-
{Vers. 5, 6.) « Anic messem enim tolus efllonii*,
inr /Egyptum, et movebnnlur simulacra ^fljjypti a
ei imniatora peirccti» germinavit, et praicideiUur
ficie ejus, cl cor if^gypii labescel in medio j»s. )
ramusctili ejiis fafcibit», et quie derelicla fiierini,
ftloris cst Scripturarnm, obscuris inanifcsta snb-
abiicindenliir el cxcutienlur. Et relinqucniur simul
ncclere,. ct quod prius sub acnigmalibus dixcrjnl,
avibu» inonlium e» besliis terrs, el aestale perpe- praisenli loco,
sperla voce prolerre. linde el in
tua erunt stiper enni volucres, et oinnes bcstiae
qtiia contra jEgyplum fiieral comniiii-atus : Vce Ur-
lerr» super iUuui byemabunt. » Quia de meridie
t(B obumbranti ttli$, ijuce est irans flumina ^t-hiopiwt
dixera^ei nobem roris In aestaieae messe prarini-
sermo coniexnii nuiic
et CKtera qnae propiielicus :
seral, et ab agricullura iranslationein sumpserat,
manifessiorem fecit intelligenliam , et ad ipi^am
fccrval e:int tn ruliquis, describeus iSgypti super-.
comminans ^gypluin loquilur, quod nequaquam
biam, et itopiili iiiius vaslitatein, el oadavera per
per angeios, scd ipse Dominas venial saper nubeiH
univcrsamprovineiara. qna; a voiucribus devoranda g
j^^.^^^^ .j ^^^^ .elocem, et ingredialur 202 ^Zf-
sittt. QiiOniodo et>iin sinie maturil:ilcni segelcs
plum, el idola iEgypti coniremiscant, labescatque
«runipciiles, cilo percuiii, et antei|ii»ni perfeclio
cor fortium, el Ezecbielis [A/. Jereinui.'] vaticiniui»
lemporis veniai, germin^ntes ioutilcs suoi : sir,
compieatur ! Disperdam simulacra, el cessare fa^
inqnit, ^gyplii populi qtiasi ramt iniitiles falcilius
ciam {dofd de Memphis {Exech, xxx, 13). Qnidant
praecideiiuir, ei cunclas propagines nuilabtiniwr. Ac
tutam banc proplietiam ad Saivatoris leinpora re~
nepulares!>iun deviueii dicere, el non Je hominibus,
feruRl, quando ingressus est super iiHbem leveni,
veriit mctapiiorain in bistoriit: verit:ileni : El reitn-
id est, corptis bumanuin, quod ex Virgine assu»»^
queniur, inquiir simul avibus montiuni, el bestiis snper
psefat, nullo bumanse commistionis seinine pra:»
terrse. Aves enim et beslix non abscisos arborum
gravalum quod a niibclevi porlaius sii, id cst,:
: sive
rainos, sed cadavera devor.nnt. Legamus plenius
et ad ingressum ejua omnes dx-
corpore virginali,
KzccbieU ubi propheiat 201 contrj Pbaraonem el
mones contrcniuerihl , luncqiie prima idoIoru'it
coutra iEgypiuin : ci ba:c oinnia aperiissime srripta
ruina ftrerii, prxseniiam Dotnini ferre non susii-
reperieuius Quodque AWxi JEstate
(/?2«f/i. ixix). :
nens.
perpetuaetunt super eum volueres, el omnes bestia
(Ters. ?.) <t Ei concurrere faciani JEgypiios ad-f
super illum hyemabunt^ainl vere inlerfectorum signi- C
rcrsus JHgyptios, el pugnabit vir contra amicum
ficat multiiudinem, aui per eamdem translationen)
suuin, civiias adversus civitaietn, et regnuiti ad-
deo>onsl.rat, quod a cunctis gculibiiij vaslandus sit.
versus regiMtra. > fngrcsso iEgypiuro Domino, el
(Vers. 7.) >t In tentpore illo deferelur roumis Do- poieRtissimani gcniem sui prxsetiii:i deslruenie,
niino cxereiiuum a populo divulso et dilaceralo, a erit prima vi«loria dissidere .^i^yplios conira iEgy-
pitpulo lerribili, postquem non fuil aiius : a gente pjios, el advcrsnm sc rebeUi oJio dimicare '.
quod
exspcctanie, exspecianie el concuicaia, cujus^di- teiiiporibiis Assyrioruni eC N:ibiicliodonoSor regis
ripnerunt fiumina lerrain ejus, ad locum nominis fiiibylonii faciuin.esse, maliifesCum csl, aliis seden^
Domioi exerciiuum montem $ion^> « Post iEgypti tibus, ot aliis repug^antibiis. Qtiod auicm b.xc de
vastitatem et deletum qus imperium, oequaquaiit Baliylonica capiiviiale prsedicat , Jereinias \e>^l\%
Tsnrel in umbrx iliiits vanitate conffdet, sed revcp- est, dicciis : VUu!a elegant alque formosa ^gyptus-,
tetar ad Dominum, et soa muitera deferet ad moii- ttimulator ab Aquilone veniet ei. £t rursum lCon-
tem Sion, id est, io templum ejtis, el ilium soluin fasa esl (ilia jEgypti, et tradiia in manu popuR
rogans, cujus verum a^Cernumque prxsidium^ est. Aquilonis {Jerem, xLVi, 20, 24). Ezecbiel quoque
Hoc aiilera sub Zorobabcl et iesM, et Erra ac Nee- propbetiiE ancioriiaie coiiseniieus : El cesmre, in-
mla factuin iuteltiginius. LXX, pro eo qitod no9 quit, faciam muUitudinent ^Egypli in nianu Nabu'
diximus * exspectantem, exspectuntem, et in lle- chodonosor regis Babijlvnis. El iteram I Confortabo
braico scriptamest, spareniem, sperantem,, econtra- brachia regis Babylonis, daboque gladium meum in
rio interpretali sunt av^XTttd-cov, id esl, non speran- mnnu ejus , el confringam brachia Pharaonis, El
ism. Ei ob banc caasam dederont occasionein scient quia ego Dominus, cum dedero gladium mcum
Eusebio ', ut boc de gentibus magis, qux nec speni iii manu regis Babylonis, el estenderil eum super
babeant, nec Tesiatnentum Dei, nec Propbetas, iir- terram ^gypii, et disper^ n Jigyplum in ndiionev
teHigendum pulaverit, qnam de Jjtdseis : qiiod ab {Ezech, XXX, 10, %i ei seq.), Si auCem ad tcmpora
ipsis poslea Ecciesiae, qux in spccuta constituia referimus Salvatoris, illud de Eviingelio sumainus
* Eusebius revera bic illud memorat Domini prae- orcAXovco, d>.li nph^; iiva; iTte^svti)p,£vou;, iYvwsfOuc
c^plum discipulis suis :^Ite patiu* ad oves auce pe- Sv6pa; xa\ aXXovevst.; wj; iv «aut xotg eOveti, ev
ri«t-iin( domus Israel, etc. Euntc% docsle omnes ol; TJcrav usxJtuoot dXTjdd); , knX jiTjSJv k6paio\t
genles in nomine meo, snbditiiue, OJ y<^P ''^P^? Y^-w- i^xihxz;, iCASvdjjevoi xa\ rwspt^eptSptsVOt Tsavxi invi^Kff
18? S. EtJSEBn HlERONyMr m
cxei!!plnm : Soli:e pulare quod veni pacem miucre A rnm, el univetsi pisc^s lui squarui.'. luis ndliarcbunt
sufier nan ven} pacem mittere, sed gladium.
terfam : et projiciam lein desfito {Ezecli. xxu, 5. A). In ad-
Veni enim dieiilere virum adversus proximum siiuni, vcHtii auiein Christi haec omnia zporxiy.iL); inielli-
el fitiam conlra ma^rem suam, et uurnm <:oiHta io~ gen.ia suni, jiiv.ta iiki(i q;if»i! snpra legiintis : Dcser-
crnm sHam,et inhi>ici hominis domeslici ejiis{MaUli. x. ivm faeiel Dominus rnare y^Egypti. El rnrsuni : Im-
54e» seqq). Va rursms» in nlio ioco : Ernniaivisidua niiitei Domivus manum tunin iuper fiuvium jEcmpii
in Ires, ei 203 ''«» «'« ^uo : pater conlra fiiium,ei tioienium, et vercutiet enm in xeptem vallibuSy iia ul
uioicr conlra filiaw, et nurus cunlra socrum [Luc. x», pertranscal evm quis ca'ceaio pede : quod scilicel
52, S3). otniMs prror .^isyptiiinini aquaram, cl anes male-
(Vers. S.) « El (iisrunipeiar spirsJus ^gypli in fic»', qnilius snbjecirs popi:!is illudebant, Clsristi
visceribHs ejiii, el consiliuin ejns prKcipilJilo : ot sJGceniur advftntu. Qnodqnfc! dicil '.
Arescet aqua dg
jiiierrogabmu siiniilacra sua el divinos siios , et tiiari, ei iiislorice pnssumas accipere, non niare
pyiboucs el iiarioi()>.> Cui» sediilo ruerit orla In magnum signiftcari, sed lacum Marcolideir, co
^n.VP'". 6've Baliyloniu servire cupicniilius, sive qnod Scripinra omnes congregsiiones aqtiarnni
r.olentibus jiigo. ejiis colla subiniliere : give aliis appellei niaria. Possont ei liyperbolice dicta intol-
Clirislp cieileiJtiLus, aliis repngnanlibiis, tJisfuro- iigi. Quooqiie sequilnr : Nudabiiur atveus rivi a
peitir et scindemr s>pititns .yEgypii , uon eadem fonte suo, descriiiii qwod rivns el fons arcseant
cnfif lis volenlibus, ei ouine consiiiuin roruHs redi- simnl.
geiar ad niliilum. Tanc ibunt ad simulacra sua; el (Yers. 8-10.) < Et mocrebmst piscatores, el hg*^
dirinos, ei hariolcs, ac v;iies, inagicisque edocios hunt onjncs niitlcntes in fjiiinen bairmm, «M cspan-
ariibus inlerrogabunt, cur ista accideriiil. dcnlcs rele super faciera aqua marcesccnl. Eicon-
(Vers. 4.) « El Iradain ^Egypluo! iii manu donii- fiindentar qui operantur linum, piectcntes, et lexen-
noriini crudelium. ei rex foriis dominabiuir eoium, tes subiilia; el erunt irrigiia ejus flaccenli.i ; omncs
nil Dominus Deus exerciiiiuni. i Duj.iicetn siilelli- qoi fncii-baiil !acun;»s» ad Cdpiendos pisces. i Et boc
gcntiam seqaiinur : vcl Chald.iicor!!Ui leinporani, dttpiiciJcr accipe, quod VastaJa JEgypio, ei canota
qusndo a NiibuclioJoncsor .^gyp-us <:x|)«sna!:« esl; provificia aridiiate slcrata, moereimt piscaiores, et
>eF R.jmani iinpiirii, qunndo Auloiiio Cieopalraqne lugeaivt qui in flumea miiieb;ini hsmum, el qui
sup.Taiis, Augusius Csesar itgypium subjugavit. cperabantiif reiia ac sagenas, el lexebanl jnnco
Babylonios fuisse crudelcs, oinnis Scriplura lesla- divetsi geneiis vasctila, ii esl, principos, cl rcgii
mr,,(]ui parvulis non peperccrinl, el suis eos jacuiis C generts, aiqne rcciores; et quod in advcntu Christi
Tulncrarint, nec prrcgnanlibus sint iniserli. Roina- cmnes pcrversi goneris piscalores, qui conlra aj»n-
niim aulein regnum foriissiBium, el Danielis Scri- stoticani diseiplinam capiebaiit homines in pcrdi-
plara lestatur (Cap. vii), expooens quaslam bcstiaia tionem, ei stutia sapieutia texebaut retia ei sagc-
habentem deiites ei nngues ferreos. nas, quibus perditos IrFetireiU, cotifusi sunt, el
Vers. 5-7.) « £i .trescei aqua de mari, el Onvius nulkis auL rarus in .£gypli terra sil laiis (lisc.ilor '.
desolabiiur alqiie siccabiiur", ei deficieni iluniina, Hoc opere videmus cxpletuin, quod Ecclebiarum
alienuabuntur el sicCabuntur rivi aggerum. Calamus iiopja consurgnni, ei in omiii /Egypia iilola cor-
el j:!ncus niarcescent, imdabilur alveus livi a fonte ruorunL.
3U0, et omnis somoniis irrigua siccabitur, arescel, (Vers. 11-13 ) «Sluili princiiies Taiicos, sapientes:
ei 110» erii. » Naiurale esi, ul cuni per ira-n Dei coiisiliarii Pharaonis dederunt consiiium tiisipicns ;
capiiviias venerii, indignationem ejiis pestiiesiiia 205 qiiomodo diceiis Pbaraoni : Fiiius snpiefitiuiu
Siihs?qii2lur, el adver.«um eos qui oQVndei ini Deunj, cgo, liiiiis regam antiquomin? llbs sunl nunc s;!-
cuiicia siniu! eleineaia dcS3eviaiit. Unde scripluni picnies liii ? annuiilienl tibi, et indiccnt, *fuid co-
cst in .ilio propheta {Jerem. xu), el vQlucre>s in acre giiaverit Dominus exercituum super iEgyplum.
D
iteficcrc, ci pisces in aqifis, ul omnia huuiaDO usiii Slulti facf i sunt principes Taneos , emartuertint
Bul.'traii;\niur. Hoc ditinius, si sirnpliciicr siccita- principos Mempheos; deceperuni .^gypiun» angu-
teio Nili iluniinis et FivoFuin cjns volueriinus ac- luin popuioruro ejiis. » Tanim nietropoliin fuisse
cipere. Siti au»sm per nselaphorain- : in (hivio re- iOgypti „ el Psalinista dcclar.-^t , quod ibi Moyses
gituin, et ia rivis diices cjus inleHisiinus; el In nniUa sigua feceril, qjiae in ITxodo describnnlur :
virore cl jucco ei papyro cunctam .flgypli abatt- Posuil in .^iJgyplo sitjnasuii, et prodigia sua in eampo
d:iiiii;MH, ui per oas res, opes ..42gy!ili describaulur, Tnneos {Psul. l\\\u, •45). Mempliim quoque magici»
204 qiiaruifi iS^ypius. feriilibsima csi. Legaiuu^ artibus deditaii).,. pi isliHi usque ad projsens lempus
Ezecliiel, ubi ex IMiarao draca niftgnus babilare vpsiigia crroris ostendunt. Et hoc breviter indica-
dcscribjinr i" 0.i;niibibi!s, el dicil : Blens est fluvim^ tur, quod iiabylonia vasiitaie venionie, cmnia Ma-
ei e(jo feci inemeiijisnm. Ei audil : Pvnam fienum goMim-consiiia, el enrnm qui fciuroruin scienliam
in niaxUlis tuia, ei aqgUffinabo piices (lumhium luo- promif.ebaiit, EiuilitiiE coarguaniur, ei in adventu
Cliristi cancta rediganiur i« nihili, non
invenicntl-
rum. imqua^ins (uis, el exlraliam te de medus flumi'
'
Valic, ia ^qypti terrc tillra eaphtlur Hoc, elc.
189 COMMENTAR. l.\ ISAIAM PROPHETAM LIII. V, CAP. XIX. 190
bus consiljuni JE-y]tC\ valibns, fjnoinodo doRma \ (Vers. 16, 17.) < In die illa erit i*:;?yplus quasi
oppririiaiil Chrl>liiinnm. Mionia anieni ScrJplura- mulferes, et 8«upebiiJ>t et timebunl a Tacie comino-
runi cst, ul augnluni pio regno poiiant, eo qnod lioQJs maiius Dosnini exerciluum, qnain ipse inove-
populos foulineai, et fjuasi ia lola domo foni?- fcit super eani. Et erit lerra Juda jEgypto in fcsli-
simum sit. Unde el Cliristus duorum popalornm viiatem r omnis qui iliius fueril recordaljs, pavebit
parietcs continens, lapis iliciiurangnlaris(E;i/fes. ii), a facre consilii Doniini exerciluiini, quod ipse eogi-
Qu<)(i(|ue iiitulii : Qaomodo dieelis Phardoni, Filiiis tavit supcf eam. > Mclins reor eiiaiu proprium er-
tai>ienliiim ego,fiiiiis regum an^f^uorMm,- significat rorem reprebenderc, qoam duT« erubescr» imperi-
quod ^gypiii lieroas el deos auclorcs &»k geiilis tiam confileri, in errore perfiislcre. In eo qnoif
simuleni, Orou *, et Isin , ct Osirin , ei Tiplio- Iranstuli, Et eril terra Juda Mgijpto in feslivUatem,
yem. pro fetiivitate \n Hebraico legitur a«c\ (nn), quod
(Vcrs. ii, 13.) i Pominiis niiscuil in medio ejns inierpretari polesl et feslivitas (unde et Aggseus iu
spiriiuni veriiginis; el errare feceruiit JKgyptum fesiieum verlilur) et rimor, quod siguificantiusAquiili
i» onini opere suo, sicul errai ebrlus el voniens transtulil yupwffiv, cuin aliquis pavidns, ei irenicn»
et nou eril ->Egyplo opus quod facial, capul et cau- circumfert ocnlos, et advenienlein formidal inimi-
S
dam incurvaniem, el refrenaniem, » Primuni de com. Erge si voluerimus in !>&nani parietn aeciperc,
inierpreiaiiO!ie dicarnus , el postea de bis quse qnod recordalio Jcdjs ^gypio sif gandii rccte ,
scripla sunt , disseremus. T'ro spiritu verticfiiiis feslivitas dicilur. Sin aulem, ut arbitror, in limo-
interpretari polesl el spiritus errorit. In eo quoque rem pro feslivilaie verlilur, jnlelligainng formidi-
quod nos IranstuHnms, inctirvitntem, el refreiwn- nem vel pavorem, quod curn Nabtsfbodonosor vene»
tem, possumus dieere inmrvum ei lasciiientem, nt rit, et oinnes virorum forlium manus quasi muUe-
JntelJiiiamus semen et puernm. Nos auiem vwbum Fuin fuerinl dissolulne, eliam vocabuhim Jiidje teriori
llebraicuin agmon (pci!^) *, dHin cclcriier quaa sit ^gypto, (juia dum ei vull auxiliuni praebere,
scripla sunl verliinus, ambiguilaie decepli, rej're' tanla niala perpessa sit. De nottrrs femporiiius
vanum disimus, quod signiftcanHus Aquiia irans- nemo dtibital, quod eomparaiione Christianorutn
tullt aTprS/.ouvTa, id est, qui nihiJ recte agii, scd omnes Eibnici quasi muUerc» sinl, iullriaas iiaben-
eunne pcrvcrsum, ul puerum significaret. Esl igi- les scntentias, et quidqnid dixerinl verti in slnUi-
lur sensus ! SiuUi facti sunl principes Tar.eos, ei tiam, dum stupe^nl. tantam gentis conversioneuif
s.Tpienles consiliarii Piiaraoni dcdcrunt 206 ^^*"'"' ct mirenlur atque inicHigant 207 rnanum Doinini,
silium insipiens, ct emarcuerunt principes Wein- C et quicuiique gentilimn nominis Chrisliaui fneril
pheos, et deceperunl yEgyptum angulum populo- recordatus imbeeiliitaiem idololairiae liinore fa-
rnro, quia Dominus miscuit eis .spirilum erroris teaiup.
vcriiginis, ut ignorenl quid loquantur, et errare (Yeis. 18.) « In die iHa erunt quinque civitaies
facienl iilgyplum. Et sicut ebrius et vonicns egcrit m terra ^Egypli loqwcntes lingua Cbanaan, el ju-
quod ingesseral, ei ubi sit, uescit, sed jacel nicmis rantes pcr Dominiiin cxcrcilnMm : civitas solis vo-
alienae : sic nuHum babebi! ^Egyplus opus, fiive cabitur una. i Pro civitate solis, nescio qnid vc-
consiiiuin, quod aul caput liabeai, finem, aut seiii- reniesLXX inlerpreiati snu\asedec*, q.uam qiiidam
bus convcHiat, aui pueris, quorum alir per nimiani nnstrorum * urbem juslhics iaierprelatur, ct duclus
aitalcm dcsipiuni aique delirant, alii per iasciviam errore, qnod juxta llebraicum ar£s (D"inj scripium
el infantiam ignorant qnid ngant. Koc autem sive Sft, lerram puiat, qusealifs liiteris scribitur. Melins
in Bubylonia vastitale ejus, sive in adveiiln Cbrisli, ergo Iransiulit Symmaebus, xciviifl» solis vocabiiur
et juxta lilteram, ei juxta spiritualem iriielUgenUaiii vna : ares. enim vcrbum amb'guuin et Uita dicitat
recipere volueris, babebii consequeniiam. et sol, eo qued utrunique aceai, el siccuiji siu
• Idcm Oruni : ex Eusebio aufem h3?c quofjuc D —In aliis tamen ejusdem Yersionis codicil-us re-
delibaiuur. ciius eiat 4x-'P-? ^^ Hebireo D"!nn. Vitle quae iii
* Legeral Marlian., Acmon et Hebraice, rffipx. Oiigcniuii. Leiiico aiinoiuvimns.
Mss- Egmon praeferunt : lextus ipse, ut repasuimus, *"Qxiod .•jo.wrMiu vocans, Laiinum essc scriptorwn
pQ3i<(. Vide »»fra lib. vu, ubi boc ideni capui reciir<- fnnuui S. docior, Viclorinum Peiabionensem no-
tareopinor, qiio cxcepio, Commenlatorum in IsaiuiQ
ril d locus.
majnuvi apud Laiiiios silendum csse jam dixeraC
Asedec. h\ Lexico Origeniano H«braiconmi no-
'
in Prafaiione bnjusce operis. C:Eleruio eatJem fuit
niinnin, nomen Ascflec inlerpretalurn ponilur;ust/- Ensebii sentenlia aiqne eadem peoe dixefim vcrba:
Oa solis : uiide conjicio Oiigenem boc loco notatiun. xati fiix6ixp{6e; Tfj^ autoii JiaU^eaj; y^; tioXi^
Porro noine» illud Asedec igiiobiie habneram, cuin X£X,exta!j OTtep o^xioq av ipp.T)viuOstr|^ toAi; xt;^
edidi Gra'cnin Lexicon Nqmin. Hebr.; nec mirnin yi^; K>>rj0^j£tai i^j^fx t^q).i;, elfi., id esl, secun-
videri potest, quttl cum Hieronymo igiioraverim dum accuratam vero disserendi rationcm icrrse ci-
vocabulum nou Htbraum ; sod ab ipsis LXX liiler- vilas (/ic;7ur, qucd iUt reddi possit, Civilas lenaiio-
prelibus eoniiclum. E quo lamen tbnte bauserint cakilur una civilas. Ei panlo suprj : Kaia jilv xoj^
Craci nomen Asedec, iiiiJii iioiiie omiiino comper- 0' xxXc>u{.'.tVTjv 'AaiSex, S 5ij cv/jj.!xivzi SjxatoaOvTij..
mm; ncmpe ecapiiexjs, 18 Isaiae propiiciac, qunj Secundum LXX. quidem dicitur Aseda, quoU »i-
aniea niiniis comperinm babui, oppouens huic voci gnilicat JHsdCiw,
vel buiii Aiedtmoih. mautia.^.
J91 S. EUSEmt llIEnONVMl 192
lUinc looutn non inieiligciis lemplum cx- A num ejut Doniino, haiid duhiuin quiii Evaiig»'liui!i,
Ouias,
slruxii in Jigypio iii oppido 'J0.io-6>.£w; '. Lege el apostoloruin scripia significci. Quoinodo rniui
Joseplii Historias (Joscph. lib. zii, cnfi. 9). AUi Ares^ stipra justa irofiologicaio ii)l(.'lligentiani tcrra Juda
ij esl, CTrpaxov, iioc esl, tetlam, urbem Oslraci- ^gypio foriiiitiabllis, sive sciemnis, velus iuteili-
nem iiileliigi voluiil, el ceiens juxia llhinocoru- gitur Tesiaiuenlun) : sic et tiluius in leriuiuis
^b^'
Kiin, 01 Casiuin civitdi€«, qiias usqiic liodie in pti &-angeiiorain historia demonstralur. Denique
.4i;gyplo iiagua Clwiianiiicie, lioc esl, Syra loqui fungil : Et erit in tignum, el in testimonium, Do-
inaniresiuin est : ei piiiani e vicino Syros »tque miuic£ videlicei pas-sionis. Tunc !ii qui crediderini.
Arabas a Nabucbodonosor in illam lerram fuisse concurreniibiis ^flgypiiis cor.ira /£g\plios, el pu.-
traiislatos. Porro qui in adventu Chrisii, ci Romsno giniile viiij conii;i fiairem suum, elcivitate contra
iiaperin prnpiieiia>u disserunt, quinque civitaicg, civitalcin dimic.^^nie : rum perserulionis tempus in-
vei legcm Doiniui *, qux iu Alexandria primnm grueril ', 203 >J»piorabuni Domiiii misericordiani,
iiiif:ipreiaia esl ', vel quinquc Ecfiesiae ordincs, sialimque Salvalor ativcniet, id cst, Jesus, itoceniui
episcopos, presluytcros, di;ico(iOS, SdelcSj catfcim- iii lingua nostra spnai. El cognoscclur Dominus ab
incnos scntiiiiit : aut ccite sjuriiualcm !cgis iniel- ^gyptiis, ei cognoscen! eum, sive persccmores
iigentiain, de qua cl Aposlolus ail: Volo <?ai«<^Me ^ qui fuerinl superaii, sive crcdentcs prsesenli auxi-
11«-^« loqui tn erclesiit iv sensu meo, qttam dccem lio liberatl. Eicolent eum i.n bosiiis et munecibus,
viiUibut verborHni ta lingua{J Cor. xiv, 19): Ct quod vitaqiie vovcbunl Doniir.o cl solveul. nespondcaiii
uiiaquinqueciviiaium a|.pellcturcivitas Jiidxi: Lege pra^ceptum esl, ni allarc non lial nisi
soiis, 20S
vidclicct juslili», iu ciijiis pciiiiis esl sanii.is. iii loco uno quem eiegerii Dominus Deus, el liostiaj
(Vers. 19-2i.) t In die illa eiit -.iliare Doinini in inntuni a sacerdolib.is Levittci generis iramolenlur
nicdio lcrrae ^gypli, el lilulus juxla lerminH.ni (Dcuti xxvj). Ecce Isaias aperie docal quod iEgy-
ejus Domiiio. Ei erit in signiim, el in lesliinoniiini plii cognoscar.l Doniinum, et coiant eum, ei bo-
Domino exerciluuin in 'lerra ..Cgypii. ClamaLunl slia*, ct mnncra offerani, ei voia vovcanl aiquc.
enini ad Dominum a f.icie iriliil.uuis : et mitiet eis persolvanl. Si .<Egypi.ii sacerdniium hauent, imple-
Snlvalorem, ei propngniMorcm qui libere» eos. Ei vur ei in illis Pauli teslimoiiiiiai dicentis : Trani-
cngnoscelur Doiuinus ab .^ijypto, el cognosceist iato saierdGiio, neeesse est ut legis transiado fial
itlgyptii Dominiim in die ill:i, cl colent cuni in bo- {Uebr. \n, 12).
stils, et muncrilius, el voia vovebunl Domino, et (Yerb. 24.) < El percuiiet Dominus /Egyptum
solveni. » Ab boc loco usque ad rinem ./Egypiiae plasa, el sanabit eam : etconverieuiur ad Douiinuin
Visionis, sive Ponderis, etJudaei ei nosiri de Cbri- *^ et placabiiur eis, etsonabit eos. > \iuem eniu» Ji-
f-u advenlii iiiiel!igi voliint ; sed iUi voia sua dif- ligit Dominus, corrjpii, casiigat aulem omneni U-
f.'iuni iii futuruni, nosquasi jam iransacta rciine- lium quem rccipil. Persecutio non ad negaiioneni
mus. Diem anlem pro lempore accipe ; quaiiquam credenlium, sed ad probaiionem perlinei. et ccro-
.>ub Oiiia Joscpbiis iiasc facia cohiendai, qui pro- nam.
fugiis in i-Egypluin, cum turba plurima Judaiortim (Vcrs. 23.) i In iUa die erit via de iEgyplo in
redificivii tetnpUim, et ailare, et prophetism Cbrj- Assyrios, ct inlrabit Assyriiis in ^gypl;!in, el
&ti cassa implere temerilale conaius est. lu autem * .^gyptius iu Assyrios: el servicnl/Egyplii Assur. t
unuin altarc dicitur, quoinodo una lides, ei unum Ante aJvenium Cbrisii unaqi.aeque gens suum lia-
bapijsma, et una Ecclesia. Ei tiiuluy juua tsrmi- bebal regem *, ei de alia ad aliam nullus ire poic-
*Josephuslv v(5|i(I» 'lUiOTt-iAEw^, sire in lerritorio inEccIesia: Optalus, lib. ii: • Cum siiit.^inqui!,
Ilelioiioiis.Confer Hieroiiynium inferius lib. vii, ad qtiaiiior genera capiiuin iii Ecclesia episcoponiin,
Iinc idein c;»piit, et quae ibi annoinmus. iiresbyterorum, diacononim, et firiiiliuin. > Qnid
* calecbisitcvsel Scriptnraeiiitcrpretandac
SciioI:is _
" quod ex Eusebio. iit dixiinus, iioivsuo sensu Lic
innuit, priiiniin Alexandrix
.juae instiuitae sunt, lliercD. loquiliir?
< ubi, (iil ipse ait in Caialog. de Paiitaeno) a Marco * Ita
Euscbius, 'ft; tl [JLtaTtia-ccf xailv^AjTtiapia,
Evangeiisia senipor ecclesiasiici fuere doclores. » xal ji(a ixxAr^cia e'pTjtai, ovto xat GuaiaatTipiov
* Episcopos. Episcopaium lioc loco ordiiiem di- 2v xaO' okr^'; tTJ^ AivuTttou iyrYrpUiVov cv -raic ix-
siinctuin a presbyteralu agnoscii Ilieronymus; ne- X'.Tj3iai? to"' Qcoij tvYx«i^-'' Tuiii, 'H 5k tto Xpt-
que meiniuii inferiorum ordinum, nenspe subdia- ctou 8u5iaatT)pt(u anVi^euYtt^vT) otf,).T] •:6 xTJr Kat-
couoiu:n ei ca;ierorum minorum. Martian. v?;; AiaOrxr;; tit] av EOaYY^''''^, £:&ptCov tou^; c:{
— Ilaec porro Eusebii sunl : Uiy^.e Si ^6lt:^ kv tov XpjatJiv Tttcteysavta; twv AiYuntiajv (Jtc^ xdiv
'Ezx).ti(j5? elsv Sv al tiatpopoi «oXitiiai * Tttjzs 6e . (i:i(STO)V. .
^iypiaTa l\.T[pT^y.ija, fjyouv xptli; dpiO;jLfia$i; • t6 ' Martian. irruerii ; non recte.
Trpioto' fiv TtpoeSpwv tayjjii, xal ^6 CeuiEpov xiv Toium bunc sensum liieron. abEusebiu expres-
^
•KptaSuzipKOV, tixs xtliv Siay.6vwv xbtpixov, xa\T(i>7 sil, sed paiici(/ribus. Quandoque auicin ip.«a iiitcr-
-Iv Xr.iaxC) T.£<pti)Tto;jiivu)v titapTOv, y.«\ i.tz\ tooToi^ preiatur Eusebii \crb.i, ut h.-vc suut : np6 -^xp
twv iv EtuaYUYf) tuYX^^^^^vtojv. Qtiod aulem m:iluis- 'Pt*)}Aa:o)va.pyr\i; iC-a^ovTa; cl^ov Daat/ia^: ol t*
sct Marlianjus, inferiores quoque ordioes, subdia- AiYj^Jt^to'.xa\ 'Aasjptoi. Tuin istbxc ; 'A:3uptou;
conuni et cxieros nominari, eiiamsi insiiiuli ubi- ?.k evt«u6a oT,u.a; xa>.etv tijv Ypacph,v, tol»? vuv x«
qne fuisseiit, minimc ad rein cral, siquidcin dia- ).oupL^/ou; 2'j,cou; ' xati tb Tiaj.ai Sk ol tf,v luptav
concruin nomine clerici luiiiores coniprclieiuli xai Mi30T[ora;i.5av oixouvti^, '.Ajjup-.o: *-/^Ttjiaf.-
soiebaul, neque alierum ab iHis ciipui cunstiiu -bant Cov. tl iniVa': 'it; ouv 6;f'03/.|Jt'.t; •ip.Lv opa^o7:joa
193 COMMENTAR. IN JSAIAM PROPHETAM l.m. V, CAP. XX. 194
ral iKiiioiicm ; iii UoiniJiia aulein impcrio iinuai A el semiiii nui{:im et (iisealre.tianj, tliscoopcrii.s n.i-
facta suiil oiiiiiia. Docius lcclor vciores rcvolval lUius, ignominiain iKgypli. Et liinebunl, cl coiifun-
Jiisitorias, el :ib Eupliralft usinit! ad Tigrlni, oiiincui dcnior ab ^^iiiiopia spe sna, ei ab JE^ypio gloria
in r.iedio rcgioiiom As-yriormu fuissc cognosfai. Aiia. Ei^ll dicct liabiialor insula: bujus iii *lie
Ergo qiios yeleres Assyrios, niinc iios vocainiis Sy- illa ! Efce liajc erat spes r.ostra, ad quos ronfiigi-
ros, a parie louiiii appellnnles. Quod atilein dici- inus iii auxilium, t!l IHicraret no8 a facie rrgis Ai-
tiir : /Hgiiptn seTviint Syris, \fl sic ;iC(i[)icuiliim, syriorum, el quomodo effiigerc poterimns iios? »
quod Uoiniin.-elegioiies Syio insiniC!.t'(4/,itislrucio) Tolam posuiinus cipiiuli bnjus coiitiiienviarn, ui
niiliic iEgyplum cuslodiiiiit, atil qiiod iitritisqne per parles siiigula disserainus. Azoiiis qu C Mc-
getitis iiiter se coiiinicrcia sint, ot ui>un<lanii:im braire dicitur ESDOD (-rlTON), urbs riiitpoientissima
;1i]gy(»ti Syriai suscipianl civiiaies, sicnl cconlrario PidxsliiiaJ de quinqne urbibus: lianc S.irg<-,n rex
P;ilit5,tin?e cl Plioeiiici.s i.ionis i?it»ypiris irrigctur. Assyrioruin, qui septenn nominibus appcliaiur,
Oiiidain nosirorum maie lia;c ad iniile aniios rt-fe- niisso duce etercitus sui, cui nomen crat Tliartan,
runi,el inore jiidaico iiiconsumniaiione mtiiidi^lO cepi! et lenuil. Eo igilor lempore quo viciiia civi-
fntiira pronuuliant, quando Aniiclirisitis de Assyriis 4as capta est, praecipilur Isaia-,
ul deposila sac-
Tcnicns, yEgyptum /Elltiopiamque possederit. B cea luiiica (hic eniiu eral » habitus proplietiilis po-
(Vcrs. 2i, 25.) « In die illa erit Isracl terlius puli delicta plangenlis), et calceameniis e pedibus,
iligypiio et Assyrio, Lencdiciio in niedio torrse, qii.-e LXX calicims vooant, nisius el discalrealus iii-
cui bcnodiiit Dominiis exercituum, diccns, Bene- cederei, typ<»n) praebens captiviiatis /Egyptise ei
dict'is popnlas nicus .^gypti, et opus nianuum j^Cibiopiim, qui vtgypliis in adjmoiinm fiiersnl
inearnm Assyrio : iioeredilas aitlcni inca Israci. » qiiod quomodo Isji;is nudus ambnlaret, ei ftedila-
ISequaquani Isracl inter /Egyplum el Assyriut» nie- .
tem ceriieiitibus iiudis nalibus (jeiisonslrarcl : it:i
diuselidclur, nuiic Antiocliis ci Dciiietriis ad se omnis ^Egypius aiqne .fiihiopia, popi!);;nte Assjrio,
Judae * irabcntibus rcjjnum, trunc Ptoleinaeis posses- iiuda; lierent, ei nilii! ouinino in lerra remanerei,
sionem ejns sihi viiulicanlib.us ; seti el ipsa siib Nec hoc aliquis putet superiori felicilali, quaj
iiomaiio iinperio, ac per boc Cliri';li imperio con- ..'Egyptiis repromitiiiur, esse conliariuin ; qtiia ibi
siitiila. eril ojus coiiJitiouis, ciiJQS el yEgyptus el post inaia de fuiura beaUludiiie praedicaiur : Iiic
Assyrii, ct b<;nediccliir iii omni lcrra. Qiiia ex Sion aiitem praeser.s narratnr eapliviias, per qnam deleto
esibii lex,. ei verbum Ooiuini de jeriisalem. Tnnc issacl et Daniasco, el Pbilisliim recta via perrexil
diceiu; a Duiniiio : Beih^dtctHH popiili^s vieiis Aujypti: r. .'ligyplum. et ipsos paiiter .'i:.thiopesque superavil
qtiaiido neqiiaqii^im Moyse, sed Cliristo Domino Q.iOti iie eui vidcatur aiiibiguum, ipsius Isaja; pon-i-
prar«eu!ile, tiiiiniia hdiiiiiiuiii niiltia soliludines re- ninsiestimonium autem Rapsaces, inveuit
: rieversus
plcveiint, el Pharaone siibHicrso, di.\crinl in iU'.~ regem Axstjriorum prallttntem advenus Lobuotti :
serio; Ccntetitus Ooinino, gtoriosc enitn maguificH' audieral eitiji quia profeclua es-sel de Lachis : et
lus esl : tquui!i,et ascensorenidejeciiinmare {Exod. midivil de Tiiaraca regc E'hiopice dicentes : Egrea-
XY, 1). Tni!c el cpus ma:iuum Domini eril in As- sus est ul pugnet contra te (IV lieg. x!\, 8, 9). Si-
syriis ; li;«?<jhim vel niiixim;*? gcnios nionachorum isiuhjue discimiis obedienliani propiielarnm, qui'd
florent exisiiiiuibus, JSgyptus, et Mesopolamia, el vir noliilis (iradunt cnim Hebiaei isaiam £ocerun5
pari inlcr se piciale cyniendunt. Hxreditas aulem fuisse Manasse iiiii Ezecbi§e regis Jiub) noii cni-
Chrisii I.>irael, liocesl, nativiialis, ei crucis, ci rc- buerit nudus incetlere ; seil Dei prfecepus nibil bo-
surreciionis, ascensioiiisqiie "ejus ioca, ad qua^ tie nesiius judicaiis, deposueril succum, (|U0 abjijcii»
{Qlo orbe concurrilur. niidus fuerii, nnam prios habens lunicarn, el ipsaiii
(Cap. XX. — Vers. 1.) i Anno qno ingressus est cilicinanr). Quod autein dicilur: Triutn aiiiiorum»i'
Tbitrlam in Azoium, cum misisset euni Siirgon rex gnum, et porienium erit stiper /Egtjptum ei super
Assyriorumjet pugnassel conlra Azotuni, et cepis- P /i.'£/iiop»aHJ, hoc signilicat, quod iiibiis annis ab
bcieism. Iiiler.iporeinolnculusesiDoniinns in nianu Assyriis yfigyptus YoSianu;j sit et ^iihiopia. 'Iwic,
baia; Olii Aiiios,dicens: Vade ei solve saecusn luuin inquil, dicct habitaior imulce hujut, Ijoc est, Jeru-
de lumbis tuis, el calceitnlenia lua toilede pedilius salem 212 <!"* vicinarum genliiim flatlilxis tun-
tuis : et fecil sic, vadciis siudtis et di.scalccaius. dilur; Hceccine erat spes nosira ? el ad hos ccnfii-
Dixitque Doniinus: Sicul Ji!ubi:lavil servus mens gimus, ul nobis priebcieiil auxilium, qui sc de
U:tias nudusel discalceaius, iriuin aniioru<n signum, caplivitaiis mala ernere non quiverunl ? Est igit.ir
el porleiilum erit super Mgypmm, el snpcr yKihio- Lic ordo providcntice Dci, omnc honiiiuni! gei.us
pi:iin. Sic uiiniilit rex Assyrioruni caplivitatesr, intffabili judicio dispensanlis Cotitra
. Dei intfn
itgypii,et iransmigraiionem iEihiopi.-e, juvciiuia israel speravii in Damascc : diruaiur civilas qujc
rufiaty.i SuptMV av5p<I>v xa-ra xs^aATJ; tojv Aiyu- « Vaiic. Judaa;, qui el niox Tholomwis habel pro
«twvEYit^tOfjiJieva,AtyuTT-tou; xs Toytoi; SouXeuov- Ptolouuvis, do qua ieciione paulo superins disj-
Ba,-, oix g,,tx-'j.a.-^siTi ttjv tfj^ Kpotfr^-.xiu; iy.6x- miis.
Civ; Et ({oiliijUC, Mov 6 uapwv KOl.VUi j[i\l ^ Yerbum errti
•S-V
>.0Y0,- snirecijnus e duobtis wjss. Ilijjtis-
*J;o:i y.x\ irrijAi^Ijv H&jK-.^h, '[liJi lliira iciicltl. n)odi aliy piissitn e n-ss. rcsitiuimui.
i§5 S. EUSErai IHERONYMI 196
«dvevMin» illiiis volunlai8-.viiinp\is pratslat auxilium. A plim». Sicui, inquii, ab Africo venlo volicnicns lem-
Jiidas sj^eravii in iEgypliis ; ei Aigyplus deslrualur. pcstas venire consuevii ; iia mibi de soliiudinc va-
iEi;:ypui coiilisi siint in .Eiliirti.ibus : iEihiopcs siitas venil, de terra horribili, cnjus nc nomeH
quoque viiicaiHur ab Assyriis. AsSyrii superliiftruiU, quidein audire possum absqiie fonoidiiie. Visio
fton Dei, 8?d snanim viriuin arliiirauics esse vi- dur.i nuiitiaia es\ nuWi i qnid enim durius quam
ipsi vi»caiilnr a Bahylwniis. Bal>yloB praisens oaptivitas
ciOTiani: ei
cicYavit tonlia Di^um c:ipul : ei ipsa a Medis Per- « Qui incrednlus esl. infideliter ajjit ; et qiu
si6'{iie £Ht»cieUir. Pcrsae ct .Modi ex parle perse- <!cpopu!alor csl, vaslal. i Poiesl in llcbraiO ila
cuii sunl ^jdpsilum Dei, el avies Sitvissiinus ad jt'gi ; Qui ca^diSf ctvde ; el qui taslas, taila, ut ad
Orieriiem clOc<:idenieni oinnes p(»>mlos vciilil;»vil; ipsum £lami!em et Medum propiiciix vaitcinium
teuial tiircus AteKamlcr, ct conicrat eum pedibus dirigatur, horl<'«nii6 eum implereqnod ccepit, inlre»
6uis. El isle qni uUra moilHn» crectus est, veneuo piduii) ascendere, obsidere potcntissimam civila-
peieal, reRnumqne ejus (lividatur in partes ; (A tem. Sin aulciti sic legitur, ni tr.)n.^(uliinu$, quasi
cum mnlio iempO'« inierse coUissim fxerit, Ro- de p:M-5ona tertia dicaiur, qni incredulut e*t in^deU'
mano vincenie, populelui. Roinanus j^se lerralis Xif aijit : ei qui depopulalor tst, vaslat cum snpe-
:
B rioribus copulandum quibus sibi Cabybm
doniibus ungiiibustjue SBncioniiii car^ies, et cnieHlo est, in
ore laceravii; excidalnf iapis de njojue siiie mani- visionem duram prurdicat niiniiatam.
bns, et poieiilisEiiMum primum reguum ac ferrcuisi, «^cende £lam, obside Mede : omnem gemiium
deiiule fragiie el inflrmum, in tesiariim modiun ojtis cessare feci. > Ne limeas, inquit, o Pcrsa et
conieral {Uaniel. u). Medc, R^byloitis mnj(itudinea>, ne illius praeteri-
(Cyp. XX.!.— Vcri. l.) 4 Oaus deserli maris. i (ain poieiiiiant rcrcriui-Jes ; omuein gemitum ejus
Nisi in coasequenlibus bujiis capiiuJi it^erem : Ba- ac poudus, quo te anie prcmere consueverat, ccs-
bylon (iilecla (acta £i( milii in miraculum. Et ilc- i»re fevi ; ^eu qtsod nuilus jam gemat ct doleat pres<
rum ; CecidiS, cecuiit Babylon, et omuia sculplilia sus poieiitia Babyloois : seu quod tanlis maiis op-
deorum e'}u$conlriia tmUiri ierra-\LA$i\\iT!i : A$cende prc&sa sit tp&a Dabyloti, ul iie 214 g^^^niilum qui^
El.tm, ei obside Msde : dniuiaien» qti^i ess«il boc dem Uberuiii babeal.
PotidiH, qnod deseno mari impDnitur Persiwcnmn : (Ve.is.5: *•)« J^roplecea rcpletj sunt luinbi mei do-
ergo es5, (iuud dcsennm maio Babyio» appellatur, iorc;a!'-gU!>(ia posseditmc, siettt «ngnsiia paricnlis ;
Jeremia dicenle ex persona Oei : Eidebifiutn faciam corrai cum audireit!, conturbalus sum cnm vide-
mure sjus, et siccabo lerrara iUiu<i, el eril Babylon _ |-(M!>. En>arcuil cor meum, tenebraj obsiupefeccruiit
iii luiiiulos orenarum (Jerem. u» 56, 37). Mare au- mc. liabylon, tiilecia inea, posita csi niibi in miia-
lcm propier utulliludinein babilantium diciiur. culum. > Prophet^ ideoobscuri sunt, quia persou:c
Unde cl supra jKgypii muUiUido mari comparata in Itiit plurimx commuianlur. Ergo el nunc vox
esi. Descrium faciet Dwninus mare iKgypU. 0«od HiiiT: iiidncitur piangrriitis Djbytoncm spirilu pio-
auiem filedi ei Persa; pugiiavcntit coiiira JJabyio* {vbeiuli, qucd tauta mala super eam veniura sinl,
iiem. el subyerieriwl eans in supradicio Jcrciuia itt ipi^e qui narrai, limoro superains iiequeal in
legiiiius : Acuite sagiuas, intplcte pharcnas. Susci- YCiba prtMiiiiipcre, videns taiitsi muitiludints san»
iabu Dominus spiriium regum SSadorum 213 etcoh' gi.iiucm funtli: ei misericordia' rooius affectu (hoino
tra B.'ibylo)iem meus ejus, ul verdai eain, quoinain eiiim de bomiiiibus loquilur) ncii mtniis liolc.Lt,
uliio Donilni est, uUio Ttmpli suJ. Super murot quafn im;lier uiutare in parlu solcl; sed coiiiurb:i-
iiaiiijlor.is levale hignum, auijele cusiodiutH, elecaie (us ociiliB nciscial quid loquaiur. l'ro co autem qnod
cusiodes, pncpftruie insidias : quia cogiiavii DoiuiRUs, Jios verlimns •.Ikii^nion, dileela mea, iii Ilebr4*o
et fecii qncecuuque loculvt esl conira iiabylojiii hn- Jegiiur, .NESEPa tsci (>pa;ri «]K?2) ; el esl ipsuiTl ver-
biialores. Et rursum : Levate signum iu isira, dau' )tum qnod in principio Bjbylonii Oneris posuimu».
jfifc tttccitm in gtnltbus, tanctiftcale super eata gen- jj $nt;er momeni ealiginoauns : pro caltginoao eniin^
tes, anmntiait conira iliam regibut Ararat, Meuni, seu lenebroto scripliim e«t tieseph, Propricqne bsec
et Atcenex, numerale contra cfini Tapsar, adducite lirbs sic vocatur, pro|tter aiiiiudinem cl ereauui
fquuui quai^i bruchum aculeaiunt. &aftciilicaie conlra usque ai ccelum §»perbiK verticcm.
€am geniei, reges iledice,duces ejiuet vniversos m.i- (Yers. 5.) t Pone mensjim, conicmplare in spe-
^iftraius ejus, cunclamque terram poteilatis ejui. Ei cuia ccmt.denies ei blbetiies : surgiic, principes,
i;ommovebitur terra^ei lurbabiiur, quia vijiiiavii c^nlra arripile clypeum. .i Locus i«ie dupliciler accipiiur ;
Babyloneni cogitalio Doinini, ui ponai lerram Baby qyibus stipr* <Ji\i ; Asceude
Sif^di ei Elamii.ie,
ionis desertam, ellp.hubtlabilcm {jeren:.i.i, il,seqq.) Eliim, otiside Mede, sumile cibum, futuro vos prac-
(Vcrs._ I, i.) « Sicul tcrbi^tes ab Afnco vcniunt, par.iie, nc postquam dsmicaiiofiis iempjg advene-
de deserto venil de lerra borribiii. Visio dura nuit- rii, lasHiiuJo vos rcir:ib:il. Cumque cotaederiiis ct
liaia est milii. • YoxBabylotiii popnli timeiilis in- biberitis, surgite, arma corripiie, Babyloninm ile-^
<lucituT, sive ipsius Babylouis, qnod audiai Medos belbtie. Qnodque ail, conienrjp/ure in specula, boc
ve- sensu legimr diiigcnlcr qn:e vcnnira sutil, pro-
fi Ki.imitas contra se exercilum pr3'par.ire, ei ;
anre de loliiodine, poiiiiqae cotriparaliouis exciu- soite. i^olcsl el sic inleUtiji ; o nubylon, para Bal-
157 COMMKNTAR. i\ ISAIAM rROPIlETAM LIB. V. CAP. XXI. 198
th.jsar <tlio Evilin.irod.-ich »epo(i W;iinic!iO(lo»osor A '"^a posiia est niihi in nnracvdtni ; ct csse scnsuin ;
legi lyo inensain aln/ie cooviviiim, cl vide (]ni.« qnae coiiJrivisii me, eris et ipsa conlril;», iion nieo
posl ciUum eve'ii;it, iii qoo .scorlis vi concuUMiib in seraiono, se.i Doinini potestale, qu.x libi liatc vcn-
vasiii l>oniiiii pronii>al;il. priiicipts, qui cu!» lege tura pr.TiMiiiliai. Qiiid sibi auteni Toloertnt in lioc
acCHioliilis, Meilos aolein Peisasque .signtjlcat loco LKX interprclcs, nt pro leone, qiii Hebralco
surgiie et ad intcrftciefldiiin regein arin:> corripile. 'lii.iiur Aiii-v (iTIN), Kri/iin traMsiulei iiil, non s.itis
Hoc pk>ni«i6 in I)anielis volumine (Hsnmus (Cap. v). iiiioliigo, pr.rseiiim cnni supraiiiciii.s saceruos
(Ters. 6 soqq.) « H;(>c enim mi!u ilixil Domiiiiis ; Uriiis, qui vocatur ui tcstiinoniuni, aliis litl<:i'is
V;»de ei jioiie specolaloicni, el qiioikunque videril scriplos sit.
aniiiiiitit^t. Et viJit curruin dDoniiu eqiiiliiiti, ascen- (Vers. 11,12.) « Oinis Dnnia. Ad mc c amat er
soicio ssini, ct ascensorcm 215 ^•«ajcli. Et con- Scir ; CuMos, fiuid de :iO( te^cusios, quid de node?
tcniplsiiis esl liiiigenler rnnlto iniuiti!, cJauiaviiiiue Kt (tixit ciistos, venil rnane ei nox : si quspritis,
lco : Siipnr specnlani Donuni igo suin slans jogiier qtiieritc, converliiniiii, vtnile. > Pro Duma, LX.V
por diem, ti super cos-toiiraiD meain ego mm stans IdnmonGm poiiunt. Est anlem Doina nou toia IdU'
tolis iioctibus. F-<:re i«lc veiiil nsceusoT vir Mgse maia provincia, sed qn»>daiii ojns lejjio qua ari
equitum, ct respoiidit et (iisil : (.ccidit, cecitiit B\ Auslruin vcigi;, el ab uri)c p!'.la.>sliita;, (jut hodie
Oiibylon, et omnia sculplilia tieorHm cjus o«,nlriia dicilar FAeatkeropolis, viginli dislat iiiillilnis ;
suni in terra. Trilura ii!e:<, et fiii .'irese metf;, qn^e jiista quain siinl nionies Seir, sunipio ali auci":'ti
atidivi a Doinino exerctluuni Dco i$r;icl, nnnunt.iavi «omine Seir quippc : iiilerprclalur hispidus el pilo-
voliis. > Causas rcddit superioiis lormidihis, qoxire ius, quod Esau fuit. lu Abdia proplieia plcniti.s su-
angiislia possederil eum siciH parlurienleni, ot cor- per liac genle a nobis dispiilalum est ; in quo ne-
rueril audiens, elperierriins.sit, ac teoeliroso iior- cesse fuii veterem bisttsriani tevolvere, eiEzeciiielis
rofc ciroumdalus. Hxc , iii^nit, di.xil Domioiis Jeremiicque easdcni tn testimoniiiin iraiieie visio-
inihi : Vade el constimc specululorcm, «l SjiiHUi Dcs, et maxime proplieliaiii cojilra niiinlem Seii'
i!ri>piiciali iibi fiJtura prjBnunlicn: qnein com po- {t^Aech. liiv C! sxsv, Jereau xlis). El iiiud d« Psal-
suissen-. in speculam, vidiv veiiienlem bif^aio, el n\'\'a : /u Idnmiearfi cxiendiim caiceamciUum itieuni.
aiirigam desopcr, asiiMmiqise, ei caniejiim curruin El alibi ;Idumaofum el
Tabernaculit JsmulieliUe,
iraheie. Siignilicat auSeia Cyrum Persaium regern Moab, ei Agureni, (iebal et Ammon, el A,maie-k
aitjue Medorum, «uin parvo ei nuigno iinperio va- {Pciit. L!X, !0; Lxxxii; 7, 8). Amos quocjne in-
nieirtem. Persse eniin anle Cyntm ignobiies eranl,
q qail *
Suijer Uibus scekribus Kdom, e! super luaiuor
cl iiiillius iiiv.er genles ioci babebaviur : Medi seni- non aversaJfor euiit, eo quod persccuius sif iii (jladio
pcr poicnlisbitni. Isiie «!"go unus ascensor, duaniui fratrem Bumn, el •jiolaveritniiiencurdiam suam [Amos
Keuiium foUus cxercilo, v^-iitt conlra Babylonem :
i, 11), sive. <M Syrii!n;<i.i(U> irijnsl! Ij!, visteyu *««,
ct spcoulal^r iile qui postiu.^ eral, ut ventura j-iro- i^uod ^••.:>ers.ii!j eoi'iialos populos &i:sii3 sil diniicare,
spicciei, cl«ir:avit qiiasi Jeo, sive ipse piGpiieta et liGsiili odio i.iissiilftre. Fnii auien) rejjio [Al. re-
appeliatur leo. lii qnia dfbiiiin €rai de perswia gisl Esau, in regioiic Dtmia, Iioc est, in nioniibus
specuhiioris, tjoi Cyroiti videral a.6c<inde!iie!n, ipse Seir. lianc ui inetroporini, jiixla ordineix) superio-
oxponil maiiifesi-ios, ciail : Super tpecuicm Dfiriiim viirti Visionum, al> Assjiiis, sive a Kabuciiodonosor
eao svm ttans jnpieT per diem, $pec«I»ioreoi Doi^
Cij^tignaiauj essft Cicdiinns, Uiemorcinqiie pri.s^iii»
liiiiii se essc pi^^x.iuniians, qui scmper posittis In generii», quod de Abrahain t>,l Isiiac sii stifpe gene-
ofticio propbeiaii, et diehss ac ni>c4ibi.is Domiiii Tzi.it, inipiorasse ausiruiM' Dei, el «iccessilalc co-
parcns iniperio qyodc-ttnqHC jusserit loquitUE'.
,
gente, iiltus cicinoniiam Jbgiiasse. ^'arral ergo
(Jiiid igiiur clamavii ieo : Ecce uie venii tncenscr ab bosti-
i»i:iic Doiniijus : Q'-i or;si(teiiii in JSeir, vl
Ftr bigce eauilnm : band d^ibintn qoin Cynis indi- bus cJr.giiur, incHm imploral aitxiiiHm, el dicil :
ceiur. El respondit et disit ip.se leo q«i *!ipra tla-
cusios brael, qui pop.iliiin ioum 217 tueris cu:>to
inaveral ; Cecidil, cecidit Babyhn, et oninfu jful-
dia 3Ci>!pileriia, et qiiasi i!i nocte, illis Jonnientibus,
jitiiia deorum ejus cviitriia sunl in lerrn. Vasiinite vigiiiis, nc liosiis irninipai ;
qnare^el iios qni de
enim ascensore bigie, Babylon «isqoe in snicriinn)
e]iis semine sunins', non siitiiii cleni.^iitia protegis?
deleia esi, et Bdis lenipium omniaque idoto usiiue Quibus 0^0 (;iistos vijjil.ine respoiidco, de quo scri-
aiJ solum sirata. (Jnod aule.>« seqtiiiiir 'iVi?Krc
;
ptum Cst : ISon dornuiabii )i€<jue obdormirl quicu-'
meu, ei jili arem Tnea:, ad JcTUsalein aposirophsm
siodit Israel{Psal. csXii). Veiiil inane populo itieo,
fscii, el ad lcifiplum qood in arca (hnx siinni esi
ei nox gcnli IdumaioruJii; iliis prabtbo incem, vos
diciiquead eam ; Jcrus»i&m, et ptfpulefili Tem- iii iencbris ilereiinqua-i;. Vel ceric iia ; VeniJ inx
pll nifci, iion libi vjdealiT iacredithim .e3«e qnod
noctc iransacta; si Rieuin invocali!» iioxilium, ei
dixi ; iion mea cnim verba sunt, sed Dcmini ei per eslisde stirpcservi«:ei Abrahani, iiobte ine tanttin»
ws 216 in*5uin illios vcfba Tesor.arnnt. Qtiidain
in nccessilaiibus qufcierc, &ed lolo nu me animo
puiaiitj sed,ii;a!e, boc non ad Jcnissiem, sed »d coiivcrtiniini, Vcniio, et siiscipian» poeiiiienies. Iloc
IJabvloiieiii dici, de qua ei supr.t Bpbijion dilecla
iuxta bl&toria.'» dictnin sii ; oat-erum pfopi<;r Binii-
' \atic., quide ejus qeiiere iumus.
m S. EIISE3H filEHONVMl 200
litudinrin liUer.T, cl cx fio qiiod kes et niLtru, uon A sedes le^nl : qiiiln» arnienla siinl, el pecoia «a-
inuUuni imcr se discrepeiil, quidain llebrarorutn nielortiinque greges qui non liabetil osiia iiet-
;
})ro Diima, Roinam leguni, voicnles pro>>bciiaia veclcs ; non eHiiii versanlur in urbibus, sed in se-
coniru regiiuni Roinanum dirigi, frivoia persiu- liiudine babilaiit. £t bi ergo 3 Babyioiiiti deleli
sioiie.qiia setnper in Idaniaeje nomiiie Roiaaiiosexi- suiit, eo qiiod Asor civilaiem, quae nielropulis
slitnanl itemoiieirari ;. Duma aiHein inierpreutur gen;is iilius iii €re:tK> fuil, usquc ud solum sub-
filenlivm. verlcrint : et lanien cuin canvelorutn et oviutu gre-
(Vers. iS seq]..) * Onusin Arabia. In saliu ad ve- ges capti sunl [.4/. sini], pellesqHe eoruin afque
speram donnieiis, in semiiis I)o(iji)iiii.O<:»>inontcs teiiloria aorte divisa ; non oiiinis gciilis illiiis si-
sitienli ferte aqnoin : qni iiabi(£iis lerram AiiMii, gnificatur inlcriius, eo qiiod dioinedariis cainelis
CMtn jianibns occurriie fngicnii. A Cacie t^niin g!a- cenium et ampJius milJia uno die per vasiain so-
dioruin fujjerunl, afacie gludii 'niniiiienlis, afacie liludiiiem fugere soifaiil, Aufereiur, inquii, emnis
arcufi-exleiiii., facie gravis praclii.Quoniam baec dicii gioria Ctdar : ei iiiiniiiiuto sagiUariuruin nuinero,
bonrinus ad uic : Adlvuc in duo antx) quasi i;i anno quia maxiine pollent artc |iugtiuiidi ; cu:ieri qui fu-
niercenairii : et auferelur omnisgioria Cedar, el reli- gerini, remanebunl. Quia iiiieilexiinus qua; sii
qui;^c liuineri sagiiiarioruin foriium d»; Hliis Cedar B (^f.^^.^j.^ ^^ quae Arabia, qnaque Asor, videamus
iiim)ii)ueiilur : Dotninus enim I>eus Israel loculus Isaias propheta quid dicat : In iallu ad tesperam
esl. » Quaerenli mibl el diu cum de.iiberalione tra- dvrmictis, in semiiii Dodanim. Verbiim akab [ZTJ),
cianti qua: essei Afi-bia, ad quam propbeiicus ut su;pe jam tlixiuius ', ti v^sper, el Arabia, el
seriuodirigiiur, ulrum Mo3uil.t!, ari .^muioniis, corma, ei platiiiies, et Occidens appc!lalur. E( pro
cuoctacque tegioues, oua: nunc
ol Idun^aei, aiioe eo (iiicd uos juxia LX.X 'ransiuliiniis, 213 '^'"
Arabiii iiuncupauJur, occasioaem iribuil in bace;i- mklis poiesl inierprelJiri, niorrt/iiiHiw/, Wsq habi-
deiu visioiic qiiou sequiinr : Auferetur or.inis ijtoria lahiiis, bo^: csi ai>,iOTj3£aOs, quod nobralee uiciiur
CeJar, a nliquice nuinsri iagiuariorum foriinm TIULISL ("i^Sri). IJODA.MM (C*JTi) qUOiJUC lu ^TOpJJl-
ile {iliii Cedar iniiuinuentiiy (/»c. xs.i, IG, 17 }, quos verliiHr cl coguiiios. Iti<|i'e prajiliLiliir nunc
Issiiaulilas dcliere inielligi. Liber Getieseos doiet Juiisis, qui obsidionem Babyloniam effugcrc po-
e\ ismaeie Ccdaj- oi Agareuos, qui perverso i»o- lueriiii, ei de ioiiuii proviuciae vaslilale ad eie-
niiiic Saiaceuos vocaniur; c&se geiulos. Hi per uium liausire vicinam, quod habi'aturi sint in so-
lolam babitaut. soiiiudip.em, de quibas puio et iiludinc Arabiae in itinere quod docii ad Iraire?,
poeiain dicere : Laicque vnganies Burccci ( Vii^. ^ RmsuBpquQ ad Israacliias sei:no converlilur, et eos
jEneid. iv ) ; ei supi-aoiciu-vi Tolumeii, Couuu ad n:iserJcoruiam cohorlaiur : Curriie, el i;ifi!»is fr:.-
{aciem oniniaiK iratram luoruni iiabitabii {Gtu. xvi^ iribus 6C periclilanlibus ardore silis , obvii fer-
iS) : eo quod iaiissima eremus 2S.S ab India ad' te aquas : tantus eiiim fervor esl «olis, ut nisi
M.)uriiahiam usque ter.dalur, ei Ailiiulicum Oce;i- subveiicriiis, in soliludiiie pereint , ei tioii solum
nuin, qiicd, pulo JeietiiJae lltulura soiiare : Ad a.^ii.is , ted cdam pauetii ferie rugicntibus , ul
Cedar el ad rertnn Aior^ qu<s percassil Nabuclto- qucs confecit obsidio, veilra cieuitniia jeievei.
donotor rcx liisb^ijnisiJerem. SLix,28) : slalimque SiiauJi}iie fcddit cau&am quare iiiec i.ui|)erel fieri,
sequitur : Hisc dicii Dominus, S;r.-yi:e el atcen- «licou.s ; fu^erunt Babyio^iium gladium , fugcnint
dile ad CeJ.ar, ei vaaaie ftlios O-ieniis : iabirnaciiia arcus Elsjviitarum , fugerunl iuimiiiens pra'liuiii,
eorum, et yrrge^ et^rum capienl, pellet eorurA ei
JNec dcspiciatii n-iseros ciio vouiei. et vrstr.i
;
omnia va$a, ei camelos iolleni siti {Ibid., %% 1i) : el captivitas. Quoiucdo eoim vcJo^ merccn.irii annus
ileruni : Inivit er.hu contra vcs Nabucliodonofor esl, et otnnom laborcm i^revem putat, dum au de-
rex Balyloai» consilium, cofjiiavil itdvenui vos iiideratam merceuern perveuia: , sic unive^sa glo-
co^ilaiiones. Sur-jile et ascendiie ud 'jeniem quieiam. ria flliorum Cedar auferetur a vobis, e.i sagiiiuj
el cottfidenler habiianleii' , ait Dominus : non onia, D ve,sir;e conlereiilur, oloarvus rerijanebil nam.:ros
uon vecles eis : soliliabitani. Ei «r^itt cameii eorum pugnatcrum. Quidam voiuiit ei eo quod ditiiur,
in (lireptioKem, et rnvilundo jumentorum inprccdaiv, odktic in tino anno, et cvfcrclnr ovi.-us gioria Ccdur,
Ki dispergaiii eos inosnne;n ventsiTn quijuni aitoii.>i iwn Babyioniam captivitatem prxiiicari, de qua
in coinam : et ex omni confiiiio eoruni adducam is- et Jeremias ioquitur, seJ -Assjrioruin, qut posl
teriium tuper sos, ail Dotr.inui ; eritque Asor unuu) aoEiutn vastationis Judaic^e, S.'\raceuos la-
lutbiiacnlum dracorram deieriain sempiternHin : non lissirae pcrsecjii suui. illunc prsierea lucum, iit
manebit ibi vir , nec incciel esm. filiuf hominis [Ibid., fjuo nos iranslulimus Qui hnbilaiis terram Autiri,
,
30 seqq. ). Totui» propheiioe lestiuioninm de Jr- cmn panibus occurriie fugienii : el quasi ex persona
reniia posui, ul qux sitCedar, indubilauicr inleiU- Doniini imperalivo modo iegiinu3, in Jlciiri-o sic
gas. Etconsidera quymodo iitriaeliiarum, boc csJ, legi posse ^jrtrinant : Qui liabiiaRi iirram .iusixi,
S.aracenortim proprie geiUem descripserii, quls cum pantbus occurrentnl fugienii ul cuw Deus eis
;
habiiani ia tentoriis : qui quas fios compulerit, dixerit, Occurrentes silienli jerie aquam, illi inimi-
* Vide p2ulc tuperius iu eap. xv, col. 171.
201 COMMENTAR. IN ISAIAM rROPHETAM Lin. V, CAP. XXII. 202
ca mcnie pancs luleriiii [oi. tollerenl ] absquc A oacherib lempora refcras, quando ex parie capta
aqnis, u( cibo augerent siiitn. esl civitas. recle (iicuiitur non fuisse vicli gla-
(Cap.XXIi. — Vers. i. ) < Onus vallis visionis.» dio , nec uccisi in Jioilo , sed prodiiione, aliis cx
LXX, licel non habeamr in Hcbrieo, manilesliiis urbe fugieniibus, aliis, qoos hosiis oppressil, vin-
Irjinsluierunt, verbum vailis Sion '. Hjec enii» ciiiis alligalis. Sin auiem ad Cbbyioniam capti-
civiias seminarium prophelarum esl, In qiia exsiru- vilatem, quod el verius est, dicemus quod non
clum icmplum, el visiones Domini iP.ulliplical<e pugna, scd obsiJione superali sint. Quod si in
suiit. Quta ergo inler caeleras genles poiiilur, advcntu Ciirisli, juxis Euseliiiiin, tfopologicc in-
220^1 repiitatur una de plurimis, nequaquam teliigere volueris : dices co.< iiilerfectos non gladio,
nioits appclialur, juxla lliud proplielicum Fun- : sed inndeliiate, omncsque principes eorum reces'
damenta eju$ in tnontfbus xanclii : diligit Dominus sisse a Deo, et peccalorum ftinibus ajlignios, ncc
portas Sion ttiper omnia tabernacula Jaeob ( Psal. qiiemqnaci fuisse de Pharisaeis, qui non diaboli
Lsxxvi.i, 2);sedl vallis, ex coquoil humiliata sit. letibus aliigatus sll.
Aliis verbis lioc ipsum Jeremias loquiiur, quando (Vers. 4). < Propterea dixi : Recediie a me, ams-
accepit calicem plenum vini, el dat uaiversis gen- re flebo : nolile incumbere, ut consoiemini mc
libus, ac novissime porrigit Jenisaiem, ut bilal, " super vaslitaiem filise populi mei. » Si in vasli
el voinat, et ruai, c( iusaniai : significans a Babyio- taie Bai)ylonis lacrymaiur propheta iuj,'entis sQe-
niis ei bancesse vaslandam ( Jt;ren<. xxv). Quod ciu, et dicH Angusda poisedil me, sicui anguslia
:
plenius Regum et Jeremiae narrai bisioria. Ex parientis : corrui cum audirem, contttrbaius sum
quo iitteliiginius omniura crealorem aequaliier esse cum viderem^ emarcuit cor meum, tenebrce stupefe-
Deum, ei eodem cuncta dispensare judicio, juxta cerunt me : Babylon dilecla mea posita est mihi »n
iliud quod ipse loqiiilur per Ainos : iVMH^wid non miraculam, quanto magis nunc in urbis suse ruinr»
ul ftlii /Eihiopum vos eilis milti filii hrael ? aii nullam accipere cor.solaiioneni potest, lotum se
Dominus. fSumquid non Israet ascendere feci de planctibus tradens !
terra j€yypli, el Palccslinos de Cuvpadocia, el (Vers. 5.) < Dies enim niierfeciionis, et concu!-
Syrcs de Cyrene ? Eccecculi Domini super regnum calionis, et fletuum Domino Deo exerciiuuin io
peccans (Amos ix, 7, 8).Ne putaretit Judxi idcirco Valle visionis. > Reddit causas juxta tripl<cein in*
se meritorum bai^ere priviiegiuni, quia educti teliigcntiam, quare dixerit : Recediie a me, amare
esseut de ^Egypto, dicit eiiam cxieras gentes ad flebo; qaisk conculcata sit Sion, mons quondara
alias terras suo imperio fuisse iranslatas. I
visionum, et nunc vallis fletuum.
< Quidnam libi quoquc est, quia usceudisti et (Vers. 6.) < Scrutans ninrum, ei magnificus sn-
tu oniDis in leci.'), clamoris plena, urbs fre- per niontcm : ei Elam sunjpsit pharetram, currsiiu
quens , civitas exsulians ? : Reierebat mihi Hv- bominis equilis, et parielem nudavit clypeus. !>
brseus, prxseniem visionent non pertinere ad iilud Describitur Babyionis exercilus intrans urbom,
teuipus , quo Nabuciiodotiosor Jerusaiem cepii, templiiin occupans, et quadrigis per piaieas super-
et Sedeciiiam vinclum oculisque privatum duxil b»s incedens, Quodque nnratos pdsies et martito-
iii Babylonein , sed adSeniiachertb iempora, quan- rura cruslis veslitos parietes clypeus, qni aiia so»
du Sobna ponlifex magnaui pailem pioJidit civi- lel tegere, nndaverit, eleganier in Hebrxo rcsonat,
taiis, et laniuin Sion, id est, arx ei lemplum, ac sensnsqne pnlcherrinrius est, qnod scutum non pro-
Qobiles remanserunt, in exempUim Romanae urbis, lexerii quempiam, sed nudaverii : eo qiio»? per
quae irrucniibus Gallis, pairicios ei florem juven- robur mitiium omnes opes eruiaesint. Sin auieni
lutis iu arce servavii. Nos aulem possumus ei Elamilx ponunlur in prxiio, qu:? nrbs Assyrinnim
de liabylonia captiviiate dicere quanquam Esse- :
est : non poiesl referri ad lempora Romanae 222
bius ornnia ad Chrisli advenlum referat, ei puiet subversionis, nisi fone cuncia aliegorice inter-
Vcspasiaoi Tiiique temporibus fuisse coinpleta. D pretemiir.
Carpamus ergo singtila, iriplicem expositionent (Vers.7-9.) < Eteront elecla: valles tuse p!eii;«
brcviler attingentes. Quidnam libi quoqui est ? quid quadrigaruni, et cquiies ponent sedes suas in poi la.
habes, inquit, Sion, quod eiiatn tu ascendisli Ei reveiabilur operimeninni Jodae, ei videhis in
04Qnls in lecia ? Quando dicit, eliam lu, oslendli ilia diearmanientarium Uomus sailus, el scissuras
quod carteri prius ascenderint. Nmo» el tu reputata civilalis David videbitis, qaia miiliiplicatae snnt.»
esiiiier genles, quje wb iiosiibusobside.is, el ierla
Manifesle cftplivitaiem doscri)>ii, frrji umiociino
conscendis piena uiuiatus el plancius n^isorabiiiurn facia esl» de qua et Jeretnias
anno regis Sedechiae
feminarum, urbs q-jondain regia ? omnei cofjnatione^
ioqnilur : Ecce ego convocabo
22l0'ers. 3). «Iiilerfeci! lui non inierfecti gladio, regnorum aquHonis, ait Dominus, el venieni, ei ponet
iiec iiioriui iii bello. Cuncti principes tui fugcrunl pnrlarum Jem-
ttmn^quisque solium suum in iniroitu
siniul, durcque ligisli sunt. Omnes qui inveii.ii sunl, sitlem, et superotnties murcs ejus in circuilu (Jerem.
vincli sunl pariicr p'ocui uru. Si ad Seu- Qisod ne puleinus voce pr.'edictira», el ope
: {iigij' »
1, !o).
' InValic, iwium vailis visionis Sion.
Patrol. XXIV.
^03
^^y^ .
S. EUSEIUI n[SRO>:YMI 504
re 110« e^pietiiR), idiMn JcreRnas f<U : Vndecimo \ sione Chrisli essc prsfdicjnn^* suod vocaveiii Deas
auno SedpCiia^, inetm quarto, ouinla uiCHSis, aperin eiiaiii pGsl cnscoiVi Doinini Sals^-ovis ii;fe!ifei« pa-
esi civit^is, el .ingiCfii sunt omnes pnncipes regif puiuiT! ail poer.iiesiliain, ei niLriouriiiiiS ilie se <lespe
iSnbvlonis, elsederuni in poria media {Jercm. sxxu, ratiofi! trididerit et vo!u|>lail. PrincipiHsn quipve
"2, 5;. Timc ergo in circuilu civiialis Jerusaiem iii- IslisH visionis, in qso ait : C.amorii vittitt, nrbi (re-
«Hn»«rabilis «sl f<isiiB exercilns, ct ap«rja s«nl quens^ ci*ilas exsulians, ad iiiiid !e;i!p>.<s iefeMHii,
S:>i!eu Siwicioruiri, el ari»«aKieniariurn, quoJ ne- quando a Phariaseis popi;hiS iiKilalus pari con ra
u>ore coijsiiiiin erai, hosiili populalions reseralum, Jesi;ii! voce resonabai : Cmcifigs, crncifige ialetn :
«•1 per cimctas iu-\As j.aries divisis ntiuris hosiis non kabemus regem nisi C'a'sflrm {Joan. xix, 6, 7).
iiigressus est. nnjus lestiinonii esieitJpio etianr: Aposir^lcs abusus
{Vors. 10» H.) < El coi)grcg»slis aquas piscinae est, scrihens ad Corinibios de resnr*-8elinne : S«
twferioiii, et (Joiuos Jerusalem iiumeraslis, el de- m^iHui neti resurgtttit, YnAr,d!n:etnuii , el bibttiit^s, cra*
«iriixisiis irttnies ad muuiendum niurum, F,t lacum enitin nteriemur (5 Cor, xr, 32).
Xecistis inter duos luuros, el aquam * piscinse vete- (Vefs. iSsei^q.) < Hsftc dieii Doittii»<is OetJs exer-
f is : ei no« suspexiiilis ad eum qui fecerai eaiH, el cilHum : VartC, Ingrsdere a«! c4J«! qtii babilal in ta-
opecaiorom illius de longe no» vidislis. » Narrat B bernacuio, ad Sobrigiii praRposilum tftiiipli, et dice»
quoiuodo obsidioni paraYerinl civilateni, el aquas 8i : Quid m hic? aut qjiasi quis hic, «oia excidisii
infftrioris piicinai, qiue capl poterant, ad superio- ijbi bic scpi!'crum? Excidisli in excelso rtieuioriam,
reiH ininiiMonem iransluierinl *, desiructisqiie di> diligenter in peira labernacuiuni libi. Eece Dominus
luibus miiros aedificaverint, ei per singulas cogiia- asporiari le fcciet, sicut asportslHrgaUus gillina-
lioiics, qrtie duHius qu*uiaoi aquac deheret accipere, ceits, ei quasi amiciom sic sublevabii t&. Coron.isi3
d;«iiiiieiaii«t, fecerinlque cisleniaiii inter duos uiji- cornnabil ie iribiiiatione, cuasi pilnm i^iiilfe'1 tc in
ros, «i pisciisam veleren» instaurarint ad servaiulas terram ialam c-l spatioSiim : ibi tiiorieris, et ibi
-aquas : el non ir.agis Dei invocaverint ausiiiiiiR, 224 erant currus gb^rise tu;E', ig^^omJnia donius
qiii condiior uihis sit piscina-que Dcuiiifius ;
quabi Domiiii lul. Et e:-pe.!!aiU «e de statione iua, ei de
aljis verbis diseril : Fiduciiiui habuislib in boniirie, minislerio luo d^ponam le. £t erit in d:e iila, vo-
«l nou ii» Deo, qui f.>c«or esl hoininis. Quidani juxia cabo servum ineum Eiiaciirs fiiiuai Uelcia . El iii-
iiiyslicos inieHcctus piscinain velerem. Legis utn- duam illuni lunica lua, et cinguio lub ccnforiabo
iiram inieHigunt, cl ialer diios muros, Novum vi- eiJiii, et poicstr.ieni tiiam dsbo i:! inaiin eju» : eierit
^jelicei ei Vetus Teslanienluni, jedificaiiim
iacuin qiiasi paler hiibiiaiuibiis lerysatern et domui Ju\!o,
pliiirissornm iradiiionibus aique inandatis, qui E; {1a!50 ciavem donius David super iitiniertim «jrts,
:iq<ias ci»i>iiiiefe non possit ; et non respexisse eos ei aperietj et aemo erit qui ciaud.it : si daudet,
afi JFiliwiii Deijoec i!!ius prasenliam creriidisse 223 ci jioi', erii .aui ap^ri^i, Et !ig«sii.il!i!?n patiiluK: i?i
quem olini noii viderinl, quia seiiiper Dei prii-iep- iocfl jtdeli, et orilin soiiu^! gir.r!;« doinui pairis sui,
iis incr«du4i fiicrini. El suipendeui syper cuf?! oinnehi gloriai:! douiiis
(Vers. l2-i4}. « £t vocabit DoniiiiiJs Deus exercji- putfrs eios, vasuriim diversa gengrs : obiok vas p-ir-
iuuiii in die iUa ad Qeium, el ad planctuni, el ad vtiioro, a.vasis eiaie?er«isi aisquti s<i o^ijne vas mii-
ralviriiim, ei ad cJngubjm «acci, El ecce gaudium bicortsin. !u die iilo» dicit Lksiuinus exeiTilHum,
ei iaiiiiia ocoidcfe viiulos, et iugularearicies, come- «iiiferelur psxilius q<ii tixa^ (liei-ai •n ieco flueii, et
dere carnes, et bibere viiium : comedamus ei biba- fraiigeiisr gtcidet, et peribit tj^ic*} pep*':derat in
mus, cras euim ^«Ofiamur, el revelaia est in auri- eo, qijia Domirtys locotus esl. ^ Supra (JiKimiis
4)as meis Coiiiiniexercitisuii». Si dimitleluriiiiquiias Sobnsiii fuisse poiitiricem, q-ji As*yri:s pr^"idit ci-
a:.ec vobis donec . moriamini, dicit Doiuiisus Deys vi'a!e!!u Set- qsilz hoc ira.Iitlor.is e§( Ht-hraicse *,
eserciiaum, » CapUvUate praesente et obsessa 4^. ei Scripiurs» no-i loquii-JCv iiiieli-gauitis euiu snpsr-
rmsaiem, cum Terruin, fames, siiis urgeret urbii»!, ^ Iwi», uijjiiduif: ,et vohipiuosiiiii, siiisq-je pe(iii»sis
Jeremias ad popjiitentidm populuni provocabat populos eci^(^iii.^!i!('ir. : et qui:! fecerit csmcta qo.e
{Jerem. xsxi^v), et e contrario rejjes ac principes, propheta descrJbii, 5aCi-rduii;jiii ejus ad Eliacim
et vtilgsis uiiserabile desperiilione pereuniium se iiliuu! Hej::iae fuisse iranslJluni, «i iilo ejecio. jjo-
tradebiit epolis. Nibilautem sic olTendii Deuui quain vi!5 poniifex iitret. ^% qiio inteiligimus o»2i!» studio
posl peccaia erecta cervjs, et ex desperaiioue con- superbLijm deciiisatidam., qu.« ottciidii OeiHiw ei »*
leinplus. Quod ei per Ansos loquiiur : Sitpet irei porniO •aUisquidem privilegio tiixa esse poiest. Isie
et ijualHor impieiaies nun aversabor eum ; qiiod et esl Sobaa (siciii q>itdam puia;it) ct Eiiaci!5.,der.ui-
cogiiaverit, el fecerit, et noi'. egyril poitiitefitiam S b-js iiieu» piopiicia siibtexijii ; Miui rex Assyri^-rtnn
insuper et malum. \]ndeei ouoc dicitur
liocuftrii : R<ii>iac^m de LaiiUis in Jerasaie^ii ad regem Eipchiatn
Si dimilMur iniquiias hac vobis, donec moriamifd i» nianu gravi : et sieiil in aqua;duciu pisciii^ s»-
[Amos Puiani allegorici interpreies de pas- perinris, in via agri [uUcnis, egress'J.iqne csl ud eum
1, 3, 4).
'Alil. a.-! aqaam, qoam prcEfefi ei Victori fectio- « Eiiseb: ail ."Eiz-^z v.ivuv "ECpalo? d-pynpii
6
neui. -jiytJt^j^a.'. :cv'Soj;.vav Tpuc^r;T7]v f.vi. xa\ fyt (S^^v
Vaiic.,arf4u,e,e»io.'"ei»f>i««'<wen;^ue.'re,^sii<;erj/!(. (i3£!JivQ; «/•6pa, w^ y.n\ 7cpo5o0vai xbw X:,ov, eic
205 COMMENTAR. IN iSAlAM l'ROPHETAM LID.Y, CAP. XXll!. 206
Lliacitu filius Uelciv,qui«ral suptr dnonim,el Svhna' Ji h^^'"^ IiistorlarD, eljusta zWe^ormu ,
quia paiillum
icribu, ti Johae (iliuf Asapli a comntentams {Isa. dixerat, servai-J mcCzphoraih in suspenslone taso-
«XXVI, 2 el seqq.). Juhelnr erKO ingrcdi jMophcla lusii divcrsi generis ; €» quod prioribus fractis a!ia
ad poiiiiiiceni, qui bubitubat, jaEta L\X, lin ;)as<c- suspendantuf.
plioiio ; jusla Aquilaiu, ir. iHbernuctilo : proquo se- (Cap. XXJII. ~ Yers. i.) i Ouus Tyri. Ulnbie,
qiieii» Hebraicain vcrilatetn TbeoJoliuii ail : Jngre- naves niaris, quia v»st{tta est domus, unde venire
dere ad Socers ti/u/n, quoUiuierprelari poiest, (eqvuin consueveranl : de terra Celhiin revelataesl eis. Ta-
et recluin, (ut scilicel xaza 4vxt'f paatv, iniquus i«>iel- ceie qiii hiibiiaiis in instiia negQiialio ; Sidonis. >
iigatur eipravui), ad ponliiicem te:npli, ei dice£> .^anifoslius ei plenius Ezeriiielprophela ct subvcr-
ei : Qui babiias iti (Joino Dii\, cujus sceiera iii tota sinnein Tyri.elcausussubvsrsionijiexposit.dicens ;
civiiate b^ccliantur.cur sccurus es iu opcribus liiis, FiH kominis, pto eo quod dixll Tyrat de Jerusaiem :
qiiasi iioii v«rearis 225 capiiviiaiem : excidisii Euge, confracla tunt portce popnhruiu, convema
libi in petra sepuicruui, et lat:) superb« ;«JiOcasii, eslad me, impleior, deserta ett. Propterea hac dicit
ul anibiilo te etin •iiorle seqiieretar ? Audi qux &il Dominus Deu$ : Ecc» ego tuper le, Tyre, el ascsndere
ia te Duiutiii sculeBiia : quoiuodo gailus gallinaceuii facksm ud te gentes muUaa, sicui ascendil m-ire fJu'
bflMei^u poriautis aufertur, el singuli hominuni le- " ctuans, ei dissipaho murotTyri, et dasiruam tifrret
vaiit ia scapula palliuin suun : sic tua f;i£iiis erit ejus, el radatii pulverem ejuii de ea (Ezeclt. ssv;, 2
iti capUvUateiu iraoslalio. Habebis coronaai non et seqq.) 0«* auieni istae sioi genies tnuUas, qtt*
lauiisia: aureae ei satictiflcatioiits DonilQi, sed iri- ijiundabuiit Tyruin »icul inarefluciuans, iiotninatini
bulaiLouis et angusttos. Sictit eaiaii pUa si mittaiur in coiiscqueislibus docet : Ecce ego adducam ad
in proclivc, stare non poiesi, sed vetoci cursu vol- Ttfruin Nabuchodonotor regem Babylonis abAquiiom,
vitur : ita et tu ad terrant latissiinan) deduceris, regem re^um, cum equitt el curribui, et equiiibus,
quain aui i£gyptum, a4ii BabyUmise campos intelli- ct coetu popuhque magno. Fitias tuat qtiz tuiit in
gamus, ibique rauricris : et ibi eruiit cnrrus gloriiv agro, gladio inierficiei, el eircumd&bit ts munitio^
tua:, omnes pulenliae ct opes, quibus :)unc fuilus nibttt, et comportabit aggetem in gyro, et elevabii
iucedis. Ibi seiiilcs ignomiuiain dotnus Doinini tui contra te clypeum, el vi/ieas atquc ttTieies tetntetfh-
qitia proptcr opera iuala ei violatuni lotnplitiQ Dei bii in mufos luos, et turres luas deiiruet in aFinosnra
Uii isu peiieris. Delrabam te de giadii luo, et de sua, et caelera quae usqne ad fineu! visionis sequan-
pontificaiiis oStcio projiciam, el pro te Eliaciin scr- tur. Nam ei ia alia propbetia, quie adversiim
vutn meum liliuin HeiciiC induant vestiiucntis tuis, ^ ^gyptios ceiniiur, cadem Scriptura coniexii : Fi$i
at cinguio luo decorabo : sicul Eleazar veslinicntis humintSt Nabuckodonosorrex Babyhnis terviie fecit
Aaion palris induius est. Ipsi dabo poiesiateiu lem- exerciium suum terviiuie magnn advertum Tyrum :
pii, qu! babeat populum uou subjecturn sibi quasi omne capul decalvalum, et omnis humerui depiietut,
servsm, sed amaiurein sui quasi liiium. ipse acci- et mercet Honestjreddiia ei, tieque exercvui ejut de
piet clavetu domus meie, et iusuo portabit humero, TytQ {Esech. xxu). Per quae sigRiGcat nsulio ier..'-
ipse babobil ca!r<^iii0iti;«roijt omuiuin poiestaieiB. pore ab exercito SJabylouis aggeresu conipoi tfttum,
Ei (iuoiuodo paxillus si iigaiur in pariete tetnpU, ul quod posiea fecii Aiexandor, tusijlam cotiliuenti
ei in loco liruiisi>iuio coUoceiur. omDia vasa sacer- terr» sociaus, iP.e ante facere sll conauis (QiiinL
dutum et Ltiviiaruin, laiu quai iu sacri&ciis ueees- Curt. lib. iv). Quoiaodo ergo adveisus Babyloneiu
sAria &ijiit,quaai ontnis geueris mut>:<.'Oruni,suspeit- ei Pbili&iiiin, ei Moab, el .iEgypiui», ei Idumaeos et
du.atur i-.:- oo : sic oaiuis pupulus ex Eiiaciiu servi Ismaelitas, supra Dei couimiiiaiionesn iegimus, quod
niei poieslam pesidebit. Quoii aiileui ait : Jn die iiisuUaveriiil caplivitati populi ejus, ita eiiain nii.ic
illaaujcteiur paxiUus qni fixus fuerat in ioto fideU, adversuin ^21
Tyruan inimicam, et insuliatricem
et fraiigelur, et cauel, ei psribit qnou pependerat subversionis Jefusalem ptopheiia lexittir, quod etiam-
iu eo,quia Dominus hcuius esi, muiU ad Sobiiam D ipsd a& eodem hoste sit deslriienda. Legiinus [ai.
refeiunt, quod i^iiaciiii iuiisu pa^ttlo,prior paxiiii.i3 iegSMius] Grxcorura bistarias, ei maxjine eoruiu
qiii iiirixus fueiai, •cotfsjat. Scd quia .sequilur : Et qisj Assyriae gtniis bella describunt ; ibiqua repesi-
peiibii quod pepeitderai in eo : quoti dejeete Sobtia mus post capiiviiatein Jerusaiem, Palssiiuos, et
iicituagiiatn tacium e^l, inieiiigiiiiu:- boc dici. (|uod *\rsbas, ci Dainasceiios, ac deiocips .Cgypiios fuisse
dcpcsiio Sobiia ,
poisiiiicaium accetterll Eiiacini, 5iil^¥8r&os. Quod atilei!! semper hx geitic;s, ct prx-
cujus iacerdoirs digoUaicm subterlit es>,l:sit'<a iap* cipuft TyiasiHipiigoayersllaraei, et m iiliiss sobver-
liviias, Qui j!ixta ivaYwifrjv cuucia accipiuiU, voluut sione ijeiaiasil, Aiuos piopheta i?! esordio sui 9o!u-
in SobnaiponiiUcbtu Juitaoruiu sa^r^&rdQliumcadere, jiiinis explicat {Amos. i),et brcvjier iauJes Deo ca-
ci in succesiioue Eliacisn, nui iiueipreiaiur Dsus nciis S'salinisl5dec!aral : Dcui, quis simitii erii sibi
reiurgens, tvaii^eiici cullus sacraiijenla jnonsjirari ,
[ai. iuij? ne laccas, neque coitipescaris, Deim. Quo-
iia ut Jioc qu'jd sequilur :
2SI6 ^" <*'c illo, dicii mumecce inimici tui iQnucrtatt : el qui ie odeiuui.
DoininuseXiirciiuuni, aufeieiurpuxilius, qui Jixtis fue^ s.ttiiierunt caput. Superpopuluin iiivm riUiligiiaverunt
ral in toco fideii, et frungsiur el cadei, jd prioris consiiium, ei cogilaverant adversHs sanctaa tuos. Di-
populi ruiiiuui peniiseai. Nemo auietn dubilat, ei xeiuiii : VeiiUe, cldisperdamus eoi de <}p;ite.,ei non
;
^07 S. EUSEBil illERONYMI 208
memofelur «o»i«n Inaei Quowam cogilavgrxni A voccm
urfaniriiitsr, iinmi adsersuvi
nliTu.
ie teslameuiutn disvostiC'
Oljaro iusca
e?si'.ii6ni»a,
maris clamaniia,
quae pe? naiurHin loqni non valent
el qucd^mifioilo
i
4
ruul, iabtrnacfiiii Idumieorum, es hTisaeiiits, Moa-y, fru8i.r& divsiias conip<^rigY) : sine causa de loio orbe
ei Agarcni. Gebal, et Ammon, ei JimaUch, aUgriig£' jn lyniin opes couluU : iiia dives, iila iuxuriosa,
«tK c.uiniiQbilentibus Ti/rum {Pt9l. Lxsxi:, i ei seq:}.}. el popiviorum quendatn gauder.s trsuUitjKHne, in qua
£5 quibiis 0!nrf(bi>9 tliscsRSiis, pcnilus jrse Oei sapcr riascebausr lurba niorialiutr.. caierva pueroruni, ju-
Tyriim >e»is4rt B^erelriceKi, quse hic s<jb specie venluris evatttiiia, cuju . plaleae virgiimm, et infai>-
sc!sr!"i,!n EzecHiel s«b navia trasistuiiojie. de£crihi£ar liimi, ac iuvcuum, et poellarum lusibus perstrepe-
{Eiscti. xxv!). Ivii^/i/J*, iiJiHiii, Htfws itir.iii. Prc qtio baiii : isuiKir.d soJiiiidinem retJscia esl. Fieri autei»
irt LX£ legiinus Carthaginis : et habotur iu Hebrseo 9tpossi)TtoT:o;Xa$ e*. rebus cnuiis * solesHne esi.
THARSss (sl^^inn) : de q«o ei iii Joiia prouheia, el iii (Vers. 5.} < Cnin auditutvi fuerll in ^gypto; do-
.quadam cpisiola '
dis!>:?t3vi. Pt/SsiiKsys ii«tPi>«, %fiiR lebuiit C4)!n au^iierint d« Tyro. » Hoc perspicuuiu
CarUjago Tyriorusn coloria fst, in praesemi ioco esi.quod.^gyptii posiqoam audierinl poleiitissimam,
Tharsis, non mare geaeraiiler, sed el Carl.l!agineiu et vicinain genteifi, longa obsitiione deietam,
229
accipere .: <jHOil ueqii^ijuam de Afiica aaves Tyrum sciant eliam sibi ir.te~iium propinqtiare
veniaou »<ec ;ie kuraCelhi\n,quam Cypmm quiiiam ^ ^Vers. 6.) t Transile ni&ria, «lulale qui habilalis
;ui«rpret3niaT : «sqye hodieeuiia esi apud eos urbs in inj.ula. ? Rur&unf pro.mari et Thartis LXX Car-
Ciiium, ds uaa et Zieuo Sioicae sacta bseresiarches (kuginepi iraiisluieratil. Legiiiius in hisloriis Assy-
fu»i ; quaaQusiti j^ieriquc «ostrorum, et masitne riorum,ofe8e?sosTyrio.s postqiiam nuilaro spem eva-
Macbybaiorun» priskcipuin, Cethlm Itaiise Macedo-- iJeinii Yidebani,coiiscensis iiavibus fugisse Carlha-
ni3et]ue u^sulas.irbitrentur.Hocenim Scriptorii coui- ginetn, seu ad a'ias ionii ^Egaeique maris insuias.
memonsi, ^juod Aicxander rei MaceiioHum egress^is Undy el iJsEzecbiel dieiinr : Merces non eH reddiia
sil fte lerr» Cetbirn. lusolam quoque ncnimans, non ei, neqne ezerciiui eju» de Tyro {Ezech. %xi\, 18)
«ueflMiur : poslsa m\m a Kabucbodonosor, ^28 eo quod omnes urbis opes iraoslalK sini [ai. san»],
vcl Asesandf-o lerrscohli^seiis facUA est, propier el nobiies quiqiieeam vac-.isni dereiiquerinl*.
ejtpogBJtionem niyiiis i^ibrevi freto aggeribus com- (Verg. 7.) i Numqeid non baec veslra esi. qaae
liorlaiis. Negoiiaiionem quoque Sitlouis afipelfal, g!oriab;unr a diebus prlsiinis in antiquilaie s;ia ? »
jusia .seqiieiUem versicuiun?, iu quo ait ; Erubeste Arcuit soperblse Tyram, quod in coiidiiionis su.'C
Sidon. Ti-aduat enim liisiori», qijod Tyrus colonia anliquityte sit gioriata, et non rcspexeriiad D.-^um :
Siiior.is sii.
q scd iiomina palrufn recolens, se sp.iernv!i;i pulaverit.
(Vecs. 2t.) i Transfrctanlcs roare repleveruii! te, Ducent eam pedes sm! longe ad pe.^egrinan-
,;
ic aquis muUis seineu Kili, messis flyuiiiiis frugcs (jei.ni. ^
Eos dicit, qui in urbc remanseraui, ei cap-
.4
^us. -) Tyr!ia) negotiaiioHC gaudere, et loiius orbis tivi ducii sniii ?n Babyloaein. V
csMi cmporio:), el praesenUa tempera probant, et (Yers. 8.) < Quis cogitavit hoc super Tynim
£zeehiel Jato sermoue descriirjt. Quod autsm tiego- quondana coronaiam? 5 Rursum iege Eiccbiel
iiaicres ia subvehendi* eiercibas iransfreie.nE tnaria. {EAech, xivii)» et quant^e g'oriaj Tyrus fuerit, ex
ncaio e«t qui dubiiei ; nec tantas habei opes.ipsa priscipis ejus Jaineniaiione cognosces. Coronataiu
urbB de terra regionss ses!, quae talde angusta esl, vocat eara., quod sicot res -nfer phirimam bomioum
cl GsJtlaKe Oamaseiqoe finibus preufilur, quaiitas mullitudinein ornatuin di.'» lemaie erigit captn, iia
de «ibveciione naviuii). Niius oiHiiis ei iEgypii fer- Tyras fulgsns ei excelsa opibus, auroque ei gfMumis
lilitasc viciiio iufundilur Tyro. ProiSiio, qiiod apud et serico ac purpura laiieus, regius sit in cuiulis
'^
Hebrafos iegiitius siOR (nn^), LIX et Theodolio geniibus KStimrjia.
negetiaiorei iiiierpretaii sunt; quod verbum, lurbi' lujus ncgoijaiores prtncipcs, ujstilores ejus m-
dum, et per boc Kiii squas signiiicat, jeTemia IC- clyii lerra;. » Miramur legatum Pjrrhi quoiidain di-
S«.:?ii«B, Quid iibi ei .Sgyf>to, u( bihis aquai Geon D de urbe Romaoa Vidi civiiaier» regum, Kcce
xisse :
{Jerem. u, 18) : pro quo ia Hebraico habeltir Sior, muUo anie i!b tempora »egotiaiores et insiiiores
jd est, iwbidas. Tyri, principes ei iiicfyii describur;iur : ui per ha-c
(Vers. 4.) « Erubesce, Sldon : ait enim mare for- ustenoatur opuieittise niagniiuao, cum ni^gotialcr
titudo roaris, liiceus : Kor pariuiivi, ci nois pe)>eTi, Tyri alierius verbis esse rex possli.
ci Hon euiiirivi jyveiies, nec ad iiicrenientujii per- (Vers. 9.) Domiims exerciluum cogi;avil hoc,
«
duxi virgioes. ,^ .Oixl snpra coieniam Sidonior;iiti ui deiraherel stsperbiani omnis gtoriae, ei ad igno-
esse Tyrura. Aodi igitur, maier. cuncia simul contra miniam dedoceret uaiversos iticiyios terr*. » Quia
' Epist. innoslra Tecensione 37, .ad Starceilam, ficari, el in ea eae Citiim nrbem.
Hiura. i, PoTro coiifcroiitl-us quo<iUi: est liber Qua:- Sic iego ^muiii, t-iiaiiisi inss. cuin vulgalis
*
stioniiiit Hei»r;'ic:ir. iii Ceiies. op. s, 4> not. Dei-i- hacieniis pr,«ft'ra!it muliis : quio miror m;ig!S nia-
que Procot.ius ia U«iOc is.-siae lociim de nomi- DTD nifesium iiieiiduin iaiiiiinj obtiiiuisse.
i»e, qimd veteres inicri^relesXiTislpi IriJiiiiiilissent : ' Amea erai, e( nobitet qnoque, ininus recle, el.
j.i-Xi-^xi 5s, ir.quit. Ku-coc cuto; SriXcOcjOai, xal Kt- conira luss. iiucii).
Ticv £lvat r.iiAiv £v *^'5. A'fir/an( Cypriuit iia ^igni'
209 COMMENTAK. IN ISAIAM PROPllETANi i/tfv V, CAl». .mit. m
stipra more dixeral
iiiierrogaiiiis Qult cogilavit : A leir., (titdiixeruni robustoii ejus, Siifiyderuftl ilcsao?
hoi' supir Tyrum quondam coror.atani? nuiic ipse jiiiuj, poeueruni eara in vulnani. l'!uia?e, narcs
r«3poi)dit ; No«i falorijiii, iil ali.ili pmafii, sic (i!a Ki:»ris, quia tievsssata est fortilndo vestr-i. j Qtiia
(ioducia saiit ; roh fonu.-i* cwcurril roia, sed Dei Siipra dixerai : Ducent satn pe-ie* mi !i)nge wJ pere-
jiiiiicio ei ipsius voiunute perfcciutn e.sl, qtsi super- jriisa;idiim : ci iierom, Trci»r.i ifrra.n 'aafi; quasi
l>is resisiil, tl lnimilibus dal gratiaiu {Jacob. iv) : flumen, dupJexq»;; fitil populiis Tyr^, eorwm ojui fu-
et 230 cciniJionet arrogatitf.s couilitionis s'-»*» yt^ geraiit, et trs.-.srrciavfcrsiU i« Ceriiiiii, ei eorum
discaui i>o!ei'tia:i! ejiis per ttsis.oriai!», ctijus cleBJefi- qui in Uibe reinansenii.l, ad niriunqt-s I«>quiiur.
liain per l»etje!]cia sciilire aol«er;»iit. Oe his qui fugcraui, supra aii. ; l.i Cciliim CGr.sar-
(Vers. 40.) i Transi torrain tiiaui qunsl Hufncn, gsm transfrela, ibi quoquc von erit reqtiies tibi. De
filia luari.s : iion esl cinguhim «ijra t'bi. » Sicul. i!i- Ms qui remanserant, el ducti suiit 5n capiivit&Jc»! :
quii.fluvjus, sive ul i.i HebrsiCc sij^Eiilcantius hi!l)i!t, Fae, inmih, accelx lerrcs CkeOdosorum, <^v.'m& ^.o-
rivultis, iioc enjir. diciuir lOR ("ii<*), facile Irau.silur Wuiiiirt nnVU populi ante 'isbuefunl, H q-tx ab
prtde : ita ct lu torrani lu;*!», in cajj^siviiatefn dticta, Assiyrio fut:da'.a est, {ransd-jseruiii roba^ilos Tyri.
lraiisii)is, o fiiia mari.s, vei quia insuia ks. ve! quia SulTodcruni iion solajn jnur4).s, scd etcuKcla lj:ibiia-
supta de le scriptuin esl : l}i.xil ntcrc foriiiudo " cuia civisaih. posuerantqire eatu h\ ruinaa^. Qsiia
tiiaris. No)i panurivi, e: non pepsri. Qiiodque inifiri, ij/itur slii fagerunt, aiii cspU sunt, i>!u-a(e, nisves,
Non eit cingulufti tiUia tihi, (juctn sensiiiri !;a!»eat, ve! iusris, vd Cnribaginis; negoriatip enim ei c«>-
«perlius Symniaiiius docei, non poteri:, ultra resi- lonia Teslra delela esl. SiiTiuIqyfl considera, qun-
sicre, id esl, nonlialjebis vires, ncc acciiictos ad pu- niodo laudaverii CbaMaiQS. Ncrt disis, !,!(is populits
giianJuju iunibos luos.iMpossisadvefsarlisconlraiie. iilirs sion eril ; polenlius qnipoe, ei durjus rftgt:iis«
(Ver*. 11.) 4 Maniitn bu:iin esiendi! suner jnaro, osi nomanoruiT) ; sed, {tiii.z non fuii. Qfii nriora «e-
conluibavli ffi^na. » Q*»is esseiidil inanuin ? hauJ gavii, eoiiceoisil sequentia.
dubiuji) e\ ipi;;» seintoiiis contisienlia qtii» Deui, (Vers. IS.) ( Et erit ia die ilb, in obiiviono eris,
de qiio supra dixit : Ooinhius exerciluum C0'^,ilayit o Tyre, sopliiagioia annis, sicut dies rcgi:'. usiius. *
hoc, ut detrnUirei 3v.perhiain oinnis giorioi. Esteiidit Ai> iioc loro usquc iti nnem hu]:!& projih.^tiae, Tyro
crgostiantim .iii.'^iii sspcr oiiuiiii n!aii;i, Sisculum or- piospera nunti.iniur, qt.ji^d debeal ageic jucnilen -
Le:!iqi(e signtiicuns, ej fonlurbaviiuiiiversas genles, ti.ini, quod ileruin cxsirueuda sii, qiiod seplu;igii!li»
inler quas el tu, Tyre, lurb;j.!a es, sivc super niare, taninni anni.s. qiiibus et tcnipliiin E)o! desolaiuuv
in quo proprie siia es. r> fuii, Tys'! subversib ifianea!. .-
ui ctijus ruinis iftst>i-
{\'e"s. it.)? DoHiinusfuaadavil advcrsiisCiianaan. tabai, et ruiii;irui:i cjus teaipus iniitclur. Septua-
ui coiucfeiet iorles ejus. > O^ilendit (iuod sit soare, ginia auieir. snnos unlas reg..?, sisulu pmani IS.sJ;!?'
siiper q<iod exleiuieril Ootninus snantHM suain, di- chodonosor dsci, quibus reg!iU!V. geuiis .^Shyrij; ks
eeiis: «.Wandavit advers'as Chanaan.j Tyrus euiui iu Jerusaicm pcrtnan&erfl. A!li genefsiiier proii«nii»--
lcrra (^iijnaaa conJiia csl. Lege Scripttiras, iinaxi- «ani, quod qni lon^uni regnaudi lctnpiiis haboefii,
me.^ue Evaiigeiiam {Marc.-^ii), ubi Syrophoenissa bcpinaginta nnnos tr:insirc nxwi. possjii..
interpeUans pro de lerra Clianaan,
filia, cgreuituir
232 (^'c«"S- ^S.) < i*osl seplaai^inld auleni a.sntw
qu.%- diciiur siiuller Chanansea. Sijnuiqae quia dixe- crii Tyroquasi canlicuin fuerelricis. Siitneclihaiswn,
\3i\Kxiendiimanw.i suat», neoperanlem uicmbris circumi civiiateiu, nierelfis obilviotii tra-.iii;». b.-iiie
et oflTicio corporal: creiisres Dominu.n , :.icjjecjl, cavc, f«eq.«ienlacant!cuui, nl menieria lui sii. » Qifia
mandavil^ ui l)ei itfcisse.iussisse sii. curn pluriiuis gentibus rotni.-ata e.s el desolal;*;!! ic
(Veis. 13.) < El diiit : Non adjicies uilra ul gfo~ nudainquc et catilivilaliti squaloiilen» soiiSibus ,
riesis, caluitiniain susiine-is, virgo filia Sidonis, i:i atualoros prisliu! coiiieinpseruiU, asssimfi tiunc ci-
Ceiiiiiii 'jou.surgens t:ai:sfre!a : ibi quoque !ion eril liiaiaui , coiigeuili!:» Ciivinlna, tircunrs csvij,alcn!,
requies iibi * Deus, qui eogitavit delral:ere super- D piai>ge lupana:- prisiinuiit, ctasitirjui erroris veb.igia
biaiitoinuisglorijs, qui «si.tiidavit adversnsOhaii.i.'in, acryiiii.s. i.tv:!, ni (M)ssis bei iw le niisericordiain>
lii coiilererel fones ejus, ipse dicil ; Nequaquaiu provocait.
nltra gloriaberis, el in tua coufides potentia. virgy (Vers. 17.) « Ei erti, posi sopti^agitsla auncs vi-
tiiia Sidonis, id csl, eolonia Sidonioruin, fugies qui- si!.al)il Donsidus Tyrun), el icducel easn ad nierces
d^^tn navibus ad insulas Occideniis, seu ii^ Cyptun», suaS; ei rursuiti loruicabilur cun» uuiversis n^gnii
et 231 esstera.s Macedonia; Crajtia^que terFas, S(--d lerr.s; iuper faciein terrie, » !)«•.• on>nia jiixia
ei ibi, adversjDle Dco, iequieni invcnire «on po- liisioi-iani flxplcia osse , tOissouis GrKcoruui ci
icris. Aiioquin, orcuis vagu.? aiipie in oriiC pere- Pbtynictini liueris in.bcsiur, quo.l post LX\
griiius, ei inceriirurfi scdiuiii, senipe! in ai)gu.stia, aitnos insJauiata, ad poleirltaiii pri.sutiani <.il re-
jogiter in inoerore ' esi. veisa, et ntgoiiaiio iinivorsarinii goniiuni fi.icrit, quas
(Ners. 15, 14. ) « Ecce lerra Cbalibsuiuu:, lalis egopulo fornie.ilioues appeliari, utqu'niioJo qui for-
p.ipuius «Oii f.ii; : .^ssnr fundavii ea:n in capiiviia- iiic;!iur, au lupajiar iiigrcdiluK el nieFcedein iiiupii
' Erai sempcr iii imgumia jvQitey gi ir». mceiorc. llujusinodi ali;i mi:nda s»pe ei m»s. emeadaiuus.
:
§n S. EUSEBll HIERO?{YMI 912
ti-ibtiitf sic ei in£tl!or, <!e toto oibe conc.irrens, exirema
X lempus iiiierpre»
est, Chrlstlanrje feiiciiaiis
piiichniiidinetn iirbis quasi nierelrici^ iuiplcveriu tor quod postquauj aedificaia csi, ei recepil pri-
:
(Vers. iBt) i El erU negoiialia cjus, et inerces
'*
stinum slaium, el omiiis t:egoiiator |n anliquam
fjus s-anclincatai Don;ino nofi condenlur, neque coiisueiudinem, portum ejus ingressus est,
:
el mer-
repojiensnr. Qnia )iis qui habiiayerini ^orair, Do- cimojiia ei iaiior eorum Oomioo dediceniHr. Cer-
inhio, erii negotiaiia cjns *, ui mandiicent in satu- namus in Tyro » eisirucias Cbristi ecciesias,
riiaie, ci «esiianitir Hsqtie ad Tetuslatem. » Hapc consideremus opes oninium, quod non reponaniar,
secundunj hissoriajn, necdum facia comperimns, nec lliesaurizentur, sed denlur his qui habitanl
nisi forie puianiliim esi, quod posi sedifjcaiionftm ccram Domino, cui servientes allari pariicipant
Jerusalen», et iiistauraiionem Tyri, aniicae inier se cnm aiiari (/ Cor. is). Minislranl aulem Tyrii non
fuerini civitates, eJ ad iemplum Dei crebro Tyrii dona ad diviiias. nec ad -cuiTiUlandas sacerdoivm opes,
iransmiserinl: sicut es in Ezdra leginjus (// Eidr. sed ad vicius necessarta suppelenda :
234 "^
XfH; i6), quod Tyrios qni pisces vendebant, in Sab- juxia Aposoolum, jsabeules victum atque vestituro,
bato abegerii, el introire uri)em non periniserii his conieiiii sssp.hs (/ Tim. vi,). Et nola qtiod non
aique ex jino inerciinonio eiiam de <;sBieri» asti- dixerit negoiiaiiones, ei merces Tyrj saBclificaias
mandu!!! sii. Judasi cassa in futurum voia differunl, Domino -
his dandas qui habiiaverint Jerusalero,
posi Afltichrisinra io «lilie ijnius hsc esplenda me- ^ sicul Jtid.Tei arbilraniur ; sed qui fuerinl eoram
nioranies. Nec mirum si ista conSngatil, qui sprela Domiiift, qui serviutit ei. Sic enim et Dominus
veritaie Christi, organum diaboli ADtichrifium re- constiiuit, ut q»i Evangeiium prssdicant, vivanl de
cepUiri sunt, cum etiam CLrisliani judaisarites de Evaiigeiio (1 Cor, ix). Servire autem Do.mino, et
annornm i)eailtudine baec dicia CQniendant.
itjille habitare coram eo, non est loci, sed meriii. jQiicus-
Ego aHleui quomodo in visione Babylonis sub lyco que visioues Isaix, sive onera qux certis gentibus
erersionis ejus, 23^ constimmaiionis tempus in- imposuii, ut jussisii, et ul nos quivimus, hisiorica
telligo, et in iEgypto dentruclis Idolis aliare Do- interpretalione disseruimtis, nebraicse tanlum veri-
reini coUocatuni ad Chrisii tcmpus rvfero, et in latis premeni;es vesiigia. Qare sequur:tur,ad omHes
visioae Moah. shronum Saivatoris iii lerra ejus po- pertineni nationes, el gcneraiitcr ad tolius ir.undi
sjiuin fecngiicsco, ei iu Danwsci cseterisque visio- consummaiionem. De quibus nec iu peiisrijUt scri-
!!ib«s oiitnibus, noslrorum esse temporum sacra- bcrem, nec mibi oliosum fuit, ui ex superfluo noo
p.ienia non dubitp ; ila et in visione Tyri, quae qusp.siia diclarerr?, qtti qusesita vix scripsi.
Putat Victorios viiiatum esse hunc locum, et
'
C ' Seripserat Ensebiiis : '0 &h xa\ t0.r,po\j^ai xa6*
^ccuuduin qiiinque isiSSc codices suos iegenduin esse "^fiS: aOtouc '
'stc Y^P 'ExxATtffla; toG OeoO tSpupt^-
ntercedst pio m?rce»i ism hic, quam in UierQnymi WTji 4v Tj) Tup;u)v iz6\si ibanip oyv xal iv 'C015 Xot-
co:s>ntei!iario. r.ol; EOveijt, «oAAi -soiy ev aOTf, {n<r9i<>{i.axfc)v tx
' Lcges"dt Karlian. mercet
negoHailo, e!c.
, erit TrpaYfJiaTsJas-xoi.i.t^Oji^vojv &yiaZtra.i TtjJJKupttjiirpo*-
No9 vocem wersei ijine aisiovirnns ad iidem Vatic. ift:p6ii.v</z t|j 'ExxXr.ffia autoO, i^tsp ol xofiJCo'''^^?
»!!S.. cogom^ ipso ScripiursB lexsii» qai seque in He- •:i;poff'f4poyal <jjy tu\a6$.iq.. . . . fiijXaoij toIj «ape-
l)r«eo , ne^ye iii Crscis Laiinisque Tersionibus Spoij "500 6u«taaTi^pbu.
ea H hic loci voceu? sgncscit.
LIBEB SEXTUS.
volumine pollicitus Sabylon, qiiK Hebialce dicitiir babei. CTan), ititer-
^SS Q«0<^ ^^ prasceilenii
sum, u4 toper ruftdaB.eala hlstori», si voluniaJt D pietatnr confusio ; ec qiiod ibi xdiiicaiuium iurrim
ncsirse Cbrlstus &iiffaere«., spsriiaale exstruerejH serino confusus slL, spiriiuaUler mtindus iste iniel-
Kaificiiinrs, et injpo&llo culmiiie perfectaB EccJosiae ligitur, qui in maligno positus eei, et txm snhim
rnaHiCitia rBonstrarem, boc in seqtiejiiibus duolms linguas, sed opera singuiorum mentesqtie conruor
virgd Chrisii Siistdchruin, oraiionilHts tuis, dil. H.ijus B.tby!on!S rex esl verus Nabucbodoiio-
libris,
et Domini Brtisericotdia fecere conabor, at eod£ia sor, contra Domi.Mum superuicns, qui dicil iu corde
lahore qtio qyinlus Siber hlsloriam comprehendls, ssjo ; /n caluta ascer.dttm, super sidera cosli ponam
sexti!3 ei sepUmui perstringat anagogen : non om- solium meum: icdebo in monfe TeUainend iu lale-
multa TolMuiina, sed quid ribus aquUonit, ausnd.im tuper ulliU'.dinetn niibium,
nla (ilsserentes, lie rsatti
ecciesiasiici viri antc nos seiiseriHt, brevjler in- ero ^miih Aitissimot Isie est qui oslendit Dumiiio
dicatites. niiiversa regna roundi, el dixil ei : Ha!o omniit
(r.ap^. XIU. — Vers. Onus 3cu \isio contra
\.) 5 mibi (redile suiii, et iibi dabo, «t eadens adoraverit
BsViyloiicm quaii vidil isaias liliits Amos. i Vidit me {Matih. iv, 9). Deniqtie in coi!sequeniii»us 235
nou carnisv sea mentis oeiilis, qtiam grande ma- neq^iaquam eoalra Babylonei?i, sed conlra ori)em
Simmque pondus BabyJoni sit iiiiponeniJam. El q»ia lerrarum coiiimiaatio est. Dominut Sabaolb prse-
:
213 COMMENTAa. l.V ISAJAM raOPtlETAM LIB. Vf. CAP. XUr. 214
copiigenii l»ei<h:05«R&iiiJa;. ul reitiat de tcrra loiv- A cljficat el *iHi sanctinr^ntur, ex uko oiiines .smi.
j-iiiqjis a imniiiiui* c<EiJ, ui diejterJal «rhera Qui et :n alio loco ciei!r;i tihits ioqnU^jr : Smcii
lerfanun. Kl iliTin» : Kjcca dic» vniiit imfiiiabilit esiotc, quoninm et f.QO sauctut sum, ipse {ir;i'cipit,
furoris ei ircs. ni pof.ui orbfiu lerrarum desernim, ei ailiUicei lirincipes siios, ul facianl q»x piajccpi.'»
el yeccatuiss (iis-jerdai sx «e. .'Vc deir.de ; Prae' bunt {LetU. xix, 2).
cipiam orbi ierrarnm ^(aiverso n»flf<4, ei itnj^ih pec- i Ei vocavt forlcs nteos in ira mea : exsnUiiiiies
caia iaa. Ex qyibus prrtbaltir. oin-iiia «jiia dicunUir in glori» mca, o LXX : < G^g^iiies veniiiiii i.Tipleic
C':»»!ra BubyJoneiM, 'jti muadi hujus coafasiorsein e» Jnrorem liieiiin, g;nideaies siniii! ci conlumcliaiH
ir«iPrU«a> pcrJlaere. facienies. » JuxtaHebraiciint batront SHp-.Mioribns
(Vsrs. 2.) I Super niO!!{«m cali|;iaasu>n, sive tair.- q»;» dicnntiir, quod ipsc voca»erit feFles suo4, ex-
jMtsireir., leTaie siginMn. > Apostoli* pra-cipiiur ei suUintes iti gloria siia qui {nandaveral sanclificalis
apos!<>!io:s viri» ac uiagisL^-is Kcclesiaruui, atdiiiii- suis. Porro juxia LXX, gigantes venienies ui im-
caluri coiilra BabylcuoiH.signui» eleveiu Dojiii.nicae ploant fuiorem Ooinijii, {;<iudenles in aiieM «ijiirla
c.rucis, tien in hsuoili loco, ci ssi tlejjiersjs yalHbis^, uujue i^luittes, sitiislrne accipienfl;*^ &ni!l conliariic-.
iCil in i!:onie caiigiuoso, slvg ca»»peslrl. Oiioniu» quae viriules, d« (|iiii>u« el iti Psaimis legiinus : Mi-
aiteruu^ signinci^i j^bscondita Ecciesiae sacrainenla» ^ sit j« eo$ furorem isce sua;, (arorem et iram el Iri-
quiK 111 xiJ-Tfit SJovses, et aiuiirel vo<en\ Dei, ir»T buldlionem, iinmissionem per angelospessimos {Psai.
sravii (enebriis ei calijrificin. Pusiij} enim Deus le- i..vxv:i, 49). Ex his est H exiefminaior in iEgypio,
nebras I.ilibuliirn stnim ; et nubes el Ciiiigp in oir- qiti po^les agni lilos sanguiiic non audel inirare
cufiu ejits iPsai. sv;t). AUersiio docei, sje nos aii {Ezod. xu), el jlle gpiritus qui egTessiis sietii i«
e.xceisa ect»esiasiic(iruin d'.)»matuiR debere cop- foMspeclu Domini, et ail ; Ego decipiatn Acliak.
scendere, u; juxs.a aposioiunt Pau!uii:) liunni!ien;ur Dixit^ue ei Dotninus : Dtcipies el prcrvalehis, e^re-
iU.iue 4licai?i»s ; Qai siottsum dhjaus vocQri aposio- dere et fac sic {lll (leg. xxn, 25, 22>. Uude jn c«tdein
/a», qvia »ntr. persecutus lHccleslam De\ {l Cor. iv, ftcgiun vohinitiie Micli;ii;as dixit : Vidi Domiiiwn
9). Qji ct ipse elev:ivii siv^^nuin in nionie cairipestri. hraelem sedenlem super ihronnnt suum, et omnis
q>iaiii!o iftsiu sibi huiniJjlsle dicebat Kgo auiem ; exerciiiis coeli stabat citca cum a dexlris et c jiMJ-
judicavi nViii sche me in volni, nhi ii^um Chriilunt, arislUid., 10). Pexirie virluies sunl eorum ange-
et kuKC cTv.cifixKtn, Uoc ausefti sij^ijuio, et <n supa- lortim qui ;jd bona jiiiunnsar ; sinislra! auiesneonii»
ricriUus levnbit insc, qtt» orias est de radioc Jesse quibus ad pimiendinn iradimur. Unile el Aposloius
in nationibus, ui co»!grfg;>rei ferditos i.^raft'.
^
Quos tsadidi, ani;ijil, Satanw, ul discaril non blas-
'i Exallaie vocom, jcvate Ui.iniiin.» Pro q<io LXX pliemare {1 Tim. i, ^). Nom(^n aule0» giganlum,
lra»4Stu!e!'t!iii : Consoiaiuini tnaftinn, *. Exai!al vu- pro quo i» Hebrafio c.iboribs (an2i), id esi, fortiuiH
cein qui de subiinjibus ioquiiur, et praEsenlia qiiasi posiium est, LXX ci Theodoiio in ftiiniliiudinem
bi-evi.i el traiisiioria conieinnlt. Qui audis ab eodeui fabulgrum veriere geiirdium, sicai, el Sirenas, el
isiija ; Suijer tnoncem excelsnm aicende qnl eMmuje- Tiianas, el Arclurum, Hy.nlas * el Orinsem nomi-
liZiii Sion. EUva in forliivdine vocem Ivam qni nanl, qu:« apud !lebr«os aliis appellimiur vocabu-
evungeitzas J^ifnGicm. el«vai nisnunni suasn, ijui iis ^ Si auiem gigatUes rebellcs Oei sunt, el 237
polesi cuiu Daviii dicere ; Fleiialio inanuiim mearum omnes haere.ses conlraii* veriiali rebeU.^^ni Dco :
Sitcriliciuni vespe>tiimin [Psnl. c%L, ^} ; el qui in oiiiui ouinesjiaeraiici gtgantes suoi, qui gandeut In er-
loco ievat sanct:is n\?.iw6, nl noii soUun level ina- rore suo, et liinc saaxinte giotianlur, quando Eccle-
nus, scd eii:<m coiisoieiur nianii ; ne dical p.-»upert : si£ conturaeliain fecerint.
Cras veiii, et accipe ; sed ul paupericm cjus ei (Vers. 3.) « \o£ inuUiludinis in moiiiibus qiiasi
ncce.ssiiatens prxs{;«;il misericordia consoieiur. populoruni frequciUium, vox sonjtus rejiimj gen-
336 £* ingredianlur porJas duces. « LXX : liiim congregataruiii >'. T.^ipliciier jsie locus ac-
Aperiie, prinripes. Duces Ecdesis ingrcdiunlur por- D cipitur. Priinuni, ul elevato sigiio iu n>onie eani-
tr.s inysierio:am l>e«, ct Scripiuraiiim sacrasiienia pes5ri, venial gcnliuiii niuisiiudo, et ipsa iu iiiontibus
cognoscunt, babcniea claTeni scientia;, itt aperuint ccr.siiKita, qusedividitur in duo, in popuios scilicei
eas credilis sibi poputis. Unde pr;ecip!lur, ul jr.a- el in reges, tn djscipiilos et niagislios, de quihus
gisiri aperiant, et discipttU ifigirediaiiiur. SaUaior in Evangeiio Joquebsiur : MuUi ab Ori-
(Vers. 3.) t Ego inandavi satictificaili^ ineis. i enie el ab Occidenie vettient et accumbenl cuin Abia-
Pro quo LXX : Ego piivc tpiaw, ci sgo addacam eos. hani el Isaac el Jactib tn regao coilor\im' {Moiilk
Ipse eniu) saiictilical niiuisiros buos, ut el qui ban- viti, 11). Piopter.ea auiem uua vos et consona
' Coiisolamini mavvm. Ab hoc loco usque ad ^ Appellsntur voc(tbulis. kfiiid Kcbr.TOS Arcturus
Domittiim .Saluioih, \v, editis RtiUM Hbris lexius diciitsr ury A^ch ; Orion, *^y6^ Kesil ; hynrta' appel-
Sepiuaginla liUerpreliiui sedeni propriaiti .iinisil, biiiur na'3 iJiitna ; ei inieriyra ausiri, p^n 'iTn
qu:i!ii oos ad (ideni oiuijiutn m^iiiitscripioioin codi- hhadre Uieman MABriAti.
ciii» siiiiiiisa cun; reSigione resiilutro !;uiavimus. —Niitiirum ubi S^ipn^e; vertunt, ILb^afce esi
Martiaw. D';n, tibi TiTdva.; C'kSS. 'Apy.-coupov Hebnus vo-
Frrt Utfadas legil Viclor. Pleiadas^ jsixia
'
Grae- cai ("iC-D, et 'flpituv* TDJ. V-.de eiiMariian. si libei.
cuin wieijoa» Joi>. ix, juxta LXX.
2J5 S. EUSEBH HIERONYMI 216
dicifur, ut niud aposioUcuut prolietur : JdipBum A aiUndai., Dotnine, guis tusiinebilXPsai. cxxix, 5) f
dlcalit omnes, et ncn tint in cobis echi^mala, $ed Omae qccque cor, sive anima hominls labescet, el
iiHs parfecti in eodem tentu, el in eadem tenlentia pevebit conscieriiia peccaii sui. Haecest dies formi«
(i Cor. I, 40). SecunJo. Lasreiiconim describliur dolosaatqueterribilis, de qua ei Scpbomas loquiiur;
superbia, qui Ir rrionlibus se egse credehles, eri- Meluiie a facie Dcmini : quia prcpe esl dies Domint
gtiiiiur contra soieniiam Dei, et iniquitatern in ex~ {Sopli. I, 14). Et rursum : Juxta esi dies Domini
celsum loquuniur, et ponunt in caelum os suum, magna : propes et velox nitnis. Et Amos, Vai, inqui»,
(|ui et ipsi habcnt popuios, babeiii reges, qui decep- qui desiderani diem Domini : utquid vobis dies
tum popuium devorant. Terlia .nierpieiatio esi : Domini qum tenebra; sunt. ei non lux {Amoi v, 18)?
quia supra dixerac, Gigaittes veniunt, ul impleaiil Qiiodque juxta LXX addilum est : Turbabunlur
furorera meuK, gaudep.tes simul et coutumellam iegati, ei dolores apprehendent eot : illos legatos
facienies, ipsoruRi gigantum describit arroganliam, interprclari possu:nus,quoscives miserant adversum
et ad puniendos, qni sibi Iradili fuerint, in mala eum, qui profeclus erat in lerram longinquain^
parte consensuin. ut sihj rcgnuJT. pelerfei (Lue. xix, 27). Unde ipse
Doaiiaus exerc.Uuuui praecepil mililix belli, loquiiur in Evangelio ; Inimicos autem, qui noluerunt
venienlibus de terra procul a sumiDttaic coeli : ^ me regnare super w, adducite hue, et iuterficite
Dominus, ei vasa furoris ejus, ai disperdat omnem ccram me.
lerram« » LXX : < Oominus Sabaoth praecepit genii (Ycrs. 8.) < Torsiones ct dolores lcnebnnt : quasi
Lellicosissimae, ut vcniat de lerra longinqua a summo partifriens dolebuni : unusquisque ad proxiuiuin
^fundainenloXcoeli Domiiius, etl)eJlaioresejus, ut suum siupebit : facies combusix vultus eorum. »
ilisperdant universuro orbem. » Fuudamenlum Ccm veuerint Domini beilatores 239 ^^ '^"'''^
obelo prsenotanduni esi. Iii Regum ei Paralipome- jonginqua, el omnes manus fuerini dissolutae, et
uon volumine legiiuus (// Reg. xxi»; i Paral.xw}, cor pavidum aique coiitriium ; tunc stropbomata,
quod ira Del accsiisa sii supcr isracl quando David quse nos lorsioues ventris iiiterpretali sumus, el
nunieravii popiiliitn.et oHendii Doininuni. IiiPsalniis dolores tenebuni eos, simiies doloribus pariurien-
qiioque scribitur : Domine, ne %n furore luo arguas liuni. Per qua; osiendiiur torqueri eos propria
me, neque m ira tua corriiiias me, et c^ilera liis si- conscjcniia, et facies habere combiistas eo igne,
milia, pro quo legi iu cujusdarn {Sasilium inlsUigit) qiiem sibi succeiulerar-t : quia non possuiil dicere :
Coinmcnlariis, irain Dei posse inlelligi coiitrariam Siqnalum est super nos tumen vulius tui, Domine
foriiludinem, cisi iradimurad puniendum, de quoel f, [Psal.
iv, 7); et : A'os omnes revetata facie,gloriam
ii) octavo psalmo caiilatur : Ut deslruas inimicum el Domini contetnplanles,it^eamdemimaginem irantjof'
ultorem {Psal. viii, 3). Possunt bellatores dlci qui de mamur {II Cor. lu, 18). Uniisquisque stupebit ad
lerra prociil veniunl 238 ^^ * surnmo cc?Ii, eliain proximiiin suum, videnseura in eisdem esse icrmen-
ministri angeli, qui in niundi consummatione niit- tis, quibiis ipse cruciatur.
tendi sunt, iil zizanicnim inaiiipulos faciant, et se- (Vers. 9.) Ecce dies Domini venit crudelis. et in-
paraios a frumento incendio prirparenl sempitenic dignationis ptenus, et iree furorisque, ad poneudam
{^aUh. xiii). Oinnis quoqiic (erra disperdilur, terram in solitudinem, peccatores ejus conterendos de
qnaitdo terreua op^ra &ubvertiiutur. Siirl et alii Do- ea. Pro lerra Scpluagirila t^jv o!xou{i^vT)V, id esl, or-
mitii beliasorcs :nslr>ici> armaiura^ .^postoli, qui bem iiitcrpretati sunl pro crudeli, insanabitem.
;
qdolidicin Ecclesia, qtjse oixouji^vr,, id esl orbis, el Cum eiiim dies vel jitdicii, vel mortis advenerii,
habiiaia inlelligitur, uisperdaiit eos et interScianl, implehiiur illud quod in sexlo psalino legilur ; /«
qsii erigunS.ur contra scictitian: Dei. inferno autem quis confitebitur tibi {Psal. M, J)? Non
(Vers. 6, 7.) « Ululasc, qnia prope esl dies Do- ssl enim ilUid tempus poeniieiitiae, sed poenaruin.
inini, quasi vasiilas a Don>ino vciiiet. Propterea El in alio loco dicilur : Quam magna mullitudo dut-
omnes manus dlssolventur, el omne cor hoinims ^ cedinis luw, Domine,quam abscondisti timenitbusle!
labescei ei conieTetar. > Qnonian» bcllatoresDomlnr Ergo absconditur niulta Dei inisericordia ab his qiii
veiiiiiri liuiit, ut disperdanl omnem lerram, uluiate, adbuc in timore sunl positi, et perfeclara Dei non
ei agiie pceuilenijam quibus poena veniura est. Prope liabent cliariisiem, ut dum crudelem audiiint diem
6St enim dies Doaiiiii, vei consumnialionis tolius Domini, ct insanabilcm, et indignaiionis furorisque
mundi atquc judicii, vei exitus uniuscujusq:ie de prciium, peccare desistant. Ponetur quoque orbis vcl
vita. Venit enim a Domino deprsedatio, quam nos lerra in solitudinem, ct peccatores conterentur de
diximns vastilstem , nl servaremus metapboram, ea, qiiae prius peccaioruin onere gravabaiur, ut de-
piseiniserai bcllalores. Cum dies judicii vel ieiis perdiiisque sceleribus, habitet el regnet in
qnia
dormiiionis advenerit, omnes manus dissolventur, terra sota justitia,
quibns dicitur in alio loco : Confortamini, manus (Vers. 40.) « Quoniam siellae cceli et splendor
dis$olut(e. Dissolveniur autem inanus;quia nullum earum non expandesii lumen suum ; obtenebraius est
justitia reperielur Ei non jusii- soi in ortn suo, et Inna non splendebit in lumine
opus «iignum Dci :
omnis vivent {Psal. cxlii, 2). suo. LXX Siellae enim coeli el Orion, et omiii»
ficnbitur inconspeclu ejus > : «
Psalmis Si iniquitates ornaius coeli lumen suura non dabunt al. babebunl :
Unde Propheia dicii in :
217 COMMENTAR. IN ISAiAM PPOPHETAM LIB. VI. CAP. XIII. 218
etoluenebrabunlur»oleorien(e,etlu»anondab>lUi- AwJfo». cum adulteravetiul {Otee «», 14). E contra-
de his qui in Chrij.t() crediluri suni, diciiur (Psal.
nien suum. i Pro eo qwocJ nos interprelatt sumus, rio
dubium quin sieliarum Arjuila LX.XXVIII, 35, 34) ; Visilabo in virga iniquilatet eorum^
tplendor earumt hauii
verbom posuerunl Hebraici«ra et in (lagellis 241 f"'<^«'"« eorum : misericordiam
el Theodotiu ipsuu»
CRisitErM (Dn^S^BS) *
;
pro quo LXXOrionem Irans- autem meam non auferam ab eis.
tulerunl, addentes de suo, el omnis oruatus ckU, « Et requiescere faciam superbiam infideliuin, el
quod obelo prsenolandum esl. 240 Orionem aulcm arrogantiam furiiuni humiliabo. » LXX : « El
geiiiiliHm fHbulae dicunt viginii dua» habere siellas, perdam injurlam iniquorum, el injuriam superbo-
e qnibus quntuor tertiae magnitudinis sunt, novem rum huniiliabo. » Verbum Hebraicnm gaon {pN3),
quartse, rursiun alia; novein qulnlae, et ab aliis ^ quod perspicue arrogantiam et superbiam sonai,
appellaiiiur i?6-o(es. Legimus quoque in Job, Hyadas, Thsodolio et Septuaginta semper injuriam translu-
ei Vesperum, ei Arctnrum, et tiiesauros, sive inie- •erunt, sensum niagis quam verbum exprimenies :
riora Aiisiri (Job ix, 9), de qiiihus in suo !oco di- quia omois superbus proinptns est ad injuriam.
ceiiduin est. JNec puiare debenius apud Hebraeos Ergo proplerea Dosninus visilal super oibis inala,et
has steilas his appeiisri noininibus, qux Grscus conira impios iniquilaies eonim, ut compriinai ar-
serino resonat et Laiinus : sed propria habere voca- ^ roganliam superborom, ei superhiam foriium huini
bula. Sicul eiiini Deus vocavii luceni, diem; et fir- liet. Ihui enim superbis resistit, humilibus uutem
mamentutn, coeiuin ; et aridam, terrarn; et congre- dai graliam (/ Pelr. v). El in Proverbiis legimus :
gationes aquarum, maria {Gen. i) : sic et singulas Anle contriiionem etevatur cor viri, et ante gloriam
sielias suis appeliavit nominibus, quaruin proprieta- humiliatur {Prov. wi, 48). Seinper superbiain ruina
temnosira lingoa nonexprimit. Scriptum estdeOeo sequitur. ei humililalem gloria Qui enim se exaltat, ;
in alio loco : Qui numerat mnliitudinens slsllanm :et hiimiliabilur : el qui se humiliat, exaltiibitur {Lur.
vmuibus eis nomina vocat *. Quando igiiiir dies xiv). Legimus in alio loco ; Perdani sapientiam
Doroini venerii ad poiiendum orbem terrarum in so~ tapientium, et intelHgentiam prudentium revrobabo
iitudinem, et peccatores de ea penitus aufereodog {I Cor. I, 19). Non quod vera sapienlia el vera prii
{Ptal xxxvi) tunc ad comparaliouem divinx ma- perdanlur a Domiiio, sed falsi noiuinis
; denlia
jesiatis, stellae cuili et omnis splendor earum retra- scienlia : qui sibi ihesaurizanl linguam mendacii,
h<:ni lunien siium. Kec mirum est boc de minoribus deficiuiit scrulaiiies scruiinio, «t inveniuni
et
cum eiiam sol oblenebrescat in oriu iuiquilaiein excelsuin, et po-
steliis dicere, nihil, loquentes iio
—
suo,, ei luna splendordin
_r soiituin non
_.. babeat. lilud
„ nentes
..^....w- in
... — - os suum.
coelum Uode proprie
. .
liiercti-
autein qiiod LXX transtoleruni, quod siellae el corum superbia veritatis injuria noaiinaiur.
Orion, ei omnis ornatus coeli obienebreiitur sole (Vers. 12.) « Pretiosior erii vir auro : et homo
oriente, non habet quid signi, sive niir:icuii [al. mundo obrizo. » LXX : « Et eruni qui derelicti
quam auruiu excociuiM et
sigi4 miraoulum] ; boc enim omni fit tempore, ut fuerint, bonorati n.agis :
orio so!e, siellx qus in coelo sunt non appareanl. homo bonorabilior eriilapide Sophir. i In consuui-
so-
Nec mirum boc dixisse de soie, cum eiiam pleua niaiione muiidi, quando. orbis reilactus fuerit in
luna, ei tota iiocie fulgenie, pleraque astra non lu- liiudinem, el obtenebraius sol i» ortu suo, et lutia
ceaiit. Esse auiem eiiain per diem steiias in coslo, splendorem suuin non dederil, lanta tte.irt ab Auii-
probat solis deliquium, quod quando umbra terr^, christo signa atque porlenla, ulinrqiiitate crescente,
ut philosoplii dispuiani, et objecio orbe luuae fuerit refrigescai cbaritas multoruin, ad decipiendos eiiaiu
obscuratus, clariora in coelo astra videaiiiiir> sl fieri potesi elecios Dei {Matih. xxiv). Tuiic pre-
(Vers. 11.) I Et visiiat>u super orbis maia, et con- tiosior erii vir auro, quod Hebraicediciiur pha.z (13),
tra impios iniquiiates eoruni. i Qiiando visilat et et Aquila inierpreiaius esi xtpp^v, ^, quod coloiis
percuiit Deus; ad boc perculil ui cmendei. Denique opiimi alque sanguinei est ; ei bomo hiundissinio
qiiando veheineiiier irascilur snper eos qui non obrizo, quod Hebraice iliciiur ophib (n^jnt*), et
d
agunt pceuitentiam : JSon visitabo, inquil, super Aquiia iranstulit o«^Xti»iitt fi^e^p, quod «escio quid
lilia» tesirat, cum [uerini fomicatce : et super nurus voienles LXX 242 Jnl®rpf*"-li»li sunl, lapidem de
* Chisileem. Verbuni Hebraicum corrumpunl edi- ei Oriona, ei Uyadas, etc. liARTiAN.
tioncs Erasnii et Mariani, legenles ^^'03 Cesile sine
* Ideiu Vaiic, el omnes ean nominibus vocat.
allixo proiiomine, ei anliquarn lectioiiem Hieioiiymi * Legimus, sive emendamug xi(i|5iv ad fuiein Va-
cwisiLEKM.omiiiiio viiianies. MAnxiAN. lic.nis. cui el plures atii Marliaiiieo inspecii conci-
ftt ciiiis, ul vldeiur, in Vatic. nis. Xileem. Reeole nnnl, Laiiiiis lilieris prseferenles Cirron. Sic ct
qu« ile huc vocalmio supra aniioiavimus col. 172. Drusiiisiegenduiii antea inoiinerat ex anliqtio suoli-
* Et ab aliii, elc. In eiliiis et iii aliqiioi iiiss. co-Ji- liro; reque ipsa sic alibi quoque interprelalus esl
cibus legiiiius iii siiigulari, qui ab aliis appellalur Aquila, pula Prov. viii, 19. Deuique jpse Hiero;»y-
Booies ; nempc Orion de quo hic esi seriiio. Msrianus mus, de Nominibus, ex Jeremia, Ophai, inquil,
tib.
porro Viclorius iiiuiai consequentem leciioiieni : obriium. Est autem genus auri, quod Graeci xif.p6v
Legimusquoque inJob, Hyadat, elc, aique iegeiuiiim vycani. Nec dissentii vocis elymologia quod colorit
slaiuit Pleiadas ex LXX. Sad Iruslra, cum ouines optimi, atque sanguinei sit, siquidem xip,d^v gilvuut
mss. coilices relineaiu Hyadas, boc quoqiie iiiodo le- ei rufuiii, et rubro vino siinilem colorein soiiai. Ni-
geiit S. Hieronvtiius J.>b .x, U Qui facit Arcturutn,
; hilominus Marlian. reiinuii ntcndobc ^'jppov.
;
:
219 S. EUSEDli HlEROlvyMl 220
Sophir. Est aiileft> In.iiap iocns, 5n qno aurum opU- a qiiftftdo iHsgisjris superalis , grex deceplus re«
miiiii nascilur; £lcul m Genesi icgimus dc Q<iviv> veniiiir aJ pGpulum «l »d lerrom
lerroiTi suaai : el in
Phison : Iste esi qui eircu^nit oranetn icrrapi Evila, c.o qiioC' jnveiiiiiir, oc<;id:ti:r, »i h»re!.icus esse
ubi est auTum ; et ciurum terra' iiiiut opiiniurn : fi^sisia», et «oieunque supervencrit, VMiipA in g-a-
ei ibi est carbuncutut e( iapis pra$inusi {Gen. u, il). •lio splriiurTli. "iUTic. isifaiues eoriim cl parvulos,
J*rotiosi«Faiiienj inielligttur, p»'o co quo<j e&t rftiior. qsii iicr.duin aii perfecia;!! ycner;ini erroris leiaiem,
Oiiine enitfi, quod ranan esl, predGsuiii est, sictil fiiiidenl iii ^cjUs nijigislrormns diripieisiqcc co-
ci ;ii Sainuelis voliiinine Ingunus : ^l urmo Uot^iini ruin (Jonios ', 81 uxores eoruni tiolaburit, pravani
Hretioim eral in hrael {! Reg. xx>i). sapieali^m e$ doclriuam p#rversan>. IJnile pro hn-
(Vers. 13.) € Siiper lioc coeiuin roncuiiam, e\ mor jususod! pa^ribus quopnm inierficiendi sunl par-
yeliitur terra de !oco suo. > LXX : < Cvslum enim viili, deb^reus orare et dicere : Da ait, Domine.
furiei, et terra movebiiur arondamentis suis. r C\m Quid dfibis eii? Vulvam steriUm et ubera arenlia
pretiosior fuerit vir auro, ei liomo niunjc obrij^o, ei (Osee \%, 4). Parturinriinl enim iniquitaieiii, cou-
impleium qiiod scriptuni esl : Putas cum venerit ceperu:|l doSoiem, ei genueptwil injusiiliain.
Filius hQminis, inveniet fiicm super terram {Luc^ (Vers. t7, 18.) « Erce ego siiseilabo super
xviji, 8)? luacet cceli qiovebuninr el tsrra. Coelun» cos Medos, qul argeijJum non qnaerant, nec au»
en'm e( terra pcrtransiUnnt, non siia voluntale ei rum v.8lint ; sed sagittis parvuios interficiant,
proprio arbiirio, ui pieri(|ue aDStimant. aDimaulia «) et lacleniibiis uieri ( Vuig. uteris j noi> mise-
esse credentes ; sed projiter indignatiQnevt Damini rennlur, et «uper filios non parcel octiiqs etiruni. >
exercituum^ el propter cliem furoris ejvn, quj respicit Invenlmus in Genes,: (cop^ x) qiiod Uadai auc-
lerr.ini, el faciieamtreniere. Dnde iioc ijuod iu LXS iQr genlis Mfidoruit] fisarit, qiii intcrpretaiur nieR-
dicilur cmiumenim furiet, |jL£xa)yo|jitxti;3CC!piendiiaj iura, sive a poie?:(e, \el fani, Igiliir coutra Bsby-
pro his, qui versaiilur In coelo, quoniodo »i dM-amus, lonios, qui mente confuas sunt, susciianlur a. po>
Oiiinis civilas conclaniavil, et obviam judicl urbs tente et rGrli Deo ministri ad punier.dum foriiludi-
nniversa processit. Fundamcnta vero t^erra; ei in nis : uv reddaRl uuicuique secunduns opera sua,
Proverbiis legimtis ; Deus sapiemia [undavit terram lu qua euinj meusura mensi gunt, remeiietur eis.
{Prov. II!, 19). El ad Jobloqiiitur boRiinus ; Ubierat Meosuram agiiatuin aique concusssn) et plenam et
qitaiido (unilabam lerram {Job. xxxvin, 4)?Nonquod superefTiJiideult^iri rest-lueui in sir.us eorum {Matlh.
terra babeal fiiit<l3inent3 profunda mole dejecta ; sed xvj. e| Luc. vi). Qtii nec argenium riCc auninj, id
voiunias et potesias Dei, quaoroiiia coniineniur, f»R- c esi; nec eioquii pulcliriiudinen», iieo aeumcn iii-
dameiita illius appeilanda sunt. Ipse enirsi super ma- geusi, in qaibus sibi aoie plainkjbaiit, recipicnt :
ria fundavit cam, el superfluminacoilocaviieam, el sed posnis ^iBcicnt traditos; ei 244 parvulis ac
ipse anpendit eam super nihilum {PsaL sxiii; lacteiilJbus uteri iion miserebunlur, ul magis inise-
Job. xxvi). lezniur. Alque ijlioaiii et nos susciiemtir a Dnmino,
(Vecs. 14-16). I E( erit quasi damula fugiens» et lisc nobis detur poieslaa, ul «cc argciitum nec
€( quasi grex ovium, ei non erii oui congreget aurum veiimiis eloqu«DtiiS ei sapieiiiise siecularis :
iinusquisqiie aii popwI>im suum convevtentur, el eed filios b3ereticoniin,et omnium qui decepti suni,
siiigtili ad lerram suam fugient. Oinni.s qui inven- inierOcismus sagiltis spiriliialibus. id est, icstimoniis
lus fwerit, occidetur, el omnis qui supervenerit, ca- Scripiurarum, etqui lacie niitriuulur erroris. absque
liei in glsdio. hifanies eorum alliiieiilur in ocuiis ulia misecordia Iruciiientur, ut clenienii crudeli-
corum : diripienlur domus eorum, et uxores co- l;i!e pereant, nuUiusque niisereamup iiifaotiae, el
rum viol.^^buniur. t Coslo terraque coinmolis, fugtel i!!a bcaiiiudine dignl simus ; Bentu* qui tetiebit ei
diabolus ccluber torltiosus, vef omne d.ogma conira- aliidet parvutos tacie sd petram! -
(Yers. 8S seqq.) Et erit Babyion gloriosa
riiiin verilaii,
243 ^"*^*^ '" magislros ac liiscipu- c illj»
!o<; scjndiiur, qimrum priores propler d$u5ipx£i«v, D ;,, regnss. inclyla in superbia Cbaldsorum, sicul
Grasco sermooe dorcades, id esi, capre(g nuncii- stibverlil Dcus Sodomam el Gomorriiam. No» ba-
pantur seqiienies quasi bruia animalia *
; cl h»c bilabjiur usque in finem, ei noa fumiabiiiir usque
atqsie i.ioc erranlia non habcnt qui eos dirig.mt * ad generalionem et geiier.ii;one!n : nec ponei ibi
perdiilenml cniin eum, de quo scriplum est A : tcntoria Arabs : nec pr.slof«s rcnuiescent ibi : sed
Dornino gressus hominis dirignnitir {Prov. xx, 24) : requiescenl Lbl bestiae, el repiebuiitHr domus eo-
qui iiberati a magistris pessimis convertentMr ad rum draconibus : el babiiabont ibi sirutiiiones, et
populiim suuHi, et singuli ad terram susm fugient, piiosi sallabunl ibi : et respondebunl ibi ululas in
(lc qiia orii siint : qui vero iaveniiis fucrit, oecide- aedibus ejus. et sirense :ii delubris volupiatis. »
tur, sive jflgiilabilur. Hoc auiem non solum in cnn- (Oap. XiV.— Vers. 1.) < Prope cst ut veniat tern-
stimmaiione muudi, sed osquebodie tii in Ecclesia : pus ejus. et dicsejus non eiongabuntur.i LXX-iEl
' Origenes ab Kieronyino Laliiie rcdilitns, trac- !om. 111, coi. 528.
latu socuiido iii Ciiiitic.' canlic. ; « Ab e».', iiiqiiit, *Vaiic., qui eas eongregenl.
quod acuiins vi(ie;it, id esl, 6l:i(izf-xisx&(,oi, «loioas
' Idem., diripienlque eorum ecci^^fias. ei uxoret
appellata psl. i» Viiiequae in euin iocuiu adnoiainus violabuniur prcva sapienda ei docaina perttena.
•221 COMMENTAR. IN ISAIAM PKOPHETAM LIB. VI, CAP. XIV. 222
rrii B;il)ylon, qtia; voratur inclyta jslprios» rcgis j^ AqHil» et Syitiinnt hus ei Tlico-loiio, tirenns iiiiei-
Chaliisporuin, siciil SHbvertii Oeus SoJoniam et pretaii sunl ; signiricanies vel hcsiias aliquas tstm,
Gotnonham non habiiahiuir in aeiernum neciu
;
; vel dgemonas, jnxta errorem gcnliliiim dulce caii-
greiiielar oam per mulias gencraiiones iiftc iraas- : lanlcs, el deoipientos homines, qui Iiujus saecnli
ibunt per illajn Arahes : iieqije {>astores reqiiies« naiifragiiim clausis aiirihus iransire non possuni.
ceiii in -ea, sed re<i«iiesfeiii i})i bestiaR, el rople- Porro onocenlauri nomen, ex asinis centnurisqiie
buniur domus Boniln, ct accnbahunl ibi Siron», el composituin, videtur mihi significaie eos, qui ex
(iKmonia saitahuiil il>i, o.l Onoceiilauri ibi haiiilar parlealiquid huinanum sapiunl; etrnrsum volupla-
biiiii, et cnbicula facioni hericii in doinibus eornni. tibns et coe.no lurpitudinis ahducuninr ad viti». Dici-
Cilo eniei el iioii tard:ihit. » Quod sequilur : tur ergo 2i46 secundnm tropoloitiam, qnod in fiiie
Et (tict ejtis tiQn prosralieniur, ,* asieriscis nolan- mundi, ve! moriis nniusciijnsque, omnis gloria el
dnin esl, quia de Theodoliooe addita siint. Medifi snpcrbia Chaldaeorum, ei confusiomundi, Vecedat a
ajlversus confusionis urhem suscilalis, q«i nec nobis ; ei ita omnia sn!)verlanliir, sicnt suiiverlit
aurum in bonis repniant. nec argentum ;
qni sa- DeusSodomamelGomorrlirim; neculira mnndi istius
gittis inierficiunt parvuios, et lacientihus liieri fuiurussitsialus, sed pereal in seternnin. Nec ponat
non miserenlur, el super fi|ios non paroit ociilus ^ ibi Arabs lenloriasua, deqnoinsexagesimosepliino
coruin : nrbs qnondam inclyla qaae crat in siipcf- psaltno dicimr : Jlerfaciie ei qui ascendit super oe-
-bhi Chaidaeorum, qui iiilerprctaninr, quaii damo- casum, Dowinus nomen cjut {Psal. Lxvii, 5). Nec
ntfl, sic suliverlclur, quoinodo snbversa 6sl Sodoina pastores ibt reqniescan!, ant^oli videlicel qui Iiii-
et Goniorrba ; u( nullum in ea matteat prisV>(^32 mano praesnnt gencri, et quoliiii<? vident faciem
niansionis vesiiginm : sed poslquain 24S fueiil Patris : s^d reqniescant ibi bestise et draconet,
coeluiii novum, ei lena nova, ei praeierieril (ignra et struihiones, el pilosi, ct uiulx, et sircnae, qnas
hiijus mundi (/ Cor. vii) , non habiiafailnr nrbs omnes beslias in Hgnra inie!Iigiiiiu« angelorum,
confusionis in perpeiuum ; cl neqnaquara enr»- vel diemonum, et eorum quibus tradimur ad pu-
dem sialum recipiet. Non enim ponet ibi, posi- niendum. Et in domibiis qtiondam vuluplalis, ubi
quam in prislina gloria esso desierit, Arabs len- erat iaetitia et gaudium, sit pianctus ulularum, et
loria sua, qui interprclalur occidentalis ct vesper- lameniahiiis vox sirenarum, qoa audiiores suos
linus ; ut in ea cupiat habilare, qusm viderit esse ducit ad mortem. Tempus aulem immiuere jndicii,
deserlain. Arai-s autem iii prtfsonli ioco in bonam et diem consummaiionis Babyloniae non elongari,
partem acc ipitur : quod semper iciulst ad fu-.eui,
^ {lequaquam mirabitur, qui qnotidi
die pof sanolds
el obliius prateriiorum, exlendrtt se in priora. viros In his qui credupt in Domino, subverii vide-
Nec paslores requie^cent ibi, qui mansuciissimuni rit Babylonem : et fflernilati cotnparaiam, oinnem
Doinini grogem iii Jerusalem solent pascere ; sed iongiiudinem esse vicinam. De goneribtis baslia-
e conlrario reqniescenl ibi bestiK, quas deieslatur rum, linmo mpnsirorum, hreviier diximus : quia
Psalmisla, dicens : Ne iradas beiiiis animam cQtt- in priori libro ji|xt:i hisioriam ei parie per-
'
filenlem libi{Psai. i.xxiii, iU). Pro quibus Aquiia, et siricta sunl. iloc quoque considerandqni, quod
Symnisichns, el Ttieodolio, ipsum verbum Hebrai- postquam ecclesiaslicus serino el doclrina Saivato-
cum posnerunt siiM (D'i2r). El implebuniur doraus ris nrbera confusionis everieril, ita ui Sodom» el
oorum, hoc esi Babylcniorum, jnxia LXX et Goniorrhje ccmpareiur , non habiteiur a sanctis
Theodolionem I^X^^.- i*^ eSt, «ontfu el c!amo>ibiis; v.ris, iiec pastores requiescanl in ea, qui Chrisli
juxta Aqtiilain, lyphonibus, quos nos in dracones gregem pa.scere consueveraot :sed e conlrario rsj-
vertimus ; Jusla Symmachuin okhim (3'nN), quod quiescani ibi besiiue, et dracones, 8t siruihioues,
verbtim iii Hebr«ico cenlinolur. Ei hahilabunt ibi ct piiosi saiient in ea. Ouit^quit^ <}"i"> hseretici
slruihiones, aninial seniper solitudines appe.ens. loquwniuf in synagogis Saianas , non esi do-
de qiio in Job plenitis scribiliir : qui caiii pennas ^ ,,^^^,^3, Domini, scd ubdaius da?monuiii el pilo-
haliere videaiur, tanien de lerra altius non eleva- sonim, quos imilabulur Esau. El «irena: requid-
lur : pro quo LXX aeipTjvaj, id est, sirenas inier- g^g^j jq delubris voiuplaiis, qu2e diilci et morlifero
preiaii sunt. Pilosos autem qui dicuniur Hebraicc c«rmine animas periraiiunl in prolunduiii ; ut
siBiu (a>TVU), Theodoiio ereclis el stanlibns pilis sseviente nauiragio , a lupis ot canibug devo-
inierpretatits esi. Symniachus et LXX d^emouas renlur. Piope est ergo et iiisiat qnolidie lempus
transiulcrur.(. Pro O.oocsnlauris quoque, quos so!i rtim^e haerelitornm, et «on diffenur eorum sub-
LXX iiiierprelati sunl, imilanles genlilium fabulas, versio,
qiii dicunt Aiisse hippocentauros, tres reliqui
inler-
^ Misorebilor enim Dominus Jacob, et eliget
r.retes ipsuia i>osuere verbttm Hebraicmti im ^^^^^^ ^^ 5^^.^^^^}^ ^^ requiescere eos faciet soper
vertimns. I3bi aulem
(D^^K) qnod nos in ulutas
,,„,„„„, s„ga, adjungetur advena , '' «»«' 247
LXX kericii in domibus
^^ adhjerebSt domui Jacob. Et ienebunt eo^ popoa,
dixeruDt, cubilia facient
eornm, ei in nebraico posiium est thannim (n':n), ^^ adducent eos ad locum suum : ei jiossitlebit eos
' Sijb ejtis libri Unem.
:
^^ S. EUSEBH HJKRONYMI
dom»s 224
!sr»el siiper serram Doininl servos
ir, el in A q:ii eos prius reperant : nec viciis B;.bylonii3,
aiiciMas; el eruiil c«pientes eos se
qiii «eperiini, domus eorum possederuni ; jieque babueruni oos
el subjicienl exaclores suos, Ei erii In die iUa in servos ei ancilias. Resiai igiior ut juxia fabulas
ciisn requieifl deilerii libi Dens a labore Uio, et sua.s deimperio iioc piileni fulurum esse Romano;
a couctissione tua, el a servitnte dsira qija
, quiiius Siiperatis in oilimo lempore, servlturae
anie serTisli , siimes paraboiatn istam conira re-
sint eis get.-teg, quihus anle servierinl.
gem Babylonis, et Quod si
<!icos. > Pro a<!vena, id est,
seqiientes iiueram, spe se faisa decipiunt, quis
proselylo, LXX yr/opav iuifirpreiali sitnl r qui
Hebraice ger
eis concedel, ut Roma vocelor Babyloci, el Nabu-
(-ij) diciiur. UnMe pul.i el Moysi
chodonosor rex Rom.ani imperU?
filium. qiii advena erat iii icrra, noininaium 3
(Vers. 5, C.) « Qnoniodo cessavU exaolor, quie-
p.itre , Gersain {F.xotl. i). Eri.ro georas est vsr-
vit trib!!tum? Conirivit Dominus baculum impio-
Ijunr Hebraicum «, Grsca consuetudine decliiia-
rnm : viigam dominantium, cxdeniem popolos ia
liim, licel quidam Hebrsii seruionis ignarus. Grse-
indignaiione, piaga insanabili, subjicientem jn fu-
caiu in eo etyinologirun evprimere coneiiir, .ib eo
rore gcnies, persequenlem crudeiiler. » In Pelri
quoil tcrn;nre rei curain habcal : yr^ enim *, in-
quii, lerra appellaiur, et wpa,
Episioia legimus : Tempm ess, ut incipiat judicium
(fpo^xXq, id est,
iolliciitido. Riirsiim
a domo Dei (/ Petr. iv, 17). Et in Ezecbiel torlo-
pro ma^^al {Stt/a) qiiam Aquila
el Symmaclius et Tbeodoiio paraboliitn
ribus diciiur : A sanclis meis incipiie (EmcH. ix,6).
IransUile-
Pro diversilate qnippe peccati, judicli ordo dispo-
riiiit, quos ei nos &eciili siimus, LXX platxcltim in-
nitur minus deliqucriiit, anle piirgeniur,
: at qui
lerpretatl sunt. Est autem ordo ; postquain Baliy-
novissinius autem iniraicus desiroatur n-.ors. Ergo
loii deseria fuerit in aeieinum, ita ul habitatio
ciim Jbrael de serviiute dnra fuerit liberatus, su-
besiiarum sit, niiserebiiiir Dominus Jacob, ,cjus
vitlelifel qui
met par?boi3in conira regem Babylonis, quam de-
viiia suppia.iiavil; el eliget israet,
beaiHS inielligere ut Dariibolam. Si conlra
oum qui menie co.ispioit Deum. Et r.oia verbo-
eniin
rum Nabuciiodoisosor sermo est, et fimpSex bisioriae
proprietatco : Jacob, qui adbue in lucia no-
cxposiiio, qiiomodo p iraooks fllciliir, qnae nulii al-
siius csi, niiserebiuir : Isrdeli vcro, qui post vic-
leri r.apci6aj.}.i'sa:, id cst, comparaltir. .Mijatur
toriam nomeii accepit , non misericoniia, sed
eleclio coapiatur. Requiescere quoqiie eos faciet
ergo Israel quomodo tessaveril exaclor, qui exi-
snpcr terram suam, de qua Salvator loQuiiur g<;re con:)ijeverat usqne ad" oovissimuni quadran-
;
Beali milex, qiioniam lem. Exigere autem consueius non alios iiisi debi-
ipsi possidcbunl lerram
{Malih. v, 4j, el, Credo videre bona IJomini in terra C lores, qui dicunl in Oraiione Doniinica ; Dimiite
vitentitim {PsaL ixvj, iiobis debila nosira ficut et nos dimittimus debilori-
13). Adjongenl-.ir quoque do-
mui Jacoii, quj elecli sunl per aposlolos, geisti!i!ii
htis nostris {Matik. vi, ii). Huic exflciori debitores
mulliiuQo; et tenebunt reliquias domus tradunlur a judice, qui eos miitil in carcerem ei
israei, et
adduceiil eos in locum suun;, m habitenl in ta-
cxigil iisque ad peccatuin minimuin. Deniqtie et
berttaculi» eorum ; el possidebit cos domus Israci 249 Paulus aposlolus Corlnthium ' fornicaniem,
super lerram Domini in servos el -ancillas. Pro- oiiiuxorem patris acceperat, necnon Phygellnni el
desi quippe malis, ut bonis s.erviani. Lhide ei
Hermogenein iradidit exaclori (/ Cor. v; // Tim.
Esau dicilur Servies frairi i). Et de liis exactoribus eliam supra dicuur Po~
: tuo. El ad J:icob, Ser- ,
viet iibi fraler luus {Cen. xxvii). Et accipient eos pulus tneut, exactores vesiri depradaniur vos; et qui
qul w sopbtsmaliljus .'snle deceperani ; ei esaolores
rcpelunl, dotninator vestri. Pro tribuio, Aquila fa-
foos, qui omnia iacri causa faciun!, rodigiMit in
mem iriterpretaius est. Siibiaio oniin a nobis spon-
servitutem. PoffiqHJtoi autem requieverit so, fainem paiimur verbi Dci, et jugiter a corpore
248 J^-
cob el Israel a l.ibcre suo, quo multura conira sie-
Dctnini jejunamus. Idcircoquo vlrga el bauulns i>i:-
eulum e» hareiicos pngtiaiwio laboraverai; piorum, pro qno Sepmaginla jugum biterprel.iti
c-t a
D
concassfijiie et s.TvitHie sua, qua raalignae intcr- sunt, perci.uil nos, sive opprbnil ;
quia noluimu»
prciaiioni eJ fa/sis dogmaiibiis anie servierai iunc sasiinerc juguin levissimum, jugum Saivaloris. Hoc
sumet planctuin aique parabolam conira regem antom baculo et b:ic virga, insanabili gentes fu-
Dabylonis, sermonem videlicet haeretrci erroris et rore cjcdehal, et fugienles perseqiiebaiur crude-
cOMfuhioQis ; el dicei quae seqiiuniur. Locum islum liler ; non emendare volens traditos, sed occi-
Judsei inierprelaiilnr carnaiiter, quod postquam dcre.
reversi sunt de Babylone, faciiini osse Uocere nou (Vers. 7 seqq.) j Conqiiievil et siluit omnis lorr.i
poierunt. ,Neque eniin Babylonii seivieiunt eis, gavisa esl, et exsubavit : abietes quoque Ixlal.-v
' Noii videtnr a Ger yoce Hebraica, sed a Syro iinis elemeniis gfi, et ora et phronlit. Snpr.i qiio-
vooabulo Giora fHCtnm Georas, aditito ;, siciit a que jiuliirerenler rclineni jcj/rus ei <7iorfl«; quia
Juda Judat, et his similia. E{ a G^r quidem Gra^ca iiocno^nen apiKi LXX te^inir vEtwpac, non Yi^f"P«?.
f<)iisneiudine declinrtfidpn» esstn, Gern aia Gcras. £1aniem Grsecnm per j ve! e exprcssum reperitur
Laiiori itaque sensu Uebraicum hic loci Hieron. jpud Laliiios. M*RTiAS,
pro Syro accipil. ' M«r!ii)n,, in Coiiniliio (ornicanlem, cic.
* rfi enim.
Manus«scfipti codices lesuns cuni La-
225 COMMENTAR. JN ISAIAM PROPHSTAM LIB. VI, CAP. XIY. 226
sunt »uper tc, el ccdri Libani. Ex quo doriDisli, a »« vuIneral.iE ei caphis «s, noslriqsie simllfs cffec-
non aseendet qui succidal nos : inrcrnus subier t.!is ; ut quoa isi lerra digtiita» geparavii, apud in-
cuiilurbaius csl ; in ocoursum advenlus lui siisci- foro'. pocna consocici, Deiracta ett ad inferoa su-
tavil libi giganies. Omnes priacipes lerrac surrese- Beri}ia, vet glnria tv.a, et co>tcidit eadaver tuum
riiiil de soiiis suis ; omiies principcs fiaiionurn, sive, ut LXX tr^tnsisilerunl, tnulia lcetiiia lua, nua
iinivf.rsi respondebunt, ct dicent tibi ; Et lu vu!- prji!» sui)jeclis iibi geiitilius lilal^aris. iiubter te
neraius cs sicul nos, nosiri siitiilis c-fieclus es ? De- itesr.eiur linea, putretio ei operinuimtim tui:m erunt
iracla esl ad Inferos superbia liia, conciJii cadaver tserme». Haec requies diabcH, isie lectus leiualoris
luuiii ; subter te sterneliir tinea, puire.do ' el ope- qui in tantain erectus ese superbiain, uleiiain Do-
riinenluin louiu erunl veraies, i» Ad inlerituni regis niinun» amleret leniare dic^.03 : H<s'.c omuia
tibi
iinpii, qui percuticbat plaga insanabiii nalioiics, tt dueo, si procideni aUoraveris me {Maith. iv, 'i).
peiscmsebaiur eas crudeliicr, omnis ierra coiiquie- Pulredo, et iir.es, ci operiiiicnHtBi verrr.iu?«i, vcl
vit ol siiuit, quje prius turbarum et seditionis poeiiae i.iiteliigunmr
a-tarrue, quas ptopria gignii
plena oriil, in tanium ut abieies el cedri Libani conseientia, vel 8«j»ipiicioruin inateria, qiiaj e% prc-
!;ui£ir(!ntur, de quibus i;i Psalinis scriptum esl ; priis peccalis nasciiur, Sicui cnim quaindiu cada-
Viueum de jEgypto irauituVnii, ejecisli genies, et B veris uiaJeria esl, el aiiquis burtior in cadavere
ftlaninali eam. Operuii montes uinbra eius, el at- vermes nascunlur ex pulrediiie ; sic ex ipsa maie-
bmia ejus cedros Dei (Psal. Lxxit, 9). Haj» cedros *ia poccaioruin supplicia gigr.unlur, Unde ei
Dei, qiiia aliqiiando peccaveran!, tradidil Domirtns apo;(!»us Paiihis inierfecla niorie, 251 a<i quani
siippiiciisconlerendas. Unde in alio psainiodlcilur ; pe? Osec scmio pr.jpiielicus loquebaliir ; Ero tiiors
Conieret Dominus cedro» Libani {Psal. xxyiii, 5), iua, mors ; ero tnorsus tuus, inferne {Osee xtu,
Abioies auten) excelsi quique, el in Doinini servi- i^, toqukiirjid eam : Vbi ev^ mors^ conieniio tea ?
ttile sublimes debenl accipi. quae consona voee «W iti, mors, simv!v.s lunz (/ Cor. xv, 55) ? liia
di\eruiil : Ex quo tu dormisli. Nola quofl et mor- enim ii!ori,aa, non esi qus succsdalnos ; nequaqiiain
tis inors, appellaiur donnitio. Non asceudei qui enim eril peccatuni quod succidendiini sit, quia
tuccidni not. Vicio eniin fortl, ei dircplis vasis sriniulus muriis peccatutn sit.
ejus, eliam cseteri siilelliies cornicruat. Unde el (Yers. !"2.) t Quomodo cecidisii ric cosio, Lati-
Doitniius loquilur in Evangeiio (Mc^/i. xxv, -4'): ^er, qtii niaiie o.-ieharis? corruisii in ierr;ini. qni
Ite in ignem (elernum, 2l50 ?'•*' prcsparstut. est vuinsrab^iS geuies? » LXX : 1 Quofiiodo ?:ecitlit de
diaboio ei angelis ejus. Quanlos istl lignoriii!» ar- caJo Lociier.; qiii oiftiie oriftbalur ? conSriiiis «isi iij
Loruinque csesores suis seeuribus suecidefiws',, sl terranu qui uiiiiebai ad oniiies geiiies. » Pro Luci-
fecere corruere ? Infernus quoque conlurbatus, fero qui Hebraicc dicitar eul (bS^n). Aquila traiis-
sive versus in ainaritudineai, in occursuiii adven- Inlii lUulaHtem ctirortB filiun.. Vere esiiin ululare
lus veri Nabuchodonosor, locus suppUcioriJiii at- dobiiit ai cjuiare, qui propier superbiaii» saam dt;
que cruci;Uuum q«o videlur dives pnrpura-
esl, in coelo in terram prjecipiiaius esl, alqtie contritu*.
tiis : ad quein descesidil » et Dominus, ut vinctos llsiile et Salvator ad iiisciouios loqaiiur : Videbum
decarcere dimilieret. Fossuinus iiiferrium occurresi- Samnam qttsii fvliiur de creio cadautetn {Luc, x, 18),
tein dicere el euin aijgeloiV! qiii infcris poenis jsra- Ko?! tiiodo video, sed prios vide!>am qjiaisdo cor-
;ositus esl, qui siisciiavit omnts «riguules : pro qtso ?ui!.. El si iile propief superblam de tanta rn.igiii-
alii Kaphaim, aiii Titaiias irassstuierunl. Gigatiies ludine cecidit, vos quoque non debilis glorlarl,
aiilttm vocanlur juxia Elliiiicoram consuetudiiieui, qula vobis d;E!iiGfiia subjecla sunt, sed quia no-
qui ec* lerrigenas existiiiiaiil, quos lcrra geniierit. *nina vesira scripla sunt in ceio; ul unde ille ce
Kos auiem gigantes, juxta Graici sermonis ciyino- cidit per siiperbiam, vos asceiidaiis per huinsiila-
logiain, eos appellare possuinus, qui lcrrenis operi- tem. isic esl prlnceps 3«cnls, qui inler slellas cep-
bus servierunl. Denique scquifar : Omnes principes j> leras maae orisfbaliir, el suo vitio de Lucifero
lerrae sitrrexerunt de soliis suis, in adventu quon- Vesper effeclus est, ct ncn orieiis, sed occidens :
dam principis sui : m
quenr prius liouorabanl pro qui vuinerabat genles, sive qui roiilebat ad gentes
poleniia, postea mirsrenlur in poeuis, et dicercMt : fiaieilites soos, ui onuies saa fraude deciperet. Isii
Et itc vulneraius es sicul el ms : tiOiUi siinilis ef- suiilfislsj apostoli, opt^rarii aiendaces, qui iraiisfi-
fecivs es. Q:ia verba huncseasum habeiil ; Puiaba- gurr>j?5ur iu aposlolos Cbristi, qui bono seniini lo-
II1U3 nos pio iiiibei;iiliiaie iiostra non poiuisse re- liuin supersessiiiiant donitieniibiss
, Ecclesiaruiii
sisiere polenlia Dei. et le essc solum, qui in tua magisiris, et nolentiliuB aiil nequeuniibns eorutn
aliitudine permanercs ; sed ut rebus osienditur, et maiiiia resistere. J.:cob auiem ei Jsrael cujiis mi-
•Nonien quidem, pnpposilo sive
pi/«rcdo, qijod riae propbeiae csp. ix, 11 ; Tu .juoque in sanguine
atlverhio,^ quasi alia Heliraic: verbi nr31 inierp.n-- Testamenti i.ui emimd vindos hto^ de iacn tn quo
tatioscnoi abs Hieronyino poluil, hic ouXw? p.tsi- non est aqua. Uesj.lc. rc poiuil eUociiin 1 Euibtidaa
lum, sensuiti fp.re lurbal, negue i>) HieronvmiaKa
B, Fe'ri, (.;.p- m, 19 In quG ei Im qui in hircere
:
ipsa versioiie j-x Hebiaica vehtaic b;.btlur.
crani. spirilibus veniem vrcaiuavU, etc. MAaxiA».
Ad qutm deiceiidit, elc. Uespicil iocuiu Zacha-
227 S. EUSEBIl HiERONYMI 228
serittfi esi, 61 qnein elegit Dom»n?is, hse adhuc h>- A boc ausus est diccra : Ero siniilis Aliissimo, ut
^u>tur ad diitbolutri, sive ui LXX volitnt^ de di^ihoiot quoiiiodo Christiis iiabci propbetos et apostolos
id<^at, Bon 2(i seojniiam personain, sedaii ieruam. sHos. sic et ego babeatB 253 pseudoapostolos.
(Yers. IS, l-i.) « Qui dicehas Jn oorde ino : iii i»»c aiiicin omni» referenda su'it a\i h3erciicos,qoi
4-<]eiu!n aaceiuiam, snper sidera Dei exalisbo so- cum deorsun.s sini, cutn ptiiicipe suo excelsos se
luiui uiearii : sedebo ii» iiionie Teslameiui in I.iieri- esse jaciaut.
l)us Aijuiionis : sscendani &uper uliitudineni rq~ (Vers. iS.) II VerunssameR ad iafernum detrahc
l>ium, ero simiiis AliissiiDO. * Vel aniequain <Ie ris in profunduiu iaei. t LXX : » Nnnc aulem in
coelo conuerol, isla diceLuu , ve! posie;tqiiam de infernain descende.s, et ad fund-inienla lerrav »
eoelo corruil. Si aittMtc in rauo posiius, quomodb Non ad inferHma sposiie descendes [a/. descen-
dicit, Ajceedam in c&iuni {Pi,nl. cxui, t6)?Sed deus], hoc eniiij Dumini Salvaioris e$i, ul vinctos
quia iegiinus : Cceluni c^ii Domino, cunt esact is de jtiferis Siberfit, sed ad iu&.raunoi dctraheris invi-
c(ie!o, id esi, in (irnMmenio, in cceSitni ubi soliuat lus, ul qni per virtutcs poteras »d exceha coii»
fioinini esl, cupiobal asceiiderc, non iiuiriilil»ic, scendere, per viiia deiraliaris ad posns.s. Sancti
sed saperbia. 252 ^in auieni jvostquam de coe!« pennas babent aqitila», el pcnnas coiuinbai. el pos-
corrutC, loquilur isU verb:t, arioganliam debemus ® &»iU dicere : Volabo^ ei reqiiletcam {Psai. ljv).
iiiteliigere, yucd nec praitipitaius quiesoai, 6c»{ !r.i|>ii aiiteta el .^'vptiorum similes demersi sunt
adituc sibi Rraiidia reprotuilial, non ul iuier asir;i, quasi plumbiiHi in aquis vehei»euii&sitnis, ct de-
seu'-siipcr astr;i Dci sii. Cumque Dominus iuquiiiiir me^si sunl in pjofundum sicut lapis {Exod. xv).
ad aposiolos ; Sufficii ditcipulOf ui sii quasi mp.gi~ Unde et imqtiUhi, sive Hl ?neiius habensr In He-
aier, el servo sicul (ioininns «««« {Mank, x, 23), et brsco, impietas sujior taici)tuni plunibi sedere cou-
dicai ad Pairei» ; PaUr saucie, da, ui $icu! ego ei spiciliir {Zach. y). Ergo iJliid tjuod anbt iegimus ;
iu unum swnui, ita el ini in nobis unum iinl (Jotrr.. Oinms qui se esaitut, kuniUicjiilur {Luc. xtim, \i),
ivii, it>jisU} iii l»!)tu!!) iiitii arrog.)!, ul scpcr f;l-3ni rek coiifusioais passus est, ut Jetraiicreiur
slelias coeli, (juae nou corrueruni, soSinm snum po- i« fundamenta lerrai, slve vl verias io Hebraico
silurusn eirse se jocies. Ouodquo inferl : Sedeba ia liabeiur;. in f-roiiindinii laci. Da fntulanieniis terra?
tnonts leslamenii in Interibus AQttUonis pro qi>o in DeuterQuocolo scribiiur •
Ignis succensus est in
;
LXX iraitiituleiuiit, in motils inbiimi, iuper ntonisa (ixfore nxso, itrdebit taque ad infernum ncvissimum.
exceiaoi, qui su-ni ad Aqiiitonetn, ad iiiiid ref<jr2~ Dcvorabit lerram. et fuudAmenla ejus {Deui. xtxii,
mws, quod in Jtfremia dicitur Ab aqu.lone exar- ; Q t^l), eus videlicei /}ui lefreni soni. De lacu quoque,
desceni mala AUpir omues kabilalores ierrce {Jirsm. quoil per eiiin profund>s sigiiificenJur inferiii, iila
i, 14). £i quod oita su.^^cetisa a faeie /v.^jiiilonis ac- stjRl iesliuionia : Asr^mitatus smu eum descendenli-
eeiidiluri l,sie est .^tjuiSo Ye.Mtus duris»iir!us a quo bui in iaeum. Et : Posueruni me in tacum novtsfi-
suios vuil Oof.iiiius iiliiirure Cbpiivo£, el rediiserc in inuin {Pi. L^xiVit, 3, 7). Sicut euiai iacus aquas
tiviialem baiiitam, oitens : uicafn Aquiloni, AdUnc: ?.d s,e ijcscendentes, iia inferaus anlinas sascipii :
cl Ajtico, Noiipmhihere, aJd^&c fi'-io$raeos de Urta ad quei» iacum descei;dil Bai^nias ieinpore nivis el
ionginqua {j;i[. xiiii, 6). 3iiui2 auieu} ^movJ bu?c fri^ori.^, ei.isiierrecit iu eo ieouei!! (!l Fieg. iini,
pu-esl egse coiararium, moiiiei Sion, iettra Aqhii9- et J PifT. xs). 1'iide ei harretics relinquunl ro.-iicm
nis, civilas rctjii tsiagni^ fatiie soiviiur. t'i enisst qi;i aqy» viventis Dominum, ct foduint sibi lacus con-
qiioiidani ensii! iii iaieribus AijuiioJiss durifciBisni, irilos qai isqtjam noii vaier.nt .'.'.oiiiii-ere. Da Uis
puslea pcr pojjitie-iuaii! in civfiyle De; esse C\ep:> iacis, qui fervorfai .'inn babeni bpiritus sancti ,
ruitt. Seiiiper isii3«5iod! Laeifer qH;?fll ascecdcr,'». «cc ii.Ten>!ae propbeiai siiniles suni. qui jiixta 5e-
super ecs qui hubeiil iuiaginein ctvieitig, ti. qiit pi>;j?|8,i.nu interpreies ioqucbaiur : inveni 'sqitani
fidgeiii iii Kctlesja skiii a^.ira Pei : et sedere in cahdam in de^erlo {Jerem. n) ; sed refrigescente
iiioiile pacii sivc '.Cblar.tcnli, id esi, in Ee:,le.-ia, *^ chari!aie, caiijrein saneii Spirittjs perdiderunl :
qu5B !«i subjiiuibos collocata esi, ci de laieribu^ ilie esj lacus, iJc quo hleri» jiereinias loquilur ;
quonduii: Aqulioisis babiiaioies possidet. Qui in Sictit refrigcrat iRcns aquam, sic refrigcral malilia
l;iutum obi!ki& itui est , ut viilit stiper v.\ihes hubeiites se {Jerent. vi, 7). Qui uiinarn, juita .4>po-
asceoiiere, quibus ntandavii DoaiiiniS, ne piu;tnl c^lvpsiui Joasiiis, aui calidi essent, aut frigidi
super Israel iHtbreWs el ad auas pervcnit vi^ritai (Apnc. iii), id esl, nni cfcderent, aui ornniiio noit
Domini, cni lotjuitur 61 Ab.lia.s ; Ss cxaitaius ineiis crederent, ne per leporsui ei tiBaulaiionem lidci
ut aquila, ti ini^r sidefa cteli posneris nidtim SuuMf a Dcniiiw) rejicereniur I
inde le detrukam, dicii DominKf {Abaias, iv). lutc- (Vers. 16, 17.) « Qui (e videriiit, ad te inclina-
tix Jijuas qiii qu.isi nubits cum aiiis apor-iolis iiiii- buntur, 254 'eqiic prospicioni. Nuinqui'! isle ei;t
Ifb !!ur, ui pluerei super Israel iiisbrem, et quiisi vir qui conturbavii tenain 1 qui conciissil regna ?
stell;». iiiter cajteras sieliaij erai, qoibus D^Mninus qui posuit orbejn deberft;m,el yrbes ejus destruxil,
Isquehalur . Lnceui knnen vestr:im corain hominibus et viociis ejus non ap^jruit carcerem ? > Sive ut
{Manh. V. iC), vilio SHo snSv-epil RSct^nsorern dia- Seplijagiola ir.*jflrtluieru.nl : eos qui ducebanlvr r>on
bou!.:.. <;ui ui superl>i;e ve;b:t compiero:, eiiJiin siflvii ? Qtii videriM !N;ibi.:ciiodouosor rcgcn^ Baby-
229 COMMENTAR. IN ISAIAM rROPlJETAM LIB. Vi, CAl». XfV. m
|«nlnm, Mcn <^cniorfl!ii, s«il corilis lii!uil!i, de coelo A aiiio») pfojecius es tie sepukro luo stcuf^anie^i :
»d isrftros ^orrnisse, incliiiabHniur h(imi!iiaie, poliirtuB» snvoiiiJiis ouru JKicrfecilb, et confossis
qu« coiilraria esi ssipe! biae, el \U\iu\ [>n»s{>icieHl gladio, i}*ij descenrfuiu ad lapides Ijkci. i LXX :
Ista dicojilas : Nonne kti esl vir, siv»; itomo, qui t Omrtcs icges gcnliinn doniiieranl iii hoiiorei
coiilurbaiii, \cl coiiciiavH ierrHm ? El esi aftfisus ; lionio in dosno sua. Tii aulerii |>rojl<tieri8 in ii«on-
Qui diicral : !iro similts AliissiiMO, el se jacidlt;<i. ilUus sicui * aboi-iivum, ^thoti^ihakiiis, et involiiluj
Denn), lioino csse coHvii:C!iur, de qtio i.i ijono cuin {nierfcciis gladio iJescciidenlibos ad funda-
p$:ilnio i|tii |«-opri>e conira diaiioluin esl, dicituV: mema lerr». ^ ncgesgeHliuiii quibus I>ciis3ecundu :
Esiurge, Dmuine, non coitfarletur hoino (Psul.ix, 4), CaiUicum Dculeromii ^enles crediderat gubefnaii-
El i» livangeiio : iHhuicst koiiic iuperseminnvit das (Deut. asxn), qiii coiicussi sutii 8 Nabuchoilo-
suani» (Af««/«. xni, 25). {Jinie ad cum et socios nosiir, et lAnien non <subversi,q»Joruni ' neQiiaquain
ejus di<iuin iegiiRus Ego dixi, Vii estzs, et fiiii
: regnat peccaiuin ; sed quia eor eoruin in »u*nu
Excelsi nmuet. Vos miein iicui kominea tnoriemiui, Dci ernt, n^inimc corfaerutjl. Elenim Salvaior,
el sicul utiua de principibu^ cadeiis <f*«a/. i.xxxi, ii)^ quoiucdo Deus eortini .'tppellalur, sic Doiiiinu» db-
Kl ad cumdein sub figura priucipis Tyri dicilur : uiiuaiiljuiii. ei res rcgoin. Islt igilur rejjes uiii-
i*ro eoquod esatialun} eti cor tiiuiti,et dixinti : Dftit " vt^rii.i requieverunt :n gkiria sua, unosquisque in
ego «titn, habitntione Dei habifavi in corde rmrii : dotiio sua, Diversae qoippe apud Piureio suitt Risn*
lu uuiem et hotno^ el non Dms, el deUisli eor tuurn siones {Joan. xiv) : ei pro varielaie virtotuin, b.ilii-
iicut CDT Dei {E%edu xxviti, 2), Isle vir, el i3l« tatioiiHm differeniiap. Porro KablicliodOJjosoP f^O'-
hoiHO cooturbavii universaia terraui, eos videlicel jectus osl de sepulcro 3U0, nec in morie a cirucia-
qui audiuiu cum Adain : Terra es, ct in icrratn itis titiuS c$n.1uie9i(. Projcciiss esi auiein quasi tahies,
(6'ftr. Ui. i9), el coticusaii regiia slve feges, <lti<>- !}'5« Hebsake dicitur m-itR (is:3), «luarti Aqnila
(•u.'M cor iii i!!8nu Doiiiitii esl (rVoi-t asi). Coti-sii.-* lycSp-s UsierprMatus esl, lcbem [al. tabupi] -fide-
sit, iiiqiiit, Ron subvcrlili Unde et <>nus <ie his qui lieet et fmdorern, quem Syiniuaclius EXTpojjAa, iii
coiicussi fuefaiii^eita.Tsen noii ruerai, loqueljamr : nsi, aboriivtttn, LXX »nt/r/Kt«»K,TbeOdotlo germen :
Mei nuieta pette moii iunt pedes {l'sal. LSiiit »i* ijtjauquau: boc ipsrtisi vejbum supra {€ap. Xi, i)
Kl Apostolus ioijaitiif ad crede5!les, «i ariipliin! ubi de CSiristo legia^i!.^ ; Egredielur virga de radiift
aruiaiiiraiii IJei, et slejit coo>.i-a jasidias dJaboii Jeite-. el fl^s Ue todics rjns afcsiidtt, L\X. fmrem^
{Ephes. vi). Domos Eiitern quai supra petfsni suo- Thei*(lrtti',i gsriiien, Aqiitla dx.pl^ova, id est, virgui-
daia est, nulls lefnpesiate ooocMiitiir {ilaith. vu}. lutn , inlerpretaii suiu. Prupfie auietn Neset di-
q
Sequiiiir : t?«' posuii o^bem lerraTum deieriuot, ciiur v/r^r;iju!jj, q;iod ad ruiiices arbcru.ii tiascilui'»
iive utjiijLia Hcbraicain, piieie» LSX, «rrtnes alii ^^ "l> afenc&iis J>vuiiuni (jufihj 5a«ii!e projiciiyf,
iraJtsl^jieiunt, qaati desertutn. Viiiis eMiin atque undt ei »08 siirvem iiiniiietn iryiiSlult-nHS. IgiHir
peccalis orbfio qui iJebrait-e diciliir TiieuEL S.'"Sn) ^abticbodaaossr qxt.nsi s«/,rps sjirdUfS inccndio pr»-
fecit esse deserlui»!, ul jiuliaoi baberet vifiuisiij, patralus, vel sical gg^, aysiies poHuias, el ifsvok»-
vel eisdeiii .subJHceret viviis, quii^us jjefjuoiii pleiia Hsj» h!S q«t ah eo iiitericcli s««ii gtadi.% e! dcscen-
tsisoiiiudo, lifbesquoqssc ejii.sdeif! UtfitryiLil otbia, deiUrt?. «ssq^ie sd fiindacnente bci, dvaraheiuf iu
ut de Eccis&iis CbrsnU faceret eyiiai^o^r^s iii:!i)oSi, proroaJuiiij ei r.e fauw his qiiideju bkbfbii coJi8or-
el munoiiiaiii verui jjdei bjcieuta .sofde ^ioilusrct. tiuiri ses>ij:tur;e quus iflicrfetiu AUerius eui.uptBaa.'
StNl et viuciis ejus. id esiorbis, «ou aperuii cas-* esi autior ilciJcii, et alreflus ijul sb stuclofesompul-
cereisi. Kos onisies vincii evaraus, el eSausi lenebft- sus est. hi^i «:st gbdisis qtK) volneraii sciii
iiiijr io .^apcofe.quii/us vioctis di>:ic Saivalor, i^i;.'^, t>i;iru.'U ei ij^^.erfecl', de quo in sepUino psalino
ei kis qui 2S5 ersiU sri leiiebris, R-iVeiamiiii. Do- iegifHtj!: : Niii contersi ftiernis, gla^iuin sunm vibra-
tninii.s ejuiii soivit cossjpedilos. Quj libesaii ab *^>, vit, srcu^m siiuin teiendn, ct pnrivii eum^ Et in ip$o
gi-aiias i'eferunS dice»lss ; Tu dissclvi.%ti viHcnia niea V paravii vasa morlit : lagittas skiis ardsnirbai effecit
iPiiii. cxv'> 17; icTftn, \\ ; ^i,^j), y).. FuiuJii-s eiiio» {ys^il. vu, 15, 14), uis videlicei, qui iti Suuni cor
peccatorttt» suoruiu unusquiq'iecojistrifii;iiitr ;
qii^iS igiuta di;.brti; jaciila suscepfTHiu. Porro jus'.8 LXX,
lu»c.< aiqae viiicula solveft: poHSistU el apostoii, inii- cadaver Naijuchodor.osor cuin plarimis {nlcrfeclis
lauies niaj^'i.',lhu;nsuuin qiii cis dixer;ii ; Qucecumjue poUuttiia atque conf.^ssiim jseebii (n supefbiae inon-
ioji<;r:iis suvcr ierrutn, eruni soiuia el in cm!o (Majt/i. tibus, ei dedticei.'.ir a.s iiiferos, FuTjilsmetiia auiem
ivii!, iH^.Solvuiitewtein eos aposioliscrtuoiie Dei,ei laci> pi<> bp^ti^^^s laci, itiierptevsiiia cst Syirurift-
.'esiinioiiiis Scriptiiiaroiii. eiesbortBiione viiiututn. chu.s, ul aiiis verbis profuudum, et Tartarum signi-
(Ver.s. 18, ii?.) « Oiiioes reges geiUiuui '
usiiveisi lioarei isifemi.
doniiieruiu iu glotia, uaiisquisquc in dotiio sua, TtJ (Yers. 20.) « Quasi cadaver pttiriduni non ha-
\ht Yalic. hic et apu-,1 LXX cjitJt piaposilio » .^ique bic ideni
ad lexlum Euist. ad llon«aii.,
oiniituui^.
' Lk isfjico Coc
^ .....
ViixpS^ L:3ozXjyu£v-.-. non aiiiein
qiiem ccnc locutii iioster ailiidil,' tnavuii ri-poiiere
<?«0i!tt7j ?« corpore iisquaqtniin rcyvaOul peccatutyt.
Hieiohyiiiian. Mss. Victorms rtiscribi!, u( morixiui * Vatic., id Chl,
vnuulatn; sicuue reddi com.tiude
aDotiinuiitUs. dtxpiiiwv potest.
231 EUSE31T. HIERONYMl
S. 232
neque cum eis in sepuUura. Tu A propt^rea non erit mundum, quia lerram Domiui
l.ebis consortiiim
lerram luam disperJidisli, popaSum luum perdidii, populum ejna inleriecit, terram Judxs
enifB
l/ort. id esij lerrans coiifessionis et sanclos
iijierfecisit. » LX.X: « Quoiiiodo vesumenluiTi coin- ei
quosque perdens atque interficiens el i<!eo non
jiiiiiiuui sanguinenoH crvi mundum, sic uec lu eris
:
luuiiJuS; qnia lerram meam perdidisii, et populoni manebit in perpetuuui. Uifdc ei in tvangeiio dici-
Quia luuUiwn inter se Hcbrai> lur lie in i(j7iem (ctemum, qui prceparalns e$t
«leuu» inlerfecisli. > ;
el LSi edirio, separaliiu de singulis diabGlo et angeiis ejus {Mailh. xxv, 41). Quomodo
cuiu disiat,
disseramus. Sicut cudaler pulridum^ sivs ui .^quila autem sancius vesMmesiium Cei esl, ei veslimen-
transiuili, conculctUHm, uon hftbei)is coiisorlium tun! novani, el ^esliiur lunica saluiis atque ^ailiiiae,
sepulturs, uee cuu» his (juideiu quos inlerfecisti. dicens : Exsuilet cnima mea m Domino : induit
enim vesltrsienlo ialuiis, et lunica lcstilix circum'
Tu enim magisler es, illi fuere discipuli : el eui r.ie
plus credluiin esi, plus CKigiUir ab eo. Tu enim dedit me {ha. lxi, iO) : s:c e contrario peccator,
lerram iwam disperdidisii, populam luum occldisii, qui porlat iraaginein veieris hominis atque lerreni,
eos videlicet qoi libi creciiii suni gubernaudi. Usrde nierelur 258 ^udire : Ecce omnes vos quati vesli-
ad Saivatorem audet dicere : Hcbc omnia mihi ira- mentum veierascemini, ei tinea <ievorabil vot {isa,
** in scelere, et vetusla-
dita cunl, et dabo tibi ea, si procideus adoraoeris l, 9). Qui auiem profeeeril
vie {Matih. iv, 9).Cadaver auiem diaboii pulridun;, tem DoluerJi emandare noviiaie, nequaquam veleri
ob magiiiiudinejis peccaiorutn dubiiare non poterii, Testinsenio, sed panoo srieusirualffi mulieris com-
qui legerii peccaiuni esse felidissinrium, ipso pscca- parabitur dicens ' Errc.iimus, el facii sumus im-
loie dicfcuie : Compuirueruntel corruptoi sunl cica- mundi omnes nos, sicui pannus mensivuatis univena
trices mece a facie insipienit(e me« {Psal, xxxvii, 6), justitia nosira.
Econirario viilus bou! odoris esl : unde et spi- (Yers. s*, 22.) < Semon pessimcrum, praeparaie
riiuuiiuin fratiuiu dsieciic coinparalur unguento, filics vestros occisioni ' iiiiquiiatum patrum suo-
quod desccndit super burbam AarGsi, et super rum : oon consiirgent nec ha;reditabunl terrani,
oram veslimfenii ejus {Psai. cxxsn). Et ad spou- neque irnplebisni racissn orbis civiUjlum, El consur-
sam sponsus loquitar ; 257 ^^'"' '"''*^ suavis, ei gam super eos, dieit Domiiius exercituum : et per-
faeics iua speciosa {Cam. a, M,). Quoinodo dutem d.Tm Babylonis nonicn et reiiquias, el germen, ei
cadaver diaboli spirimaliier concuicetur, illiid Apo- progeniem , ait Domini.is exerciluum. s LXX :
sloli docel lics ; Deus co:Uerei Saianatn fub pe.di- 1 Seuien pesslmum, pr^para filios tuos ocusioni
bus vesirii vsiociter {Rom. xvi, '20). tiDomini verba q j>eccali pairis iui : ui non consnrganiei possideanl
diceiiiis ; Qunf.i lulum piatearum delebo eos {Hsal. tcrraus, et impieant lerram civilatum, Ei insurgam
xvii, io). Isic quia lerrani sibi creditam perdidi!, eis, dicii Domious Sabaoih : et disperdam nomen
et commissuni sibi popuium (rucid;jvilj i»equ£q«arii eorum el reUquiaa et semen. > Pro semine pessimo,
eos vivos reservans Dto, sed socios suse pracparans quod LXX iranstulerunl, io Hebraico scripium csi
sepultui% ; propierea non erit, nec vucabiiur in zEEA MRi.a (D^VHS yni) quod caleri semen petsi-
xieriiuiii semen pcssimoruni. Pcrro jiixla L%.X morum inierprelatisant. Non qaod ipsum seinen
bunc halset seiisum ; Liicifer qui mane oriebaris-, per seipsum malum sit : Deus enim omnia fecil
qui quaiido iialieiias opera viriuti& et iuminis, ve- bona {Genes. J); sed ab bis, qui sua voiuniatesuni
siimenium eras Dci., el de te dici polerai ; Ami^ius pessimi, semen oriura sit maluin, qaod volunlate
lumine aicifl vesiimento {Psal. Ciii, 2) : quia muUos fit, non nalura. IJn.ie el in Daniele iegimas Se- ;
inierfccisii gtad-o, qui descenderunt ad infernum, jTifK Chunaan et uon iuda {Dan. xfii, .5u). El de
ei eorum poilulus es san^juine, nequaquam voca- bonis. riiiis dicilur ab Aposlolo : fn Christo Jisu per
beris vesiiiueniiiin Dei, .sed veslimeniurn Grnore Evangelium ego oon geuui {I Cor. iv, iti). E« in
permistum, non {naculalum aiqne poiiuium, ut Evangeiio ; Qnolquol etim receperunt, dedit eis po-
aliqiiid mundi babere videaris, sed toium sangaine ^ teslalemut litii Dei (ierentiJoan. -i, 12). Omnis enim
criicnl.iiuin. El iioc noianuiim quod sd di-sboium qui facu peccatum, de diaboio esi. Huic igiiurprae-
dicalur ; sicui vesiiriientuiii commisium $aagi»ine cipiiu" seniini, uifiiios suos, omiies scilicet cogiia-
non eiil mundum, eic el iu non eri.^ inundus.- tbi litines pessimas, et opera rnaia, prxdaret occisioni,
suiii ergo qui dant diabclo po^nitenliain, el dicunt qus; cx inipiis nata sunl pairibus. baiid dubium
iiluiii posse mundarj? nec statisn faleniur baeresim, qnin contarias significel foriilmlifles. Qui pessiuii
quue diversaa asserii esse naturas : et aiiaui esso fiiii sdeo irucidanlur in iniqciialibus pairiiin suo-
qua: uunquani recipiat saisii&tetHl' Non enitn itoc rum; ise ullia consurgant ei po^^sideani lerram,
Tesliiiicnium per se imuiunuuni est, et ita a Deo qiiae a sancUs possidenda cst el inipionda, iii civita-
condiium, quo olim Deus vestiebaiur; sed quia tes in ea Do.mini consiruaniur. lit quia non esi lio-
co;i;i!iisliiin ex s:mgu!ne, el toium st poliuit suo minuin perfecia vieioria ; iS'JiJ enim Dominns ru-
vitio, ei malis actedenlibus, nou crit jiiundum, Li slodierii civilaten», in vanuni vigi'ubiin! qul cuslO'
' Cum Voigaio Siiterprele Yalio., in iniquitaie, et prnes LXX, peccatit pro peccaii quemadmoduin et
tn subnexa exposiiione coaslaiitcr pnefci i.
233 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHETAM I..10,
LXX
VI, CAP.-XIV. m
fiiutu eam{Psiii. ckwi, V, ;iilco Womiiitt.-. ipse cni\- A s-iii; iito, el lit Ji.ti^.rprriitJsuH:, tiraibra^ !i«m'.
et aispercici (ic esi prof«r>Ja v..»ra5»!!ic, ct «lu.-vat ctV-noss p.-il«i«}?! cir-
suraet adversus niios pcssifuyrutii,
coiiftisioiic iioiijen coriiin oi rt^iiqnia?, el oiime ger- <-u>!id;)ri, liO^i ('Ub:it{!t!U:3 euni ;ippt:!iai-e hiind^tn,
mc:i ftt progeijiciii, 25S "i" "'•^''^ pttlluleiU in ii;»bilalorej»i dcsonK B.>I:j!<;«iii.
'"» ^'vaiisclio (Jy/zrj. vm), (Vers. 24, iii.) • Juisvtt iXxaiifus «>ii'rojU;uiT! d'-
urljiliu^i Doniiiii. Lt^b'»'»"^
qtioJ Jiaboitis ab inilio nifcntiivv sil cl p-^icr ojus. id .^CHS ; 1?! «on ut 'j!s$avi iia t^n', «l quoiiiouo Siiepuc
quod luiiili non iateiiigentes>, psttci!! irscl:«visic eveniei, n». coiucfan; AssyrJum in Jin-ra
esi mor!ti.icii,
diaboli voltioi esse (iritconeni, qtii r«s»et i» inari, u;o;i, ct ja i!»f»>it;bt:?j m':i3 cCiScu^ctftn eufr.. Kl au-
«Hieni IJftbtaei A{»pclia!H. hevunhan. Ei hoc ptttarii rercU!r ;il> eia JMijUtTi ds?^,, e; mus )\i'n:s »h Jiu-
Jcfoconvenire tirjj-r.ftiJli i".ixi:» LXX iuierfiictes, (jui !iit:n> e«wr;iin 5oUc-:<jy. f Posfqtsair; hencius hsisifa-
auv vorjl de.sc»ls Pj{;y!c;ie, pre) a^rjs irriguts
iiixer'.tiitPio oecraih palris
:
iui : pcrspictie !!i tM. .»«;
Hcbraio, abqtuvm (CrCN) [Al. oco-rHiii:] aon feiiililjiiS }>.iU!iift.-. C!>ncta opfts-B^riuJ, iia ii>. nin:!
ia
jsrisiiiii sssmlnis eJ sV»i»)"Jan!!as
fatris lui, sed patrum suorian signiilcct^ i;» Bsbyio.^^e rcsiUes!,
^Vcrs. 25.) i Ki por.ain ^nm iu {losatstfsicnoin j:jr3ti«<itu.'i> J^orisiffi cofopl^-iKiur. ci f.Viinlp.t qno:!
hericii, et in pitiniies jtqnaruiii : scr.jjai.a» cam iit loer.tv ir&ciL'.vil, «< coiUrWiur Aasynus »ri ierra
seopa ierens, dicil Doinintitj ejieicciluum. » LX\ ;
^ 0115.S, 31 jn w'.;iu:bus isiiuii tQnmh-fiiut. HoslJg qjiippe
t Kl ponani Bsbyloni.tn) desejtani , vittit Oo- tciti.-rarits.s aaa soJ.iJr» {<'rr»!ii O^'» *? his.T.iJwfl
miiiiiS, ita ul liabiieiti ii) ca he;icii, ;;i orit :'t •Itsasqsit^ oceupsr? ft^iii^jjsi. ssd frSiain e«s, qui in Di!(
nihiti. Ei pouaiu cani JtUt v(>r:igii!Cis>, iu perdiiio- serviisue vinujibijs jjrofecoruBi, ;ia sj«. .-.i!..nisijus
cofsi|-?.tefiUj:, ct 'Jic?.;i:r dsi eis
nciii. > Cous periHdeiit Djniituis ejcercitut.uij notri.'-:i : Fti:'ia'ttw<^;TEa c/iij
BabyiAiis, ct relitiiiias, ct germen , ct niiiveisEm in monUbui innctu {Psal. Ly.KXVi, «). Ej ncta «fo-
prc.graiein, uoii ^rit ejtis perdilio.sc cont^fnttis, Drieiiiienj, hs lerr» iu.t.(fciiini' : tR Lno-itiljU'? j).ii
jstsi (ioticfit cacii iios.sosjioiton.» horleii, el paliidcj; 3b ijiso D{5!nii!.j cdur.tiU.Hi -,!:. Cnn'. e?«!in c.'tt:iu5
aqiianiisi. el scapaverit eaiii ' sio» icYUer, et for- posili fssei iui sab fsf^tji^sis ^tifis!;, ii:i
5i!f!!iicJ
ni
ir.iio ; sed tereiis i»t «iiiii is ca Hiiilquaiinin sor- novissinja «estfual»? nicr.s, Juiroaufersiur 2s.->oc!is
AciihnK -ipobtoiorstin oitil^iitir grsvlj;ft!:iH:£ii jUg!i!I\ AiHYri!, qtJO SyS ;!ntC sleifFeiWO.
ilsuiii resiiieot. !;»
(Aci. X el w), iti vase iiio liiiico, quod qualiior rai, ei o?»us. ciwes w LXS snsjsiuffcruat, iiyo^Cj .^3
deiiiissunt pdticipiis peudsbat o <^;:s*io, oitiiiia -eiie- esi (j/arja. zb histirsorii tov.un lylJe^Jr, wi st-b!-s?.?
ra QUiuirupCiiiini, rt repiili-jin, et voiatiiiuiVi cooii- iifgo AsiyriorujH yideatii reqtiieit», q;jU bsna sss.
sieri, quod posiea Ap.-jsiolt^s dis.^ftrcji.5, i>>ia.s, inqisit, g <^' lerrati), .'juiu uberrimK eiii, ei syppsnsrj^ «(vl-
osleiitJil niihi 5iu.U)iin ijoiniiiciis iitujiandt»» ilieete. ces suas jygo Citrisl! .•jvl UiMraridtio'. e-i Jiant viPi
,
Mores ergo bov.iitisii» i» diver.sis ai::i«auiili.tj s«!,-riC(>!a:;. i.i.ii!eet finxcuar qu\ ffitt-prcceiuf as-
nJsini^irabanTiir, sictil Piiarisffli ei SatlJs3Cii'; proiiStr tm-cets ex virttifibus ifjirhic:. accepis. Eisn pnr^iijwjli
neqtiitiai» appeUaol^sr getsifsiija vjpejavuiti , et le^-.ijiBS r Eii» mcrces ms ijt4 s^nmni ifoviinoyannn.
propter (Joios Ueio«Jes v-jlpes dicilitr {Lac. m ti Xivi, 4n); 8! ii> gjio le-:;o; Er^e (POfTri?rui, ^inj.fjj*.:
xiii) ; ef kiJturicsi prouiqtic ad vobjjiiJiieir. equi *!;"*' SSI «;.-ii-.n f.?. (hs. j-i, iO), f^u< Jcrtdel w-.?)!-
uppeliiiiittir, iiisaiiJentes !> fetniitis (Jcr^m, v) : etj Ci;5<iUe SeCtf!tii*i;i! Op!«.S SliUet:. <].Us;ij" atilf;?!! coii;e-
!\'olilc fieri sicui equus ei m:itui, in quit/Us tton es/ r^iit-jr et i.ORcy?ccn!i:r ^««iYfjs, m esl co«irari--K
inlelUijeniiii [PsaL xsxi, 9). t corstrario iiiitoceiiies foriiUifiijios. sl iiUul e5.:ing6.Heti,-n dortti, ; Ea:t:
coiuoiiije voeanidr et oves. «jjitiir juxva doctric.am dedi iobii p-jtcsl-tiem c&hainii tuper j< .-pcries ei
f^oiiiiisi Salvitloris, .^ui cu.^-as istius sisculi et se.Jis-- ico^^iants, ei svper 'jmnem siriineiti ir.^niic', {Lr.>c. a,
ttioiieiii diviiiarnin spinas appcllavil, hericitis tjsibs 5S), ct Apoaioli veiba Jijsiaiiiiif : />^« conUfit
videiur, q-.n jtixt:t Aposio!u!ii gaudci i:i inccino di- 'n^Uu-c.iH t;d< pf.dibiiz mhcHicr
x^esU^ii. tViOnx f^%
vitiiiruni (i Tim. vi), ei ar:ti3Ui«j) .^e non aruiauira
Dei, sed spinis atqjie peccatis iioju.s munsll csso S> (V.;rs. 20, r;.) Hcc
<•.
€fli53in-'m qiiod jxsitav:?
tOiifiiJit, ciij •••ecti&siiiic dicitiir iUud evatigfiicssits : s.jper oiarysn tcrrajn, cl hai^ iniiiiis. «i^-iiJa sti&cr
Stuhc, liac noci.e aujeTCltiv .'jiiijhft lua a .'f, ^«a- ay- un.ivcrsas gefites. Donuiiyseji-o» e:<erc:lu;iiri Jecrc-
icn; parasit' (.«jas criiwl {Luc. xtj, 2«^»} ? Taic-: habi- Vit, es •!oi!> potcriijii.<jrmare?
El niaausejus e^-.iw
taiores habct 260 Babylcft (leserla virtutiijos, tiii ia.et quir. ;;vertet oasM ? .. Veu otuni terra LXX cn'-
iion csi agci in-i](i!tts, qui ftfftrat fr:!Cii«s tljverRu- veniim orb^:n iiticrf.rei.«if s:inl jj- fioe cnttts vei
ruin seniiiiuni, sed pai«(.ies inferilies, ci itmosa; ac visiofijs cosjira nibvfoncrn, Qtj!>d h«5<:b5».l 3»ie'-i!!r.
Uiiosa', in .-^tiibus coetio gaisdcniia repian? aniaiaJia. yeuirj cogiiasse eo.nsiJii.is^ 'Jti^i.^i oii>fjftrn ierr.»tv,, n\
(iuainobrein cleincniitsiniiis DoHiinus scopavif e:<:n esi, orbe:-» ierr.^roryi. ei ?»» <^.i\ira swtr»n. tsi-ljjtrt
veUeiiieitlissimo, icrens, et qiiasi quodaiu verrii-uiQ Cliai.Jaionttn ei regf»n; Asr-yricir, ;!!(;!;': Ofiru.Jfpui.-
[Ai, eveiiicalo] ad pHrum usquo ji)Jin',i;ivii, ui Da- el cxie!it.:.Bi .?!ve elt-.at*»» n;.',»jin« <;.- -
€j<i.-,.4,iu>«M
iiytonia betiiina pcreaiit, tfi a so!is habilenl^ir beri- nc-? gei.-ie?. el!'.nr) 5se5'i;riiri;:!n 5»c»ir»» Ra{*ton.-»ir
ciis. Quando vide-imus sjiiqnem diviti cuiii i!i>!;!:.-r- lilx q:jo ostftUQiUtr. CU!>ctii gs',Te ui.Ma s?»»? noii o:l
Addif Yaiic. scdpa.
Patrol. XXIV.
m S. EUSEBll HIERONYMI 285
v.nitn provinciara spcc.ialiier , srsi conira orhem A cervicibus omfiiuin vu!t Sakalor iniponerc, nl (ie-
lerraruni generalilcr peninere. Qtsodque diciiur ; posiio jugo Nabucboiiotiosor, porlCDl jiigum Cbri-
0«« poterii infirmaTe, et qni$ avertet eam ? non pro sti. Qood si qiiis abjeceril aic^ue conirivcril, sla-
ililBciH debemus iccipere , siciU illud legilur : lim de semine siye rajice serpenlis, qui est colu-
Quis sapiens el iutclliyet Jiac {Piat. c\\, 43)? 61: ''or lorinosus, egredienlur reguliis el aspides.
e»
Quis, pufat, est fidelis el prudfrti dispensaior (Luc. de aspiilibns esibunt serpcntes voiantes, sive qui
xii, 52)? ei catera liis sioiilia : sed pro iinpossibili. absorbeanl volucres. Abjecio auiem jugo Dei, el
iSiiiliis eniin poieril Doinini inrirmare coiisiiiuin, ei conlrita Doinini disciplina, primuin in cogiialio-
inanuin ejus exlenlajn sive suDliiiieni, ne percalial, nibus nostris senien colubri raiiicalnr, secundo de
averlere. semine p^ssimo nascitur regulus, qni rei ser{>en-
(Vcrs. 28 teqq.) t lii anno quo mortuus esl rex lium est, ei aflluu siio atqne conspeclo bomines
Acliaz, faclum est onus isiud. Ne licleris, Phili- occidere dicilor : sive genimina aspidum, de qnibiis ia
sihaeaomnis tu, quoniam coniminnta esl virga per- Psalmo diciliir Venenum atpidnm tub /«ttis eo'
:
piissoris tui. De radke enim colubri egredietur rMm (P«n/, xm, 3 ; «r cxxns, 4), qwae peccaia snni
regulus, et semen ejus absorbens volucrem. El varia, ei decogilalionuin pessiino ihesauro Jn maU
pascentur primogenUi pauperuin, el pauperes fidu- opera prominpuni. Cuinqvie regiiaverint tu lioini-
ci:ililer requiesfeut, el inierire faciain fam& radi- nibus alieoigenis, qui a Deo alieiii suut, &talitn
cein tuam, et reliquias loas inlerficiam. i LXX ; egrediuotur serpenics pennati ; ul non suirKiat eis
t Aniio quo moriuus est res Achaz factuin cst cogiiasse cl fecisse.quse mala suni, hisi p:Uroci-
verbnm istud : Ne l."«lemini, alienigense oinnes ,
niuni quoque oiaioruin opernra qi:a.'sieriii!, el di-
conlritum esl enim jiigiin) ejus q«i percuiiebal vos. versas linxerint haerese». 263 Ego pulo serpentes
6i)]u)deni ex semineserpeniis egredieiitur gcniinina esse pen.nalos, qui se exaliani ei elevani conira
asj^iduro , et es geniminibus eotum egiedieniur scientiain Dei, e( ponunt in eoeiuin os suum : V9l
serpeirtespennali ; et pascentur paupcres p?r euin, qiii absorbeiu Tolucres, iioe esl, qiji venenalo ore
et paoperes homincs in p.^.ce requiescenl. Interficicl singulos quosqne voiare cnpientes, et ad excelsa
autem \q fame semen iuum, et rel!<iuias tuns occi- consurgere, suis faucibus de-voraut. Ei hoc interiin
dei. » Morluo Acliaz, qui inierpreiaiur xaTar/caiv) de malie. Cseterum qni non coniriverunt virgsm
id est, oblenlio, 262 sive rosictsio, quein regem et jijguni percnssoris sui, sed cprvicein sojib Do-
impiissiinum legiiniis, fil pondns isiiid super Plii- miiio subjeceruni, et sur.l pau{>eres .spirilu, p.isren-
lisibiiin, sive vcrbuiii. Viveiiicfiiim ilio, et regnanle c lof, ct dicent : Ddmitrut puscii »hp, el nikiL ntihi
in peccstoribus, ncc pondus lontra alicnigenas, deerit (Psa/. cxsti, 1). El a Dbinino audient : in
iiet sermo Dei Ceri poierat ad prophelain. Quod pascuis uberrimis* va;icaTnco$ (Ezcch. xxxiv ; Joan,
qT'ideni et siipra dixisse me niemini, quando Ozia x) ; el ingredieniar ei egredienmr, ei pascua iiivc'
inoriuo , vidit Isaias DomimMn sedentcm super nieni. £i pascenlur paupcros pereuio qni cospsiuo*
throrium excclsum et eievaiuin. El in Exodo legi- lit. ui erpemlei ; et irspace rctjniestenl, sive, pysio-
nius (Exod. sxii), quod postquaiii iticviuus csl rex re * soiiiciio, ipsi ageoi liduciaiiier, ei cun! Lex.-vfo
.^gypti, iiigemuerinl filii Isracl .ab operibus suis, lequiesceni in sinif Abraiije {Luc. xvi). Qiti auieio
el exclainaverint, el ascendcrit clamor corun: ab contriveriirl jugum et virgain pcrcoseoris sai, fa-
operibus, et exandieril Doiuinus gemitus eorum. meiii perp.eiuam sOsiiiiebuni ; ut non aianiur ser-
Niai enim essetmyslicum quod dicebaliir, i!io ma- njone Dei : sed omnes eorum feliqiiia; inteieani,
gis regnanie clamare debnerant, qiiando luio ei nequid Jo inaio semine germinciur.
laieribiis {ieserviebam. Praecipiinr crgo Philisibiim. (Vers. 51,52 ) «U!ula,por!a, chifrts. eJvitHS : pio-
qijos Munc Paloesiinos vocant ei .semper a LXX siraLheiiriiilisilJxa cmnis. .\b AquiloneeuTiu fujuus
dX/d^uXot , irt esi, niienicfenis lr;tusferuim:r ; et venil : et non esi q>.ii effujjiai agincn ejus. Tl quid
dicitur cis ne gaudeant neque l£tcniur, quoniam respoiidcrunl uDiitiis geiitis, quia Doniinus fundavit
coniriverinl virgaui , \el jugniit perciissoris sui : Sion, ei in ipso spcrab-.int panperes popiiii ejus?»
Qunm enim diligil Dominut corrfpi'. ei , canlgai PfO nttnlii,^, id csl auncU!, quo.^ scios Syra.-^Darlnis
omnem fiituin qtieni recipit [Hebr, \\. i,6}. Ei quasi !ranst!iiii, ouines reues imeipreiaii suni, verhi am-
(ilios 1I0S eiudil Deus, qiian(!'i visitat in virga ini- biguiiate deeepli, quia praeier onarn liiierain alef'H,
qitii.ite$ nusiras, ct in Uagcliis' pcccaia iiosira, ui (jua; ii! aiigelotuin vocahulo addita est, eode.m reyes
inisericortHam non anfer;>i a nobis (Pin/. lxxitihV cl angeh apiid Hebraeos appeli:intur noinine, id <jsl,
Haec eSt Mrga de qua in aho Psaliiio scribilnr : fiM-hCm [reges ^S':!^. angeli ^jS^^S;. Iii libro Hebrai-
Yirya (ua ei baculus tuus '^«a n:e contoiuia subi corttm Noiiiinnm reperi * Piiilislliiim interprelari
fPsat. xiii, i>. llac est viiga, eihocjugum qiiod caoer.ics pocui». Qui ergo inobriati suiit caiice Ba>
* Vaiic. in patchn nberi, quj deinde verbum '
Pli'iiilhiim. elc. Hoc loco polesi conftnari ca-
tyridienlur pr»iermilVtt. lufnr.ialor joanr-es Clericiis, qui repreheiidit iu
• Siie pciiiijre, e.\c. ln ediiis iegimus. sine paslore
Kieionymo eiyrrologiam iiorniiiis {'biiisiiiiiin, ijtiaiu
^oUictio, c-c. quoti non iiiihi seiisum incoiigruenleni sicIII iibro Hebraicoimn NoiJiir.um reiieierai ipse
litere videiur. Harti\>. Hicroiivmus. MiKTiAN.
237 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHETAM LIB. VI. CAP. XV. 938
lylonis,et biUerinl vinum ip quo esl luiuria, cl imer j^
(Cap. XV. ~ Ver», i.) .lOnus iMoab.i- LXX : o Ver-
«wera vilia propler ebrielateiii regiium Dci juxia bum contra Mdabiiidem.p Symmachus et TheodoUo -
Aposioluiu non fuoiint conseculi {Ephes. v), his pr»- lAKSuniptio lloab.»Quoniodo circumcisioel caruaiis
cipilur, porta eorutn ululel, et clainet civilas.
ul en, el spiriluaiis ei de spirituali «b Apostolo diritur :
Portaui haereiicoruiu os arbilror, quo biaepliamaiu : Noi enim s^mus circumcisio,qui ipirilu Deo servimus,
civiiaieii), animam, quae nialaruui cogilalionura ll)C- ct gloriitmur iit iDcmino, et non in earne eonfidimus
satiriis esi. H.ec ululare debet el plangere, quia {Pliilipp. II j, 5); et rursnin ad di^tiuciionem spiri-
omnis prosiraia e$t, iit terramque dejecta, el nihil lualis Israelis dicitur de «'ainali : VideU Jsrael se-
1n ea san» inieliigcntiai estUeique sapienliae. Quar* CHndum carneiH (/ Cor. k, 18) ; ei, Vos gentes in eame
uliiiji porla ? 264 Q"-*'" ^^ c^iusain cl^itial civitas? {EpJtes.u, 11) ; siclfoafraccipietidnsestspirttualiier,
Quia pro«trala esl omnis Philistlixa. Ciirque pr«>s- qui iuierpretalur de palre, sive aqtia paterua ^, de
tr;iU sil, sequens versus osteiiJil ; Ab Aquiione fu' iiiceslii et ehrietate conceplus, quod quodammodo
tnui veiiit, ttnon nt qui effugial agmen ejus. Funius absente, iino nesciente paire, videretur esse geiie-
islc ai-Ueniibub diaboli jaculis suscilutar, qui uosius ralus. In multis Scripiurarum locis de Moab leginnis,
est oculi*s, et coutrarius lumini, et ab Aquiloue ori- in Numeroruni volumine, quando balac et niaxime
liir. a quo in Jereniia oUa auicendilur {Jerem. i, B rex Moahilarum ad uialcdicendum, Balaam invitavii
14), et quo exanlescuoi niala stiper omues habi-
:i bariolum, qui inler ca^tera etiaiu boc contra Moah
tMloies lerrx, qui non possunt dicere : Accoia sum niyslicuiQ proplieiavit : OrietHt stella es Jacub, et
et j/eregrinuf, sicul amnes palres tnei{Psnl.c%.\\i\, consurgci homo ex liraei^ ei perculiel principes Moab
19); sed in lerra habiiaut. Unde et iu Proveib-is {Num. XXIV, 17).
le^itur : Aquilo ventutdurus {Prov. xxv, 23; Eccli. « Quia nocte vasiala esl Ar, Alcak conticiiit;
XLiii, 2.2). iNoiuiuc auieiu alio * dexter vocalur, qni quia nocle vastatus esl murns, Mo&b conticuiu i'
cuutper scdurussitel siaLSter,el cervice durissiiua UXX : t Nocte periit Mouhitis, aocie eniiii periit
Jiigum Dei Duiii recipere, vocalur dexier ab hh niurus Moaititidis. .> Pro la ("yj), quod solus Theo-
qui ponuut diilce ainaruoi, el ainaruin dulce ;
qui dotiu ila posuit, ui legitur in Hebraeo, Aquila et
ponuuueucbras lucem, ei luccm tenehras. El nuUus Symraachus urbem interpreiali suni, ron coiiside-
est,qi)i fumi bujus agmeu effugiat nemo euiin abs- ; rantes, quod iiiter kvx cl rks elennenta Hebraica,
que peccato, uec si unius quideiu dici fuerit vila JOD litterain non haberet, qux si esset, recte civ>L-is
ejus {Job. xiv). Cuiuqiie Piiillsihaea cortuerit; el fu- dicerctur. Sapicnlia s^ccularis, de qua Dominus lo-
iDus ejus universa penetrarit,. ila ut eum nuUus quilur pcr prophelain : Perdam mpiemiam snpien-
possil effugcre, quid dicelur angelis, qui singuiispra;- C liuni, et prudenliam prudeniium reprQbubo (Abdia^;
siini Kunlibus, adnr.iraiilibus cl scirc cupietitibus, cur I €or. I, 19) ; quia auctorem sui setjsum lisbei, qiii
sola Sion iu speciiia cl iti siiblimibus cuilocaia ama- cx conditione Dei gcneratur, videtur quidem depa-
riludiiieiii iumi liujus evaserii? Quid i^itur dicelur Ire nasci. quod iuterpretatur Moab ; sed quia adui-
«is? Neiiipe boc qiiod sequiiur : Quia Dominus fun- ter est, et adversarius populo Dei, de iiiceslu, et
dai\rii cain, ct ip>c sil fundameiilum ejiis. Fuiidaverit spsJuiica ac iioclc gcneratur. Uiidc iii nucle periit,
auiem eam supor ruudairteniinii prudcntia;, jusiiiia^, in errore .scilicel seiopilerno. Ei JEgypiii in ,ii»rl
riiftiiudiiiis et icasperatUia;, sub qiiibus iiominihus Uubro vigilia matulina, qu-JB oocliirnuin tenipus os-
Cbriaiiis iiitulligiiui , de quo cl .^postoliis ail : Fun- tciidil, iluciihus obruli suni {Exod. xiv), Et Lot,
damqilum ennn atiud nemopoUsi jacere, prater eum Sodomiiis iiocle pereuotibus, venit in Segar, ei or-
qiii poaiius est Jeiuni Christuin (/ Cor.iii, Idj. Qiii au- lus est ei sol {Gen. xix). Quod intolligens beaiiis
leui fatuug est, ei BtuUa loquifur, ei cor ojus vana Aposioius scribit de sanciia atquc perfcciis (i Thess.
iiiic!l;git ; a:dincai doiiuum siiainsupcr areuam, qua; V, 5-7) : iVoM sumus noctis, 266 f'*?"* lenebttiTvm,
iioii habet fiinilamciitum. la hac ergo Sioii, (hhk fun- sed sumus fitii diei. Qui enim dormiunt, nocle dor-
data est a Doiuiiio. sperabunl pauperes. sive maij- miiutf, «< qai in«briaMtKr, nocl« «*ni s«.«it. Ncs amcin
j^
siieii ei huiiiiics pitpuii ejus, deqiiibusdicitur: £ea<i *]ui diei sumus, vigileraus iuduli lorica Pidei ei clia-
iitites, quoniiim i>isi poisidebiiiii lerram (lilulth. v, rilalis. £t quia nocleiu rcliquerat, ci lilius dici e.^se
4)*; ei qui audieruiil Douiinuiti iuqucnleiu : Disciie iun caperal, loquiiur ad crcdenlcs : Nox pracessU,
a mc quia minsuetus sum, et L-umili» corde {Mnnh. dies aulem appropinquavit, quasi in die cnin hom-
xi, ta). Qiii aiite gluriaiu bumiliali suni , et aiidie- stale ambulemus, uon in comessationihus ei ebrietali-
riint diccniem aposloluin Pelrura (/ Petr. v, 6) ; bus, non in cubilikus el luxuria {Rom. xiii, 12).
llimiliamini sub pdtenti manu D^i, ut wi exuilet Pcrcunie autem nocie Moabilide, eiiain murusejns,
265 <^' tcmpore, visiiutionis. Pauiieres uulem ipsi qui dialectica arie consirucius esl> in eadcm noclc
suisl, de quibus supra legmms ; Pascinlur prtmo- vasltitKS est aique destruclns, ei xtcrna lacilurDi-
geniti pauperum, ei paupcres fiducialiter requiescent. lale cunlicuit. Porro Ar, quod inlerpreialur d.\-ti-
• Addituin alio Vaiic. ignorai, sicqnc
est in Com- qiiibus paria habet in ejusdem Jeremi» c»p. xxxi.
meniariis ifi Jeremiai cap. : «AqtiiJ..» veiili>i durus,
; * St»jc agna pa/mia. LiuguaJEgyptiacaayMadiciuir
iioinme aiitein de\i«r vocatur, ab liis videlicei.qui Mo;!ii»deafooe«quasiex«ig«n«ai»M».jWofl6iiaqoc«9iia
ejus obiiguere irisjore, el caloi ei;i iidei pei dtderutii; ,>
p«ir?s, vel fl^fua ex paire potcst inteliigi. MAhTiAM.
:
: )
m S. EUSEBIl TlLEflOXYM! 2<0
iixo;, ji] est ativefsariust hoc osteniiit, quo«J S»ffiC 4 nascitur, nocte vs«jtsti:n? es?. ei argynionta ililus,
sapiejuia, qHaeaJvers.iiLi Oei ei». «rctiesia&Uco ser- '>ua? Jiuelliguitliir rnuri, ecclesiasiico seriaone d*-
jTionc C';jiif;s se iM;gfi.i!Ue; £unof3i3 5it. itriicio <j"iiJ ; \t.k ut jptertio .siien-io coJilicMeriui,
(Vcrs. 2.) •: .^sceiidi; domus, ei Oiir.on ' ad es- iij !ar:i>.:& ui mtsvena sorsjin fsctio ad po&iilieiiiiaiui
C-eisa in planciuni.* LXX ; iGGijtsislainirii ii< vobis, ci laffyoias verterelup, s:spef Nabo, id esi pf0f'li&'
periliit e!ii'n Diiaoxi. «bi ars r^sl ; iUuc asocii-leiis ii3!!i, ev bcssiowcio, \>\ eit •nagisiroi eoram> _el
a<i {'.lofajuliiin. > Otoiiio iiuarjs adversse safjieisils, super Med=»"L)a. sdti uon suui dri.icres friicluosK,
vi DiboTi^ qusfc Inlerfifciaiur /iMTa* ecnim, ascenuii mi. .Siiiiu.^ ttifertiiig, in quo liabiia.ai besii£, de
eNcslsg, fi) quibus gyperbierai ; no» ui hostias im- quft i:i vJcesi!«!o ootavo Psaiir.o scripium esi : Ei
moiet, sai plar.gat in qiiious anle peccaverat. Et reveiabii coridetna naHss : srli ulitlatus et planrtHS,
r^ier» n-essdatiaf»! inslar fi:5(!iinis iransiu eJ prse- «'i on-nia de capitibiis ecruin eioqiieHli» oriisi-
!erfi;:is, cl riuncHaui poiosl siabili «>i3!»sioos con- irie-iia toiientur,' ila ui »udi roaneant el dertir-
sistere. Seneo duteu': S>d, .lui cosspacius esi, wa- ines, F.5 sJ q'M viriliiaUs .htbere vii.iebani»r iu barba,
hjsis e»'.. Uquo ej tr-an.i^. qumi videiar quasi glscies lasu-n tt YJro eccbsK-aiicc.,. efTeiUiii^tuin et debile
eUjio? fscisrt; ierr?;, cors pri-ieriliiiK ssJ totisisiit. coir-probeiar. lii trivsis qDOque coru.n», iJ ast diver-
i'e-rfc, iu5-a LXX; Muabii» n-0:reio jubesiiiif el ^ iicuiis erroratjK lium nro voiumaio S'ja li^^it onus-
Hiaiijere, ison saper aHii, h&c eoi::» perfcci-ir-joj quisque quod voiueri». acciugitur sacco pocuiten-
est sisper str.seljpsis. aiii'^ ei Dibcn eorum, i^ €Si li®; el syper iecta ac doui;U2, in ijaibas prifmnnse
sermo cojsposiius, ;^t!i '^sifcbaj u^oiji lorreniis, pezi- £ubli?«ea e:>ae cie«i3b.«n!, ; ei iu pi^.tcis (iiiiia iion
lurus sJ!. in quo L^bei-anl qoasi ^faxw eor.si^craiio-
: ingrediu.-jiiir fer s.njjusiani viaiu, qu;c (jucil Sid-
;t:s s:?», «s 0!rnt:5 divtlias 6js;eu!«res, Ur.de cl itx vjiaa» , 5ci{ pcr iaiuii: ,
qu:B •Jocit aJ tuorsei»
Psalmo diciissf : LHviiits fi filfluarJ, noirte cor appo- erU uluUlas. Ei lic-quaqasi:) asce.ndeiii iii- super-
Kere, iiiiisfHn auiera fialu'.i$ est, sua ioieiiigere ei l^mi; sed .'efecendcnl jn n8i:iR'. Tjnc i:ueliij;e;il
tl^r-; pettiiis. oinncS cogii:ilioues suas vaaa$, ^SS Q'*'>*^ inler-
(Vers. 3 seqq.) t Super I>i:<i>o •.;; super Mc'.?aba preisiur EbctKm , et cassup.i asceusuni fiuperbijB,
Bioab alui<«bil •.
\n cusjclis cspilibos ejus caiviiiiauj quod £le-2le !>c»2is ui yoi eorum audiatur usque
otanis barba radei^ir. la irivjis ejuj acciiicii sw-it ud ir.ala opera «jtia: leceriint, ei iJiandiiium quo»!
SfeCCf: ; e% Sijper ificiaejys ei irs :t!;iieis cjys oainis pt;labanl Dei; propria se corifossione damuasites.
uitiUt [Vuig. uiuiaiur.j ; ij*^sceH<iet \\\ iiciurfi. Et Propi.e."e^ vtviles, id esi. qrA fifuii fuefint in Moab,
ciain^ibit E3<;bo*5 e? Eieaie : iisquo ad Jass sijiiita ,-. et errirsia suon) i;»!eiiexeri(;!, fiuinbunt, el sceiii
ssi voi eoryp! ; S!'pe? Iioc expetiiii Mc?.b «ioiabaju :
•i:ib<^r5 prorecius iiKipier-l, cum snimii earun» u!««
aui:!!a ejui uiulsbii &;bi, C-:?!- lueum cd A)ojb cls.Ria- Saverit sibi. c!ifde propheta coinpaiieiitis afieclu
iiii : vsc^es sius ^^-.^11« a'J Sisfor vitiiiiiir. coctttrnan- ioqcilur 3'.i eos, i}.:oi!inj a;iiiT>;t tiluiaLMt fi4/. isluiaij
ieDTi ; p$r aswiisaaj c-isiai Lu»;!; 20*7 «-£'55 iscencftl, slbi, ?l dicit : Ccr meti:}i ai iioab claautbUy ui «08
ir.\ \u Tia Ojoouim ciinjjorftSQ ciiiriiiaois levsbuiU r ad pce.-iiloijliain "provoceni. Vecles autem eoruin
gqiisc eriim Meajri:» desertc? iTisrU ; qi:;2 £ri:H H cniiti.a 6i jjj.-iineiiia , q^m {i;»}:e.fe tn bxresibus
h€rf>a,ile!ecii geriijenj virf>r on»yJs jiiieriti. Secun- videbanUiT. ml Segor, jioc esi, ad parvuinm usque
di!!:) raagfsUiiiiin&ai operis. et viai^aUo eoraas : ad perveisienl : sl oslendeniur sofi robusii esse, se-i
lofreriierii ealicura sltsceMt eos : ijuoKJam ci?cuiMii f.i^.giles. Siai."; auiein Segor, bcc-esi. p-irva pceiiiteii-
ciaiijor ler25i!i,am Moab ; sjsflne ad AgiUiiG aiu^aJus li-3 si pcrsfcTi^raverit, perdacei eos ad perferiara
ojiJs, ei «iSi5»>3 »>] pal«ijt:; fciius cla»!)ar ejus ; q»?a s.5!ute!ii ; q=jo<i vit>.i!a irii:ro ajiaoriitc sigiiincat,
uqu« -0i;r:.3i> repkis woi aaiiguiite, rur»a:r. t snn josta iliiid qyoii in Geiiosi lej?iinu.s, 'Mv. praetripilur
Biip*fr Diifcon &d(si;3R^entd •::•, qu: fugeriiil de Jicab A»)r;ihi>.!i!, ui oSferal 'viiuiuui; arieteai ei ^tircuin
ieone.T!, ei reiiq«iis i?)!T:?i. 0'j?5 ejunis prophttiae irium anaornm, pesfec ;«.":» 8<;!i5C'et sacrificinos, ui
iuij.iB p:;:ie un>J:^ Csl sen^us, J>« ertiri per purtes pr»';' D lisirti Oomjiii esse Jrterftaiur (6'«»««. sv). Cumqrie
poaendo ia-^ersrem, sioiul iuiiversi^i:» p!.'!«U); et qiud egeri<;l 'sKeailer-iiariig per Luitli, i-il esl, geii-trau:
loiiii st^c«!:i!.i::i aiui^iogt!» viderttar \s. singuiis, i;,c'ry£as3 ail aiiio<a cooscendent. Et hoc vjuaii
liievs ser«rtoz»« &cri!irr33(, ^aho jiilcipretalur ies^cio luocioris foraiviiiie a!!|i!C introiiu, eiamorein cou-
vei proiheiis : HeUGl-a, demiin : Esebon^ fovAiiiionri irilior.is iev;-.biu»t ad Pyininum. ul p<.>biriHl dic-jre 1
y.UiiU, nscctiiio : tfffaii, facluiti i\vf: r^-andiVnt^i !><tcri(iciiim Dio ipiritm contribuiatus : cor cutiirl-'
Segor., parca : Lvii. r.etfai : tironaiin^ IVTitmen tnr^ e: huriiiliaiuf.i Deus non de:piciei {P»fil. l, {'J).
uKzrorix : Piemrm, psidi siva pretvuricuicrss .*"
Lt hoc fiet, qni.^ aipia* Ne::irun, Id esl dociriiia
.^gaii'!'!, viiuii \i\ arcnarvr.t itimvii : Ernn. ami<-^ bi)treii«*oruiii, qii;e pardis ei prsvaritatoribus cont-
s:\(i fofies ; DiittOTi, inlfic-nui yn.o^ror. Qr-iu i^ilur paratur, t'ese! ta sfit, fti dcducelijr ad nit:ili. Pariii
LMiJiie dogn<a couirariwi.n veiUaiis, quo-! aUiijUC in» siiiii, qiioiuivi i» Jereiiiia varieiaiss et uiscui:e doo
bpiralioiio Dci •ic {iu::iai!o sCiisii iti errofis tensbrii lauiauluf {Jerein. xut), ei aposlaije, dc quibu.s in
i.-! Vji":-. Dihor, cor-slanier pro Dimon e^j, -Je q»Si viiria ftjiis noniiuis lecUone superiore libro ipse
M-t;!t!!!>iu. i-ijS«::il
,
m COMMErSTAR. iN iSAiAM PROPHETAM LUi. VJ, CAP. XVL 243
Psalmis !eg<in<js : PrcEvaricaioref repntovi ontret A Mosb, et teonerr. l»;Y:<cre mfirufirinl priiU'iiH>^n. Si-
peccatoree itTTee {Ptal. cxv!!!, 119). Oinflis qiiof|'!e gitificai asv-ein 270 ^"H^ -^* 1"» gor.et-ftJuft est
herba ei ^crrnen, ci qnif?f}i»!d in serovinf: eortsm C!:r>3ins {Mailh. j. 15), quam vocal peirsm iV.serti,
Vinde ".'dfbaiur, exdnijj. E: s-jcun-Jui» niagnijadi- i]V,U jrt^i's pisiripMiai Dei. Mo.^viit.^i al Airiif.o»{ia\
nern pecc2>turiini a I-Jeo visitsti s-iril : 'it qit^-f» jvir u.s.-jue srt docirftam gPiiersiiiHism, et '!Siit'«« '»» sler-
teneficia non .^cnsf.ra;it ,
pr-f^fiagt!J.j Cf-gooscpfsnt, jjum non in{jredittiUi;r EcciesiJJjn Dei {Deui. \xr.i).
Deiiiqiic ducentur aJ vaDcR) siv-j torrt:!Jle»ij s.'<iicr.n», Quia utea» fngerit dc Joserio Moab, ul a prCj)!ie:ia
u» nnMiis in ej< IViscfus fein&neau Ut-hc emm semi- reveriamur 3<j anagogfr., et contcntpio incii'Jacio, in
nls h^srum sfbonmi dicunt Jisss r:».tur3m, ul qui monte steicrit veritaiis, e>it quas: :ivis fwgien?, et
iiiitii in pocuio liausftiii, iiberi.s ca^eal. llnde ei qiiasi puiii de nido av.jiawtes, ne a Mo:ti)itIcis' ser-
sancti Qui propier peccats 1e confiisinns hajii» peiJJibuSilevorcnliir. Sic, snfjuit, erant c«ries Aliac,
muntii esse cotpcrur.i, iu saUcibas iiabyiorsioruim koc est, aijii.".Je Moabitica^ in trar.scenau Arnor^
Kuniiuuno suspenduni orgaoa r,aa {Psa!. cssxvi). quod inierprtialur uhjminati-j eorum : quan.^io erro-
0:iines lepBinos g^Moabiiarsisa eiamorcirtfyriait. ribus deieliciis ad sclentiairi iraoscetiderinl verifa-
vel provooantiuin ad poQniiadijicm, veJ. p:'o errore ^. tis^ Dicitur ilaijuc ipsi M.iab, vel ei qui evasefil do
B nec
pl:<ngcnt;um : «i oficrrc possiijt per nlii!.iium suam Sioab : Nihi? ag.is ahsqae consilio {Prov. sui) :
vituirts iabioruin, et usque :\d foiilcm Dofoi- circiisnfprarij omfif veisto doc;riii3S, sed sequere
nicoruui arietuin pcfvenire, sive fortium : quia eom qui magiii cQRsiiH AisgaSus csl {Evhcs. i«) : el
Elim Hlromque biguiiicat. Aquat auteia Dimon cogc concillum, oi de vagis el epiantil^ys Dci Ecc le-
quod iulerpretatur mfficierii dotor, sive mosrof, quat siatn facias. Uiab.^aciiluin suiem tuiim cl taberna-
iiiuhos sua aspcrsjone poJIiier^nt, arguentaf dcce- cuium, irj quo prius rfqviesccr;". le putabas, qnod
plis poputis non saluti fuissc, scd r.anguini. i'ode erat nociis ei lencbrsriinT, pone in meridie, fi!>c
proplielicus sermo proiuitlit, ut supcr 3ucnies !a- •ost in cbrissiino l«ir:ine, iti .jiio ahscoijdcrc debes
c».yi.-ias, ouod inie/preiatur Dlbon. ma nuMn, jrnoi- de erroru fBgicnics, et prlys vagos i;Jtra nyn pro-
roreu», sed snoirori& aduitamenia congerai-
pltir.-i dere. es.im Mozb, prcfugi mei qui aic derfii-jMC-
nent postquaia pienaoi egerint pceuitenilam, ei
:
sjt ra?i5> qai de Eccle.sia egress» eraHi, cl dituitientes
fugeriiu de Moab lecnern. prineipeia s>abeant Oaum *, doctrina:). SpiriJuii saiiCti, ssiufis sensum styi"C!»;ti!-
qiiem LXX dixeruiit sriei, qui !ntsrpr,'}i.'\!nr ieo njr ; ve! qu: habitaveraiit .*?p!s(l tc, cuni> eo5 coeparil
Dei : quorum editioneia in Loc ioco disserere su- vastator di&bolus pcrsoqai, ta eis ad Domii:i Isino-
persedl. quia
.. .
et iu
discordat, et ex bis qiiae iDterprciaii s«rj»us, etiain
piuriniis ai) Hebraicj! voritaie o
'•<
'"''»" ^*^"^" irtisiite
.
qiiod post
.
advesstisjn
....
conversa pfsybiUo lalebras
Agni , q«i de pelra deserii
: ci sciio,
. ..
illius sensus polest inieiJigi. orliis esl dcn&irsstoi* univsrsjs terrae -. et venit ad
(Cap. XVI.—. Vers. 3.) « Ejniite agnum domina- iyionlem filisa Sibii, rmha sif o.iutis poientia di;ibo!i,
lorem terrae, de peira desefti , ad moniem tili.'e (jua^ puiveri comp.Traiur. Et cons!:aipi:is esi joiser,
Sion. Et eril, sicut avis fngiens, et pulli de nido qui !iii.Uos fecit aiiseros : ct defeciiqui coMculcabat
avolanles : sic erunl fUiae Moab i« transccnsu Ar^ ortuieca temn), eos videliqet qui leireni erani. !l!o
non. Ini concilium : coge ccnciliain : pone quasi auifin consumpto, et redacto ad nihili, et peMiius
nociem umbraio tuam in inerldie : absconde fugien- deiiciento, prsGparsbiiur soiluin et regnu.ij seinpi-
tcs< el vagos ne prodas. HinbiJabaot apuil !e pro- tc-raum, rriiiium in nsi.-Jencordia (omoes eoirrt
fiigi n>ei, Moab e&to iaiibQiuni eofurrr a lacie vasla- {Piorn, in) 3ub peceato sijiri«s, ?x iudigemus j-ratia
loris. Finilus csi eniiii pulvis : ootisumsnatus est Dei *) ; e« Bedfbit in tabeinacuJo David, qnod cor»
niiser : defecit qul concukab.-Jt lorram. F.t prapsra- ruerat ci sasctt-iJun» es», qu'. post ff.iscricor-
bitur }it niisericordia soliuni ? et scdebit super diaoi 371 ]'»<lice!, t-i qoftjal jissliiiafri, ei reddat
illud in veritate in tabernacuio David : jndicans el unicijiqne secunduni opcra sua, CoiiSideresnus s
qaaerens judiciuro ; et velocilcp redde;is qnod ju- S> prJMCipio vei Otieris, vel sefmonis Mo;ii>, i>i qao
sium est. » Hoc quod de Hebrjeo interpretati sumus diciiur : Nocle vasiaia eal Ar Moab, el csctera U3q«e
Entitie agnnm (tominatorem terrce, poi«sl ita Jegi : ad hunc locum; ei vidcbimur» f.yjiOKiqi-j per gnnhis
Emi te agnum dominniori terroi, qijo seilicet rioo efc-ordinem ptiMiitenliatt de Moubiiis israelitffi riani :
ipse agnus dominaior sii lerrae, ul jusla historiani et lugiaiit quiisi avcs, et avoient quasl jail!» de mdo,
interpreiaii sumus : sed doininatori lerr.ns agnus !it iranscendaol pei' Ariior,, ei baiyiEeni. in inciii.-J
sit iinmolandus. Isle igiiur agtius, qui vei ipse csl Itiiae Sioa : et omiti diaboii vel Antichrisli potcssaie
doajin;iU.r terra», vel immolaturdoniinatori terr», contnta, i^bristus rcgnet :ts his et ponat soliuin
de geiiie lUoabii.irum est, et de his qui fugerlut de suutu qui misericordia Jusliciaque sahali sujil Koii
' Vaix
, principem habere mereaniur, quevi LXX .Aique ihi {jlori-v nomiHe Christnm i>iie!l(gi, qni esl
dixeruni, etc. gtcrui Oei Pairht iensuniqste e» ifcidere, "t '•icai,
* Sic 9. qnoqne AtifjustinHs
legil lib. i de Pccca- (jliriiiiy redciis^ilore , qiu« Dei est gr;>tia, xa-r'
loruin n>eriiis cap. 57, el S. Gaudentius Bfixiensis. e^oxTjV. Rullns (inbl'.!); sic lainc» seiiiio, fcciiar: .-ib
juxta Liigdunciisetn ediiionfM». ihatia Dei : pro HieroiiYnio ai.quo ttliis landiaiif Pairihus iocum Apo-
quo in Graeco lexlu cst t^? 66|f.? mh eeoO, .7/«»:« sioli e i>.'itiii» edilioiiis codicibuo, qua: iniu leiRpo-
Lei : qucmadmodum et Vuig&ius jmeiprci leddi!. lis obiinebat.
:: ;
»
:
,
Si:^ S. EUSEBll HIERONYMI S44
enim r.>l£r iutiicat qHentquam, seJ omac juiliciam A dus cxsuliet tamen pius audcl qoam ejns paiitur
:
tledit Filio {Joqn. r). furtiludo. Idcirco Moab uluiabii sd Moah, id est,
(Vers. 6 ft^q.) < Audifimus 8uper)>iam iMoab. atler ad alierum ; omiics vldelicei bx^eticonim et
siioerbus «»l valde. Superbia ejus, et arroganiia sseculari.s sapieotis diversilalcs conlra se inuglent,
ejus» et indignalio ejus, pius quam foriiiudo ejus. cum isi lormenlis fuerinl [JII Reg. vi). Qnam ob.
Mcirco ululabit Moab ad Moab, nniversus ululabit rem his qui muros hahenl non quadris a'di6catos
his qui laeiautur super oiuruni [o/. wuros] cocU Lipidibus, de quibus lempluiu acdlGcaium est;et
)aieri$. lQ<]iilinini plagas ejus [ al. suas] : qnoniam intnntum polilis, ul malleus et securts non sit au-
•ulnirfaana Esebo» deseria suut, vinea Sabaiiia. » dila in douio Dei, o ijos Ecclcsi* magisiri, vel qui
LXX : II
Audifimus iuiuriam Moab couiumdicsus : csiis de Moab errore salvatF, annuntiate plagas
esi valde : superbia ejus, ei iujuria ejus, el furor suas, quibits hnsrclicorum pculis vuUicrali 6unt.
nun sicut divinatio lua : uon sic ululabii Muab : Ouuies enim cogltationes eorum, quod sigulflcat
6iqui(ietn io Muob omnes uiuiabunt : liabitaioribus Esebon, non ad «rbis Domiiticae habitatioiiein per-
»uiem Desetu snediiaberis : ei nou coufunderis : tincnt, de qua scriplum esi ; Fluminis impetui teeti-
campi Esebon loiseiiuQt viueam Sabama. » QuaaUs ficat civiiatem ()ei {Psal. xlv, 5) ; sed suburbitiia
obscuriutibus locus isie juita LXX Inierpreies in- ^ suut, ut ad urbem Domioi pcriiuere credaniur ;
volutus 3il, ex eo pcrspiGuum est, Quod le^ vix qus suburbana Dei sunt deseria prxsi^lio, sive
poidiL Dicamus ergo juxta Hebraicuiu. Moris esi divino igjie comhusta, prtpcipue vinea Sabama
Scriptorarur», ut postquam desperalionem m.cnlis qus interpretaluc attoUens altitHdinem, eo quod In
buroaux laeto ounlio subleTaverint, rursum negli- altum se erigat, et superbije sux lurrim usque ad
gentes et uoicnies agere poeniteuiiarar commina» coetum exsiruere coneiur. Quod autem in LXX p6<
lione dcterreaot» ne bonitas Oei induret cor iio- siiuin est, habitatoribus Destth, iu llebraico non
struin. Cujus rei unum tanium ponainus exemplurr. habelur; sed pro 273 ^oc legitur arrs (Shnj
In cciile^imo quadragesimo quarto psaiu^o legtmu5: quod leslam, sive cdctuui laierem siguiGcat.
Suavii Domiinu untoertu, et miieraiiones ejus stiper (Vers. 9, 10.) « Domini genlium exciderunt fla-
omnia. operailliut (Paal. csuv, S). Gi post paulu- gella ejus: usquead Jazer pervenerunt. Erraveruut
luai : SusUntat Domimtt omnes qai eorruunl, et iu.deserio : propagioes ejus reliclse sunt : transie-
erigil omnet tiiiot. Oculi omnium in te tperant, Do- runt mare. Super boc plorabo in fleiu Jaze» vineam
rnine, el tu das escam^earum in tempore opiiorluno Sabama ; ittebriabo te lacryma mea, Esebon et Eleale
[Al. suo]. Cumque pragmisis&et, CusiodU Domiiiut „ quoniam super vindemiam luam et super niessem
oibnet ditigenles te ; i»e negligentem fa. erct amlili»- tuam vQx calcantium irruit. Ct aiilerelur Ixliiia et
reiH, inluJit : Et omnes fencalores diiperdet. Quia exsullatio deCarmelo ei in vineis non exsullabil,
:
igiiur consuinuiato Antichrislo et parcjite e^s dia- neque jnbilabit : vinum io lorcuiari non calcabil,
bolo, <(ui conculcabal milversam '
lerrajii , prapa- qui calcare consueverat : voceio calcaniium abs-
randaiu esse vatieioatus esl 272 solium '
trt mi**;- tuli. u Suburbana Esebon, de quibus supra diximus,
cardia, el curn qui sessurus sit i» laberMacuIo dcseria sunl, et vinea Sab;»ina, qux Interpreiarl
I>avid, ex p^rsuna sanctoruni, qui de Mi>ab salvaii potest^ noii soluiii exioHens aUitudinem, sed ct coii-
suni, et expeHnicnio suo ejiis didicerc superbiain, vertio aliqua : quia videtur in regioue Moabitica ad
propbela loquilur : Audiuinuis tuperbiam Moab, sivc Bomiui servitudinem aliqua ex parle vclle converli.
injuriam, ut LXX iraastulerufl». Quis enim IiaerelH Hujus igitur viaeae Sabama, doiuini gei>tium, apo-
coriim uon supcrbus e&l? qui ecclesraslieam despr- sioli el aposLolici viri, Oagella et propagines peui-
cieus siinpliciiatcm, ita babet Ecclesi* homines tus abscideruul, ne ex aliis bxresibus aliae nascu-
quasi brula auinialra^ et inianlum superbjae iuju- reulur haereses, et iufinita erranlium fierei. mulli-
riaeque lumore erigiior, ut coulra ips*im Creaio- ludo. Et iton soluni exciderur^t propagines S»bam.T,
rem arniet os sutim, dcirabens prophelis ejiis, I> se<l usqoQ ad Jazer perve>veruni,"quaj interprctaiur
q-.iasi auciorltale leslinionii evangelici, in quo fortitudo eorum : hoc csi, ad fortissima quanquc
Sahaior ait : Omnes ^ui teneruut ante me, furet dogmaia hapreticoruirt, el dialectica arie consiru-
fiuruni et htrones (Jonn. %, 8) : adco iit Moysen cia, in quibus robur svi habere videb^intur crroria
qiioque famuluu) Dei appellet bon icida.n, et Jesu et intanium eorum inucro baccbaliis csi.ot novis-
filio Nave dtstrabat, quasi homiiii sangiiinario, (|ui sime eirareiit in solitudiiic, et quem tiLtcrrtcereut
lantat sanciiiaii* fnit, ut au imperium sermoiiis ROJi babereili. Cunvque ilii exciderent Qagella ejus,
ejiis sol lunaque coiistiteriiit ; ei David, de cujus t:iiiien vitto radicis pessimo!, ptopagiiies aliqus re-
semine ortus eslClirisius {{Malth. i), hoiiiicidai» et m.nnserunt. Domini auiem geutiu»» transierunt
aduUcrnm non respiciens ejus poeiiiicnliaiu"
vocei, inare, hoc esl teiitaiiones sjecnli hujus, de quibus
ei mausiieludineiii, qua Dei clemeniia couip£ir.itur. iii Psalmo legimus Veni in profundum inarii, el
:
Sed quauivis superbus »il et arrogaua, el fiuibun- lempestas absorbuil^ r«e {Pta.i. lxvih, 5); etiualio
' Erai aniea. incommodo implexoque fcensu, prwpurandim, ut etl vaticinalutn, eise satiatn, etc.;
rcstiluil Vaiic.
:
24J? COMMENTAR. IN ISAIAM PROrilETAM LIB. Vf, CAP. XVI, 24fl
loco : Qui tleicendunt mare hi uatibus^facientes ops- A plieiae, de qiiibus el Davirf diccfaat iii Psalmo : Bc-
raiione» in aquis muliiK: ipfi viuerutit opera dtmini, nedic, anima mea, Domino, ei omnia inlericrn 275
et miraltitia ejui in profnudo (P.sa/. cvi, 25, 2-4). Isti mea nomen sanclum ejus (Psa/. cil, i). Qtlomodo
erKO irinsicruiidiiare, ul opera Domini et mirabina etiiin citliara non emiliit vocalem sbnuui atqtte
ejuS ii! profunilo lenialioitum couspicereni, duih composiium, s'i saliem uiia chorda rtipta fucrit ;
liberaiuur ex eis. haqiic sermo pfopliefuus plahgil sic spiriialis venter proplietae, si una in eo virtu-
fortiHiiiinem tixreiicoruin. id esi, Jaier, el viiieain loih cliorda defuerit, non poterit melos dalce rc-
S;»l»ania ;
qii* ee pxioilit coiiira sciemiain Dei. El .^onare'; nec ad lalcrilium niiirum cunctis clamare
iuebriubo te lar.ri/ma mca, Esebon, cogtiaiiories »ci- visceril)HS. Philosopiiorum quoquc sententia esi,
licftl cofiiiit, ei Ebale, qnibus ad exccisa conscen- hxrore slbi ' virtutes ; ct apostoli Jacobi, ul cui
diinl. Cur aiilem platigit Jazer vii>eanT Sabania, el uiia defnerii, huic omncs deesse viriules. Com au-
iiiebtial Escbon, et Eleale lacrymis siiis ? Ul 274. iem intellc^eril Moab frusira se iii his, qua^ pri.is
duni ipse plorat, ei illos plorare doceai. Quoniam, putabal cxcefsa, dogmatibus labordsse,' ingTcdiiiir
inquit, nuper vindemitim luam el super messem tuam ad sancta sua, iiro:i qnae per ee saocia sunt, sed
vox calcar.iium irruit, Vlnea enim Moabitarum pro- qux saiicta errnns arbitrabatur, et auxinum lnve-
pter vicinam locJ talis cst, qaalis Sodomo- ct vinca " riiro noo polesit. Vel cerlc des<Srl5 crrore rneodacii,
-ruin, de qua dicilur Sodomorum,
: De vinea enirit ad $ancia Ecclosi* inirare conabiiur. ut siift ea fa-
vinea eorutti, ct propago eorum de Comorrha {Deut. cial, el orei, et obsecret, sed Nequc aon praevarebii.
xxxii. ?2). Et in septuagesiiuo septimo Psuhno le- enim staiim perfeciam possumus
ut voluerinius,
ginius ue ^Egyptia vinea, quam Deus percussilgran- capere virtoteni. Quodque jnfert Hocverbum quod :
dine. Messes quoque Moabiticae nascuntur in valli- loculus est Dominus ad iloab ex lunc, prooeniio in
bus quae appelbiilur U:>phaim : faieaque vindemia qiio dixerat, ver^um conlra Moab, sive onus, scia-
ejys est vinflje, dc qiia supra didlur : Domini gen- mus epiloguin reddiium, ut quod ibi coeperat, Iiic
tium excideruHt ftagelln ejus, Isti ehim conlcrunt compIeyeriL Ex lunc autem, itiieiligendum ex quo
uvas amarissioias, ei suis calcant pedibos, he dra- coepit a<l etim loq:ji, nt cmne quod dixit, uouiii
cauis de eis exprimaniiir veiiena,el omnes jnleifi-
verbum Dei sit, id eat uiia senlenlia. Porro Juxta l>X\
cianlur biberiies. Auferclur quoque lajtiiia et exsul- quj inlcrpretati s»nt : Inleriora proplieta: quusi
laiio hxreiicoium, qua ante gaudcre consueverant mtirum renovata a Deo, el erubescere eum, id est
postquaiu egerint poeniteotiain, i!(ud inereanttir
iil Moab, e.l iotrare ad aras, et ad ea qux manu facta
andire Beaii lugentet, quuniam ip:^i comolabuntiir semper
:
r sint, ita disserere possumus, ot (iicaiftus
{Mdith. V, 5). Qiiodque addidit, de Cartnelo, hoc propbetae renovari visccra, el a Deo fieri fortiora,
significat ; non quod hxretici vere Canireluin ha- ut adTersarit confundantur, et ea qu% hiimana
beant, id cst, spirrtalis circuincisionis Doiiiiam ;
manu fabricaii [Al. fabricata] sunt, cassa intellt-
scd quod falso habere se jactent. Cuniqae succisa; g.inl, et nibil ad salntem prolicientia.
fuertnt vineae, et ablata heiiiic» et exsoltatio de (Vers. 14.) < Et nuoc locutus esi nomlniis, di-
falsis nominis scieniia : luncnnilus eril dc piisir-
cens !n tribns annis quasi aniils mcrcenafii an-
;
nis calcaioribus, qui caicei uvas, q>>as anie cal-
fereiur gloria Moab siiper oiniii popuio mulio, ci
cavciai : et vox eorsim aeterno obmuiescei silen- relinquetur piM-vus, ct modicus, nequaipuni njul-
llo. tus. '-
Tres anni, in quibus auferclur gl<yria Moab
(Vers. \{ seqt].) < Super hoc venier meus ad super omni populo ejus multo, vel ditiliis muUis,
Sloab quasi ciihara souabit : <!i viscera nica ad ut LXX iraustulerunt, niysticc inlelligendi suni.
murum cocti iateris. Et eril cun) apparoerit quod Sicut enim iiiiserjcordia Domitii in ponderiiius est
laboravii Moab ab excelsis suis, tngredietur aJ san- aique mensura : sic el cruciatus ac supplicia ha-
cla siia Hi obsecrei, ei non pr3Rv,alebil. llac verbuin bent mensuram suam, ut posiquam trcs annl trans-
quod lociitus esi Domiiius ad Moab ex lunc. Dc- d mo-
>
ieriut, in qmbits relinqueiur 27© parvus, el
etructo errore Moabitico, imo falsa iliieiilia in dicus, et nequaquam inultas, tunc inglcrius * esse
lucium lacryuiiKque tiiutaia, ventei* lueus, prophe- desistat. El hoc notandum, quod jnxla Eiechielis
\x, qui inslar ciiharae mQSica arie couiposiius cst, propheliam, quando dies pro annis nunserantor
ek qui de Dei liniure coitcipiens, multos iiberos pro- Israeli (Ezecli. iv), lioc est, deceni tribubiis, qune
crtsavit, ita ut ntilla sit chorda, quue iion rcddat majora pcccaveranl, supputenlur iii poenis anni
SOUiMu suuiii, resonablt luctuin agentis poeniientiam Ifccenli nonaginla, ut in H^braico contineinr, non
Moab: ei omnia viscera mca ad rnuniia cocti laie- cer.lum nonaginia, iit Vulgala ediliohabei : et Judoe,
ris : pro quo ini«rpfetattis esi TbeaJotio ad n)u- quo erat lempUtnt Dei^ anni
ii) quadraginla. Qui
rwm diasipalHm. Ornni:» eniiii conirarioiiiin prd3- enim parvus cst, nierefur miscricordiam ; Polentea
sidia, in quibus «ntea confidebant, deslriientur cl auiem polenlcr tormenla patiouur (Sap. vi, 7). El
con ucnt. Hific suni autem viscera el interiora pro- servHS qiii scit vuiiHiti^lem domini sui, et nnii fHcii
' tibi, quod Vaiic. supplet.
Deerai sensum reddebat, Nos inglorius uiio verbo, recio-
Perperam leclum esfr aiiiea dintbus verbis j/j
* que sensu. V«iicani mss. ope rcsiituimus, queiQsd-
qioria; q«od €t plane coiittarium llittronymi menli modum ei paulo iiiferius diciiur.
:
247 S. SUSEBII HlEROlS^YMI 248
esiin, vnpiilaljl nuiUtiir: {Luc. \i->). Mcfab igUur q^v.r, A oi> rci« pti'o advfinnm el merceniiriuir» dc sanrUs
*js{<;niusef5ij r:ee ObpCt>u;o DeijSed relicio cjrorc !:0!i coinetiere S Jtee scrvos sanciortjm esse pani-
«•oiiversas, noD ?ifM»:s pjurjlms, sed iJiislutR iribus cipes. Kyn ciui» ob dileciionem Ooinmi, scd oh
psrvKs 'H iJjo-iieiss, et l«gsori'.is relipquei»!?.. I.svi ir-erv.edeR! cuacla f^ciutit, fi"J comfdunl dcmos
S!3!!i. ri5«n, 'Je.-ji!:Li!is ei aiibf iegiijsus : KetcrdajBJKi vitliiartini, et proprios adducfinl grcges, al Jaius
a.2r;jn4 5#cii;{(/.^;>- if.v:, &), e« iieruin : Cogitaii diei eoriicii vesiiantiir, et iac mulgeani (ifuilft. xtni).
an^jaiios, «r i:n,'i<?« «rfiivfj.i« i'?j menic 'tahui {Pstii. Qiiod ('e docirina .iiximsii merceiiarisi, referanius
'.XXVI, {;). S: c!5i»E vifi-LTse et exesnplarihus servie» ad CKlero. S? prsp.beo eleemosynam, ut glorificer ab
luv, j!i\ta farneni Isrtn&J, ei oiuiii.-i eoruni soiemnisas honiiiiibas, recepi sneree-iein ine.^^m.el ineroenariiis
'<;it!is-oroi!j orsl Ivpus, ijpar^i non e.i anni prseser.ii?, appehandus susij. Si eastum esse mc siinulo, ei
tfijitpas-ts 8ac-j?s jcsnporij prjjrigsjreiit : de quibtis et alitid cst ia conscienSia mea, liabeo non gloriara
11? mo \<K0 !eginiiii> c QHid fncietU in diehus ccn- loerceo.^.rii, serf .supplicia peccai.oris. Et ic cotnpa-
tepius, fi in diebui fcMhiiaiis Doirt-ni ? (Oiiee ;%, rattorje d>iOfom raslcrtjm, le^ius ir.ahim csl apcrle
§,) O.yoiiqjie lungiliir. ijuasi atini mercenarii^ boc peccare,siinislare el fingere 6?nciilateiii. Ve-
qii.-sin
«sfiier.tra, q?io<i fa!s3 docu-ijitf pro iocro cynei& fa- rum boc profeclns est Moab. ul qui prius
ei iri
cksl ziqm cofKpcr.dia. GmRis (fnim riferceisarJHS, R muUoserroris sa; babebai con^iies, posiea redigatur
si qi58 ROJi esi pssior, cejtis non sunl orss, cucr ad paucos ; ve5 qui prius multus eral in diviliis
vidfifti juptj?fi veaienieift fugit, qnla mercesiarius peccaiorum, post pocniientiain parvas ei pauper sil
sst, tl 9?es aU suin noa psnhnersi, {Joan, x). Quam io nialiila.
' Vutic. : Mercensrium mccrdctis de sancli* non comcdere ; ted $etvot, eic.
LIBER SEPTIMDS-
SiTT-S^S idem justa anagogen
Sepitrj!tis iiber viris contra Judans el Jerusalenj, qui reUquerant
seeun;iu$ est, \mo e\lrem«s. hi boc enins deeein f E!0!i>Jn«ra : el onanes eorum legis ac propbelarum
\'!sioi'.UTn iropolcgica explanalio te-isinalur : qaem abstulere divitias, et niiserunt regi Damasci, viros
{Ai. qiiaa^j eum luis, EiiSSochiufrtv prftcibus, ct sciiicet ccclesiaslicos ei doctrinae evangeiicae, qui
Christo au2iiij»f:8.o eoinV'5evcro, vcniaiiv ad ocia- ad comparationcni lotius inundi, adhuc tunc infi-
v(!ii<, et ::trasTi<}uc f-5pl:«rjaiiocs;ri ju.^^ta priores, delis, ei io loto orbe dispersorum Judaeomm, pauci
jjsqtie ad .^HSirasm, i!br«>8, parils? ftxplicalo. e?ani el tamen Domiaus tradidit Jerusalem in ma-
:
.'Cap. XVH. — Ytrs. 1.) « Oics Darna.sci. j nibiis eorum, eo q.iod dereliquissent Dei Filium,
Sy:i»'::achu3 el T?jefld.';iio, i A.s.?i!rriptio Darr:&scl r > qul per propbetas anie pr.-pdiciu.s .est {Act. ix). Krgo
LX5. ; <i ¥e.'b'J!r( cori}ra.D?siascair«5 - a<j'Jsnif:s de i
fi >-.'c Ego] ob banc c.au.sam reor, el Saulum, qui
S!io, quod Jr. Moab fccer-s pri»crpio. Daraasoi pi-i- posiea Pauii tx virtute iiomen accepit, qoia aL'!n>
i!3«5i!5 noiTitn jo Ccnes! legisnas, qtii aate Isaac fuit laior enn legis, isse Damascum, et conlra cieden-
Tcrnsi-ulus Abraiiam., et pol&ba!.-.(r hseres, nisi e.«.set ies ex jjeiiiibus pugnare voluisse, ibique supera-
Sarx fiii5>s CT proir.issione generatus (Gen. xv).. tnm, eos secutum qul in Damasco versabaniur,
InuTprftalJir aiileni asu aaugxiiriis /iscnluvit ."Jit *«?i- ur :nde riirsum Jerusaiem JDdreo.<( ezpugoaiiirus
guineni bibens. aai ?ci.'gais ciiicii, quse OiJinia popalo ascenderei. Nec alicui videaiur esse ctmtrariiim, si
conv<;.i!t:j!it EtbssicortJin. niii ante fiiicin Christi, D ift PjrsJipomeiion linro l.xta de Damasco, et nunc
nniieus e?at sai>g-i!t:is et crudeliialls, ei digna opera i\\ Lsaia irislia praediceniur : quia ct de ipso Israel,
piar.ciu agebfli et .saccow In Oitruft! libro ('/ Par, qiji cerle portio Dei est, nunc adversa, nunc pro-
tsm) narrai hisicriii, Qtiod inipI.;io artno asccnderit spera nuntiaiilur. £( quomodo ad Israel ]u\ia car-
conlra Joas regeni 5tida excrcitus Syrise, ei vene- .nem, el adgontes dicilur : Vos gentes juxia carnein,"
rit in Jerusaiein, ei oirjues principes popiiU inter- Gui diciartini pruepuiium ab ea qux appellalur in
feccfit, cusjcuaiqiie pr.vdam iiiiacrit regi Da.i^;isci, cariie circumcisio ; sic ecouirario est Israel juxta
qui cu»i p3«»c!3 virls vciieral; e» Dc«s lradi'Jerat spiriians, et sunt genies juxla spiriium, et inter
jn masiu eorti.T» niyiiitudJneni niagouin nimis, eo caete.ras gentes cst Damascus juxia spiritua», ne
tjuod reiitfuisseiil Dortiintin) Deiiii: pairciit suorsiiri taritut!! Jijuaicis fabulis acquiescainus.
qiiod i(i3?ia aiiagogeu el fuljiroram iypu»n ccnsirie- (Ytirs. i ssnq.) « p.]cce Dauoascus dCKinet esge
randunt est, ulrum i^d ieippws l)on>i«i.zi advenias civiias, e! erit sicui acervus Inpidum in ruina. De-
veitTre valesrr-ue» Po.st riisein efti?r= flcnj aeceptaSii- r:^iictse civitates Aroer greglbus ernnt, el requi-
Hfe^in quo s Ssivaiore est KvftsigelSu.tn prxdicatniv^. esceiii ibi, et non erit qu: exterreat, et cessabit
ascfindii da B5us£5co gesdusn exerciiys Xu pauolj u<iiu'.{>rtiini sb Epbraisn, el regnuni de Damasco, et
:
249 COMMENTAR. IN iSAIAM rHOnlETAM l.nj. Vli, CAP. XVU. 250
reUqiii?-' Syriijc, S'cul ijiiiria tiiioruin Isracl «rnni, A. ruevijil, siciil .'{noufiaift fuei;-.t uiori? filiyrun: Israe!,
oif.il Oor.iinui; oxcrciiuJii!:. > Bicut in litsilo iJciuon- «?.l oolictc- Rorur!» s'4!us gemihy» d:i(a, Iwiic allt-
stralUH^ est, pf-r Oajiiascnm vDcaiio gcii.iium 'jigni!!- i)ii»ij\iiir onin'S glOiiJ: iiida-oruni, i|H3 gloriosi eraist
calur, (jua: amabtiiU \ci Wt-eh^ul sanv!'ii'if;ni, qua! in iiiiivorso orbe, ol pir-gues cariici eorum la-
poRiquani iii {llirisluni crvils.ierini, (Misliii.x: «on- bfSC.oM, non .habef)ii>:in pinphfttns, nr.n sigiia atque
versalionis 27S> «^Jvitaie? essa tlesisi.eisl, el enint viitules, iion pr;vseiiS anxilitjm l)?i, noii s.^cer^iotii
sicui afervus ia;iidiiir« i« minft Qiioinodo criirfi fjigitilatcm : !^^C'l omne cosp'-:-» gc-nii:, eof«:n eir.sr-
ccp.rvi J2p;r!cn:. qui in stjris disiicrs; sunt, ia ynuro cescct, ot -«^'.igctiir ad.nihi!:, Cam.jac cicamr de
i.umalum co«n{)orl;Milur : sic de ur.iversit nalioniiiiis vocDiituir. gp.ntimn : Me!,iis nw.lta, operarii imlem
!»cervos crcdenuoio congres".H"JS est in roina popoli '.aiicixMaith.' -.x, 57)., ilii pnujjcies r.iessis rcliqaias,
JisdaeoruiPi, iitis ca',ie:.tibu8, ci nobis sorgei:iibt:s. q:!on jpcr ;ipo?foios salvat* sunt , el rarissWnas
DcrelictK quoqufi civiiate'; .*RO.f:B (*:VT':i*)> id esl, Sj^iicas lcgeni, non de nsoniil.us, (;5 erectJs locis,
ntyriee. *, ec.iclesia-jticls gr<^.git'U3 eruat, ul quaa sed in v.V!!e RapliaiU!, id cs: iitters?, vilitaie. FU con-
Judaei deserueriUil, nos incoianius : sive destrucla siciera aaod ^a'Aa'irn, qui fjrgnMeu intrrpretanior,
idoJolatria exst.-aeiur Evangeiiuin. 3Ior. ei nostris .«icot supre Epiirsim, Pb.^^rssaeos Scrib^sque .sigr.iO-
lemporibus videmns esse co!«p!et!im : Serapiuia ^ ceni. Deiiioae LXX, pio vsile Raphaisn, vaUem du-
Ale.\andnae *, el Marnae tenjpiiina GazEe in ecciesias ram^ intcrpretaii snni, iit duriiiani cordis Judaici
boiuini surrfcxerunl, el civitales Aroer evangelicis esprioierenl. De quorurn liumjlitale eligunlnr qnasi
gregibus praeparata; sunt. Aroer, id esii niyrice, sn S"ipi3!a spicK et qaasi in viudemia racenii, qiii
nascuntuv iri dcsertis locis, juxts ii!«id ^uud scri- ss!v.'(ii faorjnt : ci, sicul esc«isio olivai [Al. oieBe]
pfjin esi tu rnaJe-diclione ejus bomiols q;!» eonfidii duarwffl, aot trioin oiivai-um, sive quatuor anl
in liomine, et a Doniino r«»c3dit ccr ejns : Erit. \n~ quinqye. QuanJo enifo vcnil percussio pojjidi Ju-
(\Qil,qua%i mijrice in deierto, el r>on videbii bonuin daaorum, oiiva iiis» popuii Israfil, q»A susj Moyse
chm venerii ; seu habiliibii in iicciluie, ?;i deiertOr sexcciiia ir/iiiia h.'iboii arfnaioroni {tV«»M. 5x*i), et
in lerra saittKjinis et inlmbiiabiU {Jcrem. xv.i, 6). sub David, nuKieranta Joab, iiioumerabiiein popji-
Alii vero dlcuni ev hac ftrbcre niaielicis ariiijas iuni (// Reg. xxsv), vii. paucos fructus offerrc po-
jjitffTpa, id est, cdia concitari. Ergo qui piins erant tuij Dotoino Salvdtori : duas olivas Pauliun et
!n deserlo gcniiliuir!, el in oOio norniriis Chfistiani, Barr^abani, et liusi clKas Peiruiii el Jaccbum ei
Clirisii gregibos servient, qui reqtiiescenl in eis, et Joarin.'3n> (-ici. xii!), tjui et iii nf.cnle ifansfigura-
iion eritqui exlerreat, qnia Dominii.s habitabit „ tum Domiiium coaspexeruut, ct ad arcbisyoagogi
ir.ier
eos, ei pnesenie Paslore, iupoi^i^ tiinere non pcte-
filiasn ire cum Domino merneruni (Matlh. xva).
runl. Tunc cessabii .-idjutorium Dei ab Epbraiin, Qijaluor aiileir. ei quinqae oliva* reliqnos Bovem fa-
qui in iioc loco inteiiignntur .Scribce i-t Pharisai, ciunt aposioios, in quilMis htAx proditoris locnra
juxla Ose.e propbeiian), qni «vintrarios popolo Dei Mattliias obiiauii. nui iiliqvie pru divcrsilate gra-
Epbraini noiniaat [Oses v e! viii). Ei rcgn;un cessa- liarnm, quac nobis ignoia est, ;n quaiuor el quinque
bit a Damasco, «l iiciuaquair. pecc3lun\. pi peccati oiivas acparati sunl, ul Evaiigeliorum numeruni ei
piinceps dial.olus regnct in DjriiuHco, qii.g pritjs Legis in se voluinina deni0iistr.ire!it, quasi prsedica-
saiigtiiiieir. (Jiligrb:»t ; Sfd reliqoiie SyriiC *, id est, lorss ulriusquc Insiruiiienti {Aci.i).
qui cx genlibus crediderunt sint sicut prius fuerant g^ .
indinabilur bomo
regno Dei, gen-
^g^ ^y^^^^ -,^ j,, ^,^ ^^^.^
iilii Israei, ablaio ab lilis cl iradiio
ad iaclofeni sunm •
ei ocuii ad Sancimfl Israci
libus, qua: faciunt fiurtum cjus, sicul Dominns
rcspicieni. Et non incliaabiiar ad aliaria, quse fe-
Deus exerciiaum locoius est per oiunes propliclas cernnt o^anus ejus, ei quae operati sunt digiti ejus
SHOS. tcmpore
nofi ve«i)icient !uco.< et delnbra. > In il!o
(\ers. 4-6.) « fct erit in dle iila, aitenuabiitir «jtjaodo tic popolo isrsci, cui prius dicebalur, OU'
gloria Jacob, ei pingires oarnes ejus l.ib.^tscenl ^. Et D tjam fruciiferam vficivit te Dominus Dem tuHt (Je-
erii sicot cpngregaus in messe quod resliterii, et yg„;. xi, 16) : el de quo in Psalmis legimus : Filii
b.'achi»m ejus spicas leget, et erit sieut qua;re»s f«j stmt noveUm olivarum iii circuiiu mensce tuae
spicas in valleUapbaim. ggO ^t reiinquelur ineo (Psa?. cxsvii, o), pro siccilale gratiiespiritualis vis
sicut racemas, et sltiit excussio oiiv* duarum aut (j.jas oiivas, el ires, aut quaiuor, atit qiiinque Do-
iriuiij olivarnm in sutiiroiiai.3 raioi, cive quatuor niinus esariens reperrrit, snbintrabit genli.im ple-
aul quinque in caciiminibus cjiis fracius ejiis, dicit njiudo, el nequa.^iuiro .id idoia manufacia, sed ad
DomiBu» Deus Lsraei. > Posiouam reiiquise Syriae Beum su«m inclinabitur et respiciens Sanctiun
* Duo nosiri inss mtjticortt a'ii penes Martiao. Epist. inler Hieronyinisnas 92, ntim. 3,
, nodicam
Grsece, nucfxov. ei quifc !R locnrn annotamus. Oe Marna Gazse
eom
» Serufinm Alexandrim. Sic leguiil mss. nosirj idoio dix.imiis aA Viiam S. Hii»rionis, ntim. 14.
codices, ul quinque quos ex Floreiiiia h«buit Ma- '
Valie. riiiqv.ice eorutn qm,t\.e..
.ri»nu.s Vict<»rErasinus lejj'' i>«r«,ot« in Alexandria^
: ^ Idem, el pingue r.arv.i:, ejus tabncet, quemaj-
eic, eic. MAariAK. —
De Serapio, quoit ceieberrj- modiii» ii iiifcrius cciistaiiler reiinot.
uium erat AlekandriiS lempiuMi, vidc TUeopUiii SV"
:
%! S. EUSEBIl HIEROKYMl 252
Isi^ael^ el aros loeosqne ar. delubta coiKeiuneni, A cognoseei eum 7 Dicam ergp n»n<J propasui ; Quia
6cientei4 Hiiid &«ripHim : Ommt plantalio quam noi: ublita es, terra Ju<i»^a, Dei Salvatoris tni, et eius
planiavit eeetetUs Pour, eradicabitur (Malilt. xv,'• qui tibi seinper piicbnit fortitutlinem, non es recor-
13). daia ;
propterea plaiitabis qnidem plamatioitem
(Vefs. 9, 10.) « In dic tila ennii ciTiiates fortitu- fidelem, sive, ni Aijuila et Tbeo.loiio interprelali
diiiis ejus derelieLe sicul aratra ct segeies, qii35 .SHiit, pulchram ; anl ul Syniinar.hns, bonam, iiniim
derelicisc snnt a facie Glioruin Israef. Et erit de- Deum prxdicans ; sed gcrmen nliennin seminabis,
seria. ((iiis oblita es l>ei Salvnioris lui, ei foriis lion recipiena Patreni, quia non reoipisi F'ihiiin. Qui
arfjiuoris t^ii m>n es reearviata. > LXX : « In die il!a eniin credit ii: Pairem, crediiei rn Filiiim. El quia
erHnl civii.iics tunR derelici;e, sicui (lereli'|ueriiul germen alicnain biasphemrae contra jesuin seini-
Ainorrhaei ei Evaei a farie fiiionim Israel. Flertinl nasti in synagogis Salanx. ideo non vindemialiis
desertse, qiiia dereliquisti Deum Salvaiorem tuuin, iivain, Ked iabrnscam. Ciiinque visnm fnerii norere
et Domiiii aiixilfatoriS.tui noii es rccorvl.iia. c Quo- gerinen luum, ei alifjuam babere pi^taiis uml.ram,
mmlo sub Mojse et Jesu filio Nave, Anrorrba^i el dum boniincs ab iJolis retiMbis ; lameii qua«<io ad
EYxi. sive c^ters genles qnx iiabii;tb»nl in lerra finclus veueri» colligendos in die ba^redii.iiis do-
TPpromJssifliiis, (Ferdiqtierunl vomeres, el segelcH,
" lebis graviter, cernens geiiiiuni populum tibi esse
cl acertfos in agris, atque fujreriint, ne ab Imsiibus pr.thium. Unde et Aposiolus ioqoitur ; Triniiia
occuparentur : sic terra Ju()xa, el oinnes uriies milti esi meyna, ei indetinens dolor cordi meo,
illins rnltuslissimae , Romanis Jailaeam Tattaniibus Opiabum euim ego ipse analhema este a Chiislo pro
et obsitlciitibus Jerus.ileni, a siiis baLilaioribus de- frnnibus mcis, qui suul cognaii mei juxta carnem,
relirke snnt. E( Ht »pesiroplva a^ ipsani terram Ju- qui iunl Isroelilce, qticrum esi adopiio fHinntm et
d<eae, id esl, ad e(« qui hahiiabani in illa : Hiec legislulio, et gloria, ei tcstamentum, et repromisiio-
auiern universa perposs^i es, qoia oblita es Dei nes : quorum palret, et catiera' (Rom. i». -i-^).
Salvatoris. Uii, qui interpr.-tatur Jesus, quem libi Quod non solum P.ioIhs, sed et oinnis sancliis lo-
ventnrum lex ei prppbel« jngiter ountiabaiil : ei qtiilur, volcns cum ramis oleasiri eiiam radicem
fortis adjuloris tui, qui (uns semper opitnlator salvain esse. HaBr':ditas auiem ilia esi, qiiani a Do-
fuit, n»)n es rerordata. Caiisa ergo ilesertarHin ur- inino conseqtiimiir, 2S3 ^*= 1"^ Aposlolus aii :
biom Jadseae oWivio Salvatoris esl, qui iii princl- Diviiiones aulem gratiarum sunt, idcm [Al. unusj
pio bojns propbetae dixerat : Jsraei me non cognO" autem spiritui, el diviiiones miniileriornm, idem an-
vH, et populus meut [AL ine] iion iniellejil. « tem Dominus : et divisiones opcruiionHm sunt, idem
(Vers. 11.) < Proptcrea planiabis planlalionem ' aHtem Deut, qui operaLur omnia in omnibus. Mire-
fideletn, et germen nlienuni seminabis. in die plait- tur quispiuin, cur pro pbni;<tionibns pnlctiris et
talionis 282 ^*'^ iabrusca, et maiie senien luiin» boiiis, qnod Aqnila et Tbcodolio stc Syn;iiiacbus
ilorebit ; abluta esi niessis in die bxrediiaii.s, et inlerpretati snnt, fidelem planiaiionem dixeriinns.
dolebit gr.ivifer. i LXX : « Ideo plantabis planta- Verbum Hebraicuin !(eEitA.'«iH (D'3Qn:). si per alei^h
lioneni infldetem, ei semen intidelc, ol in dis qna lilteram- scribatur, -Tzs.aiov^, id eki, fidelet sonai
planiaveris, err^ibis. Si auteiH mane seminaveris, 61 vcro per ain, ei diculur NEAUciMii (D^JOyj), p^l-
flurebit in inessem in die bxreditatis:; qaando sicut thrnm signilicat. Unde et Noemi, qux brtc liuera
pattrr bominis dat h<erediiateui (rliis suis< i i'ro eo ecriptji est, loquiiur in Ruth (Cap. i, 20) uNoHie
quoii n«s )iixta Ai|uiiam ei Sjinmacbuin ct LXX in- me tocar', Noeui (^Oyj;, idj Csl .pukhrantf sed to-
terpreiaii suinns, in die hcereditqtis, quod Hebraice eate mc amaram.
dicitor Bioii NEUELA (nSn3DTa.J. legi polesl in He- { Vers. 12 seqq. )« Vc muUitndo popnlerntn
Lraico, in die petiima. £t pro eo quod Aquila et roultorum, ui iDuiiitudo loaris sonantis, et_ tuinul--
Tireodotio intprpretati Bimt« el dolelht liomo : nos tu8 turbaruiD, sicut sonitus * aquar^im niuliarum
itocl» ab Hfbrgeis. pro bomine qai liiigna eorum ) soQabUDt. Popuii sicut mulliludo aquarum inundan-
itiriinr enos *, interpretaii suiuns a.nus (tZTDx), id . tium MHMbuot : et increpabit eum.et fugiet procnl,
esi, 9fafi(er. De ciijus verbi unvbignitate, si vits et rapielur sicttt pulvis montium a faeie veuti, et
hujns spaiiuiR fuerit *, in Jereinia ptenins dissere- sicut turbo certiu lempestaie. In leoipore vesperie,
ntus, ubi joxia LXX dicitur : Eihomoesi, ei quit et ecce luriUiUo : iniuatuiino, et ftoa sabsisiet. lia.'c
' Sic vero postmodom edissernil in Jercm. cap. iiQis, inscnitabiie sive desperabile;eo qnod uHliu$
xvn, 9 ; t Verbnm Hcbraicum knos quainor litt(>f is cor bominuni Taleai iaTenire; t luss. in boc ioco
fteribitur, ALcra, et noh, ei tao, ci sim. Si igitnr Isaix pro auut iegunl aiio« ; #ed apud TciereS'!) et a
legatur enos, bouto dicitur ; si auiem anos, insci-n- pmuMScue nsorpata sont t»M iu itri^pnioti»' «|HaiH ,
tsbile siVe desper;<bilc; eo «pod ouilus cor iiunii- in pronunti^lione. Hodie qiioqne G.itU prninmti^ut
fium vatcat invenire. > v quasi dipbUiOnguiti os ; al. DemiHon» ; G. iiomi-
* S< vitlK hujut tpffitKm funit. Kieronymns in nus. Mabtian., qui u( «x seqaeiili o*«ta patei,
ruput XVII Jeremi<£, vers. 9, disserii de ambiguilHie plane Valarsiio con enlt.
hojos verbi direns ; t Verhum H«;bra;cum f.sos * Victor. , sictii *o»x/i»»,<;xHtbr. jlKttD, etCrxco
quainor litieris scribiiur, ALbPU, el nun, el VAi', el
Si«. Si igitur iegatur £.nos, homo diciiui ;si autcm
253 rOMMKNTAR. IN ISAIAM PHOPHETAM LJB. VII, CAP. XVIIl. 254
esi pars coniin, qui vaslavenjiil nos, et sors <liri- A fans cum : gensabsque spe; «t *o»eiiIc,i;a. nuiic
picnliiiiti 1)08. > Supra iegiinus suli nomiiie OAinasci, floniin.t lerr» oiniiis sicui regio r]iia;4)abiialur[d/.
vocaiionc») geniiun), ei abj<vl<oiiem Judxorum, ei iiJiUiial)ilur|; b:)bUabilur regio eorum, quuiuod»
pcr apoHlolos, atque in aposlolis, pancorum de Ju> 8i sinwom do roonic elevelur, el Uib« vox atidihtur. >
«Jieis credenliuin cleciionein. El quoniam aii coiu- Uiraiuqueedilionemposiii in propbeiiuobtciirittiiiia
paraiionem toliiis mundi el uiiiversanun genlimn, ne quid vulentibits intelligere qund scriplum est,
parva p;irs populi credidit Chrisliani, de qniliug deesse vidcatur. Siinulque veliemenieradmirar eos,
supra dicttiin esi : El reliquico SyricesUul gtoria fitio- qul Adem MAStram, ot spcm Christianam arbiiriin-
THm Isruel criinl {JHulli cuim {JUaiih. xxu, 14) lur, simpiiGitaiA cotiicntam, quia sciipinm esi : Man-'
vocaii, pauci tero eUcli) ; el : Kon e»t otniiium fidet datum Dei lucidiim iUuminaii» oculos {Pial. xviii,
(// Thest. 2 ) uuiic consequcnier iiiferlar nnn
II), : d ): nec p!ii« rfebere 00» qiixrerc, quam ut liant, quui
phincius, sed vw liis geniilius <jii% credere noiiie-' priecepia siint, cuiiiidcirco el omnis Scripiiir.-), et pro-
r»nt, et pei secui»e sunt pnptiiiim Cl>risli»num. Coin» pbelie specialiierruiiirDrum mysieriisinvoluti sinl,ut
paranlurque undarum molibus el frementi inari, provoceiil285"<>^ '^^ intelllgcnuam et ad illddqiiod
et qiianium in se esi, cuiicta opprimere ei occu» iii Kviingelio dicitur : Peliie, et accipietis : quairile, et
pare ciipienti. Sonabuni enim popiili iii speclaeulis B itivenielis:pulsate, el aperiet«rvof>is. Quia ergojiixta
liieatriilis luxurix, et amphilbeatri crudelllaie, et blsloriam cl id quod in Hebraeo coniineiur, in ouinto
circifuroribiis, siculsonitus aquarumiinmdantium, libro exposui, iuiiic quid iniliijuxta anag^^geii videa-
quando consona inipietaiis voce iilasphemant, el lur, edisscrarn. Prudcns forsitan icclor itiquiral.
dicuni Cbristianosad leones et besiias projici ', ei quid sibi velil in Visiotie, vel Oiicrc Dainasci, ala-
caetcra bujuscemodi. Sed illis instar marisfiirenii' rum cymbaliim ci caeiera quxseqiiuntur. rosiquant
bus, inciepabit Doiitinnsauclorem sediiionis corum, de vocatione genllum dicluin esl. de objcciione Jiidso.
cl fugabil euin a suo populo. El sicni pulvis motus rum. ei electioue eorum, qui per apostolos credide-
in monlilms, qiianio exceisior esl, lunlo (oiiius ru»!, ctpostea dc gentiumniultitudineet persecutori*
284 'apilur ; et sicui iiirbo, qui de lerra con- b<i8, qui iiKirisfliictibus coiiiparaii sunt,sequebaiur>
surgit, subita ieitipest»le fenur iii suhlitne, ila ei ul de Iiicresibas quoque, ' qiia; licclebiam vexaverunt,
illerapius, a Dei populo separabilur ac fiigiel, ne et biiciisque popiiIaDiiir, sermo propbeticus nuntiu-
in sbyssos relegeiur. Cumquedies consiiuimationis ret, qui, dorniicnie paircfaiiiilias, in agro Eccle-
ailvenerit, quod inierpreiaiur vespera, lunc cril sise siiperseiniiiaveruiit z zaiiia {Uaith. siii ). Et
tiirbatio, sua peccata noscentis. Et in tempore ma- dicuiiiiir cymbaluiii, cliaiiiaiem Dei iioii babentes.
C.
tutiiio, die videlicel resurrectionis, iioii sulisisiet, juxia illud Apostoli : Si liuguis hominum loquar et
quod LXX iranstulcnini, non erit. Si autem iion crit, angetorwn , charitatem autem non habeam, factus
quid respondebunl, qiii diabolo dant poeoiieniiam, iumvelut CBs sottuns ant cymbalum tinniens (/ Vor. xui,,
ct iiii qiiaiituiii in se esi, arcbnngeiicuiii fasligium 1 ). Et non soliim cymbalum rauco concrepans so-
polliceniur ? Heec esl pars eotum, qui vaslaverunl niiu, sed propter levitatem scrmonis liaert-tici iiidi-
nos, «t sors diripientiHm nos. MaiC vel populiis lo- vcrsa currentis, alarum cymbaium dicuntur, sive,
quiiur Cbnsiiatius, vel propheta ex persona creilen- jusla Septuaginia, aia: navium, qui magna iiiepci-
lis populi, qnod iuleriium sempitecnum persecu- monia promitieiiies, navigant in sxculi istius fluc-
toi^s eoruui babiuiri sini, qui exsiliis, carceribus, libiis. Alas autem naviuni, vela quibus sospendun-
boiiorum prnscriptionibiis oppresseruut saticlos tur et (rahuniur, iiitclifge. Et pulchre aias dixit
Oei.etxterna iiuppiicia possessuri sunt. iiavtum ; oinnis enim baereiicus pollicelur ercelba,
(Cap. XVin — Vers. 1 seqq. ) « Vae lerrae cym- ei cum alas babore se jaclel, lameo hieret in salsis
balo alariim, qux est irans fliimina ^ibiopise, qui fiuciibus, et procul non recedil a lcrrg, in medioquc
miltit in mari legalos, et in vasis papyri super cursu paiicjr repente naufragium. Unde Aquila pio
^uas; iie, aiigeii veloces, a.l gciiiem convuisam,!) cymbalo, umbram atarum, interpreialus est, noii
et dilaceraiam ; ad popiiluin liorribilem, post quem enim babent alas, scd alariim simuntudiuem. QuoJ-
HODestaiius ; ad geniem exspectantem, esspectan- que infert, quai esl trans jlumina^thiopx<e, lioc sigiii-
lem et eoncuicaiam, cujus dlripuerunt nuiniua terram ficat, qiiori impietate sua oinnes vincanl liJBrctici.
ejtis. Omnes babitalores orbis, qut tnoramini in Verbi gratia :Dicit Epicunis nonesscProvhlenliam,
lerra, com elevatum fuerit sigriuui ki montibus, etvoliq^iatem maximum bomnry. Coniparallone hujus
videbitis et clangorein luhae aiidielis. > LXS : t Vas sceleraiior Marcion et omnes lia;retici, qui Velus la-
tcrrae navium alarum ttuiis lliiuiina i£tiuopia>, qui ceiant Tcstamentiim. Cum eiiim recipiantPmviJcn-
luittis in mari obsides, el episiol.ts biblina.s (-uper tiam, acciisant Creatcrem, ei asseront eoiu in pl«-
aquam. Ibunt cnim nuntii ieves ad geiileui excel- risque operibuserrasse, et uon ita fecissc, ul facerc
tam, ei percgriuum populum et pessimum., qui est debueral. Ad quain enim uiiliiatem hominum ser-
* Verba ei beslias projiei in Vatic. rcctiHS, ul . • Desuo addit Victor. eorum^ wl seBSws (ail)
videtur, nnn suiit. Solemuis b.vc erat giMiiiliiim vnx congriiai cum $equcnlf, 47»! dorrniente, etc. ,super'
in amplriihealro ac circo, Christiani ad Uone». Vide seminaveruHt.
Tvitullianum.
,
255 S, EUSEBII KlERONYMi 256
peniesj seovpfos. eroco«}ilos, el piiiices. cisnicesquo A i«uin, ei besuis isrrue, ot sesiaie perpcwia erutu
ei culices pcni«iere ? Isii ergo 2S@ i'sins flnmina super e«n* volucreSj el ontncs i>«&l!a serr» super
^tbiopiseisiini, el sniitunl in mart liujus saec;:!; ie- iMwra !j!ef«3bur;l. !n leaipora i!lo defereiur mu.-jus
gAtos» iii esi discipulos snos, q»? eoraiis ponsntes i"C>iiino exercituuui 3 popuso divuiso ei dtUceraio,
vofuroifta, recie VJ^sa pai>yri, id csl chirtacia, super ^, populo horribili, nosS: quesT! non fwit slius, ii genle
aqu-is porl.rsie dicissUHr, qua: icleDUir veiocUer. cxspeecDitle, exspectasilft ei ccneulfala, cujn» diri-
Sicut ouim libri jiixla aouas el htiinores cito, ob- puerint Oumins terramejus, ad tocuot iiomiitis Do-
5oor:'Oiur, .'l^-lt^nuir ei pereMnt ; it^ sertno eori»m tTjirii eserciiHuin tnoMie»» Sioi». » yuii-scii ei c<?m-
at(j!ie iloPti iii.T, vsim in principid aiiquam viss fuertt iempiaiur Deus ni Uic.* 6«'), sive, juita Aquiiam,
for)ituiline<n possidere, pertransii etlabiiiir. liaipje jn tiTmotnento, id est, in Ecclesi.i, de Qua Pauhis
per ironiain d':ci!iir a<] eos : angeli Siareiicoruoi, aposiohis loquiiur : CeiHmna ei (irmttmenium veri-
Ue velcces. Quos beatus iiposloiu.s Pauliis falsos taih {iTim.Ui, i^). Goitlemplaiur autem ea quac
apostuios, operarios frudnienlos, <ju; in ssposi^fos Suul in Euclesia ; ei stculi nLeridiRna !«x ciara est,
Chrisli ir&DsflgureNlur, appellai (// Cvr. Jii). El ite aJ ita UiiJv<;rea perlusirai ; jiixia i:iud quod ia dtcirr.o
genlenit avulsametlacerair.m, avulsam a Oeo, eihae- octavo Psalino secandiim aoa»<tgt"ii de soie jusli-
reiicorum raorsiijus lanialam. Ail populum borriai- B tisdicitur ; Nece>t qui se abscondat a cahre em^
len:; nihil enim horribilius blasphemia, qux pofiit in ( Pzal, xvi:i. 7 ). £t quomodo nuhes roris in die
excelsum ossuuiu. Posiquem non estaitcr populus: messis, et tD ferventi a^staic gratissima esi, s;c
onincquippe peccatum, comparatuni blaspheniise, ie- Dominus Labitatores Ecclesix soae refrig<;rat, quo
vius esi. Genten? exspectanteuf , Mspeclantero et con- prseseftie cosrcta JlbresciuU. Et antequam icritptts
euiratam. NaBj oitines haRrelici sibi coilcsilarepro- consunimatioDisadvcniat, qui.i Bvnc ex parte eogno-
mittuul, e! poi!i.:e<:iuringentis, et taineii adaemoni- scimus ei ex parle prophetamus, nmlti perfecli
bus concalcanii;r. Cujus terram diripuerunt O-.iijii- reperioniar, de qaibus Apo*tc!as loquitur •.
Quot'
na.qiise non de coelo h:tbcni aquas, sed r!e terrs. Quis quot perfecti hac ifi.-idantuf {f*li>iif!p. in,io).
enim angeiuscsl, qiiasexlremasolitudo ierraruiH,a(J Ramuaculi autem, qui inuuies sunt, faidbtis prae-
quatri non turktdus b«re!icyrnnj sermo perveniai? iideniuf , dlcenls in Evangelio Salvatore : Ego
liaque omncs qo» habiiant ei moianlur Jn crlie sum zitoi vera. el Vaier mt'a» agricota Cii. Onimm
lerrarum, ad haereticorum signum, quod qnasi io palmisefii it! me non ferentriin fruciuni^ lolUt eunt,
moniibuseievaiLTinest, origunloculossuos, et cian- et omnem qui fertfrucititn, purgabit eum, ul fruc-
gorejn lul)», id est, docirin.ieeoruoi, audiunt, R%c luni p:'iw afferat {Joatu xv; 2). El -quae prxcisa
juxta nebraicuni. (jaeterum secumlmn LXX nlsn- ^ fucrint, relinquenlur avibus moiUiyin ei l)estiis
guiUur aiaR haereticorum,qux iit.aiar n.iTium per lcrriB. Avibus, qsisejiixta viain seminata popu!a::iur,
mnre hujus sxculi voiltanl, et iinpletaiem. supe- et bestits, quibus iraditnranjms gggnon coJifll^os
raut ethpicoruin, qaos nunc .£ih!opes,Scriplufa Deuoiy ita utqui a Domiao pracisus Xuerit el abjec-
cognotninai : ei dicitur ad doclrinam eoruui aique tiiSj el de corpore illiu?, quoil esl Ecclcsta, scpara-
sermonem : Qui miitis iHmari huins saeculi libroe, lus, i3ia io aesiaiequan) i« hicme, bocest, in pro-
obsides perv ersilatis tii%, et epistolas ad decipien- speris et adversi», volucnim et. besliaruus niansio
dos eos, qsii lecturi s«i!l. Pergunl nuoii» leves ad sil. Sicul.aatem hi quiinuliies suisi et infrucluosl
geoifrffi excelsam, «i percgrinum popuium, ei pes- jfl Ecclesis, siinpuianior ci projiciur.tur, oe modicoiri
«imum. Nuliuseiiiin ecclesiasiicoruiu ianiuin liabet fernicntum iotasis inassamcorruiupat : sic econlra-
studi: io b<';no, quantuni hxietic: in nialo, el ir: ecse rio ficri potest, ul qul ha;rei!co faeraai errore' de-
lucrufiii pnlant consequi, si aiios dcciptant, et ipsi cepti, eisvuisia Doniino aiquelacerali, elhorribiles
perditi oTeieros perdaut. Gefis autom vocatu!' excei5.a obblasphensiain, frusiraque mendacia prac&iobnies,
propter super!)iam : et peregrina et pessiroa, quja ei coMCulcaii j da;mooii)US, ct a flaviisic partes
alieiia a Deo est. Vere gens siue spe, ei concilcats j) varsas dissip.iii, cum recordsiti luerinl Dei sul, et
287 fujus Oumina inlola lerra liuitanlur h.iLilatio- magisirps pessinios dereiiqueriut, o&eraut muRUs
nei« Ecclesiae, ui iRventaut sibihospiiium etregio- Domiiio cxerciluum, non aiibi nisl in moDle Sioa,
Dea>, in qua eleveni signura doctrinai suae, \n qua ei in specuia, quod iiiterpr*!iatur Ecclesia. Brevius
Scripiurarum clangani luba *
dicimus^ quia ia liijro espianationis historcae uuilta
( Vers. 4 seqq. ) I Quia b«c dicit Domir.us ad jam dJxinius-
me, qiiiescam, et considerabo in loco meo : sicut (Cap. XIX. — Vers. i.) Onus j£gypti. Symma-
meridiaiia lux clara esi, et sicul niib«ts roris in uie chus ci Tlie.3dolio : Aisumptio Jilgijpti. LXX :
niessis. Anteniessem enim tolus efOoruit, el imma- Visio jEijypii. IVln in llebr-xo scripiuin esl hassa
lura perfcciiogera)in;ibit,ei praccidenlur ramiisculi MESRAiM (b»"^2n3 qoodnos inlerpretati sumu»,
S^),
ejua falcibus : et quae derelicia Vuerini, absciiiden- Onus vcl pondus ^gypti : pro quo Aquila trans-
tur, excuiieniLr. El relinquentur siniul avibusmou- tulii fip;jia * A;YJirto<j, possmuys dicere ab eo,
Vaiic. , <l ^«i3«j Scriplurarum dauguni tuba.
•
quod msionsm sonal. Sed ct Drusius pridem ita
Sic ope Vaiic. iiis. euietidajnus fipixa, quo-.i est
*
niO!nier;il rfcscribcii<li!ni luin aSiis de causis, cuai
onw, pro quo viiiose lecium esi hacieiius opafAa, prx-cipue, quoi' magis «u Aquil* iu^cuium, qui
:;
257 COMMENTAR. IN I.S\IAM PROPIIETAM UR. Vlf, CAP. XtX. 258
qyod *ollal propbeia, ciporiet jngum Ooiiiini, etiinA ad angusliaui reUigens. Ei\ isswen
Cit irihuions, i>i\c
cx8iili3?c coiitiigniins, >iui pro,'>!ieJ>an) a^Egyj)!! cer scicmloi:;, suuUa Oocris j4Cgyplti, vcJ YUioiii^. ad
Uerel, aive poriarfct. HoJe «itiror LW el iii Baby yt^jryptj piovinciani perliiiere, quae «sque bodie
loiic pro jnindere ii»lorp*<iSfitos pwfoifin ; ei in iKtbtialur et ceriiitiir. Scd .et la iioc ci in .iliis
PliJlibHiitir., ^l Moai), ei Oa«>u>co, verbam; ol nnnc •ScrifKfiranira loris pler.i»jue poriuntor, quis; non
iii itgy|jlo veTiiop.em ; ciim in fff;braRo io oioiiibys possent .sr.ire ju.tla hislonam : ut *'er»aj ii::ce'6i-
lti& uoii tcrbum ei oiiio, se;: massa (NtyQ), iu est, I3!C coj{3iri!ir ailioreni icleUig^enl^stm <jua;r(jre.
onMi, po7iduRiiue {lon.-itar. Qupd aiiieni Sytfiir.achus (Veis. i seqq.) « lixffc Do.minns asrcmlel supef
et Theodolio >ii[Atia, Ui esK asJMmpiia/Mirt seoipcr nttlieiii levem, et ingredietnr yEjiyptiin), el niove-
i(itt;>-pr«;tati si-Mii, hoo soire »Ji;i.te!nos, accepisje bijiUiir 1-4/. coininovehuniiir] siniulitLTa iCgypii,^
propiieliim a OuoniiO gr^iia:;; fioiriifaieiRt i:i f-.'Cic ejus, et cor ylilgypii taibescet iu irie-iio ejus'.
iEi<ypij sacraaienia oogoo.sc^rei, sive ocnlis luenlis Kt coneuncrc faoiaiii yEgvpiios adversus ^^^.gypiios»
a^^piccret, «i LXX uaaslsilersw.-l. Nofj esi 3!i{en> ti pHguabit vir ccitira frairem sumn, ei vir contra
JD^Ypius iftla quajo Judaii piilaQt. siv.iu arbitrati-s »;i!icuiit suum. civilas adversuni eivitaleni, regnuin
esl Jrsephus, qui i» libris ArsiiqijitaUsra refcri Rdversus reguum. Et disroinpeiur s^piritus /fEgypti
-Ouian! saeerdi^leui fsai» !i»pli;sse v»iiti»iura, «t '
^ in visceribusejus : el consiliuiu ejus praeeipiiabo :
iu lerriiorio Hi;liopoiiSsiiO, qwod .^i^yptti 3S9 '^^' et intcrroi^abont siinuiacra sua S90 ^' divinos
p.bv vocaut", ex.=iiruerci ;cu;pluni a<j.s!a>;liii;<iincjn 8U0S, et F^yib-ines, el uarioloj.. Et «'iidaHi iEgypiuin
Tenspli Dej, et «itare. Esio cjuj», conceti.iinnH bae« in ;itanu.% dominoru«« trodeliHsa, et rex fortis <Io-
dicta de 0;:!» ct .-«iia!» quod ;?: -Sgypio exstruxU, jnii!»bi!'ur c-^truin, aU {>oiuii!US Deus exercuuutu. >
quae crunl quiiique civi{aifl.s, .lu» ia J.vgyplo io- Pieraque i^, propiieiia .^ilgypti, quatn levavii vel
quaotur iingu». Char.aniiici : ax qjiii-sjs «u.s ju.vl3 vidii Jsr43.?j in biVtoriea expianati-Mie pcr.siriiixi.
LW appitilalur 'A'7£oJ>c : jusia aiios j.^-.ierpreief., Ui;de ntjjie juxta iropoicgiam sunioia q«.equs car-
ciiiiias ARS slye Ar.£5, vol cif}ii'ss ioiis ? Ei quis erit penda su.nt. Asccndit Oominus supor •nibeiu ievcm,
isie salvaior. qui missus esi .-Kfiyptiis. ui Ealvarei coFpus sanciiie YJrginis Marias, quod nullo buiiiaoi
eos, et Ooiiiinaiii coj»:i0.scerc!ii ^'tgVptii '? quando seiiiinis pouderc prscgravaium esi vekcerie corpus :
colueruiii eian in hi>.siiis cl niuuenbus, et voia sittnn, quod dc Spiriiu s.ai)clo coQceptuin e&i. Ei
bolveroiit? quatiJo pcrcussil ni.-!n;iiBS ^Egypinin ct ;ngressu.<i esl !n .«Cgypluw bujas niimdi ; slaiiiiiqtie
suiiavii easn? tn quo ieiupore iV;tu;)( potcrifi^us osiijiia .*Egypu siiuuiacra coinnmla suat : ita ui
docero, ul fijerii via cie 4^,gy^no in Assyrios, ei ir;- , divluaticitcs et uniycrsa fraus itloioialdif, qo» de-
t.-uvcii.^u A.ssyrii in ./Sgypi,ui!>, ;>l M^^yy-Cii in .^ss}'- ce!>;!!!iii posb.idebat o.rbecn, ,se fracian! esse si'.;;iirei :
rios ; ct scrvieriij'. j^ij^ypiis .^ijcur ? Utiand-o iiiracl iitlanltini iti sn^gi de Oriente dccti ' a dsfitjioniliiis,
lerlius in ./figypifl f;iii; ei fepud Assyrios q-i;!si val justa piophetiam Baiaajo {liiun. \xt\) ifiiolii-
binetUclio iii ui«.Ji« tcrrie : ila ul .D&iminus dicersi geuies iialutss Filiiim i»si, qui oinncin .litis eyrusis
Benediciui popuiKa »!*!»$ .'EgypU^ et opus inanvuni dcstruerel poseKtatem, venerinl {Jelliieein, ei osleiv-
vifaTKm AiiifT^Uil Hue.ad itEgypuim isiai», quaui d?;n»e siejlst adoraverini puentRi {Mailh. it). Tunc;
Judaei ststiaiuBi, nou periitiere pcr.^picunnt csi. cor iEgypti r.ainc coitiabisit, el ^.S^gypiii couiia
Itsque locuiii iisiiun <jue!fi Licoiiratis, ct Q}u:iuu:n «•EKypiiosF siirreseruQi, iuxla illud quod l)-.n>;in«s
qui in jnajtgno posi'ui3 esi, Jiigyptum possuuius iuqttitur ia Evangelio : Noiile puiare quia veni mii-
ap^ellars, niashue .iuia sitSj"AiM (atnjna), quod U?e faip.itt iupet lcrrffrt». ; non eeni pacem mltere,
diciiiir .£gijpiust imtirprsiaiar iii'iU6-y.}(jst % ,d *ed ^ladium. Veai eniat dividiic homivifri coulns
ipsas ctiaw etyns&iOglas amaibal esprioif.rc, inter--' regnum satrapias divisii-, et in toii.rleii^
in vigjnti
piciaiiu iliii si». iieijjie ipsa .-iddil Monirauctinius, n':ua«>=*« id est regioi.es;
qu>i<us qui pr»v;er^iii iio-
sic pcrpetuo ve»'ere A-umiain; ciii s<g»iD '.egilur, ui niir;;5i.'S dicehalilur. iiaque Iracitis sive lerrtforiujii
cap. 2x>.! l'rovc.r!;, 0". isiuffi .Ka». ei sjijii 3iu'ue alini, n<iiiom)i!ta»uni er:ii vouig sve vraieclura, ubs
}j
ui)' 5pi;.i seaipcr lcg^iur i;- probaiissi'"*»)t3 Itbrf» "
Onias
• - --•
esstruxit teojplu:»! MARTJiN.
• '
atq«<i codicibus. Qyin eiiam hoc ipao ieiiiitir Hie- * Viiiie., ei Dominus cognoscsTes /U/gypiHm.
ron. iti Miie lifan quarti iii ierens- cap. \ssi> ; * -liixO/.iSouffa. .Mss. codic. sic lcguiii ; cdsti, OXs-
« \'efbut!i, iiiquii- !8cLir;»l,c«su massa, -Vv^u,iia apjAC, Soi.-ca.
id est, oiius ti poHiiiis ini<;rpreialiir. d * f i»ri?
is^bet, aul i;ici:Sent50f3 infcriu.'! in ci^p.
\;dc Ai:iiq»ju. iiii. xiii, cap, 5, num. i, in
'
xtviu ^agi, inquii, ex Oriesite vcniir.tiilDouiiiii
: <
eunique locu!!; d*i Ottia doctorutu virorissij noi;is. 6i<;llat«) se vutisse difenles ve! e\ anis scieiiiia, vel
* Quod- Jfwpti vojx^v vocani- Ex hoc ioco etsicn-
es vaticinio Baiaani prophcl* sui qui in rSuiner;;^
datiiJa esi aniiouuio eicorrig-iiicius conicxtiis supe-
dixerat Orietur &ietia£x JGcoh^s'. homo d-^. hTuei. s
:
nor coU ib^. luit., el icgenaucn. quas, vo{i.odi-, eic. CiuiB fc)i Teriulii.;»e \'\^. de idoiolairia vi<ieaior
tlsi e»im Judices dii-i pos.sijjl A'»ms;; venor iaujci!
d><iiciiw)e. i.:b!, « Scieiitla, inq!!!l, Is!;» (sc. ».>iro!ft-
appaiet sigtiisk;irio qyain obtitiei Bpud •auci.Of.-JS gica) usqu-:: aji £v,ngeiiu:ri i"im coiicev?:!, ui Clifisii)
nyitie.ii \0'^6i. rSo,aol igiiur eisni iEgypli uri«ie- edtto, i!<:uiO i^siiiii;; iiatiYsiSiieiii ali«;t.>}iis d«;' ueio
clHiie. Ijnde t^iin. jib. v, ciip. 9, de fijebai''ie lo-
iiriieipreietar. > (.iwlc.-um niuUo ajqtifjr vctcitiin
qucsss, OtviRitur, iuqisii, ik pnefecturas oppidorum alicruti! Pitlruin de Magis opi-iio e.sJ, qa* illos
(qttuf ^omoi vocum) duodiciui. ihodoru.*, liti, n, irbdii psobos viros
exbiitisse . qiss :<bsque lege.
Agypisjiij in se\ el ir.fsiiiti! iiomos divisii. Hcro-
scripia ^c Jiidceurbni caiiemoiiiis, ad Joi)i insisr,
doius oouios el,satrspias pro e-jdeiu posu;'., ei Uuiii Dt^uin, ix qito aduioiiiti suiii, avtorabiuti.
259 S. EUSEBIl HIERONYMI 260
fMtrem suum, el fHionx conlra niaircm svam, j^ el ipse foiis fluTiorum omnilKT) (HaboluB, a quo
tt mtrum eonira socrum sunm ( HaUh. x , 34 oriuutur nniVersa nfendacia, desolabilur : i(a ut
seqq.)- E» lciapore e^ illml espleliM» esl : Itu- deiicianl cxt^ra fluiDina el rivi, qui de turbidis
mici komini» doraestici ejiis (Mich. vit, &), El pu- Nili aquis iiiiplebaniur. C/alanius quoque e( Jiincus
gnabii vir comra fralrem »iuiii.elvir loutra amt- rruni.-» siciilalc arcsc^ni. Pro junco papyrvm LXX
cutn suutn. Fuertml inhn iu uru (iooio separaii» iranslulcrunt, de qnn cliaita flt> .'«ddentes de suo
duo conira ires, et lre$ conlra Uuo.s, ei di^isus achi virirfe *, quod in iiebraico non itabetirr. Cum-
esl paier coiilra filium, ei rOias cooira pauctn, qae ab ertidiii» quxrercm, quiti hie sf rrno 6igni(r-
civiias 2dv«5rsu4 ci»ilftle«i, el regnui» adversus carei, andivl, sb iSgypitis boc non^iine llngna euriini
regnum, eoruiu qui non creiiideriint, adversuiu onine qi>od in palude vireos ras«ilur appelbrt.
eus quk credideruul, vel cerle eorum, qiii credi- Calamus antem jiixia tropologtam esl sermo va-
deninl, prosimo* .suos salvare cupienUum. Ei <iis- CUU3, el nilii! iu se soiidum li:il)ens : et papyras qui
ruplus esl spiritus y*);jYpli in visceribus siiis, lU videtur quidein babere meduHam, rl non est
oequaquam pari.t seniircnl ; sed spiriiuali conlrs vacuHSj ct lamen fragilis est, 292 citoque rtar-
se gladio separati, oiiinc consiliuiu suum pra-cipi- cescii. Oinnesquoqite rivi, aref.<ctori«'uruni captte.
taluin essecoguoscereiil : et niliiloiiuuiis in crrore B sicc»bunlur, et .quidquid prius aquis irrigaiiatur
prisuno perinauenics, hi qui fidei Teritaiein 291 ^gvpiiis, arefaeiuin, non erit : ita tit moercant
suscipere noluerant, interrogareiit siiiiul.icra, et >Egypti piscalores qui valde fontrarii sunt pisca-
diviaos suos, cl rytliones, el barioios. Cuiuque ilii tovibus Dotnini, ek tugeant qui mittebant bainuai in
boc fecerinl, Doniinus iradidil eos iii iiiauu domi- flunien, et expandcbaiit r«te super facicni aquse.
noruiK cnideliuu), iusia illiid apostolicuin : Quos Qui singulos quosque decipiitnt, .'laniuin niillunt iji
tradidi Salaiue, «t ditcaut non blaiphemare (/ Tiw. jiquas lurbidas. (Jr.i aulem plurcs 3imMi,'iia ui in
1. 20); quo servilule durissiiua oppressi, ad cle- synagogis Satana: loqnantur publicr*, el populoriiin
nieuiissiuiuin Ooininuin revertaitlur. Pulcbrrquc* ahduc^nl grcges, isii rete super oquas miiiU'it
dxtnones criidelcs douiinos \ocat, qniUus niliil <ra~ jEgyplias. Conrundei:iur el»aiu !ti (jfli operabiintur
«lebus esl. Rex quoqiie forlis, qui domiuus esi liiiuia, ut vestes fiicerent saccrdottiin; pleetentes
eorum, pcrspicue diaboius iiilelligilur, qiieiii e( iii itlud, ek lexentes sublilia : quod proprle ad diale-
EvaugeUo Dotuinus soirtcni vocat, quo viucto et clicoruin arlem perlinel. Vrv subtilibus, bytsum
oppiesso, vasa dQinus cjus et pra^da d'ripi(iir. LXX transtuloruni. quod ei ipsutn iii sacerdoltsm
(Vers. 5 scqq.) < fcU arescel aqiia de mari, ei vestibus lesimr. QuOL^que sequitnr : El erunl irri'
fiovius desolabilur atqtte siccabilur, et deficient '
^ua ejus paccentia, omnes qui (aciebanl lacunas «d
Aniniaa, alteooiibcauir et siccubuiitur rivi agge- eiipietido» iiisces, boc signilicat, quodonines insidiae
ruuu Ciljuiiis et juacuj nnarcesfrct : tuid^biiur JLgyiJii piscaioruiu dcstruantur ei pereani. Pro
alveus rlvi a fouie suo, ei omuis semeuLis irrigu» :aeu:iii qua tiehar.t ad capiend*>s pisces, quod nog
sicc.tbiii>r : arescet et noii erii. Et HKerebuui pitiea- jn.ua sensum interprctati snmuS, et in Hobrairo, et
lores, ct ingebnnt oiitues mitlcntes in flumeu ha- in eunttis injerprenbus, ip *oco pisciuni ponuniur
inum, el eypaiidente«> retc super facieio aqu.T, et anima'^ u\, tkh bistOTia trabauitjr ad tropologiain.
aresconl- El coufuudenlur qui operatilur linun», qnod videiicet i«li piscsdofcs, qui faciebynt Jacunas
pk-cieniiv$ et lcseute» subtilia, et erunt irrigua ejiis 61 lovea>5 ad hoc fecerint, ut aninias in cis decipe-
Racreutia, oinnes qui facieb^ut lacunas ad capieiidos i^iU, Notauduni quod pro iscuais LXX C^Oov Irans-
pt$>Ci*s. Slulli principes Taueos, siipigntes coiisiiiarii luieiunt, qtiod gemis esl poiionis ex Irugitjus
Pliarao de<ierui:i coiisiltuin iiii;ipieiis. t Qtsando rcx aquiique coitfeclum, ct Tulgo in Uaimaiitf! P.iiino-
foriis, durui dominatus '
fnerii in iEgypto, aresc<-t «lueque provinciig, geittiJ^ baruaroque semione
4)rnni& doctrin? ct pui- britudoeloquenli;v sxcularis, appeiiaiur sabalunt '. lloc ina&ime utuntu^^gyp-
' i1fbirt:.in., dariinalus : Yaiic. tos., notninatus ciilprindos forsii:sn LXX loro recit.ito Ceneseos,
le«(ini, vittose uterque, Nos levi unius iiltciulas niij- quasi Hetiraice iegeriiit Achi pro TIN achu.
iJMi.
tatione rr»rrips!inii.< dmuinatus ad i»nperioii:i ver- MinxiAM.
kteuli 4, qucm Hieron. atiudlt, sei;i;uni , Tiadaia — Ei vcfo n^\i jnncus, el TIN achu pro syno-
jEgiipium in manus dominoruiii crudeliinn^ ei rex nyiiiis iisiii paulcr J<;i>. VIII, 1 L An crescel juncut
JvTiis dvminabiinT eontni. sitie luto, el achu tii>e a(fua ? Giaici lecerunt 4x' *ei
' Aetu vifide, Hic quoque confingunt veteres edi- &/ii, nt Genesis xli, i, de v^accis Pbar;ioni!t, t66-
Itoises Erasiiii ei tf.irtani vocabuta GraiCa, quuruiti cxovso h tCo ax'-'-> f"'**^*''"'*'"'' '" "^''' Hebraice •'
riimiiuain uieniioit nieronjFmus, ui tirfem tiobi;> Nm. Hic vero loci tb" i/j. th x^wpiv •Jtiv ih xvx/t^i
l;icii<»i exemplaria manusciipta uitiversa,atque ips4 «otajAOo, Hobraite uon •iTtN liabei, sed jmy, Qra-
ediiio LXX iiiicrprelum, iu ([ua legiuius t) "Ax'. muieta. Martian. in Hieronyuio uo«l voces de quo
•to x/.wpov^ id esl, Achi viride : qux buiii ipsissima charla fri, espunxit istas, (|u£ iii priuribus e(l>-
Terit.i codttum mss. Atlii viride ; noi* nt liiq^uiii lioiiibu;^ liabebaiilur. iiddenies de suo i/ypa* xh
&/yp<j'^ -i^ x^wpiv. Porre A^^ru noiueu posituiu
e<liti X/uipb^, quas utaluisseui laniuiu cnieinlaii, ac iegi
lcgilur^dpud LXX Gen. Li, 18, iiec aliatei liubei itt ayt\. th yXwpov.
«o toro' Mgniticaiioiiem pr.Tler; bic subjuiictum ub ' Hiiud niale al Ilebrsec
k2D quod est pcian, ,
Uieio!!V'!!u. Coiiler uiruotque Socuit:., ut dis<.a» homen SabaSum (leduseris. C*ieruin de illo Am-
apud ..^^jpiios palutkni vucaiaoi iu Sbe A£ki, utQ utiauu;i Marceiii.ius, l.b. k^ivi : « Lsi, inquii, S.i-
.
COMMENTAR. IN ISAIAM rROPIlF.TAM T.IR VII, CAP. XIX. 262
261
lij, Ul noo puras aquas bil»e»libiJS iriWuai.i, sed A rum, insta ilbd quort scripiiim »si t Et ticvt non
tiirbidus ei commisiaruin fsRCiuin siiniles. ul per probuveruni Drum habere in notilia, iradidit illo»
hiijusccmodi poiioncni boerciicie praviiatis (tyclrina Deos in reprobum setiium {fiom. i,24). Et ii«omodo
n»oiiS»reuir. Tunc sluUi ernnl juincipcs
Taneos, qui san-nus esl, cum Isaia dicere poiesl : Spirilum
qnae fhlerpreiaiur maiidaium humile. Omiies emm 294 iolulis lt!ce faciemui super letram, sic q«i
hDbrelici ftonirariam allituirnii bumiiiiaieni docenl, peccaior est , faciel spiritam erroris, b«c esl, ina«
ct deiratuinl ad itiferos, et suni principes liuinills liiiae spiritiim * : secnndum quod et in Jeremia le-
C-msiliarii qnofine Pb:i- gimns Arguct prwvaricatio tua, el malitia tua
(fejeplique mamlaii. 203 : le
rao. qui rcx Algy[H\ esi, el recie dtisipaior, ei corripiet te {Jerem. ii,i9), Sin autem sc;iiid.iliiaiur
diviiut^ et in partcs varias separalus expriinilur, bscreticus, qui Velus non recipil Testamenlum,
insipiens argneiilur «ledisse consilium, fjuando quod E»oininiis miscere dicatur crroris et veriigiiiis
dispcnlerit Domiuiii sapienlnim s.ipieiiifum, cl spiriinm, amiiaJ scriplnm in Aposloio, hoc esl, in
inlHlligcnliam priidenlium reprobavcril (i Cor. i). Novo Teslaniento : Tradtdil eot Deus in desideriia
(Vers. 12 seqq.) € duomodo diciiis Pbaraoni :
eordis sui in immundiliam, El iterum ;
Vropterea
Filius sapienlium ego, filius reguni aniJ(|Hi^rum ? ifadidil eoi Deui inpatlionet iQnominice. Et. ryit^»tn :
Ubi siinl nunc sapientes t.^^ fjaitdii entDevitinrtprobum %ensmn,ut facinntquoe
tui ? annuitlicnl tibi.
iiidicenl quid cogit^verit Dominus excrciiuum su- t^,^ comen^vnt (A/. oporim] (fiam. i, 24-28^. Tra-
per ^gyplum. Siulli facvi sunl principes Taneos, dutilur autem 1« desUteriis cordis , quia muiave-
eiiiarcuerunl principes Meoipbeos, deceperunt JIL- x\vs»\ gloriam «ncorruiMibilis in bia.iliuidinem ima-
gyplum angulnm populoruni ejus. Dominus misr.nii gjuift corruptibiiis bominis, et volucrnm, ei (in*-
i(i .iiedio ejua spiritum vertiginis, ei crrare fece- iirtipediuir, cl replilinm. Quod quidem iion soium
runliEgypuim jn omni operc sno, siculerr:iitl>riu$ ii) Epjsioia ad Romano?,scd el ad Tbcs6»lotncrnB«s
el voineus. Et non eril .(^lgypio opus qu<»d f.»cial de Aniicbrisio legiinus : Pro eo quod ctiarUatem
capul el caudam incurviuiiem ei frenautem. > So- veritatis «o» iusceferuni, ul talvareninr, miltel ets
lcni hareiici regl suo vel Pbaraoni dicere : Filii Dens operatiouetn erroris, ul credaut meudacio, tt
sunius sapieniium, qui ab initio doctrinam nobis judicentur omnes qui non credidcrunl venlali, sed
«poslolicam iradiderHiil ; fiiii sutniis regqm anll- complactieruni til)i iu mendaciu {II Thesi.v, \0. i\) ;
qiionim, qu; appeilaulur Ftges pbtlDsopbonun, oi nposiolnai Paiilom dc pra-senii isaias
'qii<>J puto
balieniiis scientiam Scripitiraruin jiujciamsapiciitia! loctione sumpsisse, in qu.-^ dicit ; Dominus tniscnit
s.a-,culiiri. Quos nunc intcriosal, sive ipsnn.i rt^gera p gjg gpiriium crrorii, et errare fecerunl jEgyplum in
b*rcli«i>r)!m, nbi sinl sapientes ejns <iui coiuem- oninibu» operis stiis, sicul etral, inqni'. ^^Wita «t
ne.baiil ecc!i;sia»>iic;iin simplicilalem ; et rci>pon(!cre vomens, qui iuebriatus esl viliis. De quibusebriis
compellil, quid cogitaverii Domimis Sabaoib s'Jj>cr
Joel loquiin» * : V« qui ebrii iunt absqac rino. El
iCgyptum istius nusndij ei quid in consummaiione non sobim ebrii, sod el vonicnies fuiorem draco-
racturns sil. Siulti sunl appiobali priiicipes Taneos num, et fnrorem aspidum insanabilem , ut posi-
qni iuimiie baereticoruni liabueie niandalum. Emar- qtjunr hujuscemodi vituiui avi>nioerinl, intePi^^sant
cueruiil omiies priiuipes Mcmplieos, qui eioqiieiiiiae cbriciaiem suam, atqnc cogi;osfani, qnod
quamd^a
Mcinpbis enim ebrii-fiierir.l, nec prnicipium babucrint, nec
ei oris poliiicje iactanlia *. os, \'el, bnei»i,
e.v cre, inieiprotalur, el {^.sxa^opi/.wc .sermonem |ji neccapul, ncc caiidaiii ; sed truticmn ex
est
sonal. QuodqMe seqUiUir : Uec^pcrmu Jigypium uiraquw psrle animai. Pro principlo ci fino, quod et
augulum populorum ejus, sive jnxta LXX : Dccipieni Svmmacbus et LXJ» transuilernnl. Tbco.ioiio niore
j£ijtiptum per iribvs, boc sigiiilicai, qnod regiitim v&rba Hebraica posuil CKAfHi'UE (n25D) et
suo ipsis
sxpieiiUa: sa;cuiaris stiiluiin esse monsiri^Uir, el P33K * q"od Aquila iiittjrpretaias cst,
acmos ,'
)
;
singuionim doguiaiuin piiticipcs, qui iiiterpreianlur incurvHtn, atquo perversttm, in inetirto senei intel-
iribus, argoanUir suiU;»s baiinisse doclorcs. Domi- ^ jijji volens; in perverso, lastivieHles puerat, qui
nub eiiim miscuit eis spirltain vertiginis, iiivc erro-" omnia perversa faciant ; ac per iioe e^se scnsiim.
baia ex uortleo vel frumentoin liquorem conrersus pUini rep^riatiir, Benfipc ebrii ey^ v>n<;, eiiam secun-
pauperiiiiiis in lllyrico putus. i Zylbuin, aliud ejus
dum LXX. llr.de ctedilu laciiis Csi conjeclura
poiioijis notnen, isicmotaisi Plinius, iib. x^sii, cap.
Maritini, qui pnlavil iegendiiin idem pro nomine
ulu; Bioscorid., lib. ii, cap. 109 ; Hcro.lolus, lib.
Joel, ut sii s«nsns, de quibui ebriis tdem Isa':is
n; Hesycbius, Suidas, aliiqtie.
loifnilur. Quic ve.-ba legmUur Isaue xxvhi juvl-a
* Poiluere jtutuntia,
prope Burdigalam
i4.i0tiscripuis-'*iiv.f Kiajoris LXX. &v£u oivoy. sinc vino. MARTi4». Pro Joelr —
iegii
seiisu, congruo i Qui cio- qiieui penes eju.smodi sei>tKiiii.i non iiivenltur,
qiieiiUae el otis pullnlavere jaci;iiui.tm.
Martun. scibcei Isnias , qni idem,
— Maniaii., i Poiluere j tclainiahi, mss.
i
j.iciai.iia.
Viciurt»» lepoiii vult,
jovla LXX, Cap. xxv*ii, 1, fieSuovxec 4vev otvou
Alibi, puiiuiaveie. >
ebrios abtique tino objurgul : quamquan» alaor est
' Vatic. Qiii peccatoi-
ea, bibet erroris : koc eat in HebiVdeo ti Lalinis coi(iiil>iis.
malitifs ipinlum.
* V;iiic. €*Ff A ec 6c»o.\ ; ;«liis pb>cet CHEPHPit.i ;
*Joel loquHur. Ita legimiis in mss. cr.,iicibiis,
el Giifice quidem xi~--fi sciibilnr.
Cui» lamcu couir.iriuiM Joelis caoiie
priitio scri-
;
263 S. F?JSSB1[ HIERONyMT 2G4
q;«cd in /rgypto noii soiiiiii fsiitil 295 '''^'?'' ^-^ A """ '(tmrrc (i Cor. vti) ;
ge-.i ecoHtrDrio i»ngaiMiir
:.;arciri«i, ti!<:i!J3 nosler loquitur Jiiigna if.jiypt;;».
C3ud<(, Re:l ii eeiies ct pucri, >d csi. ».1 i.:iiicipivi<H
Siii aiitesw ccontrDrio elcvaverir.uts ocuios nosiros.
{Vors. JG, 17.) « !n die iU? erlt .-Egyplus r.uasi ei vi.Jerimos ijiioJ regiooes ji»m riiliaj siiu sd nie-
s facie tonr.n.iiio- rtiHlort!, ei. :.e.!iHi-.quaui co.rvi fsicrmiiis ifi ienairi,
w«i.<;ros, 01 slcpebit., Pl liin.^bil
qium inovebii sed jiisia ftv^-cgcjiicitin •.nuiieretn, qune .Jeceiri ei
His m;»!ius Ooioiii! excrciliiiiui, ijtse
SHiier cstn. Ei crji lcrra Judss /Egypto i» fesUvita- octo aPiii.'» (Ofiui.t asp'iccr« ncn poteral {Luc. ru>),
tein; oaiDis Qni ilUus fueril recor-jaius, pavchii a elijvavcri.iiusi oeulos «o.slros ei riixe.-imus, .la4iJ
farie cuasJiii Doiniisl esorci<uufi3, qur-d ?pse cogi- (eiaii ocuios meQs,qui hnbuasin ca'J:s {l'sal. cxsH,
tavii sisper eain. j In illo Uziipore, lioc cniiii, ti i), ocsilus iiosler et visus ioqiiiiur Ii:igii;i Ctiana-
fr?ij--o Ji-^ifjius, :s!a;!iifical «lies, q^.jando rt!isc5:orii r.iliiie. Si circuiacioenmus aures noslras.el awtlie
DumiRiis spirilum cnoris aique «•criiginis, tsi evo- riiaus Doisrhiu!» loqueoicai '.
Qni habet aurea f>u-
sspiduni dinnd! atiJuH {Luc. viii, ti}, audiius noNter loqsiiiur
rinai /|Lgyj>uis viiiuiu «iraconijir., c-l riircr>3!n
iiisai^abll*::!!, iHielligena eri-oreiii sutini i^'. cbrieta- iiogin Ohiinaisiiiiie. Qui pOiUeril s>|>onso iJieere
lc.iii prJsiliiatn, yEgyp'.-}S •imei-it qiia.^i «iiuii.^ir, noi! Pos' ie in odorem iirtaueniotum tuuiutn currimus
5i»fiure fortoilo, qui viris aceidore eojibiJoviJ,, quos B {CanL i, 3). et : Chrisii honus oiior summ iK omut
non smat i3igyplus, sed s;i(?oc3t ci iiuerticit ; sed ioco{I! Cor. », ih), hujiis odoniius Joqaiiur !ji:gua
CiianaiiilJila. utislas quocue in boiiaiii parleiu ac-
lioiore fcn.iiieo, quab soiss vuii Pha^-^o vivere.
TiiOeJjit aioea» c'..i.'iua.'>iiuneir., sive eialiouer.i :na- ci|>ii\:r ejos qui coinedil pjiicin de cujio deseeHderi-
le:«, jisiiein vivuia et non raoriiiuin, el audii illuil
nus Doitti)*.!, per quanj 3iij»(-:!cia dcr)i!mstra.!U!r, ;
qucni looveWi* 8i eievabii, ui percutiat /Egypi-.un. Gtiitate ci ^idetfi quam suaiis esi Dom-.inis {Psnl.
T*.!i€ serja Ji»da, id cst .scicoli.t Scrij'liiraiuii:; •;x xvxiii, 9), statii:- loqaiuir lingii» Chauaiiiiiue, Ssfi
es propbeia;, Evangciia es. yposioioruui J^pisioiui, ^^ '-^^^^ sp=r:ii;a!is eiil, de qi;o Joannes oposlciHS
eru:u Jrlgyplo la rc.si!vjia;f.rfi, si eas CQguo?erii : ai». : Manui: >.os-r# valvaverunl de Verho viur
veri^ {i ionn. j, i); et qoi lido i:.j.i;.i U%;\\t., iia u- de
\el in iiiuorem, si oon:paralio:ie <iocl.-i{»a: ci
eo Ssiv3ior possii dice.-e : Teiigi' r,te auqui-y, e(fo
iatis curiiiii se inteik-xerii isal-.iii.^i.iie K:.?i:d;.i:i!ii'..
iiiiui scio viriiiteiSi exiae de t?!»; {Luc. ynt, 4»). Di-
0':ii!:sq!«i bujus icrr* fijcrit recoidaius, p?.V!ibii
co oavore, oul diiclt ad vilans ; T^nacipvor- «niju diciiiiiis q-iiSiisa boos iril.uiai elevata inaiius t>o-
sapicntliz ttmor Doraini {l^rov. is, iu), Ei iioc liO.M miui ; {•uis.Taiiius qua-e no.i Hngua Ilrbraa, ije*!
-^otuui iu CO!!sOiH»i;'.lioi:e KiUiidi, »ed i!» f.riC<;i;!:t: liiigua (llijinaailids ioqsiaiiiur quicfjuc .^.gypii tivj-
i]i,..'qin- icsiij-ore :^c';ipete |>ossnmtis; <<uod eocis- C iaies. Ad «iuod iia responderc ooiiabiaiiir • H^^bveus
biaiiicuiti virsiin. el dociriiiis ca'eLiib'1:. firudiluni, •-•tspiTnv, id est; iransiioretn sonai, qui de ioco
OHirJs hsBrfcticus iiiiicai, el ad rerordaliouc-n iliius iransit nd loca-ji, Ergo el nos licsl sa:ici: (lUiuudiii
'.erreaiur. Tiuiei.iii auicsi; ei pavebii conti;'!U.ni Do- iu /Egyijio buinus, et in istius mw-iiU vcrsiirmir
a?ini. qurtd super .4igypi;!i»» jntiridi Jsiius cogiuvit- tcnebris, uoii po>suiiii.js loa.iii iinf{i.:2 Ueb.i-sa, sed
S/i!g«:u breviicr t.^a^-starriniutstUi ad riiiiquii trasiS- iinguti Chasiai^ilide, qus ioier Algyptiaiu el He-
ear.ius. Jiraesii'. Riedia esi; et flebr.^^iRrtiagna ex pjirte cou-
(Vers. !8.) < lo dic iMa CFiiiii iiiiinqus civilaies fi.";i5. Chansam iiiiei'prt:'5iiir i>uar.l ccnouniio, five
.;a ierra Jjgypti, leijoeiitcs liogua Gliaiianitide, et qui^ii reiponde-is. 29? Qsisndo igilur ab /Egypio
jun^nies pcr L^oniiuuiQ eriertiuiou) , civiias soiis leccdimoi;., el exire voiusias de poiesiato P!iai.aO'
vocauilur uita, » Mulluii! prod.vst jnaaus Dosniiii rii.f> it"» ut ierra «iostra et confessio fonuidolosa
£ieTat;t bive couuaota Sijpor .^'Egjpi..:»;. ut terra ail /Egyplo ; trinc siioveniur el «luasi reEpoiiiiooius
3«id3i: sii ei in lijnoroin^ c; crsinis, qu; iUius recc-i'- iJoinjat voiwiuli, el laiiseii, quia adliuc iii pjcxsenti
Oaiiis fuerit, portreiiiiscai. hi iilo iei:?pore o-ii^iqtKj ii.xcoio son,',is, lingna 3Jebr*a nf^edoin loqiii pos-
csvi.lates i:: terra AVrLvfit: ioauenltir li.igui Cl(3:ia;iii, siifi<:is i}uodque se.^oiiur ; JLnare ifuviqui civitaifs
j^
quas pierioue liOStrGruLs^ quin.-];i** scnsus iuielii- pgf Doininum exerciiuur», hoc sijiuifical, qtiod
gutsi, visun:, audiiuin, odoraiunij g^isiuro el lac- ^.jjjij, jjj^ pngiti siequaqtiauj dsiuOiiuTn, sed Dei rc*
luiii. Quaiido v:'leiaus niiilicrcns a:: cojjciipisccM- (ordcmur <M!U)ir.oieiU!S. 5>c liis quinquc civiial^lius,
duiH, 296 ^i^H'» 5>'>sler ioriUilur litii^iia vLgypiia. «juai ai,ar'.iiii q;i:'-'.uor taciia sint lioa^.in;:, uiui di-
Q«aiido aii.iiioiiis judiciinn .saiisuiuis , dicc.fiie Do- cilxif aoiis-.ivilas, qux oiihi vidciur rcferri ad vi-
uiino: ^on svftipies audiiioHe.iii vanam {! V Retj. suio. Sicul eiii»; ist videalur fsvii;is, .«iois ei iuna
sii. i\,mxia LXX), aiidiius 'iosUT losiuiiur {ini;ua indigel; i:a ut ocnii ncsiri iisumineutur. iodigemo?.
,/Egypiia. yuaiido 5eci:!idu!n p!opi>e'a:ii viviious solo jusiiu*.
io deiic.is, cl ia.-^e-iiiis soper lectos eL.iiriicos, et (Vers. 19-"21.) < lii dio iila eiit ali?»re Douiini in
prinijs [/'i-jir: opiiiiiisj UKgiuiur uiigueniis, odora- iisedio lerioe /F.i:yp!i,et iilulusjuxla lernu«u:ii ejus
iiis ti.-ssier loq^iilur ii:.gua .^llgyisiia. »};!.»ndo >ei)ie:- Doinini. El tr:l :i.' bigiium cl in lf:Slii!:Oiir!jiti Do-
uosierdeus cst (f^/ji/jfp. jii), goEiJis iiOSler •oquitur mijio oxercituuiii iii tcra 4igypii. Cian>3'ounlei.im
i:iig<ia .rt:,gypiia. Si uoo v>udieiii;ui5 iiiod, quod ti:\ Dcin.ntiiii s facla iriJjulaotiij ; el nuUei ei» Sal-
Ap'>«iolus lo«u;iy; : 5.''itnst r:fi hcwJii: niuiiiietn vaicieu), ei proiiiigiJ3.lyreiii qoi lilersi cos ;
ol
265 COMMENTAt^. IN ISAIA.M PUOPHETAM Ll». Vll, CAP. XIX. 2G{;
cognoscelnr Doininus a!( /Egyplo. i Conseqtiemzr x dotorem vulnerum nieorwn adduier unl {Ptal. i.%s\i\>
ad id qtioa supra ditoral : ln die illa ervnl qumque 27). bi crsop!()[>rio(i!ioiion pepcrcil, scd iradidileun
cmtates in lerra /Egypli toqnenlcs lingua Cluma- pro noljis, iit jriiua Iivorc, cl viijjit riiciisan^irciBur
viiidc : etjuranie» per Don>inum ex>irciluum, nuiic (/{o?n. VII!) : Iraili.lii DoHiir.iis ti «iar(yres pissiori,
iuferlur: Erit aliare Domini in medio lerr^e yEgrjpli, sed rursum eos iu resuncclione sanabii, ui illo iii
ijuod Onias sccnndiim Joscphnni {Anliqq. lib. xiii, vulnertbiis fiilcs crcdcniioiu coiilirmelur. llnde et
cap. 6), male iiilciligcns Impicre tonaius csl. Li •.id Job dicilur aliier loculum,
; rulas mc UH
titulns Domini coiiliucns passionein, iu qiio scri- niii ut appnreres jvHux {Joh. txxin, 32) ? Ipse cniiu
pinin csi Hcbiaicis lilloris, Gruccis, et Liuinis ; Jesus doloreni faci!, ei rcddit prisiiuai sanii;iii ; el visiiai
fiaxarenus rexJudworum {loun. xix, 19), i» .siyunin kcrvos suos in virga, ui inisericordiam suani noii ;ui-
Crucis, cl in leslimonioin universaruni gcnlium, fcral al> eis. Unde fiiia, ei nurus, quae mullum pec-
quae nunc ^-Egyplus appcllanlur. Cuinque perse- favernnl, cldivaricsvorual pedcs suas oiiiui iraus-
cuiJo crevcril a facie iribulaniinm iiominis (iiiri- eniiii, nor. vJsJiafUur iieqiie corripiuniur, dicenic
siiani, Uinc clamabunl in cordibus h\i'\% \Abba ^QQ i^omiuo : Nonviiiiiabo super /ilias veslras, cuin
Paler{Rom. vwi, IS). El niillcl Doniinus cxcrcitnnii» fuerini foruicaia; : ci super ntirus vesiras, cum adul-
Salvulorem, id est, Jesum, et Jiulicein, vel propu- q leraveiinl {Osa iv, {^). PeicutilcrgoyEgypiios l)o-
guaioreiii qui libereleos, ulliberaii CDgnoscani l)o- miuus, noii igne-. iioi. f;Iadio, sed virga. Quis ciiiiu
ininum, el ipsi cognoscaulur a Domiiio ; el ubi (iluis esi, (|tiem uou erudiat paier '!
Ui posiipiaiu
abundaviipecc;iium, superabundet gr;«lia (/?om. v). sauaii fuerijil, reveriannir a»! Doiiiiiiuni, ct placc
tiium auiem aliare j^Egypli, id esi, nuindi isiius lureis, ct rursuiii Hanei cos^Seniper cuitu iiidigcmus
dicilur, ut ouncta altaria ,
qu;c coiura Ecclesia! iiiist!ricorj!i;i Oei, ci uuUus est iiuis ejns cieuicnii;e.
eriguiilur aliare, sciainus esse nou Oomini. Usquc (Vers. 23. ) i lu dic iila eril via de JJlgyplo iii
ad «Inci.n visionis ./Egypiiap. in libro Explau;itiouis Assyrios : ct iutiabil Assyrius iu ylilgypiutn ei
Historicp, quia manifcsta proplielia 298 ^r^'» iEgyplius in Asfyrios ; et scrvieiil A.^-yi.iii Assy-
disiuius quod cimcia rcimnlur ad Cbrislum., riis. » Qiiomoiio cajicra qure prscedunt iii bonaiu
(Yeis, 20.) « Et cognosceniyEgyplii Domiuujn in paricin accidisse jCgypliis dcmoji.stravimus, quiu.
die illa : cl colent euin in bosiiis, ei niuneribus, et que videlicel civiiaies iu terra eariusi 1 siiucnics iin--
vola vovebunt Doiuiuo, eisolvenl. Et percuUet Oo- gm Cb.Hiauiudc, ci ji;r«uies per Dominum ci;iiiare
niiuus iKjjyptuni piaga, cl sanabit eam : el rcver- Domlni in medio lcrroe /Egypii coUocaiuin.eiiita-
leutur ad Dominum, ei placabitur eis, et sauabit lum, el testiniouium, et siguiiiu, ct saivaioreiu,
eos. > Poslquam coguoverinl yCgypiii Domiuuu), C q.jj liborarol cos ; ei (iiiorl Oomisnss coguosceretue
coleul eum iii bosiiis spiritualibus et muucribus ;
ab ..-Egypiiis, el ipsi cogiio^.ceient cuisi ; cl (juod
et vota vovebuui Domiiio et solveni; ei diceni cuin oSeneiii lioslias el muueraj civoia persolvereist ct
David '
: Sucnficiuni l>eo spititus cofilribulalns percussi sanarentur, el revcrt* reinuradD(uiiinuoj,
{Psal. L, 10) ; el ; Elcvalio manuum mearum sacri- Ci placarelur eis, cl itciuui sanarenlur : sic ei boc
ficium vespertinum {Pial. cxl, 2) ;
qu.Tndo crcilcn- quf>d ',e<j^«iit!ir, scrviic A^lgyiilios A.^.syriis, in bo-
ics io Nazaiaeuin, cl ipsi luoriai Nazanci, viuuui 11.1»! paricui accipii.iidiim esi. Servil ei.irn cl Apo-
et siccrani iiou l>il>enies {Nuni. vi), cl acciuui s-olus ciedoiilibus, ul hicri cos faciat (/ Cor. ix .
quod DominO propinatum est, el quaecuiique fluiil El Esau sulijicitnr ir-Uri suo Jscob {Cen. xxMti),uC
ex uva Sodouiilica. Cumquu voia per.soivenni cuiti pariictps iiat bcuedicliouiiui ejos. Igiiurqoi priorcs
Abel, et respexeril ea Ddus, invidebit fraicr major de gtMilibus saiv.ati fucriiit, ei habucriul in sc ai-
Cain, id est, Circuiucisionis popuUis, et clTiiudet laic Doniiui, eosqui iii durilia pcrseveraiit, sua
sanguineu» Chiistiauum, qui ciamabil ad Doiaiiium strviiuie salvtibiint, fei coiuuiistioue ac sociclaio
(GcM«. iv) ; etidcirco cgrcrtilur a facie Dci, diceusde eorum, ipsi pergeut -id Assyrios, ul Assyrios dti--
Salvatore ; Crucijige, crucifige euin (Luc. .\xiii, 11} ; . caut ad .^iloypium ; el posica possiut;.id lsr;ieliiicuni
ei : Nos uon habemus regem uisi Cwsarem {Joau. poptilum perveuire. Ob iuiuc causaui seor, ct (ide-
xiik, 15). \oiuisi offerl cl .«iolvit Domiiio, qiii csi lein niuiiereiu servire viro iniiueli, ul pauiaiiiii cum
sauctiis corpore ci spirilu, Volum ublulil cl Za- lie iEgypto ct Assyrii.s perliMbiil ad Judarani.
cliti:us, qui iiiediaui parlcni substaiitiui stue p.iupe- (Vers. 25, 'io ) < Iii die ill;i eril is';iei icniiis
ribus rcpi-omisii {Luc. xix). Qti^cniur, si yl",gyp!iis ^ijyplio et Assyrio, beiietlicijo iii mcdio ierra;, mt
6:dvaior et propugiialor est luissus qui liborei cos beneiiixit Dominus exeiciluum, dicens : D<3nedic;us
de angustiis, quoiuodo nuuc dicaiiir ; PfircuiieJ /.>«- popuJiis liieus it^gypii, el opus mauuua; piearum
minus ^gijpium Scd consi.lcremus quod
plafja ? Assyrius : h«rediias auiciu mea Israei. > Teiiius
seqiiiiur : Ei sauabii eam. Qucin cnim dibgii Do- erii Isiaei i« .^igyplo et iu Assyriis, ai omncm mas-
uiiuiis, conipii (Htfrr. xii).Elipse Satvaioriii sexa- sani suaf benediciioiiis feriiicnio n;isce;il, st qoi
gesinio oci;«vo Psalnio loquitur ad Paircm : Quo- prius conua so ho.siilltcr dissidebanl, bac bcnedi-
niumquew iu pcrcuss,sii,ipsi persecuti siinl : etsuper clionis Jibula copuicuiuf ; 300 el .sii populus Dei
'
V;'.l., ul fHcnni cum David.
pAtnOL. XXIV, 9 '
J67 S. RUSEBII PIIEPvOf^YMI 268
iiggypjus, ciopus nianuiimejus Assyrius, bsereditas A cendfsuul in capiiviialefn, tl irlom rinfiormn lor-
auiem ejuslsrae!. Beiiediclns est ^.gypip.is Dojtiiiio, menta passuri , de quM)us nnnis, iu Psaimis !e-
quia Israelis socielalc faenediciiur. El opus {nanuuai gur.us : Cogiiavi dies aniiquoi, el aunos wtemos
ejiis ^''Syrius, quia in ipso susui clerr^enliain demori- in menu iiabui (Psai, lxxvs, 0). Quae nuii pulemus
stravi!. Israel autcm solus potesi dicere ; Pars mea pAr\A esse supplicia, scd in.-tgnis elongata teinpori-
Dominus {Thren. i!i 2i).;qui jneaie , couspicii bus. In ipsa auieui capliviiaie el Jransuii.graiionc
Deum^el ejus lj;ere«l!ias appeUalur. .^gypti, ibunl juvenes, cl senes, qui iu uialilia ro-
(Cap. )iX. — Vers. i seqq. ) «Anno quo^itigres- lioraii sunl, elad perfeciae Klatis vilia perveueruni,
suscstTiiartan in Azoium : cum nusissel euin Sar-\ nudi, ul omnia eorum scelera paie.inl (nihii euim
goD rex Assyrioruin, et pugnassi t conMa Azotum, {Lut. vui, i7) occuluim quod no» re»clal)ilur), ei
cl ccpissev eam in lempore iilo
: locuius est Domi- di-calciali, quia Pasclia Domini coinedere, noii poie-
nus in maim isaiae filii Amns, dicens : "V<ide ei solvo runt : qnod qui comedit, accinclos habet lumlios,
saccum de lumbis luis, ei cakiamenia lua toile de ei lenei maiiu baculum, et calciatis siai pedibus,
oedibus luis ^ el ff?cii sic, vadeiis imdus et discal- ne p. r Siccnir iiiijnssoliludiiiem iransiens, a serpen-
cialws. El dixil Dominus : sicut ambolavil seivos tiljiis wordealur (;V«mj. xxj). Tuftediscocperiaeeruni
Hieus Isaias nutlus et diycalcialus, lilum aunorum " naies eorum, per quiis stei-cus egeriiur, ct cuini»
signum et poricnium eril super jEgyplum el super ignomiiiij vEgyjili dttmonsirabilur, ib ut coiifun-
iflliiiopiam. Sic minabit rex .\ssyri6rum capiivita- dantur qui li.TUieriini spem iu JEgypio ci iu j£ihio>
lem yE-^ypii, cl irisnsmigraliocem iEihiOpiie, juve- pi;>., cl gloriain suam iu coiirusioiicaj viiierint esse
num, el sonum, siudam ei tliscaiciaiam, discoopenis lautaiam : in lanium, ut Uabilator iiisu'* iHijus.iii
naiibus ignominiam ,^gypii. Ei lifnebtml et conf-.ui- est, ssecnli, qui non esl adven.a ei perc^jrinus, sed
deiitur ab iEiliiopia spc sua, et ab itgypto gloria perpcluam mundi possessionem haHjere cupicbat,
sua. Et dicei h.iliilaior rasulae hojUs iii die illa, llaic confiisus dicat : Haec est .^Egyplus, et hxc est
erat spes nosiia ? Ad qims coiirogimus iu uuxilium, i£ihiopia. quarum sperabamus auxilium,ul a priii-
ut liberareui nos a facie regis Assyilorum ? Ei cipe mundi istius nos liberarenl ? Quomodo ergo
quomodo ell'wg<»re poierimus uos? » Pro Tharlan effugere polei imus, cum copti slnthi in quibug speiu
luXX. Tanulli>in Iraustiileruni : clpro Scrgou, Arua : habebamus ? El boc notaiidum, quod anlequam ca-
quod non possumug. Ne-
qiiid inierpretetur, scire piaiur Azoias, Ptophela sac.o veslitus sil, ci caS-
que enim falsorura nominum faisas possumns eij'.. ciasis pedibus, ul plangal quidem eos, qui arden-
uiologias Gugyie. Suni autem uouiina nou Hebraca, lilj^s uiauoli jaculis vulneraii sun», e\ iibidini ser-
sed Assyri;-., e quibns souare coguovimus Thariah,
^ viuni; sed nihi!omi»u3 Ipse c.kiatus inceJaJ, ut
calcare possil super scr^:eujes ct sccrpiones, el se-
tarrem dedit, vel snp^r/Tut.?, sive elongans. Sargon
auiem prificeps korii. Hic rtx Assyriua quem supra curus incedere per liujus s«culi ercrauin, in qu*
leg^imiis sensum ma,s;fium. Iiabel duces phirimos, suui seTpenies et scorpioncs, ei bouaiun) rerum
quoram «nvs esl Thariaii, elatus in supeibiam, cf. sitis. Poslq-.iam auiem Azotus capla luerii, 302
in typurn capiiviiatis .^^-gypli, e» iiausniigraisimis
Iwugc procidens in scclere, ei amplicr carieris ; ei
iniilii.ur ad impi«gni;ndajn Aiolura, qria! Hcbraice iEthiopialipse discalciatus el nudus inceUal, Ncjue^
diciiur ASCOD (TTTwX) ', el interpreiaiur, iguis ge- euiui In Terra santla, ad quam irefesiiiiat, sacco
fisiafiOHts; expugnaique dux regis Assyrii eo* qui vesiiius, et operlis pcUc pedibus, vel stare polerat,
g^eueriiiitMii ^t libidini serviunt. Ftipulchre rex As- vcl ambulare, dicente Domino Solve calceamttHiupx
:
syriorum Sargon, priucepslioriorura, diciiur volU' de pedibtts Um, loctts eniminquo stas^ terra sancta
pt.iii el luxunse dedilus. Denirjue et Acbafa rcx est {Exod. nj, 5). ^
isiaftl vineam XSabolh verlere in hortum cupicbat Cap. XXI. — (Vers. 1 seqq.) < Onus deserii nia»
{ili fiej. sxi) 301 *i"<*i^ illejuxta It-ges tiopolo- ris. Sicul iurbines ah Afriio \;eniu?u, Ue deserlo
gise iitleiligens, mori maluil quatiL faccre, ne haere- Q ^enii, dc terra Imrribdi •. Vtsio dur.i nuntiata e$i
ditas paienia, et antiqua possosio in iiopii regis mihi : qut inci<;duius est, iniidcliier wgil, ei q«i
delicias verterelur. Praecipiiur :*utejn prophefjE.ut depopulaior esi,, vasiat. A^sceside Elam, obside
sacto caiciamesuisqiie deposJtis. nudiis eldiscalcia- AJeds ; oiTiueui gemtiiKi: eju^ cessrtre feci. Propl^r-
Uis incediit. c-i in sigiium sii atque porie^ium sa repSeU suul lumbi mei dolore ; ar.^ustia pos-
jEgjpiiiSj st ^.liiiopiUui qui Dei popuiuro persecuii ^dii u,>8, sicut augustia parlei'lis. » LX.X : » Visio
suiu, el propier superbiain fuere humiies. ^i??;- deberi.i niaris. Siciii vempt."5ia8 de tiesertu iraijseai,
^ths eiiius iDicrpreiaiur per«e/jMe,as, sive iTiL-iUuut.i tin deserlo vgFiieus, De tcna horiibili vjsio duia
^EthioiJes, kumiles alque dejecii : omois cnim qui annutitiata est njih! : prtf;varii.aior pr frvaricaliif,
8c exaiiai, humihabiiur [Luc, x\\,il}. Qui du- et iniquui' in}qi;eagii. Conira me Elaiuiia'., ei le-
• lii EebiHft^ Qu.ws(tvn. i < Asos.nS, in/^Jiii, He- preiar!.
i>?uicevoc»iur EstSo,d, ei srctasiluia pnsiiiiyi:! jiomcii » f aiso, ei conira sacri lextus fjdem 5eges.it Mar-
etyi:io!ogiaiirh;;l«::i iguispairuelis. > Adcio, si lubei, liamens kQslili pro horribili ; Viclor., Hurribilis vi-
SiepitisiHim Bysani. qii: ab 'A^a uxore condiioris iio et dura.
appellaUiu urbcfu, ei capiaiii Aioiiis docit ioier-
;
260 COMMENTAR. IN ISAIAM PKOPHETAM LI8. VII, CAP. XXf. 270
«ti Persariiiu vftiiiiint : nuiie inRomiscain, et cou- A obstapoJeceruni me : BabyJon dik-cia iiiea posiia
solabor ine : idrino reploi &111U iiimbi «iiei an^u- esl roilii in iniracuium. IVinc ineiisarn, coiilenipijire
Piia,<lo!ores apiirelienikrunt '»ic,sicut parlurieiilcii».
t in spccuia coniedentcs, el bibcnies : surgite, priu-
Quiil nobJs videaiur jnua Hisloriain bffcviter dixi- cipes, arrjpile clypeuin. i LXX ; i Jnique egi ut
iiius : nunc iropologiae suinina carpainus.- Visto, iion audirem, fcstinavi ui non viderem, crrat cor
vci pooilos coiura saiculi liujus ccrniiur marc ; H ineuni : ini(|iiit:)s i:ui>i<Javil super ine ; aitinoa niea
ccriiiiura propiiela, quaiiiis letiiatioiiil)5is nnisidus insislit liniori. Fara mensaEa, specularespeculsin ;
Qtiod auiein niaie appelletur biecu- coineditc, i>ibiie surgite, prineipcs, parate cly-
bic plenus sii. :
(ul mulla prsterean») iino i»)sUmo»<io Psaimi peos. > Pran auditu» et visione durissiina q«ani cer-
iiiiii
conieiKiis .sum : Qui desce»duni mare in navtous, fa- "cbal de deserto niari prophcta vealorain, corruis-
cienies operationes in aquis tiiuliis. Iini videnin! 6R ^t lurbatum esse se dicit, ct propeiiiOiJum
profundo {Psai. ca!igaiilibus oculis, ei stupelaoia nr.eule, n«^sc:isse
opera Domini, el mirabilia ejui iu
Gti, 23,24). Quienimopeianiiir in hoc snecilo opiis '!«««'' cerrterei. (ll- enim Babyloa ( pro qua Aquiia,
profundum el Tiicodolio. tenebras interpreiati sunt, ut signifi-
Oei, et cum prophcia dicuitl : Yeui in
mars», ipsi vident mirabilia ejus in proltuido; et carent mundum istum, qui i» maligno posilus e&£
liberali dc tentalionibus honibiiem B{lJoan, v), e« cujiis principcs *uut jusla aposto-
et angnstiis,
*^auium { Ephes. vi), rcoioreu tencbriiriJid
el duram visioiiem audisse se di^unt. H:ec auiem J""'
'slanHO ), quoe quondara vel prouheia;, veJ !leo
Ipsa lempcstas a deserio veuil, in quo tentaius est
etlsraei cofubri morsibus, amabiiis fuii, facta csl in sua subverstoae lairabi-
ei Dominus {Uatih. sv),
scorpioJium iclibns paioit {Num. axi). Cumque iis. Lnde prophetie 304 prajfipiiur^ ai vescena
-ei
veiterit, peiiransii, et praeterii : et lunc iniePigit in mei,isa Domini, et lUiussaturalus cibo, diJigen-
tiuscoiitempJetur, qu;e venturasint loundo dicitar-
i!le qui susliiiet, quod non praivaricatur i:ist qui :
nisi iniquus.
Que per eum atl omiies credemes, ut comedenles
praevaricaior esl, el nen agit iiiique
4}t igilur niai is Qiiciibus obroaiiinr, ei opprimal iios al iiiueales c-,>rpus et sanguinem Dommi, vertan-
saeva tempestas, nostri viiii eu, qiii anie lempcista- iurirt principes KccJesix, cicum a^wsiolis audiant,
tem pr:cvaricalore$ fuiinus et iiitqui. Quodqiie di' Surgile : arripianique ciypeuus fi^lei dc arirsatura
tit ; CoiHra tne Eliiiniiee,ei leqnli Persaruin leniunl, aposfoli Pauli ( £p/if«, VI ), i.n quo possinl ig;iiia
hic scnsuscst : 303 ('^inrniia! interpreiantur dispi- diaboli jacula esslinguere, Hoc juxia liei)raicum,
cieules : Persce tenUinUii. Veniant igiiur bi qui dc- etcoept;!!» superinuudo inlerprctaiioncm, Traiibea-
rspicere soleu:, conteinnere, aiqae leulare ; Bed ego »ius ad ediiioncm LXX, qu2g oiuitun) a superiori
-itigemiscaiii, el gemiius metis erit iiiea coiisolalio. ^ bus di.-icrepat. Corripit se prophcta. inio su&
bed eilumbi mei repjeli suiit aiigiisiia, et oiitinuc' persona sua aJioruiu coriftieifir errorem, qui
runt loe doiores quasi parluiicRtem, iil a liuiQrc sequentes occidcjvteia iitierani. conlemaurjl spin-
i>oininl coitcipiam et panasn, ei spiriuim salwtis e;us luiii viviiicaiiie.ni ; et inique lecisse se dicit, ul
faciaiii Siipc" lerrafii. Reete aulem jux-.-i Hebraicum non au.iiret Jegcm i<pirJtualiier : sed ecoairario
lurbines ftlqsie lenipeHi.^ies de <:eserto veniunf, ei fesvinaret Dei sacrameiiia »o:) ceroerc, nee dicerct
de terra hornbil:, ubi sion esi habiiaior Oeus, et ui>i •cuiu David •
licvela ocuios msoi, ei considerabo
universa ivirreiia sani : ei qnicunque esi incredu- mirabilia de icge tua {Psal. cxviii, 18). Idcirco erriil
lus agil reui cjugruani inliuelilau siue, et qiii dc- cur ejus, ct Judaica supersliiioiie coinpletum, non
popuJaior csl, vasial. JJmle a>idacier contra adver- in charitale Dei, sed in Umore consi.slit, uf habeai
sarios loquiiur, .45cci4i/e E/ani ; oisJ(^« Mede : oiH' spirilum servilutis in limore, ei nequaquam Spi'
nem fieiniium tlescrii inaris, ct ierra: hornbilis, ei liKU!» adopLionis, i« quoclamamiis.i^^apatcr {/?of«.
visioiiis durisiim*, q«« ntiiiliata CiL, cossare feci. vui). Ciide pia;i;ipiiur ei, ut accedal ad iiiens.i!ii
Quia ruiitbi iiici agenles pdiiiiieniiani, Hequaqnaiis ciborum spiriioaliuin, cojnedanlque oniiie» iii ca«
.ul prias voiiijitale, sed dolore saal pieniv nec ultra jj qu; ijiius sequuiuur exeiuptiiin, ei biiiaiil : e.t vcic-
tlicani : Ltiwfri mei iniplei: snnl illu.^ioni!)Us {Psai. ri erroie conicmplo consuigaiii iii spirilu. quija-
XS3VI!, 8)c Angustia enim possr^vMt me ei tiibtUatioL, ccb;iiu iii lilier;), e.l (iaiit principes, dic.miqne cuitl
siciit soiel ledfen; paiiuricmem. MuUtiin iiiter se Priipheta : Domine, ul scvlo bontc voiuulans tatf.
Vuigaia edilio, el HelraiciniMii hoc loco discrepaul : coTonasli nos {Psni. v, 15).
ideobr&viter utrAinqiie persiriiigemsis, ne v-.^^.^xf.ri^ (Yers. 6,7.) 1 lia;c enna diiii miiii Dominus
pdiy.v '
carpendi iios ccoasi«sic.alam Feiinquainus. Vade ei pone specuiaiorem, et qiiodconque viderit
( Vers. 4, 5^. < Corruj cnm aijdireii), couinrSiaius aiiiiiiiUiet. Va vidii ciHrruni disftnin! equiiam,a3oen-
natn cus: videreai : eaiarciijl cof ineisio, teaebia: sorcin asini, et astensoie.m caiiicli^ei conlempiaiiis
* Ne cptA£Yx).TinoJTiv. Mirof quomoo^n Marianus est ; amat«n"iins /jut-re/arnm ; non Erassiiianum csiXe-
hoc loco »01! t-siigaverii «i)r.'f!Mi>ii;!j, nti leelt in «t-t;j.-i)3LV.MxRTUN. llis scilicei, (Msi libenicr —
Episioia ad Evangeltjm lifc McicUiiedech, ubi idctu accusaiii. PaiiJi) aiiieni diverso sensu hoc utilur v<.-
iKMiiifi! Giicum !e{5imus posifain ; sed iiciam voccm cabtilo S. jialeiiK episl. 73, :sd iiv^ingoliiiii, pro eu
ai> eodeiii Erasijio» non Sdette couicuin ij^iss. seqni qutHi accusalioni ei calu!iini;c paiei.
volusrii, SeiipiuiK igiiur re^oeri tf.Xeyy.Ar^^tLjiv, id
,
m S. EUSEBU HIERONYMl 272
rst Jili^tntef fMiUo i-auiin.el cbnrsviiieo. » LX\ :
A rani baereiiroruiii variosque enorcs liserese»»fi
« (Jti!.! sic -lixU 3«! VM' r'Ojnin!i& ; Vadcei potie libi sp»^- qui rthricaiores siiiti iitolorum, ei ailor.tnt qur« lie
c«l<;torein,ei qhodruiiqnc videris, aniiunli». Ei vjdi suo conle iinseruni. Quodque scquilur c\ persuua
Hsre?>3orf:S eqnites duos, sscensorem asini, el i'sceu- prf>|)l»('.«;e dici-.niis . Trittira tnea, ei fdii arece meK,
sore:» canieli : audUi H'.j<!il<!»> iiiul.5iiii>, oi vocavi quce audivi a Dotnino ejerciluutit Deo hraei, aunun'
Dri3ni,ati >-pt^< :«!;«ir!. » Jnbclur p^ropiieia iiotnire i» ituvi vohis, jiix.li» Hcbraifuiii liur.c liabei .scnsum :
cor(.*e £'-;o spoculiJvoreni, et diiigenims snliieii qua; O popiiio, qui cbiidondiis es in liorrea mea, quem
vevnur.» suiilniundo : vijtiqiieduos eqiiiics,.i.sceni)0- iilcirto irivi in variib ar.gusiiis, ut paleas ab eo ex-
rei» asini; clasceiisoiein raoicJi.Quus quidnm sic in- cutereni, ei purissiiuuui trilicam iii tneis liorrcis
lerpreiatusesiut ascer.sorejv: nsjni ji!xt;> Evaiit;eiicaii; condnretur, qua; audivi a Domino exerciiuun» Deo
leci'Oiiern (A/.iJj/j.xxi},el i>ropheliaiu Z^icharJiC iZa.h. hrael esse veiiluia universo muiido, h?ec vobis qui
i\), Ciirisium diceret ; el ecoiilrario ascensorom ca- in inuiiito esiis oiiinibus nnniiavi. Atii vero dicuni
ineli.cciilrariijni furliiudinem,305 P''^'P*^'' f^^iJita-
adhuc superioreQi esse persou;<m, videiicel Doinini
leiv» tOf»aosi aniru.ifitis. A!ii vero iluos ssceusnres Salv.Ttoris, quoJ ipse loquatur ad apoitolos ; Qatf
liticraeei spiritusad duo referinit Tesianieiiia. liiuil- audtii a Palre annnutiavi vobis {Joan. xv, <5) Kl
que qiiod i.s Hobraico tUcinjr arie (r»'~is), pro quo B quia nro lioc in LXX legilur, andiie qui reiicii cslis.
Aquii» et SyoMn^.-.hus 'cos^n» ei/c«'naoi iutcrpret^ti si doleiis, liie mihi jiixla iiMeipreialionerri corun»
s-iiui, nescio quid voleaies LXS oOpbv posueiunt, S?,nsu3 vidotur : Ajinstcli, de quibus srribu
quod quidiiii! /wmcn Domiui inlorpreiari puia;il,coin Isaiiis ; Nisi Doiuinus reliqnisiel Ttobi.<i neinen, quasi
aliis Ulleris Inmen Ooimtii, quod hic iicn h.abetur, Sodcinn esnentus. ctsinvles Goincfrkx i'uisi,einui(li>a.
il.iiiiSiCiibatur leo, qui hiciegilur. Yui*quc bpteu- V, 9), quoruiii reliqiiias ci Aposloliis nd Roniariijs
Jaioytuu isluin, quciu iubtlur propheta poiieie iu docet csse salvatas [Rotn. ix) ; giii relicli eslis de
corde suo, appellari Uriain, «l pcr inierpretationeni populo Judxoriiiu ul saivarcinini ; el doletis super
uanrai*. icfcri adChfissti inieiiigeiiliain, ui ipso h>- perditionc geiuis vesir», de qua el aiibi lcgfinus :
bi«<iitic in i!Obis, poaisiiUns cert.ere .;uaj verjlura suul. Triiiilia esl cordi tneo, «( dolor coHliuuus pr» fra-
OiioJ qiiiden', ei leosii pclciil coaplari. qtiia Jacoh tribiis TTieis, qtii sn».i hraelilartieunduiu earnem [Rotn,
(Ge/.-. XLix) ct Ba!ajini,iVwm. xxn-sxjv) sub Chrisii i\, 2, 5) : hacc quic aijdivi a Deo Paire, vobis aiinun-
iriystc-rio nouiinalur. tii), qiia; Deus Israel vobis vcQlura praedicit.
(Vcis. 8-10.) I Super speculam Douiiisi ego sum, (Vcrs. U, 12.) i Onus Duina ; ad me clamat ex
stans jiigiier perdicin, ct super custodiaii! uieam ego Seir ; (>u^tos, quid de u^cle. ? ciLsms, quid <Se uu-
giini, sianstoiis nociihus- Ecce istevcuit aseeasorvir cie? Dixil costos, Veuii wane, el.nox. Si quxritis,
bigiB equiiui», ei resp«)iidii el dixit : Cecidii, ceci- quaerite : coiivcrtiiriinijet veuile.o LXX : lYisioldu-
di; Bahjifii, ei omiiia scu!pii!iii deorum cjus couinia ni;r3R, ad ine cJaniai de Scir ; Cuslodiie p ropugaa-,
suiil in UTia. Tiiiura rr.c^, oi iirii sre'* meje, qua: culi, custodio raane el nocle ; si qii;cri.s, qiiacre ; ei
i'ud'.vi a JKiisiiiO cxi^ieiiuuiu Oco I^rasl, ai-nuuiiavi ypud me hahiia. » Vorbiim H^br.ticuin elai (^'jx) ',
voh«s. > LX\ : « Du.iiiitus dixit : Steii per lolan^ qiiod oiuiies interprciati sniii, ad me, si voiuens
dic:n» ci S'tper caslra ego sleii luia uocic : el ecco l''gero ELi, interpretaiur Oeus meiis, vel [orlit mcus,
ipsc veiiii ascenscr bipjt:, et respor.dcus ail ; Cc- QuodqiiC lios dixinius, c/fl.Ti«/, ve! vocat, id es ,
ciJ.(< cecidit Baliylun, et osxiDia siinulacra ejns, ci xa>.:i, secunduni Heiw.ti ct Graeci scriiionis ainbt-
jnaniifacl;! coairila suul isi lcrra. Audile qui dcrc- guitalem dici poicsi <:iania,Tel voea : ei. esi sensus :
iicii esiis, el duletis ; audilc quiC audivi a Duniiuo Deu» qui ftsi cosios meus, die ac riocie me ad p(E-
Sabauilt, Dcus ts.ra5l auiiiiuiiiivil nobis. » St;jl pru- oiiendam vocat, ut reiiaquens Seir, quod inierprc-
pheia in specula Dymiiii, et in iliius iumine consis- laiur hispidus ac viiosuit, revcnar, et habileiu apud
lulus quye voriiura siut, prospicii. Haiicque habcl r^ cuai. Dutna vei siinilituiiinein, vel ii7en(ium,6Qii,il.
cu.nudiam, et bucsibi oQiciuui dCicgaluuj, ui ius%- Iduratea autem iu letrenam veriitur. Dominus er^v
cult ';sltus leneltMsquaiVCuiura. siutcoiispiciMt. Ecce 307 ^iq^iluf 'ad aposiutorum choruoi, ci prxciitll
iste.inquil, venii, hocquodsequilur,se vidissesigiii- ei ; Ad nie voca cos qui su-.)l de Seir, ut mihi ser-
iicaiis, v.^uae D':.r.!inuiii Siilvalore.fii scdenteuisupcr Vial gentium iiiuliitod<;, qux iu similiiiidiucin Esau
b'g:'iu,fi duobusequis, iiuos;»iuniiiibiis, asiaoctci- nihit ii> se hjbei moile ei lcvc, ac niiiduit», sed e»4
in«jiQ, uiiu;it curriMn ;ui»geiilerr.. ^jui ascfosur higie Itispida, fera, intr^clabilis. Ei o vos, apostol', posl-
desideranti prophcl*, ci vtrha ejus audiie cupjeuli, qu.^m vocavcrilis ad me naiioncs de Seir, custo-
rebjiomiil ei di\ii ; Cftidit, cccula Hubyloii, toiiiis or- dite Ec« lcsia? propugMacuij, ne facilc hosii.s irtum-
bis co:ifus:o:ei li:adver.:U iiieocccidil^quohuuiarr.Jin pal : oe leo rugion^alque circuions, qui q*jaeriiadi-
cuipiisaiSOiiipsi^cipeiiilus i» cousuiiimalioiieinutiui tuni per queiii possii inlrare, ciausiKn in Ecclesia
ruiluri esl. £'» owwa scuiplilia ejus comrita sniU <« fcicgein laociel aique dispeidal. Piespoiidiiijuc Ec-
terra. PiO quo SJeptuagiiila timulacr.-: el ir.anu- clcsix niuliiiudo : Noti soluiu in prosperis, sed iP
/uciHUilorpiotiUi sun!, signihcaiuc5 30G ^cripiu- advcrais, hoc esi. el iii d»e, ei iu nocte, tua, Deu».
'
11! Valic. qa?rii3di:toUi(!U ei Sa-igcrm. nis. apud Monlfaiic , heln, quod pro uelh, sive hele scrijk- .
lUOI if.iila eilii^J (tubiiO.
:
PftOmETAM LIB. VII, CAP. XXI. 274
273 COMMENTAR. IN ISAIAM
Ocis Si vcrc A In s;Wl.. ad vospenm .l-.nuioiis, iti scmitis D.-
,,raic«pta Rcrvabo. Ad qnaii. loquitur : <
me quaeris, opere ostendd qnol i«e q»a;ras ; nec daiiiin. t LXX : < lii s-cltu aii vesperaio «jormieiss
seJ quem inveneris, in viA Dedan. » Oo> in mal»-'* e^^se ca^pefuut, oi
scmei tibi quaesissc sjirn;iai ;
el nt |)erfoclius tcneas, ubliviscerc peccalorum iiigrediiiiiiur viftin, non dorminnt, ncc
seoiper inqnive ;
donins }i»lris lui, et deserio errore iiioranlur in aferis coosilis, «i uovalibiis, nec i«
pojinJJ lui, el
geiiliiinni, apnd ine in Ecclesia coRiniorare. Hoc pratis, ei scgotibus, qu.-ss ad meleudons esss cau-
jiixia LXX diieriinns, qui visioneni Iduniaeae, boc dentes, Saivalor docel, noc iuicr aiborcs pouiiic-
lerrenw poiinnt iu litulo, ut eos OatendiUil vo- ras; sed in iufrucluosis saliibus, uhi voprcs ei
esl,
<ari, qiii priws lerrenis operibns servieliani. Porro spinae siuit, el. besiiac conuiioranlur. Dc bojuscft-
juxla Aquiiain, qni Duina, boo est, silenliim posuit, luodi sahu et in Regiini voluminc Isgiuiu'?, quod
\el iimililuilUiem, sic possuinus inleUigere, «l ad plures devoraverit silva vcl saitus, quain inlcriecii
siinililudiiieiii popnli Israe! provocciur geniium tnui- siiitgladio, quando Absaion adveisus patrcni exsli-
liuido, et ubi prius silculiuui fuerat lei,'is Dei, ibi «il pewlueliis (/ lieg. xvni). Kectcjiie, quia vespera
coulessionis clainorRsl : et oleaster inseraiur in bo- piiflcipium ni.-ifortim est, in vla et in seniitis babi-
nain olivau). Le^jinius el iu parabola Evangclit <nis- tarc dicuuiur, el In via Dedan, tjuod iuierpret;iiur
judicia. Quot cnim habeiU peccaiorum gcncra,
et malos, ac patris- tot
S05 servos, qui voo.irenl bonos
familias de qnibuslibel implerenl coiivivium, quia judicioruuj mereuluf senieiilias-. Poiesl auicsn Da-
ITiores veoire iiolueruub {Mauh. xxii). Poiest et dan et granJe judicium !nteprct:«ri.
Kccie^ia uarrare qu6d Donruius de Seir, hoc csl, (Vers. J4, 15.) i OocuneiUes silicnii ferie aquain,
rie urrfiiis lucis ad se vocifereiur, scque provocel qiii bafciuuis teriau» Auslri^ cum panibtis occurriie
»d saluiem, etdicatad ipsuui DoiuinuD) : cuslos. fugiemi. A facie enim gbdiorum ftigeruut, a fac;e
quidde uocte cousurgeiis versaris in lenebris? quid gladii iauuincniis, a iacie 309 aicus exteiiH. a
absque pecoaio iu carne es peccatrice ? qiia cansa facie gravis praelii. » LXX ; i In occuismu siiienii
voluisii liuiiianuin corpus assuniere ? Ucspondit ferte aquani qui bai^iiatis in rcgionc Thcinnn, cum
eustos, boc est, Samarilanus, qni in Kviingelio vul- panibus occurrile fugieulibus propler niuililudiiifciu
neratum suis liumeris ad siabuluui reporlavi! {Luc. octisorujn, propter lurbam fcri-aniinm, propter irmi-
ix) : Venii maiie ei uox. F.i esi scnsus : GiMitidui titudiiiena gladii, e( propler muliilndiiiem arcuum-
nmltitudini orius est sol jusiili*, cl Jud^is veue- inteiiioiuni, el propier muUiiudineni cacknliufa in
runt tenebrae. Juxia qooJ dicilur a Doiuiua : lu jii' beilo. .) Vos qui esiis io Tbeman, (jnod iiile.'-preia-
diciuia mundi isiiui ego veiii, ut ttunvidenlesvideanl, (^ tur Ai-.sler atque perfeciio, ei iu eo vcrsainiui ioro.
et videutes caci fiutu (Joa». ix, 39). Et ipse custos ile quo sciipluni est ; Deusab Au%tro vmiet (iliibuc.in,
ijui dixerat : Wnii maue et noa;, loqnilur ad geii- i), el qui consuMimati cslis utque uerfecti, el liubc-
tiuin niultitiidiiieiii : Si nie quueritis, siudlosius lis iii vobis hiineu scientiue ScripHiiaruui, ftigien-
^iqua ei
quuerite. 30S Cuuveriiniiiii ad me, Giii converien- tibus dc Aiabia, el de sailu, crcuirili; c:i!ii
lei, el ego sanabo contritioues vcstras, cl venile ad piinibus, ei iioliie exypctlarc dooec ipsi ad vos
me. Loca diiricitia sunt, et cuin secundum bistoriaiii vcniani; s«d suiiiainitti illiiin Evanjjelio* parabol«
iiiininie p^teiint, cogiinur juxta av»YtoY*v diversas patrem, qui occurrii fiiio reverieuii. Ei i!5o 'juidem
opiuiiines sequi. dedil slolaui, oblulil aiiuuiufn {Luc. tv) : vos aii-
{Vers. 15 ) < Ouus in Arabia. \ Hcc in ediiionft .!6«u aquas et paaes olferte higieniibus, ut qui lassi
LXX Interprciuin nou babetur , sed quod sequiinr crant aiquecorifiicii, veslra uilsericordia uusieuieii-
In ittUu ad tesperam dormietis in semili$ Dodanim. tur, et ad scdes veslras citius transcrani. rogeniJM
cutn priori visione coiijunctuui esi, ut legaiur, ii eiiiiu gladios baereiicoruni , dot irinaui go.ntiiium ,
qucerit, qucere : el ad me liabifa in ialiu. Arabia in blaspbemiis Judaoruiu. El quia niullos videiuiit,
Iniguanostra, vesperam sonal, qiia: nuctis ei tene- eoruuj jaculis iiitcrfecios, et tecidisse in prailio
hraruni priucipium est, oninisquu qui babct iuitiuiu
D Lucus
p.lurituos, ipsi cupiutil vestro au\i-!io tiberari.
peccatoruin, versainr in vespera. Qui auicm veiiit bic proprie advei^us eos iiii.i;lligi polesi, qui lia-
»d sumHium, in media nocte cunsisiit. Cltxie ct iii deiiles se otio aique desidia;, propria saluie con-
il^gypio primogeuitii in iiiedia nocie caeduntur ieiiir suHi, ncc poeniieniiiius aique oonversijs por-
{F.xod. xii). Et apostolus Petrus, aoiequam gailus rigtiiit mauum.
cautaret, ter DomisMiiu negavit, quod media iiox ^Vers. !0, 17.) i (Juoniatti ba;c dicit Doiui.uis .id
iul«>nigitur {Utitih. xxvi). Poslquam auiein no* nic : .\(lbuc in uiio anno, qi;asi in anno meice -
pixces&it, ei coepil dies approphiquare, superalis iiarii, etaiifoietur omnis gloiia Codar, et roliqiiix-
iiiedix noctis lenebiis, el gnllo lucis nuntio- reso- de Ccitar
numeri sagiliarioruin forliicr jiiiis
Manic, Jlevii amare, el iiKcllexii peccatiiui suiim, immiiiuenlur, boiiiiuus enim Deu.s Israel loculus
el eo lenipore dicere poiuii : Ad vcsperatn deinorn- esi. » Ideo vobis dico, ui occunaiis tuir! ^qua et
bitur fielus, et ad maiuiinum la:tiiia {Psal. xxix, (>). panibus, fngienlibus de salin tt Arebia : quia
Hoc interiin de pnesenii ioco. Caelerum noiueu Doniiiius li*c fuiura poiiicilus csl- Sicui aiiiius
Ar;»bi;e, id e.st, vcspe.-« el Occideniis, in aiiis Sciir ineicensrii cilo praE.ienl, <!ui quolidie uibi! aliud
- piuraruin locis diveisas intelligcniias recepii. nisi inercederti sui laboris e.vsjiccui, vei cerie sem-
:
2t5 S. EUSgBlI HIERONYMl 276
per !n opore esl ac labore, «t inercedem hbons §<;nli l.oco manilestius ponitnr, pro co quod Seplna-
srcipi»! : sic omnis gloria Cedar, qxicni iri!eq>reia- einia ira.Tsiiilernnt fiunc; in Hebrfo habel aphpho,
liir tenebroK, de q«50 et in rsalino ieginius: Habitavi qiiod nns iiilerpreiali 6ui»:»is nunc quoque,ei Aquib
fum l(nlnlaKtil-ns Cedar {Psal. cxDi., 5), veJociler volcns Hebraicuin sorvare idioma, posnil xatTCtp-
aufereior, ci onfsiiis sagiUariorum, id esl, '.iiterst>- xm *, qiism coiiiniiciionem 311 Laiinus sermo
Tiuv. (logm&tu!)) nutoerus, qni consiituios in saiui nnn explicat. Qo^iiido anlein dicit ,
quiJtiam libi
Arahiso viiJneraUal, retiigmar in i!ihilum, postquam qupffvc est? inierrog^t cur iiiler alios et ipsa corrt.
fiigienies de salla fneriisi iiberali : el aqa^.m 310 scendai, alque opinione subiiminm ii) huiiiiiibos
hapii^r»! S3i«taris acc^^perini, con>eiierintqne ciE- oomrnorcinf. El esl sensus : ciim piiiiosoplii tn-
iest<'ii) pnnem. H«c eitiin fiiiora Dominus omniiitn, monnt, e.i oninis sapieiiiia SKfubiris cie subltmibns
el proprie Dens Israel. iil esl, mcnie oerHentium dispnians, simpllcitaicn) conlemnat Ecclesijs, rur
De«m, lociiius est. lu qtioque exceisa seciaris? quae LXX, 0Ti{xavTtxti>-
(Cr.p. \Xl\. — Vcrs. 1.) i Ouas vairis visionis. > TEpv.' ', lui[ia.-t p.jt-atat, id est, lecla vana, inler-
1,XX : < Yerbum vallls Sion. t lu liliro Ht^Iiraici- pre*a!i suiit, nl oslcnderent csse et aliud lecttini.
rr.ni Noiiiinwin posuiinus, Sion interpretsri specu^ (ic qiio Salvalor licscendere prohibct {MunU. xviv);
lam qyai B
in iuLiliniibns siia, <Ie Inntre fenieiiilia quod lanien non sll lecluni vanum. Dcnique el
conieniplaiur. Cum igUur Sion jiiiia iege« iropo- aposlohis retnis hora oraticiiis sexta ^scendit in
logi.-e referalar sd Etclesianr., la esl illud in secnndo liCium {Acl. x). Nunc auteui, ut osiciiderei mnliain
PsainiQ ex pcrsona Romini SahMloris : Ego aiiiftn hsereseon varieiatem, non unum leciura, seJ leci*
cdp.iiiiulvs siim rex ab eo super Sion montem *<:n- pUirima nominavit.
dnm eiui {Ptal. ii, 6),' el : Qui crmfiduvt Domino
in (Vers.2.) i Clainoris plena, uTb.iv frequens, civi-
SHui Tnoui Sidn {Psal. cxxiv, \); el : Diligii Dowi- las exsullans. » LXX .: « Hepleia est -civitas cla-
nvs ponai Sion jwper omvia labernacnla Jacolt nianlium, nrbs exsullans. » Doclrina h.Tirelicoroui
{P»a>. Lssxvi, 2) ; el matiifesliua Aposioius : Ar- noii iii sensii, sed in muitiioquro cl clamorc versa-
eesiisiii, inquil, aci Sion »Mon/«r«M eicitiiaiem Dei vt- itir. Unde ob multilndincm decepiorum, frequens
venti»,Jer!tialem cotUttetrt itlebr. xu, H) : qHsrinius civiias appeUaiiir, et essullans, propter su|>crbiaiTi.
fjn-irein pnBSCnitvisione,vailisSion dicalnr.Ipsaqui: Inftati enim tument, el sacraliora se inventise
V r)K);titt! conjequeiiUa irahimur a;! inl-liigoniiam gloriantur.
Si>ir)ia3iem, lU omnes perversonn» Jognialiiti! psiii- « Inierfecii lui non inierfecii gla<lio, nec moriiii
«t|)fs, qni corrueront de solinniilaie senssis sarjci:;- C [n belio. » LXX ; i Vulnerati tui non vuinerati
rniii Scrjist^frarum , el ad bntiiilin dev(<)ii>i sinit, gtadio, nec m.ortin ini moriui iii bello. » Haxima
se<:nnus in Sior valle Versari. Tale qnid pulo et pars absque iillo crriainine et discepiatione, hjert-
Sa!y!!)0!ieH! in Pro?er!)iis, dicerc ; OcHlum qui ir- ticonim decepiionilms supplantatur, et bartc csi
ridei patrem, el despicit seuedulem ynalris, effoiiani turba quamplurina. /jKer/ec/J igitur, sive uiSeptua-
«.vp» er.rfi fle ccmalHbust ei eomedanl iUum puUi ginta trnnstuierdtii, vulnerali vallis Sion, noD sunl
aquiiarvm {Prov. ssx, 17). Siatim eiii:« ut sensus iiiierfecti, et vuineraii gbdio, sed voiunlaie propria
h^preiicoiuin irriserit Crc.T.erein Pairern; et seuc- ad lispreiicos irsnsierunt, et compafatione eorum,
etutem EQ^Jcsia» mairis dfspeierit, tHodiiur a le- ijul post praelium vicli siint. infelicius ilSe vuinera-
trjs el hYiiiioudis Toiucrihus, qi;3e refcrnwur ai! ms, et inl.^^i.feclus est, qui sponte se tradidii. Quo-
cor-trarias Nec possunt iiiiusmodi
foiiitudnies. modo f.t in tnartyriu qui posi pcenas victus xnanos
dicere : Leva^A ocvlos meoi hi nionles, nndi senial (ledii, levioris poBnse esl,eo qui absque ulia neces-
aiiziliiim tinki {Pi<il cxx, i); seti isi inodnm bruio- silaie et dolore cruciaionm Chfistom negavil.
ruit; Snlrri.inuum a>i ierrsn:i ifepressi siml. (Vers. 3 ; « CuiiCli prlHclpes iui fogerunt simul,
« QuidtiaiR tshi qncMjue es?, quia ascendisli et 1» ^ dureijue ligati suat > In boc loco Sepluaginla in-
«jiinis in tetla ? » LSX < Qsiid
.*
facfHm osl libi terpreiatiODeni secuii sumns, quia non inultutn ab
Bnnc, qitia ascendisiis omnes in teca. «ana? » Hor Hebraico disiai in scnsu. Csierum ut verbum es
qwoi! juvts LXX ijKerpr«tes io negimi voiumine veriio de Hebrao tranferim, iia apud eos legitur
q'i.T'iiiiir, qdid sibi velil «liceme Eiiseo {IV Reg. ii, Omnei primales tui micirateruut fimu!, ab areu ligati
ii) ; Ubi est Deus Eliee apufuo '
(J*1Sn), in prsB- suni; qiiam editioneni, el alii inierpreies secud
' Apkpho. Hoc nnmen le«iliir in Le.\ic6 Gr.TBro '/.ti-xzpxoi vjv, indicantque et vuv adverliinm, quod
Noir.inuin nciirairori-.rB. (jiiod consnli 'veliin; sed esi ntiiic, ab
Aqiiila esprcssiim. Cajieroin comjijo-
hir cosn Hifronjtno «bservar« dcbemns vocern ciiojii y.jtrrsp-cot apud Laiinos qindein uicunqne
Aplipko Hiauirtrslins esse pcsiiaiii i« praesenii ioio rpS|)onrteal. Sed ci videlur Hieron. non simrkx
Isant,. nemi)e N"irs; ciir.) tV Reg. i», M, legainr quoque, .sed minp quoque leddidisse.
XT! "jH apli-liii, et iion cphplio. Hoc neqiiaqiiain ' Sriiiav-txto-ccov. Csve ne coiifundas iiomen
inieliigeiiies Erasmus ei Marianu* , conlestom Crsecum srjjjavf.xtuTspov qu'J iililur Hieronymus,
HipronyMii viunsiMn ac penitn.»' coiifnsiini nobis cum vociiius i.XX interpr^ium ; ijuod
seqiienlibus
e«i!iien-.nl; qnamvi.s in mss. ccdicibus icgaiur puros emn; bic Grisce dixil. aiiiji Laiine sifpins expr^ssil,
e\ disiiiitVirti. M.^fiTiA?!. Scilicfi voi e signijicuniius. Docel iUque significan-
' Yetns!ui5, tod. peiie« Reinesium de linjiiis pii- lius LXX
post>isse Tccta vuna; ciini in HcUra» bit
hira cs per tttum, <iu;c facile designaiil (.irxca posituni (ecta sine veYbo ra«ti. Martu.i.
:
277 COMMENTAR. m ISAIAM PllOPilETAM LIU. VII, CAP. XXlf. 218
siiiit. Migraveroiit enifn omnes liaerelicoriim piin- A «^xcrciditim ii> v:>lle vi;iioiiis, scruous nuinn» et
cipes a<i synagi>g«m Satana) 312 " Cliristi tc<le- lirigiiifioiis supifr inoiiieiu. t LXX : « Propierca
sia, el iraosieriiiit, simu! riisconles in pcriliiia, in di\i : Diiiiiilemc, aiiiare flebo:nolite coiiiciidere, ul
transitu conconles, el ligaii siiiit ab aicii, do qiio consoieiiiini inc siipcr coiiiritiunc Giix geuoris nici:
in Psalmo S'-rii)!u»> es» : Ecie iiecdiicrea mtendemut qtiia (!ies iiiiiinlius, et pevdiiioiiis, el conculr:itio-
arcurn, parnveruiU sagitias suas i» phareira, ul SO' iiis, et eiTor a Doinino Dco Sabaoib iii vailc Sioo;
giUent in obxcur.^i rer.io» cordc (Psfli. x, 3), et niii- crraiit a iiiiniino usque ad inaxiu:'Uiu : erraiii sup^M-
lanl igiiiln diaboli jacula qfiae vuineieni puriier, el niunles. » Kt Sainiiel piaiigeb:)! Saiil {I Pieg.wx), el
lig^^ni. Ideoque «luve iigali siinl, qnia obluraveriiiil Doniiiiii.Ji alqu;! Salva.ioi- flcbal Jt-rusaietn {Luc. xix,
aures snas sicui aspiilt s surdac, ei <)biurajii«s aures, 41) ; el Aposioius si:ribil ad CoriutirMs; ISe cttm rur-
quaL' noii e^:;udieut voces iiicadiaituuni, nec vene- sus venero ad voi,, Itttmilitl nte Deus, ci lugeam mnltot
lici iiicantaniis Eapieiilcr. OU quam causain, ei .ipo- qui ante peccaverunt, ei non egerunt p<ieniieniiam'{ll
siolus Pauius li;vreiiciiin posl iinam coininonilio- (?dr, xi!. 2i). Uiido coinpatletilis affeciu ei ad abos
nem, perversilati isus; prxcipil reliiiqueoilum loquilor : Quis itijirrKntur. el cgonon infiruvorTqtiis
(Til, iii), q<:ia pervcrstis fiil, ei prcpfio juilicio icandaliioUir, et ego tton aror {11 Cor. fi, 59)?
coiidemiialifs. F.t tmbh euini exieTunt^ ssd non, erani " Igit.iret Propiicia videns popii?iim qao!ida;n visio-
ex Hohis : si enim ex liobis fui&seHt, maustMicut uiique nia vana tecla consceudere, et iu clamore vers;iri ;
nobfscutn {i Jofni. ii, 1D). Koriini prir.cjpnm fijgili- cunclosijiiC piincipes ejus fugisse, ei ligalos essf^
vortim iiie princeps »;st, queni idftfTi Jsaias vocas, ^inculis peccatoiuin,erumpit in jacryiuas, ct abigit
draeonem li;gieult-iii , colcbruiu toituosum ,
qui coiisohintes, el fleiu aitiarissiiuo se <lerc lesialur,^
cuo) verba nioriifeia iu aures niiserit (iecepiorum, noii supcr lilios, sed super fiiiam populi sui, qaai
<Jure eos li gJit, ei de vincuiis suis exire noii paiitur viriiitaMS perdidil Jigniiaiem. Dies euitii ]uiiicii,ei
<t(* qiiilius s:«octUS erulus gratiiiabaiur iii l*$:)}i»io :
iaieileclioiiis, el conrulcaiioiiis, nequaiiiiafts erit
Aniuta tuea sicnt passtr erepta eii de Ui-iuec vciutti- Jerunulem. qwsi iiMcrprtUaiiir vhio pacis ; sed ;tn-
lium {l'»al: cxkiu, 7). El iii alio ioco ijaudeiis quod liqu! noniinis .hbus, qsix inicrpretalur concukiitio :
oaserii, loquilur : Suscepior ineusen tu, ei refugiunt fieHium qiioque sive erroris, ul Sepliiagiuia irans-
iheutn, Deus »:ck«, sperabo t» eum. Qucniatn ipse lulerunt a Domino SalMolb, noii quo Hetus ei cr-
€ruit me de latiuea venaniium, ei a verho aspero ror a Doml^to si! ; sed per occasioiiciu siincluniin
{Ptat. ic, 2. 5), site iurbulemo, quod proprie !i3K.-o- Scripluraruir,, quas Doniiniis lcgemiiis dtdii, iliis
iicoruu! dociriiKtm sigifiiiciH. ^
«asciiiir erroris occasio, qui |)o.^suni dicere:(/Kar«
< Oiunes qui iuvenU suni hi i«, viiicti suut pari- nos errare fecisti a vtu lua {Isa. lxiii, 27)? El in
ter, procui fugaruiii. » LX.X ; * Ei fories iu le aiio iocn : Doiiiiuus cis miscnit spiritnm errorit
£oiige riigeraiit. s Adbuc sermo Propheia.' contra (ibid. x\ri, lU) : iu 110« in vi&ionis monte, sed iii
valleiii Sioii, ciijus iiabiiaiores ssoenderunt iii ^ecia Siofs vaile coiisi.siereiit. H;cc auicm ipsa .lies, q<i;B
vana, el clatiiaveruiil clamore coisfuso, et vulue- a Doniiuo exerciiuum in vaiie oi-iiur visiouis, ul
raii sunl absquc prxlio, cujus priucipcs omnes fu- sirjguloruiii opcra dftiiionslret., scrulaiur inuruns
geruiii, ei dure iigul: suuL, ei qui fortes iiiter eos ii*!etrcoro!ii. n:iein adviTSuiu J.'',<;cl2si;im quasi Gf«
erani, lougius aufitgerun». Quaiito eni!j! qins in iiiisbiuium propugiia» uluui coHStruxeruni ; ei tna-
bsreVici perversilate pruderiiior est, lauto iougius gtiifieyirs 3|.4i ^''''^'csuiuque, id est, dorioros ec •
rccedit a Doiuino. Quod autem dixil Jvicsa Hebrui- nsiiit, qni se super Chrisio moute consisiere gio-
cam : Otaincs iitvcnii iuni t» te,\i(>c notare liebe- riaiitur. De qtio alibi ieginius ; Venile, aiceridamm
nius, quyd ei JiairailcJ eca quos decepeiinl, inve- in ^tttonlerti Dotniiii et in domuni Dcl Jacob, et an-
nissc «c ilkasit : sed inveiitio eorum, piTjuio ost. niiuiiabit nobis viain nuani {ha. ss, 5^. Porrs) qnod
Deoique pariter coUigantur, el procuS fugiant. See LXX h-anstuieruiil , errani a miniuio usque od
miiii placet iila expositio, securidum diversiiaiem |> viaaitJtvm, erraul »upsr moutes, boc sentire debe-
liaereseon diversa esse el spslia fugientium, cuin iiius, ifi i\iajori scelere esse eos, qui majores sunt,
Scfipfura saneia dioat : Omne.s qui ab haereiici.ssiiul ct tain<-{> a iiiiiiinic* nsque ad maximu.m ersare
rcperii pariicr cuirigatGS, el fugisse loiigjssime, di- tuiifiios, ifii errare supcp monles ; Moysen, Jere-
ccnle Domino :
313 0«» "O" eu ntecuiii, eontra sitiatu, c%ser<>sque Propbeias, Evangelistas et Apo-
me esl : et qui mecum uon^coUigit, spar^il {Lue. ii, siolos. Cumque invaUe versentar, miruurin modum
25). Uniie de Moyse dicilur, apitropinquabai Stoy* «rrant in tnoutibus ;
tet solui ad Deuni, cieieri vero tion iippropinqua-' (YeP8, 7-9.) « Et .«Kiaiu sumpsit pbaretram, cur-
bani (Exod. xiiv, 2). Deus enim >,ancii» s&is, Dem ruin iiomiiiis equitis. el parieteiii nudavit clypeus.
appropmquans e«(, ei non de ionge, dicil Deminn* Et erunt ciecia; valles luae pleiije quadrigaium : Ei
{Jercin. xrtm, 2i). cqiiiies poneiil sedes suas in pnria. Et reveiiibittip
(Vers. 4-6.) t Piopierea disi : Uecediie a me, operimenitim Jiidse ; H videiiis ii) die ilia ar-
ar.iare flebo : noiiie incuinbere ut consoieuiini nte ineiitartuus domus salius : ci scijsuias oiviialis
super vaslilate Qlia populi mei. Dies eiiim inter- David videbilisj quia muliiplicatift suitt. » LXX ;
leciionis el coiiculcaiionis, cl fietuum a Domino Deo t Eiamilae auiein luleiunt pbareiras ; ascenseres
2T9 S. EUSEBII HIERONYMI 280
homiiies auper eqHos : ei congregatio ^ugnaniiiim A iorem illius non vidi.stis. )> Vos qui sciastaras civi-
ei eniiit eleciae vajles iusRt ijnptebuninr qsiadrigis, latis David, id est, Eeclesix videbitis vel videiis,
ei efiuiies siipabunt porias uias : ei reveiabnnt qu% in toio orbe muliiplical;e suiil; qui congregas-
portas J(ii]£ : et aspicicni tlie ilio in domus elecias lisiiquas piscina) vestnc alqiie doririnae, non sape-
civiiaii», ei rcvcbbuiil abscondita doinori!in arcis rioris, sed inferioris, et domos Jerusaleni nnine-
David, el vicleluint quoniam plnres sunl. > Mhm, rasii», sive deslruxislis, itl munirclis inurum ve-
qiiod inierprel-.ttir ascentut eorum, sive ElamitK, .«.truin, non fodisiis puseos, qni vitaies baberenl et
ns LXX iraDSlulenint, qnos in coniemplores verli- aelernas aqn.is, se*! lacns coiitritos, qiii aquam «on
mus, Sitinpserunl pharelr&m, ut S'<gilteni in obscuro valent coaiinere. Ei locistis eos inier duos niuro*
lecios corde, qiii sonvin cnrrii equiios buniiQum, novi el veleri^ lustrumenii, cl aquam piscinae vele-
nt parietem Sion et Ecclesise dnnnnieuia suo ciypeo lis negiexisiis, nec considerastis datorem legis
el iopngnaUone denadent. Erun! aniem, inqnit» Deum,et operatorem mundi penilus nfglexi&tis.
eleclx vallts tux, el bumiiia doginriUi, o vallis ilocjuita Hebralcum. Caeiernin juxia LXX coiisi-
Sion, pteoie quadrigarum, qn^is Doininus cum Pba- deraverunt se baerciici, quod nr.ulii essent, ei liac
raone submersii, quarum equiies ei ascensores inuhiludtne confidenles, doclrinam vetferis Tesia-
ponenl sedes suas in poriis luis, ui cbsessos in te
B nienii averieruni a civitaie Cei,316 Q"^ ^^^ ^^'
alqiie conclusos non palianiar exire. Tunc Oiiuiipo- clesia, et destrnxerunt doinos Jerusalem, nt sedi^-
leiis Deus per ecclcsiasiicos vircs revelabit operi- careni coiiciliabula malignnnliura ; dumqiie vetos
riien!:i Judse; ei universa secrela eoruni, qui in- rcprobant iQstruinenluin, oec novum secuii sunt,
ronfessiaiie fidei conslituii sunl, ct tunc vidcbis, quia novum veteris Inslruroenti tesliinoniis robo-
v2Ui$ !jion, indie illa, et :n c!:)ro luinine veritatis, ratur. Propterca inier duos rouros veierein et no-
Auinem arinaturaiii Apostoli, ct doinus sallus, in vum, ffceront sibi novas aqoar, quas inieriores
quo gentinin larbu consii^til. Siciil et in cxxii esse piitani, ei majoru continere mysieri», qu.iin in
psnbno caniiur : Ecce andivnnus eani in Ephrala : Te«tanienio veieri conlinentur ; et non respexe-
itaienimutcam in campis silvcs {Psal, cxxxi, €). rniit Deum, qui veieris Instrainenti conditorest,
CuiD auteiu operimenlum JuJx aique secrelun), et factorem ejus ne longe qiiidem videre voluerant.
'jinM prius propler mysieriuio 315 celabauir, liie- (Vers. ii seqq.) < Et vocahit Doininus Deas
rit revelatuin, ct ,viderjs arnianirain Eocle^i*; innc exerciuiuni in die illa ad fletoni etad planctuni, ad
intelliges schisinata civiiaiis David, qti£ ntullipli> ealviiiiini et ad cinguliim sacci : et ecce gaudioin
casii, ut deccptos libi popuios cungregare!:. Isii Q ei ia^.iti.1, occidere Viiulos, ei jtigulare arieies, co-
Claroiix juxia ediiionem LX.X oon b:ibeiit~u»am me^Iere carnes, et bib^re vinum : romeitamus et
pbaretram, sed plures; et ascensores sunt homi- bibaitius, cras eniin niQriemur. Ei revclaia est in
nuni, in qunruin equitaiit liniinabus ; et piiiriiua anriUtiS nieis Domini * exercilnum : si dimilleiur
mniiintdo est ad puguam se praeparnns conlra Ee- iniquitas haec vobis donec inoriamiiUi dicit Domi-
clesiain : Ita m oumes vailes illius coniple.tnlur; et nus Dcus, exercituuin. » Qnotidie Dontinus Dcus
eqoites obiurenf sensns eoruin, et »liiiiicalione sua exercrtuuip provocat hapreticos ad poeniteniiain,qi|i
Ecciesiasiicnm virum , qui interpretalur Jud.-is, inter duos niuros aqnara pisciox vetcris conlero-
provocwil sd cerlandujH : quo piorerenle leslinio- nenlea, foderunl sibi lacui»,' et congregaverunt
itia Scripiuraruin, et cuncta rerJarguCtue mendaoi:!, aqu^iii pisciiiae inferioris, qnae non de cceio. sed tle
videbuiit hx-retici domos civitatis David, et oin.nia terra aqitas babet ; et vocat eos ad fleturo ; Beati
piiiis secreia cogiioseeni, qiwusodo iu arce David cnim flenies : quia ipsi ridebunt (Sfalih.
. v, 5). El
qui iiiierpreiauir, u<anu fonis, boc esi Cnrisii, ad platictum, ne posiea andiant : LamenUivimu»
ointiia siul dogtnala >erilaiis. Obsriira loca sunt, vobis,elHonplanxislis {StaHh. xi, i7). El ad calvi-
nou soiuiu ]u£ta hisloriain, sed juxta divavtoYi^v. iii;m, ul omnia opera mortis radaul, et aoferant
Quiliusergonoslra dispilcuerio!, deber.l proferrcEUo, !) de corpore soo quidquid non vivi^t in corpore. Et
ui ex|iirtu.)lionieoripn, st vera ruerii, acquiesc.-iinu.^. ad cingulum sacci, ne posiea juxia Jerusalein pro
(VerS. {0, i{.) \ El cnngregasiis aqua.s piscinse cinguhi resle cinganlur. Illi auiem e contrario pro
inferioris : el douius Jerus.ileiu uuii)er:tstis : ct Oetu el planctu, calviiio el cilicio, gaudium ha-
deslrtixistis domiifi ad miiDietidum nuiruiii. £i ta- buere alijue Uciiiiain, et quasi inurle omnia fini-
cuni lecisiis inter duos niurosi et aquam pisciiia^ reutur, otcidentes viiulos arieiesque jugulantes, ut
veieiis : cl non aspcxisiis ad enni, quj feceiai cain, coniederent cariies, cl hibetent vinuni, iocuti sunt
et operjitorem ejti^ de ionge non viilislis. • LXX : varb:i bhispheiiiuiitiuin : Oitin iii pracseiili sapculo
« Ei aveilerunt aquinn aultquac piscinae in civii.v suinus, deticiis aniiiainus. Crastina oiiiin dies, hoc
teui : ct dcainuoruitl dooius JerusaleiiKad lirntan- est, futtirum tt>i!ipu<, sinc sensu crit. IMis ista di-
dos liiuros civilaiis ; et .'"ecisiis vobis aquant intcr - centibu.^, audivitDominus verba blaspbemiae, el
duos uiuros intra piscinam anliqu^iio ; ei non ccinmiiialusest, non se dimissnruin csse haoc ini-
aspexiatis euin qui a principio fecit e;im : cl cre:i- quiiatcin, duuec aut peccato uioriaQlur et vitiiSi
*Addit Viclor. roj, ex Vulgaia dinilaxat, i»on Hieronym. inss.
281 COMMENT\tt. IN ISAIAM PFlOPflETAM UR. VIl, CAP. XXll. 282
aul cum deliciis '
8ois aii infcros porlraliaiilur. j^ El d;iho cl:>V(:rt> (loinus David super hnmenim cjtis.
oon erli qiii cland.si ' : claudei, el
Quoil quitlem non solum de lioereiicis, sed «le.omni ei api^riet, el fii
|)0le8l iiuelligi pcccaiore, qui ^«'gligcns peccala sua, non eril qi»i aperiai. Et consliluam enm principeui
(Jesperaiione Hi pajor ; ei voluplaithus iirfrlitus, juii- in toco iideli, el iu soliusrt gioriae domus palris ejits,
gii peciato bia^pheniiam, ul omnem 317seiis«im ei eril conlidcris super eum oainis gloriosus in domo
viTenlium piiiel morie fliiiri, dicens ilUjfl Epicuri : pairi'» sui a miiiimo us.jut; :id maximum. Omue vas
* Post morifm nihil esl, ei mors ipsa nihil esl. » parvulum a vasis a>»a»oil> : cl pendeltuiil super
(Vers. 15, IC, seq.) i H;cc dicil Dominus Deus cum. I«i dic illa hapc dicii Domiuus Sabaoth : Move-
cxerctuum ; Vade. ingreilcre ad cmo qui liabiial bitur liomo qui siabilittis erat iu loco fidcii : et an-
in «abernaculb, ?d Sobnam prreposiiiifn lempii, el fcreiiir, et corruel, et djsperibit ^loria quae erjl \n
tlices ei : Qoid lu liic : aul <|uafel quis liic,? quia eo : q)io!ii;im Domiiius locuttiscst. » rraecipiiur Fsaia
excidisli libl Itic sepulcrum ? excidisti in excelso pro|)l;e!a- nt iij'^retliai:n'ad eum qui h;ibii»t iu iJiber-
inemoriam (Vu/3. memoriale), diligeiiler in pcira na* «K», qiiod JKbraice diciiur sochf.n (pD), ad Sob-
labernaculum lihi. Ecce Dominus asporiari tc fa- uam praposiinm icmpli, sive iii LXX iranslulerunl,
ciet 8icul asportalur gailus gallin.iceus : eiq»>iisi tajiiav.hoc e,s\,qua:siorem et dinpensalorem lUvsau-
amictum slc suhlevahii te. Coronaus coroiiabil le B ronim dtnuus Dei. Sochen aulem vel labernaeutum
iribulatione : qtiasi pilam mitiel te in terram la~ inierpretjitiiri vel pastopltorion, iioc est, ihtttamu»,
lam ct spatiosam : ibi morieris, et ibi cnt ciirrus m quo bat>tt:i( prxposilus leiiipli. Quis est autem
giorix tux, ignominia domus Domini tui. P]t expcl- alitis, <jui habilavii in iahcntaculo Judxorum, et
hiin te de slaiione lua : et de miuisterio i.uo depo- in domo qtioudam Dei, nisi Jiidaicx legis sermo el
nam le. Ei erii iii tlie illa, votabo servum meinu ralio.qua^ in veleris Jn.^lnimenii Jcctione vcrsaia
Miacim filium iielcise : el iiiduam ilium lunica esi ? iiuic itaque iradiliuiii dicitiir aii|ue doctriiia; :
IU3, et cinjjulo Ino couforiaho eum : et poicsia- quiJ hic agis? Cur tibi vis xdilicare domuui in
teni luam dabo iii nianu cjus, et erit quasi occidente liltera, ei tabernaculum tuum, quod noii
pater hahilaiiliura ( Vulg. habilaiitihus ) inru- halici fundaiiiciiliim, iii pctrae iigere lirmilaie : quud
salem, et domui Juda. Et dabo clavcm domtis noii tam tabernaoulum, et dumus, quaiu scputcruui
D;ivid super bumerum ejiis : ct apcriet, el oon et memoria appeliandiim est? Prupierea auieni tibi
erit qui c!aud;il; et claudei, ei uoii eril qui ape- uico, quod in excisione sepuicri iion delieas iabo-
riat. El figam iUum paxiilum in loco fuleli, clerit rarr, quia trausfcrei Dominus sacerdotiuin tnum;
insollo * domus {Vulg. soiiiim glori.-e domiii) patiis „ sicul traiisfcrri solei gebf.r 02^1, qtiod omnes ni-
eui. Ei suspendent si:pcr etiju cmnem gloriam do- rum iiiterprciall suiii. liehrseus atiiem qui nos in
mns patris ejus, vasorum divers;» gcneiii. omne vas veleris iiislriimcnli leclionc erudiv t, gallum galli-
parvuliim u va.sis craterarum usque ad omne vas mtcenm transiuiil. Siout, ioquii, galius gaUiuaccus
musicorum. In die illo dicit Dominus exercitiium : immcto poiiitoris de jiio loco traiisrerlur ad iiliuin,
Auterctur paxitliis (iiii iisus fueiat iii lofo lideli, ct sic te Domiutis de ioco luo leviier asportahii. El qni
frangctur et cadei : ei pcrihit.quod pependcrat in quouciam halchas corouum poiitilicis, et siinclinca»
eo, quia Domiuus loculiis esl.» LXX : 1 Hsec dicil lioiiem iu iiuri himina, jii qiia erat scripium nomeii
Domiiius Sahaoth : Vadc ad paslophorioii ad Som- Dei {Exod. xxvui), corouaberis triliulaiioiie ci »n-
nam quapslorcm, cl dices ei, Quid tu iiic? aot quid guslia. Et qiioiiiodo si sphieia miilalur in dectivi loc»
libi esl liic? quoiiiam excidisti lihi sepiiicriim, et aique spaiioso, siaro noii potcsi, sed iii immensiini
fecisil tibi in escelso meojciiam : ei descripsisti voivilur : sic omnis poputus luus iu orhis lermiiios
iihi in tcrra taheruaculum ? Ecce Domiiius Sahaoth dispergelur. 319 ihique «lorieris cum litler;»
cjiciet, et conteret virum, ei auferei sioiam ei coro- tita, et ouiiiis giuha tua, el cunus quihus iiiclytus
nam luam gloriosam, el projiciet te iu regionent aniea feiel)aris
; el domus Dci spiendor verle-
uiagnaiu, et ahsque mensura, et ibi morieris : et d tur iu sguomimam. Aufcret euim te Domiuus de
poDeicurrum tuum opiimum in ignomiuiam, el do- siatioue ttia, ct de minrslerio tuo, hoc csl, c;ere-
)uum priiicipis tui iu couculcalionem. Et aufererrs tiiouiis victimarucu. ut impleatur iilud quod scribiiur
a dispensalione liia, et de gradn liio. El eril in die ad liebra^os ; Trntislatc e/iim sacerdotio, nccesse eslut
ilia, vocabo puerum meum Ktiacitn iilium lielcix, legis Irnnsltttio ftat {Hebr. vii, 12). Cuin autem tu
et induam illum stola tua, et corunam uiam daho ejcctus fiieris de miuislerio tuo, vocabo puerum
illt fortiier, et dispeusaiioneni tiiam rl.tbo in meum Eliacim, cui dixi el iu alio loco : Uagnum
manus ejus, et erit quasi pater hahiiatorihus Jeru- tihi est vocari le puertiiu meum {Isa. XLix, 6, secun-
^alem, 318 ^^ Judse, cl dabo gloriam domus David dum LXX.) Eliacim interpretatur re&uryeut Deus,
ri, et principabitur, el non ent qiii coutradical. sive Dei resurreclio. Iste igilur resurgens Deus, qul
' Viclorius ail, Delicm non Jelictis, csse legcndum,
rem Hieronymianam loci ejiisdem rccitalionem.
e^plicai siatiii», dum voluplales vocai. ' IslhJRC, et nperiel, el non erit qni ciaudat, in
* Siippleudus equidem videior hic locus ju.xia Marlian. ediiione deerant. Nos leviora alia supra
Vulgaiam , i>i iolium gloriw domui patris, etc, ai.que iiiir» cmoiidumus.
quat! lectio 01 esi itldemjuxia Hebracum ei supcrio-
583 S, EUSEBII HiERONYMi ?84
esi fi!ius ftelcis, irf est, •pnTlit Domini, accipicl io- A '.iiclandi penc prapicrilt. Sobr.as inierpreiatur ccn-
cyiii tuum, lua(!oe indueliir 8loia, ei cingalo tuo veriere nunc^ sive corjugrsio. Diciiur ergo ad princi-
confnriabiOir, ui ijuod tii h >belias in tiiiera, iile pos- pt-»! 4«(i«oriim ui Cftiivcrtatiir de l.ege nd £va(ige>
sideat in spiriln, et eril pater iiabiiantiuni in Jerii- ii>i!i» : et vicsiuiarDm ifnasiiiiliiis derelictis, irMissfe-
s;de!Ti. hoc est, i» visiotie pacis, qiije Jnierpret.-iiur rai se ad spiriiiialis siicrirjoti vi^iiialem.
Ecclesiii, et d->inui JnJa, ubi csi Hdel vera coiifessio. (Cap. XXiil. — Veri. \ .) t Vefbnir. Tyri. » Quid
Unde ipse ad Aposlolos i-;»nailur : Filioii, ndhuc nobirf videreiar super ofiere vel verbo el as-
modicum vobiseiim sum {Joan. xiu, 55), El ad siiti pUone Tyri jitsia Heitrseos, supra iii Ijliro
aliuiii : Fili, dimdunluf iibi ver.caUi lua {Mailh. \x, decein Visioiium l)ii-lorica> exphtnalionis diximus.
2). Etart aliafn : Filia, /ideiiua le satvant fecil {Lv.c. Nunc oinnei»-, conlra Tyruni proplieiinm secundura
VII, 50). Dabo, inquis, ei ciavenj domi:s D.ivid, qni dvaYwyfiv, et cdiiionem [.XX i>reviier perciiricuuis.
speril, et neuio ciauiit ;
qiii iSaudii. el ncino aperit Tyrus lingua IJebriea sob (^Si dicitorvel in nostrum
{Apac. i!i). El iiaee ipsa clavis eril super btuncrur.i sermQiiein traiisfertur, angusiia. Omnis igitor .inima
ej(i6, hoc est, iu passione, Jtixia iibid «{tioil in ::lio vitils occupata^ei pravis cogiiaiionibiis, tor appel-
Joco scriliiiHr : Cujut p^-incipfitus super huimnitn iari potest. « Uluiaie, :>aves Carthagiuis, <{uia pe-
eim {ha. n, 6). 0*^0^^ 5iuft» iHc ssua passicne rese- '
riertial, el ultr:» noii venfenl. Dc terra Citiorni»,
raverii, ciaudi iion poteril ; et quod ciaoserit ui ducta capliva est. Cui siniiies facli sniit baliii.aloreft
Cieremooiis Ji.-uacorum, a iiiHloa!ioapef;etur. Figain insuiae, negnliaiores Piicesiicis, iransrreianies n.are
cnim illum paxilbiin in loco fideii, ulji conventus iii aqiiis nuti!i<:, &enrie!t negoualonim quasi me.ssium
FicJeiiu(n esl. Uiuie ei credentes in Cliribio iideies iilatafti"!!, negoiiiilores ^enlinni. » Pro Cnrllsagine
;»ppcnaiilur. Et erit in solitim giori:e doinus pnlris iti Hubraeo scribiiur thabSis (u?'a7nn) 321 'l^oil
.suii boc «•sl EccIesisB ; et suspendent super euin o.t»- «Mnnes siiiiiliter transinlerunt. Tharsis auiem iiiter-
neiii gloriatn domiis piiirisejus. Unde et in Evsngelio ptelaii.r conlf.mplatio sive^ e.tp!oraiio gaudii. Cilii
scribilur : Oinuis populits pendebat ex fo {Luc. iis). qnoque quijj liehrjicG dicilur CHSiTiM (CTID), inler-
Quod el quidem iion ilio taniniti tempore factutu pretalii!" 'ncrf cotujeiusceni : ei pro riioenicfi apnd
est,. sed usquc bodift iii.pleiur, ul pendeani es ec oos Sido-n legiiiir. Aigtiuntnr ilaque bi qiios mala-
qiiasi v.isa divcrsa Dei, sapientia ei j'i«iili.i, el o.oi- ruin cogiialioiium lurba circumrtat, el qui volerites
iiia .'juiiitis CbrJstiis appe-iaiui.Vasoriiin «iiversa ge- juju Apos'oium tiiviies (ieri, incidnnt in tenlaiionei
n^iii, pro qiiibns Afjuila iiiterprclaius <*si SASA.iii el laqueos disboli, et desidtiria rnniia ei noxiSt qii»
^C\^;yxi*} ei SEPBOTH (rnysy), q-.iod Symmacbtis delrabiinl homines iu profutjdum (/ Tvn. vi). Et
>er!!t, nepotei aique comiy.isioi : ut el .^iiostoli, el ^ dicitur eisqucd uiubtredebeant, scicnles omnes »€-
«mnes credenies, boc est filii filiorum, ei coraaiisti gol ationes mtiiidi bui<isessepcritur3<:,eico»teu)pla-
de iiiiiversis gentibiis pende^iil super eum. A vasis ilopem gjutiii aique ia^litia; in luctnin btcrytnasque
cratcraruin, pro qijib'i$ Tiieodoiio a(1a>oth (zi^oaN) •erteiidain. Mare enini hoc ulira non poterit navi-
posuit, et parvi enim 320 cl magui in iJo.ninuuj gari ; scd omai.i congeJasceiil-; et colouia; Tyiiorum
crediti.iri sutil. Craleias autem piito esse AposioJos caplivae duceatiir in pocnas. Nulli enin) alii siniiles
picmis vitalilius aquis. De qnibus dicilur : BensAl- sun: qni babiiant ic insijia iSia, ni»! ne§ntV:i(oribas,
exttbiuni defoniibtis /«»«/(?$«/. lxvis, 27), in qui- sive iriiijsluioribos qai circumferimtur omui venlo
biis craieribirs niisctrii sjpieiitia viiiom suurri. Ex doctriiiap, el de aliis ad alia vitia traiiscunt. Habi-
oiniie, inquit, vas musicoruiii, eoruiii qui omni iem> tanuis aitiein in insula, quandiu tentati«tiibus bnjuH
pore iii Dei liitidea irersonanl. Quod sequitiir. vi- SJiCuli laiidiitiur : ei ex omui parle irosir:! insuia
*!ciup &ensni nosiro esse conirarium, quomodo alque navicuia maris feritur fliiclibws. Hujus auiei»
«axillus istc, qui fisus ftiorai in ioco fidt-li, aiifefaiar iii^iulse «cgoliatorgs dft Sidone sunl, quae ioseiprcla-
ci fraiigaltir ; et cadat et pereat qiiod pepeu<?erat tur venairix, ei ir. qua Uabitanl pbirimi ven^tOres.
in 60, et Iioc bat qtiia Dominus bicuitis csl. Quoii i^ De quibus siripniin est ; Liberabii de de laqueo w~
sls solvi polest si le(::irmi.s iliud Evangeiii, qiiod in nritiiiutn {C&al.xt, 5). Et Inalio loco laetatur san-
Dovissimis tiiebus refrigtscai chariias mulioriMn cisss, qiiod de eofum insidiis liberaius sii dicens :
{Mntth. xs!v) ; el ipse Dominns dicji : Put^s ftiim Anma tiosirc sicui passer erepta eti Je la-qf.e^ venati-
fiominis teniens iiiveniel fidem super terram {Luc, J;«,'n (Pjai. cssin,7).0nii-es auteni negoiialorcsgeu-
xvui, 8) ? .Non ergo paxiliijs fraugetar et cadei el lium segeiibus comj)ara!«iur, qua: cito arescufil, sive
peribil, quod iirpiiiin est dicere ; sed paxillas aii- messibius flun.inis quae dc coelo iion babenl pbiviam,
.'e.'-eiur de loco fideli, boc est, de- Eccldsia per im- sed de lerra : ideoqtie cum gentibus perilurffi snnt.
pielarem qiiolidie subcrescentem, ei qui super eum Ubi nos le^iraus, r,etn€n tiecjotiatorum^ iii Hebraeo
anlepepinderan! fiiie. poStea inCdeiiiate frangemur scnpium est, semen iior, quod sub:<udi)«r Niii, eo
ci c.idetit ei peribiini, Koc autem fiet in dielitis no- quod aquas lurbidas habe:u quibiis.JErgypii segetes
vissimis, qnia Oomiaus iocntu^; esl-. Pro paxillo, irrigantiir.
qui Hebraice diciiur jAxniiD (Tri'), el ab omnibiis (Vcrs.4,5.) i Erubesce, Sidon, dixit mare ; fnr-
simiiiter elTer!ar. soli LXX supra principein, bic liliido aulem maris, ail.Non parturivi.neque pepc-
homimm intcrprelali sun;. Quodque nos tcleriiate ri, nsque eiiutrivi juvcoes, neqiic exaitavi virgines.
285
Cuni auioni aiurm>m
COMMENTAH. IN ISAIAM PUOPHETAM LIB. Vll, CAP. XXIH. m
fuorii iii yEgypio, apprehen.lel A res ^-jus principtis Clianaan, iiiclyli lerrac^ Doinuius
ftos «lolor super T.yro. <> Saruli hujys ma.rc, iu qno Sabaoilt cogilavil (Jissolvere onjnen) coiitumeliam
liabiianiftninialia parva cain niajjnis, ei (Jraeo«niein glorianiium, el «lehoiiestare omne «|uo«! ificlyiom
pfasmarii J>eus ad illisdeniluin ci, videns a veiiaio- est Siiper lerram. i Vcrbum Chanaan, <le Tiiecle-
rilms Ctifisti., qui <!e oinni moiiie vtnaniur el «olie, lioiiis crtitiotie adilitun) csi. pro qiu» Aqyii:», ws^o-
capios, qiii priiis a d.rinonibus capii fuer^inl, i»q'ii- liuiores Iransluiil. Iiiti;rrogai ergo Spiriins Ranc-
lur ad coiitrariai» roptiiudijioni venaloruni quse tiis, inio inttTrogstioae oonfiniial, quod Dominus
,
iiiicrnreldiur 322 Sidnn, ei dicii ei : Erubesce. iiscc aitversuni Tyri principes cogiiarii, qiionmi
Sidot'.; iion eniiii p;iruirivi, iietjiie p^peri, iicf. capios omr.is indiisiria esl negoliatioiiibus opes quacrere.
a tc nulrivi jwvenes, nec elevavi virgines «jiianuii Ki qiiomoiio ii) Evatigelio lejfiums insiilorcs tn.^f-
stohiiia in Evatigelio condernnntur {Matih. \\\), Sauiariim (Maiih. xiii), qiii omnibus vendilis unam
Mea ei)iin,pariuriiio. ei parius. ei jiuiriineiilt.iii. ct «•.wpinnl eniere n):irgaritani, ei suiiiue appeUandi
elcvaiio virgitium, Aposi.olorum Ctirisli paHiiriiionc siiiii inclyii negotiaiores iion terrse, sed roili : sic
deleia esl ; qnoruisi onus loquebauir ; Ff7/o/i mei. cooiili^a negoliiiOres Tyri, l»oc esi, trihiialiifnii et
qitos iterui» parlvrio, donec Clirhtus formNHr in angustitv, appeUandi siinl tnciyii ipriae, qiiia «juiit-
Vijyis (Cnlai. IV. 19). Ei : Lac tobis pctum liedi. B «luid aguiii, terram respicit ; ei priiicipes Clia«iaan,
»0« escaii) (] Cor. i\K 2). El nirsuiR r Volo nuiem quad initrpre^alur (luciuftiites aique comnioii. fiiyn
vos oiunea vuginem casiam exltihere Chrislo {II Cor. enim siaiuuni supra p(iiram pedes siios, ncc potest
ii!,2). Cuin boc JLi;ypliis.Tinii(>rii,(jij;f;Heb>i!icc di- de iisdivi :Pelrtt refugium Iteiiuficiii (P.sal. xtXiS.S;
cilur MESR.UM (D'ni*"i), quod inierpietaujr, kyfiii- ciM, 13), sive leporibas ; sed iiiud potiijsquod jusius
6o-joa, idest, Jri6a/a«s,eicoarc<fins, cliaftj ip&a ler- peiie p:issus em, suslineni : Mei auimn peue moti
rebilur, se q!io.x|ue inlelligens eadein quaj Tyrus sntil pedes : peiie ejfu&i sintl gressusmei {Psal Lx.xti,
passa esi, esse passnrani. Quod cum nJ omiria viiia 2). l>o.T)in«a erjjik exerciluufn hoc consiiiuni cogi-
referaiur, jHtiest ct iti b.treseon diversiinte seniiri, uvii, ul dissolv.';rol pessirna uegoiialoiuiTi *iucuia,
qnando aiiu capta Itieresi. alia perlrcfDiscil, ei in iiiio compactain iiijuri.ini dissip^irct, per <|ua<ii
sUerius confnsione, alier se cspiendum essc scntil. cuncli qui Xyro stibditi sunl superbitiiti. Qnodque
Quomodo aiitem de Sodomis diciliir : Quoniam « inJulit, et (lekoiwf^tare omne quod gtoriGsum esl «i-
fncta fuisscnt iigua in eis quw facla Kunl in Capfiar- per terram, non Dominus delioiiesiatrieuli audor
naum, niansissent usqite ttodie ; el inlerlur . Vsrum- esi, sed quod per se ignominiae p;»iel, ostoitdit esw
latnen Sodomis lolerabihus erit »»/ die judicii qmm iguominiosuni. Quod qtiidem ei de s.irerdoiibiis in
vobis : sic de Tyro el Sidone discimiis Salvatore Leviiico legiinus : Couiaimtiaiione coniominami eum
dicente : Verumtamen Tyro, et Sidoni levins eril in (Lemi. xxi). baud duWuni quin sacerdsjs ; non q«»o-
die judicii qnam civilaii iili {Hiailli, xi, S1 seqif.) contafninaiionis auelor Sfii. sed qno osleiioa! cuiii
Uiklc el Cbanauira quae ad precationem Clirisli, coniaiuinaluiii, qui prius mundiis pluriniis videba-
riliaui , id est , atiimam snatt) gravisfilmo i.\a- lur.
inonio vexari intetligebat, exfsse dicilor de flnibus (Vers. 40, 11.) < Operare lerran» luam ; eieiiitn
Tyri el Sidonis. Neque enim poler»! aiiier occurreru liavesnequaquaEn vcniuul dc Carlbagifte, el manu»
S.ilvaiori, nisi Tyri el Sidonis ierniinos reSi«juissel. tiia ne<niaqu;»:n pra^valet, qu:!' in mari provocat
(Vers, 6, "7.) t lie Cartbaginein ilJSulaie, qui ba- reges. > Mulium a cueierib inlerpreubsJS, el ab ipso
bitalis ii» iiisula hae. Nonne haec est contnnielia ve- Hebraico in boc loco LXX discorJai editio, sed
stra a principio antequani iraderciur? deducent eam prop<vsitU!U prosequasmir. Supra diserat : Iie Car-
pedes^JHS lon^e ad peregri.tanduin. > Quod sequi- Ihaginem, ululaie qui iiabitalis '" 324 '"»»*«•
lar : Deducent ecm pede$ ejus longe ad peregrinen- Nunc coRlrarluiH loquiiur, qnia naves de Cariha-.
dum^iie Mebiaico addiium est, ei asterisco, id est. gine oUra noii veniunl, operare terram iuam. Pi«-
stellis illonsinaiitibus Tyrii qui babi- j) fuiienim Tyro naves inierire peiegrinas, «i coga
prasnotaiur.
laiis in anguslia ei in insuia conimpranMni, qui ex iur operari ierrain 8ti:«m- De qua iu Proverbjis di-
oifini parle exposi^ii csiis lenlalionuin fluctibtis, re- cilur : Qni operatur terram $uain, saturabitur paai-
cetiire dee:t, ei ite ad Canhagiuem, id esi, Tbarsis, bus {I'rov. 51, 13) , ul liequaqaam dc incerlo
.ttque ad veriun gaudium fesiiiiale, lu^entes aniiqua fluciudm iiaufr»goriimo,ue discrimine, «ed operia
peccata, et veierem nuam aui ipsi
coniuuieViam, s«; vjvat frugibus. i)e qaibits iu Pg:il»»is ad JMSiuiu
aliis inferebatis, aiil pallebamini ab illis. Hoc autem canitur -.Labores maaaum luartKn rtianducabit{Ps.il.
ideo prsecipio, quia Tyrum urbem veslrain de suis csxvn, ^). Scrfpluin est in Osec, mereiricis viai
.sedibus et proposilo ceriiitls ad ierminos jslios mi- sepla« esse a Domino spinis, ne seqtii possst auui-
reverie-
gralHFam, 323 q''ando veleri^ erroie «leposilo, lores' suos, ui bac tiecessitate-cnmpuUa,
Evangetio Salvaturis colia submiscrini, ut qui priiis reliir ad viruni suun» pristinum. Qrmd et i«, saBoKll
babilfibanl in sngustia, reordant longiiiSiei advense rebus fretfnenier aniinadvertintiis, snullos qui pfC
siiii aique incotae ducirinag Uomiiii Salvatoris. prospera et abuudaniiam omaiaHi rtraui Doaiiuum
(Vers. 8, 9.) c Qtiiscogilavil haec super Tyrum ? seniire non poleran», intell gere per inopiam, eC
Nuiiquid minor est, aul non praivalei ? Negoiiaio- converii ad epera iuslitiss, p«st<^'ia:n ftiauus eoruiii
;
m S. EUSEBIl HIERONYMT $8«
nno prasvaluerU r«licita(e hujus sa>culi perfnii, A tradidit pcccaiprcs Saian.ie {JTim. i), ut discant
qii^ priu9 ii) mari provocitbat rc^eit, sive juxla non blasphomare : qui traduniur in inleritum car*
Symmnrbum corKnrfrafrat ; qtioruin cor .in ntanu nis, ui spiriius saivus fiat. Chaldaeorum autem Siinn
Dei esU Alquft tilinam el mos unris hiijus negoii;!- fiindarnriita jeoerunt, ()uos inlelligo d:.cmoties pessi-
lione cuniempla, opereiuur iM-rain ntistram, et moi, qui el propiignacula et lurres stiporbissimas
iiequaquain exsipcciemiis naves Cjrthagiuis, sive urbis Clialdae:e conlra scientiuin Dnmini suscitave-
iiaves Tyri, quae Carlhagiiiem ire constieverani, tie ruiit. Sed oinnis eornm aedificalio in ruii)as conciitil
fiiibjiciamitr p<>te»i:tii iSraconis, qtii dominatiir iii sequiiur euim, puries ejus cecidil. Nisi enim Dominus
niitri ! Seil siahilem grailuin Agamus in lerram, .fdificaverit domum,in vanum labnravernnt qut sedi*
imo ad coelestia fetttinrmies, operemur lerram ticant eam {Ptal. c?:xvi, 1). Sae|>e Tidemiis iu s.iecul«»
iiosiram, ut bic seuiinantes, ilti iuetamiis. Mauiis quosdam d^ alio proposiio iransire ad aliud. Verhi
quoque iiosira, quae prius in mundi negotiis ver- gratla, ui qui militiam maleexperii'sunt, transeant
sabatur, ei pro poienlia ac feliciiaie eiiam reges, adnegotiationera. Rursumque causidicos beliulor'.iiH
id est, sancios de siaiu sno poierat commovere» ttrma corriperc. Maiant industriam, ut muteut iu-
fiai iinlieciUa in rebiu maris, ui Tortis opere
sit in felicitaleu»; et nihilominus dispeusatione 32G
lerne sux. " Det his quos salvare digiiaiur, outnia niieniibui
(Vers. iS.) < Domious Sabaoth prsecepU de Cba- evenire coniraria : ut per inoptam ae miscriat co-
naan perilere robtir ejos, ct dlceot : iieqiiaqiiam gnniur non in se, sed in Creaiore suo babere Itdu-
adjif ieiis injiii iam facere et iniquitJiem virgini filija ciain.
S donis. » Tyrum et Sidonem esse in lerra Cha- (Vers. 14.) (Ululate, nnve» Cartliaginis: qnpniam
naai», el supra osteiidimus, EvanRelii tesiimoiiium periil fortitudo vesira. Naves Carthaginis,
» id est.
proponeiiles, in «|uo legiiur, Chananxam muiierem Tharsis, jubenlur ulubire : nequat|iiain enhn, uf
sive Syropbflenissam exisss de finibus Tyri et Si- supra, perierutii, sive non venienl; scd periil for-
donis, ei occuiTissc Domino Salvaiori. Oiniiis au- titudo earum. Tliarsis enim secnndum aliam iiiter-
tein anima qu.-e iu saeciili fluciibus posiu est, et preiaiionem iu linquam nosiram vertilur cornumma-
circumfertur omui venio doctriujB, Chanaan appel- lio sex, si\ela:iiii(e. lii sex autein dicbus munduni
ianda est, qua: iiiterpretalnr quasi fluclualio, sive istuin facluui legiinns, quijnsia tntdiiionos eccle-
roiNNioito. Unile, ei ad senem adulierum dicilur : si:isiicas postea constHnmabitur. Omnia ergo bona
&-f»en Chunaan el noii Jittla, tpccies decepil le (Dan. saecuti htijus, et universns mortaiiiini labur, iiiccrto
xtii). Pro.lesl igitur Tyio -325 el ejus angusiiis « navium cursui c;»uip;traiurj quodcito periiiirn sinly
robur |ieriie Cliananxum, ul dicalur h:ibil:iluribus et cuncta nuvigintium furtitudo sulyniur Unde el
ejus quod ulira non valeaui injurias facere, et op- iti S:tiomoiie seripium est : Civiiates firmas atcendit
primere per iniquiiateiu vlrginem liliani Siilonis. saiiiem : el desiruxit iHuniiiones earum {Prot. %xi,
Uuirunqiie a Uiaboii> capiinr iii divorsoriini pcttur- 3i'l}. Quidquid etiim ba>reiicoruin et s:>pientiae sae-
balione vilioruin, el iraditiir in coiiiuitieiias igno> cularis, contrariorumquc dogmatuui arte conipo-
miniae, iii pollualcorpus vol«pi;iiibus, etiurpiiudine, nitur, vir ecclesiasticus destruit, et suis docet pedi-
Iste Olius veJ filia esi Sidonis : et hoc scicniluni quod bus csse subjeciuin.
Sabaoth iii Hebraico iton habelur, el econtiario (Vers. 15 et seqq.) i El erii in die ill;i, dcrelin-
virgo de Hebraico sddiia sit. ^
queiiirTyriis sepiu;»ginia annis, kioui leuipus regi»
(V»:rs. 13.) e Si ieris in Citios, oequc ibi erit re- uiiiiiS ; sicuf tcmiius hotniuis. Et posl sepluaglnla
quies libi ; ci si ad lerrani ChaiduH)ruin, ct ipsa atmos erii Tyrus quasi canticuiu luereiricis. Sume
vastaia.est ab Assyriis. Fuudavil eam Siiin, sti- citb:<rant, vag:ire, civitasmeretrix, oblivioui'lradila.
lueiuut propugnacuta ejus, suscii:«yerunt tuireni Dcne ciihariza, pluriraum canla, ut sit lui memocia.
ejus : paries eju» cecidii. » Quodi|ue seqttiiur de Pusi scpliViginta auteui annos, visiiaiionem fat-iel
Thcodotiouis cdilione, sub asieriscis addilum esl : D Deiis Tyri : et ilerum reslilnetur in antiquum ;
FundavH eam Siim, siaiueriint profitgnacula ejut : erilque negoliatio cjus omnibus reguis orbis terra-
suscitaveruul turrent ejus : et ahsque asieriscis jungi- ruiu su]ier fHoiem terrie. Et eril negotialio cjits, el
tur : paries ejus cecidii. Ciiii iHierpretanlur plaga nierccs sanct;! Doinino ; sed non ipsisconijrcgabilur,
eonsuininala s\se perfeela : Cb;ildsi in boc lo(0, scd his qui babitant corara Domino. Oinuis negotiatio
qaasi ubeia : kii,jt\\^ arguenlet. Siittt eiyniologi;iiu ejus comedere et bil)ere el impleri iu collaiionetn,
nec nos poiuiinus inveuiie, et ca,'tt;ri inierpieies inemorialccorain Domino, » Utic qnoi! dicilur : !/«•
ipso quo apiid ilebraeos scribitur tioinir.e Iranstu- tnoriale iorain Domino : et super faciem lerrw, el
'eninl. Diciiur etgo ad Tyrum, quod licet ad Cuios sicut temptis huminis, in llehraico noii h:ibelur, scd
ire conlendat, et angiisii:trum suarum pl:tguui iii Gra^iO addituui csi. Seplu:igint:i autem annis
vitare, perfeclam eliam ibi requiem iuvenire noit Tyrus qttond.im coangusiata diiuiititur, ut expleio
vaieai.Rursumqne si cupiat ire ad ChuldiHus, ei soliiudinis teiiipore, c.irmcn quoiidaui ini^reiriciuui
uberiate eorum ac rertim omnium abundaniia per- verl;tl in laudes Dei, :)ssumensque ciliiar-ain uii:iit^s
friii, «.'tiam ilius inveniat desolalos, arguentibus As- cliordus babeat conciiienies : ut pastquam bene
syriis corum stciilitalcm, juxta quod ci Apusiolus coiicinucrit ci mulia caul:iverii, iiai eius apud Deum
289 COMMENTAR. IM ISAlAM FROPHETAM LIB. VI IT, CAP. XXIV. J90
raemoria, quae propier foriiicat'on«m olilivioni A «udient a Domlno Sjlvaiore : 328 Comediie,
Irtdila eral : f>t restitiiatur in piistinnsn siatui)), amici mei, ef bibite, et inebrtamini, charissimi {Cant.
habeaiqiie diviilas 327 •'Cgnoruiii loiius orl>is, el \, i). Quid sii aiitein comcdere el bibcre, et salu-
incrcAileA I^lKNis iltins iiequn^iiuin Tyriis coii|(i'e- rari omnium coltaiiorie Tlriuium; fidolis lector in-
genlur; sed liis qiii liabitaiit. iu con«puciu Doniini, loliigit. Sopiuagiiitn annis desolntum fuisse tem-
romedanique et bibant, el iiiiplt-antui' oi))iii!>us pliim, ei i(Meniias {cup. xx)x) o.t Danicl {cap, n) ci
boitis qiw iu convivii taeiiiiam cuiiciornm fueiint Zatbaiias (cai). viiv rioceiil, li;t in I^zecltirlc {cap
labore collala. Si«iont'ii) ac Tyrum sernio iliviiius xvi) de Sodoma legimus, quod reslilualur in :uiie
»(l poeni(et:tiam cubortatur, ei laboies ejua atquc qiium, et de yEgyplo,quod post desoiationem Jerr*
nterce(tes Domiiio sanctiiicandas csse proinitiit. iCgypij e« aiidiiaiein scpleni flinninum, veterem
ijuis non pecc:itorum speni saiuiib iiabeai, bi ta- rccipini uboriaiem. Sfiplenarius aulem ct sepiua-
inen bene cecinerit, et univcrs.'e cliord* vlriutuii), gesinius tiumerus, qui vcl de singulis diebiis, vei
qu% quoiidam fuerant relaxat», in laudes Dotuini de sepicm conficitur decadibus, perfcclnm signili-
romponaninr ? L^^giinus in quadragesimo quarto cai ct consuiiim»tain poeniieniiam : ut justeTyius»
Psalmo, qui speciallter ad conjiinctioiieiii sponsi et cxpleio poeniteiuia: tempore, in anuquunt ledciit
sponsai, id est, ad Deum Salvutorem ei Kcclesiie B statum. De bac aibiiror mercirice et illud iii Pro
pci tinet sacrnmeuta, dici iuler Cicicra : Fiii(B Tyri veibiis Suiomoiiis mystico seriuoiie sintuari : Ne
in tnuneribus, faciem tnam precabitntur ditiies ple- aileiidas pessimam tnuHerem ; mel oiim disiillat de
bis {Psat. XLiv, 15). Et ipse rursum sponsii."» ad spou- Itibiis muJieris meretricis, quco ad breve impinynat
sam Tyriam loqnilur : Audi, filia, et vidc, ei iuclina ftiuces luas, et postea amarius [elle repcries [Prov.
aurem Cunm ; ei obliviscere populi ini, et domum pa- T, 2-4). Per foiicsirain enim doiiius suae in phlHos
ois tui, qttia CGUcupiscel rcx decorem luum {Ibtd. prospici! : quia lata est et spa'iosa via quse duni
H, l^). Unde et in dcscriplione pulcbriludiiiis ejus ad moi lem {.Malih. vii), ct quenfcunque insipieiiiefft
inferlur : Asiilil regina a dcxlris titis, iii vestilu de- viikni juvenem, sapicnles quippc lcntarc iion au-
aiiralo, circuwdaia varielale (ibid. ,10). Ei ilernm : det, ei iransire juxt:! angutos, qui rcciam iineam
Omnis gloria fifitv renis intrinsecus {Ibid. , 14). Si pcdideruni : loquiiurei in tenebris cl in caiigine*
«utem concupivtt rex pulcbriludinein Tyriac pujui- et sub ^pccie voluptalum quasi victiniam ducit ad
tenlis, el Tari»rum habenlis ornameiit» virtuturn, moriem. H.-ec si conversa fuecii, et beiie cecine-
quanto magis tncrces ejus cl negotintio, non in Tyro rit, ei perfeilie ptenileoiiae nnuorum tempus imple-
pcrmancntiuni, sed corum eril qui babit.mt in co:i- ^ Tcrii, comodel et bibel, ei saluraliitur. Audiiii Nu-^
«pecluDoiuini i Qui posiquamcgeiinipccniieuuam, valtanus, et iaceat.
LIDER OGTAVUS.
Sextus ct septimus superiores libri ailego- nobium, Lacianiium, Hitarium. Nobis piopositum
riam quinli voliiiHinis coiilineiit, quod oliiii bi- csi Isuium per iios intelligi, ci nequuquaiii sub haiae
storica explanatioiie diciavi. Pra-setio opus, id occasicne iiosira verba laiid.iri.
«sl, octavus libcr, ad cocpiaiii iiilcrpretuiionem re- 329 (t^ap. XXIV. — Vcrs. 1 ei seqq.} « Ecce
vertitur, ut ei hisioriam et irupologiamjusta utram- Doiiiiitus di&sipiibii lerram, et nudabit eam, et
qne editiooem pariter disserai. Quae si longa tibi affligei faciem ejus, et dispcrget habitatores ejus :
Tidel)iiur, o virgo Christi Eustocbium, non mibt D ei erit sicui populus, sicsacerdos ; et sicut servus,
imputes, scd.S(riptur% sanctx diQicuilaii, praici- sic Domiiius ejiis : sicut ancilia, sic domiiiaejus :
pueque Isaix propbeix, qni. tantis obscuriiatibus sicut einens, sic ille qui vendit : sicut fcnerator,
invulutiiS est, uipra; ina^niiu*!ine rei, brevem expla-- sic is qui muluuiu accipit : .sicut qiii rcpetii, sio
naiionein puiem, quae per se longa e.st. Ccrie nos qui dehoi : dissipaiiono di£Sip»biiur lcrra, el di-
fitiidiosis scribiinus, et sa.nctam Scripiuram scire reptioue pruidabiiur ; Pouiiiius eniin locutus esl
cnpieulibns, non fa»lidiosis, Ci ad singnla nause^in- vetbiim itoc. > Post speciaieni singiitarum gentiuin
til>us. Qui si flumen eloqueutice, el conciuniis de- correptioncm, Jiid.x-ae, Bahylonis, Fbiiisiiim, Hoab,
Clamaliones dcsiderant, icgaui Tuiliuni, Quiotilia- Damasci, Israel, j^gypii, deserli iiiitris, ldunise;B
nuin ', Galiionem, Gabiniauum, el ul ad noslrus ci Arabi;e, valiis visionis, ct ad estrcnium Tyri ;
vcniam, Tertullianum, Cypnauum, Minuiium, Ar- iii quaruiii expiiiualioiie qiiae poiuimus diximus :
Valic , Quinlitianum, Cabiniamim, omi.ssa Ca/- totidem sscpe veriiis pariem alieram, nonac Orijje-
Ko«i» nomine. Mox et coiijuncitonein e\ eodem nis, sive quffi Origeui ascribitur , Homilie in
supplciiius. Porro isiud quo(|iie animadveneiidom, (Hversoi.
ex isto Hieronymi in Isaiam libro conUalam esse
,
291 S. SUSEBII HlERONYMl 2'2
ntnic q«!(l louis orLis ti- congnsnmalioiie pnssrims A s«"' propier eosqui s.inguiiiem sangulr.i raiscue-
si!. propheiiiMJa sera^.o desciiiiil» ci !tsqiJ3.'{r.a;r. rimi, el in luoreui sa:ij;t»ir.is Abei, inierfeclorum
<Je sing'ilis gesitibiis, sed de cu:iclis pariVer prO" cruorein ad DeuiTi tlamare fecercnl (G^a. iv).
pheutur. Ki prmiuin quideiit qiiy. itispii ior:iien'a (Vera. 6.) : Quia Iraiisgrcssi lcgcm suul, mn-
passnri Siui : el quomoiio justa EvaugeHuin ei lavenuit jus, dissipjverunl fceJtis senipilertiuin.
Apo3io!;iir., perlraiise;»i cceiuui ei lerrj, el f^ura Propier boc ivaiediiiio vor.jlMl lerrasn, ai pecc.ibuiil
r.-.undi isiius iMunh. xxiv ; i C'o>'. \!i), el uCiu- fa'.ilM!;!lores ejus : iiioo iiisajiieiu cuIiGfes ejos, e'.
csurur pecialoies in icferhuiii {Pial. »xx), de quf- reiinqueiilur lioinines paucic i LXX ; i Quia pra;-
b'is scriptum o«l : Inciredimiur ad exire>iia '.srnv, varicati 331 suni iegeui, niuiaveruni prsetepia,
iradeiiiur xn ihatnif ii(.idti, ptt.tei valpinm erunt leslauieiiiiiiix a-terRuiu- Proptor lioc uialediciio
(Pifli. uxii, 10}. i>e!Jide qui^ {iro q',iaiiU!c meriio- vorabii tcrraui, quia peccaveiuii' halntaiures ejus :
rciii r!>i'it£& bUiii uiar-sionts apuil Palreui, dicilur 5:ifcO «iaupercs eruiu babiiaiorv.s ierr.T, ei diniil-
quofiiodo sancii rap-aiUur in iiu:)ihus otjvisim Do- leatur lion^ines pauci. » Audiani judsi, qui se
luino i« seru •, et seiuper cuiii co fu-uii sini (Jonn. solos legsin accepisse DominL jiloriautur, quosl
\iv ;
(/r.^«s.iv). Vfii dufipaia itr.-d, Sepluaginla uiii'.cr&2e primum genies lciusquc orbis n:iluraleii»
corfHijium crbem itiierprei.Ui suiil : el pro affHcia B accc.peril legein, ct idcirro postea lei dai;i sit per
facie iUius, iJ' i^s», lerriC, iidem iraissiuieruni, ei Moyseii, quia piima lex dissipata esi. De qua
rtieLatni factem cjui ; ai pr.ocedant uiortui de Sepn.- ApoMijiiis luquiiur ; Cum enitn gsntes, qute ncu
cris fcuis : sive tividabit eani, u) uninia oper.i cjiis habenl U»]em, naiuvaliier ea ijuee Jegii suni fa-
proferauiur iii publicum, el dispergaiilnr habil tores ciuui, iiii iegern noii habeiHes, ipii sibi iunl lex :
tt]U6 indiver&a ioca, piaiiiii» vc! Siippiiciis '.icsiiii.iii.
tjiii osieniiunl opus tegh >cr!pl?;i.n in cordiOai suit
Tui.c ftutb «.'•it divcr&itas inicr iiyiiileii!, el i-^noiu- {Boin. u, 14). Qu! igiiur Uas ieges observaverio!,
loai, sacerJoteni et lairum Servuti! ct duiiiinuui^ au- piiimia co!5scqas'.!iU3 : qui auleiii iieglcxeriiil e»s»,
ullaiu el donriinatu, divHem ci-f>aup.,'»-cin, fuueraio- siihtiiitbunt quie nunc sernio {iropbeiicus foiiinti-
rein et eaiu qui ssre 330 aii^'*'' pseiuiiur, eiueuttn) jialur. Ei qiioniodo in pri-ioipio benfcdixil Deus
aique venticnitm. Oiuises eiiiiii ex ajqiio ^t.tUuiii oisMii creaiuraB quaiii fccerat {Gen. i) : .^ic iei
fiule sribunai Chrisli, nec «rit xtceptio persoiii-- coiisunimatiopc mundi ihaledicet bis qui terrcni
f uui aptf J D=;um [Rom. uv ; Coioss. ni). Dc quo suiii, et non fnerinl peregrini, seA Itabilsiores
«i iub eis:ieia pr.3i)en)odU!n vcrb:s i!.>qu;lup ?«r- ; lerra.', el iii ca peccavennt ;
qui obiili coudi-
vu^i el niagtf.iiibt nnit, el servut r.on (imeus l)o»ti~ liouis suae , eoo!rs se mulao furora .La<'cli;iu
i>H'n iiiuui {Joh uj, iO). tl baiv^ior iii Lyaaeeiio, *
sui:!, f.i pauci reaiaitebuni qi;i habeiiiii ituajiin-ni
cai omne jn.rKiufn iraiiiluui tsl, {>ie»& suntione supercceiesicni : sive, juxta LXX, puuperes efun\
U'siaii»r. i>is5ip.ibi!ur «.irgu leria, ei oinuia lerreiia kubiiasores jerrfie, quia spiriiuales divitias pcrdj-
opera •eJijreiii:i<- aJ Bihiium. a> aboliia iuia^itift dcrnsil.
^^'jIxcv, p-2rniaii8;il ircago t!!pcri«:lc&lJs. FnuitiS ^Vtis. 1 seqq.) < Lusit ?:n.1eaii;i, iDliraiala €>i
inim hvfiio de lcrra lerrenut, el se-:uiidns de coeio viii?, iijgeniiieruut i>ii:iics qui iset.abaninr corde.
coslci-tii : qvalii icrrenus, tiiie^ ei Urre-ii ; ct iiuaHf Cessarii gaiidiusn tyiupauoruin, quievit «ouitus
supercoilsbiii, talsi e: supcriO^leHei : ui stcul por- lajiusiliuin, ecaucnit diilcedo citijuras, cuid cautieo
iaeiuitis iinaginem lerieni, portcmus si i^higinem i,on bibenl viijans, amara eril poiio Ii:benl!bu3
.suiicrcceiesiis {I Cor. xiit il-i^J). L'nde irjeiu Apo- iliiini. Aitriia est civilas vaniiaUs, ciausa esx
sioius iouuiiur : Caro ei tanguis reijnum i)ci non ouiJiis dniims nuUu jutroeusitc. €l.imQr ei jt siiper
pnsiiiicbun: (iLid., 50), Nuu quod secunduiu iix- vluo io plalei.s, ueseria cst Oinnis l^iiitia, trausia-
rvticos aispercat nsiiira coipnruii», sed qnod cor- iiiiii csi giuidiun:- i^^rr*.. Ei reiicia esl in urbe^oli- -
riqiiivtiw hot iiiduai iiicyrrii}iii«U' ii!, ei niurlaie ludo, et calaaiitas oppriinei pnrias : quia ba^c ertiut
lio»; indui^ii iiiiiiiori.wiiatvin. Ei b.ic «uiini.^ Iiejjt !> in incdio lcriae, iii incilio iK>piii!>rti!ii. i Iti cunsura-
quia qiiod fuluruiii esi, per j.iopliclas Oomiiti:» lUutione iiiuudi, pr;« terit3.'-uiu deii^^ianiin recor
lucuius esl. diU-io erit maieri;» cruciaiuuin. Unde ei divcs itle
(Vers. i, 5.) < LusLil et JcriHiii ler.'-a. cl iiilsr- jti cojivivio pur^^uraiu*. qui reccpcr.ii biiisa saa Ju
tnaia esl ; «kfidXil i;rtjs, iisiirnuiia esl aJi.itudOt.io- viia su:«, cievaus o-.ulos .suos de iuferno, Li^srijui
puli terrx, ct lerrii iuierftci;i eai ab bMbiiatoiibus cersul in requie (Liir. ivi). £l l^amiQos iflcrepi-r.s
fcuis. j LXX : { Laxjt leria, corrupius es; orbis. diviies ei lusnriosos aique riuenie», loqiiiitsr i'1
luxcruiii excclsi lerrje, ierra auieiTi egii iir.pie Evaiigeiio : Ys tokif lifvtiifius, quoniam recepistu
proj>ler ba&ii3to-o.s saos. » Detis «iperoii resislUT con^iUutiaueni veiljoui. Vcf. toiiii qni nunc iaiurali
el ijuiiiiiilius dat graiiaui {Jucob iv, 6^. Unde pri- eiiis, quamam eiurieiif. Va: vcbii qui vwnc rideiix,
ina seutetuia .-.st conJra eos, qm exceUJ s«i:l 'quia iiigeb\ils et jUbiiii [Ibtd., 24, 2.3). \}tr3!ido t^i-
•erra:-, al iisnraientur uuiversa qu* uujic furiia tiir fuerit reiur.^^eilio luoriuoruni, ci judicii adve-
•
nnuc locswn Servalus Lijpus iii CoUeclaneo de (rispiiiat, ?erisul- CoiiTer S, Palris iioslri J'brim
lr»t;;*5 f}vas,iior.ibHs c:iin aiiis !I>eroi;juio excer-
.^:< piimum -adi-ersaj PeUigianos post luedium, ei ler-
ptis coiiipCir.i, ;ii;!.-stqu^ i^racicsliuai:oui> q<ia m tiUiN iii ilue.
293 COMMENTAH. IN ISAIAM FROPJIETAM LIB. YUI, CAP. XXIV. 2^4
niTJi <ii<s, 332 '""c l«g':il>ii viiium MifUti viiidrt- A riosiitp. eri», OomiJii Otn.siaci.» Renclis lioir.iiiibus
jnia, <ie qij.t Moyscs i<w|iiitur Ocvnea SodoDioram : paiicis, ijoamlo :naie'!ic.lio vor.'»verit lerrai», el in
vinea eorutn, prcpago eonim de Gomprrha. Uva uibe fiseril Stili;«do,ei baec iMiiversa conligeriiil in
eortiin ma feii s, botrut amitrnvdinh eorum. Furcr TOcJio ternjL', io medjo popiiJorHio e! },'eoiium, lania
tlr;i:oriU')t vmuiH eorum, ei furor aapidum mfana- erit .'(ttnoton.jM) p^iicilzs», deqfibusDoiditius (oquiuir
hUit (Deut. xx.iii, 32, 33). THno orniiis j>oiio, sive ut ii» Evfiisgeiio : Muili nocati, el pauci elecii {MahU.
Iteliiaicc tliciHK, iicsra, iii esS, ebrieiat., i\ux sla- xt, iO) : et lam vehcineits pre.>>sara josiortun, lu
Uiiu int?iii!s everlii, ei bp!a,Mucs vigiiare uon paii- (enlenl^ir, si Ueri polest, etiatn eiecti l>ci : ol paii-
lur, aitiaiiiiKiide caiiMnutitbiiur, qu^ ad lempus citas eoruii! Siaccisoiiv.irniti rarissiinis coirtp.iJeitir,
uleniib!i4 sft ijiclla j»ie«its.Hr5 en in novissiijio aKs;?. quie J-u:!8 esi^ussK fjieriitt ali^ye Jf.Hiesiia^. vix pmi..
rior SVUe repenoiur, TtsiiC onmis dutctdo !a;i»ii- ca; rernsiiicni jr» raitioruin cjicuniitie ; ct t|i»oinod<>
titiin el tynipanorum ac ciiliar^ i»rj>nii<i$iu planetuui cuio ftierJt fiiiita «indetnis, soient patiperes, ege-
ven«i«r ac jrcmitiim. iri^erstntis lioc leitioioniyiB Slate cogvnie, vacisas t-srtHi.-e viies, et p:iuc» ova-
)i\& (^ui \i\ coiiviviis lioi) (iolinn giila «i ebrietale, rain gi-a-ia coliiger^.. Uj l^jjur- qsii fejD.njiennt,
&ed et 3utii>tjs iuxort^tni, itt per omne') sens^is fet po.si vinueoH^tiii tkuindi sttjue pre.-.5or;'.iii , jjfamis
aoimx torliunJo moilescal.. Alleretur-civiJ.as va B 'luiveriiji AMlichrlbl! pcriie'.iiii r.iis effugcrr-, sJss;
nilaiis, sive oniijis civitds, vel sniriiualis Bahjio.n, poiiue ii))niini)i)tis ardores, lcvabijnt votes euas ii»
qiix scifei i;: hcplfin !i)0<ilil)».s purp!uat&, cujus sithiirne, Ceumque lautbbuot. Ouaisdo vei.iei il D<h-
siippitciaio Ap'jc;iiypsi J03iinisiegim«s(Af)o<;. xv!ij). aiiiius in g:orj.i p^iiris sui, euni Anj-e is t^anciis, cl
Pijiciueqne dixit tjrl>ein va!;,itatis. Si cjaai <ie Cvfcb coii» [A/. «uo'j vidernii iji s«3jesl;i»e regi«:!i!le!!),
et (erra, et «5e oioiiibus q<!3c lerrt^na ^kmW liicitur ;
lunc liiosiiesit i» cqisorjisft siiniJiluiliiieHi, listiiiic
\tiniias vanitaiumi ci ovinia taniias {Eecle. i, t ); nj ignitii.lioe gesUeiiJeSs et iiionienl «Se niari inijns^
q'j3iuo nia^is hoc i'e iiaa ur!ie diceotiuiii est, qii»^ saciilJ. rrordtirea^qm !;i:i)C iu Stnptsirls «;iucii,i
iniiijg oi tjis pars modica est ! Tuuc doinu^ quaviiisi eruditi cstls, el sciiis vobis laitiuta jjwtttii-uisj i»!)-
tiouc susii aoraia laquea.^ia, ei pa^iperibus abs!i»e •ia(i'.ift gt#5)ii3 restJvari, «:; doriiiitis gloiillf.ne
lceioet tttgiiriofrigoie loorieittilxis, parictes ssrii.n Doiuintua, RisJiesUss inud qitod .'icripium est i Qui
vesiiuntur oiatiuuruiu crnstis, ei se<^lJ eboris oi- glorialtif, in Doinino giorifiat [!i Cor. s, \1), T^ie-
tore resplendotu, rciii:(s>e')Uiil v.ifox'. Clisnor erii t{'.taijtt.i5n i» ictTst JodiCje, sed in iiisulis, sii esi, in
jj> plucis super vitto, HOii ia arcia ct asjgusia via Et^clesiis biijus i^aris et sacttlj, iv qtiibus 5>f:ii!idicj'-
qitffi diicii ud •siiaii» ; ecU i?i lala et spitiosa, t^us; . iur »lti<so land^sUjS' jioint^ti Doojiis! Dei «luoodafr»
ducfi ad morieoi { aja«/i. vii». S«pcr viiso et ebrle- h-rael, si\ e, ItQfninis videutii Dcuui. Juxta LXX,
laie erroiise&ruin, <{ui<!or»Qic.ruiit sorrinusu siniu!, Ofttftia S5«a: de sa:it|js iistenexirfiii», leCerri possiiisi
et nihiS jftvencs^uiii ojones virt tiivitiaruai la iiwsii- ad ituivJos, qiiod ctsuj iosrit ftnisa viiideiaiit, iiiiic il!!
ba» suts (pAffii. i.'i5v). Tiaa^ifaturo esl cuippe ii» CiiidJv-nl ii» s-Jjn.^!ic!ia coiJ.siiloU, Qui ;stiti;iri cvaseiitit
cftjlos.gaiidiiun livrsf, fti relic^» est \v- uib^',tjuojs- i»f5i)iijrttsit rtOft!ci;!5ft ljcf.csjiiir in gloria Oofriisii, t\.
daiB celebe>ri4«a s^oiittido-, «:! pdrins viaruis^ IVe- coiiiurbeiUiir aq;s;e poiiuiorutii hvy^i [AL fjusl
^uftijiiutn per quns popuroruni influebant ngiiiiis*a, e>ica!i,
oppriiHC. hiiUiiitioruni ca'a«.jiias. £l ul stirontiis
334 (Vers. IG.) ? A iluiljtis icrra;' l-tufiea juufi-
perspitiue tie lolius orliis ialeritu iiujitian." Jiuuiil, TJnius, gioiiaiR jusli; ei di.\i : SecretUi» meuitj
iii£c eiuni in medio tetta' .'
in meiiiii ^snuuHi sive niilsi. s^cretiiii) nteum luihi ; yje jnifa) », » LXS. ;
yvpiiloTvm^ i Ab JjSiiS terjA* pojienia aijdiviuius» spe^.jiJStOy
^Ver^. l5-i5.) < 0«*o«^*do si paisc* {»iiv«, quae cidjccjH, X ir.ysieriuiii jncoiK iuil):,\ » Ho«
remaiisenjui, evctuianiur cx olea, ei ctim
r::cesf!i <i"od diciHir atyHUrium nieiitn fnihi, iu LXX non
fiieril fluila vifidtjnia. \\V ievaborit voceus soa'!» bj}x»tur, sed dc Tjseodotioiiis ir;»jisl;tE:Oiie i« Cii«t;0
aiqjie faud;.i>t.nt, tuin glorilidaius fuerii !)biiiinu6, D addiiuiu est. Uttrsuiu jmo to quod iUi posuertnti
hinniejit de utari : propSer '«oc in iJociriuis giori- tsr, ui .^qifetMi versiculo juiJi^ereiar, iii Ucbr;t!to
ficate Domisuim : \u ijisaiis «sjtris siojoe.i Doniiifi dicitiiv 05 u {yb ni^), (luoi! j;ioptift softitt, fig
Rei h?ael. » QjsaiUtt^n ai> S^fbntica ver5t;i!ie !!i hoc mihi. Prtt iiail!::.-» sjfjtjquo q<iod sos psopter txpl-i-
333 ^^^« LXTi tiiiiet iraiistaiio, •;eqiieaila verjja SiaiioEieis» i.ir;!;{i'iis .tj.-ef t:t<.% jj.>uii«»js, i»! Hobraico
iiivns»srabiini. LXX : < Qv:ujiiOuo si quis oxoutiitt babetu)- iiu.c.us:ii.?n («n^SSis <s«Oa .lUfim^ ixau fini-.ri
olivajti, sie escuiieiJi eos ci si qijiesoat vinde.-nia..
;
soi.ai. th ef^.Oj de qjiiiiiis supra dJcin,=jj esi, Lcvu*
isii clasuore >0C5ie:abt;iiiuirc Qui aiiiesa rdicti Jue- bum vo£ein suum aitjtte iitiidubuvi, «»t liiiiSiiefiiJi
risit super iejUJtn, {«i-jbsjiilur sutjul i:on:> glurij de!ii:i:i,et isj docu-inis gioriijcjtvmiii Jioinioiti»,
Do!i>in!,coijfarliabitur a-^jua «nitris, pnjpterea giotb ei Tide*-i»l Ij! istsuJi» injiris Isydfir: r«yu>.ei; Douiin»
Domitii in jiissijis crli «u:iris, siot.jei? Dttinitis gio- !.l4!i tsfitc'., tanc co jsoi»a ^oct- ciJiiJt.aiJi, «;i dtt^si .:
* In Yaiic. el (fium : Vce pvm^anctdoribHs es -sii\ts:\' ; aUeruni Tiieodoiiicois trpijslatio.^i,
e tjtj:\
re\!qoa. tHiii vtji-ija, rivjiierintn menui H;r/i? rcjje- £«!Hi>iU!n est (;o<is«ii:u, Lt-.-iiri-,» <jt!,T;i-j!!U
.
liitiitir, isiiyryiSi aUeiii;t. 5d SepiuisgiiUaviraiis cc- etque inJVa cuijtig.ii-Yiiis.
tiicis" lide?a propius videaiur, ubi esi oOxl xof; «ue-
295 S. EUSEBll HIERONYMI 296
Ab aliis tente, lioc esl, a proplieiis ei a sauciis X nem ebrii : non quod ipsa tcrra redigaiur iii pul-
Domkii, qtii assumplis alis coltimhas, ad coelonim verem, el iu nibilum ; sed quod universa lerrena
regna reslinnnl, iaudes ejus auiiviinus praBdicaVi : pertranseant, et euccedat atia conversaiio. Et
et quod gloria veS spes jasti non sit irriia, sed «juouiodo ebrius nescit quid agal, scd hebcseenti-
rebus oiunia compleautnr. DiocntilMis iiaque hsec b«9 ebrieiaie nervis, nec pcs nec aiens stai in suo
sanciis, ei hitmientihiis de niari, ct ievaiilibus vo- olScio : sic omiiis icrra, id est, oinnes iiouiines qui
ccm siiani alqne l.iutianlibiig, Propiicia sibiuielips versaniur iii lerra, nialorum niagnitiidine atque
lu<']uitur ; Cinn, inquit. hasc audisaaiii, el in sub- paJiiaruin ebrii eruut, el stiipebunl ad cuncia qux
vcisioiieiii orbis valicinimn propi\cirtr«in expienduin ceciient. Rl sicut uuius liocli» tabernacuUiin alque
esse perspicerem, locnius siiui uiiUi iiuenHj «•oniis lentoiiuin irinsferiur t!e leco ad locum, el locns
anVtciu : iNoii posMiin cuncir. narrare <jua? tcrno. Hae- lentorii prislini a viaiore descriiur, ila ut niilluin
lel Jiiigiia raucibtis nieis, vox dolore oncindiliir, vc&iigiiim rciiiancn prycteritae inan^ionis : sic Iraus-
Vaj iiiibi, quititius ordu puMianini ante octilo» ver- ibil figtira hujus miiudi, et eril terra deserla 336
saiur meos! ceruo prjuseiiiia quif fiilura sunl. Er- qu;e gravata cst it:iqiiiiatc sua, cujua pondus et
rant :iule»i.qul hoc puiani ex persona D«i debere gr.ivi.4siniu!u onus iii Zacharia scribitur : Quts se-
intelligi, reruin ordiuem non sequenies. Mirorquc " debat svper talenium plumhi {luch. v, 7). Et cor-
quo seiiiu pro psalmis, el biuflilins, qm).! in Ue- ri-et, iuqoil, e,i uor iidjiciot iit resurgat. Non qiiod
liraico legiltsr zguroth (m-lS"j) *, \.W porieuta iu- rcsurrecii"» nejj^etur hominuni, el omnium qui ver-
lcrpretaii suiit, oisi forte signuin est aique por- sabaniur iii lerraj seJ nequaquam eril lerreiia cou-
tenium, ut excliiso populo JuUaeorun», incroilula vers3iio, etprisiliiae vilai staius, cuui ad hochumana
piius genliunt turba salvetiir. resurganl corpora, ui. aiiimai eisdem, quse prius de-
(Vers. 17, 18.) i Pnev;»ritafites pr;».v;trii-aii siiiii, posuet.mt, corporibu» vesliauiur, et rccipiant a
ei pra:varicaiiunc Iransgressoruni praivaricaii shiu. Dcosive boua, slve mala, qtiae egeruni supcr terraui.
Formido ei li»vea et laquees super le,
335 qul ha- (Vers. tS. seqq.) < Et eril iu die illa, visilai.it
bi^ilor es lerra!; el eril, qiri fu^erii a voce loruii- Domiuus hiiper militVain cceii in «xceUo, ei supcr
dinis cudel iii toveain, et qui sc explicueril de fi>- rcges ierrai qui suoi super terranri. Et congrega-
vea, lenebitur a laqueo, > LXX : « V;b pricvarica- buniur iu congregatiouem unit;s i>scis in lacuoi,
toribus qui pratvaricanlur logein. Tinior ei fove;i et el clauJeiilur ibi iu carcere, ei post lUuUoS dies
laqucus super vos qui liabiuitis terram. fclt erit qui >isHabu!itur. El erubescet ioua, et conlundelur sol,
tugcrit liiiioreni, csilet iii fove:!, oi qui e&ierilde !o- o cHin regoaveril Dominus exercituu^n iu monte Sion
vea capietur Ltqiieo.i IJacc esi caus,! luciusci gciai- et ii! Jenisaleni, ot :u conspedu senum suoruui
tus uiei, propier quiuu secuitdodixi, secreluiu meiMU fuerii giorillcaius. » Pro co quod nos inlerprelali
iiiihi, secrcliini tneum uiihi quia omiicspraevaricaii
: sumus, et erubescet itina, ei coufundelursot, Scpln.'i-
siinl legeiii Dei, et nequaquam Doiiiinijiaena differ- ciMia iraiisiuleruut, licjuefieri iaterem ^ et cadcre
tur, ncc futura prxdicilur, «ed iniuiii,"i, et h:*bi- niurum : qu.c auiem erroris causa sil, sequoniia
latorcs lerroe c.ipios lene:. Cuiuquu sc put.tverint vciba nionsirabuiit. Sol lingna Hcbraica iiiims
fu;;isse, es :ilio iucidentjn aliud, et quocunquc ss geiieriiius appelialuf : sc:ues ;u?):-U?),eiH.iu«A (nOTft
verierint, impeudeutem traui Doniini non evadent. quod iiilerpretatur calor, el uebes {DTi), quod
~ (Vers, 19, iO.j t Quia cataraclae de esceUis 63tpay.ov, id est, testarn vel ariditateni son;it. M-\0ft
aperi% &ui!t, el concuiientur fuujanienla ierra;. ("Na) autom, quod Gr?ece tpuiUTfjp, J/niiie diciiur
Confruclioiie coufriiigetur lerra, conlrilioiie coi-le- lumitiare, soli lun;eqiie coiuniHue esl. iliirsuiii Itn.a
lelur lerra, couiinoUone comniovebiiur terr.i. Agi- vocaiur jarekh (ni^W quae Gr:cc,e dicitur jjitjvt], eo
luliouc agiiabitur lerra sicut ebrius, et aufcrelur quod triginta dicruui circuiiu mcnsei» enicrai, t-i
quasl taberuaculuin unius nociis, et gravabii. rani LABANA (i13-^), id cst, alba vel caiidida. li» prajscnti
iuiquitae su:i, ei corruet, el uou adjJLiel {M. adji- ^ igiiur loco pro L,\BANA, id esi, luna, S<'p;uagiiila
cietiir) ul .resurgat. » I'roptCiic-i fonuidiuein. etla- Jnterpreiafi sur.t laiercfi, qui llebraicc appcllatur
qiieuiu ei foveain Douiiai nuliiis evydci, qui:i ca- LtnFNA, veiiii iiiipbiaiiiiDie dccepli. l»iirsu;n pio
tardctje lie exceisis, sive ut I.XX uifliiifosiius tr.isis- HAMsiA, iil csl, fx/t-r^-, pcr qiiem inieili^ilur, sol,
tuierunl, feimstra; cmli ai>ert(e i««!, lU dcspiccfCl posucriii'l»?iur«;i*,qiH IJebraicc dicitur nr.Mv (.ir3Tl);
Doiiiinus hoiiiinuin univers;i ^teccata, qu:c! prins, E t auleiu hic seiisus lotuis c.ipiluii : Fenesir-j'
quia noii put>ieb:U, videbatur peccatoribus igiio- f(i:li aiierix snnt, iil prospicicnle Douiino tcrren;i
rare. l^ostquatn auteai apcrtis fcncsiris vidil cuncta pcccala , omnis iigura icrrcnorum prwieriret,
opcra iiiortaliuin, coiicussa suiii fuiulameata lerrae, ci corruerel , ct Ui-quaqoain uilra in pristinum
justa iiiiid qnod in alin loco <ie Dci iinuilu sciiptuui sialum rcsurgcicl. lu die il!a, hoc est, i:i die
CSl ; Qui rcspicit ierrcm, el facml eam irciiteiv judicii visitab!!. Ooniiniis supcr niiliii.un, sive supcr
{Ptal. ciii,52) ; luiic conlrjngelur ct coiitcreair, ci ornaliinr c(j;li iii e.xcelsi*, ul non solum terrcna,
coinnicvebilur aiq-.ie iijjilabiiur terra in siniiiiludi- sed ct coelcsiio iudice!. Qois sli aulem oruaiuscceli
* Vatic, T.cMtRoin.
SL97 CO.MMEmR. IN ISAIAM PROPHETAM U\). VIU, CAP. XXV. 2S8
sivc miliiia, MoTSft scrileiite, (listAini-S : Om h« ^^
!»(>. 30). Didirin^us subvcrsloncm icrry, visitatio
oongregaiioiicni rcgum ei priii-
itispiciens coclaiv, e.l vidfKS iolan, 337 *^' /'•'•;'?'«. ncoi iiii!ili.« ea',li,
cJovcs cipHni iiiiuin f-iscem, el (lcinisirtncin iri l.icum,
sf(f/.'flJ cf oniMi-,71 jrualum ccfdi, Hicipiaris, et iii
VisUabii aiiicm Domiinrs, secun- ci custo(*i:i:!J circeri.s, fll claiiforuiu posl loiiKuui
ea (Dcul. iv, \V).
duin idioma Sf.ri)itiir.ir«i:i, quasi apfirfjlanlem iTii!i- temiMis vii!i,;(.ioncin, niboreni luiuv cl •jor.fusioiieui
solis. i^osl liaec oiKuia regnaliit Oo;!iii»iis exerci-
liam, ei cx«^rciiU!ii cdJlr, el fcrro ci canloriis indi-
Viiilnho in rnQn peccala luwm iii luonle Sion el iii 3cn:s:ileiii cxfesli, tio qua
geniem, secuitdniii illud :
eorunt, ei iu (la/fdiiiinitiuitafes eorum [Psal. i.x vxviii, et in Episiol.i scribituracl Hehr;Kos {enp. xn). Li in
S^j. Naiii ei in s»;q'.ieiiu'biis Icjfiniiis : litebTialiis est confpcclu seiium stiorum gloiiabiCnr : Qinlis scuex
tjltidins tneitg in coelo (/nfia, xxxiv, 5); cliii Job : Ah- fuit Abraliatii, qui morluus esl iu sciieciiil-^. boiia,
tr« uQit sinit munda iit coiTsiiectu cjus {Job, xv, l.Sj: ci apposiius esl .'vrt pnlres suos {Ccn. xxv). Q'i:ilcs
et, .idvenuin nutjeios suos jierversum rjuid r«]u?n< jubctnr cl Moyses prcsbylervis eligere, quos sclt
{Job,\x\, !»).Yisit:»bii cjnoqnesisper re£«s c' principes ess'' presliyieros (,\k»k. x') . Cnni enim liomiiiis
lerr.-c, recices .lencbraruin i.slanmi, et si>iiiiiiali;i sapieiitiii ejns * {Sap. iv, 8', qui jiuiianlnr Veius-
principibus divcr- lURi dif.rum, ciijUR c.tsaii^js vlescribitiir cautliiia.
jieqiiilijein tOileslibiis. De«]uilius
sis provirKiTs'pr.xsideulir)us et in Danidc scriptiini B ui itt.urs loiigiiado snonsirotur {Daii. vii, 9). PolCst
est: Kxiit tiioccursnmmilii priiiceps regni Persarum, it()(* el dficcclcsiaslico grarf;i iiMcJligi, si litmev) non
fl priuceps reytii Sledonim, ei princvps rc(jmG>(t- deslruaiil operibiis digtiioiein.
torum {Dar. x, \Z, 20). Hos igiiur principcs, qiii (Cap. XXV. ~ Vers. 1 seqff.) < naiiiinp, Deiis
6UUUI npn servavei uiil graiJum, cong!eg.^bil Doiui- inciis (\*; tu : cxall^ho IC, coiilitebor noin^rii luo,
nusin Jiejudicii,<}ua5l in uiir. fasceparilrrcolli;:atos, qiioniaiii fecisif niirahilia, cosilatiou^ii aniiTias u-
H mitiel iii lacunvinrerni.otiii illis quoquc itnplea- dele» ••
.Tmen. Quia posuisli civilatem in niinulum.
lur quorf (te iiupiis scripfuin esi; Lo.eum optruii, el ui-boin forvem in luiiiam, domuiii aiienorum : tit
effodil eurjy, et inctdilin foueam quam ferii (P.std. vd, non sii civiias, ei in sefripitc.inoni uoii ajcli'iceiui.
ilij. Ei incliidiulur fii C^rcere, jiixla illud qnod ait Supei" iioc (audabit le popnlus rtrtis, tivltas. geii-
Domious ; lia in igiicm (B:ermim, qui prcfpcirntus linui ro&TsiJiniin um^bii t*;. Qiiia L^cius es forti-
esi diabolu ••«• f!i;fl!?ri4 ejm [Mattk. jlxv, if). Ouod iQdo patipcri, foiiilado «^gcno ii» iribiilslioiip sua,
aulcin icquitur : Ei -posl ruttlloi dies risilabiindtr, spes a (urbiiie, nir.br^ACiiluin ab .lestu : spiiiius enifn
vidi'iiir opplaudere amieis ineis ', qni diab^jJocl ds- roh!!Sloi'Uin qu:!bi lurbo inipellens parieieni. Sicul
inr.nibus daiii paMMienliam, quod mulia posi icni- .'csttteiii sili, tuinttitum alieaornm litimiliabis ; ot
poia a Doiiitnn visileiilur. Sed cous^iderent qiiod qnasi '\iIon: sub ni,iic torrcuie, piopaj^irieiii ioitiuiii
non dixerit aperre Scripiara divina, Yisitabiiiilur inarcescere iacies. » LXX : t Doniinc Deus niens,
a Doinino,. vel Visilabuiitijr ab apgclis, sori nbso- f,Iori{ioa,ho te ; Jaiidabo notiieti luriin, qtioniaiii fc-
lutc, lixitoinnnur. Rv qua ambigmialf; verbi cl rc- tisii afitniiiibilcs icg, •:Oi:.?i!iuiii auliquum vcnini,
tncditim polfSi inleliifii, cl coneplio, quod posl- fiai, Q;!ia posnisi: tiv;i;Ufr§ \n tunniiuni : riviiaies
qiiam jusii pnemi:! leccperisn, illi in pa:fjis pcrj>c- f0i'les. ui ca'icr<:i;i. fsiiulameiiia earaoi. linpionim
tuis visiteiilur. Esl taivifn scienJuiii, quod jisdiciunj civiiates in .3cierni!!ii uon atdiilcabejnlur. Dropiareji
Dei hiiitiana noii possil scire fragilita;?, nec dc pfR- bfiieilicct libi p ipulus p.uiperuui, el civitales ho-
nanini niagniludii.e atque mensura ievre senten- iriininn iniqtiUaiein susiiiier.tiam henediceiu libi.
tiani, qui« Doiiiini arbiirio der«liciai es:. Tune erH- 333 ^i^isi» cnitn «uini civiiati hurniii auiiiiattji,
bsscei lutui, et totifundetxtr .$01, juxta iliud qiiod «' iristibus pron:er inopijini protectio : »h liomini-
Apostolns ail : Eieniin erealnra iina con^emiseit cl bns pessiinis liberahis ees ; i:rri3>!asi!il«ia sitienliijni,
pariuril {V\om, viii, 22), /eftvens hoinines q:ii suo ei snisijus liOiJiiiinm iHiqiiiiaicni sttsiinentiuni qnasi
rrtiet)aMiur luinine, nihii dignam Dei honilsie hotniiies piig.Iianijnes aiiientes iu .Sion ab hotiiini-
fecissc, qiii solem suurit oriri facit soper justo.s D l^us iiiipii.s. qnii.us niis (radi.iisii. i Dnplex hujus
ei ioiustos {ilatih. v). Quoniodo si dispensaior ei villi- ioci cxpt^sitio ese. Juda;i pyisr.l voc(}in s^incioriun
cus, venieitle Domino, cerftsn fauiiliaiu variissubiici esse, popuhiioe cteiieniis : cuin D<?!is (itivtfrsuni
criiciatibu«, ot nequaquaiii siia implesse prxcepla. oniii»nj orbem qn^ stipr.s dicti suiii feci^rit, ei
33S ^ '«>•" eedciift loco plenius Saivaior m oiniiitnti piopiioiarntn fueria; coinpiei.i valicinja;
Ev.tiigelico docet; Sol obscmabiiur, el luna utm dubit civit-jienique .suhversatn , Iloniain ioK^rjircianlur,
lumen suum, et sleita: cndeni de ceelo, el vhivties qus (leicnda M
peniiu.s, popi!liuui|»je forieai, qui
ca:lo\u.m nievebunitir , rfv.aiidv apparuerh f.iginim raudei Dominuni, ei cui facias sil D.jminus forti-
fiiii itominiii iii ccelo, ei plunxgrim se ovnnes Irittui fado in Iribulaliotie sua el angusiia, referuot ad
terrts, et viderim yilnnH homifiis venieinem cvm fsrae?, qui de persccuijone g^niiun. qu.ss»! in acitu
nubibus C4eli,in oistuleet giori<t muiia {itnlth.iixv, aidenlissiino el in sili liSMir4t»s sii. Ahi vero et
' Carpil Ruriuur.i el Origeiiisias. N'eqne eniui vciba qui imitaniur, etc.f iialico cha-
^ Maritan. icgit inverso c.din*», ^7«» iriitatHnr rseieire dsiiingiienda eva»ii,quasi Scripturse teKlum,
Wuuum dieruni : cani enin^ hcniim: sapieniia ejus. uii ^tasti3t«£iis fccii.
v-'oi!CJMnitiS niu*io, qiicoi dcst^ribiniui^. Y^^iiic. Ubirr,
Patroi. XX JV, iQ
;
n
299 S. EUSEBTI niERONYMI 300
nteUtis et rectujs cx personn profiJK-isr dirj inSeJli- A perspkcus esl, o!i siniiiito^liri-^ni verbi smos ei sto«
Ruit»., JHO j»ai?sioiie 53oiii!iii Siilvaloris gtaliat» rasri {Autbe^r^li). qnotl eisidem signatTir cltii ciilis '.
refciTiJlis, quod feoeiil mirn^iii.'», t»t cogil.uioiies (>>rs. 6 8.) « Ei faeiel Ooiuiniii» exe>tilouiii
a»iii<|o;is veris.-itc complcverii, qii.ttn}o stanles a.l oinnibus pcpyli.s i» <n()»iie ii«c coisviviuiii piiigiiiurn,
liexierniH r.iidieiit : Yoiilet b<tictiic!'! Valyia mei, ronviviinn viiidfin!* ; pii.gsiiwni inoildliataniin,
pOisidcie pi(rparaiiim vobii regnum a !0>is!itutivne \'iiu!e!iii:e defiecai*. El |
rjecipi».;bil in Rioine isto
vwnHi (iialilu xx\, ">4). Quot! el Paii!:is if.lfiiipens racifti» vincdli Cdliigai! super omnw populos, cl
lcqiicLatiir : Sicul efeijil uos in iiiso anle covuiiu- leb'.)! quziu ordilns esl stiper oniiies nAitones. Et
'tiontm thuiidi , ei-se fios sanclvt et iwintuiilalos prat^ipiiaUit nioriein in seinpilnruuin, et auferel
(Ephfs. \, i); «lesiilerrmsque fieri qnn.l propheiat, I>»>minus hru* lacrytnan! ab onini f;ic!e, el piipro-
ailjungii vcrbum Hehraicuin amf.n (px) pro quo Itiiiun pojHili siii aiifercl de uiii\cr.sa terra, qiiia
LXX transtulerunl ftai. Et Oominus in Kvan^elio Dotninus loculiib est. » LXX ; « Ei facel Doini-
«a;pe lioc verbo uiitiir : .Aw/rn, ameu, Id esi, irre, nns Rabriolli finiiibn.s geniitjiis snper luoiUcni islnirt,
veu dko vcbi* {J90U. vi, Si). Quare .'.uicfn l.-indcl hilicnl l.ctitiam, bib«,'nt vinufn. IJi.gcnliir ucig»«*iilo
el confii?ai!n' nomini Domiiii, el quas sinl ist;i mi- in inonte islo. Trjde oinnia iioec gentibns, consi- 1
rabiliii. ct cogitationes aniitpia", quas vcras opcie lium eniin boc snper oiiines K?,iili;s ; devoravil
ilEuuMistravii, gcijniinr : Quiti potniili ciiiitaiein in 341 "'«"* pr^yalon*. » E\ viirsuni : « Ibslubt
iHiHulum, urbem fnrieni in iitiuom, Uomum alicnu- Doininns Dcns ouii.iim iuciyrrarn ab omni fac.ie, el
r«»n, tu mn sii civitas, ci in a-tettium non adificeiuv. npiiiobiuni popuii sui a\isiiilii ab omni (erra. 0«
<;ivi!.is ijucn.liim forlis Jernfaiein inteiiigitur. <in.e enim l'ofriiii ior.iiinin es'. » Tro co qiiofl no» ver-
(acta «>st ib.inns aiienovuin ; dc quil.us S;ilv.'li'r liinns, [aciem vlucidi cvUigtiii siii>er oumei pojiuiott
dicit in Psaliuo : Filii aliem lueiitili aufl uiiUi, liiH Aqiiilii ialerpreia^us es(, /«rnm leiiebrnruui xuper
aHciii ifivficrttverunl et claudicdveruni in semith t^itii vfTiHfs popuioi. <]!iit.«juc Aqiiila bis ti*n» bras dixeril,
H*c cuin (lesirud:» fueiil, Jheodoiio si'.'n'>! tenebias iiOinunivit, caelcra sirni-
piut xv,i, 4»i). 'jivi(;.s
ui ;i-ivrnuin non letJificabitnr , nl it.iUo annorunj re- lner. Pio (jno SyniPiaolius iransUilii, fnciein Domi-
jrnnm ct aniea; Jerysalcin ztquu gcniinaije soinni» natoris qui tlomiuntur supey oinufs popnloi, QiiiJ
p,i»iMjiiicscant. Dcsliiuia aiitein Jcrosaleui pro ini- anteni volnftiinv pro hoe loto Si^ptnsgiula (hccrc :
Tratle innmn perspicnnm esl,
pielaic sna, 340 l»«'lab'l Doniinuin p(-puins for- lierc geuiibus, JcgenJi
lis. yni» sil aiii.ni popnlus forlis, gf^ijiien- versiis quo.l non Sr:ipMir« verba, ».cd sumn scnststn jh*.-
rohuiiaium limebii suerini, co quod oinnia j.ejjis cl T.Mnpfl
osiiMiilil : f^iriffl^ (jeKtinm ff. ^ rriys'.eria
Uli.s bbsvbcinaiui.r.ns, geiiiinm poptdns !e limebii. tian^ifercn.lri sint .ad EntJesisft ijaiionnin, Poil
Priuripiuin ctiim sQpieiitia' nmor Domini {Prov. w, p.issionem crgo Domiai, .quantJc eniTi a 3i«i et •.estn,
•10). |,!»ttii;»bil.'iHC te popnlus fuitis, ei civiias gen- ac lurbino iiiicraverii, fiuici Doininns neqnaqnani
lioin robii^lariJin liniebii tc, boc tsi Erciesia de gcn- popalo JiKiauirnni, seJ &mi<ibiis gei.lihiii. m jnosilfe
lilms coi'.gtsj;;.t:i. Uuia fartns es forlitntln p:»i!peri, Sio.^i pingisc; ronviviiin), hoioc;msla mednl!«!a, tl
Ciirist.) i:ii-, de qno fct iii 1'sAbiits K-siin»-. : Beatui viiinin yiiideii»!» defaccaue, ni pr;c<ipi!ei el nbsor-
ifui tnteiliijil super eifcnnm ei pauperem {l'snl. sr, beri faciat faciem niorlis et vinrnii qno om-K** pe»
2VEi iu /,;icb.tria scnmdnm tk-braica»» verii.-tiem. puii linaii.-inSur ; dil»i«i>ipe«<(ne T«>!.*nior!i'!, vi ieiarn
p;iui!tfr, l<oc esi hBios (]T;;n), supcv pul uni asiiKC (|y» omnes ccperal n3li.'»r,cs. ?!j jn.vi.i Api»<>i«ium,
scdero tlcscriltiinr (^^acli, u). Forti!.udo cgeuo, iii «ri8CitM;!»iiHr n.ors in perpstnnm (1 Cor. xvj. Et
iribiilalionc passionis siix, spes e turhtnc paiibuh; aoferel Dosnitius f.icrymzm ai» omiiii f;icie, qnancfO
ei nmbracnltini ab .Tstn , qnrmdo locniiis est ; I*a- inorie saperai», Chri.sii ailvtuwti rcgotin» ; el^op-
ter, iii majtfis luut rommfnda ^piritnm «(.-»«/; iZ.!fC. probriusn gencris bu»na<ii, qnod atl im.-«giiietn con-
xxiii, it"). QuJinodo cnim si vensns iinningaiur diivtin fiieraJ ('leaioris, diaimli ei nioilis effiiijfrit
D mirmn SYmmaclium «0-
parieti atiinc perlranscat, iic tnrlio blasplien^aii- aervitniem, Nec si {uxia
liiim Ju.!:c<>inni illi noct*r<* iton potutt. lU nl ali;« minaappeiklur hmms. ruirt IjMins Apostolwsdixcrit
uirtr sjmilitu.linc, s,ivut prop <*o gi^avissftny torrelur lieptuvn rnots ah Adixm u^'j)te a<i MoyHm. etiarn
arsiu, aiqiic fiscceHtii, iia iurnntiiini el tlamomi suver eot tini t<o>: pccccurmtf. in iimil,tii^in>m
;ij!fe»oniio, linc esl, (j;ii » le aliiiii lii:!.; «^tint, ma»'- pra:raTicalioius Adiim (Hoin. v. i:). Dou.inarorcm
ie.sr.erc f«cies ei pcrir«. •uxia LS..V iiiter{>r<:ii*s, ORtniiinft pop'jl-:iru:n, sive faciem lciie^brarnti» siipor
»0« dico s<*»snm, jicd v<irboi!im ordiiieii! ei tfoiise- omnes populos, ci !>iianri (liiae otditii sil stiper om-
•ijociiuam, in lioc loeo. rcperire noii pMni. Kl j.ro reS jjcnies. quidiin Aiuicbristnm iuieitijij volurit,
i
CO toco, idfci oos interpreiaii fefimns, •;!<«<( (esium in q.|i \n iit(iii!t> Oiivcli ccjnstinicndas s«i. yuyd et m
sWf, pro qi!o in Hfbrj'o sciiplum es! svsaion <"^aI, D»nieti$ tjUima d«ximus Ttsiune. Juiia LXX omni-
^picd Apud eos iiiuum, veS sitii. diciiur ;
qnare bu.-i gcntibus in .Tionlo Sion coiivtvium t:ei:(i£
lUi pro ujtic et (M N>i Tericrint, in Sion , error prseiiarattir, in qr.u bibcni vinum, qtiod .s«Doff.i-
" V iiic. biijn>:ino((i adno!aiJon«m bic i-iierssrit ; (juibus dici» ipsios vilia videntur. > ro<ro kvia
rr.Teuniariduni. qu.im comino.ta sil do. irma Hie- qujcdatn .lO ejnstlen» «W. iitJem mw efnendan.us,
Tonjmi Kcflesix Caiholica «onira cliccutorsi ^']^i^
301 COMMENTAR. IN ISMAM PROPHETAM IJ!i. VHI. CAP. XXVT. 302
cjus sirnul {Ji-r^in. m.viii, 7) cl iiCniin
cun) sanolis suis ?n regito Pants sui bil)ii«itn» el piiif.ijj^s ; ;
itu8 f^
es%c\not\\Wn{Mnlih \\\\ a Lxc. \\u): el ungentnr Ccnfnndeluf Mottb iii Chumos, i^icut cnnfitsii esi dO'
Cbrislo eflic anmrpopulus «o- nnis Isidvl '.n Belhel (Ibid., {"»), cl reliqua hls
uiigueiiio.ui rch.iti in
Tradr. omuUt itxc (jeulibnt, qxiv. siiiitii.') : atquc e\ uno idolo el d«ninne, qui iinie
vns; uiide dic.ilur :
quonduni IsmoI .io iy;>o et im:i8iii« celebrabal. IIoc idolo prj.-sideba', omnes indical conlranas fortilu*
€uiiii consiliiiiii Domini esl, ul citntl;'. '.rar.slVranUir dincs l.uii!i!iu!>das cl deducend.is in lailarnm, ei
gi^nles, nui.i u.ois absorp(.i esl el lacrytun instar palveris coiiteread;)?. Si .".uleiii lioc ila cnl,
342 ^''
«niuis ;»bsler>a, H opiirdirimn ui)iversii' lerr.T, ubi esi diaboii pTiiiieiiiia 7
Clirisli impcrio suc.cikMUe, delftliiin «:s!. (Cap. XXVI. — Vers. i.) < lu dic ilh ranubitur
(Vcrs. 9 scqq.) i El tliconl in die illa : Kccc Deus canli',,um islud in lerra Juila : Urbs rorlilndinis
nosicr ibif, sxspcciaviiniis cnin, cl s:.lvabii nos : noblra,', Sslvator, ponctur in Cii inurus ci ameinu
isle Doininus, snsiiiiuiniiis oHin, cxsullubiiiius el r.file. I LXX : i ln dic il!n c.tnlabunl c:tnl:cuni i^liid
Isaabiiniir in salr.Mri ej«s. Quiii reqniosccl luaniis snpcr terrain Jud.Team : Eccc civiias foriis, ei sa-
Donwiii in nionlcisio; el JriMinbiiur Monb snb eo lulare nosiruin ponet niurum ei ciicuiittnutalc. »
sicul lcrniiinrpiiU.ac in phmsifo. El exlcndet inaiins Cum huiiiiliiiius fiieiit Moab, et deltrtfjlas «d ter-
suai snb eo, sicnt cxlendit iialans ati nalan(Jui>>, el B rain usque ;td putvereni, ci ornnw iiiirnici subslr-tli
liniiiiliabiiurgloria ejus cuin .illision"> inannnm ejns. Cbrisli |i8dib(is, lunc CHnlabittir caniiciim islud in
El nnMilmeiiU Piibliniinni mnrormn inorum conci- terrj Jud;Ksi¥e Jiid;ea, quod iiilt-rpreiiilur utrumque
«lcnl, ct hnniiiiabunlnr ct (liMiabcniur in ierr.)ni eonfcssio : «t qiioniodo Sion el Jerusafcui urbein
usque ad puhorcu). » Absorpla morle in perpeltiuin, ((Bleslein inielicximus, ii.i ct regioiiein biijns urbis
popuius Dei qiii de iiiaitn niorlis fucril libcraltis. confessioniMn ' ciyicsiCin intcll.e-^iinus. Denbine
dicei au DoHiinHii) : l'cce Dcus nosicj isie, ((neni s^ncti iii teira .ilicna carnicn Jiit'#e canlaro no-
Increduli boniiiiero lanlnm piilabar.i; el cvspecta- lciiles, dicuvit . Quotnodo catilabiiuas mnlicum Do-
viutus uuin, boc esi, verbis cjus crcrfidiir.us, (|ui.-i mino in lenu (dienaiVsal cxxwi, 4) • Ejo pulo hoc
sua nroinissa compiebi?, ei s^ilvabii uos. Ptopieren essec.unicni», de quti ei !C, alio loco sanciis pneoi-
e)us auxilio de faucibus moriis crepii, cicsuUabi- pitnr ; Canlaie Domiuo canlicum nocum (Psn.',xr\.
nius ot i.cialtinutr in eo : cl inniius aiquc ejns po- i;. Er.l autcin cfjniicuni boc quod sequitui : t'rfe»
teniia rcqnie.scci in inoritc islo. Dc quo supr;t le- furHiudinis noslrx Salnator. Quae esi isiaurbs? Qu;e
ginms : Ctim m/K<u'*ri/ Domiu.HS exeriiiuum i« in nionle sita latere non poiesl {}I'i'llt. v). De qun
tnoiili: Sion, f.l tn Jt-.rusakm, el in compfflu ienum ei in :>'iin joeo scriptiiin csi : Flnminitf iinpctus Uvti-
iiiornm [uerH Qivrifirnins (/*«. xxiv, !25). Moab ^ fical civiinlcn} Dei (P<a/. xi.v, .*>) : «i rurautn : Glo-
aiJieni, quod inlerprelansr de palre, ila conlcrclirr, riosn dicia sunl de le, cititas Dei {PsaL ».x\\v!, 5).
(II snlent plausiro paleac toiiteri. iJoc jiisw riiuiri Hiijus «rbisille rondiloresi, de qiu) ioqiJilur Paler:
loquiliir Pslaealiti* ct rnuilariijn Orienlis provincia- htc a-riiliravit civiialcin ineam •
imo «rbs forliti;dinis
runi, qn,ic ci) ptiilortiin ei feiii pcituri^n:, paieas nos^ti.c Js..!Y:iior esl, id csl.Jestis. Li poneiiir iu
pr£!):u'diil esvti aniniaiitiuin. Sunt .'luiein earpenla ea niuriis el arilemtiiale : Hiurns bonoruni operur.i,
ierrala, rolis per incdiuin in serrr<ru!ii inndum se ei anlcmuralc re(:t;c li.lei, ul duplici sepia sit inu*
volyenlibti.s, qii;v siipiibtm conternrit, cl coninii- nijjienlo. iNot» enim btifficit murum babere iidei,
»1110(11 tii p:)icas. Quoniodo igilitr plausiris ferraijs risi ipsa ftdes bonis operihiis conliimeiur. Hic mu-
jiiileac conieruiiiur, sic conierfliir Vimli .siib co, rus el boc anicmurjle sive tircnnimdiaic, de vivis
eive snb Dei poleiiti;!, .sivc in seiiieifpfio, ui oiiiil iapidiLus exsiiuitur, qui juxla propheiani volvuntur
in eo inlegri renianeat, Et sicul solel <:ui .natat (o- ssipei- lcirafm. Pio 3^4 ^» wod nos ver;imns.
inni c«rpiis eMeiutere : ilariile de su« polenti;* allt- iiniemuTiik. Syininaihus finnumcnlutfi inierpretatiis
deiu; in lerrani, et i-nens sonlitin! f;!CiP!. Ociinia csl ; u: ips! inuri innniiioinhus cinctl siol.et vtllu
tpjoquc inuniiriesil.» sulilimifitn viroiunt sIm! ei aliis niuris, qtios
(iliii.s,
d f<t'»s.'quC' iii aedifiratiune cast.'"0-
murorusn, ui in Uebraieo tOiiUneiur, concidciii et jum soiciii .''irjfft/ai diccrc,
hoiniiiabiiniiir, el fletiaitcuiiir ia lerra»! usque ad Vers, 2-i.* Aperile portas.
'i
ei. ir.gredialnr gcii.'»
pulvercin {oisuv.inuiii. Igiiiir senoo piopheiieus li- jusia, ctiSlodicns verjtalci?). Vents erros .-ibni, ser-
cct dc ctinsiiinnia/ionc iniMicli generalitcr iciai \a- v.ibts pacenTi pacem, le sperayinius.
: qui.i in Spe-
liciiii-ini. lainen ne prfescaiia osnnino videnmr Domino
iic- r;..stis in in saEciiii'^ aeiernis. » LXX :
^ligere, p.oininal M'ni), qui fuii inisnicus is.-ael, in Ap«rite
I porias. iiigii-oiaiur populus cti^lodiens
taniuH! iji
343 f»cciel eos iorsiieari cuoi Madia- jusiiiiafn, ei fustodiens venifliefo, apprehendens
«iiis, ei coDsecrari idoio Gepipbegor, qui iolcrpre- veriiateni, et custodiens p.^cein : pflcem, quoniani
latiir Priapus, tomra qucm Jereniias loqnilor : tesperaverunt, Domiiie, usqiie
in in semptiernnm. *
EfiyedieiuT CUamos in <aplititalctn, sacerJoiei illiui Omne hoc caniieuin quod m tcrra cor<|'es&tcnis e;
' Irbh cofifenioner-t, eio. Hic verba cojifeisitt- Martian. — Ouo isiha»e verha, c(;nfcssionem coe-
nm c(r.iesu-tn icguninr in mti. co.ficc .Silvft majo- tifsiem., qinc ex iino Silvie majoris ms. Mxrtian*
; qu« tamen
ris ilcsufU in rdiuune E!ai-niiar.a ac SHllecerat, dui» «ostri Valic. €l r.»laiin. conlir-
»n fii«ili.je>«!f)plaiibu5 nianuscripiis aniiijnisiinia.
man i.
:
303 S.ELSRBII IIIEnONIMI 304
laudis sancJi caniaiuri siint, niiiLit rei>o»iie perso- A V, 12), ui d«plcx homo el duplex vir, paeem «lu-
03S, tl ^iissi ptr irjiC'rrrigaU{/'.ieiii «l icspon.sioaem pliceiu conse<iiianliir. Mereusur autent, inquiunl,
U;xilur. psxers! pDp^iUiS i)t; : Lrbi foriUiidinis uo- paceu), qufa io le iola mente corrtiliinus. Posl po-
stra Sbhsior, poneivr in ca »T»yra< tt r.ntemurete. puli verba et respoiisionctn DonVuii, ei rursuin vo-
Hesponilit DoisiBns, imo pnfccrpii nnn els qui lioe ccfT. popiili Prophesa loquilur ad Gredcnles : Spera-
tliieratU, seiJ angeiia qni poriis urbis Dr-.««inic3c slis, vei .'ijierati tn Domino, in tffcutis aenipilentis^
praesiddwnl, ul aperianl pori^s, ei ingrediatur per el cxli^ra <|U« se.^uuniur. Justa LXX, ilie ingredi-
e8s gijns jusla, cnsioiJiens verilJlein, sive ui iu tiir pcrtas Unffliiii, qui custodil juslitiaui iii boiiis
Hebraico dicilur esu!g>*« [At. emvom-m] (criSX), operibus, et ser^ai sive ampIccJitiir vciilaieio iii
<j>jo«l ncstfi 'siRgun Ter»iiur, fideSf pluraii nurar^io, lidoi verVtatc, ut pcr bona opera ei lidet» perveiiiat
noii singulari. Qtta; suiU porias» qu» apcriuiilur ab ?.d pacem, «jti« otniieiu sensuni exsupeiat, {t^liiHpp,
-augeli3, ui ingrediiiliir non populus Judxurutn, tv). el ipsain pacem mereaiur acciperc; quiacrcdi-
Qui abir<-!us est. seJ gens jasla, qux ex fnie GJe- dil in Deuni qui sternis bononiin operum retribulor
lium noiTsen accepilt Uiiquc iii:e de quibus san« esl Unde et ia alio ioco scribilur: Detiderasli ta'
clns loquiiur : irccjfc fH//ji pc^rta justitife, {iigrej- pientiain, serva nisndala,el Dominus.tribttet libi eam
ius in eas confiiibor Domino {Piat, cxviulS). )ias B {Eccli. i»33,l.
-aulein port;}siiuiluspoierilii:grei]i, iiisi qui Je porlii { Vers. 5, 6. ) « In Uomino Deo forii iu perpe-
tnortis fiiCfU lihoralo? :, el cuni Ps:<}raisla ttixerli: tutim : quia incurvabit bubit<inte-s in escelso :
Qai esaUas me de portis mcrtis, vl av.nnriliem omntis civiiaU;m sublinie;i) iiuuiiliabit, buniilisUit eatit
laudalioiiei tuat in norfii RI'hs SJan {^Psul. ix, \%). usqiK: adterram: detr^ibet eam usque 2d pulvcrern.
C«m enlin tte poriis moriis ujerimus erepii, uirc Conculcabii e.'«m pes, peJes paiipyris grej«us egu-
in porlis .'^iiix bio» ouiites latid:ilijoncs Dotulni cau- nDrum. i LXX : v l><;us i>i»gue sisrne, qul burol-
«ave polerimus, Et qiiomodo 'porias niortis reor iiasii, ei ileiraxisti ^ecs qiii babiiant in excehis,
tss>c peccaia, dc- qnibus ed Pelrtjm diciiur : PcrKe civilatfs robiiiias desirues, el deduces usqwe »<!
in(erni non prcebaiebuni CilrersHm te {^alift. xvi, 18) pa«iiiicnt4iin, et coiicuicabunl cas pcdes 346 ""''
sic ponas jusiiii;»?, omnia oeera viriutum, quas <]uj suclorumet botuilium. > El bwc Proplicts loquitur,
dieril ingresstjs, uiiara iavcMkl poriain, lie qua dt- qit; ab ec responHit lo.^.o in quo snpca dixeral ;
ciior : //(Tr potta Domini, jniii inircbunl in tam Slterale in Domiito in tscHli» atemis ; et jtingil ei
(Pifl/.cxvn, 19). Et (iiroRioflu per pinrcs snargariias quCid nnnc proposuinsus : Jn Douiino Deo (orii itt
ad Hiuim pprgiiur uiargarilurfi , sic pcr muilas vias _ perpetaum. ct reliqua. Pro Doutino Deo forll, in
•ct porta? pervf^iiiiiiiis ad enn> qiii dicil csse se visMi Ucbraicotria babet noinina, ia. {rviHV) et ado^xi (IT)
ct poriaui, por qiian> ingreiiifnur ad Pairein. Post ei stT» n'''?), iiuod aliod invi^ibiiem, aliiid ine^flbi-
sermotietM Dei, responJii popuios, 345 H-l>i;>icfc lem, sliiid roi'US/HHisoii;it, quoruin primtim in .^tLR-
Jeser SASCiH (*p!:^"i*^). qKiiit Aijuila cl Synsma- LCiA (,"' •iSSn) csJrema syH:ii>a |:oi>itur. El boc diii-
-chos siiiiiiiier tiaiisii-lernii!, Tj/ajff.a .i^mrjjSatsjii» geris letior ob.^ervel, quod inieniuin lextura in pro-
V5V *, hoc est, errtjT Rosier ^htaius est, j-.ive tMigi- po.siiionelcsiinioiuitliviiJamus : qtioniaiii^iliuiu LXX
lallo 'losira firniata est, tJU?e |>ri;)« isiicr ie et idul."? ctiiiiO', et aiium ca Hcbneo sid verbuin expressa
nuciuaiial, 11- !iciijnq!!:un rircuis.feraj^iur oiiini veiiio translstio efflcii .«icnitam. DicU ergo Proplirta : Spera-
tiv>ctriit?e, sed ii) lc 0<»mi»«tm Safvaioiem toJa luenie te in Doiniuo in t£rcn'it(Clcrnis:in Dontino Uco jorti
creifatntis, Pro qtio »os ol senstts mani.'ei-,l!Of fieret, in perpelHtim. cujus auxiiium sempitcrnum efet. !pse
IrsnsiHliitiw, Tfttts «rror gbir-. Et qiji;i cog>.i:>l!0 eiilm '.nciirvi>bii babiianies in fj^celso, quia omais
tHxlra Hnirata cst. propterv-a servabis aobis pacotii, qu; se etaU:it htiniiii.ahilur ; liui patrcm Abr^tliaiYi
«juam Ap<.sfoIis rclFiriius ts-, «icfns ; l*acem mea'.n c-e babere jaT^ialiant, et iu sLig^iJhl!Oiietn Domini
do rcbis, focem mcim reHnguo sobii {Joa». \\s\ 27); {oqnebanlur : iS'oi de furnicaliune nali non mmia
et Roii S4»ii>iit seiiiets sstl s-cciindo, ul' scciir» sii D iJoiJH. vHi, -J! ;. Ipse citritaieit! subUniem Itutii-
relribtitii; (jrfse diftiJici sCMiioire promilliiur, jitxia liabi!, ul Judaci pisiafil, ftoiiiam i..4(. Uomai!ai:i|:
quou el Ap.j.siobiS loGiiebatii.- : Caudetc, ilerttm *,si no8 rcciius es^o eonvincii^ius, Jerusaiem, qiiaB
•ttic9, ijaadeif [philipp. iy, 4). Huc anieni iilecoiise- ocridil rropl><jliis, et iapi<tavU e03 qui itU sc mitsi
qiiiiur,*«e quo in Levieiio dicilirr .ttomo, homc, fi- erant. ei ad e.^slremuiri pat.HsfAinilias iiiieifecit fl-
4iortii» Jsruel Lerit. XM; r'Cs«?w). El i.n ^-funn^i^sruin liiim, Ht luerede jjiguiaio, periret bacreriiiss {Lve.
\s\iro : V*^r,vir, cijm ttxsr cubH^ macatarit i!^um, xui ^. Mec VDCSlur tivilas. qua; [ Al. qiii ] Hebtairfc
Ml>d»(i« eTTTipJVjpiivftv. ^fhri prstiBre^i rertftCnl ronTmusipseiiidic.it verbis, stvecoyUaiio firtnata.
ftii^. coiicej ; d« £«« isamie posKeritBt Er9.s»»j'.53 Yistjm fiieritS. dccturi, Aquilam iuier ei SyiiMiia-
el .Marianus tfc el +i;j.tl<v, i i csi, -ih R/.aajia f,(itov chiiiivriihil ferfc in sensii diicriidinis inlc.-cedere, si
t.rtTp-.i9[xtrt!v. Muita
vocibus Hei»r;',icis
siniiiiier in quld in veriio difTeriiiii, alque adco siinililer at
ntutata ci addila rcperies suiir:J aii capu; ixis, si trtinstufisse.
fjflnc novaiu editionem nosirau? m-u veteribus con- ReMiluirnus deiroxisii ad ndetn Viiic, mss. ,
^*
tuleilj. S^itiT.MiJt.— Epiphanii/s aMontfauconio Ito- suffragante ipso -wv LXX Craeco lextu, xatTJYar^s
daioiadA^ifilD'» i«jilt(JtT]fnYjijvcv, id esi tKHuit:, 'Tejiii IvotM^Ov-at tv C^rj^oliv deiioxitl' kabiiuni^
4iva/jw;«/uff>,!ii!0t1 in sutufcxa «posilicnt Hic- liiixcetiU, ViijMt anfea erai (lesirttiiui.
,
m COMMENTAR. IN ISAIAM PIlOPflETAM UB. VI [T, CAT'. XXVI. 306
(Jieluir in (Ty), scJ oria (ri^n^) qiiatn Aquila A coi«ff«l<J)'er, l.ox-abc per «/•w/«/«j noffM fec/H»j
Kt)>.5xvr.v Inierpietaias fst, C|uam nos, vel civinuw metim, ei lucrgmit ^trntum iTKinu rigaho {Pint. vt,
lam, vcl vieuium, lej oppiftulutn possuiiuss Uicerp, 7 ). rotest nox cl lcncbrj;, pro iril.niiilionr el :>n-
tl Ireqiieiiier in Scripluris hoc nomiije ap^veilaUir jjasiiis ardpj. Uiufe ei in alio Psalnio suppr insii
Jerusaltii). Pulchrftque «tuplicem huiiiiliiaiein po- stfitrkHn ^^^ Vrcj'helm\t:cii)ia\ xPerdiem solnon
suil : Htimilicbil, huinUiabil eam, priamni sul> uret ie, vefjue lt^tio}Jerr,oc(em (riai. C7.\, d ),ui ea^t.
Raliyloniis, qnapdo tcnipliim de&tructuiii cst, fic- ncc in prosperis, ncciri :idvcrsts" unquaio de loo
cuikIo sub Tito tl Vespa&i,iiio, ctijus ruina itsque moveberisgradu.
In iJnerrt pcriiiantit. Cenculcabil eatn pes, rcpelilqutJ
'< Sed eispiriiu roro in piatordiis n>c!S, dc m»ne
e» copulal pede» pauperis, haud dohium quiiiChcisti,
De quo etsupra lUximus
vigiiabd .id t«^ » L\X : I l>o noclc coRtiurgil kpirilus
; Factus esl forlitudo pau-'
nii^us ad te, Deus , qui.i lux jutticia tu» supcr t«r-
psri ; jortitudo ggeno iii IribultHioiic nia. Gressns
rain. i» ^^oluinuRei Ilebraicum pcquit el Yulg.iiam
exeiiorm», aposioloruni scilitc!, «jiii i.niilnnles Do-
ediijouf^in no:i pp:iil»s i)ra'terire, ci hsc rcru.*»
niini p upftriatem. eliani vinuli* ejus privilegiinn
necessitateompcltintur diverso online, »)qiie ser-
consecoli suiii ; qui nonrecepti, exciisscriintsuper .. „ . .
pulverenn ».•
...... ....1...,.^.». ^ Aca* cSal- • R
" tuone dtrcrsas uitciligeniijts qticerpre. laitur quod
cBiii ...
pedum suorum. I'.
Li quia 347 1
,. ^.^ „
vstoi is diciliir »erbis, Omrm quiI se exaital.
...linmi- .
.
«iicitur, ff^ »o<Tc, ji!\t;i l.X.v, husiis capiiui!,
...
. .
... ,
ul
.
di«
xinuis, principiuin esi ; ju5ita HehiMiiciitTi, Ouiis fitii'
tiubiltir : et qtii ze huiniUnt, exaUatiitir {Lue. xiv,
iion soliiin hoc hitmines, sed
.terioris : lifcl possil eliriin juM.i LXX itt Hne ZC"
t f ), snl ad cnntrarias
cipi sopcfioris tcstiiiinuii, ul sil sensus : De.*.idc-«
quo<{ue forlitudine^ rcferre possnmns- Juxta LXX,
tatjfiim.tnje:! 4d lenocic; el posti*aincipi»i : Mat»c
laudos Dco Prophela decautal, quod onuies super-
consufgii spiritus nififis .id te, Dciis, Ideo auirm
ha$ humiliet, el unlversaruni uihium muniuienta
ni;inc cojisui-git, quia his praecepta tua super ie<-
asqtie ad soliiiVidirust, et sancioriMtt ea rniliiiirtque
lam. Sorv;t!!S enim mauiiyt.i tna. el iilumrinaUJS
€l hiimiliuin calceni pcdes.
eoriini iuiniKft, de tuiibus dictlur : Prceceptum £>o-
(Vers. 7-9. ) 1 Sftiniiu jusJi rccU c>t, rectiis
inini lucidutii, Ulumtiiaiis vcutot ( Pist. %\ui, 9 ),
r.iliis jtisil ad ainbuit^ndiiiii , el in sentiia jiidicin-
doniiiie nciptco, scd oinni leioporc te dcsiderans,
runi tuornni, noiuiite, susiinuiinus le, nonten luuni
meo 3i! tfe cousurgo spirjiu. El hoc observanduni,
ei incniorlale (uuni in de.siderio anlutx ; anima nioa
qnod In kocic ?d!iuc pi.siii, animo desidcrcinus
deisideravil ic ia nocle. » LXX ; < Vi.i justoriuii
' '
recla, recia lacu esl via jusiorum, ci prsparaia. ^ •
•r- ._.__ r. , ,.,'.:.. • .. r - ^ cordiistiosiris tota se ad DenRi mcftie Cftminovent^
Via enini Doniiiii jitdiciain, speravimus :n nontuie
mancvigiicmtis a6 e*iMi, .itqus nl trtaiiifestiiisdicam.
tuo , et innteaioria quam desider^t aiiim:i nostra.i
.'tiiinis; iiox el dcsideiisiin, spiritulauleni mane jiin'
AdhiK' Propheta de Chrlsto loquitur, de quo supra
eam pe$, pedes pauperis. nujus
gilnr el vigiliap. Pnno spinlu iii praecordiis suis
dixerai : Conciitcubii
novnni evigilalad Deum, qui potest diccre : Dc profundii
fgo jusli semiia reeia est, sive, ui rerlium
datitavi ad ta, Domine ( PsiiL cxxiSt I).
nngain, reeiitndines, quas Gneci yocaiil £08i;TifiT«^,
et nos atjuiintes Latinius possuinus appellnre, di« Vers. IQ. ) « Cum feceris jtidicia tua in terra*
(
cuiitnrqiie Hehraice MESSAitiM (0^~ljrc). I:i un» justiiiani discenl hzhivatorcs oiiiis.iHiscreamur impio»
Iglinr Christi setnila omnes jusiiiisH repcriiiniur, el
et r.on discet jtisiiti.im, in terr.i sant torum inique
propterea eatn suo calcavit ei iritit podc, ul qui- egit, et non vldebil gloriam Deniitii, i LXK : •. Justi-
cuuque'pbr eani vuiuerit airtbulare, cuisu atubii-
liam dj.scili», qtii hithitasis uipcr {eriani. Cessavit
lot iitofTeuso. !n hac seniita jiidiciorum Domini, enim-inpius, et inm discet jiisliti.im sunfertcrram;
sutitiniteruut cumsancii; et spcraverunt in eo, quia verilalem «osifacict, aHf«r.iluri>npitis, ut non vsdc»t
spes noo confunrtit, Ei ttonion Itliiis et memoriale ^ioriam IVuninl. i- Cic.tnuis piif.nuir. jtitl.i Hebrai-
haliiierunl iudesiderio aniiu», diceiUes ; Concupixii q ^.y,,,^ ^i gj senstiin Prophei;c volueritntis esprimere.
anima mea desiderar^ judicia lua iu omni lewpore lunc ad LXX inierjireies ir.afise;tmus. Qu.tndiu non
{Pioi c\vui, 20) ; et iierum : Desiderai (iiiima titca txeicesjiidicia tna super t«;rrflm, et noc liiMris houa,
etdefeciiinsa[utnri tvo[lbid.^l}.Qt}\ autem nonien necmaltsrclribuisinsla, justilia ttia, o DoitiineDcus.
Domini liiibel in de^iderio, aUud iton desiderai. i};nora(ui io terra. Otim isalc.tft injudifii die proquaii-
El hoc notiitdum, qiiod desideiiiim Douiiui nou ii)
l;»ie ttpcnim unicu-que rcdrtideiis quod uuTetur, iiinc
c.irne sil, sed in atiiuia, juxi.i iUud quad i»i alio justiiia lua <ogiioscel«r ia orbe teirarum, 343 '!"*
Psairno legifniis : anima mea
Silivii ad Deiou, fortem, pr!«s apudincretiufcs viriebalur injust.i, ii« ul unus
vivitfn[Piat. ii.Sj.Csro eniinroncupiscil adversus sanciornrn qiioqtie dicerci : iflei imieiH pene mofi siiin
spirituii», el spiritus advcrsus c.iifiem {Calat. vt.
pcdes, pem effusi sunl grensus mei : quoiiiniii zelaint
Harc enifn sibi invicein ;tdvei'saotwr, nti quje vo- «uj/i tvper inif^itis pacem peciiiivrum videns { Psai.
lunius. iiSa raciamus. Quodqtic sequitiir, in ttocie, Lsxii, 2 ). Ad.inod respondilOiMMtins. IHiierenmur
]uxia LKX. seqnt^niicapiiulo jungiitir, ju>t« Ke- iwpio ; quod «sceplts Sepiu.iginta, cmiies similiter
braiciiit' priori. i\le autem pote.stdicere, Aiifnn/neR traosluteruut. Ei esl sensus ; Magi* impiuS misericor-
Oesideravil tc >it noete, qui cuia PMlinisla ioquitur coadeqtiaiur, etdisesi ctemcnliam mtiocn duin
diaiii ;
30T S. EUSEBII fllERONYMI 333
etiam fpseselvamr '. ftursnmqocIoqufiH» Doniino, A gone fjlorrani Dominl non TidcLil? ergr» non [.4/^
ex pfrsona bninanse jmpalienliac propheia rcspon- ergonej cernel triumplios meo3, qiii niagis iiie ile-
dil : El r.on diuet justiliam. Flslqiic sensiis : El lict videre regnanlen», iil scinl qiianto bono rareai?
qiioniodo poleril Inain nosse justiliam, si tunliin) cl hoc pressius voce inlerroganlis l<*gen(liun est.
clemeniijHj fiieriiexpertns? Rci!ditqtiecai]sas,q\iare A(! quod propliela lespondit : r»oniiiie, cxalletur
eiwii veiit Dei jiisliiiasiKlisceic : quia in icrra san- mrinus uia, et csteniliiiiir a-J peiciiiiendura, ul tc
ctomm iriquftgessil, el conlra sanctos tiios jugiier non vidcanl iiiipii, el iniC gioricc, ne ni poeniien-
dimiczvit, debel sentire Rursnmqne Do-
lonr.enla. diim quidem, lumine perfrnaninr, Cui respondsl
miiiusseiitenliam tempcrans, Elnon videat, inqiiit, Doruinus : Videanl niasiis et confnn.Ianlnr, vei zelus
sive rron videbil gtoiiam Domini. Eslque sonsus ignis adversario*
popiili, vel zclaiiles popnli, el
Siiffich ei pro universa pcena, quod mc cmoi sonctis tuos, iu est, s.inctornm populi, devoret alque con-
meis nofi videbil in ii;ea majeslale reenaiilem. aoiem poenitcnlia:, qui connm corda
snmai. Ignis
Qiiid»m impiuni, !ioc cst, re<a (ysn diaboluin in- DomiRum perdioerunl. Poiest
), excruciet, quod laieni
teliigi voluni, de qiio in isono Psalmo sciiljitur •.
super qni Ciuisiium l»ra-
hoc el 3udc>-i< inteiiigi,
Jncrepatti geuies, el periii iwpius : )wnen eornm rhiuin Domini ncscicriiiil , eumque viderint eunn
dele$ti in alernum et in saculuin gcscuti. Jnimici K j,j,j„(> eo-^iHWcrinl, qucm patilulo afascrant, con-
defeceruut frameeeh! fnicm, el riuilates eorumdes- fundentiir. Tunc ineruditus popnius et nescien*
truxii.i {f^sat. ix, 6, 7). Nos autem gciieraSiier im- ipgeni Dci, zeli stimulis incitabitur, quando videri»
pitim vel pro peccaiore, le! pro eo qiii Dei cultiim naliones in suum successisse locum, ct igne pcer.i-
noii Iiabei, accipiamus. Jn^la Sepliiaginta jiibeiitur iudi.)is arserlt, sive doiorc supplicii, qu:rnHo atidie-
liabilaiores terrae jiisiiiiain disccre. Omnis enim j.ii iJiijd qiiod scripliim est : Iie in ignem anernftm,
vir videtur silii jnstus ; Dtusa;iiem corda omniiiin o.jj pnTparalus esl diabolo, et angelis ejus {ilalth,
novit, qui rvddel unicniqMe sccundiim opera sua jxv 41).
( Proi/. SM ). V.\ iii alio loco ejusdcni xoliiniinis (Vers. 12). « Domine, dabis pscem nobis : mn-
dicitur ; Stiut nar viri, quce videntitr rectce ; novis- ^jj ^ „5^ opem nostra operatus es nobis. v LXX :
jiHin atttem earum respiclunl in profitndttm inferni , Deos nosler, pacein da nobis
Ootniiie omiiia :
(Prov. XIV, 12). Unde debcmus justiliam discere, enim reddidisli nobis. 3 Nolaiuiiim quod posiqiinm
nrc coiifiderc i-! proprio judicie. Esl enim jusrus x-oh-s opera iiostra reddiderit, paccin dalurus sit,
qui pereat iii justiiiasiia {Eccie. vti), non quo jusius ^t quontodo esponal causas, cur posiulet pacem.
sil, *ed qtio sibi jusdis esse viib^atur. Sin aulvni ^
351 Pro cuncliS enim operibus qnac operali sunt
Ciiristiis factus est nobisaDeo sapicnlia etJHblitia, gimer terram, dicunl se sustinuisse lormentiv'ei
sanclificalio ei rcdeniplio ( i Cor.i), qtiibuspra;(i-
jostum esse ut posl sapplicia atque crncialus. mise-
pitur ut cegnoscanl jiisiiliam, hocjiibeliir ot Cliris- Quia veiiil
ricordiam consequanlur. Sivc aiiier :
Itim discr.iii aique cognoseani.Propierea auieni pr^e-
numdi cor.sumrr.alio. el omnin qoce pcr propheias
(ipio, ail, vobts ui discatis jiisiilhitn, quia abiaius leddidisU uni-
iocuius es, rcbus e»plcla sunl, el
csllmpiHs;el regnum ilKus desirucmm esi, qni
versa qu« pollicitus es, tribiic nobis paccm, qii«
quandiu rcgnabai 350'^* lerra, instilianiscirc non exsupcnil omncin sensiu».
poleral, nec fsceie veriialern. De qua aiibi scribi-
(Vers. 13). < Domiiie Deus nosier, possederunt
lur, quod graiiaet veritas per Jesum Cbrisiam ratia
nos doinini ai'sque le : iaiitum in lo rccordenmf
sil fJoaw. xvii). Ki qu!« in lerravcriiaiem-uon facil ucmiois lui. » LXX : Doniine Deus nostcr, po»-
impiiis, auferelii!' ; non enim iKcrclur Doiuinum side nos ; Domine, exlra tc alium nescimus, 110-
viderc regnanlem. invocamus. Idcirco misericordiam
men tnum >
(Vets. il). * Uoiiiine, cxallelur inanus tua, e^ qoaesumHset pacem, qu.T posl cuncla liibuenda esl,.
ron videanl videard, ei confiiisdalur 7e!us pnpuii. iHoIa vide-
:
quia nos absque te domiiii possiderunt,
el ignis bostcs Hios devorcl. > LXX : * Dcmiiie, p tjcet, vel damones idoHs assidenies ; nihibioe abud
posliiiamus, nisi ut digoi simus posl errores
MCfclsum esi brachinm tuum. et nescicbaiit, scien- pUiri-
tesaulem confiiRdentur; zelus apprehendci popu- mos, qui lui iioininis rccorrfemur. Juxla LXX,
bim inerudilum, et luinc ignis adversarios come- qiii dlxcruiil : Deminu Dens, postidc nos, boc prc-
del. » Uoc qui>d supia dixerai : Et non videbit
caniur, ui posl paccm sibi rcddiiam Dei posscssio
gloriam Domini, polesl sic intelligi : Postulas, fiatit. Qmd qnidcm el oe Sepienlia Icgimus, qmc
propheta, ul non missrear impio, ne si miserlii& rj,j,jj
Kebraitrum loquilnr in Pioverbiis : Dens pos'
ejus fucro, incipial nescirc justiliam., qui in terra jg^/,-, „,g jnj/JHm vinrvm miarHm {Prov. viu, 22),
sanctorum iuique gessii ; ego tibi respondeo, Er- j,^gt (j„aeiiani cscmpiaria malc » pro pcssessione
in .Viichaeam cap. iv, ei in Epist. ad Ephes.
cap. vr,
Anle.1 eral, snm enim ipse Saftntor. P.esliiui-
'
mus cx Vaiic. ms. dvm eiiam ipse iaiviittir, quitm prjccipuc vero epistol. i« nwStra rccensione i40,
lcctioiient jam pri<lem Victoiius cx quinque aliis ad Cvotiaiiiim, num, 6, quem lotum videsis. Ad
mss. Fioreniinis tu lextiim rciakvai. eunidem modum H^^biaicam veniaiem urgeul
* llanc abbi sape Laiiiioniin (lutiruindam codi- contra l£unoniinm S. Da.siiiiis, lih. n, Cregoriu$ d
cum lecticncM) ve.\at ex iicbtaico. ia Commcniariis Nysscnus, lib. i. U>ia'C in Vsiticano ms. qiicmad^
;
30» COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHmM L!B. VUI, CKW XXVC. 310
luibe;»Hl cr^mnnm. neni*|ne £e«itiinir ' . Anle om' A dcmisari fabul:>8 poeiaru n, qt\\ al» iEscul:«pio ja-
nfs autem coUes (jfnf.ravii me. CJiinniado *oiin cr«a- ( tanl Vtiiiiuni * suscilalutii. Noii soiuin fiutetn liwc
inra? goneialio poieiil roaplari, q»j6 i!i.tgis jnojf^f- lie motluis, sed de onmi icilinnitaie dicendui» edt.
slcHi con!?iui!? Sovipiuin Psl in lletsiftroiviiiiJo : «itifld abs<]ue i)&> miscritorrlia niiiil inetloiitii ars
Hoptte iii(t Pnl::r tum pctKfciil (f^ n fecit te, el vulrat. Sctl qnotiiotlo? !\'i*i Domiuus crdificaverit
creavit le {Df.Hl. xtckii, 15)? V\ iioc (onsiilctjtndp.m, douiunt, in latiujn tnborareruut qui adificaut ea»i
ijHort 110» (iiverll, DonuKus, sive Dtus, nostcdii te, uiai [/omintts cu${odietit livilalem, fruxlrn li-.filcvil
ct fccit le, el crceviS ic; sod paler, iii ^le!not*ii.'« DO- (]ui cublodit eam {Psat. rAxvi, i) ; siu iiisi Dotni-
wiiiis. ausierilalem poteniiss mitigarei. OsiotJqiie tiiis laiigitorcta cur.tvcril, in v.inuni lah.irani tne-
seqnUur : VonVmc, ubsgne te alium nm noviiHVSj •liti qiti cupitiiit san^ire langiienlcs: nisi D(iiTii>ti;s
non Mcluviii Filiiu», sed i<ingit Patri, iieque cnirn cuslodicrit saiiiUlem , in vannm ctisloditiiii ,
qui
dljcit : 1 Alcum non noviinus, t se<i c Exivu ie:i!i(im ciiam piarcepta cuglodletJdJB sitlulis propriis ciliim
iion no\i;niis. » Cuni aiitem dtcnt Fitius '.
Ego in U^ris ; seniperque disccndtim e«t non soiitni in
Patreei Pater in nie {Joan. %\\, 10), cxlra Pjirein corporis, sed cti;in! in xuiinaj eaiiilale. Penedu;
iioit r.ovtnius Filiinii, qiiia tii Patre cesnoscitaiis riuima meit, Domiiio, qui sanfti oninex lanfjuores
f um. Deoiquc et nomtMi iliius iiaiMitiannis diccntcs luoi {!^saL cii, 4, 3). Porro qui pcccplo jnortui
In Oiatioiic Ootiiinica : Puur nonter qui et in cwHi persevcr.inl, 3S3 ^' •"-"* ^^^^ tricdirtn* oossnni
{Matih. VI, 9), rf^.cipere duiiKse satiitaioni, isli «Jispcrdentcr «i tpi-
3S2 (Vcrs= 14), I MoricHtcfi non vtvant, gigan- l3!imr a Domiiio, cl qisidqoiJ roimstutn esl iii eis,
i«5 sjon rcsutgsiit. Piopierca vlsitasii et cofilfivisii quod niasctiiinutM vocatur, penitus aufcriiur. LUide
*'0S, elpfcfvlidistj ojniierri iiieoioriam ftoruni. » LXX ; et Pharao Ron vuU futCTticere sexuni fctniiieurf».
« Moruij friitJi vilant non vi^tebwrtt; nequc nieJici qui pcr se fragilis esl et facilc interire poiesi, se<l
6«3ciiaba:il- Idcircc indusisii, ei perJidisii, m lu- omne fiiascuiinui» : quod si adiiilum fueril, et tii
Ijsii outne »n:iscu!uni [AL Ofi«ne;n miiscuiiiuin!] ^jrilcnt .Tialeiu peivcneril, difllcuiler occidiluf
eorusn. ;> Symniaclius inore ado liiinife-tius : « Mor- {Exod. i). Juxta Syminacliuin, moriui iion vivifica-
lui nou vtvillcabu:)?; giiiaiitfes Jion Siiscitabunt. banl, quia peocalo «noriijl, alio.s vivilicare »on
Proptefea visilasii. eicotii:ivis!.ieos, ct dirpcrdidisli posswnt, .'lec pukbra est laudaifo in ore pe.-rcatori?.
Oiuueni iTtentorism eorunv i< Oicimusnrituuni juxta El gig.^r.tcs, id est, sapuaim (rj'N2T), nou su.-ici-
I LXX. 0"3slio videiup esso difliciiis , «|ii.;modr, i«buii ;-,!io3, qul ipsi jtixia Gencso.os libfutT^ appel-
«loitui viiau. iio» vidca.U. Quie sic SPlvilnr, fan- ^ j.utlijr cadcnies. Yisitaiqtie eos Doniinis.s, ul Cl
iliii eo.* viiain non viiiere, qii!\ndiu inoriii! sun», moriuoruit- -n gifpiiiiuni orouis deleiUur ir.emori.'».
Qunmodo si dicjmn^, Ciccus non videl lutner» quan- Solus cnitfi e.st qui sustltat luoriuos de (jiio diciSur :
tliu cxcus est ; sin autem rei^pctit s;>niiafeari, lu* Sicui Pate- iuscUat imrioos (l litlficni, sic el Filiu$
lueii aspiciei : sic ?.t qvti iiii^iiiiiaK! iiiorsiiHS esi civificat qnfti rtili {Jo/iii.y, 2l). Pt^ssumus morttio*
:Uque peccails, aniequani viviiicfitur ji.siitis .ihnii^ sinsuUicra .ippeiiate hcniin:»!» mortuoruni, el gl-
viriulibua, pcr euni qui dicl!, Etio sHin viiu iJuan, giiriiei da?iifOf!es, qiji simul-tcris coiuiii a5isid<;nl.
Kiv, G), Yivere »01? pt^lferit. Mndo et Dous vivonpu i<^c, (errerc (lo^. d?let, quare LXX w(:uulum. el
diriuir, oon mor:uoni!!i (Jia/ //. xtii) ; Anima cniin cieieri i.iieioretes meatonnrn iranstulcriiiil, cuffi
qua: ffcc!!ic:i! ipsa vi»rie:nr {Ezeck. xvut, i),
,
eieneiu iribys iilieriS zxt (1) ^, el cutPH O), ei
Let^iiiuiij lu r^pisiois qu.i" art ilebi.t-os senbilur ; Kts("i) iiEitin!C|ue sctiliauir r.piid iUibfaos. Se^
iYt; riinum funda.neninni atljiciuinus tiairtileiiliiv ab c^Uaiido merF*a)id/«? .'iitimu^, legtiur it^cuAri *; qUHrnlo
operibns morluis (llebr. vi. i), Siii aiilem psi^xiua rtiascuiuni, zot.r.i>a. Ft h?.c verhi arr.bigtiiictie de-
appeifaiilur oper;i aiorlu;», qtiarc e coiilr.^.riti vir- cfpiuiii aibilr;irt!!jr Saul, qijando pu£ii.ivil t^o::(ra
tuics appeileiiiur opcr;* viva? Ojiudijyc stjijuittii-, Aii!3lci.b ei inieiiecii offiise niaiset.ititium cor»jttt
AVc medici suscitabwnt, sensus perpicuus csi, coii- D ^/ lieg. w). lico cuiro pr^ecipsomfcj ut deicrcl om-
nioduni et in Cluniacensi quodnrtt Marvi^iDSfiis re- ' Mfefidosc Martiau. Ihvuim lfeger.it. Virbii asf.em
periJ, lioccfi ll'ftri)uynii pra!c?>iiium iioc itico nddiiur :
no'.issi:nsi esi labuia ek Ovidio iiliiififfidsph. \v :
< Vicisii perlid 3rti Ariiinoiiiiii , qui l":tiliolicain
Oiiiijtii; fiiiMli
veriialeiu bo«; se lOHiinionici ^^xput^iiuit-, piti.-.baut. b
Jlipp.o)jluS; disil, nnn-iide:'i Viibiu» fsti».
Qujt verba siiid-osus rioiiiicifio ad libri ofatTi annO'
taveri!., scrilia iKiperiuis in lexiom iuirijsit. Vide S. [*;iinfi i'omir.€nl8r. in Episi. nd Cph^slo»
* Dcr.iiiu.' sequilur. Locus iiiterpHlstus iti qui- c. iO, cl qiii ctim ioi wfp. aciiter sug^ilSai, Ruii-
IV,
biisdnn» f«»s. cduicibns ; in totlice quidem Mena- luifn, iiivcciiv. 1, nunn. /»2.
sterii no^rt Sil«a: majoris, ila i?gi!iir ; Licet quii;* » Vtiiijati Xiiiit iegufii ex ipcc.ntiori pronunlia-
tlom escmplprta inn/e pro p«issessiOno luibeum cccx- lion?. (loiitra fn^., iiiiO hic cum iu eptst, "6Q. sb
lurarfi m Dorninua cipavii ffc, pro prisscdii cna.
; Phtiiani, de A!pii;ii>tiio, coust.iiiicr Zui luaiierufjt^
Veniqne aequiinr, »>ic. In cor!ic»j vcro r.ldtiiaconsi <iiiod«i iMiliis ei Dru.-iio pvoliaiur t\ anliqua decla-
h;cc addiia repcri Licet //«ad.n.i vicisli periidiati^
; nuioiie «iiis iiiiene.
Ari;iiiOiti!n, qui c.irhoiir-jmi veiiiiieni lioc SC IfiSii- * Drusiiis reseribi vuii '/urher, qi»od exerrfplis
inofiio esp;jgnare rcpulabaiii excfnplarin wale p»<> Hvbel, 1'hare.t, .\re», alque aliis conlirmai. Seij
possessiorieiTi Uabeant creataiafn. niss. non sudra^aiiiar.
3![ S. FUSEBII HIERONYMI ?,12
f>cm menjorjcm « An-alecli sul) cipIo, i»e pro «;c- A mwr, j<?«.^ f/c?r tnt/intiamur ; pwienetionm p«it-
nioria, nosi J3!n frrnro, qsjsn» j.ra.-^sRsecJsJCtus twpi- wiKr, sed non (lertlinquimtir (/ Cor. iv, li). Ei in
diiie, ntnsculo^ irlerprf («tiis esl. nesciers iMud alio loco : Kon shnt condiiina; paaionei Uxijus tem-
Apcsleli : f^tHu erran>, Deus von irridelur (Calat. poru nd venturam ghrinm qna; retetabiiur in nobls
(fiom. vuf, 18). Si aiiiem parva tribnlaiio doBet»
(Vers. iZ.) * \inUihh\\ g€t)!i, Dojrinc, 5nrf«lslsii el cnionda!, el conipU, (jyanlo wagis magiia,cum
^CiDii. Niiii^mhI gli.rinralMs es ? ft1onj{j«ili cirines sdm^nemnr condiiionis noslrsp, «i Del poienti»
l8Prnino3 lerra^. t LXX i < Adde eis n?nla, DiMiiine, Tecord.imur I
adde fnajii ^lwiosU lerfse : longe feclsii emnes 35S (Vcrs. J7, 18.) f Siciit quje «oncepit, cui»»
terminos terrje. > .Wfl/tfqiise LXX STutjde posue- appropinipiarerit ad pariiini, dolens elaniat in <Io-
rfcini> ii> He'>r«ico non liabenlur ; scil <\u\» snpra loriltiis snis:sic f;ictl snnnis a facie tu9, Domine.
dixeiat, Wec- ;«rf»».Ti.?fi f( perfildisli , Pi /ij/«»i Concfpimus et qu.r^i partnrivimus, «i peperimu&
onm* riajrulhfn [ \l. m(3ir!i/nu.'m]*<»or«m, euni- spiriiutn.i LXS^ *.. < Rl sicnt partr.riens, mm spprc-
ilem setisum sccuii, adtJitleruiit <Ie mo, mafa, ut pinquat ad parlum, in doloni suodamat : sic facti
quigloriosi inlcrra suni, mnlis diipiidbns oppri- 8u,nus-f.dileciolu9 proptcnimoremlumn, Domire,
mfntur. Porro jtitta Ifei.rapos raulio aliicr est in uiero accepimus', cl pariuri?!iMu«, ei peperimus
pi
sensiis, ci priorj iIisp»H."!i«ioiii 354 congniens. spiriinm sainiis tux, qtue feciiHus snper ternim. >
Biieral Dominns i Misereamur irrpio. l'foplie{a Sicui ad piirtuin mnlicr appropin<|nan8, ilolore
responderat : Et «In o$i jmtiUa Iiid ? prasseriini cogitui- cxcbmaro, sic nos in ani^ustia requirimus
€!M« lanU» mala iii sjHiclos Uios opcralus sic. Ad le, et » facie formidjnis lii9e concepimns, et [Asriu-
<jwod Dcininus, Ei uon vWffcit, Inq«.'it, gloriam rivimus % et pcperimus, no» carnij liberoSr sed
Domim. Tlijrsimi propliela ; Exailetnr nioniis tna spirJtns, nitoii in le menie «rcdamu».,^ »it quetn
ad ferpuiientiunf», el non vidcsnl gloriain iu;iin, per beneflcia non sensiinus, pcr lornieniadiseainiis.
qiianfi non meieninr a.«pif'r«. \^- qnoil IVouiin'»-» ; Hoc qnod LXX .iddiJerunl, sie {ucli ittoiui dileeto
yideanl magi» el eotifui>dnr'ur. n'!r.sum rrfjp!»eta .
tt>p ; pro qiio tailcri iransltilerniil, iic fneti stmua
Dannine, p;\ccni da nobi«, H possiile i;os, q»] lni a faeie tua, Ihmirif, obcl» praeiio anrtiim cst. Pas-
noniinis rccordamnr ; impii anlem et superbi ?ion snmns .Tutem diiccluin nouiini Clirijtum accipere,
vivant, nec rcsnrfiani in glorja, seil r.onlcrc oniMem proptpr cnjus timoreni concipimiis. el parluriinus,cL
memoriani eorum.Caii.sasqne redJil, cur eos cnpial spitiinm SJiImis facimus super lerram, Poiesl el
itilcriie : luduifisii tjenii., Domine, inOvhisii nenti, ^- |hic et Aposiolicus ^ir dicere, qiiando popnlos
ntjn^wid giorificatuj es ? El esi sensws : S.t;'C n.'i- erndit et tmitatnr .ipostolum Paiilum : Filicli mei,
sertuses gcnti^us, Id csf, humano §ftneri, etcxcr- ijuos iietum pariiirh, donu Christus formelur in
tuisli in eas i»«neiiib".tem cle-n.Ciiliain, inuMjuid tobis {Galat. iv, 19). An dubitaiulum est q»oi
le co;:no-.ernnl? nnnqoid jrlfirirjcarcrnni nomen PjuIiis apostoliis spiritnin Eniulis feceril super
l'Uuni ? itonne e tonlrari'j a le kmgc [Al. longliis ]
terram, qui de Jernsalcm iisqtie ad I^lyric.nm Evan-
reccssernnt ? StMuHins enim negligentiaii', nejjli- gelium pr.Tdicavii (Rom» &v), ct quasi snpien»
feniiacontemptnni p.irit archiieclns fi^ntlxunenlum posuil, estraqiiod nulltix
(Vers. 16.) •* Donnne, in a^igusila rc«inisierunt aUiis pote.si poncre, qni esi Clirisius Jfsva {/ Cor*.
te, >n tribuialior-e inurninris itocrina tna eis. » vi) ? Sivc igilur leg^Timu.-s, propler iimOrem ttmm^
LXX r I Dfminc, in Iribiihuitne iccorthiiu.-; sntri Demiue, in utcro acecymus ; sive jnjla Mebr.aicu'm».
ini, in trilntbilion"- iiarva doctrina ina iiobis. .> facic tua, Dcmiiie, eoacepimuSf tlin utero acee-
Qtria inrlulgens s*pc cor.icmp(«s> es. ncc gloriii- pimus^ utiuiriquead id periiiiei, ui ex limore el
cat-,!S sed e cunirario omnc^ a tua scicnli;»
;
le- reeordatione Domini sermonem concipiamiM Dei,
ccsscrunt proptftreii, Domine piMcui? eos, ol
;
in cl iiluminctnr cor nosirum iliccnlium : SJynalum
augnslia le refiuir.ml, ei in tnbnliUione rrMiriruiis X) esl iupe: no& [vminvulini iKi,Domine {Fsut.iyt^i^ielf
doclrina tua sit eis, qnando l»n!Hm cis malcr-.im Ostende facJcm luam, ct si!vif.nmtis [Psai. issiS, 4)»
pondiis incnmbet, iil ne clamare quidem audf^ant < SiiitJies li'»!! fcdmJS in !';rra ; i(!''0 non tL-ci-
conndcnlt.'r, sed doli>rem snain silcniio «levorenl. ilerunl h:il)ii»irjr(,s nrbis. • I XX : < NoneaiteiuMS,
Juvl» LXS, in •riliul.aiione propiieia Domiiii recor- sntl cadent habitatores teirar. :» Divers i inierprc-
dalur, jii«la iH» quod ifi l^.snimo diciiur : f>e tatio nece«se e»t ul dirersuin habual et sensum.
tribulalioiie iuvoeai:i t)om<>ivn, (t exciKiiaii me in Juxta Hebraicnm lioc dicitur : Qnia nihil ((i((nun>
taMiidine (Pi«/. cxvii, H). E'. in alio lofo Ad Oo-: taa f(fcimu5 inisericordia, propierca impii non cor-
miiimn ftrwi trilfularer ctamin'i, el eraaiiivif me riiernnl, seJ usque 356 hodie pravalenl et pitf-
{Pial. csix, l). Uiide .'Kposloin» loquitnr , Itibula- sident terrain. LXX auieni hcc assrrntil, quiid
*
Vatic, W
drlerelur omnis mimoria, elc. seqnitur Viclorius el Cclnimut pro el pnriurimui^
«Pio «n uiero aeeepimu», in V;»tic. esl ufiover- juxtiiCrofcnm fiodirem «JtSuvT.sai^ev.
))0 covcepimna, Gneco r«nit<>n:e, qui expresse h:t- ^ Vittic. in mslanti c(M(i,rpiniitr, poritiriwus eL
bei iv yaa-zfA £)i6'.(fisv. Mox lamcu quir relaiivus parimuA,
articulus iuiJUa Alewndtinijm exemplar alest. Pro-
;
313 COMMENTAR. IX ISAIAM T'ROPHnTAM L!D, \VT, CAP. XXVf. 314
ranenlibns sanriis spiritnm sttliili* snper leTrani, A sopra il^xerat : Mfrlui vilttni non riti'6nnt, m
<]m\ terne haliilatores sinil frtrrtiani, liopt inier ntanifestius liemnnstrarcl uon dioi ilii de inornii?
orbem, qiii llebraicc tiiebix iyZTi), ^t Cr.necc dici- lege natiiran, ei sep.iralioue ariim* <»c corpon»
Inr oExou;jtfvTj , ac lerrnm. muUa divoirsilas si(. sed de his qui peccaio inoriui sunt : nunc c con-
Ca<lfni *»rj;o quicnnfjue hainlationi tcrrne se de- lr:(rio diclt .'id Deuui ; Vivent inorlui lui, qui in«
tUTUiit, fi in lerreiiis «perilms fixa r.irficf rundall terfecti sunt propter te, qui non absoliiie inoriu',
ftut«t ; et n^m r;>fJfnl qwt sederit iu orhc lciraniin ul LXX liniisliilerunt ; sed juxla Hebraicum ubl
rt rcqiiiesctml in Ecc!«^sia, qiiSG h-.tMlaculuni Pairi?, dicilur itiv siETnECA VH')» mortui dppet>
(fTO lui
«•I Filii, et Spiritiis sancii cst. lanlur.
(Vcrs. !9.) I Vivnnl mortui, intcrfecti mei Ve- « Vadc, poputus meus, iiUra in cubicula lua,
surgnnl ; ftpergisdmini ct laiidaie, qut liabilali» clande oslia ttia super tc : abscoiidcre nindicuai
iu pulvere, quia rosiuminuin rns tuiiS, cl terratn ad inoineiiium, donec pertranseal iuffignalio. Ecce
«igantiuiit dcirpbes in vulnafn. i LXX : i Rcsur- eiiim Doiiri.nus cgrcilioiiir de loco &110, ut visiiet
gent morliii, el resurfeul <le sepulcris, ci Inetahun- iiiiqiiilatcin habilaloris teri.^e conlro eum,ct reve-
tur qiii snrJ in lerra. Ros cniiuiuit* s.tnilas eorum. labit terra sanguineni suuin, et non operiei uitra
lcrra autcin iiiipioruin cadet. » Saoctis partiirieu- ** iiitorfettos suos. i LXX : « Vnde, populus inciifi.
libus ei parieuiibiis spiritiim, et h.ibilatoribus ingredere cubicula iiia, claude osiiiiin tuum : abt-
tcrrae corruentibus, quia salutcs non lecerunl iu condcre patiluiur.i qu Uultiincunquc , donec per-
lerra, hi qtiosiu Cbristo morttios Aposiolus locai, transe.it ira Domini. Ecce enim Doiuinii.s de sancta
ei prupter nomen Domin! inicrfcct! siiiu, rcsur- iiulucel irani super habilalores terrs« el revelabit
jenl in gloria (/ Thest. iv ). Ei quia mors eorum lcrra sangninem suum, ei non abscondel ulira in-
sonmns csi, nequaqnam jnxta LXX rcsurpere, SPt! terrecios. » Sopra de «.'luciis dixeiat, Resurgent
cxpergisci et evigilare dicutitur. Unde et La/.arus mortui, ei rcstirgeut qui ir. sepulciis sunt ; ros eitim
qni evigilandns eral ', a Domino dormicn» appel- a le $ani!a$ eontm esl : ei e coulrario de iinpiis^
latwr (Joau. xi). Dumes igittir maityros et sancli 7<rrfl auteiti hnphrum cadet ; nune ad saiiclos lo-
vtri," qni pro Christo fiMleriint saiigniucm, cl qunrum quilur, Quia vobis resurrectio rcpiomissa cst, do-
fiiit lula vita martyrlntn, rcsurscul ct f;vigiial)i:iil nec in pcccaiorv»s et impios ira Dei desaevial : iii-
:'tqiiel.iudalMint DftimCrcatorcmsiium, qiii nunc lia- fredimiul in scpuIcr.Ti veslia, et abscondile vos»
bilant in pulvero, dequibus in Oanitle sciipttim esi '.
Incve eiiim lempns esit donec, Oei poriranscat indi-
Stulti dormienlitnn in lcrr(V pvlvcre resurgenT, /li in
^ gnalio. Siquidem cgreditur Domiuui» <lc loco fiuo.
vitnm teiernam, hi m opprobrinm, e1 confufimrem quia miscricors el miserator Dominus, et clemen*
iemyilernam{Dm. sii.1). Et io JoaiTne Evangelisl;» tissi.inus pater filios ne^ligentes ferire compellitup,
legimus : Yeniel horn , ei nunc est^ qnaml^o ijifj -fji ci quodainmodo de siia scntentia commntari, nt
3 pnlcris gur.t avdleut vocem Filii Dei, et qtii au- visiiet et inducat iram suam super habiiaiorcs
dieristt virenl, et ctjrtdieninr qui bona fi^cernnt in fcrrnc, 35S «J* q«ib'Js dtciinr in Osee : Vaiedietin
Tfmrreoionsm vitar, et qni mafa, in rexnrreclir,- tt mendacium, ei ednUerinm, et furtum effma sHHl
nem Jndiai Ros cnlm Pomini,
(Joan. v, 28, 29). snper habiiatores lerrit {Osee, iv, 2 ). El in Apo-
juxta fabulas poetanim vincms omnes bpibas* calypsi lcrlio legimus : Ktc svper kabitalore$ (rr-
PvTouias, vivificabil corpora inorluoriim. Lt qu^- rts {Apoc. vin, 13). Porro jusii, licct videntur
tnejo jaciis in lerrarn spminibiis, ros pauhuitu in jerra,tamen conversalio eorum in ccelis esl,
crcsccre facil herbas, cl ail frvges sui gciieris qai possunt dicere Aduena e^o tu/n : in Itrrn, et
pervenire : sic Ooniini ros qui pro misericordia pereqritnts sieul omnes paiics ntei {Psat. xxxvm, l.i),
jioniliir, ros cril luminimi plnrimorum, qiictl He- ei frnnninr babttalionc Akissimi, de quibiissanctu»
bratcc 357 dJcitiir orotm (r*'!'!^?^ Terram auiem. loipiiiur : Qui habitat in adjtttorio AUiisimi. iit
id cst, corpora Rapliaim, giganlium virtelicet ci prot-rcfiontfD?: fo»'/; co»;iworn&/tKr (Psfl/. xc, l).Turic
iinpioriiiii, Domirus in pocnasdetr.-ihetsempiiemn*. rcvelabil lorra sangnioem sunm, de qu« Oeus lo-
Deniqiie pro kahiaim (CtOl) soti LXX »m,»fo« qtjuxir ad Cain : Vox tangmnis fr<ilri» ini elaiiia$
transtul^riint. Kl quia supra Ifgiuitis * Mortviv'ttam ad n:e de lcrra, qnte aperuil os »ii«w, tU suteij^e»
iton viitebuiit, uec medirtivsciinbunl^ pro qiiO Aqiii- rel saitiiuinein fratris tui de maiiu lua {Cen. iT, 10,
la otSyiniTinrluis, Hnpkaiin el fiigfnile^ iiilerpret«ll 11). Poiest ei hoc de martjribus isitelligi, qiii pro
5unt : qi!Trir>>«5 qnx erroris caM«a sit, ttt pro ra- Chris^o fudcpoiit sangninem , ci snb altari Dci
l^iiArM Ibbraico. alli giganies, .Tlii medrcos p(/sue- clamttant : lis/fve!ftto, Domine, non ulcitceris san*
viiil. Verbum Hebi^aiciini RAHfAiK si posl res pri- jttiwm noslrnm de his qni habilant liUptr terran
rnam liueram «eqnentem babeai v«u, Ugiuir no- iApoc. vj, tO ) ? De quibus et tWoyses dicit fu Can-
PHAiii [ 1/. Rosin] CiTtei"!) eisignilicat medieos ; tko ; Srngnis fHiornm ejut lindicabitur el t«/«-
sin »uieui absque vai* liitera scribatiir, legityr scetur, ei ieiribttet eindictam iir.mivis ( UeiU. xixm,
B.\fHATM, ci (ransfertur tn gigantes. Simulque qui« 4SK Hunc sanjiiinem tcrra qua suscfper.'»!, rcvc»
ValitM <iui iviififatofvs efQU ».yjil Vatic, el frtttjci.
5
315 S. KUSEBII illEr.ONYMI 2!
tahil, cl unerrtfoCos Damini nertiiaqu;«m o{>eriel -,
A IuJtuhi fu;^i<:nioiu, siijiCF dracoretu coiiibrum ioi-
scii j»f»du<?el ii» piiblicuni aJ cciiOemnatioitem ttM>siim, el ociidel draeoncm <j»is e&i ii) uiait. i>
eoniin <|«i inariyres occiderunl. Uoc de rimplicl Tradimi Ilcbr.-ct diiibolui.-i, id esl, Ciii>:ifi&l&retii,
resftrreciione tnielitfctuin sil. Pijrcipidir aulem qned Cisecmn non^ei» esi, llobraite appailari satan
Ju\'.:i atiagog<»n populo !)ei, ul ingredialur cubiciila {Tac?), iioccsl, advenannin. Umleel iii ZBcharia tii-
sua sive celiaria, -aiitla • qiiippe iiiiumqne sigR!- C-iliir
C-ll(M- ; Suibai Sula», id est, atlverkciriuSf a dexhi»
lirai ; ul (Jnudal jnxta tvaitjjeiicuni prKCcpHjin ejur, u! advcrsareinr ii [Zacli iii, i). Appeii;iiu!(|uc
«Slium ciiijjcnli sni { iluHh. \i), el dical cum I»ro- d Bti.iAL (^Sy^Ss), i<l csf, apoiiiila, jtrirynifcnior,
plieia ; Ptme. Domine, cusiotiiam ori meo. el Oiliuni el absque jiKjo. llisde el AposloItis : Quie, inquii,
ir.unisurr. lnliis nieii{Pia!. cxi,, 3). Hl abscoaflaiiir comsnuiikciio Clirinti nd Deiiai {11 Cor. \i, i5)? el
paululuin qiianiuluincunquc, donec per!iaiiso;<i ira ub!Cui!(j«c LXX pniiiinl fHios pf»ii!euiiw, \t\ He-
Doinini, nl nihil glori* causa fatiat ; scd Irualur braico scripltirri cst, filii Heliul. Un-Je et iilud quo<i
btMiocoiiSfienJi», elsolum jiidicein c.xspcciciOeHuu in P5.alino caniiiir Ue nnyslcrio Saivatori» : ttlh»
3uni auten» ceilaria qnai clauJenda suiu <i abscon- iniquitalit non opponet noccre ei{Piul. lzixviiIjSo),
^lenda ab iiis qul diviies facii suni iu opeiibii» tii Hebraico dicilur, filitn Jieiiai. Appeibiurque et
alque sermonibus, prodeniia, leinperanlia, forti- ° aUis nonjuiibiis, ul iii slio Psalmo seripUini est : $u-
ludo, juMitia, ut nesciat sinistra qnid faciai iJexte- p*r aspideni et bRsiliieitni aniljidabis, et concuicavis
ra, «t Legis ct iVophoiaruui, et Evangelii opibus leouem et cSTaceneiu {l*3nl. \c, 13). Qni draco proprie
perfruamiir; Quod auieii) ouines dies viiae nostr^e i» Hebraico sersnone appeiialur le\iatwa.n (TTioS)-
l»rcvessiut el parvuli [At. paivi "j, Jacob excedens lp?c est in;ignus celus, de qiio, quod a Gliristo ca-
amios cenuiui loqiiitur ; Parvi sunt et pessiini dies pieiidiis 6ii, 300 '"YSiico Jn Job scrmoiie nsi rai.ur :
tnei {Gen. xlvii, 9). Xra au!e:n Doinini iiausilura (f<ip.iL,Kr«. 20-2ij. Qui mcgnum ceium cnplnriti
tlla esi, quain ihesaurlzant sibi, qui nohnU agcrc «*; oaiu el ibi pro celo, Leviaiita:} poniiur ; el ite-
pienitenliani ; quaRposiquant iransiciif, nequaquain rum lAdduces autem drncouem in liamo,circumdcbii
«ellaria ullra clr.udenlur, sed iinidcbiliir quod capitlrum naribuifjui; staliivque : //cc esf piinci-
scripium est ; Aiaj7 occuiium 359 'j'"»^ non re- pium plcimaus Domini '^uod (acium ei(,ut illud&dir
vetubitHr^elaifscouauum quod non manifestelur {Lnc. ab angetii ejus. !ili» Psahno: Hcc mare mafjntitnel
viii, 17). QHoJque sequitur ; Ecce enim Dominui ipaliosum ; ibi reptitiu quoruin nen esl nunierus ,
f!f SBUcto inducit iram suam : illiiu signilical, q«od unimalia parvticiim niaguis. Droro iite quem formotll
a sanciis Dei {Ps. cii!, 25, 26). I)c hoc ei Aj.o-
ira incipiai, vci oinnia illius uiiio q ad iiludendum ei isi
Jnsiz sanciaque sit, non de tneniis pertuibatione caiypsi scribil -Joainiss : Fucta esi pugna in calo ;
riesceiidens, ul in hoininibus soiet ; sed siudiocor- Micltr,el tt angeli ejus bellnbdnl cum dracone, et
rigendi. Tcrram autein iiabiiatoram ili^fli reor. draco piignabat el angeli ejtis, et non vrcevuluerufU,
«le qu.i scripluiu est : Audim lena sermonei oris nec tociis insentvs es( eis in eselo {Apoc. xii, 7 el
mei [Deui. wxn, \); el : Auribns porcips, terra 5eq<(..). Et : J/i^sus esi draco tncjnus, coluve) anti-
{Isa. I, 2). Et iieruin : Terrn, lerra, audi sei- quui, qni vocatnr diabolus el Sntanaa. qui errare
tnonem Domini (Jerem, xx!»,59). Quoinoilo cftim facil orbtm ttrrarmn univfrstim ; missuhque esl In
qui iu terra habiianl, eic qui i;i c.Hiie sunl, Deo lerram, cl angeli ejus cum co ; ibique dicllsir !
piacere noii possuiil ( Rvm. viii). Tcrra auiein iu Miisut eit arcusalor fratruin nnslrcritnt, qui accuiC-
hoc ioco sigiiilicat ynimara tjuje visit carnaliter. bai eot ccvam Deo noeiro {Ibid., 10). llludquc uo-
Kt levelabil sarjgiiiDeui sumii, si quciiipian) scafi- taadunt quod iu Psalnio el in Job, propieiea fsclus
ilalizaverit, ei cuiti Oyin mereturauOire ; Vcx sait- Jicatur draco, h«c esl, LcviiUhan, ul iiludcreiur el
guinis frairia ttii ctamat ad me de ierra,quce aperuit »b angeiis. Unde el aposloli aeiipitinl polcst.uem,
0S suum, ui susciperct sanmdnetu fralrii iui. Oimiis ul calcent super serpenies cl scorpioiics, ct snper
igiiur sanguis isi Jse jiulkii rc<juiretur, ncc abscoiv- ^ omncm viriuiein iniiuici {Lvc. s). Ouiu igttur tib eo
del terra .saHgniijrni suuiii ; el inloifoclos quos Itico ubi seriul»i'.i est, Ecce Doiniuus dtnsipaliii tcr-
occirtil, vel volens, vcl [ter in-gligi-nliaii), pioducel ?«»/i, ei nudabit eam {Sitpra, xmv, 1), sive \nxlz
in metlium. LXX Ecce Dominus dispcrdei vrbcin idrarum, et
:
(Cep. XXVil. — Vers. i.; c lii riie lllo «isilubit desolubii eum, usque ad pia>be,iis capiluiuir., conira
Ddinmiis in gliidii) feiio duro, cl giaiidi, el forii oi^eni in consuuiHUiione uiur.di judiciuin priii'di<;.'»-
&npcr Leviailiiii serpenleni vecietti, ct super Levia- iuin esl, ei novissimus iuiinicus deslruolur inors (/
tban seipeiit<Mii torluo-.um, et ociidel <eiuir. qiii csl Cvr. w) ; proptijrea adversuni diabolun» estrcnia
inmaii. » LXX : i In die ilia iiiducet Pcus gl.iuiiim senteuiia est.utintiucainr supcr euingladius sancius,
^anctuiu, cl niiiginuii, et forteni, super driieonein co- el inagrus, el foriis, sivt ju\la iicbraicatii ei idi-
:
3i7 COMMlilNTAR. l^S JSAIAM rnOPHET\M I.IR. VI 11. CAP. XXVir. .
318
qiios inlerprcles, ijladim durus. Non cnim ul LXX ^ tiir enim noclc, dic :iiitRm cadet niuru». •) Multnm
arUiirali suiK cauesa (ntTTp) iliciair, {juod si cssei, nebruicum in hoc loco a KXX edilione discord3ii>
tttuciuin jionaiei; sed c.o.v (nU^p), (jiio<l prO|»rie iricirfo siiij^ula iil prfiptisuirriiis (lissornniti*. Vioi^a
iMinsiiTUir Jn ditrum. IJii>!e et Cia pater Saul, dinus de qiia sppr.i lognilur Isnias, Viiien facin ci/ ililerlc
nppelljlur. Giadiuiu iiulein sancluiii, sive liiinnn, in cortiu, i/i /oco «/»e)i, qux riebeal intftlligi, ipso do~
ob Hjus sensum qui paiitur, qui(iam nostrorum iuiei- ccnlo discanriiis [Al. dicsinu*]. Vinea enivi Domini
ligiiiii Verbudi Dci, de qii» ilicil Aposlolus : Mvenii Salmoih doniHs 362 '^^' hrnel {Isa. v, !\ de qua
auicrn Dei setmo el efficax, el a^ulus siiper oninein in Psnlino iaiiiUir : Vinca^n de ^sf/j/pto iransluristi.
tjUidium ex uiviiqne yarie dculum (llebr. iv, 1-2). eic.(P.s«/. ixxix, 9). lliiic ei per Jercmiampropinal
Unde ct iii alio loco dc ore Salvaloris gladimii iiici- caliccm fncr:icissimum [Jerern. \\\). C.mn enim
piicu) cxire iegimus [Apoc. \\i). Cuui autem iii iiite rfiisissel cuni ul poiioiiaret omnes genles. ei huic se
iiiuudi adversuiii Leviallian, qiii in prinoipio CciK'- prophi>la libenier ohtuiissei ontcio, primum ine-
seos appeliatiir serpens prudentisiimus siiper omiics briaie itibeiiir Jonisaiem. Unde dicii : DecepiiH rae,
l)cslias [Gen. iii, I), (juap eriuit in lerra, gl.idius saii- Dvmine,ct decepius suvi (Jerein. x\, 7). Bibel igiiur
ctus stvedurus, et masiuis, 361 el lortis ftierii iii- Jerusalem, ci propin^.iur ei meraca potic, «nplaiiciinn
ductus, fugiel qui iiuiuinam iugerecoiisueveial, ue- B discal et neiuin. Diciique se Uominus nrmUo eiini
scieiis ilUid scripluin : Quovadani a spirilu luo, atu lempore custodisse, cl locum dedisse pceniteulito, ct
a /rtc'j> /ua .'/«0 /Mf?jflm (Pia/. cs.xxyiii, 7) ? Piilcbre quia convcrli noliierii, siibito inebriandam. lloe
quidam poeia in Gigiiitomacbia de Kiicelado lusii : eiiim dicil diebus egisse vel iioctibus, ut fpsiiis sem-
per auxilio servaretur. L\X auteni cauiJem pul-
Quo fugi*. F.iicelade ? quasciiraqoe arcesseris ora«,
Sub l)fO ' scinuer eriv. chrain appellant viiieam, in qua fuii Lox el l'io-
pbelae, saccrdotium et pontKicium, el Dei i;otiii:!,(li-
Iste aiilem Leviaiban coiubcr fusiciis, in Ilebraico ceiite Scriplura : A'o(u-s ;!i J«(/fl.'« Deui,iu Jsrnel nia-
dicitiir BARi ('"11) *, qiiod Aquila interprelaliis csl Quod
iinum numen ejus (/'yft/. lxxv, 1). alii piiiani,
lectem, Symmarbiis coniludenleni, Tbcodoiid rolni' edilionem eorum ad Ecciesiam pcrtiiiere, qua
jiixla
stuin. Vcctcni unlem sive ciaudeiitem pulQ appellari, nihil esi puitlirius, el de qua dicliim esi : Cloriasa
quod muitos suo carcere clause'it, ctpropiiae subje- dicia sunt de ie, civiias Dei ^Vnul. lxxxvi, 3) ; qu»
ceril polestati, nibilqne ii» se reclmu habet, et
priiiccps esl genitricis suat^, el dicit in C:inlico canli-
idciico dicitur iorluusus, iicc imitari poiest ^irgam corum : f i7jj malris mece pugnaterunt (idversvs me
bomiiii, de qua scripiuiu est : Virga dircclionis, (Catit. I, ;>) ; el loquilsir : E(jq civilcs firma., cititGs
virgarcgni tui[Psal. xliv, 7).Qiiem DomiiHisinleifi- C non
^j^^, f,j,p„^„„(ar. Poichrcqoe oprvgnutur dixil,
tiet spirilu oris sui (// r/ji?ss. ni, habitatorem quon- expugnatur. Stalimquo juugii de Synagoga, (iu?e, dc
dam maris, Saisorum el amarorum fliic.tuum. Qui di-
capilc veisa est iii cuudam : Frusira ei poluui
cunt diaboium aclurum poeiiiieiitiam et veniam con- measum iribuo doclrinarum, capielur cnim in tene-
setulurum, iiilerprcMjniur nobisquooiodo hoc acci- bris errorib sui. Et quia apertam i'jcem nonrecepit,
piant, quort sciiplumesl ; Et inierjiciel draconein tjui
per dicm corruil murus 8ji!S, id esi, omne qtiod sibi
tst in mari, sive cetum, Seciindo enim loco in pr;e- piitab»t aiixiiium, nuliusquceril adversariorum qui
senti capiliilo, iii ncbraico noti appelialur L<.via- noii capiat cain, qiiod de conlrariis debeinas inlcili-
tkan,i-.t(\ rn.vNKi.N (r:n) ', quod propri'.; ceiuin soiia!. gerepotesiaiibus.
Unde Hebrrei ;iultiiiiaiil Leviatlian babilare siib lerra (Vers. 4, 5.) t Iiidigiiatio non est nsibi : quis dabit
ei in aKiiieic Tlianniiin vcro in mari, qua;J[jdaica
;
me spir.ani ei veprem in piijelio? Gradiarsuper eani
fabula esl. Quodque diciiur iii extremo bujus capi- succendam eam pariicr. An potius icnebo fonilurii-
luii, iM die illa, Eusebiiis priori juiigit capiti, ne.se-
.nem meam ? iaciet pn.iem miiii, pacem faciet mrhi. »
qiiens piophclia huic tcmpori coapietur Hcbrau
;
LXX : < Non esi quae iion apprcbenderit eam. Qtiis
auicm ci ca^leri e.vpIanatores scquenti, qiiod nunc j) po„ei a,e cusiodem slipuiue iu agio? propier adver-
proposittiri suimis
sariam banc r*»pi!li eam. Idtirco fecii Domiiius
(YerB. 2, 5.) « In dic \\h vinea meri canlabil ei.
omnia quas disposuit ; combusla sum; diccni habi-
Ego Doiuiiius quistrvo eacri, repentepropinabo ilii
; laiores ejus, Faciomus pacein itli, faciemiis pacciti
ne forle visiletur coistia cam, nocle cl die. scrvo Juxla Hebruicum blc sensns est
ei. » : Ego qni dic-
eam. > LXX i In dic iilo vinea bona desidcrisim
;
bus et noctibiis sempor meaa\ vineam 363 coiiser-
ejus, ui priiiceps iiiiiis sit. Ego civiias fortis, civiias vavi, ne e.tterminaret eam aper de siiva, ne besiia?
qua! oppugnaiur ; Iruslra poluui dabo illi. Capien- devoraienl, iiutiquid indigtiaticnem non babco, el
' Reclios «d meiri sftltem Iej?es veteres vnlgaii
Bare, nam quae in n exeiinl verbs, fioiebattt efTerre
Sitb Jvoe. Esi auteiii Claudiaiios poeia. cujus nomeii
Teieres per Es Sed banc litteram Laiiiii cjiseripiorw
Hieionyir.us reiicei, ei stipprcsso ilerum nomine
facile iiimis In 1 proniinliaudo mutanl, ex t|iio fa-
buri.niin Auiori, cap. 5 ejus poemaiis, (lucd eiGr.TCo
ctum, ui qiti supersunt mss. tum nobis cum aliis in-
carmine teriu!' snipsisse, in Lalino pars e.viiema sperii pcyefcrant Bari.
dcsideraiur. Vid. .Macrcbium, Jib, i, cap. 20. ^ Vatic Thenaim el mox Tluttuim^
- Scripium opinor, lcciumijue abs HJeronymo
3!S S, EUSEBII HIERONYMI 320
tmtio ferlrc peccantem, ei ro<lJerr onicuique quoJ A orbe Evangellum praedieaptcs, dlxerini : Faciemui
ni«reUir? lJl>i Aquiia positil ipinam, el leprem, in pacem Clirisio, pafem facienins ei, qui in excelsls
flebraico sci ipiun» e>i samsr C^nnn) et sajth (rutyT), fuerini de seinine Jaroli, et in .ipostoiicam perve-
quod adamasuenu t\ ioca ieiitittm pfeno &igiui!caL nerlnt digniiati^inj «ppeliabuntur niii J-jcob. Tnne
Unds diciJ ; Qiiis tne dootlH ui durus »iin, ei ni«am ^miriabitetilorebitlsrael, vjdeivsdoctrina (iliorum
vjncani cicmeiiii.iin, ei in pra-lio aiqiie c€rtan)iite SHorum «nivcrsum orhcm esse completum, «taUu-
irucylettjiis iiicedan) ; ut prariisr super \iiiMn!, ILsse fructus uberrimo», quos in Judsea mancns non
qnam Hi)te'sorvavi, eistieccnilani eaiii qiiam nieo se- altulerai.
pseram myro? An poiiiis id 8gel foriiludo mes, til (Vers. 7.) t Nunquid juxla pt/igam perciitientis
irain ditfeta:»}, c( Eiivein cos Evarf;elii clcmenti2, se, pereussii eum : aut sieut oecidit interfecios ejus,
qui ncquaqoain sifnt Lfgis auetoriiaie servaii? Locus isle dupliciier iiiielligitur.
sic occisu& est ? >
'E}i(oaT'.xw; anicm juxta I!cbwiotiin iegendumesi: Aut contra Jerusalem, ut dtcai eam non iia a Deo
Qiiis mc faciei durum aique crudelem, ul vincani esse percnssam, ut ipsa perciissit Christum et apo-
narurnm meam? hoe (juippe in descrto sigtuficaiur stulos ejus : aut coiiira ^eniium mullitudinem,
ei inapini$ : ul eam quasi in praelio tonteram aique quod illb persequentiiius et cffundentibus sangni-
suecendAm, qiiatn scmper n»ea diligeniia cusiouivi. B nem Cbristianum, aposlnli ci aposmlici vlri nihiio-
An poliu3 lenebo fortitudinem meam, quam Clni- «iiinus saiuiis conim curam iiabuerint ct reconci-
sitim esse [lon dtibium c$t, et de qua legimus iiaverint eos Deo.
,
Chrisius Dei tirtus et DfA tapienlia {l Cor t,ii), Ul (Yers. 8.) t? In mensura conlra mensuram cum
ipsa milii pacem faoiai, ei mundum reconciliet? abjecia fuerii, juJicabis eam. v LXX 9 Rix«ns et :
Jnxla LXX hicest sensus, ui es persona accipiamus e^probrans cmiitet eos. » Juxta llebraicum h'<c. sen-
Ccciesix : £'„'0 civiias lirma, civlias muliis valioia sns csi : Sicutfecit Jerusalem, sic rccipiel, etjuxta
hosiibus, qiiae fmstfa deiii pocnh iDimicse mea». mensuraro qua mensa esi, remclietnr ei. Tjnicqne
Syuagog33. Capieiur enim nocie, ei corruet murus cumul:<tam mensursm rec iplet, quando judlcli lem-
Cjus, nullaque erit de adrersariis poiestatibus, qujB pus advenerit el abjecefit eam Dens. Justa LXK
r>on appreheudat eam. ftursun-. loquar ; Quld milil pendetexsuperlGrilnjsqnoddlcilur.NoM snim Israel
prorfest cuslodire eam, qua siipuUm in se lialeat, sictit percussit, percutteiur; nee slcul interfecii,
nan fromcnia ,• quae iia '
fnculia est, ut veprlum iolerflcletur- qul jurgabatcontra apostolo% et ex-
plenasilet spinarum, quam salvarc voloi? Sed quia probrabaldocloriljtis suis, et prapcipiebat 365'^^'*^
hostUiier mecuin ab ea. Dixerunlquc
P nomine Dominus
agll, recessi in Cbristi loqiierenhur. Propierea
me el ex me Aposloli : Vobii quidem operiebat pri- abjicici eos, et de suo expellei grege.
mutn loqui rertutn Dei :5ed quoniam repiithth illud^ n Itledilaius est in spiritu suo duro per dieni xi-
61 indiqnos vos judicasiis tBiernx i<lia,eeee eom}eni- lug. f) LXX : « Nonne tu erasqiii niedliabaris itpi-
muradgentei (Act,xtn, 46). Ideirco faciei Doininus riiu duro Ir.terfleere eos, splrilu furoris? » Juxla
quod mi«aivi$ esJ, ul omnes m ea ardeanl Roinano Hebralcum hoc dicltur: In mensnra qua mensa esi,
Igne cireumdali. Vel cerie ardeant vitiis atquc pecca'« Jerusalem reciplet : propierea Deus in spiritu suo
ti», nc poss£int ardeniia diaboli jacnia restiuguere. diiro atqne vebememi medliatus esl, slve locutus
Omnes enim otluUerantei quoii elibanus corda eorum. eontra eam in die se^sius, hoc esi, in persecutionls
Et illi qui prius habiiabant in ca, pcsiquam cismave- lempore, quando ardentior Indignaiionis dies esl
rioi, ciptaeslciviusatquesuccercsa, diinlitf.nt eain, afque pOHnariim. Juxta LXX, ad ipsam dicitur Jeru-
«l reconciiianies 364 mundum [i4/. iinmnniluni] salem, slve ad Israet ; Nonne lii eras qu» in spiritu
OtOf dieent : Facianius paeem illi, paccm facifimus luo durissimo atque crudeii, et in furoie blaspbe»
«i, hoc esl, Christo, semper seribentes i'n Episiolis miarum luarum, apostolos Domlni aique ductores
.««lis : Crafia uobiteuitt
ei pax a Deo Palre ei CMsto interficere eiipiebas?
JeiU Pomino tiosiro{ICor. i,3). De quibus in hoe eu- D (Vers.9.) 4 Idcirco super his dimiitelur IniquUas
dom propheta le|;imos : Quatn specioii pedu extige' domtii Jzcob, et iste cninis frucius, ut auferatur
linantiutn pactm {ha. lii, 7j Quidam hunc locujn I peccatmn ejus : quia pf)suit omnes lapides aitaris
ad Eeciesias referunl, quod cu^siodiantur quidem a sicut lapiiies cineris olltsos : rton sUibuni luci et de<
Deo, sed mulii in eis fructus non fadani , ei pro- lubra. rt LXX : i Proplerea auferciur iniqtiitas Ja-
pterea boni docloris succendautur ardoribuic, ut cia- cob, ei baec erii benedictio ejus cum abstulcro pec-
niiieiit ei connteaiiiur errorem smtn, et po&tes pa- catuni ejus. quando posuerit oinnes lapides ararum
ttm fadani Deo, qui vere appelleuiur niii Jacob. conlrilos quasi cinerctn coinminutiiin, ci non perse-
(Vcrs. 6.) » Qui egrediunlur dc radice Jacob, verabum arboros corum, ei idola. > Caiisas reddil
flurebii et gerHiinabit Urael : et implcbnnt facictn cur postquam Judaei in Dominum ini.scrinl maniis,
orbis seiuine. * LXX : j Qui veniunt niii Jacob : veHiam conseqcaotur, si volueiini agere poyiiito-
germtnabil ei llorebit Israel : et impiebii orbem tiatn, ui implcatur Salvaloris oratio : Pater, igiro-»
lerrsruni frucius ejus, i^ Fcstquam afostoli in loio ice e\i ; quod einm faeitmty naciuiu (Luc, xkiii.
^ Adverbltin) Ua, quod deerat, ope mss. suffecimus.
321 COMMENTAU. IN ISAIAM PROPHET\M I.IR. VIII, CAP. XXVII. 322
51). PropterM, inquil, diinilU;lur iuiqiiitas lioraut A ™in« vaticiniuin ; Filia: JervsaUm, nolile me flere^
Jaeob, ei aureretur peecaium fiu>, iii inertiaiur sed plangitc iuper uot cl mper fiUos leHros [l.uc,
benediciionein Oei, qiii silii maleJiclioiem fuerut xxiM, 'SS). iMayn;>que iiifeliciLas popiili, a jnul enbus
inrvprccatus, (iiceiis : Sanyuis ejus sttpir ko«, et iu« iafnciilaiiojiis c.-.imina tliscerc ; sicul rcpreheiisio
per ffiioft uontroi {Iftulih. xxvu, 25) : quia per apo- fiiit pnpufi Israetj quando lf> Joilicuin libro (Judie,
siolos de stirpe (sofi in toio orbe Evang^Iitim se- \\), i» wcriu mulieris Debborx fecii saliiieni Donii-
ininabiliir, et debirueliir idoluhiria, eicomiDiiiueiw ims, et lernpore viciriai fiijiliviiaiis, taccnlibus vins,
lur arac usque ad pulvcrein, succiilealur luci, Kolda mulierpropliciavit {IV /»?j. xxii). PrcpJerea
(lclsibri eorructit, ct Dei iitiiu» ^ub iiiysterio Triri»* 367^"'*"' ""^'''^'^*^^'*^"8^ copieienttir ilioere, im-
Utis noliik:i priviticabiiti!-. be<yl!iiaic, fiuuti e' squalcre ccr>(ect«, ei docebuiit
(Vers. iO). I Civiias CHim luurika desotai» eril : populuin niiserabilem, (loia «lOa esl popiilus sa-
speciosa reliiiquetur, et (liiniueiiir qu;«si (i«;s&rl3, pieiis, «cc iniellcxil Crcaiotem suuin, qui neglectus
Ibi pjsct Itir vitulits, cl iti aceubabit el congumei abcis atqiie conietnpius uon iniserebliur iaciurai,
suHin>itales rjns. > I.XX : <<. idoia corum su€ci(icr> ei iioi! paicet cre;»ivira! su.^e. Juxia LXX,d« 5la-
lur, quasi liicus, ei iorij^e listiiCaiis grex dttiiiueiiir ria dicilur Magdalene, ei aJia .Haria, ei CJCieiis
*icul}ir»?«dcreliclus,eterilniuUoteniporcinpascua> B rtiulicribus, qua.« priinuii» Yidecurt Oorninum rcsiji-
«l ibi Fequiesceni grege», «i posl imiliuni tcropus g?Jiteni, et teinierura pedca ejus, ei nb eo audire
mei-ucrunt Noiiie timere. !ie, riKHliaie (ratTitui.
iiori erit in ea Ofrno viride, qtiia exsiccaium est. »> ;
Jenis.-^Iom civil:is qjondam firniik alqiwt muiiila,. rtieisui uadnru i}iGaliia'am,£libimetidebuvl{Mniih.
quia300noi» snscepit {WlrisCan-.ilias 'filiuift, se>l xxvin, 10;. De isli* inusicri!.)iis mtiiuj prjusquam
«Jixit, Veniie, occidamut evm, quia itts liarei et(, *f nas^ereniur, pvopliellcus vjrino prgsnunliat, el vo-
nostrc erit fiarediKu {Matlh. xxi, 38), desolaia erit- '«ai eas a spectacuio Domiinca P.-Jssionis c4 neaur-
Et qu;« ijuoudum fuil speciosa, du iiua et in Exc- lettjonts. tit Evaugeiium pra-diceni, et, juKJa He-
cbiele dicilur : Siiniiaui, el ttiel et oleum ccmtdiitt, braicuin, dcceanl Jerusalein sive !e.''faui Iscasl,
gt speciosa (ntta es vthemenler nimii {t'i£ch. x\i, HU9(x iiUe sik L'u[n)nt!&et Deus. ropuio cnim !iir.3cl
13), ei iii (|ua liabitai ille qua seripium est
de *. non babenie sapiciuiaii? illij lempove, ({u.indo pas-
Specicsifs (oriiia pra pliis hQraintim {PsaL xnv, 5), sus esi Domiuns, ei iiivpleluincsi. valiriiiiuist pro-
rrUnqueiur ei diiiiitieitir quasi dcsertunK dicenie phelalc ; Snivum me fuc,. Domlue, cuoHiam deficil-
S)oiniiio ad apos.oios : S/t^i/c, abeamui kmc {Jor.n. taiiiiu.% {P^al. \i. {);ei: Omnes (UcUnoverumi si'
XIV, 31). Jbi pascetur vilulua, Kom.-iiius exHrciius, miU inulili-s (ucii suni ; non al qui faci(U iioriu-mf
deqiio ci ip aiio loto sub noniiiK! apri dic.iuni esl . nnn etl umve ad untiw {PiaL xiii,4), vccantur fr)n-
Vcj(«i>/( «fl;R a}rer de iiii-a, ei singuioris (erus de]ia- lieics de specl»cult>, qucd ip«;P. viduruni aposfo-
ut
»iusesi eam {PiaL ixxii, ii). £i Ibi acciUiaijit ei iis inaritieni. hrjelautem de iiuo dicium ei (.Swa?»»
consumot suniniitatcs ej<is sub iiietapbora viucie el i, 5) : hrael ricn ccgnnvii t»s, e^ piijiulus ineni n*n
propagimwn ejU3, ut ntliil iii «a viride, niijii rema- iuteUexit, clemiintissiiTiani Crealorem ei iaclofem
lieai flagclioruni, sed oisinia consiimgl jfsiniicas» .^•iuinprovoca'vili!jam!jriiif<}iitspi,ytn?qufiq(jairrejty&
Juxia LAX ; Quia siimrcceperunt pnstoieni boiiun^ luisteytatur. H«c pie quidsniriictjrHiir ^sad quomsiio
propterca ermtt quasi grex dereiicics;, ?l paiebyni cym ca'teris ci:ngruanl, cl consoinntiittiosiis inundf
(Ttorsibus besliaruiH ; et {itlsi» in «is viridc rciiia- teiniK^ribos coapieiitur, difiitrii» JKierpret8!it> s&i.
itebit, quia siccita.s oisi))ia possidei>ilc (Vers, S3,) i Et eril in di« iMa^ perouiicl Dcimi-
(Vers. ii.) < lu siccitaicuieasis iiiius conieresiiiir Mus ah alveo flun-.inis usqne ;td torrfinlerr. ^gYiiti.?
sMuSieres venieiues ei iioceuies eain. Nan tsi e?ii;n LXX ; « Eteril ia dic iila, contiudPl Oonjiniis- ;s
popuitis sapiens ;
propterca ^ton Riiser.iLiiur ejtis fosia i'l«nuni6 usi^ue ad Ritiifocoriiram s ,Nisi juri-
quj fecJt ciuri, et qui fj/rinsvii €vm, ncrt parcei xisje!, :>: dje iila. per quod doccir^iir, ea qua dicitf-
ei. t LXX : * Muiieres veistentes a spsclacufo, D ft^S est ssiperioribus eopulaoda, poicrtsimis fi»asi
veniie : non esi entiu popuius h;»bei>s iuteHfgfi»- propriuni capiiuli bujiis se.isuin exponere ; nunc
lium ; propterea Qoo ir.iserebiiur corum qui fecit auieinad superiora referendasuttttfmiiia. Qiioniam
cos ; et fjui fonT?a?ii eos, twn pafcet. > lioc qitod di?!t:»s luunita desolaia erii, et spccioia qutjodafn
dicitur, in skciiiau messis iitius conterentuT, pro reiinquevur q<tasi deseri(tfrs.f S0S ^^ '^^ vituius
qwo Seplcaginla iolefpieiati sunt, «an «ni m ta acaubsbit, eltoRSwnci prop*-^:ues viiisa!, ct ootrii»
qnidquam vhids, quia «xctuit, jiwtia Hebraiccm siccabiinlur, qiioiiiam oon csl popoliis habeiis «n-
sequeniibus copulattir;' joxla LXX, priori seiisui, itiieciuir., ei priipier siuiiiiiam ejus, uiillasa a
Dicainvs ergo primuiii Juxla llebiaicuii!. Ciitn sicci- Csfcatore suo iViiseri.OidJarn consecutus esl. Idrirco
laiis el HiessioiiisJerusalei», et ulaperiius loquar, pcrcuiiet. sivs <;OiKiud.^.lDoi7ri.si!S alj alveo vel rivo
vasiiiaiis iempuft advenerit, (Je tolo oibe synago- Suiiiiftis iti^qite ad (onenieir. .Egypii, mi iu universa
garum turba concurrei, ut piangstit Jeru.«a!ein cl Judiea, qu<eqtionda!u reproiiiissionis terra luit, rtul-
mala illiiis C0i!s;«ieT<tur. Sive apcrie de mulierihus 1:.'S reperiatur seraio dociriiiief sjibi! ecieniix Scri-
loquituf, q\\7t tiudalis pecloribiis, *.-i!5fU:issritc5 pl«f.'>r«i?n,df quibuiel Aposiolii'? Joauiiur ; V( nQjx
ferlunl Iscerios, et implebJtar [Al. IrRpfetufj Oo- aiiendamut Jf.iiaiai fafmHi ti tnsmiaiii hcmlmm^
323 S. EUSEnil HIERONYMT 324
fiui avertiisitHT a veniaie [TH. i, H); ei ilcrum A magna ; ei vcnieol qui jierdiii ftierjiil ric lena
Sun! enhn mulii et non tubdiii ac vamoqut, el $edK' Assyrionim, el qui ejccil craiil in lerram ^ .Egypti ;
eifire^t quos vpoTlel reilurfjuere, pra:cipue er drcum- el adorabiiiU Doiniiium io inonie sajioto in Jerii-
cisicne {Ibid.y iO). Alveiim atiitin, sive rivutn fhs- salem. 'uW ; n El eril io die il!a, caaeiil tiiba
ininis j.isia Jiisloriam Eisphtalern ncsstisnus ditsre, magiia; ti vcijicnt qai peiieraut in riigione Assy-
si<'Hl el iii scpuiai^Csimo prlmo psaSivto scripium rJorism, cl qni perieranl iii -•Cgypto ; cl adorabiiiit
eM : Dor!}innbi!i:r s tiiari uiq&e r,d !iiaTe el a flnmim Doinip.iioi siiper nioiite;o s»ncl;iiii in JerBsale-.n. >
mune ad fintm [Al. /Inesj orbis terrar {Psr,l, txxi, In hoc !oco Jiit!*i cabi.a sibi vola proioiiiunt, qiioJ
puiarsl. iioc nolP.iKltJin, quod iji rorisii!ii;n:U!Oi;e niiinrti, qiini-idi> ,\niicijrisliis *,
8). Alii Jor;fsiicin bJi
in Jisdseae lerminis, (iusius sijpelielsir * ; iu yl^gypii ut diciiiir T,).£t!x!;.lvo; siius vcneril, de Assyriis cl
iiiiibt;s, torrens, qui tiirliiihsa aq;!as isatiet, cl non ds leria ..I-gypli (lisper.iu* popt.-ias cong.-egeior, et
perptluav. Pro lorrcnie .^Egypli, LXX RUiuoconi- veoinl in Jerusal 0) , et jcdjfjcito leioplo, adorct
rom .rtiistiiieruiU, quoti esi oppiiiiiiu in .figypiJ Dofriinuio {>eu«i s;;am. Qaod sccund^un litlerani
PDl.e*linv(j\!e ccniiii^o, no!! !£'« verbn Striptuva- omoino slare noo potest. Nequc cnim de Assyrii»
rum, qiiaiii setisnm verboruin t'Spri:7ie:iie!. Quod ianiiiin ct tJe .'Egypio , seJ de loio oibc icrra-
auitMii nos dixiiTxis, yercvdet, pro quo IiXX ou;j.- B riiio, 370 'l^' '» ClirisiOsn crediUiri soiit, voce-
ffl>il-::, iJ esl, conciv.da, lran.MuIeni:)i, Anjiila ei liiinlur. Lrgo iioc signlficai, qiiiid in iKivisssiu.i
Th('0(i'.«li(", f-aSofps: iiiteinieiait stni!, fjfOii sive tiif.;H, jiisiri Apo.slo!i:n! Pauinni (l Cor. \\), omnes
viryn perruiisl, sive ud viigam recensehii, num?,- qui perienMil in Assyriis cl iii iEgyplo ari Domi-
Tuni giegis siii^ inieUigi poJesl • ut non io aiaLmi, nu!» veniarii ; nsc divil omne.<! filios l.sr.iei, sed
pi^rtcjn accipiaiiif. orriiies qtii perieraii',..pcr quoi! sigiii:lcaJ geiiUiim
aed in l'0:iain
u Kl v-.is coiigieg;'.bini:s!; luuis sl «nns , Jilii iiioliitiidiiicm, qnod cl idolol.iiria', ct m.tgicis, r-c
Israii. s L\X : i \js ;i«iein toiigrcgste uuuir. t-i j.hiiosopliiffi .MiiLiiS Riiligaii , vcsuaijt .-jd fideHi
ijMMi», liiios Isriicl. > filil Israci, pro quo iiiie!- Cliristi, ci a.Jorciii tvi»» in Tuha autem
E^.clesia.
prcialHS esl Sy;ni!uii luis. domut hraci, pcrcassis r.iiigna pulcbl isiiellisi sermo evangt^-Ucas, rie quo ct
a(jve's;»nis vesUis s rivo fluniiiii», iisqiic :^! lorrcn- in hoc eoJeT- nropheta iogimiis ; Supn moiUe^n tx^
iciri ^f:gyt>i<, iti es». ab Kitphr;\ic »s;qtjc '^d >.iii5ni, leliuiii ttscendei ani e<au(iilitas Sion : exulLa rcam
VCS vei ipsi coiigiegyliattini ad !i(if;n Duniiiii isiiiss HUII7I , qui evun.jelizo.i Jerusnlcm {InfrK, nl, 9).
el uniis, qoia Jisd.corum iisrija r.oii crcdiflii, per .M('!is crgo saiiCisis el Jeruteideio iils esi, dc qua
qwod sigfiificat, J>3«cn5 os Jtidffiis i» S.ilvatore!J> •s;vpe ifixinius ; Acce.^sii.i's ad Siaii monlcm a fivi-'
l>«niirt'ii?s cjeiliiiitQs. 3S9 ^*'' ceitCi o r.postcli ci '
!a tin bei ncanls.Jf.u&aUm .-fAtf.tm, ti tnuticrarn
apos!(.'!'.ci viri , Jitti*c:ou! tiiuUilutiiiie lion cre» a'i(^dorurit viHliQ ', cl Ecclcsiiun vrimilworurn, qul
lieote, vos de loio OTbe. quos poitierjsis, qtiasi oves scripti luiit in cfsm {licbr. xsi, 22). Hjcissque de
nvjrbiiias referie 3il t-aiilas Uaniisu, ei congivgsie ':oii¥iiHtn:asiotie murjtli diciuni «sl ab co loco io quo
eas coin jicnuuj!! popyj.i, i;l iKiplealar iiiiKfs quo;» t?p05!erf ccci^i.^^rtus : Ecce Ccviisws dinipabii ler-.afii,
Pfi'.ii;!S sposiolns et Bjfusiigs ioquuntiir si; Jialsoa : et ttuiiabii cnm {Susra, ^Mv, i), quoti pra*se;ili
Vobii qviiiUn\ vfiT.w.v. ovcriiibQil (imViHliarfl 'itrbum volnutine cotiiiiieiijr. Ktjac adjuyaoitf, injo inspi-
Dei; tei quia iudignos vot it-iiicssiis iaiule, '.tt^ laHift noiiii CJirislo, irai^sfefiinijs ad r.opom, i\w4
fff«vtrfir/!«r ad qentcs {.\ct. ssss, 4G). .iSieiJos propbetisE Siabebil s?;ordiu»i.
(Vers- i5.) Et erii iii Jic sila, clasigifiHr jn luta
* r:«rfaijubei iit AaiGS c;«p, vi, s.dque es tnsinoa- insinoo-ruriiiii.
tjonfe tdiv LaN, qui ^Sn: i~J «sip.ic ad ioireii:ei!s
' lliporiil Vitl.)r!»s de terv,!. ^
.^gypli, i:itf;rpfe:atii;ii- E'>c Ti.voHOf.v.i.ofjv, cd /i«- * Viirba .knticUrislia, u( diciiur, io aiiis iiiiris
vtuui juxtG WnHvccrurriiii.. Veron"' «cn ifiii'-re vi>r\- i!f-s:derniiitir. ^ii' ti>.\< i\'j^ veio bh&sinm soiial, s!>e
tc!)(iiir>t derli viri, iiiifr.itjf tdnoalis vl-r^ypli fTiiaiiiii; p UUclVill .'lill ChriiliiUi.
nuvioliiti! lllitJiocorui-.iHj inicr el l'c<u^iu»!, sctS — '11 '--{.[!. j.i^').:. codioes le^unt lieti-
Ma!iii.<icripii
j»to(.rie NiUisit sigiuiicari, ctiusqiie rcvera cxsiiliSNC rii cnus cl lielitiiiiuT.us ; cx qoo m;4rii[esie tistcnditi^r
lcrr«« sancia; leriiiiimr.» a Dco cciisiiluiui!), i;i:i <;Ui l.-^iMiilitsn c^nc f,/.u;jLv.;voi, qc.od ideoi e.-5i at Hl--
litjriqiiaii», sua ciiip.<, co !i.-;quc se «;j.ic(idcnul iiiaitUiH n^C McDsia, id cst , unelus. Ijiide
!.iraciii*. !ii fpiain seir: i^iiidani Jdsuc verb.i siii. ,N;isi;tiizeaus, t .Marjatj.) cilalus, liicil fjeniein -lU-
% 3, «lii el Siur duiior idern ipse .M! js, «t Jereo!. «i*oi iiiij iioo csse ai5jicic«i'laiii, s» pfo thriiio^ xw
!!, i8 : DiodcratJi prae!epea Sinutui». qiti ciiijsino' Ceiii fj/s.-iuiv.oi rcqiiirat. .\3iiiT»A>,
ricjaifi vijctur UUitB cxstiiijfee nuiiiuiuni jiixta
325 COWAfENTAR. IN ISAIAM rROPHETAM MB IX. CAP. XXVllL 326
LIBEH ISONUS*
Vaiiis rno!cs»iis rjcciipaii, osph-.naciones in Is^^iam A 3pp<;Itabaiif«ti Eplnaini. ti voc;>t aqs roronafn su-
I prn)<liol:iin per inte«""valla ((ictanui^. liftde es- p<*riii.T : (jui;« coit.p.irr.ii dn.-.lnH Iribulius , qu:s «p-
p!c!o «i;!avo vohiiMij».'! , tvsnc post aJiijJianliim pi^ililwntur Jud.i, subsimiores eiaiit et iiumero el
lcmporis 8|i:iiinin «imiisjii!»^ »i fiouiin? ; o«i) ."451*- rolwre. Ebrios«]ne eos ditii Kph!"ai«n,.qui suam non
quo (florsu <;l ob!rcclaiioii:bii$ invidomm . qni iiitpiiiganl Cre:>iorc!!» , s«ii pra Ooniino adorent
igporrinie* quitl auJianl'. tjitii! loquaTjinr, dft to viiiiK.s aureos iii Dan ei l5eti)*»!. Jsli q-aontiani iu
aiulfiii'. jii.licaie ijtiod !icsiiiml, et :»:.ie iJespioun: Oorc f«;er(inl l>OJT)i»i, et in glona, quaorJo regeliao-
<]ii;ini pr(»b<Mil, crti lilcsijnt; se a(isii!n.->nl tl disep- tur a Davtd el S;iloiiionc, el in iluodetim Iribubus
lOij, si de c«»u:iis Seriploribtis •Jetritliaiii. Quonnn cr*iil atiorantcs Ot^uni in tft:>.plo .Ietus;!!em, .'jni
livorem «M iimjsiliUionetn .g^icriilam coiileinr.fnKis, i'(iCrH»tiii vcnicc vailts pingnissimso, (jiicvj llebr.iice
Doi poscatnns aiuilitjin, fil Ps.sliiiistic iinpieraltone «.liciliir^r.R kema^im ('toiy kV). Sigititicai aiiiPin
ilitaniiis ".
Dia^ipa ijcittes quiv bdls voinnt {Psal. )oc!in> ijbi ;ra(Jil!i.s Dcnjinns esi, sunsr cujus vallis
Ljvii, 'D. D(rjoiiii eoi!!! Incus in paci' asi, «!'!.«! verlicc!» lenipJuni i>otn);ii silnni esl. Isii inebriaii
fissupe!;il oiDiieiii sf^n.surt». Qu-iir. ei pjoplieta iJeai- stiisl tino erroris el 5!r.cT)t.i«, 372 <]'-i^^ ^-^ "''-
(lerai (:iaii«il;i!i.=i ; namiiif Dens uotlcr pare;n do senil J<>robi>a«i. Q^j.ipropn»!- popr.am iHis ''cjnrnnus
,
i>obi» : omma eniir. :-ct!>iidiui noLi.i {J,^tt, xxM, li). ^* CooHJMtiatu; , nvod sicut '>r.incjinis Inrbo universa
S<".! j-.iit projionamns Isfl ;c ciij.iluUini, et chhi cohfri;tgit, eJ iinppins sqoai-sini in.isidantium fjiiid-
Miiysc ingi«!tlia!;!Hr niibenn el caliginer.i, ut clarifi- qkiJ«S obvium invpnevii, repil : sic ah Assyriorutn
cenir vuUiis iios»i?r, cl, juxi;» Hnbraicutu, cornnlis tkleantur exci-ciiu, el qiiofJ reliqmiin fuerit, in
sit f5«ci€S , ai»cii»ntiin|ue ei ritiilPiti loiiitrna et inotiif? sive lirbos M-^dir Iransrctal-Jr, C.^rnn^irflt
rtitgure , (\\\x picbs viiior viJorc mm poiitil aolesn gIori:i(«! deceni tniiuuni «oroR.e viir?Oiyi»i
{Ernd. xix). ncrii!!), <|ujc taniarii litbueVtl pnichrtlJJciiiscin, ut
371 (^^P- XXVUI — Vcrs. i,) < Va; c^roisiV c(iio:«io«!o si qtiis aiiie?iii;«n« j^sias venial et aatant-
iiHpfiihi;e ebiiis Epiirairn, ct rios-! deciden'! giotiic t!'js, 7tp6':po;i.o\» fKTuvi vi.Ictig in .ifbcre, slatio) ti«.
k
t'xsu'i:iiioiiis ejy*. .Ttii cr;;;ii iii vf-rii.-e valiis pi!i- r^^mi tc-iisiefii, «ievo'al : sic ei decerp iriiius «;«ztn
{^uisisiisiae, err;!tili'.s a vitit.. Kcee vaii-liis ?l f<}i lis Assyriiis viderit, viisiot el rievorel, el iii!)i! nrr.nino
Dftinitr:, iiciil istiiielns granolinis tinbo ronfringes.s; jiristiiti p&psj!! rft!inqj!;<l ii» Siintsria. lloc bi^evi-
sitrui itiipeiofi rtq«tariir.) tniiUnrtHu jottBd.iniitii!". cl ier' juii;» Isislori.iHi diclo!n 'ii. Tt3r..'iC.TrRtis atS
emissavuip. sitper ierra'T> spstiiofcsr,!. reiilHi.s coa- i»t!pi;fir!.it?!, SscnnJtirn fii<posilioi>«i« Osso pio-
cis!' .'«liitnr iOJO.n:'^ 5viperbi;e cbri^^rnni Ephra!!»!. ?a q «.ihsia;, in r,uc F.ohjaiiTS et ioscph el SaT.arinm el
eril flos «ictidesis giori» exsnllaiionis ejiis, n'ii est dtceu: irii>tis, >\»it sciss» sotit a r«-rprtrf; «htocieriffi
vofitcem pingtiiiun, quasi tciiipor;!- srtituum, ct lesnpSnm rjoinini rclifsitcr«»i:!, reiolitSiiis
I $«tper vaiiis
liPUiii niitt! «!;ttoii:atfni aiiimns;!, quotJ cani sspexc- ad liacretiios, i|ni .cre ji!X':>. Sci.inn'^!»!» edilionem,
rit vjt}«»;»5., st:>ji«!i al mvniii ieiiiieri'. , «Jevor;ib!t cofcr.n iiijnr':ts s«e>*, Doniinyin bi.ispiiensJintes, ei
-iiliif^. s LXX : t V;»' tcrctia inj«!riaB «v.eTceiiarii Oiiiiiia ii.fer.^^eilis caus;; fsiiurii, ci <ie gtorin nomini
Ephiairti : ilos cadesiS dc- gloris stiper vciiif.em coocitl^riiiit : !)fc s«qui(Hlar lenuital*!!! nt:«nn;fe, et
liiioniis piiigtiis, qtil ebrii esit.s ahsfine vino. F.ccc liinniliial'":»! ccclesi.islicaiM ; sed in moute pingiiis-
foftis ct «lurus fnror Doiniisi , sicat graii.Jo (juse iiitiio vcrsiijiiiit' ci»rii :>bs(i«ie viuo. Propicrca foj-iie
f«rrtur in pronuin, t>.0;i hiibcns umbr;tcuiii!Vf, qii* ct «.idrus fnror Dooiini, (jui eos punifirus /"st, frm-
vioiiMtier ilecidit sicul iii(}«i;ari!in niuiliindo tralicns dliii pr«*ipit., qtja' no!< in |.;fta, sf.i io rapila inor-
liuniu!:», el facicns stli spatiHn» : niar.ibus e« pe- taiiutn rtiit, ci nmllis [Al. niMliarssfnJ aqu.truin
[«ribuK con<'M!cab!ti;r coroiia snjuriJC niercen&rii itittrsdalioniijiiS cenipiraltir, qua* (incdnuiil oljvititr.
Kphraini. El eril f\os qxi\ «!c«:i(iil lie spt gioriie in inviericrinl, {raiinni ilxT orftoa i!;i;«r';r, nw:tcn'~
$uniii"ii(a!e immiis extcisi, sicui prasiiiatiii:'. fidis. nt appel<aiui!r Spin^iiiii, qvii j'ix!» Aposloititn tur-
qnani «jtii viilcrit, :nii<?(|!taii) sosnai n.arn), cispict ^ pis htcri gri<lia «'c Hore ei spe ac !;!'5ria pristinai
r«ain «^evoDtrc. t fDicanitis priinuir, ju!ita htsioriani, fiiiei rorriierniJt, et vers,!niur in stipetljia, ct dul-
deln.le Jiixla tropoiogiani, ei ail exlrfiiRUir. Juxia ti<siinits ciLu» tii^iboli sunt, «{'ui eos .-jnoiiiiie «it^vo-
vaiieininin propbof.-^lc. LofjMiliir 6e.'"«!© «livirtUA ad- rat (/ feir, \). Secun«liiiV) propiieiun» iilnd pf)>is«-
^ersuin «lereiri lril!i!.= «jaa; rcjrnebaul i»! Sainarj i, mus diccr«% quOsi cotonain iiijiinee ' votet Seril/ai
ct propi.^r Jeroht)a» . n«i «le iribu Ephraiin fuii, et rhisiissco», qui Dopiintii» i.faspheir^abacit, Ei
' Ko(Jeiii srnsji stiipseral Etjseb» : Al/.r-^i-m 6fe 'Ei.ivtxo os 'huoii 6 ixfj',f>',-n); £x 9»at,> 'i'<ppaiu
Y£f0vfv3t, fit^efrrf»-^ y.%.:tl w^ c^«;yvf>x3M^-,o {i,c)
Xoin<«»y tpjiYrijtiv viit 'lavjSa^wv /.aou, juogiliiuie :
327 3. EUSEBII IIIRROKYMI 328
appc>lal>:\nl«ir niercenaiii Ej>hrair.i, propier Joilam, ^ P«P«'i israei, lioc est dcanim irihumu, JuJ« ci
irihu Eplmiin el ile vico eiissJem irilins Beiijainiii, ipse Doniinus cril corona vicioriae: et
flui rie
Dominum prelio vendidil, qui vere floj spitiiiis judicii seiicnti super judiciipn, lt:iu<I
iscariol'.! *,
aposto!ic:e gloriK teci.iil Siiper inon!e;ii 373 P'"* dubiuni qnin Ezeciiix* re;;i Judue ; el foriiiudo
guissiiiium, de quo tlicluin puUimss : Manducant st eoruni, qui ciincia regione populaia, de pr;crio
bibii Jacob, el salurnms esl, el iwpiiujur.lus, el rc revcriciiies, se urhe clanseruni. Quod in boc
calcilraiti dileclus {Deiu. xxsif, 45). Si?e jusia eodein propheia leciuri sumus {Inha xxxvii) ,
Heliraieuii» : supei vaUtm pinguiitm, id esi, Gessti' qnando ceiiium ocioginta quinque niiilia arrnatO"
iucijim : in qua Miaai noiiien loci signiiicatiir, in runi de Assyriorum excerciin aiigelo perculienlfe
qtio Jada» l)oinin«m iradiail. Vaiiis autera pinguis, deieia suht, Veniin lii qiioque, id esl, Judas el
sive pinguiuno diciUir, propler ubertaLem, ei Scri- Beiijamin, inebriaii sunt vino idotoiatrise, et con-
J»as ct rit;irtsa-os qui ibi Dominuin
cotnpreiiende- tenipta religior.e. tenipli, dajinonum siinuiacra vcnc-
riinl de quibns in Psaimo scnptdni est Tauri
:
: rali, et p.escieruni videnlcm Uoininum, qui cniicia
pitKjues obsiciLervni' me [I'iai. xx; , 13). H«c v^illis consideral. Oaines enim inensieeorum, el nniversa
pingr.ium,. id esl, Gesscxanim, in hac capiiuio regro replciJE snni romilu sordibusque, ui nou
ieeuudo r.ppeUaiur; el niiror quomOfio LXX pri- B solnm in teniplo, sed in verticc inonlium, el nenio-
wwm eam dixcrint moniev.i piuguem, et pystea rosis JPCis idololalri» sordibus cuncla comiilereiil,
mmtem izceiatm. Ebrius ;suicm fnii prodiiof fiort et Doxiinus in cis non baDerei lialiiialioLMS iocuin.
viuo, serf avariiia et furore aspidnni insanjbili, ei Hocjwsla lilieram diclum sit. Pono juxla iropo-
diaboli cibt), qi*i posl iiijcceitam imravic ia eum togiami prjorem seiuamor inielligeniiam, nec
{Joan. xm), ei pcnjius devoratus esi» qui» oraiio ifliaelos LXX iHttniiTeie.s rclinquanuis. IIu:reiicis
cinsyersAesi \n peccatum, «t ne- ?<Br»iffrnlJrt liui- eitini ore drahnli deroratis, qni moniem superbiie
dcm eins ln>ctum salutis IjabuiL \erimrft Kebrai- piugdissiiniiin conscenderant, Oominus erii corona
euiu SACCHOHE (^"sy?)* amliignuHi est , ci vel gloriae, his qni in Ecclesla commoranlur, et aJ
tbriot , vel tncrcenarios sonat. fJnde ci Tssaclmr moUitudinem plurimormii errantium comparaii,
jnSerprotaiur, esi menes : et SACHiB (rS-U^^, s^dSv- parvi suKi numero, Erii aoiem in spiriiu judieii
e{i«, irt Csi, ebrielai : ciciervtine ebrios : soU LXX super judicium : quia laviibil Doininus sordes
nterc^^narios liaiiDluIarufJt. filiorism ei iiti^irnm Sionfipiritu juuicii. Si qwh
(Vers. 5 seijq.) « In «.iie ilja eril Don^iniis cxer- aulem sanguincm babueril, ncqnaquam spirilu
ciluuni corona gloriai, ct snrinni csinltaiionis resi- jndiCH, sed coinbuslionis igne purgabiiur, crilqne
duo poruili sui, et spirilus judicii sedenii super ju- p«»pulo fortiluJo, «l proIiibi;bit enm [Al. eosj
ditiuni, et foriiliido reverteniibtjs de bcllo ;:d por- inlerAci ^b bis qui vino draconuin inviiriati sitiil,
tam. Vsr-.un M qnoijiie pra viniy, ncfccierunt. ct ci eiraveront propter siccram. S;epe tliximns esse
pra; ebrieiate frr^ivernnt, 5ric/;rilcs el prop!i*:t.i ne- vinum, quod de Tjiieislil; siceratn anicm omnem
scierunt, pr» cbrietaie absoviili snni a vino, ei-ra- potioneni, quae ineb.i-iare poiesi *, el siaium meniis
veruiil iii ebrielaui : j:eM:ierinii videnie-n , igno- everlere,qHani proprie Aquiia ffcric/nJem iransnilit,
raveruni judieium , .5J:e mirabiiiier. Omnes <=i)i!r! si>e ilia frumenic, sive bordeo, .sive inilio, ponio-
nienssB ni|!U;>*e sunt vonriiu, sordibfsque, ii-'* ui non ruinque succo, el palutarnin fructu, el a!io quoii-
esiei uiira loeiis, * LXS. : s In iMe ilia erii Oomi- bi:i g^nereconfioiaiur. igiiur saccrdoie.'^ ci propbctae
niis SitlaiyiU corona spci, qn« compaeta esi gloriae bxreiicorum esciaernat merite propicr siccnini, cl
reliquiis .populi. Reiiuquenlnr in spiriln juciicH absorpli snni propler vinuiii, quales fnerunl Prisca
kuper JMdicium, ct loruuuiirem veians inleriiccro. ci liaximilla earumque princcps 375 Montanus,
bii tuim vin» oetcpu sn:il ; crrani propler .sice- ct quid dicerent, nesciebauU Vino mebrianlur,
ram ; sacerdos el ptopheia excideruni mente quaiiilt) Scripluras sanctas male inieUigunl, alqiie
propler siceram absOipu sr.nt propier Tinnm, sicera, quauUo sxcnlari abuiuniur
;.
y pcrveriuiit ;
vaciUaversini, hoc esi, <fdci:i7. [Ai, fi^sntaj ; male» sapieniia ei dialecticorum lendiculis, q;iaD tion
diclio coiist;dm hoc consiiinm , siqnidem islu-J lam vincula sunl appelUuda, quiutt pbasmala [Al.
consili<im propier av^niiiam esi. i Pasiqn."nn ontnis phantabmata], id esi, •jiubrije qujedain el imagines,
icrr;i Sjnianx', id csl, decem iribunm A.ssyiio qux ciio percunl aique soiviininr. Islius modi
fu«Tii tiittiuUciie (icieia, ei oonc»lc;ifa pudibiis con.siiium maleilictio pnssitlebii, qui qu*stum
corona snperbix ebricrum 37ii Kptifaim, cl lU puiani esse pictatem, el tuncia facitini propier ava-
moduin licus teiupurMie;? devoraia , innc residui tiiiam. De l»oe pbasmaie ei Aposiclus loquebatur :
cym snbsequfcniibus de GeiUsemani hifcronymjis in Ambrosiu?, «le ilelia et Jcjuii.cap. io Ll omitem :
&ua iran^fca. poium, qiii inebrial, sicsrw vomine toceui : puia a
^ Vaiii-, ejuiieni tribut Curioik. .jw', qimd potum iueiiriaiitem signilloal. Ei S.
* Diflerur.l vcio fum m vau ei iod ru»?ris, •>'-^'2l^ Da!!ilitis, in Isaiym c;ip. » ; Itxipa yip 7:av i'*
ebrii, s 1 'Jw , iiercenariif lum rpsa vccum pror.un-
jAiiCcJV svvf.Oi.;' Srceran: sietirci icleui appeiture
jiiilio;!.-^, Pi.ro S '.,iic. Sccclme Sicbelc
* iSelia-yfuir, »x>^i tsy.; itS:;>ina lesisiurS. ciuoque fc^^m cmri^m qui imneeni ebrivlaeem poieii.
329 COMMENTAU. IN ISAI ,M PHOPHETaM IJH. tX CAP. XXVHI 330
m-Miicm M, mu<i\r.m ih:
AnevahMWi ipiwibm enorh, H dociri,:is .lamouio^ a c.vs.}>Cm l=' .
'H:JCS|yeci.-» . ;
c:.Ja.4 rcuor*...n, el con.6ra..lHr, et
rum. iv hypocTnilogue>amm mendacium ii Tm. i«. ut va<i«=.l e.l
posKj.^am «>o.«i- illaqiicfiUur el c»pwni-.ir, » LXVC : « Cui auHm.iia-
1, 2\ Ter>i;> expia.saiio <'st, q.*o,!
s«l>ve.icrit. et sodu.n bi....i3 80;.l3, v^ cui a!,..u»iiab5.noi i.«i.'.i«m? u«i
nHsS.rHs.s P!.a.is»iosq..e.
«hfac:au su..t a lace. .iwi alisrracu :.L. «bere.
conit» J..da... p.oa.i..r<...i. qui »b i.Mlip fur fHef.-..,
pat^perum ip c p6rlab:.t Tri;>iiialio.jein 8.:pe: inD.sJalione..» esspeda pr;R.
loculos eni.rt pcniniae ;
^.lii.gio.ie slolarc J,p«!« supti spem aiiiinc paruni. adhuc
(/«c/i. i.n et xm) ; umc iiii in spe.n ;
|.:»rujn ; iprOpler jrrisionem h.bioruin, propler
coroha.«lMSiiui(ieJ..o*..siR&,:..r.i.=ninc.edideri;?i,
signilicot, qii.>s lingua.o :Uieran. q»? I^x^ueiiUu- popnlo li.Jic dl-
li.iuJ tlul.itnn quin apo-siolos ;'.d
rcs.irv.Ki), et non staliin ftenies cis ; JJa-c osl le.-juies esnrictiii. el !ja>.c oon-
piajilicaiionem EvaTiceiii
£b nnGire. Rt eril cis sermti Do-
pcnuiserii pro CinhU) s:^n>?uinem f.ind-re. O.nnei iri.io, .loiutiP.ini
Tribuhtl.o snper iribulaiioiieni exspccia,
eiiiii. Scribai el P!i:iri5aei viuo «i sicera, dc qnibus inir.i : :
SHnt, lani sacer.loios exspect:^; spes (Al. t.om] super spem : a.ihuc
«npra (iiximi.s, i.icbriati
ps«>:iiGpr«j.bei«. Sed tflHilicuia! eoium sii- p^ui.iu, adimc pirum; ut vadaal ct cadanl ix-iror-
tiuain
f.ie.e pro n;bi!o, qni-i el Ju.las ipsc s«.«, ei conJe*anJur, et pericliteiilur. el capianinr.»
q«« insi.liae
qui piodidlt. fficii pwpter pocnnian), ct sacerdolcs ^ Quis, irtqiji»,. digniis csl flocliin:. Oon.ini, (jui
vfiihi.sSjJvdloriii .iicenlis Qui habcl aurcs audiewli
qu! proiiiloreni pecHiii;) cnrrupcriinl propter welM.ii
:
»ui!iat {Slatih. kd, 1.5); at qnofJ suribtis hiuiseril.
ahjeolionis suas. «pse enin^ n:.gel!»in tie fuuiculis
bciefs, cjfcit .ie teinplo eos qns v«n<leb:int boves curde ioteljjg:.! ? Quinmn iU» sint. sequens ver.^us-
vendenUnn? coiuinbas, ei oslendii ; Ablaciati a lacle, avutsiab ubcre, n»i
€1 oves, et.cathL.driis
i!U.niiiu!;.rio«un) rflens;.s sna asietoriiate subverlii, «equ.iqtwni lacle nutrinnl.if infanujp, sed soiid<k
liiiens ail eos ; Sc/7>i«)/» e«t ; Doinus Palrtt utei, v».sc«Htiir cibo; qui arnlsi &UHt ab nbere cum
douiu» oraliouii vocabHur, vos fmtem jtciitit eam \%.^?c : psopler quain igtitia.n fecil Ai)r?.han!
domunt uenotiaitoms, sne svetiincam lalrGnxm gr;»iide <;©nvivinnj {Cen. Jtxi); 3*1 cijeieisttir
{Mciih. sxi, 13). -Jiiuia afi.igogen iilnd Hebraicuni, auilife mysieria, et iiiielligere 377 1"*-' saccjdos
in quo iWxhim^ : Oiunes enim mcMsie eorumrepletiC ei prcpiieta liesciunt (4/, nescivi!), tncbiisti et
sual vomitu ioriiinm-jue, iia sil non sii vttra ktui, absorpl. a vJno, qBicrnivefuniet nescierutti fiiien-
ad h;i:relicos, ei Scnbas, ac P!iaris;«os sic. referrl tcja, qut« unines K)ei>S£ e<»rtini replel.x' suni vontiii!
poiesi, ut liiiivcrssni doetrinain eoroin ei cunrla sor)iiuin({ue, ojn: pro.<«t.ciis venlurd annuittiaafiiiHs,
nijstcria uicanins vjinilu piciia et sordunrj, dttm (^ el nisi fecisscrst quje pratcepta crant , tormema
S&ripiur:iriin> sanctariii.i non digerunj, cibos, .lec minlidnUbns, soleb;if!l (Jiceresubsfiniianics ; Ifo.-Ji/a,
universo corpori f.iciunt e.sse vitalc-s : sed im.tiatii- Tenmniia ; manda, reuranda, iii esl priccipe, pnigcipg.
ros et ietenies eijerunt, iia ul linHum 376 '" <^''» impera q«iC faceri; (lebcainns. Cu.sujisfc aba;».rciUnr
Oeus reperial h)Oi!ni. Miror auiem qni-.i voiuerit Dci p:ilicnti<s, qni difftMl irai», «t prajbeat niiseri-
I Tlieo.ioiio, ni pro verbo Hebraico »;ttOii dicitiir, eordiain ; itui soicban^ elian^ boc zz pefson^ pro»
cisOA (nNi'>p), pro qno Aqniia inlerprttaiws es(, psjei.irni.» i«Je:itcs dicore : Esspecta p.iuiisjM:r,
votiiiiuitt sordium, e: Syiu.naebns laiiluni vomiiur,', esspecta moiiicuin, vensftnt qn« f«ti»Va.pn«ilixi-
iik; (Uccrei, tjit-r^/v t-jcia.'f.l(z^, id esi, voKiitnm jnns. Haec ttnictn isnivcr.^ loqnebantBr in popul»,
ftynaliiV, i\»(id verbun ubi apsni G«"aPcos iscluni quia Dei seroionibus non crtjdeb.iist ; slaHisjque
s.t S inveiiisti noi! polni, ni.si forle novae rei iiovuri ii.ferl propheta ; Neqisaquam vylvis Deus bis vcrbis
linxerii iioii.CiK Siqiiitiem el apud Hebrufos com- I..qii€l(if . «t prsedpial qniiJ facere d(?!»eatis, ei
posiiui.i csl, quia »o;/n(us (Jlcttur ci et ^Ok soniidHS praestoIeir.ini qnse veniura Sisni, sed laque.iHr vobis
[Al. ioritesl, Qiridq.iiil igiiur nsuseani facit et vo- iu furore prxseisii.i^ril priu£ Jiscrat ad popnium :
.nitum, £oja).!a :ippc!iari poiest.
v\
ISicc m requits
.
mea, reficiie
.
laistim,- niniio lein-
(Vers. 10 scqq.) < Qiiem (inccbil scie.iliain, e« pore Isboravi, in nnilo Jisvftni reqiiiem. Vulpes (o
qucni inlel!i}5eref.icicl;iudilniii? AbiaftliU.j8 a lacif, vcas haUnl, it pciucrst agii nidos ; Fitinf auiem
i.vaisos ab nberibns : ij.iia inaiida, r(!n»a»(5;! ; «is!t<{a, homiuii nonhabet tibicapui *KKin recditel (Maillt. v.h,
reman.ia ; oxspoci., lyexsperia ; crspccJa, re<tx- 20; Luc.\\,oB), Ki ii«c e&rinecni rftiVigerium. iil :ii
speci:! ; nioiiictiin iU', modictiin iiji. in liKiiiti.^ •.obis aliqiisndo reij^i^^scijin, Qui ni>hieruiil aJidiif',
emin !;.bsi el in iingua a!i.cra io-jiietur a.i pc/palinn ei ii»R3 ftionita coiilenipserunt q'i.iniobreni quod
,
isium, cui dixii ; llsec osl r^tjuics niea ; r.:;licit5 sbSebant iuifentos dicere prophctjs ; Mandut rs-
iassijii^, ei boc esi ineun^. refiigeriuruj et nehic- mauda; aiatida, rf.numda ; cxspcc.a, recxxpects ,
riiiii audire. Ei eriJ eis verbiii.) Domini ; tnanda, exfpecifi, rscstpetia : modiciini ihi, viodicurn iti, e?
lom^M.da ; inanda, seiiianda; exspcctn, rcexspecu ; inideie patieiUtatr: meaui , cum lue aibitrantur
' TiiPodoiio vei-tii ^KasLllj. 5:1; Ssiyj.Viav. s;c y.o-pti>5ti, CcrrHpie vero in eo qiio Hicr, nif-bainr
ei'im •e^en.;uin e.is. Porfj qiii=i 9«^ sl.ia s.gjsiliiel li'-;)iaptiri codice iectuin fuerii 3 Theodoiione fiuia-»
It.-sydiiUa docc!, iiiGaXa, u-K&iinp-jU^ jiL-i recifi nu> /,sa, (jii;5c vox cruceni ei ftxi*, proSttjxXCa, cuns ioia
nti Martinfus ^.'^'endiitn essc, ;i'.j»'.(s. \L<l a tstsa,
inilio.
qiicJ SiiiiiJf u^i rj xi-r.O');, ciii iicii) of.s ..'/.It. nn\i
H.iTi'.OL. XXiV. U
::
33J S. EUSEBii HlERONYMt 332
iniitilari, q:isc nyjiqaarn faclonis sii»» ; senli:in' A bntiOium : probaiio spe>n : spes sutemnon conftin-
r«bus cxpleri, ul vadaril Irr interituin. el cailnsu dit {liotn, V, 5,4, ,*>). Et lisec ipsa iribiiiatio gcmi-
reiiors;in5<5;its9oT6vt;3 '
inran.abili ; nonquair.qtie ad nabiliir detractione 379 l:»biorum, et bl;>.«pbe>mis
priofa profti.iari!, ricc possinl cuin Apostolo «.iiccre ; persequenliuin, qnibus adversus Dci populum ra»
PTceieriioriitn oblili, ad ea quts' priora suni exlen- biiio nre <Ies3Bviunl, l*orro apostoli et sposioiici
dhr.uY {Philipp, iif, 15); se<i conlerr.ntijr el illa- viri iiiquentur ad popuiuin Jud^orun), (ijcenles
queeniur , ei rel a Cafeyioiiio , vcl a rionjaito litcc «/ reqnies eiurlinli justttiain, el h<ec conlriiia
c;)piantnr cxercjii!. Pro eo quod nos di\iniiis ; el .".ugustia qii« ducil ad vitam. lilis li;i;c pr^.ii-
Manda, vemanda ; manda, remanda : eT^pecia^ •caniibtiii, auiiire iinpii noluerunt. Unde lioc quod
reexspecia ; ex^pecia , rsesmpecla ; fnodicitm ihi, mo- ad Dei populrTi drcebaiur : Tribuiationem svnine,
dicum ibif in !3eb:;ro sic scriptnm c-st : sac laSac, tribuiutionem sustine; cxspecta spem, e^tpecta
378 S^^ I.ASAU; C*C LiCiC, 041' LACAU : /£R 6.4M, tpetn ; adhue modicutn , adiiue modicnm^ ilUtS
lER S451 *; liisque verbi.s aisuti soiei InimuRdissima vertelur in pffinam, qut audire sernioneu» Domini
hsfsesis apuJ simpiices quosquc atque. dcccpfos, ui ssoiucrunt, ui cnrruant et vadant relrofsum, et in
terroreni fncial * noviiale sefinofiUin, qnocJ sciiicet peiicuhtm obsidienis ac inortis incurrani, et absque
qiii U;r.c verba cognoycril, et iii c^sjlu eornm [Ai, B uHo niiseriarum iine eapianiur. Quod auteu) ver-
horumj nicinincrii, absqite isMa •.iHbilatione transeat bum Heliraicuin i»i>:4, qued onincs verleront, «fiVw-
a«! rcgua ooelornin. Legirnus in Apostolo ; In aliis tiani, soH Scpiusgfnia niala inierpreiaii sunt, error
iingiiis, et in labiis iiliis loquar popHlc httic, el nec perspicuus esi. ptiina cnirrt Jitiera DA^exH, ve! res
&ic c.xauilienl me, dicii Daniiuui {1 Cot. siv, 21). paryo aplce distinguuniijr. Si ergo legalur »ea
Qiioil nul;i viilrtltir juzla Heuraicuus d^ pf*senti (TtS^,/, scientiam sors.it; a» BKA (.TV^), sjJfl/i.'iVjm ; iioii
siinipiuin capiiui»; ei Isoc in vei&ri cbservavintus 3 inaio, quod conirariuin b&no «3!, sed ab aiigusli:r.
Tcsianienio (absque pancis iesliaionlig, qaibns (Vers. 14, i5.) « Propler hoc audiie verburn
Lucas soius abusilur q^\ magi* dx^cA lingoae ha- &omini, viri iUusGrcs, qui doininiiinini superpopu-
iiuil scienllai»), iibicur=.|iie lie vgier: inslrurneiilo lum meuni, qul esl la ieru&aieni. Dlxistis ettiui
qaia dicilur, non eos jwxta Scpltiasitiia, sed juxia Fercussiinus foerias cmn Hiortc. el cnm iiiferno
HebraiC8?n ponere, nuJiius sequeiiles iiilerprej:ilio- feciinus pactutn : flageiiuni inuiidsns cuiu transie-
Aern, sed sensuin Uebraicuin cun? %m sernsone rii, noR vernei saper nos, qnia portiimus .njenda-
vecleivtes, Sy;:iaiaci)us> f iieotlotio et LXX dts ij&c c!u;n sperts nostran», ei inciidstcio protecii SHnms. >
I'jco tiivcTga sensenwi», ei quia lotiauih csl (fe -, LXX :« Psoplerea autliie veihuiTj Dosnlni virT,
oninibiis tiicere, LXX ir.terprettis, qui ieguiiiur i» tribiiiati e< jjrincrpes popnii hnjns, «jai esi In Jeru-
Eccle.siis. bs^^iier iranseurramus. Eejecto popuio saiei» : Quia diaisiis : FecJsnus iestameiituiii cum
jadxos'iinV; sacarilsiiibus et prephetis, Gisi jiicbiiail iiifcrao, el ctttn merie pacimn ; «enipesias transieng
sunl S5cer;i, et erraveruiii (;i uii-.leiJ-ciisj rome.t'i» £i srsuerii, fion venieis.sper nos, quoi;5-aii! pcsiiiinus
twnsiiium corunjf quod j:>ie:'unt propter a¥&ri!i3!:>, issenaaciuai^-ipc-m fiostrai», ci faenJaeio proiegerosjr.»
eai irinuntkbimus fuiuras !>fo Cliristo irlbulsiio- Qitod supra dlxifnfts cuin irrjsione.soiitos principes
nes ? cs»<; iRaia pr^qiiibus parauir corpiis viriiitttiu? JuiiaEoruii} propbt'.}» dicsre : ii-xndtj, reinanda;
Utiqiie liis qui aWafiiatf sujii * laeie, ml avuisi exipcctaf reexipecia, ai rxicra iiis Ki<«iiiii, per quje
scnt&i) ubere, haiid ilabiutR quin apOsloJOi; signifi- csten>lilur r-eq>iaqtia!E! eos propbctarnf.o c; edidisse
C8l : Tri^ul&liomm supef triliHlaiionein ixspecia, serniOisibus, sed pfopijeiiain eoruin liabuisse de-
Lnquiiur nutenri &d ciidrui.Q apijolofajura onmJuiii- fipecKii : prsesens osiendii ciipiiuium, per qnod ap-
quti cve-.ienliun'. , «l »on a<i anain, sed 3;J iwuitas peHaiitirr BiVt ?.7?*«5rt;*. Sunt aulein 8crihs el Pba-
$c- pk.irei tribJiiaiioises, ut cu.t» iribulaius astjii v;£a?i «^ut ^«uiiiianiur s«f,!;r popiiiuni Dt^i in Jcru-
aiqoe depiebsos, rursam sperei, et sjietji super salaui; tjuos LXXTOcan; eiros iTtbuiaios efprintipes
speni haiieai. Q.iod si pauiuiuu; |arijavcii-ini qua'. D popuii Jeiniiitem. Dixeronl eniia non sennone. sed
proiiii$s:i siiiit, non Mt increJttins : M<j<lk(jun eKtn) upcrc ; Sui:(us sicui ei i-tf^leris-natioix.^s ; habeinus
pai'vuiiimrjua ci Ye«i<iai qyse piCiniisa iwnt. Ei- p.-^ciuoi ct .''oidus cuiT. infefiiO et cuin morle ;
inim tiituiaili paiisniiaiK cpereivr ; pi^lidnita vic- ssisei 380 sjaiutt^iii de&perrii.i-ifniis. Gerie Cr^pisviias
' Yide cps.sl» iftT, ;«d 5abin?3i!, , o^ini. 10, * YJU'.;:se erroren: faciai pro ler-
erat 3i>iea, ut
not. ^2. rarem, quod ope insa. resfiJtio.
J>ic episl. 75,. inl
Tlie^MltiraiK, nnin. ?., ttioi lujusuiodi \nagii porlenla,
*spsa Helirata Tcrha aSferl ei is!ierj.re!3Uir Etw-
qHs:n '.linnxtia S. Paier rccilassel, 'q>Ji&, «iitiiiif, ad
pbaftius, haues. 25, qiia; Hebrsice sic i>i>«ifit Vy*
iMiperiioyntn ei muiiircu isrum animos ccnc.taiidoi
T? D*^ '*lS". CU -T* pS 1,:' 1pS ip U"S 13f • Torro K.- ^udti i(e tiebroiiis foniibiin hi.iuFiuniy bar(faro .j(mi--
cobitar.iin liaTe.^iis iiis at-iiii verbis coasucfst, fpjos pUcca quosque terremsi totWy eic, Yide tiua; ibi
iradii poslipsu.v. Epip luniui'!, T(ieodoti!u.s, './«ijr^- aiinoiaiiitis. ,
uc. Falnd. c»p. 4, k.jivAay.ouav /uisse veiiersl.).';, ct * ila Eiisel). : Alfctst c^tadxi -Kph; "siv ppov
Ctirisiu!» eo riCffi;»»., qua^i iXipeciaium '.lcsigr.art: 'cbv inosircXix-jv xal ?:.<3o,- TC5:y»«5 '•'^^^^
'V ^**'"
TOluissii. Ph»i8S'.ri!!S, c^ip. 33,- Caiiiiicai<. honAntin T.-jp^Vi^OayysXtw jAoQrj-cEuojiivou., etc. quae' Hier.
vocsi, £f iptiafiius doyviiT. ttvj ,
pfJlu jEonetn, sive IQ oauctuia cotitr.^sit.
:
COMMENTAR. IN ISAIAM PROPIIETAM LIB. iX. CAP. XX.Yin 334
333
vohis elseondo a;)pelialur lapis. sicul ci in LPvitico.
lon-o posl lemporc venlura esl, dicai.i.b.is
;
a
exspecli., r.ir- homo, homO bis dici.uf el •..i.RMlaris hpis, qnia
Afllu.c n.oilii-..i.., adl.uc moaic... :
hoc fla- eircurncisionis .!l ge..wui.. pop.ilos copolavii, de
susexspccla. E.goc.ii niori.ii f..«ri.iiu.s
quo el in iSi.hno tircilur Layiiuem quem leprobnve-
yellum cipiiviiaiis ci hai.c lci.ipesfalcii. i.oi> seiUic- :
mi.s, Scinel ei.im mei.dacio crc.liiliiiu.s, lioc csi, runt (rdificaiUes, hk iacins cr,tin capul anyitli {Pial.
Deo icge ejus. lu c»vn, 22j. «sli sunt aulen. sjdificaulcs el r«.ne..>a-
lii.sira spew hahi.im.is iii el ii?
.neiidacio proiccii sumus, qui.i .nori.ii iiniiii- f Ji, qui ntinc appcUanlur viri iliusores cl piiiicipes
iilfio
ne.nemcapiiviialem dedinaviuius. Verbuui.Hcbrai- po|iuli qoi esl in JerusaJein. Oe hoc lapi.ie eliu
Omiiclc legimns, q.iod eiicisus sil de inonie sine
c.m. soT {aw) Aquiia el Symm:\cbt(S, ftagfUum,
LXX letnyislalem iiiicrpreiali suni ; ch.vsa.b (a"?3; ' mauibus. cl impieverii nniversum orbeni {Dnh. n) :
quoqiie oinnes nieudaciuvi in.i.siulerunl, in qiio co quod divini gerniiiiis dispeusalio bunianum c«r-
speraverunl Jud<pi, cujus juxla evangelistam Joau- pi.s .-.ssumpseril, et halitaverii i» eo pleiiiisido Dt-
iien., paier es( diabolus. vinitalis corporaliler. Super bunc lapidein, qut alio
(Vers. 16 scqq.). « Idcirco Uxc dicil Doinin.is nomiiie appellaiur peira, Chrisuis acdificavit Ecclc
Dcus ; Ecce ego .nillaio in fuiilamenlis Sion !:.pi- sia.n, ei firmo, juxla Hebraicum, Jnnibivil Inud;.-
dein* probalum, ai.jsularen», pieliosum , fundat.i.u mine, in quo q.ii crediderit, fJon con/i<«d*;/ar, sive,
fundamiiie ; qai crcdidcrii, ivon feslinet. Et ponam justa Hebraicum, non (eslinet : nc videiicel tardus
judicium iu pondere, el jusiitiam in mensura ; ct ci Gliribli vidoalur adYenlns. Si enim iardaviirit
subve.tel grando spCiii mentlrK:ii, et proleC.io- juxta Habacuc, Demo desperei :quia vcniens veiiict,
nein aquaj iiiundabuiii- Et rielebiiur foedu^ ve- ei sua promissa complebii {Hatac. ii). Pfomiliii
sirum cum morle , ei pacmm veslrum cunti quoque Deus ponere se rtt eo judicin.ii puitderis
iuferno non siabit ; ilageil.ini inundans c:im tn.iis- Neque crdtti judicat Paler quemqnain, sed omne jn-
ierit, evitis ei in coucuicaiio.iem. Cum [Al. Qt.au- diciuta Iradidil Filio {Joan. v, 22). Ei jtistiiiam
docunque] pertransierit, toHel vos : quoniam mnne sive nilsericordiaui in meiisura, ui redd;:t Uiijtiii-^ue
diluculoiransibie indieet in nocie, el lantuinmodo secundum opera sua, ei jtisxitiaru ac inisorict}i«
soia vexaiio inteilecium dabtt auiiitui ; Coangusi'-.- diain alterotro temperei, juxia iilud quod ei \n
t.im est enim sirarum, iia ut alter. decidat : et Psalmis lcgiflius : iHsericordia el vertta^ ubxiiitve-
p:)!itum breve uirmiiquo ope.ire noii potesi. » raiit sibi : jtiitiiifi et pax deosaiialte mn: se {Psai.
LXX ; « Proptcrea sic dicit Dotninus ; Ecce ego Lxxxiv, 14). Speiu quoque ait vesiram aique uien-
inimiiu^m tn foii.ian-.e.u-i Sioii l.ipiden. preiiosu.p, q daci.iiri, id cst, diabol-um palretn omais ineudacli.
eieciutn, anguiarem, bunorabilem in lundaimMila suppliciorMHi incorum grando subvertat. Ei proie-
«jus ; et qui credidfirii, iiori confui.di^tur. Et po.i.t(n ciioftem, sub qua vos lu;e3 fore aibitrabafwui,
judiqun» io speni ; misoricorfiiarn aulcm ntcam ii. iemjiestos v.^iida cl aquaruin m-uliiliido deiebit, ila
pundere, elqui creduiit frtisjra mendi.cio, quoiiiam ui a.iiiciiia et (oedus q<iod habebaiis c.um liiorie et
no!» Iransibit per nos lempesias, ei non auferet cuin ii.lf ruo, boc esi, cum diaboto, perc.tt lu Siier-
iiobis tesiameiiUiTH moriis, >ji spes ve.slra ad i.ifei- num. Et fiagelbiii! 332 ^'"'c lernpcst.'>s, de quo di-
iium »0« pennnncbii. Tempesias venietis si trans- xe.aiis : FUitjelium iitundans cum irantieril, non.
ierii, criiis ei ir. «oi.eulciUionein : cum transicril, veniel super nos : veniei, eteritis ei in concukati-.i-
loliet vosuijiue, manc perirai.siet : dieet nocie erii ncm, hoc esi, omiiia torutcrita p.iiicinini, qu;e vcs
spes pessiit.a. Diiicue audire qui estis in iribulu- putabalis desperatioi.is aniaio nequaquam csse
lioue : Non possyu.us psignaie, ipsi aulein ii.n.Tni pa&feuros. Seinper enim irruei Vobis, el lain in pro-
sii.nus uicot.grejf^mur. t Dixeram, inquit, vobis : spcris qiiain in adversis irain Domini scntieiis, et
Auuiie verbum Doinini, viri iihiSoros, sive tributaii nnors vo» s*va populabitur. Quid dicam de poei.is ?
priiici(n;s pop.ili rn^i, el uolite fa-dus liaiyeri; ciim Pccnarutii soia formido dt ioiinfcntorum nietus vos
moric, iiec pactum cum inft-rno, qui copien.nenies ^ corri^jel ad saliilem, el mala veslra iutclligere Ja-.
pixcepia inea, pos.iisiis mentliiciiim spcm vestraui, ciei. Cumque vexali fucritis, t.inc sci-clts proplie-
el g oriatiles, 381 imo despeiantes dicilis ; nien- tas* ioeos vera dixisse. Quodquc seqtiilur : Coa/«-
dacio proifjemur, jdcirco wi.sericor.'» el n.i8er..ior giistatnm esl eaim straitim, ita ut altcr decidatt el
Don.inus paliei.s fcimuitum miscriiiors (Psat. csi.iv), polliuni t.ete utrumque operire noti poleit, illunt
«olgiiiibus vobis in fuiidan.enia Sion lapidein ele- h.ibei sei.suiu queiu i.i Aposlolo lenii..us ; iN'oii po-
ctum, et prob.tlitm, el prctioSum, el aitgMlatem teiiiscaiiccrii.Dotv.ini bibere, et caiiietn dKinoniorutn.
i.iisstirum essc se dicil. De quo et Apostolivs loqui •
JSf/n potesiis menso! Domim esfe patticipes, et menbce
l«r : Qhafi gapiena areliiiecius fundamenium po.i/.! idohrunt {/Cor. x, 20,21) ; et alibi . Qute partici-
{i Cor. ul, it)); el iicruMi : Fundainenlum ettii.-i palio juslili(e cuni iniquilals ? Quiv socielas itici ad
(tiii-4 nemo poten p(^nere pro^ter id quod posilutnesl, tenebra^? Qna' conventioCiitisii ad licHal? Quie pars
qtiod est Chrisias Jesta ijb:d., 11). Isie iapis vere ftdeii cum iiifiUeli ? Qui consen$us leinplu Dd cum
* Verius, ul videlur, -n V^ilic. ciiza8. cdiiione.
* Victorius vepelil lapidein e j Ueuraeo Vulijitiaquc » Vi,l., tunc aniniadii.., ^,us Ptopheias, elc.
;
335 S. injSEBlI HIEilONYMI 336
^doiUiil Coy. vi, ii-iO)? Loijuimr ameai sub me- A p«!nis*e pfOfjnic.^, se« perejirh-.Tim, t*j alienum ab
•lapucM-a uiariii puiicissirfii. qal ailutlers dicil tsxo- co, tii p'»i:iai qsii Saivator esl. O^otrtain igiitir rie
rj ; L'aus ieclulus me el adulteiur.s lecujifi c?.pei'e paiieiilia ssia resurreclsirus est l>Oiiiit'»JS, el neiiiia-
iioij poic-ij, etpalliura brove tasnlum et Encecbunj quam purciJiinis, sicol iion pepercit in monle Pha-
j;ooper:re i;oii ivryRvaleU JsiEur JeriJSileus, aJ rjsim, ei & vs;ic Gabaon : moriee vos, o viri iiJuso-
ipjani ei JH KzecUiei sub perf.uaa uioris loquiiar res, ut ijeiiusqsijjiii ridealis de })ropi!eli3 njtSs, et
fornicr.niis {E^h, xvi'-;^ ei quain jn-Osee piiii- «on puieits veaiura qa« irenliaui, «e si pernian.se-
cipio scoriui» vocai el aduUera.ii {Oue. ni), $i vis riiia i« iUadeiido, c«asiri»gaia»r vinciJa f»eccmo-
siieis coiujiiexibus copi!i:iri, g&jice iJ(-la ; 3i ser^ia- ryai vealforisra (Futiibus entm peccalorum «uorttoi
ris idoiis, nie hiibcre nou paieiis. Hoc JHXl« \\*\' ur.utsuisqu.z cotairingiiur {Prev. v, 22), sive capti-
braleuir!. Povro qiiod in LXX l<?gititr : Discite au- viiaiis vobis lenipus adveniat. Siqiiidem qtiod Do-
(lir? qui nibulaif esiis : I^ou possutaus pttgnare. niinus tem^ore differei^al viiicula ,. cnptivitalci»
ipts citieni in^rmi sutnus «i congreger/iur^, qsiem aique suppHct», &ive lUliinum juUicii dicm, jatn
£ei!iui)i haiieaJ, el quoiiiodo superioribus coptii.c- rel)i!S eipieiiiras est, ei ccnsuoirassturus, cl alibre-
itjr, itciaius ij3'iio;o. Nisi forle iiii priiiripcs popuii viatarns. ll:-q'ie ego prophela qu* a 384 l^oiiiino
ioquaiurserioo divinus, ei liOrieior ecs, ui sp<^jn Ot:o Oit^nipoieaie iulura cognovi ssiper universafo
habea-il in Doo, et tioti iii morle alque iitferuo, ei icrrain, hasc vobis nuclio, ut iniminenlein iroin
riiscasil aiidire vaiicinia projjliciurum : ilJique re- p.Tcaitsiflia praeveoiatia. Juxta LXX Ipse Dominus
spcn'!eanl so pro iiilstinilaie vjriuin adversus coit' qu.isi mons impiorui» dicitur surreciuruset fiilunis
iraiias pcJesiaies pugnire iio:? posse, nec inicr iu vai{« Gabaou ut f.tciat cpera .stsa, qiia; otwnia
l>i.i popuiiiio coi:{;;regi«ri, itaara opus esi amasituJiDis : qnod neiiitaqnaft^ vi-
(Vers. 21, 'ii.) 1 SiciH eiiim in nioniC divisio- deatur esse biaspheuium. Non enini (licii fuiurum
mirit slabil IKMuinus, sicul in valle Gabaon irasce- Dominum niontem impicruni, sed quaiimoutem,
iur, ul faciat «ipus suniu , aiienu;« oftiis cjus, ut .qui inipii&eisuslinenribiis vjue.-.luresse gravissiiuus.
tjj^reiur opus suum, peregrinuisj esi- opus ab eo. QjioiiiOdo &i fiiius iiegiigens et ailo.r a;grotus, pa-
Et niinc noliie iiludeie, ne i^rie 383 fOiisiiiiigan- irem ei ir.edicinn piucnl essc crudeies, si co.s vei-
lor viiicula veslra. Cor.suiiiniaiiiJHeiueniu) ciijbbre- beribus atque cauterio disciplinaeresiiiiiaiil sanil.'«ii.
•viatietieni autsivia iKsiHieo Deo exercituum siiper Consuiget eniui Dominus ei erit iii valle Gabaoit,
iinivcrsaiu terraio. > LXX : i Sicul moas ii»ipio~ propter eos qui cuii! oii peccata ia humili consi-
itiyt cousuigvii Ooiuiuus, et erii in valle Gai.iaoii ; q si:»i8t loco, propter iunioreiij auimi eHguiitur i.n
ouui fuiore faciei opera sua, amrsriiudinis opiis el superbidm. Gabaon cni^n, coiiii inlcrprelaUir : iit
.furorejiiS QU3si aiieuis iibuietur ; ct aiicna amari- fadal opera sua qi;^. sui>t opera amaritudinis
iutJo ejus- Et vgs nciiie iatari, ne coiiforieiitur quaisilo cogiiur aiyiare i:ieineniiaia, el pfo dulci,
viutuia vesira, qiiia consuniiuaias el abbieviaias asuarus efiiciiur. Jgitsir vos qui h»c eslis aliquando
rci audivi 2 Doriiiuo Dco SribatHh, quas fsciiiius passuri, nai«.c nolile iaeSari 'Ija istiiia qaagauiiebal
tst £oper,0!sineui li.-Traoi. ^ .Lupidcin prelios'iiJj iu el dives in coaviviopurpuralus, ct Laiarum paupe-
iuadaiiieiiUs Slyu positurum sc Domiriiis renroiiii- rein «egUgeMS iLuc. xvi) ; ne forto tiant vesira
bii, ui subvcriesei gfnvio !i»e=iduci:iiti «! i;apiorn!ii vjiiciib fortjora. Qn^ eitiio fac-ufiiS esl Dominus,
s}H;;i! ; faiiiusqiie cusu murte et p;=ciu>.i! cuni iijieinc ei rcbu-. siia!<» seuientiisn tornpietorcs, bagc egoe»
ie.-npesias vaiida delerei Quen: qiiia stsscijjcre lilu- aodivi, ct vobis omaia nunliavi. Quodgue intubl •
sores prisicipes noiaerunt, .sicui quondam eonira Saprtf omiicnj «crro/r?» pixta bisioriani, Judapae ler-
Aiiopbylos, reg.n;iaie David in ».".>tite diviiioiinni, iiuno.^ ijiidlige: jiul-:! sjiiagogon, tolius liiondi,
qtil iiebraicti 8ppelbiwiyr[.4/. appeliaiur] i-UAh.\b!« (Yers. 'sZ soqq.; « Auribus pcicipitc ei audite
i.Q^X^^S), OoMiijiis coiicitiil aviveissnos sui>s, oiiiie voceu» nieaia : aitoiidiie ei aJidile eioqniuift incum.
ev »oeu3 nosnea accepii. Et •jiciil in vaiie G;!b.!0!c, D Ntmquid lola dje arsbit arans u( serat, proscindel
subJosu prmcipe, qtsaftJo riiiucia haliiianii* ir. s>e et saniot iiuiituin suani?Noni:e cuai adicquaverit
Dei loculusesl : Sici snl in CuhnGn, et taw cov.ira. £aciers) ejos, serei giii!, et tyniinum spargf^t, ei po-
iTiUem Ajaiou[AA. !:.lju] {Ji/iue x, 12; ; »-t «leiii i:ei trilicuni pnr oidiiiem, ei bordeati), rl Hji^iuni,
soi spaiio unius diei ; muiiiiivie de ilier.igejiis p»;- e* ^tci;>?n i.i iinibus suls? fil esudlel iilum in judi-
rieniiii ; sic coiiir.i iir.piijs et illasorea irasceiur cio; Deus suus doccbii illuio. Non eoim in gerris
Li'.iiiiiuus, ut fiu-.iai opuo siJU'». No» esfesiiiii opi:s triiurabiiur giiii, neo rola plauslri super cy:i<inuin
»)o!!ii!ii pe.fiieie qiios creavii : sed iacei*; 0!>".:s tircuiiiii ; sed virsoi es« uiielf.r giib, el cyini:>iiin
aUestUiiTj, qiiO-.t ;id i.iudel;l.i'.Cii'^«i&gis qi?3iji sd ».!!?- iiai-ulo : paiiss aiuejn eofiaiiiiiiuetus. Vcrum non i.i
.ficisiiai» p^rliiKl. Pcurijumque id ipsuu: aliit> verbis perpetuuiii iriiurans trilurabii jiluai, neque vexa-
fepetii, i/£ ('Pe.rsjur cpas sBKrn. N«»jj esl opus ejiJS bii eum rota plausi.ri, neque iii;gulis tuis coiiimi-
' ITkm» prc- ii'.i!> in LXX. El nsox, quod qucui seu- iiijitit rteqi:!ii(n{irii, qua dislincliiisie el a;idiiio:!e vo-
ju-n, ttr. cis ii!3iicuiii el coiilsariuiii sciisuai f.siiiiii dcbcre
*-L^iji! Sitioiiuo sub iiiterrogaDJi !:oia. io.ni coniciulit.
'
337 COMMENTAH. IN ISAIAM rR01»iJKiAM LiB. iX. CAl\ XXIX. 33S
i»ucl ci;m. Kl !ioc » Oco ' exorcilumn «»xivit, iil A juslilije n»yij{i»iluilinci» niosislrat ii; (ii;hI's. UiPC
niiraliUe facerei coiisiliuiii, oi niagiiincarei jnsii- n!}ipi-^()H3:'-)cCi; disimiis, iit farit.ias seiisiin) r)tH>
iiain, 8 LXX ; i Auribus ppiT.ipile ci auiiUe voctn» qiio istu (!i<:»r!lMr. possinms siUc!lig,ftre, Deus v^ric
ine.irti : aiieiiditsei aiiuiie.iernuniesiu('os. ^<.i:»(|uiii geiiufe (lisj ensat ljiiin.iiium. iwinc piinit, nr-nc mise-
385 i<''3 (iie aiabit, qiii aral, aut 'seuieiitem prx- rctur : nuiK^ f.orripii, nunc defcndit ; id e£t, niinc
>>sirabtl Mnfcfjnaifi pr.-vp.^rei icrram? Nunqiiid * cuisi aratj niiiic seriJ, nunc irciturJs Iruj^cs nictit, el
inlSEqiirtverii fucici» f-iorr, hjnc scf>;.i».'<iiii giili ct deincf.sts ?ii areis !.eril, orbcDique siium friib<5roal
cyiiiiuiiii:. ei rursiini scminaijit iriiicuni, ei lior- lii voluerii. Gilli el cymimiiii, iiJ csl, ORines getites
ileunt, ci niiliuii!, el far in fiiiMiUj luis, et eruiiieris qvx non reccperiint ejus noiilijirfi, »iec Le^ii ha-
juiliiio Dei, el latabt^ris? Non eiiiin <;uni lUiriiia biiertf iiriKccpla, Virga e!:<en«lat el baculo; friurien-
ininulalar giili, iieque i-.)i:i piawsui circiiii snpci' liim yiiiens, !<! cst, popnhim Juiiiftoruin inftgnis
cyitiiuuiH, seti virjja esci^liiur gilitj ct cyininnm lor(|iiel.ii .supsWioiis. Ciii eniin plus oredjJnr, phis
.ciini paiio coniciiilur. Nt^quc eiiiiii in seiiipileMiut!) exigciisr ab co. K( mvtn, qui sdt volumalcm Do-
cgo irascar \obi.s ; nc;-. vox auiaritusiinis nieae con- tnliii xiii. et f!on fecerit fon», raputabis mij/«is {Lv.c,
ciilcabil vog, e» l;«c Uonitno sunt figressa poriciit^.' „5111, 47); ef. j:i iilio loco scripniui «st : pQfenies
Iniie coiisifinin, exaMate vanam cor.soialionem. > polem.er tffinieuia patier,liir {Sap. v(. 7). Verurnla-
A<J e<>sd<;:n «siiiic<ii:i!'i !o!ji»iiur, qiiibus supra cjixe- nsen non eos lorour.jiit in pt-rpeliinin. AliniS eninj
rai ; AuUite vcybum Dei, viri illnsirref, tiui domiua' e.si <*sse jmpium^ aliud peccatoiein. (Juoii nos d«j
nii7ii xiiper popuUin meuni qui esi in Jermaiim : el gf-ntlbns ei Jnifais JJUftrprelat; .s«o»«s, alii expo-
pi-wcipit cis. ul voceni ejus aiidianl, et eluqni-jii! n»nt super popnio et ssnerdotibiss, quod viJ(?«8
iilius (iiiigonier aiiciniani. i^nnQuiJ, ait, ogricols indoctiim in ilic juiJicil .jnasi gith ei cyinininn cor-
sempcr arabij, nt senjeniem jiiciat? iNonne prius ripiatnr virga ci baculo ; s;<cei(to(eS aijieni qiii ha-
prosciiuioi biimuin, fti voinere sutcos revolvel^ J;i- buenmi ciavem scienli.Te, niagnis snpplicii» tor-
cenicsijiie ^iehas ra.«.tro ftiingel eJ sarcuio ; «1 ciijxi queaniur ; et lioc Doroins fiat ji!'iicio, qui osicnijit
;i(ia:qu:'veiil supcrricicnn leri^e, ei tlura prius arva \n ciinciis mirabile tonsilinm sunni et {'Hlitins
mdlli^rii, lunc spafi;.!l giiii, sJve cyminum^He- veritasem, ul qui piiis ac<'.eperu*il, piui exlgalur ?.h
nilqiie irilicuni, ei hordeum, ci inilisim, el far in eis. Pro eo quod n<jd inlerpretati sunius ; tn vivfja
finibus snis, y.isu variel;i»eni Serrae ei temporuin ;
ei€Utieiur giih.f et Ci>»iinum sn baculOj nesciy qujii
neijiie eniin siinul oinnia scmiiianiur, Pro (urre voliiiiles LXX tr;»nsi!?lerut!i ; cymimtn auiem cum
(iiiod Gr*ci t^sv v<>cani, qiilJain vicfrtmiiiietlii^iint'. ^(»2« roJneiSiij!:-, Deiiique el veieres Groecise inier-
'psunique agrico!3!n, id est, snloren! eriHrit iienss prtHfis Heliraictiin dissercntes. de hoc .^ernionf;
nainraiiler juiiicio huo, et docet illuis! ul sciat (juain taoucrun!, quia forsiian qasd dieerenl non habe-
cui seri^icnii oultMrain adhibeat,- Dcaique cunnne- batit. Ui«(J asuein In quo nos juxla Hebraicuin po-
itndi icinpus :idvcnerit, gilh el i yniinnii», q'ji' in- suiifJUS : VfTurn twn in pery.ctunra ifiiurans tiitura-
linniora &i!fit seinina, non rotis piauslronim le- bil ilh.im, iieque vixainl iUutn rota yAuHsiri, nce
riiniur, qune in serraruai siiniliiudinein ferrcx', ungulis suis comminuel jiiKr, LXX ncn juxia 3S7
circHfnagiinlur el irahnalnr super deinessiis sege- verbuin, sed "jujfta Keiisuu? ini.erprciati sun; ; iVi?-
ies; sed virga cxculiuninr st b:>cuio, quaj vuigo qtte enint xtjo in iernpiteruinn irsiicar vobitt Uec vox
flageila(\icii<!iu!-. Panis a.ileiri, i'J??ii,'riticu!n de quo atnarituthnis tneit concuicai>!? wz: osien-Jente.s fuiura
eiliciiur piinis, roli.s ferreio teriuir, oi oiunis ejiis peccaioriims , iwst loiTnenta, refrigeria, e: htec
&tipu!a Ooiiiininuiiiir in paleas. Veruuilanien non quiisi portenta aiqne niiralsilia cgrevia csic a
seniper veuiiiur ei leritur, sicc onini lenipore ro- DoiTiino. Ufide pra^cipilur p6Cfaioribiis'-qui poslea.
lartiio (uigniis roininniHitur ;
pro qiiibus in I!e- punje!i(ii fcun!. it ioe.ini ccnsihUiu, ef. f-Aailfint
braico dioiiur equii earum : ut qjiia uiigdlas loia- consOlaiiDaein sumn , neqn^qusm rannm , ul a
inm dixerat, niciaphoram servsret In reliqnis. D LXS uJdiiuni esi , sed absohile eonsolajionci:!.
Qiiidani volunt ex eo quod ungulas el equos ntiuii- iMunqUisns enim Oeus pr.^eiperet, ul etaitafciii
i*avit, ostendi equarum grc-gcs, qui aj terenda vanasn consolaiioncsa suano, quae eis oofl er-ai pro-
Iriunenia 336 ^reis <ni!niiii boleaiil ; sed non po- fuiura.
leral Scripiura dicere, qin,'d Juda&a provinci;i noi» (€ap. XXlX. — Vers. i senq.) i Ysj Arisl, -i.f.ki
h.ibebal. Hoc atiiein, id fsi, yi gilb et (^yuiiiinni civil.-iS, quauj ex-piiguavil Davld. Addilus esi aniias
virga etcuiiaiit-.ir et baculo ; frunieninn) hordenm- ad annuns, soiemnii.ates evol-tlaj sijnt, Circuinva'-
quo, ci fijr, foriassc e* rfiijiuin, roiis ferrcis C0(ue- isibo Aiij;!, ei erit in,stls cl nioereas ; et cvh Uiibi
ranlur, non in psrpeuiu.t» Dei JMdicinni C3t, (jni quasi ArieL Et cireuindabo quasi spliiEram in cir~
in omnibus oaten-iil inirabiie consilium suom, ei cujiii tuo, e!.ji5i;iu!H contra ie sggerenijel lautiinier.ta
* ViiliG. cuni Vi»!?. IiiK^rpriite ipsaque Hicroov- iy.a.\h-t,, ho%. quoqiie *rat in /i>ul.ui euis p."-!)
et.*";.
niiiina versione, a Doamu Deo ; miiiiusc vero ad iai.s, inss. pr;eiei!ini. asseniiente Grano ^/
qtiod
tJcbrifcuiu .'irclietypiiiii. -ict; 6ciot.j syoy; tanieisi reiriigari subscijUQiis cxpo-
'
Anioviniiis h n(;negaf>.!i )>a!tici>l;'.rn, non, quarn. sitio viiJe;Al!ir.
mssS. ignonuH; twqxi^ liaiic! <-iiw.'i!S ie\iUd cCi/fi^xv * Vide qus aiuioiamus in E^eckieils cap. iv.
339 S. EUSEBII, HIERONYMI 340
ponatTi in ol»si.liorM?iii iiiJim. Htuiuliaberis, de terra A linguaSyra (lii'iliir Carlha ', iinde et villa siivanim
ioqiieris, ei «le liuuio aiu'ieiur eloquiur.i luism, ci appe!i;ittirc.\p.iATH jarim (2'".^ n>"^p). Deniqi-.e et in
oriKjuasi' pyllwiiis de terra vos jua, ft de iiumo fiupcrioribus (Ad cap. i, 21) ubi legimus : Quomodo
eloquiuui luum mussilabil, El eril sicut pulvis fafia esl mnelrix chitas fidellz Sion? pro civiiaie,
lcnnis nmliiiudo veniilanlium le, ei sicut favilla CariaUi scriliiiur, id e.^^l, vilia : quam nos u.t irans-
j-.erlransieiis inuiiiltido eoium (lui contra le praeva- lationem Aqni!;Br eipriinamus ad verbtiin, civitn-
lueraiu. Eriique repenie coiifcstiiii : a Doiiiino lulam possiimi!S diccrc. Igiliir Ari<jl, id est. lco Dei,
exercitiium visiiabitur in loiiitruo el cOfRTioiione qiiortdaiii fQilissimn voCainr Jerusalein : sive ui niii
lerra;, et voce magna lurbinis et lempeslniis, el jirbiirBiilur, lcmplum el rdlarf Dci quod erat in Je-
Hjitrimifi ignis devoraulis. El erii sicut somnium rusalem. Qiiodqne seqoiiur : Qucm expugnftvii Dn-
visionis nocluinffi inullitudo oniBium geBlinm, qua; pro quo iiilerpreUiius
vid. eiil Syinmachns. cailruni
di.-riicaveninl coiilra Ariel, et omnes qy* mililivc- Dnvid, ei Tlicodoiio. circuxnwilaiio David, in He-
runi, ei obsedcrnnl, et priev;»ioeru«i ailvcrsus hrajo legitiirn ana (n.TJi.quod erudiiissinms H iJr.-eo-
eam. Sicul somniat esnrieus ct comedit, cuni fae- rnm, habilRciUnm signiOcare votuii *. Si igiliir
rii experroclus [Vulif. ,ex{.ergefacHisJ, varna est Ugerim.us , expvgnavit Pavid,ad \\Uu\ tempus
^HflH/
anima cjus; et sicul somniai siiiens el bibii, ^ leferamiis, qnando cepit David arceni Sion, repu-
posKiua.a evigiiaveril [Vul^. fuprjt o^spergefacius], gn:'.niibus cxcis ct claudis, et primus Joah doniatiini
iassDS adliiic sitit, el ani.na cjus vacaa esi sic cxcelss conscendil
, (/ Ptirut. xi). Siaut4^minXt:i Sytn-
erti uiitliiiudo oniniun) geniJuRi qiiaa dimic-jveninl myciuim ct Tlieorioijonem, hoc sention.iuin, qnml
coiitra luoiuem Sion. » LXX , < Yas Aiiel, Ariei. r>avid eam insiauraverii aique liiuiikTit, addi-
civiias quaui.exptigiiavil D.tvid. Congrcg:it€ geni- tiis e^t annns akil ananin, sive xubiractus, nl 339
miiia, annuiu siipcr aiinum coniedite, ccnn^ietis inierpretaitis esi A/jiriia ; et sbi^mnitates evoin-
eriifn ciiin Moab , coangusiabo emiii Ariej, el ciii I* sunt, Subverso enim templo, ei JUidaica reli-
/ortitudo itijus cl divitiae miUi, ei circumd;>bo, sicul gicne subbta, oiRiiis eoruin fesiivilas periit. Di-
0;iviil super te : el niiium vaUuin. is circsutu tuo, citque sc DoDiiuus circuaivailare Ariel DaLylcnio
el ponnm Jiet fejnini lui lurres, ei humiliabuitmc exercitK, et fore eam tristeni atquf; mosrentem,
in lerraiM sernioncs ini , et in lereain occidftni quando ab eis idijula fiierit. Rursnmque sub Jcsii
verbi lu». £i erit sicnt rlo«jMenii«ni dft ierra voi filio Joseiiec sacerdfiie magno, el Zorobabel filio
lua, fet usqiie ad paKimenyim vox tna infinnabitur. Sabtliie!, Elsdraque et Neemia, quando proplieia-
Ei einnl sictit pulvis 38S de roia divliiae impio- q verunt Aggjeus ei Zacharias, fore eam quitsi Ariel,
rum, el sjcnj faviilij qua: rapiiur. ainituitdo conim qi;od iiabeai antiqui templi similitudiaeni, sed ma-
qui 16 oppresserunt ; eiitque in pnncto repenie a guificeutiain ornameniuroqne non habeal. Secundo
Dom^inoSabaoth. Visiiatio enim eril eu»r'loBttro, quoque Doiniuns comminalur, qiiod circuindet Arie-
ci coiiienoiioiie et voce m:!gH:i, lempcstas valida, ct iem spbxra, ei jaciat contra eani aggerein , et
flamma ignis devorans. El eniKi. quomodo viden- munimenta ponat in obsidionem ejns, et complca-
1« soiiiniuin noctc, diviii^e omnium geniiun» quae tur itlud qnod ipse plangens Jerusaiem loquiinr in
iniHl.iveru.sjl conira Ariel , ei om.nes qui piignave- Evangelio Si icires ea quee ad pncem suvt tibi.
:
runt coMtr.t Jerusaiein, et nniversl qni congregali qu^niam venient dies stiper te, ei circuwdabunt te
snni super eani, et aJHixerunl eain. Eruii^ue sicu: inimici tui vallo^ ei obsidebmt te^et in lerram hn-
«}ui in Si>mi»is esuriuni el comedunt : cumqtJe sur- miUttheris (Luc. x, 42 et seqq.). Et Jenisalcin eril
icxctiijt, vajiHiaestsnmniitiiieorun», el sicuC <]!ijlpcr cooculoala a naiionibus usquc.ad consuminationem
soiJiiiiiwii siiit ei Idbii, cura surre»eri£, adbuc sitiel, tetnporis geniium. Aliis cniin verbis eadcm pro-
ei anima vUxh- ftustia spcravii : sie erunl dtvitiae pheta nnoc dicii, quod huiniliata deterra iog^iiaiur,
omniuHi geBtium qu;e mjliiaverunl conira montem el de humo audiatuf eloquium ejus;et sit quasi
Sioii. » Pro eo quod nos jnterpreiaii sufT.tjs, V<p, In D pylbonis de lcrrA vox illius, et de humo itislar
i!ebrajO:scriplH«i,£sloj ^>Tn,>» qnod aputicos inter- passeruin musstlet, ut per hsec verba signiftcet
duaa vocaijvocasudiciiur, ut non plangtu Arid, sed magorum vexuojiovtefctv ', per quatn animas evo-
vocel; iicet w pneiscnti loco pio pianciu accipieu- care dicuntur, et leunes umbraruni, imo daemo-
6\im tii. Ariet quoque lnlerpr«tatur /co />f;eipro »«m, audire voces. Dcnique pro pyihone, Aquila
civilate qnani .^quUu iutcrpretatus esi, ctoXixvr.v, magum itjierpretalus cst, qui Hebrait» dicitur
jjoe esl, oppidtilum, ^.yerviculum, in Hebrfco legnfH ciieb *
(3*0), pro quo LXX de terra loquen'es,
CAnuTH (Ti^^D), quod proprie w7/ajn signiGcat, cl Iranstulerunl. Qnibus verbis indicatur ruinani
Vatic., Cariatfm : minns fnrtassis malc; niim * Amca rrat vsxpo.zavTetav.
cisi Karla roc!/! dicciur Syris ; a Karelh lainen ni- Sii- et nosiri Sangcr-
ci veinsiissimus codes
«:ilur, non a Saritiih. Legendum igiinr cum ins. manensis appd Montfaucon. iiabent. Iniftili^endiis
Drusiano. lin^ua Syra dicitur Caritha NT^lu. ul ^ n- itaqne venii Hieroiiyinns non eo sensn, ni lola vox
biiha, Ta!itiia, et aiin ejnsgencris. Cliib, qiia; ii» Hebraico habetur, Magum signincel ;
* IdeiU Vdtic. , habiiaculum si.viificari expo- lineia cnim 3. qii;»> pra^poniln.r, esl lnco parliculu;
s.vii. tii, sicuf ; sed ita ul inlcgrain Uebrxi testus vocciu
:
34! nOMMENTAl?. IN ISAIAM PKOPHETAM Llii. IX, CAP. XXIX. ;>>:i
tcir.pli HsiiMi! a^l coosu!um;Minoem pertiiansiitaa» A 11":« ii;inc di«i!ritijr cojitra Arie!, n tutiUil. ad li-r-
inuiidi, (juoil coilopsum ii> cineres, lieqiia^jiMin lil- resicos. qui Uoclriiiaiii suaiu Dei ;vstiiiiam lucerti, ei
na suscitftiii. Tarjliis autftm, o Ariel, U- lluiiKitix oxptignanrii siinl ;i vcro Davi-i ; o !i«esn;i«i soUun-
poleuii* vallfibii excrcitus, ut iiinunieinbili piilveii Bitales cogrum aHferernl*, ei gauiiium prajsens fn-
eoi» p.rotur ut faviil* per aereas voliianii. Uiul» lura Iristilia coiiinii!i;nulwiu ; tjoibos |)r.x*ci(>i;il
iion inil)ecil!it;'leiu eoruju pulvcri ccmj^arut ci fa- I)ei!S iit agjnl i)«iiiifiiiii»iii, lic incipiaiil iOiu**(]«;ie
villie, qui coi.tra eos niilitaTeruiii ; seu n);illiJudi- cuiii Moabili.s, cl siinilcs esj.c gciMtliuni. Ij.su eniiii
neru qi':« areuis ,)nJ!Ui»erabi!ibt!S esxqiiaHir. Et eitpajjiiabit Aiiel, el oniHem vi.^iuiein eoiun) al<.nie
Jioc eht re|teiilt} confeslijo, ui iii nicdla pacc, su- diviisas suo c»rcunid;il>it exerciiu. Ttir!il>u5quc,
hilu suli Nerone bclia consurgaiil, el DooiiiiiiS jioo est, maRisiTis Ecciesine hunMliabii in ierra sor-
exerciiuum visiiei Jeros:ileni 390 ''* 'oniiiu.et iu mor.cs eoruiu, ui ncsjuiouam ponaui iii tu5l:!in,os
fcunmoiione lerrai, et irt iurbiwe icnipcsiatis, et in suiin>, sed ^cribanlur iu lesTa, lo(]iianlurque th)
fl;»inna ignis devorauiis, per (iuod teuipluui siguifi- lern», «t flani quasi pulvis excussus rota ; onsiies-
C3i conibureudun). Rouiani autem qui, siiperaiis q,io diviiiae jmpioiun} piiiicloet «uoiiieiito {eniporis
Jiiii;«is el bubversa Jerusa'ein .sub Tiio el Yespa- roir.pareniur, «pjando visilavcril cos insiia uia-
siano, «Ic vasis quondata t>?.\ m^inisiiias obtHJcfunl Jestate, ilesceadens Jii turbiiie el ier.ti>c3lale et
[Ai. abftulerej Capiiolio; su«que virlutis el poleil- igiic suppl'<i' *. el iiilelleseriiU onrnifts diviiias .snas,
li*. iiituiinum, uon irae Dei puiJiveruiit esse quotl poinpai7iqii>i: sermonnm el argunieuioriiai siropitas,
fec«rant, quasi in souinio et iii. noclurna visione frustra coineiFeniis et •bibeiiti? somuio coiiip.^rari
omue» divtlias po.ssiJehunl. Et quomoJo (id! esa- qui niiiitaverunt coiiira Jr.riifealeni, v/.s.-OftC/» pacis ,
rii (lornrtjens is) soiiiuis se vesci puiat, ct qi;i silit, sive adveiS'i!n .Ariel, leor.em ((jriissiaiuin, et ad ex-
arcniibus siti. fauclbu» iluinina bibil, cuinque evi- tremum conlra nionictn Sion, siiper quein Eccio-
gibveril afdenlior sitis lil, «|uaj .cassa potioue de- i\x civiias siia iaieie non poiesi.
lusa esi : 6Jc muliituilo ui:iveisaru!vi geiuitiin, Qu;e {Vers. 9 seqq.) « Obstiipescile sl ailnilrainini ;
K(K;nan« snbdilae poiestati (liisiicaveiunl coair-'! nuctuaie et vacHbte, iiiebiiait.iui, c< ison n vino,
inonltnu Sioi), liabcbunl quasi in iinibra, ei iinbe, inoveniiiii, ei iioii ebiielate. Quoniam siiiscuii vobis
el KOiiiiiiu iioctis divitias, quas maturo intfritu de- Doniii.us .spiriluiu ^opcris : ohudel ocuios vcstros,
rerinqueiit. 1» eu b>co ubi nos posijiinu><, owi''e,'. //ni prcp.ieta? el piincipcs vesir.os qui viden! vi.siones,
»>ii/i/t/B«iiiiU «< obsjdeviint el yiPviilneruni «(JwrsKS operiet. Ei s^rii vobis visioosnuiui» siciit verb?. iibri
eaiH, LXX ir;instuleiufli, ei cmnes q%ii '.niiitavcrunl
^ t.ig!i:i(i, qiieii'. cum de.ierinl s.ienli liltcras, dict m :
coiitra ie.rusniem^ quo3 iu Hftbraico no» habi-.iur. Lege isiuin,e! icpoiideiiii, rson pQ^snm : signatiis
lii prinfipio qiionufi bujus capiluii ubi .D0« dixi- enim c'ii, Ei dabiiur liber nescitnli liiteras, dicc-
inus ; AddilvK «*/ anttu& od flHJ»it»i, eive stibtracfus. turquc ei, lego ; H respoudel.tt, nescio liiteras, »
illi iulerprctati suut : congregale frhcUis, \y\ geni- pjro soporis spiniu, LXX, compuitciiomm ; Thet^.-
mitia, aoHUtn sHjier minum ':
manduciite, comcdeiis do-iO; meiitis cxccssnm : .Aiitiiia, xaTatpipiv. iJ psi,
««1« eumJiuab. Ei est sensus, aiitequam anuus graveni somn-im interprelulas est ;
qtii Hobraite
D»imui acceptabilis praedicatlonis ejua adveniat, ,!icUur Tn.iBDKM.^ (n^^LTtn), quent in Adam missum
imo duo aimi, de quibus in eantico n.ibacuc a Deo Scripiuia cointiieiriorai {€e:ies. i\), quo,!>d.o
JMXta Heliraicum legUKUs ; /« medio dttorutn leni- (jg costa laiciis t^.jus muiier effecta cst. Ei 302
porutii cognascerisiU^bac. ni, 2), semiuale vobis in Jotig^ boc eddeia soiimo stertebal iu n.ivi (Jcii. t).
iacrymis, ul nielalis !:i gaudic {Psal, cvsv). Scrip- Oimils autcm propheiia posl subversioneni Jcrusa-
tuin eslin Ev&iigelio seouiKlum .JoanQeiJi; per iria \q^ gi templi, ».J est, Ariei conira Scribas et .Pha-
Tasclia Dcminura veoisse in Jerusaien), quae liuos ?isa»os est, qui habenles clavein sciefilix:, noc ipsi
r. Qiiod auieinsequj- jntrocunt, iiec voknies aiio,s ioiroire pcniVii.tiint.
aniiOB eiBciunt(Joa;i. tis Jiii),
iur ; Comedetit eitim cum 3ioab, in Hebraico non D g» praeclpilur eis, ut slupore atque niiraculo, iiiio
habelor. De quo yossumus dieers, quod uisi frucius JHxta Scptuagirta dis.s&Iuiicne lolius corporis e£
sibi pcsnilenliae congregaverint» incipiaiil cma bis r.nenlis escessu jiiebrieniur, atque nioveLiniur ei
comedere qui non ingrediiintiir Ecclesiam Dorniai &uciue!il : vaciHjnies siou vino ncc slcera, sed
usque in ssiernuin. C;etera iu quibus vitjentur dis- spirilu soporis, sive compunctionis Domini, ul iii-
creparo, manifesla suni, el ex his, quie csposul-- (eiljgenies jr.alum suuni, aganl aiiquando paTuiien-
mus, faetljs ectrum inierpretatio esl. Scio me legisse lium, dicautque cuin propheta ; Vers«(«s suni ir.
xs^f,
yln>ni;lerprelari, /h» f?;£a />^i, quoJ ionge 3S1 vifirnniaie, dv.in conjigilur rnilii ipinci [PsrJ.
.aliterest. llic enim priuia sylUba per ALFi>ii et, res i), Scitoie ergo, oScribse et Pli:>risyi:i, qui esiis
("ilK) s^cribiiur : lux autem quoi Uebraice dicitur priiitipes Judaeoram, quo<J redd;'i vobis Doii;ii)u.s.
OB, iiiter ALEPK et res luediam I.abei lilteram vjii;, vicissiindinem vegtram. Vos enim audienlcs Do-
qua; i» pryesenti noBiine «cn habeiur. Omniaqsie niinurii Salvulorem, JiiieHigcre nof«isti.«, et clausls-
cxpriinat, quam Aquiia Mafjum intcrpietatns e.st. bolem pleno legiiur, quod h; exeroplari suo «losi
i'orro etiam nomeii alX in ho;ti>.ruis Bii)!iis cum vidctur iiicionvmus iitveui.sse.
;
343 S. EUSEBil HiEROXYMI 344
iis oculus V(sii«9, !ie (.'uin vKterelis, cl aitres og- A Ciiiin soplcnlla a sapieniibus cjns, ei infe!lcctii%
gr;iv;i&!is, iis aiidirelii-. liieo et iilc clajidct ocuios priiiientii.im iiiiiiS abscondetyr. » L\X : !i Ei aii
v^.-iiros» fpn sisnl propiie^a;, per qiios scienii.inj Dofiiinus : Appropinquat njibi pcpnliis isle ore
Dfi vitlebiilis. Sive veslros ocQtos claudel ei pro- sno, et labiis suis lionoral me ; cor autem cjus
phetnniii), qui suot prineipes vesiii. Lex eiiirn ei longe est a nie ; fi-uslra coii5!it ni»'„ docentes liojp.i-
ttsopJieiac wsque ad Jorinneip BafiisJaiu (/>ur. sv!), Jiun) prstcepta alqoe doclrinas. ['loyierea cc.^.e ad-
iit vobis non viilenlibsis, iili V!ile:ui!, dc qoibus :n- jici.ini ut «.ri^nsftTan} popolani is^uiH . iransferan:
ibrior .seriiio (arf vers. iS) t«^stjir.r ; F.l audient eniiVi illoSs et perdani sspiotHiain snpremtiutn, et
in die ilta surdi verba Itbri ', el oculi cacorum vi- iiiieiiec.uni prudenilsim abscondare. j Hoc tesli-
debuhl et exiuUabvvi. Ii; jniiiciiir;» ciiini venit D&- nionio abusiis ftst Domitius cooira Pbarisneos iii
mjiius, «t viiJenies Jndcti noji videasu; ei qui ciecJ Evangelio Mauba-i, diceflS ; Qua?6 et- voa prte-
erani, popalas sciiicei iialioiiun?, vidrarst st Ooini- ierii.is mandatum Dei propier traditiones -testraf
ninj coiiieinploiiUsr {Joen. n). ^Jnde signilicamer (Afuilh. rxv, 6). El iltTuni ; Hjfpoerilm , bene
iiO?i diiilj fjucd visio onuiin!n prnp!iei:.raii> sigii-lta prvphssavii de vobii haiax, diccm : Popnht iste
sit coiiclis iegcntioijs ; sed «obi.s, inauii, erit si- labiis me r-onorat. cor auicm ents h^ge esi a ine.
ynaia quibii.s nunc loqnor, qujlms i'.3'C diiura pr;c- S Frustra evicm cohtnt jue docerties ttticlrina» et
nuniio ; sive ocijios principuaj vt-sl.f-oruin, qsii se praxepia fioniinum {ibid, 7-S). In , qwo noi.ire
\it%Ut Septua^iiiia abscondit;» el arcana videre j.ic- delienius qaod pfenimque 304' aditicnuittins,
illHfl
leii.Tm, c!;ii!dcl ia po;peiiiij!!i. Erilqne, ail, vobis EvaiigeHstas el aposiolo?, non verbuni inlerpretalos
oninis Scriplnra .sasicta claus:^ :ilq<ie sign.il:), )U vos esse de verbo ; nec LXX rnierpreiun! Ancloritatem
qui Lfgis ' iiiieras, el propliciariM» viuciijis nos&e secislosi, qi^oruns editioillo jani lenjporfi legebainr;
V05 exisJimaiis, ei dlsbug ac iioclibus voluntina sed quasi Hebrsos et itistruclos in Lege, absoue
Scriplijfaru!» indefcsso ore niediismiui, noa iiilel- d^imuo sensuuji; suis wsos esse serinonibus. .^ppro-
ligaiis quod iogitii, sicol !n Apocaiypsi Josonis ptp.quai autert? popiiki.-l Jiidaoorum ore et iabiis snis
.scribilur ; Qvisest dignus aperire libni>v, r.t schere F>eo ; q;;ia unius DeJ coliuin babere se gloriaiurel
respii^re idoh sed cor ejiss longe est ab eo, q«i;i
iiqnactila ejns {Apoc. ¥, t) ? C-.inirr.!*; 393 "«Hus ;
fijis.^l JRvei.l«s qui aperisoi signsfrnia, Hesse se r:or. recipit s^ominuna j€soni t^hrislum, Qui etiini
dicii ; ei Dei taadeir. ad se * meruisse sertiioncm ilw recipit Filiuni, r.oa rccipii PaJrem. Simulque
;
rsoii flere : ecce sicil ieo ih tribv. Juda railix Ihivid^ discanius qaonrodo aiiqnis appropifiquet Deo, vel
vl aperiai libriir,), et ioival signncula ejui. L-eo su- longe ftai. ab eo. Qui el per Jerenuam loquitur :
c Oens tt;jprcpi»quans ega, el non de ion.je dicit Do-
,.
lem de trilju Jyda, Doiniiiys .Jesus Ciiris^us cst,
qui solvit sigisacula liijri, jvon propric iji;ius, ut miavf (Jcretn. xxtn, 23, iecnndum LXX). Appropin-
lotsiti !>uia!!t. psaitsioriiui Davld, sed oiuirnnsi Scrjp- quntnus ;^uvci!! Deo meiiie, iion corporc ; sicut et
Unirom, qo* uno stripla; sniil Spiriiu satscvO Cf M«>yse leginuis ; Apjiropinquatit Mayfti svtux
01 propleiea unus Hber appcliaiitur. Dc quo iKz;?- nd Deuiii : cnieri autcm non apvropinqnabaiit i^Exod.
fhieS myssico sens^oise tesliilur [Ezich. n), qiiod xx!V, 2). Orakit enin! Dcuin in spiriiu el veriiaie,
SFriplus fueril inuis el f;»ris; iii stfiisu ei iii [iiter:i. ei acce-Jebat ad emu sensi: ct spiritu. Hi atiicni de
Dc quo SslvaJor lo-juiiur q.iil.os str:*.;t«r quod toilantur ab aL?ro, et cru-
e! isi p$:ihn!s; fn >:n',ji!uio
Itbii scripiain egt de me {T'scii. sxxn, S); ho>i Jore- di-JHiur 3 pnero U5que ad seacctuieni ; ei in Logo.
mx, Ron i.iai.a.', .sfti! fii omi»! Scripior» saiiclj.qiije 0.»i dic ac noi^te) AL tnedia noc<e) iriedilentHr, iion
Miiiis iilfcr apiicJlaiU)-. Siagislri.s igtiur Jud.-^iinidi appropinquant Deo, qoia iradiliones riiarisaRoniiu
«sque \i\ |)ra'sen!cii! dieiu ueqsieuiiiihu.». legerc et Scribarsiusq-ie susclpiunf, tjuae eos loiJge faciuul s
jipcrire sigiiarnia^ et «ly.stcriis pandeie Sinptsira- Dco, et suitt scpulcrs dealbata, quae foris vidoiitiir
nini, s! d>;'lcris rxJin Kljruai lndoclo popi'Jo, qui a esse psitcliFa, inius aute;!! jdci;a suni nssibu.Cinor-
Sijis pnteploiibos oevoratur, f;ii.ci)unii!r jit-scirese D imruuB : qui elegeruiit. Bar.tliban), ei DoiHinuin
respaoruni {ifnttk. ixv.i) ; I-ropterea addiiuiuu»
iilieras, ct idcirco tcgcre «oo posse. Al<{ueedaobu!j
mijlls jiiuUrt !evius csi legis iaiperlliam conrueri, sft esse conmiiniJtur, jusla LXl, Ht n(:quaqu:«iii iu
Assyrios et Babyioifios eos iransferai, scd iu loio
Ojijuoi Jaciare pnideGiiaiu, ei nor. posse scire quod
orbe dispevg.if. J.ixia ilebi-aicum, adiniraUoiieni
diciiur.
{Vers, <3, 14".) i Et diiii Doniinus ; Pio eo qaoJ inagiiain popisio Jud«orum slupendumque iniracu-
luin faciururo esse se dicit at perdai corum sa-
;
appropinquat populus isle ore suo, el labiis SJiis
giurificitt ine cor aute!» ejiis iop.ge est a :iie, ct pjeiiliam qui Don receperun; Dei virluiein Deiquw
;
limyeruni loe niaiidaio hosr.Iiiuin, ei doctrinis. 8>apienliain, ei inlellectum p.rudeniium abscoudai ct
l'ieo ecce ego addasi ut sdusiratlonein f;ici:iJO p.o- celei . ne scilicet euro reperiant q«; in iilters. contiue-
lur. De boc loco aposioius Pauius scribeiis ad Coriii-
))uIo iiiJK;. uiiracejlo grandi et stupetido : peribit
* Perperam 'n vulgaiis eral, ^iit lcgiiis littertts,
Addunl hactcrtus edili,
* iig^ati. quain- vocem
jieq»!.-; sioslri mss. nequc ipse liatje». Scrjpli;vw '.es- pro Lcgis. (jiiemaiiinoduiT! ex tiiss, emeiidaiuus,
ii:5 licrque ojrmor ei octasioiie subnixj' f*'.posi-
; cogcntc ipsa ovatir.itis stric rectoqiic sensu.
litjflss s sU!'Jioso-(i»oj)ia«! ex Aj;oc<i!y;5si iruniibia. '
VaiiC, el Dei lanlum ad^e^ clc.
345 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHETAM LIB. IX. CA?. XXiX. 3^6
lhio>posiiii«esilinoniiiin :P.frdfiwsfl,-jj>nn'cm srt/)tt'»- A iaiioraio, F.l \v:;t Anios tie i»){)iJs c.\ pcocatontjiis
tinm, e! ivlcltei:iumpr>idsjilium reprobahc [l Cor. i, diciliir ; Si ahscondcriui snfib ocnUs meis in pro-
l^) : :>iiis verbii cuauieui sensumi,cdi3sereni ; non fuiido tHct ji, ihi mmulaio Jraconi, el mordehil eos
i!«o.J DiMis sil iniuiicus sapieniia' ciijiis pater eai, {Amos, !x, 5). IJnde <|i>ainvis aliqnis sapicns sil ct
cl por '|!iem oniiiis esi in S>oininil)i(S s;ipic'(itia ; sed fervetitioris iiig.-nii, si uon iial>ncril Dei s.^pieniiam
cuin addii;»nicnlo po?iiil, uf iii llebiaiijo esi, in- ali|ue doPlrin:ini, dicatr.iis de co ; Nist Dominus cedi-
pienlium popud ftl
395 prudcnliiiin illiiis. id estj. ficaieril doniurn, in vaiiuin labGravsrvnt qni wdificMUt
popnii Judiiionan. El revera i^rande niir;<cniuui eam. iVjM Dominus cnsti^dierit ciuilattm, in ranuft
Deus fet;ii in popHlo pb$l advenlut!) Doiniui Salva- vigildhit qui cuslodii eam (PsuL cxxvi, l ei 2). Ciii
ti.ris, Hi uiio alque tadein !en>pnre .irc^;iiH J.»rus»- nos faciaimis siniile ; Nisi Doininus * adjuverit
lefii, leni| 1'iniqiie corruerel, el omnis niiigistroruio scientiiiR», in vsnmn laborat qiii ;>« pnlai esse s.*}-
iWnUi tolierelur; iii>plelo iHo qnod supra iiiet.ani pieiite«i. ^isi D<>;i!iiias omni ci>siorii;v s«rva¥erU cor
«»l {Ad cap. ui. I ieifif.) : Eccc Doniinaior i>o»ii-» nosirum, io vanuin vigiiat qtii pnt&s illud sua diii-
tius Snbiioth auferei ab Jeruselem el e Juda taiiduai gentia posse servari. Perve.-sa est, inquit, Uxc ^e-
el validam : omnem loi^fiiitditieiii pinnii, ei onme str.a eogilaiio, ut Ciicioreni puistis ftescire quod f«-
robur cqnai ; gigauiem ei howi-iem beliatorem, ci B ^if,.^ f^^^^^^Q^^^^^ ignorare crealnram sunm, qua»t
\ judicem,
qui):(^tiagetniri'!m,
et proplsetatn, ei iOHJectorem
admirtihii^m coiisUiariitm^
el senem, ii si iutum clopus dical Gijniu et. faclori suo, Non ine
el et fecJsfi, vel no» nie bene fecisii, nec inielii{?is faclu-
tnpiittti^i, urcliiiectum, el prudeiUem auditotem, et rain itiaii!. Hoc tesiinionio aliis verbis Aposloins
ca'tei;i, qnjw projihcticus sermo contexuit *.
utiltir ad Ronn.aiios nl/i de Dei profuada scienlia
(Vers. ^5, 16.) 1 Va> (ini proiniidi estis corde, dispiital, et hoininuin vnli caiumnianv coiifulase :
»\ a Domino ab.scomlatis consiiiuu), qnornin sunt hotno, tu quis es qvi respaideas Deo ? Nungnid
in tcRebris opera. el dicujil ; Quis virfel oos, et dicii figmeniuni fietori suo, Qunre me fecisli iic ? An
qiiis novii Dos ? Perversa est h«cc vestra cogiiaiia. }ion habel potesiatem fig7tlii.<i de eodem luto nliud vas
quasi s\ luium contra figuluin cogiiet, ei dic.tl facere in Iwtiorem, aiiud in rorilumeliatn ? {Rom. ix,.
r opns factori suo : Non fecisli jr.e ; el rijjnien- 20, 'il), lu qnibiis cunciis i!ja scmpcr oliservajida
uim dicatfictori suo : Noftinjftilijjis, > LXX : « Vije esl regula ; Ev^jngeiisjas el Apostoiosabsqnedanino
Qui profnndon» consiliuai faeiunt, ct erunl in lene- ser.siiui.'» iaierpietatos in GrKCuin ei ikbra!0, ul
bris optra eoryiw, ei dicniit ; Qnis vidci nos ? quis sibi visum fnerit.
scietnr.s, cl qnae nos facimus? nonne ul luluin &- . ^Vers. i/seqq.) < Nonne adhijc in modico ei ip
{»uli repntiAbiiriiiii ? NuiMinid dicel f.tclora faclori 5>r€vi eonverleliir LiLianas iii Cltarme! ; et Char-
suo ; Non sapicnier er.e fecisti.aut rjgineiitum fictori jnei in salliin! repntabitnr ? El andictil in dio illa
suo, Non tu nie fecisii ? » Aiiversuin eosdein de q'.>i- surdi verba libri ; et de tep.ebris ei cajigine oculi
i);!S supra dixerat, perdani sapicnliam s.ipiefttlum, caecorum vidcbuitt. El addenl rmiles in Domiiio
ct iiileirigeiiiliiin proikniiom reprobabo.sive, ul pro- iaiiiUam ;«i panpereshoiiiincs in Sanclolsrael exsul-
pheia scrilii, abscoadam : rsUiic etiasn Dei sefino tabiini, quoniam defecil qui prsevalebat. Consnm-
(iirigilur, qui siipientes suni in semeiipsis, ctin con- nialus esi illusor, el succisi snnl omnes, qul vigi-
speciH s«o pr'jdenie&. De qoibns recyssime illud labanlsuper istiqu';taiein.O«i peecare fsciebaiit ho-
intdligi poiest ; Defeccruni scrulanics scrulinio niines i» verbo, ei ar^'ueniem in porla snppliini.'»-
{Psal. txin, 7);cism scispltioi sit de Dai s:^picntia ; bant ; el declinaveruni frnsira a jnslo, » Hespoii-
Si enim quis perfeclus luerilin fiiiis hominum abique dciini JiiduM et amici siiuplicis tantuin histori^\;,
tua sapienlia, in nihii repuiabiiur {Sap. »x, 6)» Qui qui fructus non quazrunt in arborc, sred foliy 397
idcirco arbitranliir f>eom sns ncscire consilia, quia lani.iiin uniiiramque verb'jriiin, quae cilo arcscit el
in tenebris suiit opesa eoriiin, et dicaitt : Quis vi- deperii, quomodo in adveniu Doinini Salvatoris
del nos ? el qttit novit }ios ? Kaei'. aiiiem dicyiil eisa- D iqni.T' a leinpoiibiis Isaiae «sqne ad dispf^ns.tli.oaeiii
pientes hujus syecoli, et h;srelkorum iiiagistr!, et carnis assumplaf , pro coniparalioue aelcriiiiaiisbrevo
Jiidffiorem Phaiisjel,
qnod nnlluseos inlelligi^: ; nor. el inodicuiQ lemporis spatiuni est) Libiinns ntons
rccordaiiles ejuB qnod ad Denm (iiciiur : Tenebr<v Phcenitis versos sit alque transtavus in niontent
non obscurabunlu.r a ie : el mz iicvi dies illuisiinabi- Canneloiii? qui Hebraice caeRMiiL ( "^vj-i:) ) iii-
lur {Psal. cxxxviii, !2). Ei : Sicul ienebvw ejus, ila cilur ; ei in confioio riilseiiin;^ aiqiie PhoemcisPio-
et tux ejus {
Ibid. ). lioe crrore dcccj.ti Adam le;n'4idi immineiis, licct el alius iii Sciipuiiis san-
et Eva, audieiile.s sonilum pedum deambniainis in ciis iiions Ciirinelos appeUoinr, in quo foit Nab.il
paradiso 3S6 '^ei, absconileiniu sc snb arbore, CatiMelins (i Reg. xxv), homo stuluis et iniquus,
in qna » eiai scieniia l>«»i ct msH ac Cain q:ioqi:e
; qni nxorera babiiil Abig;iil, quw, morluo viro, nu-
iiicens : Si ejicis me hodie a facie itta, abscondar psii David ; .illo enin» viveiilc, viruin David accipere
(Cen. IV, 14), simili sluliiiia Denm arbiiratus esi foret aiteri
non pcleral ; nc vocaretyr aduliera si
• Additurin Vaticaoo, iVo/flijrfKni ,jnid dicalur de Maiiir-liapos
liis qu: religioiiein :n quwstnm renuvti. Vis^jc. ^ Valic. Quia nisi Ociuinits, etc.
' CiKiffcr S. Angustiimm |i;), ji de Certeb. tonii.i
;
Ul S. EUSERH KlEHONrMF 348
viro pociala ; el quonuxlo Chnrmel in saUnsn, el in- A XJ, it). OiHnisfjue est exsuU^tio , rjconiatp ilefetii
fru&tTiosa ligna repuieuir? Quad ciirrt dicere nou qiii pra'Taiebal.Cons«mjnsi«8 eS! iliiisor, sive arro-
ponisriiii. r.iidiatit Libaiiutyi. qiii mterprelalMr deai- gans ei snjjftrbiis, qiii tiirersii ; Foriittidjne facian»
baiio, referri ad poptiluui genlissift, qni lotns i.a ets.tpieiitia, auferara fmfts eemiiini ci foriiiiuJinei»
Dotiiino el piirgaiis sordiUus prisliuis, lolits iuimi- ear!:in vasiabo ;
qni omnibus iiludebai, in l.iiittiin
ft\is aseefKleiiS, sub {\i. supcr] tc<iesi;jp. persojia ul s.^ncf-iis qiJoque diceret : Lumbi niei repleii sunl
inniiiiur Sulvaiori, ei de eo in Caniico camk-oriKJi illusianibus {Psal. xxxvn, S)., Et snecisi sunt, fiive
tli(htir ; Quseesl isla quce ascfnidit deall)aia, inniUns deleli omiies qui vigi-abam so}>er iniquilatem, qiio-
super frrdrttelem suh.'»i {Cuni. visi, 5j : el islum po- lum prcpter malas vigifias iion ddnnilat luleritns :
piil'.ini trajisfirri iii CUarmil^ hoc esl, io circunici- qui peccore riciebaiU «iniversum iionnnuir. genus
tifHi* »cj«nl»am, ut sptriliialis cl verae circuineisio- in verbo biaspbi^niias:, rii negarent Verbiim Dei,. el
nis rr.yivleria rerognoscat : et in looo sil qudndam in ccfjlo ponereai os soiim. Signiiicai aiitcrn d.aemo»
popiili Ju.lseoroiii : i!lo3 antei» qui Christui» siisci- nes, qiii iiequam ipsi, ouiaes faciebanl homines in
pere noiuerunl reputari in saltum, ei in arbores ssrnione peaare, variis doginaiibiis blaspbeman-
Sier4les, quK non possnnt cuni llgnis frucliieris les, et argusnteni in port.i atqiie jiiiiicio, qnanlunn
latitiarc Uomiiium. Cut» aiiiem Libanus in Ctiar- ^ jn ge eral, suppialitabani, ei a jitslitia declinare fa-
inel, ei Charmel in saliuu; foerit comtnux^.ttis, luac ciebant, qui erat in poriis filiuj Sioii, exaliuius de
qni priiis surdi erant, el vevba libri propiieiici au- portis iiioriis ; el corripiebai eos .qui ederanl io
dire noii poleranl («e qiio suprit disiinus.quod om- pttriis argnenleui. Qi.ias nos super diabolo el ange-
nis Scripiiira saiici-5 'nui!» liber appelieuir, dicenie lis ej«s' iiileliexiinus, Naiara;! ca;itra Scribas et
E<cie<;ia3le (c.tp.xi!, vcrs. H) : Sermones snpicntium Piiarisseos dicta arbiiraiUur, quod defecerini oeu-
tavquam HimuH tl quaii ctavi iii attum confixi, qui Tcputat, qui prius illudebast pocnio^ traditionibus
a conciliii duli tunt a pastore u7io) audient, ei io- yessiinis ; et nd deciplendo.<; siniplices dic oociuque
iMieniur, quibus Salvaior dicei : Ephf>kela [Al. KsTa- vigilabanl. qui peccare fyciebani 303 hftniines in
Jb;ij, qiioJinierpret.aur, firiop«rire(Karc,Tir).Qiioil- Verbo Del, utCbrislum Dei FiJ^iiin iicga.rent.
que nos veriitfius, de tenebris etcaligine oculVca-rp- (Vers. 22 seqq.) « Pfopier iioc haec didt Donii-
rnih tidebHni^ quorum faciii* interpretatio »;s! Dus ad domum Jacob, qui redetftit Aiirabain : iNon
Aqirila el Tlieodolio ei Syinni.iclius transtuler-siit : modo confundeiar Jacob, nec inodo vuiluseius eru-
Tenebrat et caligiuem oculi ccscorum videbunt : ut bescet; sed cum vidcrit iiiios suos, opcra niauaum
oslendttfBt^l genlium popuio, qui prius c.cctis eral, ^ raMraoa, ir.inedio sui aanclificaaies ooiueii weiim :
Christ! sacramenia pandenda, jiuia illud quod e; eanctincabunt sanctum Jacob, el Deum Isfael
dicitiii' : Teneuebrosu aqna in tiubibus aeris [P&ol. prscdicabunt; et scieat errantes spirituintelieciuin,
jvn, 1» eodem Psalnio de Deo scriniu-n est
). E.i iii et mussitaioresdiEcenl Legem. » LXX :
« Proplcrea
^Q^ Posui tenebras lalibulum suum {Ibid. ). Et ba;c di<:il Doioinus super domum Jacob, .quain se-
10 Proverbiis le^iimis ; Hmc audiens saiHens sa- paravil ex Abraham Non modo coofundelur Ja-
:
pienlinrerii.el prudens QufyernBlionem poMidebit et cub ne^ue nunc faciem inutabit ; sed cum vlde-
:
»
pnrcbolam et tenebrosum iermontm, dicta rit fiiii.s suos opera niea ; propler rae sanciilicii-
intelliget
Denique bunt noinen iaeuikj, el sanctilicabunt sauctun» Ja-
sapieMium et tenigm<tta {Prov. i, 5, 6). et
Ot»um Exod. xi cob, et Deiim Israel tiinebuni, ei scient qui er-
Moyses ul iiiteliigeret et videret ( ),
de qua ranl spiriiu.iiiteiilgenliam, el mussilatores disceni
in nubeni ingressus esi el in caliginem, in
obedienliaai. > Quodqise sequitur -{- ei tingaue bai-
Fsalnio dicitur ; Caligosub pedibusejus {Psal. xvii,
myslica qti3equ« bntv^mei discenl loquitatem ,' onelo pracaotanduin
10 ). Cujn autem prius (3&ci vel
csi. (hiin audierini ,inquit, surdi verba libri, el
coDSpexeriilt, velde caeciiateet iencbrisocuiosieva-
veiiiil ad yidendijin, lil sedenifbiss :« t&iichris el ocuU €a=corum viderinl , Libanusqus coiiVfraosfiie-
timbra mortis oriatur Uimen verum. tnnc fWiies »lc D ''","' Charmcl, et Cbarmel repulaws in salimn,
pom- iia ui iiiiles ct |>aiip*?res lanientur in Doniino, et
quibus scriplum esi : Beati miies, quoiiiam ipii
pauperes, quo- supeibu» iliusorqiie deiiciat liinc confundetur
debuni (erram ( SJatih. v,4 ) ; siv^ ,
Jacob qni niodoinierim noii coiifundilur. Signilicai
rum priiiceps in Psahnis ait ; Hicpauf.er clauiavit,
xxxni, 7 el «iueni Isaiae lempora. Et vullusillius critbescei, ut
el Dominut exandivit iUnht ( Pifl/. ) ;
lubor aique confusio oecasio sit salutis, prgecipne
qui ivdicabil paupeiee popuH, et ioivos faciel filios
cuiti vidci il filios suos, id est, Aposiolos ef apo-
poui>erutn{Psal. lsxi, 4), de qyo dicilur ad Jiidseos,
addetit Domino slolici!3 viros, qui fiierunt de genere Juda.'cruni, in
Cansiituih pauperis sprevislit, in
01 qu: gtorisliiT, Dumino glorielur (J iiiedio iiaiionui» Domini perpeliare virluies, el Gl»ri-
ii£litia<i), iii
sti iion eii geiitibns prajdicare, eldiceie Pater uo-
Cor. I ; 11 Cor. x) ; ei pawp-^res bommes sive liespe- ;
iftM ahhomiiiibas attin-i cnistempii, qui legis prins iier. qui cs inc<s!is,sanciilicelar uGmcu lunm (Hattli.
VK 9).i!li e!ti!u saiicliiirabmii Saiictnm qiii orius
irotiitTrtn non babcbani, inSanclo fsraei exs-iliabunl,
qncniam ego sanclm ium'^Le>:it. esi dc Jacob, et Deuni Ssrael dQC?l»iiiit in gcnlihus,
qui a t : Sancti esioie,
OumGi.cco ipsq texJU Kw3t Ti ccV.vc si,-::ov reponll Viciorius p/rfcnnf /iJiJsui.
349 C0MM6NTAR. IN ISAIAM PROPHETAM Lin. IX, CAP. XXX. 350
ui iduiis Jercnclis, «liranl : quani fa-sa posseJeriin» A prx-pnsitus «fl regii genctis liis qui in J;ida'a re-
palrtJS nostri idola, ot iion eslin illis qui pltiiil ; ot jnaiisenini, Goiloltas (iliiis Ahicani, quo per (lolum
Jiincscieni qui nunc crranl spirilu, inlclligcnliain cnin Ch;ililaeis .«iociis inlerfefio, onines principes
Dei. el (j«i quondain in scliMnline niunnurahant bellaioriiin, cl johannai» 401 '-'''"'' Cliarex', el
coiilra Doiitiniim, discenl Legein, cnjus prius no- jeciionlas filitis Osiic; ei rcliqutiin vuljjiis a parvo
Uiiaiii noi! bahel^aiil. Si fuin: recepi«,senl MoysfU, i!F,<li'C '.ul inai^iiuin, 'rtccesseriinl ad Jeremi;)n> pro-
recepisseiit el Donjiniitn Jesuni Chrislnni, qnia plielarn, el tiixcrunl ci : Vndaf ura'io uoslra in
Moysi^s {Je i!lo loquebBlur. Qiiod iii principio capi- coit&pectu tuo, ei vrn pu> nobis ad Domiuum Deum
tiili jiixla Hebraicitn irinslulimus : Umc dica Do- (uuin pro universis reliquiis isiis. Quia rcticli sumus
mitins ad domuiv.Jacob, quiredernii msottdam Abra- pouci de pluribtis, sicul oculi lui uos intuenfnr : et
liaiiif et eduxil <!e ClKi!d;eis, ei in lerr.-Mn repro- aniiuntiet injbis Domiiius !)eus luus viam per quam
rriissionis induxil (Geu. xi ) ,
perspicue pniei. pergamiis, verbum qnod faciamus {Jerem. Xlh, 2,
el
lllud aiiiein qtiod Septnaginiii tran.siul<>runl ; Ha'c 3). Ciiinque Jercinias posl deceiii dies ex sermone
dicil ^('OO Ifomiiius tuper domum J ar.ob quiim sepa- Doinini respondissei : liac dicil Dominus Deus
ravit ex Abraliam, s'\c iiitelligi polesl, qnod Seri Isruel: Si quiescenles manseritis iii terra hac, wdi-
bas ei iPIiariscTos-, qui Doiuiii»i!n blaspljenialianl, f^cnbo vos et non deslruain, piantabo et non evellom.
separaverit .il) Abrahaiii, qui vidil diem Domini, e( quoiiiam placaius sum super malo q\:od fcci vobis.
laeiatns esl (Joan. viii ). Si cnini fuissenl lilii Abra- NoHie limere a facie regis Babylouis, quem vos pa^
hain, fecissent opcra Abraham. El Apostolns dis- vidi formidalis {ibid. 10, <l). Et posl modicunt :
puiai eos appellandos filios Abraliani ( Uebr. xi ), Si aulem dixeritis, non liabhnbimus in terra ibta ; et
qui babuerinl >>iniilitU(iiiiein (iclei Ahraliuiii, iiocest, posueritis juciem ve$tr.(tm, ut ingrediamini JEijy-
po|>nIuin genlium, qiii non ex operibus, sed ex ptuiv, et iniraveriiis ut ibi habiielis; gtadius quem
fideAbrahain HliiH appellaius est. vos [opinidatin, ibi comprehendei vos : ei fnmes pro
(Cap. XXX. — Yers. 1 seq.) *! Yae filii deserlores, qiia es'is so''icH,i, adharebil vobii in Aigypto, el
tlicit Doininiis, ul facerelis consiliuin, ei iion ex ihi marieinini [Ibid. 15, {5, 16). Respondcnini
iiie; ct ordireniini lelam . el non per Spiiiiuin viri superin', dtcenies ad JtircnijiiVm : iUndacium
meutn, ut addereiis pecalwm siiper peccatuni, tii loqueris : uon niisH te Dominus Deus noster,
Qiii anibalalis, ut descendatis iii /Egyplum; et os dicens : AV ingrediantiui in ^gyptum, ul liabitctis
njeuin non inlerrogaslis, speranles auxiliun» in illir ; sed Buruch fi.hits Nerite incital te adversum
foriiliid ne Pharaonis, et habenies liduciam in ^ :ios. u{ iradai nos in iuanibus ChfilUwjrum, ul iuier-
nnibra iEgypli. Et erit vobis fortiludo Pliaraonis ficiai nos st trnusduci (actui in Batnjlomm iJcri-.m.
in confusioiicin, et fiducia unibrae ^flgypli in igno- xlhi, % 3). DfmiqU;; oinncs princii>es poptili reii-
miiiiani. Crunl eiiiui in Taiiis principes tui, ei quiis coiigregalis cuni niu1ierii)i!s el parvulis (ilia-
fiuniii iiii iisque Han&s^A/. ad Aiies] perveneriini. biis .'•egis S non auiiiciUes vocem Domini, ingressi
Omnes confusi snni super populo qui eis prodcsse siini JEgyptnm, assuipptis secuni Jereinia et iia-
Hon potcril; non fiierunt in auxilium el in oliquain rucU. el vcnerunt in Taplinas, iia ul Jereinias i«
utilitaici», sed iu confusiouem et in opprobriunn. > siguum C3piivii;*tis fulura^ pinpSjclarei cor.ira in-
LXX : ( Yae Alii prjtvaricalores , dicil Doniiutis. obfdienlein populuin ea qux in libro illitis contineii-
Fecislis consiliiiin, el oon per me; et parturr., riftn litr. ^uod igiiur posle;» futiiniiti eiai, anie aiiiiDS
per Spirilum meum : ut addereiis peccaia peccatjs; mnllos pnedicilur, ei deseriores et prsev.Tricaiores
qui iiis ut deiicendaiis in ofiigyptuiM ; ct me non JlUi appellanlur qui dcscrto consiliD Dci , qtiod
jnlcrrogaslis, ut accipi:5lis auxilium a Piiaraone, ei acceperaiil per Jereniiam, suam seciiii stiiil vnlun-
protegatYiini ali Jiigyptiis. Eril vobis proicctio Pba- tatcni. el orditi telam, non per spiritutsi Dei, qui
rannis in confusionem ; el his, qui confiduiii in eis Jercniii»? ore lesonaliai. Ordisam auieiii telam
jEgyplQ, opprobriurn. Suiil enim in Tani principes, D jji£T;a(pop;xwi; posuit , Hl pravutn consiiiuiii de-
nuniii ptssimi. Fruslra laborabuni ad populum, monsirarcti ct boc fecerunt, «l pcccala prisiina
qui eis non proderii ad ausiliantiuiu : ne<jue in augerefli peccain coiileiilionfs et stjpf;ibi;e. Qui
uiililalem, sed in confiisianem ei opprobrium. » desceiidiiis, inquil, in »€lgyplum, ei os iiieum non
Post propbetiam conira .'iriel, el catera qiioe «sque iiiterrogasiis *. Kon quod non jntern-gaveriiit, scd
ad iiuiic locnm praeteriius sermo disseriiit : nunc qyod ccnsiiium propheiae 402 a"i5''e noluerint,
allerius yatitinalionis exordium esl, qnae posi cpii- .speranies atisilium in foriiiudine Phar.ionis, el
tiim quinqu;sginl;^ a^^nnos, qui fuerunt iiiier Isaiam liabeiiles fiduciam in proieclione, sive utnbra
Gl Jeremiam probatur esse compleis. Prijedicit enim iEgypli. Pro fortiliidine Pharaools, quse in iioc loco
illam iiistoriam, quam in Jeremiae voltiminc logimus his ponitur, in Mebraico scriptum haljetmaoz (TCJa).
{Jerem. xli), qusndo subversa Jerusalem ei omfri- Hoc adnot.nvimus , ul quod ia Danielis extrema
bus in Uai^lon.e opibus principibusque transhiis, legimus [Dan. ii) visione Deum aAeziM (DTTQ)»
' Vorba c/ /j/jfiii/s nrgis in Yaiie. nnu sunl. el mn meum inierrogastis consiitvtm. Non quod,
* Vaiic, Qui da-ccndistis, inquii. in Aigiiplum, cic.
351 S.EUSEBII HlERONYMf 352
non ul Porplivrius soniiiint, Dcura vicuti Modim A -^gypioj ctiius prolcoUo diiotl in igiioi) iiiiai», ?i
f A!= }lodi;rr\ scil robuslum Dtum ct [orlem irnelli- in opprobrJiim senipnftrniiui. Siiiil eiiini iii Tuua.
n:«!!!i!5. Pbinan «iiiem ap^.id .^{^ypiios iiotnei! esi. in mcudaio \idelice> .'nimili alque dejectc principes
rei?ia; poteslfH.is; el tinusqiiisque speciali nppoliauir ejus, pcssinii ntiiii.ii, qui finstra laborinit su^er
voC:«'iulo , iit P!i3r:»o NeciiMO , et Piiarao V;ifi<'S ycpiilo qui ejs pvoiiessc nou poieril. Sicut e:iini
fA/. \:'frej; q«<«»>o;'o si iios Cnsares ei Aui;(islos santlos nia-jislros jiivai discipiiloruin -aiiis, sic
pi-opriis rp^ii.n voralniiis piaepoisainns. F.l crii , jier-iiiio sed.iiciornn'. pcrdit palriarcius eorum qui
jnun!», vobii f:.r(ilvdo Pkuraotvs i>: cvnfu:>io>iem, ml /F.jiypii .'luxiliuni fonfiigfruiil.
tt (idvcia umbrce .'t'(,'!»P'' '" '«/"«'""'ici'» Scribil « Ofins jiiiuentorui!! Aiisiri. i Pro quo HubraVcc
idem Jeren>ias, «iUOd in Tapimis nihe A^aypli in- dititiir nuss.* eeemotk \Al. besf.moth] NtCEB (332
fodcril lapii^ijs inporu domus Plurno. ct ijixcrii Tu2r;z 8>;'.i.'>2) <liiOii LXX. ir;nisliil'uv;nl, Yitio oua-
\ iris Jodsis : ya'c rtiffi Domtuus exeir.tuum Pnui (irnp,;durn in d-:;serto ^. Sdperior exposilio, qiiam
Israel: EcceeiioinillamflaiiK-^tam i\ubucliodon()sor iatissiine liislori* replicaiionc lesiijmus, Unjus
regcmBabylonisfPTvummcum.elpc-vamihroMUPtejiis joei esl iuicjpreiaiio, quod juxla consueludinein
iiiper laridei i^ios quoa ubscondi, el sKilnel svliuui piopiie;.t!em, ouui \d est, pondus cl xarciii<i cru-
suum super eot. Veniensque perrntiet lerram /f^gijpd, ^ cialuum aiqoe poeMaini!', iion soluin super Bas>ylo-
quos in mortein, in morlem : et quos iu captiviiait^iu, iseii) ei riiirisjhijrr:, el Moab, ei M&niascun) , ct
in captivitaiei»;el qv.os inglndio^ingindio : cl huccen- /F.gypuim, el deserl^iiu mare, Iduniivum quoquc ci
det i-jaem in delubris deornm ALgypii, etcomhuret ea. Arj»i)iam, el vailcni Sioii, cl ad exiieinuin Tyruin ;
ei captivos ducei ilio$. Ei amicieiuy terra j€inipii, ge.l super jumenta quii<|ue Ai.islri pcrvenejii, qu«
iicul amicitur pastor pallio suo et egredieiur inde in LXX iraD^loierufii, quadrupedes in dcscrlo. Signi-
pace iJerem. XLiii, 10-12). Super:iliseiiiDi .'f^gypliis, fical auicnj Iribuiu Juda, quai in susfr.ili parie sila,
capli iuiil cl Judyei, quiad ..tlgyptios fugerani. Qsiod- ereoio conrinis esl ; el eos qui Jercaiia.' vaticiitiuin
(|i»e seiiuitur : Eruui enim in Taitis principes tui, ei rcspocntei', c.ipta Hierosolyiua, iioluerunt b.diitare
itiiRtn iui usque ad Banes pf^itneruul, t\\\\\ irrisione id Judsea, sed oer deseriuiii ad X^ypJios confuge-
et stii-faxixJ)? lc^endun», quod sprgio Oei consilio, ron!. El recic appeilaniur jismenta Aiistri, sivequ.-*-
princii cs suos ad Tanis urhem JEaypli niisertni, drupedes in deserio, 404 '?"''' respucrnnl DOti-
iu «lua domu$ Pharaos-.is regia fni!, ei siib Mojse tiaisi nei, el conleniplo cjuh imperic, ad iEgypij si-
sigaa aique porlenia plurisns perpetr.ila stini, di- p.iulacra fugeriin', speni iiabentes in Phsr.ione, c»j
.«:ente Psalmcgrapho : Qui fecitmirabilia in leirn ^ («ui innivus fuerit, quasi si !:icumliat arufuiini, qosB
..Cjypo, fK canipc Taneot [Piul. Lxxvii, 45). Kl fratta tiiaritim vuinerel iiiniientis. De isiiusniotii
idein isaias conira /Egijiium lo^tiiitiir : Vbi suuf jumentis el fiiii '.'dtore luqnebnnlur in Psaiaio :
tiunc sapientes iui? aunuuiieni iibi, ei dicanl, quid Homo cum in honore etset, nou inteiiexil, compura-
Coyiiavent Doiitinu$ SnbiiulU conira ^F.gtjpium. t»e- lus cst jmvcnlis iufipieniibus, el smi[is fiictus ett
feceruut principes Taneun {Isa. xix, <2, 13), qnos illis {Psal. •xlvji;, 15). Qnodqoe soqiiiuir ; U(PC via
Co leinpoie rielecisse coiiiin«in<!ri:l, quanrio Do«ii- eorum scandalum ipsis, rectc stiper praesenli capi-
iiiis ingressus esl yEi;ypl**n> snper liubcni ieveiii. iido inleliigi polest. quod via (tescili iilis fuorit iii
Hanes auicin nrbein ..'Egypii in alio loci» uiju legi- roinam. Legisse me novi, juineiita Auslri et (jua-
rtius, sed ex eo quod aii : Nuniii tui ttsque ad dmpedes in deserio, qui Judsae terniinos reiin-
Uanes 403 pcrvenetunt , inieiligiinus ulUniani queiiles, ad .iF-gypti lenebras confogeruni, rplcrri
ju.\ia ^dliiopas et Rlciniuyas [Al. Uien^basj esse' ad spirituaiia nequilise lii c<»!eslibu5 ; el rcctorc-s
ifigypti civitaiem, pic quo LXX itst^rpreiaii sunt : lenebrartsni isiaruaii qui universas dlvitias et pristi-
Nuiinipnsim! frusira lavorabunt, qui coniisi sunl iias opes ..dgyjiti desiiierio- perdiderunt. Hoc il!e
i»iiper popoio yEgypii, qui cis prode^se .'ioii poluit, diserit. Nos juii» tropologi^im , ul qua necduin
ci luerunt iii opprobrjum senipiiciniiin. Qisidatn D pdsuitiius, (lisseranius, dkiinus oiiines qui pio
huiic 'OCURi cuDira dccjiu! iribus iii Saaiaria scri- Creaiore deseriOi saeculi erroribus sc dcdcrunl, esse
plunri j'UUfif, qiHid ab .^gyptiis aulilia postulanics, quidiupedes in deserio istiiis s:pculi, a qno fiusira
caiiii :>iiil ab Assynis. Ju.\ia irMjiologiain : Oiiiiios speivtil.auxiliuiii, cuui vcruni Dei auiiiliuiu dcreli*
qui Dei rcligione roiileinpia, rcveriuniur ad voiMi- i|U('riiit.
tutn suuit), ei perdito notiiiiic [ilioruni, ii:>pUi;c<:- (Yers. 6, T.) < !n tcrra iribulaiioiiis et angusiiae
lissiiU! canes appellaniur, iiieur|t lousIIiuih, nrjn U*n.'. ei leo : cx cis vipera el rcgiilus vohus :
per Doiniiiuin, ei fcriiJul fo&ilus, non per Spinutisi porianles super iiiiisterosjuinenioruia diviti:«s suas ;
Doniini, adduntque peccaia pcccalis : iit supeiali ei stipcr gibbuiu caiiiciorum lliesaiiros snos ad po-
blattdientihus. vitiis, etiant dcguialuin recipiiitil puluiti qiii cis prodessc non poleril : .(Cgyptus frus-
praviiiiieiii , el dcscendani in .f)gypti tefic-liris, ira el vatie ausiliabitur. > LXX : i Jif «ril)sdaii«He
quierenics ausiliuui Pharauuis, qui rcgnal io cl aiiguslia ieo ei caiulus iconis ; inde aspidcs tt
'
Obi.ruduiit .Ttitecessum Y!il>;ali lihri ;
liic in superlliin recii.->ii snss. iiosir!, C(i!ic:iiui»>ique serics
LXX : Yisio qnadrupcdum lu deserlo: i\u'6^ veiSio- oraiioiiis mor.enl.
nani paido ^iosi suu ioco ponii S. Doc-uir, lurque
353 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHETAM LIB. IX. CAP. XXX. 354
l^eiiiniina aspuiBui volamium : qni fcrebaiii soper \ jjosiiii, reguiumque volanlem, ct viperas, el ge-
.ispitJ.i.u, il!um de quo snpra Ipgimys
asiniwel cainelos diviliassu.ts ad ge»:e>n. quae ois :iiinii.a
iion pioileril ; iEgypiii iiMiiia ei vacua prodernni. (S«;)r/i, xiv ei xxvii), colubr.im tortuosnm, cl dc
vobis. » Pro leone, iu Helifaico scripiinn liabet i.Kii^ qu.» Swlvaiyr iu Evangtslio Joqnebaior : Videbam
(ty*'?) [M. t.KHis], cl pro reguto toinnle, Ci\mn LXX SuiCMm,tjuasi fiilgur dc coelo cadeKicm {Luc. x,
ijeuiminit aiiptdum volantitun IranslukttiMt. in lli.'- 18) ; ({Ui dra.o appellalus in Apooalypsi (.4poc. xki),
bra!fo Lf.'.'!t.wc;tf;i
'
tlicinir ei volam Jjiieui tios ap- lertir.iii p;>rtciii slcUar.iin seciii» doiraxi: JH terram,
pellart; possiiinus couibuiintfin^ el Hebraice vocaiur quie perveisilate senienlia: priores dtvilias perdi-
rtAiiAPii (*irnr)- Uursum iueoioco tibi iioa iiucrpie- deront, ileserentes eas m AL-^yiviua iiujus sajculi.
lAij siinsus, porlanies supcr ItUMieiot jutitintorum, prcv • Ueo claroavi super Uoc : supetbia taniuin esl ;
juineniis oinn<;s similiter tran.^^iuliTuiil nu).0'j;, id quiesce. i Pro qno ncscio q.iit! voleriies Scplna-
csi puUos asiiioruiii. Terra a.jlem lribul."iri()nls et ginia inserpieies iraijstitleriini : < Auciuiilia isla,
aiigustiat, laiissimam efeini Sigmiicat v.isiilalCHi, quoniain vana esl 400 consolalio veslra hacc. »
per quaio rciiijiiiie Jetusalet» cum Joiianuan liiiii pl>rro Syinmadius iiiierpratatiis est, Tapox*^ * ^^"
(Jare.e ei Jiii<sbus ref;is Setieciii.-e, s»bi;uis oinnfbit'4 5 >> xaxotxetv, id esl, tumtiltus suul ui liabiieni. Ver-
qua; h.bere polefanl, ad JCgypui:.! 40S 'rai.sfu- B buin Hciiraicym Ri.Ea i^lTs-), {M. fcEH£n] Aquila,
geruiil. Lexnain qooiiisp i!l c:Uii!iiiJi leoiiis, Jeiusa- cp|jn];jt-2, ii! est, hnpe.tum tiiuperbiaia ; Symmaclius,
lein el popuiiun e;iis ,u£-c«-fopiy.(jc intciiige, .diceule tnvbaiiomm ; LXX, vunitaieiu : TiseouOliOj ia.'i(«-
Daisam i.i ^mn^ris : Eccepopulus iti lcTna consv.v- Jinerii inlerpieiali Siinl ;
quo.l trihiis iitleris erri-
get, el quar,i leo erijjCiav : ISon uccnbabii', donec de- hitur rks eliiE ei litTK, eiipsiun «tquod iii Psaliiiis
toreipritdam, ei cccitioruni sangnineni bibui (iVifoi. legiiur ; Metnor ero H-.hubet Batylunis icienuutnme
sxiii, 24). Ii! Ezechicie quoque sCi-.plU!i. vM ; /1*««?«« (P^a/. lk.<xvi, 4). F.l esl scnsns : Ouo»ii'"i i" /Egypliis
plancfum iuper principem isruel, et dtcen : Quare vaiKiU! aiixiliuin csi, prutcepi t^i, i(i esi. Jerus.iicm,
iiiuier lua ledta inter leone.^ cubayU, in medio ieun- j^\y^ clauiavi, qnod .i4igypiii regni latauin haberenl
cuiorutn enttirmt caiuios iuoi {Ezecli. xi.s, !, li) :
vocabuium, ei absque viribus soperiH.ini •.
ei IsraeJ
Ac ne pular^.nus vere Scriplurain saaelam ds lejens jr, tej ra sua seilere v«i Juibitare tiebcriu, licc Irus-
ei ieone Jicerj;, coniia liaiorara rercia ioquiiur, tra ab iafinnis auxiiiuia pelere.
<Hi(jd (ie leseaa ei ieoiic ii;iia .sit vipera el regdlns (Yers. S.) < Nunc iiigres&us &cribe eis 3«j-»er bu-
vui;tns, sive geiuininu aipiiiinii voiautn : quod vi- sun^, in libro <!iligeu»er exara Uluti ; «5 erit in <<:«
«Itltcet tJe njalis pat^ulibus pejorcs j^entjraSi feii.i
^ nuvissiutoin lcstiasunium usque in %iernun>. : Aiitn^
iibeii, de quibus eiEvaugt^liu-n ioquebaiur ; {»e«£ia- Hebraei, quoiiiau) in prog^hctis unus sit spsrsius;
iivviperarum,quisQitendiiVobisf!igere&i:raventurs el oiniiia apud Doinimun juocU i-int iciupora, Je-
{Munit. ui,7)? Ei aii le/ram diciuir Isiael ; Ta es f.irro rerisiiB pr^cipi, ei Dei es.se tuar.datuiu, lU ingiessus
(liqua nonpluit,»sc irtiiier venil sapm ic in die ir&t .^gyosuia scribai eis super busutn., qiwJ tigniun
cajus piincipes (.n imdio ejus, quasi leones '-nijientes, e-sl i»!pul{'il>ile ; sive, tjt Symmaoiius transluiii
rafienl?s prwdum, anmus devoranfes per poie.-ttiain tm n-xixi \ iJ cst, super laiissimam iabulwii. Ei«
{Eiccii. xxii, 24, "io). i'la geiiiiuina viperaruin, ^ive auletn, baisd diJbiuui quia luviaiis : ei iu tibro <ii-
aspidu:u vubuJiuiiJ; id est, !;i!ii<it!e'3 i.opuii ci omuis Sigo.nler cdis«erai, iia ut ittiila didicuitas sil lEtfjo-
iiniiioruiis f.irba, ieiuiitiid popuiuiij, qui eis prouessc sii^i, oi qtiaiido valicifiiuir. rueril rebus expiftiuo,
i.oji (-01,011, dtveuit^ Jeieinio (J«?jV(ie. xi.vi), iiuoii irs- lunc inleiligaiit veruui Prcplielaruu! es&o sermo-
derel Plianv^nein Vafre rejrein .^^yP'-' "'
Doir-intts. »*«>• Ma-iifesia transcurriiuos, ui iii obstu! ioifibus
nianui» iaiinicoruiii ejus, el in inanas qujerentiijut iiamareaiisr.
iini.ua.fn iilius, ei coDsuinerenttir oioiics viri Jiid;!, (Vers. 9 seijq.) < Populus euim au Jiacundiatsi
qoi erani in terra iEsypti, si^*.^"' *^^ ^'*'"*^ ui^que provocittis esi : ei filii ir.eifdaces, «ilri nolciiies a«
ad iiilcrneciopem, ii! laiilum ut tradaiii Uebra.i, £> d<re lcgoin iJiei.Quidicuol vitlenlibus, Noliie videic;
;inus quaui Nabgch-Kloiiosor yEgypium capcrcl, ei :i.spicieuiibiis, Nolite aspicere nobis ea qiias rccl;i
Jerciuiam el Barucl» iiuininen>em •^apSiViiaicii: aiorie su.>i , {uqui.niui iiubis piacci.i^a ; vidclc noijis erro-
viiasse. L(;a;nam cicatulutb leonis quiJaui {•a^lcs- j-es. Aufcric a rne viain : ticcliiiate a ine semilani ;
leu) JcfusaltMU ei t!<;cepiain ex ea * uopuiuiu ex- ccssel a (acie nosira SaucLus l>:ael. 3 Pcispicuuia
' in Uebraico e;aT;,-57}!jTti>j dictiur, eic. Ob^riidit — Quoi! nctnpe Hebr&iCfi (iiO!?Hr. n51i*C Gi-.>co
iioe loi:o e.iiiio £rasniiana r.iore suo HcbruiCiiiii ejj,— piQ3XTj.j 4".spoiidet, soim.qu-' incedeutem, liiiiic
verbuui Mj^fp/iet.pro Grasco efiitpTiOvi^ic, quod
rO*yC !oci!iii ijiii tipiiiue isiibei, VicKiMUs conji^cisjiid sius
reliitenl t>in:>cs inss. cotiiccs. M.iriaiius verc, qui jij.luisens, niaie dejir;iva«,
prodieiiir se Siicuiuiii exempiuria anliquissiiua lu.iiiu • Ei deceptiitn ex- ea, eic. Erisiiios logit, recsvintA
ftxiiraia, pejoiftui adhibei eirieudiiioiiodt, ac cosnra ex ea pupuium : -ed leliiieiKia vox tiecepium no»
tiilf.m niannscriiitcru.it oiiinii!!!-. codicuin audet ioi- recepmm : qiii;j liieruiiymus angeios iiaaiiigil de«
ii liiare qooS peilectissiiauii: es!.. Cotildr^st qui vo- copioK, qui pervi lisitjie sciiteuiiiK prtote* divilius
l'!i:rii lo-jutn muUis rnudis iii texta aiiiiie nods ije-
peic!ui,-;;ui!i, ut <nira Idgilur. MARr!.4iV.
pravaiuuri, ei verum lue dicere toiupioJ)abii. .Mab- ' In Vaiic. iiiiuori nuitiero scribilur tffpaxTi»
T.AS.
355 S. ElI.SEBll HiEllONVMl 356
es; ijuod ad iiaci>iidi;!m provocaveiint DoihiiMimj A choilonosoi-, lisque ad ii)tt>rnecio!iein periliitis. Hae
Jereiuia; verha auJue nolcijios (Jcr^m. xliii). Qui reiici (juoqsie ql omne dognia coniruriuiu veriUii
«iixernnl ei ; Null noi)is vi.le.re qiioi! noiamus : isoli coiificiunt in caliiioiiia atqiie iiiendacio, et mijssilaiit
iiobis iiit(;rdicere vi-.m! M-^yi^ii nec qti:« reclt siuit jnxia LXl conira Creaiorem snaiii, Propterea iin-
prae.ljces ; seJ io^iuore (i-.KKJ uoi>i,> (jinoci.. iilperja- pieunis eiMum ci\il:is desinietur, quuiii a-dificavii
tiius >ii /Egjiiiutit, quod cumriiei peec.'ii.'! pcccatis. C.iii!, cui venifet ispeiiiiiia prrdiiio, Cuin capla fueiii
Quid nobis iiiijoris •.juod non liijeiuer :<!idimi.!s ? (iiiid ab ecclesiasticis viris, et ita desinjcia et coiuiiii-
moi!Sir.'iS viani per qiianj iiigrpdl lic.liimus ? Quid nu;a, iU nihil in ea reinaneat qiiod pussit ignesn
freqiie-iltT iiigofninas aurilnis noitris ; Uivc dicil Ciiiorluuiii reacceiiriose, cl saiieiii coeiiosam, ^l par-
407 ^-0»»'"«« Saiicius hraei? Cesscl a iiobis isla vul:iir, aijnani popnlis prajbere siiiciitjbus.
piaedicalio. S^^-cunduni iropoiogia-n, oiiiftes hapi-r-.lici {Vers. 1.5 siqq.) < Quia h«c dicil Doininus Deus
lueiiuaces Siii appeiianiur. E.k uobi.^ onini exieruiii, Siincius Isracl : Si rcveriamiui ei quiescaiis, saivi
sed non fuerniit ex noi)is (i ioan. ii); i4ui iion au- eriiis : iii siicntioti in spe erit foriiludo vestra ;
diunt inierioris liomiais suribus Legein Dei, et el noloislis, •-i dixisli.s : ?s'eqiiaquaiii ; sed ad equos
Etclesiaruin loquantijr,rongislris : ?Joiite nobis vi- fugiemus ideo fugieiis et soper veloces ascendc-
:
deie qiiae recta sunt, nec geiiennac flaiuinas oom- B mus : ideo veloces erunl qni persequentur vos.
mineinini ; sed promiltiie nobis regiia coeiorum, Millc hoinines a facie lerroris uiiiiis : et a facie
iit posi iu.^iariam et deiiti;is, p.i.adatur iiobis para- terroris quinque fugielis. > LXX : t Hacc dicit Do-
disus. Quid niilii osienJis viaiu Domiui, per quairi minus Deus Sanctus Israei : Cum reversus inge-
non iibenier ingredior ?Qi5id replicas ^nonteii Sancli Biueris *, luisc salvu^ eris, ei $cies ubi fueris : qula
tsraei, sive verbuiu Israelis, qucd niei pectoris coiiiiJeba* snper vaiiis. vana facta est fortiludo ve-
arcaii.1 r:i!ii pi^netrat ? Qnod q;iideiii el ad populiini sira ; et noluisiis iiudire : sed dixislis, super equos
EcclesiiK dicjluV npgli^enleni, si averoi:tur i»iisieri- fugieinus : propierea fugielis ; ei Siiper levibns as-
laUin inagistroruni, et adaiaiyribHs favsat. ceiisoribuseriaiiis ; idoo leves crant qui pcrsequeo-
(Vers. !2-Ii.) < Propieiea liac dicii Doiniiius «ur [.4/. perseqtiantur] vos. Mille ad voceai uiiius
Sanouis Isr.nel ; Pro eo qiiod reprobastis vcrbuin fugienl ; el ad vocein quinqiie f.igieiil liuiiii. >
hoc, et sperastls ia caluinn^a el luiuuisu : e! innixi Sanclus, ast, cujiis S'Jp>a norr.en lactici.un, ipse est
esiis supcr co : propterea erii vobis iniqiiiias \\Si.c Duinintis Deus, qui vobis et per iiie el per Jcre-
sicut ioterriipiio cadens, ct requisita iis tnuio es- ii»iain loquiiur .(Jtfrcni. xii) ; Si iigaiis poenUentiam,
celfeo : quonianisu:iito Juin non speraliif vei^.ietcon- ^ el ve! viiia reiinquatis, vel trroram pravi coitsilii ;
triiio cjus'. Et cominirsiietiir sicul couteriHjr jjj^ciia el in::ne3tis in Jiidsea, r.o» P.abyloi.icriiin iinrtetun) %
figuii couiriiioiie perva!id:i ; et nou ir.venieiur de sed mea priecepta •neiuenles, s.-ivi eriiis. Quiescito
fragmeiUis ejns testa in q»a porleiar ignicuias de et sperate in Douiino, et Hdei in promissis wels
inceiidio ; aut Lauriaiur paruai aqua; uc fove;» '. t robiir airipite, qui coiiieinnenles praecepia v:ta(i<a,
Qttia, inquit, siipra dixtstis : Cessct a facie nosli.-^ desper^ilione liixisils, Nequjqoam iia e."il ul lo(^e-
Sancujs I>r:»el, sive.ui LIX trnnstulifruiil, aufau ris ; scd ad Citios confugien^us .'Egypiio.s, et con-
a ncbh verbum hrael ; iiltirco baec dicit Doiiiinus cito ad coi atqiie veloci pergeinus g^^^u. Quia igi--
.S.i!.olus i3r.sei, et uoicnlil>us vobis sc i-.igerii, ul iur isia dixlsiis, fngievis quidem el. pernici cursu
queitt nsglcxistis conimoncaieTo, seniialis punieii- iiurabilif- iEgyptuio ; seJ velocioies erunt Babylo-
iCH!. H.'buislis Qduciaio in Asiypiiyium caiuinni» nii, qui vos usque 3i5 .t-iyptiiii! pcrsequeniut, lan-
aiqiie inendacio, et innisi csiis supcr luinuitu eo- !iis(;i!e lerror auiue fornisdo oblinebil yCgyptiiin,
ruin, sivecoiilradiciione cisiiperbia, utSjm-naiJujs ul uni Chald:eo niiiie it",gyptii 400 '^'^Sislere ne-
ei TiseoJotio iiiierprelaii suni, propiercu vertctur qneaiit, cl quioquc «w.siibus, fugientium plurima
vobis hKC ini.iuilas Hivc {.'cccaisiin, ul silis qu:isi niuliiuulo, juxis illud quod iu Dcuierouoiiuo legi-
iiUMiis 1 .idens aiiiiilo civatiiis lirniijsiinai i^i ca|ii;v, D |.;us ; fhibil le Doininiii ul corruas vi compectu ini-
cujusicpo.iiii::; ;»tlvciici"i5 r'jin:i, iia eitlisi L'\.\ irans- micorian iwjrnm. Viu una e.j>edieris ad eos, el per
tMlerunl. Ei est soiisus justrs Heb:aiciiiii : Quomodo sepieru vius (iKjies a facie eorurti,cl eris in dupeisione
iiuorriiplio nuiri ailissiflii qyi longaiii iiaxiirsiinam, ,•« cunctiireguis lerra; {Ucui, ixviii, 2.^, oi). Juiiiu
dinicfle iiisi lur.iri poie»t, et prisiimjm cecorcm le- vinftgogeu ei LXX editioueii:, oninesa j pa-tiitentiaiu
ciperc : sic vobis venlr-.l repeniina contriiio. El ul pcccatore;, ei pr;ccipuc bajrelicos cohoitaiur senoo
ni::» ulaf suiuiiiudiiie ; Sicul vas figuii, Si conrrin- divinus, qucd cuin reversi a viliis ingcmueriiii, el
gaiur coiiiriiioiie peivaiiaa, ita coniininuitui in egerir.l poeiiisenliam, salvi fuuU; el tunc intellijiaui
vanis speia-
fiusta, ui vix parvula lesla 408 Jtmaneat 00 iYa- ubi prius fueriat, cl quod frusira |»
gineiiiii, iii qu.- porunur igiiicuius, aul pauIuUua vcrin.. Cuijiqm: eos ad posniieiiiia.fn coUu.ielur, iili
vos conUdunt magisiris, el in >u-
aqua: de iaciuia Uauiiaiurel fovea ; sio Ciui! lo- e cor.irario iu f.iisi6
persvquenie vos Deique verba aiidire uolciiics, equos
mis uj .•fljjypiuiu, iliiic riiabi.i- ccrto saicuil :
qic.
' Idciij, hauriaiur aqna de fovea. »
Ilerum Idem, Babyloniorim ttnperium, sea,
•
Valic. reversui fueris, e! iR^e«j.'afrij.
357 COMMENTAK. IN ISAlAM PROrUETAM LIB IX, CAP. XXX. 353
iCgyplios Jesioerani, el eorum velociiaic Ixtajiiur. A ( Luc. vi, 21). El postquain clamaveris, ci dixeris
quo» imilii()licari Doininus prohibsiit (Dcni. wu). aniDoinnmai'. Claniaviin loio corde meo, exaudi me,
IJcirco ecclfcsiaslici virieos velociter perseqaentur, bomine {Psai cxviii, 145). Ll iieruin : Clamavi, mt-
ci «nins bellaJoris voccm, sivequinque piigMsntium serere mei, et cusLodiam mandaia lua(PiaL i.xx\v,
(qnod ad menlein et ail quinqutt seMSUs rcferre iJe- 3). Eluiibi ; Exbpsciaviin niaiulino el clutnuviipRul.
bimus) iiiiile hon:ines el incou!.iita "lurba fiigien- cxvn!, 147j, ei laui clara fueril vox laa, ui coelos
liiiin suslinere non poierunt. pencirei : siaiiin tibi Doiniiius icsponilc-bil.elsinii-
(Yers. i?.) * Doiice relinquamini quasi noniu!,' fis eris Moysl, de quo soripluin a&l : Loquebatur
navis iii vortice monlis, et qsiasi s giiiin» super coi- Moyies, ei Dijminns respondebat ei{Kxoil. nx, 19).
!«»in. > Scribil ct Jereiniiis qiioil iiiierfeciis glaillo (Vers. 2i.) < Et dabil vobts Oi>ininus pancm ar-
et faine iiis qui in ^.gjptun» lOisfiigoriint, pauci re- clnm, et aqwarn brevem, » Si ad Zorobabe) lncc
inanserint qni reversi sinl in Jddaeaiu (J5ic/h. XLVi), referiuius t^mpora, faciiis ioterprciaiio cst ;
quiul
Et qiiomodo si fracta navi Pt coinpage illius disso- non fuerit sub eo perfecta lutiiia, dic^uie D;!viu :
luia, solii arbor qntc niaius dicilur, rernaneat, el Cum convertersl OomitiaicapiiniWilcm SiotKfacU tU'
pon;flur pro signo in summitale moiilis, sivc in ex- mus sicut consoiali : ul non coiisolaiioaeni plci.aisr
c.^lsocolic : sJe pr.o signo aiqne Tesiigio, vix unun ^ atqite periectam» sed ^iaiilituaiRem cons&iaii^ouis
eialierresidean!,ad Des poieriliaindenjonsirandam. aeeiperent. Sin autem nd Salvaiwrisadveaiuin, panis
Et lur.c, inqui;, scienl omnes rdiquise Juda, qni arclu» ei aqua brevis, iisxta apOi.toiiim Paijiui.., ci
liuiic iiigrediuniur lerrasn iEgypii- ul habileiit ihi, huftc.eunulem Isaiam propheiam, evangelicus Sf;riBO
ciini reversi fueriiil in leitain Jiidie;in>, cojus bemo praedjciiijr, qui pro iaciniosis Legis observaiioiiibiis
compieaturi mcus, au illorum. ^31 1 aiqoe mandaf.is, in «no verbo recapiLMiavii
(Vers. 18.) t Proptarea «sspcctai Dooiinus, ut mm\i: Diliges proxitnumiuum, sicut teipium, Qo»-
iiiisereaiiir vestri, et ideo esaUabinir parcens voiiis» sumnxaiunji enita et abbreviatura sefmooem fecii
quiii Deus judiaii DomioiJ.s : beaU^osnBCs q»ii ex- DomiiiUi soper lerram \6'«/«i. v).
specwnieurfl. i Gfaadis clemeatia Dei,nl e«specicl (Vars. 22). « El non fadei avoiare a. tc '
uftra
nosirani poeiiilenliarn, ct donec nos » viiiis conver- docforem «Muin, ci erurit ocuH l«i vidcnies pr;tce-
iamur, iUe poienlsm eoiiir.5bat nranain, ne ferire picren) •sMim.cl aures \ux audient verbosn posl ler-
cogatuf. Ideo ;iulem i:*isercmr ei pareif, ui exaliii- guifn .T.oasniis : Haie via, ambulaie in ea. neque ad
lur iHiii6 laisericor.Ji;!, el boniias Crer.toris oota detlerani. i.eqofc ad siitisirjiji. t IjiX : < Va neqaa-
cunctis fjat. Velcerte jnxt.". iilud qaod In EvaDgcllo c auant «Jira appropiiif}itabaai libi qui decipiasji te,
!oc<«lur-<io/?rt. S3I, 35) : Cum exaltatus fuero^omnia quia .oci^ii iui videbuiii eos q«r is s^axeniisl, et
ttjlitnn nd me, 410 <'i&'''<'0 exalialur >n crure, ui giyres luae siudiep.l verbs posi le liecipienliuin, qiii
piiircat ointtibns. Ipso. «si euim pesiS jisdicii ; ct b.-ali di;4er.iitl ; H«c via, ambuleiiiiis in ea, sive a.J dex*
suni onnies qisi exspi;ci;\nt Duif.inum exspecia>)iern icra!ii,siveadsii!i.5li'ain. » Sliiliyra ia hocloco LXX.
conver«ion,eip suans, Quonini sil anteiE, el qu« ista eiiilio H.^braicun!qne dls<:ftrda»t. Primun) ergy de
couversio, sequentia verba iRO?iRtrabu!)l. Viilgaia ediiione irselabjiiius, e.i po&ica sftvjuciv.ur
(Vers. 19.) t ir'opi!l\is i^siini Sio» habiiabil i?j Je- oidineiii vciiiitiis. Ciiifi irsteiiexerini. .-riqne pivspexe-
rissalcus. > Jud«i hxc ad Gyii iein.uora rcfeiniU, risit cordis oculi verilateiiv, et cos qol se prius^lece-
quando uQ Babylcn^ iii Juda;aBi reversus est popii- perant. lou ineotis ratioae coj;!.overi»it, ei auiibus
ins -ssih Zorobabci et Stsu Pontifi.e. Nos iiutsfHL, ui eruditis jjjj&I iergnru dectpieiUiui»» verba pefsijese-
s-j-pe j8Ri dititiius, os^inca reproiiiissicnes qsigs. es- rsiiS. sessiiier eftisn cajtanj torporrs parteto d(EM;ii-'tre
eediint inedioccilaleiii itlius icr.iporjs, «d €iuisij {«siiijasit, i<jilu illui quod iii P-iaifjio iegiinws : Ut
reler^aiuij advenluni, lu quo Ciipisvas qisondaia po- sag>iteiU ia obscuroreclos cofde [Pial. x, 2), quj ian-
piil^s pa&sio^e Doiiiini iiberalus, babiiavii iii Sion (itm sibi assuniunl suciuritatesn, ol seu dextera do~
ei Jcru&aJersi, in specula vsdc-lfcet, ei tisione pacis, '^ ccant, 6«?« siiiistra, id esi, sive boiia, sive mala,
hAc est, m Eccicsia. Porro «inoti in LXX vjiisuu» au- nolint iliscijiuios rslioiie discuii:re, sed se |$raEce.s-
riiiur sanciiiaiis, qunlisevuiii: l-opuliiseuivi suficiui, hm&i sequi ; lunc bi qui prins dtclpiebuat, isequa-
m Sit>yi !Hit)iiai [Ai. Iiabiial/ii], iic inierpreiari pos- i|uaii! ulira ad eos VRiebuist acceiere pcsiqi;i.iin se
suiniis, uldicaniiissinliuin habiiare in Sioii, nigi eunj ir-nscritti inieilecios, Porro jiixlis iieliraicuin ei fa-
qni s;sHCi«ss. ih, ei aiiUiul diceniiins Douiiuiini : Smcii '^iiis ei vera espSaiiaiio est. Cuifi esiiui Duininus cri^H-
esti)ie,qui)nianiel ego $a.iKi7isa\im(Lmi.x\,ii!. denlibriS deiicril pim-.m aieiun), et aqiisn» fci-eyein,
(Vcrs. 'iO.) « Pioraus. ihequaciu;.;!! plorabis, niise- ncquaquain uUra faciel avolars ab eis iUiSia qal
raii.T niiserebiiur lui ; ad vocent <iaiB\!ris liii, slflUai docei homine»: scieiiliaus ; sed sernper videbiati
m audierii, respoodebii libi. > Cum reversas fueris ocuii ejus prx-eepiore!» suuin, ei aurcs iliiiis veibum
jii SiOii, eib.ibiiavcrisin Jcrusaietn, iieqsiaqisijns plo- posi lcrguus incncuiis eiiiudieni, stque, uiceiilis :
r.ihis, u\ aiiic p'3r»ycras, sen fieius {uni v«rieu«r Hicc via rect.iest, anj.buI;Ue iu eu, i:cqt«.eaJdexir3c?5
ii( gaudiis'.!. : Beati enim ilcyues, nuia ipsi riuebtint 'leqise ad siniolrai?», secaiiuuui iilut' quod aiibs lij-
' Yoculw a te neque in Heb:-feo, iiet-ue. iii Hicfonyniiaria ex eo lcxiu versioiie habcntur.
35^ S. EUSE.BII KiERONYMl ?,U
gilur *.
iV^f ,ad dexlramt nee ad «tniiJrasj iiecUnabi-' A xsi), qifs flperantur lerratn, slc de 9f«a comedeiit,
»M»», vla regia qradiemvr {Num. sx, 17.) !ii uiraq>«i ui fiisrit ven^tl&iuiu, ne uuid videlicet in cii>o eortttti
etiiiti paritt q»"niq\iit; SHpra iisodiim esl, \n vieioesi. niisitiii» sii pslearum, Ue quibus in lereuiia <»cri-
El de dextiis parsibus CiifiiiM- : Ne sis juslai mul pltitn est : Quid paich cd iriiiextm, didt Dotniuus
ttita {Eccie, %!i, 17.) Ue hiaisiris asuesn qyoti iit hjc- IJfjettt. xj.sii., 28)? etquse Jti Evai^geiiocoxnbarHnitir
tturuitt, el h\ perttiiiiliitiri parie ponatuur, iiulla dr«- ijisti iucvstinguibiii {Luc. n\). Porro Juxla LXX ju'
biialio fcht. nienl.», qu:5; nec.jutn rationis sapienti.ocque suiit
(Vers. 25.) * Et conssminaisis lair.ioas .^cijipJiliuiri pletta, e! de quibus «r.urn loquitur ad Deuru ; Sicnt
argtjsili sai, 412 ^'^ vftslin^erilsii» cor.fialiiis 3url lui, jiiiy.eniim faclus svM optid le [Paul LS.xii, 25), pa-
et disperges ea sic.iil inuwuiidiiian) rfjei!Slriiui.ce : scciiii.T in ioco piiiguissimo ct spaiioso, qui non
Egretiere, Uiees oi. j LX.K. i « Ei coiiiarsriTiabis idoia uiiari .«ipiisss e;iril>ulo5, sed quasi tcrra Israe' iacic,
dearg«jiilala,el 'Jcaarala . cojninijzuei eit ol disner- «i rr.ciie Gecurrii, et pieft.^.jn p8sc.ctiift>as iriliuit
ges sicul auuam menHlruaite, <U sicul slerios it!»J!- libsriiiieiii. Taiiri auisni el boves qai operaniur
ties ea, * Cui;! iiilelleseris verisatoKi, ct ileclpie!!- iertjiio, !d esi, Apostyii el yiri spostolici, de quibus
les ad le !:oi> accesserir-i, sc^i oculs lui viderint prai- et spostoi.is Paulijs scriplUin iisierprelatur . Non
cepiorem iuum, ei aures mas ssfiTiper auiileriui : Hxc ° alinjabtx cr boii lriiurtV}:i. Kl ; Kutiquid de bobus
ttirf, ambuiate in «a, t»<sque ad dexlraxH^ neqtu ad ii- curaesi Dso (J Cor. i%, S) ? Sed uilque de liis dicii,
nistram ; iant CJtuies errores ei idoi.i, .tc siuiiiliit- qui opejaniur trnam su.*!iH, el de quibiss ideiii lo-
tiiiies veriiaiis, q-m arjifes lliigua oonjposueraf i,! qoiiur, i)ei cigriculiura, Dei cedif^.caiio stimus (/ Cor.
splettdote eioqu«aiii;e, qtioJ tiiierj/rciaior argenluti!, iii, 9). Paier euiui agricoi;. esi, et Ciifii-ttis viiioa
el i(» ralious stipietirise, quod atnutii sonai, coiiiist!- UoRn, XV) ; coiuedeitt puleas {uistas cuni Itordeo
fw.!es &ique uis^peigcs, ei iia judicabis iu^tiiund», ut veoiiiaio. Li-gisiifts quod Isaac iiorjeuus severii, et
nietisiraalffl niuiieris scrdidissiitio saKgoiiti coii:pj- «iiiia aput^ .iiloitlivlos erai, cenfftfiariau^ itorcei fru-
rcs,qu«Ht verbis dliJs aquaui jDenslrual^, Sepluagiiiia geisi recjperii {up,h. sw:). Et Osos ecro et uiinidio
iraiifcluicrurit. coro iionif:! coij-.'uxii liiulieresii aduiieratft (Ojeesu).
(Vcfs. 24.) t Ei dsbilur pluvia seinirsi iuo u?)!- S.*lvait>r .•jntiqufc qninq.ie iniliia virortioi fltii odhuc
cer.qu-a sertiitij»veris m ierra, et paujs friigtinf> \crm sensibus ' tosporis serviebani. ei Legem seqaefaan-
erii uherfsmus ci pjttgtiis, » LXX : * Tujic erii plu- tiir Mojsi, 5jordc&ci>is j>a."jii;i!S saturaveral {Joan.
via se&Uui *.erj;ie 4=eae, el paais fntgsstn ierr* luse VJ). QiJ» iii :'{io lccc srai.geiss sepieiu Lfgis paucs
crii abunelatis el pinguis'. > Sciipiun'. e&i js! Ixegym C ei iti friisia cOiii-iVisjvjciis, qnaiiior «rrllia viros re-
vulttcuine {IILP.eg. svm), quod jsoslqusni iiitcrrecls plevii triticeis pasiiijus, qiii evaTsgplicurn tiimierui!!
s«:ji 3b Eiia psi'i»dopropitei;js, d;sia sit piyvia It-rrs; Sttqtiobatitrir {Manh. sv), l!,i!iiS!)i(>di popuii coiue-
UraeJ : e* qurtt! piiitis Eii.sa;i ei posisa &a[vsions i'iiiH tt pa;-«e:n paiearinjt; duiis in q'.tib(iS'S;siij se-
uberrhnus fuerii ai.^t-e piugttisslmus, Cl lantsju ba- quiiiitsir iiiie."ai5i7">el lauieii per paicas el bordetiaa
buerii pleuitudinefr», at i>i«i;a homtnufu tnlliiu t£ pauiauiii ' f>rf-liciu«5t ut sraiiseaul 2d fruitic.ttUin.
eo salarals siut (iV fieg, is; Soan. vi). lia ei ift (Vers, S5.) « Et eiuui super otniiem nionieRi ex-
praeseisli ioco, rtcr: i>rj!t!.s dabiuir p?uvia .seusipi spi- celsu-a, £? super oinRcrtJ coJleni eitjvaiuEii r:vi cur-
rjtuali, st paisis isjrri^j nbertiams aiqao pirguissi- reuliuiu aqijsruii! iit die tuieri^eciiostis iiiuUoruin,
tiitis, nisl siioia iicsrgsr.tsts ej dfe&urats fueritit cuni teciiieriiit iurres. s 5::- {>oc i«co Jitdaei iiiultos
coittmjnula, et rcpuiaia \u sierqijtiiniujo. Nisi eaiiii httcrfecics ei ruesite-s tuFies. ad Uonisiii intpcrii
v»i» recesserijii^ viruiics aoti subsurtt.. reTeruisi pGleituaai, dequsbus el Apcstoias loquitur
(Yers. ?.5.) t Pasceijtr I» posscssione fua iu die (IiT/(«s. ti,7) : TatmGiquiisnni iiitnc,E^\^ietieal^
iila aguus spatiose. El utisri itti ci pnJii asiny.iiii! dpiicc lit r:i£(iio fiai. OuGd Ecihcei iu iilo ttnipore
qui opcrantur lcrr;iut, conimistum utignia coinedciU liitita lealiludo sli popull l&rac*!, uiuoi!SOii;'«i vailfs
sicui iii urea [A/. in aroa ut ] yentibluin est. t |> atqae cauipcHiria, sed oitiites ittossies ct coilcs aquii»
LXX. : t Ei pascciiiur iufjieijis ttia iu dic i!!;^ locut» flueiilibits inigeniiir. Nos auiett» niotiies ei coHps.
piiigucin 61 ^palidsutn. Tauri vesiri et boves v»;s!ri cos iuitliigauiuS; qiti iu esceisunn virluliiius eievaii
qui operatiliir lerran?, comedetit p:iieas coittutisias biisii, qtii tsufiuiil el sitiuiil jusiili;ini {Malih. *),
iii Iiofdeo vcuiijaie, > in rerutii oninium «buniijin" qu!>s i)oii>J{.'USs jjrovocal ad bibeiiduiri. Qiii eitim
tia, cosls.sli piuvia dcscenoeiitc, e! iJlo pai.e qui de bibi-ril dc aquis ej<ts, nor. sitiet in :«leriiurn 'Joati.
€Celo dt:si;cudil, rjuein qui coriiederil., uuf.quatu iv). Hsiiieci iss fsaWiiO Segisuu.« : Benediciic bominv.ui
eyuriei, p.isceui.ur agni iti loco spsiiosissiiiio. '.\\i\ de (oniibiti hraei (Pis/. Lxvit, 27), Et i« l".v.iin^ol!0
sequuuluf agnun» {jiiocufi-quc?. vadit, ei qui icnjper dicilur, quod cmriis qui bjlv;:ii dc aqitis Jesu, llu-
aJ dexirati! suiii. Tauri auleisi 413 priiicipcs gregi.'*, liiina a;»us viv» fJutfni dc ventre ejsis {Joaii. vii).
dequiijus ifcgisiiiiS : i^iiugresiaiio inKroruin in vaccie Ll ad Deusts Siinctiss loquilar Quonviin apud te en :
po^viomm iP«i, txvu, 31) : el psiiii asirsorum, qci- ;V.'iis vila; (f'*ct. :ixxY, 40), acqtsopiiriistiiiJiiti niiiiieii
hm ^i^^uens Dotijistus iugressus ssl J.^rsjsuleu? (Siaiil;. ej,'iediiur. supcr quo rssrcUiii bcripiura coinmeuio-
' Vatic.- fruqutn itfjrt? Ince er.U aburtdani,e! pinyuh. frunncns quii-.qtie Legii paitct, etc.
* V«iic. qui iui;c sensihus, eu., ei p.-.ulo pusi, ' {deiti, per piiieas hofdei.puuiaiim, etc.
361 COMMENTAU. TN ISAIAM PHOrflETAM Llli. X, CAP. XXX. 3$2
Titt: Fluur.ti';t iinpeiusicelificai clcitaicm Dei {Psal. X ^(^>i lai(0'is ti riirsiis sui piaeinia consequautur
3iLV,4). Kliii alio ioco : Flitiiui Dd repintus esl aqnis Eteniiii exsp.ci^lio crcMtiira; levelaiioDem liiioruin
{[*sel. LS!v, iO) ; 'i!c videlicel.qui ioqiiilitr per Je- Dei prasioirtliir : quia ei ipsu frcatnr;-. liberabiii.T
rcnjiain ; Ma deTeliqueruni jontevi acjUiF viva {Jerem. a servittiic cornipiioiiis, in liberlilefn gloria lilio-
II. 13). Hoc aiileiij lunc (iel, cuai interfecii fiierin!, riiin !)ei (Ro>n. vim, 19) : iicel ea quidun [Al:(\ui-
sivc pcrieniil pluriini : J/M(<ienim vocali., peuci vcro lieiii ] orgaii.i lucis iiiieliigosile.s, inseusibiiia esse
eleciii(Mai!li.xy!.,Mi}.Ei cuoi ceciiieriiit lurres, sive conleiidan!. Ltina ergo soii.-> foi!?rtreni acclpiei. JNcr
useinonuro potcstales, &ive su-ferbi quiquc Cl arro- ininun lioc <Is ciarirsiMO senlire ciomonio, Ciii
goiites 6t ijia^iii in isto sxculo ; de quibus ol in prii!cip:itu3 nocllb esi tr.nJihis, cuin iJ*i santiis
Psaliiiis iliciiur : Vidi inijiiuin etevatum, ft exaUa-- qnoque .scripinia sil : Fu',iy.ban( iuali i^uaa sbl
luni sicul ceJros Libani, ei lrfl«siiij el ecce non e.rul, (.Uatiii. tiii, i3). El solsepuipluiti iannea accipiei ;
qua'si'i euin,ei non est invenlus locus ejus [Piol. w xvi, siciit fuil !ux sfpiem dienim, quando i«b Iniiio
35, 30). Has tiirres aediCcare cujiiehant (Cen. xi), creaius esl inundt:» (
qusniqu;ii»i sepiem dla, Sep-
qiii itioyeruni pedos suos dc Orifciilf;, quoruin liiigiiai maginla non IrJtiisiulcplni ) qtiando Dofrii^^nib aili-
iii Uiihyioue confusan sunl, et illi, super quos cecidit gavjrit vuhiu.S popiiii sni, sive sanaverjr confri-
B
tiirris Siioe {Luc. xin). lioriein populi siii ; quaiKJci inipleuiuir «^i^ iMud
( Vers. "26. ) t Ki erit lux lunae, sicui liss solis, quod scriptiin: est : Fugiet (tolor^ et inwror, ei c;e-
el. Itiiueii ^,oiis eril septup!>iin sicul Inx sepiem niiius {Isa. x.v.\v, 10) ; qnaudo subiiiiianle pleni-
dievuia, iii ilie qua aUigaverit Domiiuis vuUias po- hidine gCiUiuni, salvus fiet omnis israei ; aul ceile
puli sui, et percussuiaiu plagac ejus sausveril. » quando uhio eoruin veneiil, quoiorrt sub alisr:
iiXX. ; I El eril huneij Eti»«, siciii liimeti soiis, ei clamani aiiiinap : VsqueqHO non uUiiceris sangui-
lume» Bolis seplupUun, iii die quaisdo sanaveril iwm nos'.rum de kis qni hab>'aiU in lifrra ( Apoc. Vi.
ftoininus coiiiritioiicm popnli sui, cl dolorein pla- 10) ? El lioc consiilera quod «on dixerit, quando
g(e lu3B curaveriU » Miror quonioiio in prae.senli s.inaverit contrilionem poMiiii sui Jsrael, sive Ja-
loco verba Hebryica lab.vn.\ ( ruiS ), «fi bamma cob ; sed absolnie, popuii sisi, nt oinnes Deo si •
((im), qi!« Aquila Jnlerpretalor albam el colorem giiificet serviciiies. yuidani lociiin isiurn el ornriift
per quiC luiiani solcutquc siguiiicui si:pra quze i» boc reproniisbionum capilulo conunenlur.
I mnrvm
'\it\\\
LXX luterem el iraiisluieriol in eo loco ad coeiesietn reiercnl Jertisilciii, et «d rcveislc-
ubi scripluiii csl : El erubescei luHa, et sol con- neui populi ejiis, qnitntio iir>plf;!)ilur illud quod
fundelur. Vro quo illi iiuerprelali sut:!, liquepenl -. scripluits c.s!. : Coeluincl lerru pcririinsihnU (JinUh.
lateres, H ruei rnurua, ei Dunc idein .sequenies XXIV, 53). Aiii ad Eltse leitipoia, ei ipsufri dicoot
Ilebraiouio, 415 '«"«»» solemqtie iransluleriiil. essc, de quo supra scripiuin esl : Enan ocuii tui
«lodc rnihi d.il"ir suspicio, non eos errasse » Videnles prcpceplorem tuuni el aures lua iiudient
principio, sed pauiiitioi scriploruin viiio deprava- verbuia posl t?fgum mcnEfiti& : tunc ds montibus
los. Nequc enim lieri jiOiest, «l qui iii hoc !oco et coilibijs, juxla fabulas poetctruni, ut tSalurnf ao-
eadern verba fcene inierpretali sujil, iit supcriori- reuin siecnluni liicds rivos tj-iere, el de arborum
i)us erravcriiii. !n dic ergoinierfeciionis niuiloruin, foliis slillare melL» purissiina. Qu;e qui recipiijni,
cujii arrogiintes snperbiquc curriieriiit, eS qui po- iRilie quoque annoruiTi frsbuiafn, ei lerreoum Sfi'-
tueruot in casiiiiii os suuin, didicerinl esse so valorib inipeiiuin Judaico err:'re susctpieol, non
terrain.. Crii {utiien luriie, sicul Itiioeii solis : quarv- inlt-:l!igeules Apttcuiypsiir: Ju^irinis irt St;periici» Jit-
. do dedem Doiisiiius crjblum novum, al terram ao- lerae, nieduliata Ecclciitr; sacranienla coftievere.
vam, ei iransicril habiius intsndi hiijits, ut luiiii el
LI8CH DECIMUS,
Deciious Libor-, quem nuiiC habemus in «na 5) ut voiiiisUf virgo Chri&ti E-iSlociiiun. «I v/ita
nifcus , ni.'5iO et undf.ctfr.o ini.^ior eril nuinfro «:o:iiinuiie placiiil, sicui ei superion.-a joie rticifevi,
verfiuuiii , tion sensuuii) tn9g:ii;udine. .Sequitur el bunc el rcliquoi, si Cisrislus annuerii, tllcUbp
[ .Al. scqufcluf ] eniiik eunt Sejmaciierih atque .iibros ; ul prcpiietias sibi copuiem, r.er. eas >f,-
Rabsacis , et E/.crtiiie regis iiistoris, quse uec ter se bcercsn aique disccrpjiin , in aUer'us If-
jongi cuin prscedenlrbus poieril,, proptcr ciior- iiCin , el aileriiis principtum. Audio prselereD.
ineoi voluuiiiiis inagnitvidinetn^ Ai. ioug(l''dinen? }, scorpiufij, inuium auimal ei vencnalum,; 5uppr
uec dividi propier gesioMuu coniiueMUam. Staque, respon5ioite * quondain Cotiinieitlatioli mi lo Hji-
* Super rapoHiiotie, elc. Aliqai"'t mss. codires nus secuU siiftl, non inieUigpr.ies noilain esse
legujvi supir i^ponsiont! ; quod Kras.Ti^s sl Waria- spofisionem Hierofiymi adversiis qtaoi fnassilsrei
PATiiOL. xxiy. 12
.%3 ^-i. EUSIiBH UlEROiNYM£ 3G4
iiietem luoplieiaiit , nesi iu quid inussilare , iiiio A verii. Licei h.^ec (juiJani Ci;:f>6(iA'.x<Lc, 418 ^'y^'
ferlre conari in siio pure morihirum '. Cujiis n«- lcniporihns, qsii ca;>livitalein populi relaxavji, jii
iiiae et higubies tariiilenac necduiu mibi piodiia: teira Jndapa oxplctaconlcnd.-^.ni. Quia ij;ilur hoiiisei
s»ni, cl ideirco ililaia respoiisio : niagisque ebc- obediciuibiis pracoiia reproinissa suni, nunc e ron-
dinodurii lijji esi, cl sancio uique erudilissimo Itario nialis et ooiuempioribiis suppliria nuniian-
viro frairi Panimarhio, qoi insaiiabili studio me lur, qiiod Douiiniis iiupleai cogitationein suam, «;l
per liiieras togil. cxpieto liuia, iraosire ad Eze- ad pniiieiulos iongo posl temporc veniat peccato-
cliiel, cuui ego tl aialis ci cornoris imlicciliilaie res, ci iii cunctos senieniiain pioferal, .'•p.riluque
CDnrccltis, iiOlaiiotuinque |>eiiuria, q>ii tne pos- oris sni interriciat iinpium, queui fretium »pjieil.it
seiil suis minisieriis ailjnvaro, in codetn adUiio iuiss^^ popuionini : noii qno 6ul:ditos sibi Iralieret
luto hoesiteiii, ei \is. parleni lsai.e nicJiaui i«i !ioc ad ruiuain. Ponil quoque siuiilitudincm lorr<>niis
voliimine finiiuruin esse rne neiiam. Qaod si, le tisque ad colliim itnindaniis, ut riitein omninio
orante ', coiuplevcro, aiiipicinla erunl el rdi- venisse tcslelur. Sicui enim lorrens sufTocat euni,
qua, qua: a quartodccinso Ezechix regis anno ad cujiis coitiini usqne pervonerit : sic jtiditium
tiabebuni inilia. Dei nciiiinein iinpiiniluni abire pjtictur. Cuni aii-
** teni frennni, quod in maxiliis erat onmium gei.-
417 (Vers. 27 ieqii.) » Ecce iiOincn Doininl lisiin, ciiin subdilis ei geniibus jierdidorit, ei ad ni-
venii de longe ; anlciis linor ejns ei gravis ad tiili dcduxeril : tunc vobis, iiiquil, sanctts, qi i
poiiandum. [.abia ejus repicta buoi iudignalione, meis jussionibiis obcdilis, erit caniicuin. siciit in:\.
ei lingiia cjus qna&i ignis devoraiis. Spiriuis ejus * s.inciilicalie soiemnilaiis, qu.inih« egrc>.-Ni esiis de
vclui torrens tnundans nsque ad nseilium colli, ad >Egypio, ct in solcmniiate Pasclia' Jnguin servljii-
perdencias gciHes orc nihiii, ei frenum erroris ^ lls .^^'ypiise projfcisiis, diceuii.s in niari Rdbro
quod eral in maxillis popniorum. Canticuin orit Pliataonc suiuiierso : Caittemus Do-nino, glorioie
Vobis, sicut nox sanclificaiic suieinnitalis, et i»:- euim magniticalus at ( Lxod. sv, 1) : ct cordis
titia cordis, sicut qui pcrgii cuin libia, ul intrct lai.la iiclilia. ui iiuilemiiii cos qni ad loinplum
in uionicfT: Doniini ad foriem Israel. » LXX : priiiiiiiva poriaiiles, cl in Dei lorcularia defcreii-
< Ecce nom«» Domi.>ii svnit posi tenipns niultuin ; tes nimiera, pergunl cuin llbiis, cordis guudia cm-
arderit, furor cum glui ia, cloquium Jabiorum ejus, rniiiedcmotisir.Mites. Haec ju.sta Jlebraicum bievi
eioqiiium ii^x picnuin, ei ira furori« sicut ignis Je- sernione perstriiivi. In ulraque auteiu etliiicse an»
vor.'ibil, ol spiritus ejas sicul aqiia iu vsile, Iralions (^ nolaiKliiin esl. quod ficft Domimii, sed nonieii Do-
veniel usqiie ad collum, et dividiitur ul coniurbei lOiui post mnituiis lempus a-ivenial, de quo in
genles supcr orrore vano, el abjitieiur enor, ei Psalmis dicilur : BencJiclus qui venii in uomine
assuinci cos iii cotisp^clo eoruin. Numqnid $eff!p«*r Doir.ini, Deua Domi:iui,elilluxit Kobis (Psrtf. cvvit,
opoiici vos l&.-l:iri el ingredi in saoCia tnea jugiler, 26, i7). tt ipsc Joquilur in Evangelio :E/jo vcni in
qus<i ffsin ceiebraiitts aiqitc gaudeiUes, ul ingre- ticmine 419 l^olris md, ti )wu suscepislis tr.e
diiuuini c;iiTi libia ad liiontein Domiui ad Dcuiu {JGnn. v. io). Piilcineque p-).>i ituiium teiupus vt-
israel ^» Dicamiis priiiiuiYi jiiMa Kebraicum. rcudettt itire tiicilur, loqtiente iiuinana i.T.paiientia : dque-
ex «upeiioribus, qu£ dicuiiiur. Curripuerat senno quo, Dotnine, vlilivisceris tne in (incin? qtiiinriiii
propheiicus eos qui toiiiempto auxiiio Dei, pro- fl"c'Jis /'<'ciefM <M.'<m ,1 wc (r.sa/.Mi, 1}? Aidens quii-
pier Babyloiiioruiii nieiuinad JCgypiiosconfugieOant, que furor ejiis venit cuni gloria, ut queni in huini-
eieiicommiiiauii desceiKieniibus, ibieos esse mori- iitaie contenipsiinus, in niajesiaie limeatnus, Hye
luros. Riirsumque posl pocnas, ecs qui illum audire ipsinn ei ia Psahnis scriptuin esl : Ueut tnatiiftne
vciuissenl i
.'\.'. noluissent ]. non so!um siib Zoro- [kl. maitifeitui \ venlet, Dei.is twster ct ncn sile-
bahcl, tiiii, el Meemta in Jerusaiem Labiturcs essc bii, Ignis in ctimpcctu ejits ardebil , ei in ^iicuilu
prorfiiitii, sed majorem ciinctis credciilibus \eT])0*^^justempeslas vaUda {Pial. xUi,Z). Ipsc cuitii
Dei, iii ronsuiiiniaiioiic miuidi beaiiludineiiipollice- toquilur in Eviingeiio (Luc. xii , 49 ) : Ignein
lur, quiiido per omnjsnioiiteseicoilescurrenl aqtta- veni millere supa- terrsni, et quuni volo ui ar-
runi Ibiinsna, ei !!i!eii'eciis miiiiis. Ciidea! ictrcs. deai ! Horsiis in alio PsaluiO legititr : Yox Do-
Luiia quoqne ci sol cl;jriii& lumen .icclpicitt, quatido miiii viUrddfiiV.s fiamman; itjttis \PsaL .\xviii ,
vuLou.s popuii sui Domiiius ailigavsrii aiqne saiia- 7i, iit quidquid in inundo csl feni , ligiioruiii, ci
hurmus soorpio s;cp? oomiinraius; .sfid ie-;p')iisio- sponsio quam Bu!i:!us c«rpere ei ad calumniani
fleni Pfielaliofii.s Ctiiiimeui.irti in D^siiielcui, qua Irabere. niiebaiur. Mabtian.
seie luelur Hicronyriius dicf^iis : < Li miior -jiios- ' iuo opere Tr.oriiurnm.
Vatic.-, 1«
dam u,£{A^{rtuo^po'j.; iti(!ig!iari nitfti j quasi ego * I«lem,^acd si, ni reor, coniplivero.
decjriavcriin lilirum, qiiufn ei Origeiits, ei Euse- ^ Duo m.'.s., el frcnum eriate facieus, qmd era!,
bius, ei ApoUinjri.>5, alMquc ecclesiasiici \iii et elc. Paulo posi pio sicui nox cral anlea ^icul vcx
«iociores Cira?ci;C, li.:s, in 'iiAi, visicncs noii .'i.iberi
ipso .•c-fraganie Hcbt.co texiti y^z. ct Hieronymia-
apiiH llebraios f.iiiMiaui, r.ec hC dt-bero reipoiide: f-
na versione.
Poi-pbyrio pri his qu.*: nullrtfn ScMpiurjt syiin.t * -Mque bic ii.sdeni dc causis contcxtuque ipso
aoctoiiiai.tni prapbei»nl. » Hcec cr.-n lesponsio, noa «ligcnio itox, pvo vi>* ."jsliiuifnus.
365 COMMENTaR. IN ISAfAM PnOPHETAM LlB. X, CAP. XXXf. 386
s'.ipulx, rapieas liainuta '
cuiisuKiai. Uiidc ci Ueiis A (i^fT) sludiis, qui iiisi et LXX inierprciuri) ediiio-
igiiis «liciiiir ei>se ooiisuiuciis {Dcui. iv). Quodque nem dibSiTuero, iif«pt;rfecium oi>us me hiiUJiiinim
\hie.n\ir : Ira furorn ejusquasi ignis devorabil, \^\ii- esse ileiiui)ti;*iil? Seijuar igiiur cc;>l«m ordinem
rique uosirotutti iraui furoris Doiiiiiii (!i.iib)>i«m iii- di^sei-endi. Vox Doiuini alque [xxccptuiii oiuiiilMis
(erpicliiintur, cui iraJiinur aii punicnditto, qui ju.Yta notu iieut, et fcrliiudo ijiitthii iiltiis ciiuciis pale-
liLruin Saiin»<^i.s coianmvit. David, 'it nunieraiel A-Ji, quanito relributiouis icmjiiis arjvenerii, fl.iiniiuc
poptiliim Dei (II lieg. Xiiv). Lt A|)Oslo!u< loquiiiir ;
el turbinis, giandiui»qiie niagniliKliiie, ei pondere
Tradere hujiucemodr Salaniv in iiueritum carnis, >il lapiduni ueserelur. Super quo EjeciiiCl iu prophe-
4;;iiiitis satvits (iui ( / ^.'c;!-. v, 5-). Hic atilem ipse lia, ul dixiinu.s, Gog et Magog, pieiio .scrhione scri-
furo:-, ei ira ruroris Oomini iiiliil s«o faciel arbi- bit (EzccA. xxwjii ei .vxxiv). Aii vocis ejus iiupe»
irio, se;l guoJ aibi fiieril impe.riituiii. Ijride seiiui- riuin pavebit Assur virga percussus. Onniiis impius,
lur ; Eloquiuin laOioruin ejus, eloquium ir.c pleiium, oiunis iiniljtor genlis iniinicie non quo in die jii- :
Spiriius qdoque ejus qiiasi aqua in vaiic, irahciis «iicii solus sil leriendus Assyrius, sed quo per As-
veiiiet usque ad cotluin, ui supplicia super pecca- syrium diabolum inieiligamus. Deiiique seqiiilur ;
tores facial ledundare. Qiii divideturproqualitaie Et erii iransitux virgtv [undalus, quav^ requieiure
iiicrilorun),ui perdat atqite conturbei genies, qiias ^ faciet Dominus super eum. Ei esl scnsus : Neqo»-
vanuserrorscd!ixcral,ei seinietiigant supplatiiatas. ouatn euni virga perculiei, et eai» rursus icvjbii.
Unde ad bujusccniodi boniines dicilur, qiii in ac more csedenliuia (inem faciei verberandi ; sed
mundi bujus poleniia pra:valebant. ci suo deiec> quasi fundaia.ii el alla radice donxaiii, in poonis
labaatur errore, uon eos seniper boc pssc facturos. ejus 421 fi«ci«l perinanfcic, Quod si ila iiiiclligis
Pr«cips:eq«c locr.iii isiuiii el lolain cofitiiianiiaiii tur, ii!>i erit pccuilCiilia diaboli : prsserliui cum
capilufi adversHS b;erelico.s il omiiia •.login^ila, dicaiur peccaloribus ; Ile in igneiu (eternuiH, quein
qua; siiul contraria verilati, dkla quidam nosiro- piKoaravit Deus diabolo ei angelis cjus {Malik,
ruin pulanl, quod cun» judicii tenipus adveneril, xxv, 41)? lu tympanis el in citbart^, et Iwilis pra;-
ncquaquain ingrediatuur saacta ejus el inonteni, cipuis expugnabit eos, dafmoncs vidclicel et omnes
id esl Ecclesiaui Dotuini : ne sub icligiouis iiomiiie impios cuiu gaudio uniniuui Doininus expujjnabii.
diviiias congregenl, abiiianturquc hixuria, quasi A.b iicri quippe el a pra.>lcrilo leinpoie pia-paraia
Donniui fesla celebiantes. Judsei de Gog et Magou ^st a rcge Domino Tltopheik *, id esl, lalu el apa-
I gcnlibus, q?!as pulaul ab Aquilone veniuras, id est,
de Scyibi;e pariibus, haec i'ilel!igiuit, 43i0 sypfri"
f,
^*''*''*
f<"iriuieirtuin
{leheuua, qax
ejus et
eos
fonies
sclernis
igiiis
tirai ardoribtis.
esi, ei iigua
quibus K/.e."ii!e{ planius loquitur (Ezeih. i:\x\j). inulta, id egl, ftainoia pcrpeiua et suj^plicia pecca-
(Vuis. 30 seqq.) < Ei auditu:!) fiiciei Doaiinus glo- lorum. Ei qitoiii;iiii .sicui <ie caniino et fornaci:
riam vocis ejus, ei icrroiem bracbii sui osiendct in ig^ns arueiuis, propheticus sermo pra^dixcrdl, sci-
comfriinatiojis fujoris ei ibinina ignis devoiaulis
•
vai inetaphorair., ui flaiu el spinta ac voiuniale
ailidel iii lurbiuc et iii lapide graudiiiis. A voce Doiiiini baur. succendi sciamus, rnixio JiUiphure,
enltn Uoiui.Tipavtibit Assur vir^a percussus, et eril quoii liammus excitat, iit faciai acrloiii lormenia.
transiius vjrgae fundalus : quaiii requicsccre laeiel Porro quod juxia LXX diciiur : .Ui voiem Domiui
Dunriinus supcr eum in tyi-.ipauis at iii ciibaris, et superabuHtur Assyrii piaga.cum percmseiii eos,et
in bellis priecipuis expiignabil eo.s. rmparata esi erit ei in circuilu uude [Keral el spts auxilii, in qutt
eniin ab beri Tiiopiicib, a rege prceparaia pruianda cohfidebal ; ipai cutn lijiriputiis el cilhura pagnahuttt
et !.ii>aiaia, nu!ri>:ieiiia ejus iguis, ei liguu niulia : adversum eum ex commuialioue, iilud sigiiilicai,
llalus Dnaiiiii sicul torreus sulpburis succendeiis quod advcrsutn diabohiin coiiSiirgaiit, qui ei quon-
eam. » LXX : < El audiiam faciei i>oininus glori.^^.m dani suluiitl fuerant, ei cusn gaudio aique Ixiitia
vocis br<;K, ct furoreni brs.cbii sui osfeiidet cuai fu- diir.iceul cuntra euiii ex coniuiulailbne subiia : dufri
ruie el irj : et ilauiiiia ignis devoranic fuhuinabit jrj itileitigeiiies erroreoi suuid, de^truunl eutn a quo
veheisietuer, et sicul aqua et graudo deseeudcns decppti fueraiil. Dititurque ad illum, quod ab ini-
cum vi. Ad vocein enim Domiut supeia.ijunlur .'is- lio .se ipse decejierii, regouni suusa arbiirans jjem-
syrii pisga qua perculiet ccs, et eril ei pe.r cim:!- puerniup. cui pAtala sit gebeiina el <it:icrna sup-
lum, ttnde babobai spo;u auMlii, in quocoiiiiJebai, piscia.
ipgi cu!i» lyinpanfL- cl tithara pugtiaiiani conira (Cap. XXXI. — Vers. i seqq.) « Vasj qui dcsccii-
('un« ex couiiuuiaiioisc^Tu caiin auiiidie^ decipic- dniii. iit ^gypiiifii ad auxiiivm, in cqiiis speranies,
ris ; uuijiqtiid ct tibi icgiuiir. paraliitn est? Val- ei hahontes lidiKiam i^uper quadrigis, quia oiultai
lem prolunJaui, ligua posiia, igiietn et ligna nHilio- siut 14/. suaf], el super equitibus, quia pvaev^lidi
rufrt; fuior DouiinijSicul valii&sviiphuresucceiis:;. > liimls, ci iion sunl confisi sup<:r S.^nciUiii Israei :
rojcranr» juxis Hcbiaicutn qiiidmitii viiiereiur cur- 81 Domtnup.i non requisicrunt. IpEe aniem &ap!er.s
rciis legciilJbus iudicare ; std ciii(i faciaiii rjuoruHi- adduxil nnahiiii, et verba swa nun 5hsiuiit, el con-
''
iti VflUf,., sfipicm paT.ma ; "u-,'f«admf>iiu;n aiilii * Anica erai Titeopheth ; in»$. vero Tliopeih !e-
noft uao in loco scripiu.^n nl) Htproiiymo observa- guni.
miis.
.
m S. EUSEBII HiERONYMr 368
sorgftl oontra domum pessjiiionnrs.ci coiiira awxi- a ligse. frenos fti eqiiorum C!!iTenij!«m relaxarh, cor-
lixun opcraiuium iniquilatcsn. /Egvjiios liaii.o ci ryet fiuxiiialor A-gyptiu», ei I$rii£l oui {»r3;^i»lab;iiur
non Dcus : el eqiii coriiiij carc, cl mni spiriii:s ; et iiuxiliiim. Qn,v. ijuu.'etr) possiimiis iuiciiigefe et su-
DoJdiuiis jiic;in3})!l [At. i(K;linaviiJ maniini SHdiii, i)pr hjs qui persecuiionis lampore el Iribulaiiopis
«!t corru'.:i aiixi!ia;or, cl catif^t ciii pr:esla!ur au.fi> .-ttquc anguslitii: 1:0:1 conlidunl in UomiiM, sed in
li»mj, sinmli^ue omnfts coiisiiir.cuiur. t Posi onus ^^gyptiorum, iil csl, srpcularium hoir.iutiiii »uxi!io ;
jumentorrtni Auslri, el eos qui pcrtahaiil iii .'T-gyp' p.cscicnics Abr:iliani pcriolitatuii! io Ai^^yplo^ el Dei
!.um divilia<; sii:is ad popufum, «i'!:
€is proiiessc noii populuni luio et Jaicribus in ilia regione scrvisse»
poieral, qiii scp:it'ai)anl au.Kiiiuiii 422 <" fi>risiii' qore opirilualiler 3|)pell.it!ir rornax ferrea. Unde ei
dinc V^tM^aonis, el lidbcbaiil fiduciaiu iii uiitbra in Apoc:)lypsi Juinnis tegilur : £acu< t» ^uu cruci-
vtlgypli, sub specie revorsiouis in Jerusaleni, et fixus eu Ijominus, spitUunUier vocalur Sodoma et
capliviiaiis laxami?e sub Cyrc, de con.summatioiiC /Egijptim [Al .'figypiiui] {Avoc. ii, 8;.
sa;c(i!i, el <!e perfecta jubtoruin bealiiudiiie senno (Vers. 4, 6.) c Q-jia haec dicit Dominug ad me :
ppophei)€«.«s niinliara» : ««tKc reverliiur aui eosdrtivi, Quoiviodo si rugi»i leo c! caiuius leonis super prse-
:u1 qiios Sijpra ioculiis fucrat ne descenderei^t iii dain Siiam, cutn occurrerii ei iRoliinido pasiorum,
iEgyptutn. £t
B
Itoc ifiler pra^beniero !(vcui.! est ei prs;- a voce corii!!! non forniidabil, et a fiiultitudine eo-
leriiiiro, «jued ibi pra^cipilur iribui Ju<J.-e, ne de- rom noti pavcbii ; sic dssccndci Dominus cxerci-
•scpndanl in /Esj,j'piuir. ; liic qiiia conteioplo 'fnperio luum, ul pra;iiCtur super inontcni Sion, ei supftr
Doiuiiii, descentuii sliii, propbfttalur : ei quod a colleni ejiis. Siotii aves voiimies, sic proteget D«-
Nabuci.iOi-lonosor regc iJabyJonio, tarn israel (ju.T!m niinus e.xcrciiuutn Jcrusaicit!, protegeus et iibe-
i^.gypiii, lam perfngje qoani auxiiiaiores pariicr rans, transiens el salvans. > In ntaniresiis unani
inicidcntur. De (\»o Jerec.iias plenissinie ioquitur pcnimus editionc!!!, niuxiine ubi nuila d'versiias
{Jerem. xlii). Ya: eigo liis qui desccndunt \n scnsuuin esi. C-.«sis in .1!gypto Israeiiiis et ^Egyp-
/ligypiui», el Chaidaeorutii irieiii, Domini piecepia liis, in quorum 8iisilio coiindebnnt, reverientur
coiiteinnuiil, spcriJiitfts i;» IdolohilfU, qui Oei cul- [AL reveriunltir] in Jrrusalem, Cyro regnantc,
liini fi;ii>ere se jactant ; et iii fquorufn au.xiiic con - raplivj. Ei per duas simililudines, Doiniiii, qui se
fidenies, iiesciuni scriptuui : FaHax equus in s:lti- lorn adjiitorer.i pioniiserais runiludo moiistralur.
temiPinl.xxxii, \1)\ hai)e»tqoe lidociLii: 5:11101 qua- Sicul leo et calulus ieoois esuriens, si ceriiai
drigis pl cunibus et cqi:iiii)i!s ; ncc serordanfsjr ovtitfn gregeia, nuiia ))aslorum yoc* lerreiur, et
illius CanliiM : Einmn ei (iSienfoyein aejccii in ouno ,-, inukiiuditieni coroO'. consciiiS vii iuin suarum de-
{Exvd. XV, i). El rt.ui s'.iiil coiilisi sijper Saiicuiin splcit ; sic !")o!>iin!is exerciluiii»» prseliabiiiir, non
Israel, qtii rnanesttibtis ii: icrr;". Jii^a^a;, suuir. p<'!- conlra nifliifjin Sio» c» tolieni ejus, super nion-
JerointaiU poltic«lialar ayxUinfT.. Kt Domhium non le!t5 Sir-n conlraadvcrsarios illius. Dicanius et a!iam
requiiierunl : noti quo noii rcunisicriiil ; sed qito comparaiioiicni : QiiOinodo avcs nt dcfendani fe-
rfiQuislii vciba cc^it^niiiscrini. Uo-l-i et de mjlii lus Siios, ;ii«Jos supervolint, el sive serpenism,
jaccrdoiibus dicitiir ; Qui dcvorciv.i piebem men>n, sive lio.ninem videiiiii. aveiqiie aliasad piillos.-;uos
Dojninum noii irivocaverunt {i^ial. j.ii, 5. C). hs^ acc:Sdei"C, oliiiiis itfbociliiiali.'., rosiro pngnani et
auieni sapiens, id esJ, Oo.njiius. addi-sit roaiyu! unguibiisi dclorcsnqsse pecioiis g.irntla v<scc cnoge-
super eos, tt pcssinmm. Nidciicei Mabucljoriooo- jiiina.ii : sic Doini.nus protcgct Jenssakm, et iil^e-
Kor, sive ab.^oli.te maium, vcm signiucsns, noi! per- rabii eain iroRsioiis, atqoe 6;jtv:«Lit. Pro naftitunie,
soi^iaai : et vcrlia sua non absiiii:!, 'luiB iocoUij iij Hebraico mask '
; mi irilius, prajier LXX. iiiter-
fuersl per propbtia,'., QoamohrciD consoiget bopep prfitiijus CiTC£p6a£/cov ponilur, Ei quo maiiifcslum
irilutn Jiidan» domiiin pfssiinoriMn, ei coulra au.vi- esi, Psicftc, Imc «i, Phase Domini 434 SP" P"*"
liu»ri..^gjpiio:urri, qui opei 20105 iniquitatftni. if^ti?» sior.em sigiiificare, sed ir&nsitum. Quod aiiteiu
tti< cnnn, sivc xEijijoliua, ul ? XX iidiisiuJcrB!!!, Doininus ii: siniililMdinem iiviora proiecior fueril
honio eil. sJt ^itiri Dctts; el ei]ui coriini caro, al so» soper Jeru.salem, in £vang»;lio ipse •esciliir : /e-
ipifilus UnOe et 'ti .lei^^inia scrjplusn est ' ^aii- russleifi, JeiUiaUm, qis<e occidn vraplielcs.eilapHas
diicixii homif qui sj;rm hatei ii; k-imine, m firmocit t-c'-5 qfii iid te nti«.w jruni {Uatin. xxin, 37) : quoiiet
cartum brachit »ai, et a Domr.o recessii c»r ejns. [Ai <]uotidie] vnlui congrei^are filios iuos, sicul gol-
Sl erii «j«ij*i fnyrice in di:$itio, quig non vldebii <•«;?; (iflu ccucregc.: pv.li<j£ s:it-.i stP n/is T.nis, et noltnsiil
wtnerini bartii [Jerem, wn, 5, 6). £t in .^lio lcco F.t in Douicionotnio diciior deDo'».ino : Expaudil
«criplUin esl • Vanu salus lioinimf {Psal. ux, 10), aia» SU.OS. el sunepii evs, d portavil eos in hsmerit
sitre «l inelms babetur ia Hebrao, in iiomine. Cu.ni- »M« {Oeu;, \jtxii, ii).
que Doa>tnu£ niatium buaiii Cii)en<lerit 423 ^^ (Vers. 6 seiiq.) f ConvertHaini, sicni In profn»
pu>)ieDdun>, *«! declinaverii, sub oieuphora ntx- duin rece^seraiis, tilii Israe!. Iti die etiim iUa ab-
In Sk^frtjco Phtise. Sia iegui.! oo.ncs n^s.?. ri'
'-
iueruni. M\p. riAJi.
tfi€fes »!ilio esceplo ii Erasmius ei .Maiianus vocen»
: —Coiisulc CoRiaicaiario« is &lich£&ui, et ia AUt'»
HcbricaH! punr.iis Ma.ssoreibaram insin.ctam, iieuipe lh:ei cap, x.'^v,.
TfJSS i>eiodih, lu teviu Hieroiuyaiano poisere Hia-
3«3 COMMF.NTAR. IN ISAiAM PROPHETA&I I.IB. X, CAJ». XXXIl. 3';)
jitMl vir iJola argftiiii sui cJ li'(»la auri s;ji, <iu:e A peivt*rs«m aiil ci-.icis siginim icrsa convertcnJ. Do-
feceruta vobis nianiis vesira; i« pecealoju. Ei ca- it».-ii« quippe seiJtetui& eal, lU hbc <iai : cnjiis igriis
det Assur in g!a«iio Moii viri, el s!:ii!iii.s nou lio- ftivo liimen esl in Sion tl c'.ih.iJ!ii3 in Jpni&aierii,
iniiiis voraliit euiii . ei fugiei sion a fjcie gijdii, el Jgois ei .!;ii!icii Hehrfiioe eisdem scril>«nnir Jilie-
j'.ive!«es ejus veotigaic? eruiit. Ei fortiiurto eius .1 ris aiepp., yac, res; qiiofl si 'eg^iiiir vr, ignem so-
terrore irAnsihil, et puvfrhuiil fijj;i'.".fi<es jiiisscities nat ; si CR, lucem, Hoc idco iii''{iiat e(jt, qui.i pro
eius, tJi.\il B'>miiius, (.•uju:; ignis iii Sion, ci catiii- i:fne, (jueHi .solus iiiierprelaUiS esl Syiinoochus,
nus cjus in Jcrusiileni '. > LXX : t Converlimitii, Aquila el Theodoiio lumen lrar.r.i»lerunl. 0'»»^ *''*«
siciu in piofiiadutn recesseraiis, fiiii Israel. \n die aulsni velii tiaod ia Sejiluagiiiia legiiur Petracir-
e>'iim i!i:i abji-^iei >ir id'j!3 aigenti sui, ei idoia cumdniutUur quitsl vnlin^ ei vinceutur : ./yj aufem
au.i 5ui (\i4\i: fecerutU voijis n-.-vuiis vesirae in pec- fugerH, cjpUiur : scire iiori v.nico. Nisi foilelioc
tiuuiu. E( cftdcl Assur In g!av!ic .noi» viri, eigiridlus possu.T.iis ditere^ quoiJ juvtnies regis Assyrii qai
non hoinlfiis vorabil cum, el fygiei iioii a faoie vincendi stUii Rtque capiendi , il;» circnmde.niur
'^ladii ;
juveiies ejus superabiiiaur ; petra eiiini cir- pel.ra, .'ioc esl foiiiiiidine Doi.Miii. r,iior.iodo valii»
tuind-iiitinior quiigi vaiio, ei viiice^tlar; qui auieai ciicunidRl«r civilas. Porio nwod sequiltir ; Bea-
"'
fugftrit, c;»piciur. lUrc dicif DitmiiiUS ; Hc3J.t35 qui ivs^ qu'> hcitel seiv.en in Siojt, ei domeaficos in Je
hahei J!i Si'in seiiie.M, ei douiesiicos iii Jenisr.Ieiu.» »ttsa/eMj, sie jntcrpieiari possunjus, ui (Jicftir.us
PugiiSiiile Doiiiiiio super ihoniem Sion cojUra ad- finieseiilis locl scnsui convenire, quod cxhoiieluf
versavios ejus, ci prolcgenic ean^ insi.^r r»iiuii; : :
srruio divir.iis fugienies in ^5l!f;yi»lu!r!, fevetii ift
Conversiittini, o fili- Ssr.tcl; s;ve ui Syinma;;!ii!3 ierusaicm, ei ftlios iirocreare. C»i tanta b«iali!odo
iraf>su:iil : Agile picniieniiam, (}ui profundo conti- proiuinilur, ti! Douiini Wefcndator el pioie^elUt
Itoutque peccaio a Dominc i-eceisinis. Si enim hoc Buxiiio. 426 '''- '" »'«<> 'oco «1« C.i SCripLum sil :
lcceritis, »l>jicieiii.es irio!.i aiirea alque argentea, l^-Tii glonn domui fu^jus nonissiin^ supfr pTionm
quae vobis faeruni in peccaiu.Ti, propter qax urbs (A^^fK/ u, tO). Quod cl ad Ercle.siafn relerri p'>test.
vetlra capia esl : cndel Assur, cujtis metu nunofii- aision.eni pacii el ipecuior.i, dt q«a scriplum esi :
gitis, non gl.idio honiiunm, nec fcjeroiliis !0()ore, doriosa dicla suni Ue /c, cinilui Dci {Psai. Lxxsn.
seri .Oei potenii;!. Signillc;ii .luicm angelufri, a quo 2). Ei alibi : FltifsHuii. imffetm iifiilir.at cioUalem
ccniKir. ocloginta quiftqno nsilii.-! A^syriorain uu.i Dei {PsaL M^, 5). If^ i:ac coifn ignis esJ et c&mi-
MfM;le dcicta suni. Ipse quoqws re.x Assyrius fugiet s>«'S; qui dcvvii?! peccaUKCS, es lic"-^?»* foriulr., gli-
non honiinum gUdiu»), iram ^'ii&wqu^ coijs\»i!;at ssve lu-nen et clibanus, uf
s^jd s)ci : ita ufjtive- q ;
nes iliius ^lque robustl, v«criga/es fiant Siedis, de Ji=s:.oruni cbrita.s e< peccaionun poina inonstre»
qutljus supra contrii Babyionetn dicitur ; Ecc^ ego *'"•
suscilttbo vobin Medoi.k.'. fivrlilndu Assyrii Df^ntiHt (Cap. XXSil, — Vers. \ s-^qq. ) < Eccccumju-
tsnore transibit 4g5 3^««^ priscteriet, owntEquc stUia regui^bii T;r«, es principes iii jufiicioprsLeruiU.
priocipe.s iilius pertreujiscent. Bixit eniti» 4>omiuus Et erit lir sicut qui aijscondssur r. veiUo, et ccbt
aique polijcims cit, eujus dlxisse, tecisse esi : et »« » teinpesiate : sicut dvi aquaruin in slti, ei «itTibra
qui hahel ignem i\\ Sion, et cajuiuui» in Jerusajctn, P^^»'*' pinentincniis in iefra dcserU- Noricaiigabunt
ut aiSv£r.sarios suoa insisr stipui;e at'|ue iiguortiia «cuii vidfinujfT, et aures audieiilium diiigenler au-
egiedieus de Jerusaiera llamais consuutat. Aiius fi.^uliisbuiit. ^icorsiuitofufu .iiiieliigei scicruiRiRf
hoc quori dicilur : /u tiie illa ab}iciei ci» idoia «r- ei lingtsa iiaiboruin vefoeiicr ioq«eiur ei pi«ne.
genli sui, ei reliqoa, sic interpreLautr, ui post re- Non vfjcabilur uUra is q«? insipiens e$t> prluceps ;
diium dc capiuisat^ Psibyioiiia usque ad advcnlam nfjqne Iraudulentus appellabilur magisiis. FaliiifS
Chrisii, numquam (iHos Lsrae! i(iols ooitiis.se leste- ^^^^ hna 'uqueiur, elcorejus faciei iRiquiiaicrfl,
tur. Aa&yrium qiioq!.;e in pra;sei)ii !oco s'gHi!\cari. ut perftciat cimtiliilionein, ei h>q»»eu>r ad Dofninnrft
non ab angeio, sod Medisesse superivuiurti, quod
a *^ ffaudulenle.r, ei vaciiefscisi aui<.idm esurisiuis, ^l
veiusiissimuiu ei quondarn poiens s-egrtuin, i>osi of- potu.nr» silienii aufer-ul. Frgtidnlenii vasa p^slr.fa
fer.sarn Do.Tiini deleiu». sit, victorijjasqtfe servierit. suni : ipse eniiu oogitatiof^c-s concinnavli si {3cr-
N.izanci loeutn isiuiu sic «nteiiigunl : liJii Israel, dendos nuies in serfncite nfiendatif cuin^oquerfe
qui cousilio pessimo Dai Filium denegsstis, reveni- tut juiuper juaiciitm^ Pri/iceps vero ea qijae digiia
miiii ad euni ei ad apotluios ejus. Si euifii hoc fe- sisnt priniipccogilabil, eiipse saURr ducas isiabit, 1
ceritis, omiua abjicielis idoia quai vobis prius fue- LXX : i Eoce emtn res, justu.t rfsjitabij, ei yriiici-
rafti in pcccaiuiij, cl c.adel vohis diaboiiis, nori pes cuin jitdicio piOEcruiU- EierithciUi cccuUans
veslris viribus, sed misericordi» Oti : ti jtivenes sersnones iuus, et iifcsc^fuiaar qm%i flt> .-sq»;» quae
e}ws-qoi qtioiidBm pro iilo pugnaver».'-.!, eruut Ec- fcrlur : ei apparebis in ^tnn, fiicjl ouviu.-.cuneiiS,
cicsix veclig<i!es, oiuitisque forliiudo ei peira iiiius Inclylus in terra siijeRtl, ei ndqu/iquaiU e.'uni con-
pertr.iiisibii ; phi^osopbi quoque cl omne dogftu fi-.ieutcs iti '«03'.i.*;!bu3 : .sed **ares auas »4 aiidien-
• Diio Vaiic. slt^iie units Palal. iiis. 1 LXX, cum quideiv! vcra naii afiis qusm in flrtft verbis eos vj-
simiiter j>riora iraKSluleriftt, in iint fufwre diversi, ncs iibiuderc.
scribeules JuKeius ej:i$ 4Jej)«r4i*artlur, j vic Ei re
; 'IJutisValtc., quod sequnur. iiiLkX. iS(ra(«*,elc.
:
371 S. EUSEBII HIERONYMI 37-2
<lni« «Iiiliiirt, ei cor iiifiniinnnr. ailenilci auirniii :
A er:il liii-dr. ei abntebatni' stuhitia pro s:)pi«'nij.n,
et Hngiiae balluitientiiim cito discenl loqtii {>:»cem ; diceiis : Hic si ex T>po essei, non solverel Sabbalwn
et ««^(jiiaqiijrn dicon» stullo i!t princeps sit, siec {Joan, i\, i6). Qiiod usque hodie facit magisier
ulifft dkenl niinisiri tui, Tace. Faluws cnim falua sy:t8gog5riiT»i, Hi perfi<i:it simnl.itionein, pro qu.'»
iiMju^^lt-T, el cor ejiis v.Tna inteiliget fl»i perfic'f ndam in Heliiaico scribiinr o^epk^^];!,"!), idest, L-roxGtdts.
iniqiiiiatem. et loqueiuhim ad Dcmininn erroren!» Ilndesffpius ad Pharisa>os diciiiir : Va; vohis,Scri'
ut dispergai animas esurieiues, ei nnimos shienlea ba e( Pknrisxi h.ypocriicc {Mali.h. xsMi, M), El /o-
vaciias iaciat. Conbiliuiii enim pessiinoriiin iniqiis qualvr, inquii, ad Dominum fruudulenter : Ma§i-_
cogit&bit : iiiterlicerc hiimiies serraonibsjs iniqiils, ster, gcimus quia cx Deo es, et qvoi ad le no;i pertinet
ei (iissip^ro verba huiniliiiin in jndicio. i'ii .nnlefn de homitiibus, licel censum daii Ca-sari, an non
sBpienliam cogiiarunl, et hoc consilinnt permanet. > {Slaiili. xsii, 16, 17). Qui vacuefaciunl aninias esii-
Juxta LXX interpreies qui dixeriini : Eece enim rex rienlispapiili, et polum auferont silieiitibTis. iurbis,
justuf re<j7i«&it, e(42i7 ."•'«'''rfs <^wm judicio prs- «ec ipsi iiilianies, nec aiios inirarepalientes. friiii-
erunt, qiifc sequiiniHr siiperioribns copiiiani!a sunl, dulenti enioi docloris ei principis oinnia va.sa et
his videlicel, in qnibus piiiis o»pitu!um finitiMn csl
g arma [Al. amara ] sunt pessima ; qiii concinnat
Beaius qni liaLel semen in Sion, el domeslicoa in Je- doios ad perdcndos simplices :n sermone menda-
riiKdlem. i\t\ln Heliraicuin finiiapriorc propliciia, fii, dioens ad deceptnm popHlum : Scrulareet vide^
<!e liis qtii iEgyptum desc<^n(iebani iiuijc aUe-
iu : quoniam prophel& de Galilcea «on surgfl [ Al. re-
riiis vaiiciriationis exoniiMm cst, de advcnln sci- xurgel I (Joan. vii, 52). Cum hqueretur ad eos
licel Cliiisti el apostolorutn ejus. Isie enim lex r<»- pauper * judicium, qui com dives essei, pro nobis
gnabit jnste iion accipiens personam iii judicio,
: psiiper factiis csi (// Cor. vni). Vere enim judi-
v\ piincipes illius cum venlale prapernnl, caiisas, cium eis Ciirislus, et justiltain loquebalor, dicens :
itcn houiiiies consideiaiiies. Et quiciinqnesiib ejds •S? non facio opera Pniris mei, nolile credere mihi :
iHubraculo fucril, sic tuiiis erit in iribulationibus f.i antem facio, el si mihi non vultis * credere, operi-
ei ansii$iiis,ei in {nnudi isiius teinpesiaie, qiiomo- bus crediie {Joan.x, 37, o8).Iste pauper qui loquitiir
do qtii Yenlumet lurbincm fugiens, se luto al^ston- judiciuni, princeps et Dominus, ca quae principe
«lit loco ; et quj purissitnos fonles invenit in deser- digna suntcogitabit, dicens : Non veni nisl ad oves
to ; ei qiii in vehcmenli ?Psio soiis ardore cuncta perdiias domus Israel {Matlh. xv, 24). Elsollicilns
lorrentc, sub procminenli saxoreqiiicveril. L'bi nos _ eril pro infidelibus salvare cupieiis non credenles;
dixiiiius ; SicHl rivi aquarum in siti, Sepiuasinia ct slabit super duces suos apostolos, quorum a<l
ir.insniIerHiit : Et apparebii in Sion quusi (furiu» uniim loqoilur : Tu autera homo unonimit, dvx
curretii. Verbuni eniiii riebraicum, de qno suprs meifs ei «o/u» meus ( Psal. liv. 14). IIoeo jiixta He-
dispMl;t?iii5iiS, BAS\i0N (T"i*i*:t), quoJ liiciiur •>> $iti, ftraicum, a quo LXX non solom verbis, «ifid et
»ive in $iccitate, ft ininvio, Sepluagint.^ el Theodo- seiisibus in plerisque discordani. Cum entm rex
lio iii Siou iiiierprotali sunl ; pro s\!0>\ idesl, siti, jiistus regiiaveril, el principcs iHius imperaverint
(egemes <i»n. qi!« eisdeni liueris scriliiiur. Cum cum judicio, erif honio abscondens sermonea suos,
ergo Cliristsis regnaverit, ol principes cjui» praefuft- homo qui per n:itnram Oeus esi, et abscondet ser-
finl in judicio, lion caligabunl oculi crcdeuliuin », ivoiies stios, loquens cis in parabolis ( Uatth. xxt
ei aures audieulium diligenier attendent, quae prius XXI, xxiii, sxiv €l xxv). Abscoiidei aatem quami »b
surd.ie cranl, et cor quondam stuUorum iiitenigtt aqua currenle, .*> populoJodxornm, tjnlsciiicct
scieniiao', el lingna balbiiiienliuni alquc inutornm, instar aqiiae pro magjsiroruin volantate huc llhic-
qu.T Cluislum sonare non polcrat, pieno aperto- qne feriur ei irahitur. Qui iiomo ahscondens aputl
Que serioone Dominu.m confiiebilur. iV'o.i voatbi^ incredulos serinones sucs, appartbil i» Sion, hoc
iur uiira is qui stvltut est, princeps. Slullrm enim D esi, in Ecclesia quasi fiuvius inciytus, ei decu*r«-iis
f«>cit Dciis sapieiiliain hujus saecnli (/ Cor. i). Ne- in terra sitienti. Apparebit enim geritilium pojiu-
qne (ratuiulentus docior aiijiie perversus appella- ift, qui prius veritatis patiebafur sitim ; et rignbil
l>ilur magnus in populis : Scribie vidslicet etPha- arva sitienliA fluvius 42S '^C'. ^^ M»<> scripuim
risaei, quibus Pomiuus ioquebaliir : Stulti el cccci, esi : Fliminis impelus lcelificnt cititntem Dei {Psn!.
quid ninjiis esl aurum nn templum quod sanclificai M.v, 5). Ei in alio loco ; Flnmen Dei rcpletum csl
anrumilitalifi. sxui, t"). FaiuHS enim f.iti<a loqiie- oquis Psa/. LVJV, *0). Ipsn eiiiin ioquiUir in Evan-
lur, pio qijo in flebraico scripium esl : nabal na- gelio ; Quisiiil, venial ad me,elb\bai. Qui tredit
EiLA ii»ABBER (-,2-'' n^jjbo:). Iloc dicimus, iit veflta in me, sirni dicit Scriptura, flumiiia de venire cjus
Abigail exponamus, diceiilis de Nabal Canneiio :
ffuenl «<j«ir viver (Joan. vii, 58). Tunc neqnaqti.Tm
Seevnduw nomen $num insipieHt esl {I Reg. y.x^, habebuiil fuiuciam in m.ig!Stris ; sed prsbebiint
25). VereeniiU fatnus fama loquetur, el oor ejiis aines su.is ad audieiiduin nouiiniim ; «H tam cor-
perficiel iiiiquitMteiii, qui ilii liiiiiiit ai>i 42B ^'^'^ de quaoi Jingua paccm Domini falebsntur, iitsi'
'
VatiC., ocuii tideniium et (iKr«,*rtc. * Duo Vaiic, etmihi non vullis, etc.
' In «odeni vauper desideraiur.
:;
373 COMiVIENTAR. m ISATAM PROFIIETAM LiB. X, CAP. XXXIL 374
reiifes sluUos pririripes cl ir.iitislros eorun», ^ui A sJam popnli J«{Ja?oriiin debPim»s a«,c)p!»rc, quibus
credentihiis in Je: uin, iiDperabanl siieiitiiim, Qnan qna&i jaceiitibiis dicilnr pnsl ruinain : Surgite ;
sei|iiuiii(ir, eMmdein prcpe sftiiSiiHi, Qiiem cl Hc- ct nihiloniinus appellnniur /i/jor confidentes , sive
braiciim, coniiiienl ; el possnnt hiireiicis coapi^ri. iiyeranus : prx'cipilurqiie c.h ul andiant sennoncs
Hi enim loqutmlur r.oiilra Uomimim iupniiacium, Doniini. ei rccordcnUii dieruni clanrii, de quo in
el pervcrtunl aniinas csiirientes atque silicnlc«, i^t conscquentibus diclurl Biinms ' , ipso Saivi^loic
vacnas abire faciunl ; wt eliani si qu'd nnUiralitcr dicente : Spirilut Domini super me, propl^i quod
boni h:4l>canl, magistrorum nmiliant viiio, qnonan ur.xit me : evnnyelizare pauperibus nii^U me ; prceai-
onine consiiiiim est, ut perdnRl humilci; iitiqiiis care cuptivis yemissionem, elccecis vivim . vocore an-
scrinonibns. et dissipcnc verba hnrnilium in judicio. nutn Doniini acceptabHem {Lnc.w, Vt, 19), eiipsa
Iii qnc p:uil(^r .iniiOtsndum, quod qni ab eis dccipi recordaiio fMl eis ju\fa SepUiaginia in doioien»
pole«t, bnniilis sii, ct lerrsc cohncrens. cum spe, i!t p]:ingani ie Dominuni dciicgasse, et
(Vers. 9 seqq. ) « Mulieres opulcni», surgiie et spein huiieant syUitis, si egerint pcen:ifcniiai'i. Dicif
andite vocen» roeani : filiae cor.ridcnies, percipile cnim vindcmiani cor.suiuiiiaiam, ci posl uUiniai»
aiiribus eloquium nieum. Post dies el annum, et vasiiiaicin, qnai sub Vespasiano et Tiio Afliiiuio-
Toa cnnturb.-ibiniin! confidenies : consummal!» ebt
B que accidil, nequaq«:ini .liiam capliviiiMem essn
enim vindemia ; coiieciio uhra non vcniet. Obsiii- venluram, nec remansnros boiros in poptilis, qui
poscile opnlentae, conlorbamini confidentes : esuiie drtinceps colligcndi suni. Unde provocaninr ad
vos, et coiiftjndimlni. » Pro qiio Symmacliiis imer- planclum, ei jubcnlur nwdarc peclora, el «ccingew
pTciaios esi, niii»«mi;/i. Seuuiiur ; i Accirgiie luui- lumbos suos, co quou regio quondain desidcr;ibilis,
bos veslros, supcr iibera plangile, super regione et vinea fariilis, dc qu.i scriptiim esi : Ego plati-
dcsiderabili, super vinea fertili ; siiper biiinu«j tavi le •lineant fiucti;^rnui, ivinm veram : quo.r.cdci
pop-isli mci spina et vepres ascendcrn : quanto mii- cfntversa es in anHiriludineni vilii ilienx [JeiCtn. ii,
gis super omnes doraos gaitdii c.iviialis exsulian 2i) ? Roniano vastanle, doleia sii. Super hvnyum.
tis? Domns enim diniissa esl :m»lliludo «tbis re- inqnit, populi mei, 431 npina) ct vepra, sive />-
licla esl ; lenebrael palpalio fact* suni siiper spe- num ascenttct. Et esi sensus : Si terrani Ji!d;r.:«in.
lunras usque in aeternum : gnudium onagrorun!, qiig. repromissioiiis lcrra cst, spiii3t replcvt:riMH
pascua gregiim. Donee clTundstur super ros spiri- ci vepres, quaiilo inagis aU:is civiiaies qiiae pli-n;*
tus de cxcpIso : el eril deserlum in Cbannfl, ei suot gaudio, el quae illud evangeiicum conseqiieH-
Charniei iii s:»Uuja repulabitur. Et babitabil in so- C lur : Vte qui gaudeiis nunc, quoniam plcrabiiii
liiudine jiidicium, ^i jusliiia in Ch;»rmel sedebil. [Luc. vi, 25) i Doininus [ ,4J. donins ] eniin. id
Et erii opus iustili.ne pax : ci ciilius jnstiiix fcilen- tsi, lemplum ireHm diinissnm est. dicenlc ine ad
lium el s.-^ciiriiasusque in sempiierniim. Et sedebit aposlolos Surjite, ateamus liineiJoaa. xiv, 51)
: ;
popnhis lueus in piilchriiiidinc p.^icis, et in la!)erii:i- ct ad :ncredi<Io3 Bclinqveiur vobis domui vatra
:
ciilis fidiiciiE, ei in requic op;ilenl;i. Gnindo aulem deserta {i.tie. xin, 55). Adyta lenipii, ei secreta
iii de.NCcnsionc saliiis, el huniililaic humiliabitur ti- mysterU, palpabiies lenebr» possederunt, et facia
viias.4.30 Beijii qui seuruialis supcr omsies aquas, suiU nequaquam cellsria vasoratn Doinini, sed
imniiilenics pcdcm bo^iseiasini. » LXX, prolenebrig speUmca; nsqneio sempilernuni. Andieranl eniin a
el palpatione, QUte factce iunt niper spetuncas nsque Domino Salvatore ( Matlk. xxi, 15) : bomm Pa-
el in se»»piier«?i(?i, IranSliilerunt, el erunl viila; tutv tris rnei domus oraiicnis vocnbifn : vos auteni fe-
speluucoi usque in tsternum .'
quod in Uebraico cistiseam spcluncanita<ronum.Gaudium,\w\n\t,ona-
dicilur orHEi, CJSy) ft »EE> (]ra), quas Hebraei du&s grorumf pascua grenvm. Quod tcI juxla !iUer:iir
inrres in Jcrusalcm fuisse arbiiranlur, excclsas inlclligcndum cst, eo quod deseria sini oronia :
atque fiiinissiiiias, qu.t his appcllanlur iioniluibus. vel spiriluanier, quod fc.\:pulso Israele, feri homi-
Ouarum prior ini<«rpreJatur tenebrai, >\\q nubilum, D ncs cl Dei noi.itiam nan hiibcnles, habitenl in J;«-
niiod nsque ;ul ntibes erigerel caput. AUera, proba- daea. El hoc fir.l doi.ec elTnnflaiur super r»os spi-
itcnium e$ firmiias. .sive, ui Syminachns vcrtit, rilus dc cxcelso, quera S.ilvaior ascetiocos ad
inquisHio : <o qnod in conlempiasido ciilmiiie ejus Pairem, credcntibns reproniisi.', dicens ; Ecce ea),
ociili fallerciilui. lit fine quoquc capituli ila inler- wdo, elmiliam vchis Pararlctum Spiriium verilniis
prctatl sunC : Beaii qui seminanl super omnem (Joan. XVI, 7). Et rursuni : Donec accipialis decxcelso
aquam, ubi bos el asinus calcaut. Post vocalioiieni >iiriuiem (Ldc. sxtv, ib ). Ouodque supra dixcrai
genlium, quaiido Chrisius rex iiaperavit cuni justi- Adhuc modicum, ei erit Libanut in Charmcl, et
!ia, el prinfipes ejus, apostoli el apostoiici viri Cliarmei in satinm reputaviiut : et audient in die
pfiefueriiil crfdeniibus cum jndicio, dirigetur ser- illa turdi verba lihri. ?t de lenebris et caligine oculi
mo propheiicus ad mulieres opiilentus, quas veU efrcorum videbunt (Supra, sxiv;; nunc aliis verbis
Mibes Judacae, vel &yn3gog:is lilius tenipori.?, vel idipsuin rcpctii, quod soliliido gcnliuoi ven^lur
til plcriqiie aibitranlur, inatronaii diviiiin^ qiiuu- in diviiias Uracl ; ei Israel reputoiur in genies
'
Cnus V^tic., hi consequeniibvs lecturi suinus.
ST"^ S. EUSEnu HlEROKVMl .'J76
q«o len^poic habil.ivefil in (li>seilw jn.jicinm, Do- A «nalffria lorfnenlOfiii». VrtC^t juita IXX dkiiur •
niioHS aJque Salv.iior, cwi Paler rfeciit on.De jiuii- Vrt? ejs gui v0s mixeroit fadunt. vos enim nem9
ciuai {Joun. ni), El ju^lilia in Charr.iel reqnifsctt, facit tniteros. El osi sensns : «uantni» U iilis e;t,
de qiia sujjva <Ji« unn esl : Ki erit in Uiarmel de- qiundo persoqnurltir vos, et Vciriis afli;gu«H 433
/fi-ium, quo' judiciiJiii iUijUf j:islitia liabiiet in cnicia!ihus, interfectos slqiie cruv:i3'.os miseros
deserio» et reqnicsi^-)! in Cbarmcl, qui prius appfti- arbiirantiir. Seu nuHiis vos poiest latcre usispros,
iabr.tar d«5crt:im. Opns (pioque jusiiii.t; eril pax, non enios habeoV iii aiiiino poieslaiom. sed in
qu,-e. jiixla Aposiniin»), omnem sensnin cxsuperai corpore. Et qiii reprobsl vgs, non vo» reprobai,
{Phiiipp,iy). Ei chltus iuiiiiia' sileniiii.m, nl uon scd eam qui vos niisii, jiiM.i iliii.i qjied Saiv;..ier
rr.uii:io!]uio Jud*oriim, seJ brcvitaie Q;le! aiJorenl riiscipUiis '.oquidir : Qiii vas r^OTubat, nie reptointt,
Dominum ; el securi xiern;) pace roqsiiesc.Tiii, «n et qui me reprobnt, re'i<ro\Hit cmn qui me »i.i»t< (Lvr.
i:i tabernaculis ecnun sint diviii», de quibus s, 16). Capientur igiHir persec5:tores, et ajieriiis
AfKJStclus ioquelrattir (i Cov. t, 5) . Grfftias ngo li :ideiitur «rjioribus. El (juoiiioiio lioct v«&iimcn-
Oco meojier Jesum Clirislmn, quonietn in ouniibnt tuin, iia iilos jugis flamso.a ronsuniet: Qnod ct in
4^32 diviteifad' Silis in eo, in anit-.i verbo, el i>} iiiiC l.ujus p.~oplieiiae scriiiiiiir : Vermis c«>iim non
omni ^ientin. Cwin auieni populns Chrisliaiius se- ® morietur, etignit eortirti tier. exfiiiigtietur.
derii, vel habiiaveril in pulcbriludine, sive ai (Vtrs. 2 seijq.) < Doniine, ?>.iiscrere nnslt: ; te
l.XX iranstvikriinl, j« chitatepacii, hani <1;jbiunrj eoini csjpetla^imus : esio br.^cliiutri eoruin [Al,
tjoio in Ecc!esia ; luoc granrfo Mlqsie leinpcstas, et noslruni] in maue, et ?al»s liosir.i in lempore Ifi-
Douinsi ira slesseviens ilescendeiU in s^ihiini, de quo biilaiionis. A voce angfSi futjernnt poptili, ab
supra diclum esl : Et Cliarmei in faliurn repulabi' exiUalione ina dispcrs» suni genles. Ei congreja-
iur ; el bumiiiabitiir r-ivitas JiTiisaiem, e4 jiixia iiuiitur spoli;» vestra, sifiil coiiigitiir bniciiiis,
eUm Scriptui.ini, deifMia lo.jueinr. Qu« cuin ita ve!ni cmn fossae plens fuerinl de eo. Waguitioaius
se li.ibcant, ei didiceriuiiis vaiicinio pronlieiaii, esl Doininuii, i^iionisin h:ibiti:vii in cxcelso : iin-
quanta bona Ecclesia possessura -sif. ei ijuanla pievit Sion judicio et justit-a. Ei eril fidcs iii te«^.-
n-.ala passura sit Jenisaie;n : beaJi estis, Apostwli, poribtis liiio : diviiix sfilulis s:ipient:a el scienlia :
caeteriqsjft do.':iores ,
qui senniiiaUs siipftr offtnes tinior Doniini ipse tbesaorus (-jiis; > LX\ : < Ck)-
itqnas Scripcirr»: «a;ut3', in tioiltus calciil Kos et niine, nsiserere nnstri, "» te cnim coiilidinius :
asinus. Bos tniinduirj a:!i:i>;i!, pi-opter eleciiooere f;'cliini est seinen inereduloriin» in perditicnetn.
palrufn, atlous iminundus, ptopt^r i(J«)lclati:an; p gil.is aiitcm noslra in teinpoie iribulationis ; pro-
«juiiidaiii geniiliufn, ut ^l de circunicisieoe cl de pier voc.^^in limoris o!i.>ilii[iiierui>l popuii a llniore
piKpiitio Ecoicsia Uiirftiiu congregeliir. Qiiod sn- tuo, et cispersas siinl ger.ies. Nuiu: auierr, congre-
pra. juxia LXX, dicilur : Super pcpuli niei spina: gjbuntur spolia vesira parvi et magni : .Tuaiido si
el fenum asccndet, reftrri polesl, ei ;id ii*rei!- qais ' coiigiegst IocusIas, sic illinierit v^bis : s.^^n-
cos, et ad siniplices qi.-osque CfSdentiurn, 140! non cius Dc.m 4]ui bahitai in excelsis. Repleia esl Sioh
:-t;i Scripiiuain ifiteiiiguiil sanctBin, ul illiDS con- jiidicio ei jusiitia, in \t^e tiadeium-, in (liesauris
veni; maieSt.ili. Ijnde sinjrula singulis etaptavinms, s.ilus no.Sira : venit cvpienlia, ei disciplinn, et piC'
t'l ierra popu!: Oei, iiaereticis spi;i3s, imperitis t.is a DoiYijno, isti snnt tlsesatiri jusiiiia.» H^H.raei
tjuibusqus Ecclesiae feiiuin alTerai. «.apiluUini superius, in qtjo 'egitnr : Vte qai fTK-
(C.ip. X^.X.1!L — Yers. i.) i\ie qul pr«d.".rfS : daris : noune et ipse p;(rdaherii ? el reliqua nsqtic
r.oniie ci ipsc prwdaberis? F.l qni ,spernis ; noniiO ad fiiiem, contra Sennaelierib legftn Assyiiortin»
ei ipse sperr.eris ' C-gfn consummaveris depr.eda- dictun: liiuanl, quod postqusin dcrefn iribituin,
tior.eui, ricpraeiljharis ' : cuui fsi^gaiui desiefis «loae appellahaiUiiv Ismel, siibveilerii ciniiates; el
conleinnere, contenineris. » LXXX ; « V;r qui vos eirepia Jero.sslem, Jud.'e:« qtioque iirbes reperil,
miseios .^aciuiil : vos enini nemo facil rciseios. D 'P^^ siiperetur, et percuiieiiie ange!o, ejus dclea-
El qui repndijiil ' vos, vos non reprobanl ;
lui fxerciius. Undc nniic ex persona papiiri gratias
f.apienlur reprcl antes , ot tradcniur , et qu.isi refereiisis Deo, aiqiie diceiilis : Domine, miserere
lioea in veaiinicnlo sic bupcral^-aiiltir. 1 t)e iij.osto- nosiri, le exsprcinvimus, bffic dicta fonienduMi, qujc
iis dixerat, el dc Eccli-siarum in.igi&tr!s : Beaii prxaenti \Al. sequentijcapituio 434 conliiientur,
aui sennnanl super oiitnem aquam, ubi bos ci asittus Huod ipsc brucbiuai luerit ei lobur populi ohsi-
cnlcant ; niiriC nd pcisfcntoics loroni ncileliciio- dione viillaii Mt sempore niainiino, ei saiu.s in
nem dirigit ; inso adver^um principetn eorwtn, necessiiate ei .ii.giisiia. A voce enim aiigeli, quem
qui corda possidot iinpioiuin, quo ' (itiidqiiid fccc- Symniacliiis iu ui iii Hebrjeo scripiiim e$', irans-
rinl recipiant ; ci pra'seiis pcieiilia iuturoruiii sil tulii .iMtx '
(^'aZ.l), qiiein Hebraci Gabiielem au-
'
Viiiic. yiTivda eris prc dtpredatcns, ({nod i::li"a * Vciiui flno V..lic. qunrnodo si quis eic- Grsece .
Consiruit«r rplipel. quaq.io c5t(5v tp.iirov.
-
.\lier Va!i<'., t;';» repvohciU tos, nos tivn lepn,- .\\. habi^m. qu.r vo\ pKiprie lurhnn: sigiiisicat
•
;
bani : qneniuiiiiOiliiiii el panic» inferius ^«1 lo» ci Hicronymus ex opiiiioiic Hebiceotuni .sui lempo-
miicrot (aciiint, nosetiim nemo, tw. ris AwjfjjKii inleipietatus esi.
377 COMMENTAR. IN iSAIAM PaOPHirfAM LIB. X, CAP. XXXIII. 878
isitiiaiil, et naiwie «lymoiogiam j)0;mij: fugil Assy- A ^Vli.ikMii .iivideincs, ei legemes tnt, LXHkni (mv
nuf.. ei ab exaltaiionc |)«'i, genies qu.-e oum eo Dn'>), !lel)r.ii fiignificHi; .ingeio» arbilr.hiiisr, ei
erflfit, IiHC jllucqne dispers.tj siini. Ouibus lugieiiti- esse prdpiiotiam post vocslionem gemiimi. ei divi-
bns, spolis coiijjipgaia siuil a Jiiilaiis, .sioul snlel li.ns Ercio-si*, <le siibvcr.sionc l«-mp!i, quod nclmnt
briiclii ci I<><u:iiarui)i cotlijsi muliiiuiio, cuwi »Hgo!i, lieqtii^qiiiMii
ii: intiis ii:)bitnntci;, scd exeuntc!»
fossas »oacei\.'i!.'!f fiierinl. in qiioruin \ictoria foras ; et qiii prins niintil patis cr.nit, flcliuiii
niiigtiificatus esi Doiiiiiii!» ; cl Siou iniplel.'» ju.iicio anure. Sive ipsi aposlnlt qui niissi fuerant u! pa-
e« jusiiii.i, et fides obsessi populi «oinprobaia ; ceui iiuiiliarenl Jcriisalem, ad quam Dominus
omucsque divitias io sapientia habueruni, ei scicn- loqiieb^tur : Si scires etiam lu ea quts ad pacem
lia Dei et liDiorc- Domini, qtii sobis «^onnu ih<'6:ni- funl tibi[Lnc. mx, ^i) ; quibiis apparuit Dominus,
rus fuil. H«c iili juxla bistori.ini (iiierini. onini ul cos siio confort.irel aspectu, fleboiM Jerusaieit^,
ratione i.iienlcs. Chiisii el apcsloioriiir» ejui sub- qiiia lion reccperit prxdicationen) euam, co quod
ertere S3cr.inicnia. Kos autein post heaiil»i!ii:em dis«ipaise. sunt vine, el cessaveril irausietis per se-
aposioioruni, de quiiius stipra [Ad. cap. \x\\, 20) miinin jusium *, jiixia illud quod in Jcrcmi.i! La-
dioluio est ; Ueuti qui teminant suyir omneyn aqinim. menI.i!ionibus dicilur : \'im Sion tiigent, «o quui
ubi bos el nsiuui calcant, el lanienl.-^iioiiein ct
B
" tioa sint qvi veniniu ad ioiemuiialem {Tlnen. t, i).
plaiiolum eoruni qui eos pcrsecuu suni, de quibiis Irritum qiioque faCium esi paclufn cum Abrabam,
tn coD>eq«eiiti!)Us diciiur : Vte qtii miseros vos fa- Isaac, et Jiicob : Pyojecit civitAlet jQda?je : i\'<>M
ciimt ; vos atiieui tiemo facil miseros : et sicut tinea reputavil homines, qui suo viiio jitmcnia esse vo-
irt vesiimer.to, sic atterenlur, ex persona eorumdeisi lueruiil. Luxit el elanguii lerra pro his t{m mora-
apostolonirn, omtiiiiiRque credentium h«f dicia bantnr in lerra {Gtn. xv et xxii). Conjustis esl Liha-
coiivincimtis. Et est sensus : Domine, in tuo spera- nuiti obsuntuit, haud ciiiliuni quin Toiiipliiin sigiii-
viiaus auxilio, ei in lo confidiruus ; semen incie- flcct, de qtio in Zacharia lejtimus lAperi, Libane^
diiloniin pcriii in «t^rnuin, el salus no.tlra i» poilas tu<is, ut dcvoret ignis cedros tnas { Zach. xi,
ten)porc iribulationis apparuil. Tc eiiiin praebente 4). Site Jerusalem, qux* in IJlzecliicl Libanus .tp-
I ar.xiliuiii, oinnis geniium inuUiiudo dispersa esl, pellatur, dicenle proph^^ia ; Aquiln magna * magnu-
ei praidai atque iilusioni vicioribus fuil. Et hoc ruiM alarnm^ quie habet dactum intrandi in Liba-
fecuiir! esl ,
qiiia sancius Oominus habitat ir. e\ num {Ezeeh. xvii, 3),qt!0(J postcn interpietans senriO
celsis, cl repleia esl Sion judicio et justitia, de divlnus, cum, inquii, veuerit N;ibucbot!onosOr iii
qu3 supra scriplum csi ; Heqviescet in deserto p Jerus/ilem ; peispicue Aqiiiiam regetn Behyloniunu
iudicium el jnstiiia, 3psa esl e;go Sion, quie priiiss *'t. Lib:inuin Jerusaiem edisscrens. Factusesl Suron
est appelbita df.sertuin, et qiiicunqiie habitaverit in ficul dssertum et concnssa est liasan 4>36 ^' ^"'"'
ea, iradei.ur ei lex Evangelii, in cujus tliesauro sa- iKetm. Pru Dasan, LXX Ca/if^;?am iransiiileriin!,
lus «oslra esl, et «apieniia credentiuin, ct disciplina provinciam, pro uiio loco provinciae. S.^^ron [•l/,
eopicias, sjyetides, quaeproprieChrisliaHoruinest.el Seronas ] auiem omnis juxta' Joppen Liddam-
itnior Doniini, inquo ihesauri sapientl£contineninr. que appellaiur regio, in qtia laiisbimi campi fer-
(Vers. 7 .seqq.) 1 Ecce videi-les ciamabOHt foris ; li!e$<iue lettduntur. /?a«rtH quoque regio trans
Afigeii 435 pa«^'s ai!!?re ilebuiii. Oissipal» suul Jordanem est, qnam diia? et diniidia iribus possc-
vi#, ccssavil i.'^3!)sie!is per seniitam, irrilum faclum derunl, et qui^ iiilerpreiaiur uberrima ei pingui»
esl naclum, projecit civiiitie», non repalavii honii- {De»t. tu) : et C:irmelti5, de qno Mtpra dij^iniu?.
nes. Luxit ci elanguit terra, confu^us esl Libanus Loca jgitur Judae* qtioinbim feriilia verteniur ia
el obsurduil, el factus csl Saroii sicut «Jeseruiro, soliludinem , per qua; {jetatpoptxw^ ostcndilur
et concussa est Basan etCarraclus. Nunc cousur- omnis optileniia Jnilacoruiii egestaie et penuria com-
gaiB, dicii Domitius ; nimc exaltabor, mmc suble- muiauda. Quia igitur aposioloium sernmn**ni reci-
vabor. CeTicifiietis ardoreni, parielis siipubm, D pese noiueniiii, confusus est Libanus, et Saron
bpirims vesier ut ignii devorabit vos. El 6runt versus est in soliiuriinem, et Basan Carnielusque
populi quasi de incendio cinis : spin^e congregai.* concussi stint, Proplerea Dontiuus veJ de nimi;^
j{;iii comburtniur. » ' Veihntn Ilebraicuin abei.- paneoiia, ve! ah inferis resurrecturum esse se
!..\M (cSKifcJ), pro quo Aq«i!a ei Synniiaihus ei dicit, ei exaiiandum iti geniibus. ei sublevandiim
Theodotio interpretati EUHi, apparedc e/«, txireinani in cruee. £l ad ipsos Juds^os aposlropliRin facit.
* Verbum Hehrnicuin Arelltttn, elc. Quanttitnvis Are lahem : quod cciistanier retiiienl omnih exem-
Ernsiiio atque Mariano parcere studeain, ac niultos p!.>ria manuscripta. conforiniter llieronymianaB ob*
eoriimdem ediioruin erroies siientio ubiqne pneier- seTViitioni. Dode
e.xploraiuiii nobiJi esl ac maniffr-
nnllaui, lion jpossuiii hoc ioco relicere. quod omiiia stum, editorcin anie nos contulisse inss.
iiuiiura
fere verba Heiiraica in ComnrieBi.Triis Hieionymi oodices cuiii impressis, ad re.siiiutionem «^oniextus
po.oita, negligentia aui impeiiiia depruvnrint. Hic Uteiooymi in verbis Hebraitis. M4Rti\k.
euiin , ROii qu:e in niss. codicibus legunlur, sed * lii duobus Valic. illud /ujlflffi retieelur.
qu.« ipsi excogitart» ausi suiil, aul in Brbliis Masso- ^ Vocem mugna, qiin; ob .stmili5 oct^nrsum exci-
reiharuin inveiieriinl, obirudcre coiianlur, iteiupe detai III amca" vulgalis, sulliciuiit riuo Va:ic. u»ss.
ad sacri leitius fidem.
^S.STN* iirelam \>to areHain, et ob kSm ere iam, pro
;
3T9 S. EUSERII HIEnONVWl
Coriciijieiis ardoTcm, el parieiis ttipuiam, ei spiriius A n-or posicdit [Al. f.ns*idfeLii] livpocrii.is, quibus
vesier vnbis conn.ibil hicendiH-n, ul conccpinm ci DoMiiniia in Evangclio loquelialur : V^ vohit, ScribiF
pariiim vorgx namina consumat. Ei eruni, iiiqtiil, ct Pliarisrri hypecriKe {Malih. ssr;!i. ii,)\ Quis po-
popnli Juflflennim <]ii.is de iiiCPinlio cini». inrclicit:!- t^rit iiabiiarc de vobis ciim eo qui ignis
e.sL devo-
Its nsognituJincin fnvilj.e reliqjiiis (ieniniisiranle». rans? quis baiiiiabil cuin ardoriuus sempitcrois?
Spin.-e eniin eorum qux pero.iloriim inoliitudine Sive juvln L"XX q^]^ vobis annuntiabii [M. an-
;
Coi.greg.Tla; snni. incen.iio vorabnninr, quod pkri- nuiili.ivil], qnia igni? ardel .Telernus, qufu» pn^pa-
qiie aci fiirciKjiio capliviiaiem et snbversioncirt ravii Ocus diabolj et ungpjis ejiis? quis i^iiyr po-
referuni Jerusa!eni. Alii plcnin* atque perfeclius leiit iiabiiare cum Deo, vel unnuiiiiiire veuiura
lenip?>re fiMnrum esse confirniant. siippIitiD? On-.nis qiii biijnscemodj esl, qualiMn
{Vers. 55 seqq.) t Ainjite qiii loiige estis qnx propbeticiis sermf) desrribit, qui ambnlal in pltui-
lecerim. el cogiioscile vicini foriitndineMi rneani. Lus jiiSiiiiis , el noii semc!, sed semper j!isiiri.is
Conlerriii gjnl in Sion peccalores, possedit tremor diligit., nec una vicc, sed jugiter Joquilur veriiaie'»
bvppcriias Quispoieril habilare dc voliis oui» igne qiii prnjitii avarilijm, qutc esl maier calmnnix.
devQranie? qtiis Itabitahit ex. vobis («m anioribus Nisi eiiiiu Qam. nlierius damno el ni.iSo, peeuniie
seiupiterisis? Qoi ambulat in jusiiuis, ei loquilur non coacervaiur, Ei exciiiit manus sii«s ab
alleti
veriiatos» qni projicit avaritiam e.\ calumnia, et omni munere. Munera quippc excsc.iut ociiUis,
e;icutit juanus ab oirmi niunerc, qui obiurat
.suas etiam sa|.!cniiuni. Qui obturai anres
438 s""S "*
aures R'ia« ne audiat sarguinem, et claiidit ociilos audLat judiiium simguinis. Omnis iniqiiilss- et op-
5U05 ne videal malum, iste in excelsis hf.bilabii, pressio <;t iujusiitia, jsidiciuin s;ii!f?Mtiii.s esV; et
mnininenia saxorum sublimitas ejiis : panis ei da- liicl gin.iio non occiJat, voiunliuj lauieii inlerftcit.
lus est snuae ejus fiJeles «nnt. Regeni fn decore El claudil oculos suoi ne videal mnlvvu Felix con-
sun vid.bunl ocitli ejus : cerncnt lerrani de longc. Rfienib. qune non audit, nec a.epicit rnaiiim. Qui
Cor iiinm luediiabitiir timnrem. iJbi esl Scriba? igilur laris ejl, ip.s» liabiiabii iji exceisis, boc esi,
UDi h^\ vcrba ponjfrsiis? ubi tiOcloi' parvtil&rfim? in regiin coeloriim, sive ;n excflsra spelunca pettae
!*opulor>i iinpruiiemem 437 'lors videbis populum foriissinia:^ jn Christo Jesu ; quce petra Israel po-
alli sernionis, iia ui non possis iiilelfigere diserti- piijjuni sequebalur^ ul hilieret dc ea, ei illips forti-
indinem iingu.'e tym, in quo iiuII.t cst s^pieniia. 5 ludiittf proiegereitir. Panis ei dabiiur, et aqna ejns
LXX : ( .Aiulienlqiii lorige iunt quae fecerun! , scienl fideles &un! ; qu^ gentiMiim fabulae in ."«inlirosia ei
qui apprripinqiiant fortimdinem meam. Rereiisc- C uectare inteliigunl. Nos ault^m panes ei aquas fide-
runi qui eraril in Sion iniqui, appreliciidel tremor lissiinas ^ legem Dei irvlerpreiabiinur, Qui isilur
iinpio«; Quis aiinuniiabit vobij, qnoniarn ignis taiis est. tegem Clirisiuin in sua clariuiie conspi-
ardet'< ^uis aniiiin-.iabii vobis looum Eierniim' qn{ ciel, de qno siipra {a4 tap. ixxi», l)<licilur: Hcce
«nibuiu in justiiia, ci ioquitur recisim viam, eiodil rex juaiLS rignabil. ei pririsipes in jiidirio praerunt.
iropieinioiii ei iniquilaiem, el roanus excniit a mu- Et ociili <']!!$ videbiml lerraiii de longe, q'iani
Reribuj. ci oliiurai aures. ut noa ^iuJiat judicium mulio t?nipoce desideraverant, lerranx miiitiin ct
Fnnjininis et ciaudit ocu^os, ne videat iniquitalem, maiisneioriim, de qua in L'v.tngeIio scripiuui esl
iiie liabitabJi in excelsa spelnnca peir« fortisaiuiiP. Beoli luilcs, qupniam ipsi potsidebunl lcrr^jm {Muilh.
F'*nis ei dabiiur. et aqua ejus r;deli.<! : regein < um T, i1 ; sivein coslo positi, torrena despicient : Cor
gioiia viil^^hiuit ooiili vostri, viJeLunt lerram dc tttum meditabiiur timorem : ul cum oiunia fiieris
longe.anims xostra mciiilabitur limereiv. Ubi suiii conseciitus , <iicas cum Aposiolo; Qai non ium
pi-ammaiici .' «ibi consiii^iores? ubi esl qui numeral dignus vocari apoitolus , quoniam psnectitnt stim
«es qiii niitriiinl * et pjr.nni el niagnum paj-ulum? Eccle$iam Dei [l Cor. xv,^ 9). Ptincipiom eni!\i.sa-
cui non tlt&ii consiliuin : neqL.e scielal pro(iind.*m pienlise timor Domini {Prov. 1, 7). Vbi esl Scri-
vocenn illius iia u( ui..-. nudirt^l popi)iu& coiiiein- ba ? ubi lecis verba ponderans, ? vhi doclor par-
plus, et r".ii esi ainlip..ii inlelligPiilia. t Qnoniam miJorum ? Ubi sunt, inqtiil, Scribae ei Pljarisaei, qni
riissipait &<!iii vjjp, cess:ivil iransifns per seiTiias, logis verba iruiinanfeb, inrelicem populiim deci-
irritum faitnin esi pactnm tum popnlo Jndsonim, picb3nl'qHO>nuncparvuIos Scriplura cognominal,
projfcil Dcus civilales eoruiiu ''On r«piil:iviv C03 parvulos sensu, parvulos inieliigenlia. Cum autem
iuler liomines; pioplerea vns qni loiige eslis, au- oculi credcnlis regcm in siia majestaie conspexe-
di'e qii2 feceritn, et appropinqnalc nl agnoscaiij rlnt, ct cor ejus modiialutn fiteril timorem, lunc
rct-lu.linem meam. Conteiriii .«.int, si^e recesse- imprudeiiiem ^ popc.Iiim non virtebii, popiiUim Ju-
r\»ai n«u er.iiil in Sion peccaiores vel inmii et ire- daeoruin, sive pnllosopliorum et oraloruni mnndi.
'
Ir ex Hehrxo, quemad-
Ucronymiana versione pari omnes fnnsensu imprudeiUem.
r»naufn «l in Vnlg:.ta itrpLSleutrm lcgilur, quod re- Ditns Vi.lip., qui tiulriumur,]\xx{i
' GnPuum.TOJ^
Tpp.;o;Uvou~.
liQen^lira pro ir>i rudtnlfm rr.-.istilueral ip«e Vlar-
tian. t.v ipsa hnjo stnienliy fxpositione in I •«re Mdem Vsne., impudentem, Kecole svperiorein
Corrrenlariis. Ki "'"> infra iibi hic locus exp^i. n- annniaiioneir.,
iur, (.'lus Vaiic. inifodcnttrn prxfcrl : hic auifm
, , .
381 COMMENTAR. IN ISAIAM PnOPHETAM LIR, X, CAP. XXXIV. Tigo
qiii applauiiiiiil silii i« eiudiiloix^ ct elofijuorilia sae- A /irwii eruni ;Ui «il Doiiituns lialiiu-l iii co, qui locus
ciilTiri, d<^ qtiibns lunic a-l ; Popifluni alii sermonis : esl oinniiiiii (liivioruni , rivoMiinque curreniium
itu ut non possit ir.letHyeie dherliludinem iiiujua: per (|Uos 440 »>>ll"^ a<ker&;e pnrlis poieiit navi-
ejtis; quomiii onuiis ornatus in yerbis egl, qui lia- gare : ueque Iriremis mnqnu , qua- inlPrpreiaiup
beiit folia Ldnlum iiniijrnniqiie scriiuiriunt, el fruc- diabolus , curft iransgredi poieril : quii Doinitiiis
toin iion possideiil veill.ilis. Deiiiqne seqnimr : In ipse esl judcx, el princeps, ei rex, ei L.alvaior iio-
quo nulla esl sapientia, dc qiiibus ct allo loco dici- sler, ei illo protegenio, niillius nietueiiius insidias.
tiir : Perdtiin inpientiam sapieniium, et intelleclum IIoRC dicla sunt de Sion iirbe solemnicais nosir«e,
prudenlinm reprohubo (/ Cor, i, 19). Cur? qnia el de Jerusalem li.abitoiione diu^siiiie, qu.iin iii$e
siali.-Jiii 439 '^'^" DtMis sapienliaiii bnjus sae- Ooniinus ftiiviis suis circiiindabil alqiie v.i'ljbi5.
ciili. Niinc auiein ad li-rroiian» IrKjuiliir Jenisalem, quod
(Vcrs. 20 scfiq ) < Respice Sion cjvivaiem solcm- laxali sint funicuii ulieiuaculi ejiis, ei (entoriuni
tiitalis nostrx ; ocnii ini vidcbuiU Jerusalcin, h»b!- susliiiere non qHivcrJoi, el oialus ejiis, in quo pul-
laiionem 0|iii!enl3ni ; tabetnAcnlum quod nof|ua- « heiriiiia qoondann vela peiidetiant. luplis ftinibus
quain iransferri polcrit, nec aufeiciilur ciavi eji'S csciderii, ni non soluni ad navigaiionein, sed ail
in sempiternum, et omnes funiculi ejus non ruiii- fiignuin quoque inuiilis sjt. Pcsfquam auieni navis
pentiir. Qaia solomiuodo ibi inagnKicus ' esl Do- conini faciil dissoluta, et labernacu.Iiini dis&ipaiuin,
iiiiiius nosier ; locus fliivioruni rivi lalissinii cl ita ut ia utraiiique pariem fnniculi disrumpsiuiir,
paienics, non transibit pcr cuin navis reiiiigiiin : pi'»da vic!0>'ibus divideiui- ;
q«i tani ifnbecilli ertnit
nequc triremis {M. Irieris] niagna transgrcdietur proptiis^ viribus, ut claiidi sppelloniur : ei niliilo-
euin. Doiniiius eiiim judex nosler, Domiuas legifer miiiiis Dei ira irihiieiilc eis forMiudinein, nullain
nosier, Douiinus rex nosier, ipse * salvaiiil nos. iniirinilaiciii seulieBt, nee di.ceol : Laborani. Qiti
Lasaii suni funiculi lui, ei nou prvvalebunl : sic eiiini i"iieril iiiler cos ^ auferetor ab eo iiiiqitiras
erit malus luus, nl tiiial-irc signum nequeas. Tunc alq.ue pcccaiuin, quia Dei 8xs4>curusest voluntaiem
dividentur spoiia prxtiaruni inuliaiinn : ciaudi diri- (Cap. XXXIV. — Vei>s. 1. seqq.) «•
Arft*jili!c geu-
pienl rnpinau). Ncc dicei vicinus, ehingui ;
popiiius tes, et auiliie, ei popnli alien(ii.ie : aiidiiil terra ei
(jui babi'.al iu ea auferclur ab eo iniquilas. > LXX : plfiiiludo cjus, orbis el omnc gernien «jnSk Quia
« Eccc Sioii civitas, salularc noslrum ; oculi lui vidc- iiidignaiio Dotniiii super cinnes genies, el f;ir«r sii-
bmil Jeiusalein, civitas dives, lal!ern;>cula quse non pcr uuivcfsam niilitiam ear«;n j
Ai. eoruin J
: in-
.movcbuniur nec aufeiervuir pixilli labernaculi ejiis terfecil eas, et deiiil in occisioiieni. Occisi earuin
;
q
in scnipiieriium, ct funiculi ejiis non diripien'iir ; projicientur : el ds cadavoiibus earum asoenJet fe-
quia nouien magnum Domiui vobis ; locus vesler lor : labeseenl monles saiiguine earum, Kl. iabpscet
non ingre- iir^ coni-
I cril llumina et rivi lalissinii el spatiosi
dieiiir per eam navis agiiala remigio
;
; Deus [Al.
oinnis niililia
piicabuniur) sicul. liber
rceloruin ; replicabiinliu-
coeji : el omnis
(
iniliiiiveo
Doniiiius] enim meiiS magnus e£l ; iion transibil itie ruui defluet, sicul denuit foiium Jc viuea «t de iicu»
Domiiius judex Dominus princeps nosler,
nostcr, quouiain iiiebriiilus esfin coelo gladius ineus. Ei:ce
Dominus re.x nosler, Dominus ipse salvabit isos. super Idumaeaoi descendet„ et super gopuluui in-
Disriipii [AL direpii] sunt funiculi tui, quia non lerfcelioDis nsea? ad judicium. Gladius Domini re-»
priBvaluerufil ; ir.aius tuus indinaius est, ut diuiiUat pleius eal sanguiiie,. Jiifrassatas adipe. : de sajiguiiie
vefa *: ufln elevabil signuni, donec tradaiur in va- agnoruin el hircoruoD, de sanguine inRdiiliaioruiu
siitaieui. Miib.i igiiur claudi pr%das facient ; el non arietiim ; vicliiua enini Doiuini in BDsr-i, , cl in-.
dicenl : Laboiabo. populus qui habilat iji eis,dimil- terfeciio magna in lerra EdOti». Et dGfeccndetnl uni-
lcuir eis dcliftium. > juste, cni supra dicium es\: cortios cum eis, et lauf* cum potenlibus. Inobria-
Cor tuum meditabitur tinwrem ; ei, Poputum twtpru- bitiir lerra sanguine eorum, et Jiiimii* eonim adipe
dentem [Al. impndenieni] non videbit; ei qui anlea D pii><,'uium. » Post eversionetn Jer usakro ei. najifra-
audieras. Tiajem in decore tuo videbunt oculi, iui^ giuin quAndam solidissJJiiK na\i8,.pvxiJa»ique oin-
conleiiiplare Sion urbetn solemnitalLs noslrae,, vide nis siipclleciijis iJlius, de inierilu. oninitiitt dicilur
E('.cli'siam Ciiristi , in qua esi vera solemnitas : nationum, 441 ^^ '^^ consummatione mundi, qu%',
ot^nli tui cernent visioaem pacis, el divitias inspe- est in die fiiiura judicii. Uiide ontnes ^niss ct.
laias, quus oculiis non vidil, nec auris audivit^ populi terrae et pieniludo cjiis. orbis et quncla ge-
ii«>c ii) cor bouiinis ascenderuivt, et ubernaculuin niniiiiA ejus, lam qu4e liabitantur tocA,. quam. qua>.
quod iiequaquani transfeiri poierit. Priiis enim iubabiiabiJia sunt. niinieiate frigoris et calQris, ju-
l iberiiaculuin qiiod iiainiil popuius Jud^orum benliir audire, ei qtiai v«iiiura sunt cum omni men-
translaiiiin est aique subialun). lYcc movebnniur lis tremove rognosccre. Indignalio enina D.cniUii
cluvi ejus in ieivpHernum , f.t amitts fianculi eji» nequaqiiani s.uper uiiani geutem Juda;a;n, ci As-
'
Mss. Ka§mis. Hibraite autea» est "1 "x, volde In vetujiiiori Vaiic. contrario scnsu cst : el noh'
*
magnus. dimitlei vela : omHino verius ad Griecuni oi y_a^X'
* Aniovimus binc vocem Oominus, quam neque sii li. lotia.
inss. noslri, iieque sacer texius aguoscit.
;
383 S. EUSEBll HJERONYMt 384
sjrias aJqud CiiaJdxos, ^gyplios. Moabiias» tA A coistnb iwpSos f.**««iiur, 9< pltirlfnls Imerfectis,
Ainnionil«s, ei Phiiistkeos : seil cl coiilra*onuies vaginnni stiaiu jubciQi- iiilnre. Cunique istPbrialiis
isenies, et ftuper universam niiiiiiam, &;ve iit LXX. fueri! el repleius in cwio, boc e»i, in «ere, qui ron-
triinstdleriint, HM»nfr;«rH earum, veniiira dcscribt» suetudine SciiptDrarutn coelutn dicitur, tnnc ad
lur, (|»ae iiiterfici.it ea.s, ei feloreui corporuiu im- I'.liitna:»!n quoquc, iil est, ad terrena descfn(t<>i r
iroscenliuiii in aiiuin ;iiicendcrc fdciai : sig:iiiiciins *at poii poeosm dxmonnin etiain iiontinoin aniin»;
peccuia oniiiiii.Mi naiionuin : ita u( sanie earum et judiccniiir. idumira (jtitppe in lingua nostra itr'
Kpiircitia, ao Bangninc inontes rcpleantur : sublinies lennm sonal. ncplelnsque est san{,'uin(>, et ineras-
quieqiix viriules el angeli, qui singitii.s gcntili)!)-; .satus adipe agisoriiin et birroi um, niediillatortiinqne
pra-sidtbaii' ; ei lal.escai omuis miliiia vei forliiuilo arielum algue laurornin : ut et principes H popu-
c(jcloTum, ropliceinur, sirc compliceniur cteU. si<- liiin pariter signiGcet punieudos. yictiina eniin Do-
ul liber, cl oainis miliiia cl exe:'cili:s eorum, at- mini in iSosra, el interiectio tvagna in tcrra Edom.
que, Ht LXX tr.insttiieninl, ei stellw def!u^nt. in Dc «iu:) Oosra «l Idum.Ta eliain in con.^eipienlilnis
snniliUiiiinein roltoriiin, qu^, uppro|iiiiquut)le fri- {ad i.xjii, 1) idcin rrophcla testatur dicens : Qnii
gore^ aienli» aiquc cuulracia iie vinea el Gcn Je>
n etl
'-- qui
»"• vtnit• de— Edom
^-^ : ruhra
,,..- ve$timentn
,,„ _ eju*
j
de
-._ —
nuuni. Qiiod qnidem el Salvalor loquiiur in Evan- ^ ihsra *? El no«milii exisiimjnt, quia Bosor caro
geiio '..Stellct otdent de ciilo, et tirtittei ceelorum dtciuir, per viciiHjau» Domini Bosra, torinenla om-
moveiuinuf, et lunc apparebit ii<jniiin Fiiii figtninis r)inin in carNe rnunslrari qui pio iabunlur errore.
;
iu caelo {itaiih xMv, 29,50). Eiboc lonsider.indum, Ifi prasenii cnim inco non pcr six lilteram, qnae
qiiod nou dicat inieviie cneios, sed replicari, sive ifi BOsoR (lU^a), boc esl, in carne, p©Diiiir;sed
compliciri q!i;iiii iibruni, ul pObtquain omcia peccais per SABE scribiiur, et bosra (n""i'l> appeitanir,
aperla fnerint et rciecla, complicentnr qui prics quae juxta Jesum et Jerr-mi.tm non Kdom, id esl,
»perti fueranl, ul neqnaquam uilra scrilianinr in »diifR»a : sed in lerr.-i Moab iiiVf>nitur (Jerem. klvii]).
cis di>licta inuilorum. De Isujusceiuodi liltiis Daiiiel Jioara aaten) in lingua nosir;. mvnitam scnat aiqne
»n suo volumine {oquUnr : Judictuin scUit, el Htri «rcMjtirfii/cr/», sive firmaiain : ut orbem ierMrtsin
aperli suni { Dan. vii, 10), i:i qitibus de.scripia Domini voiuotaie ilocea'. 443 ''^se seKdiituin, jiixia
erant opera singulorum. Slellas anieni cAdere illud quod in l*salnK> <;«niiiir : Ipse atper maHu fun-
plerique arbiirsiUur '
,
juxia Apncaiypjsiin Joait- davil enm, ct supcr pnaiinu coUoctivil iilvm [P/al.
iiis (cap. VI cl viii), et iliud qnod alit>I scriplu*n xxii!, 2) ; el »'e firmilate ieiT.ii? ex persona Dt;i dicliur •
*$t : Stelle; universa? ardenies soltentur, et cce (^ Ecto firmc.vi coturnnc.s ejus (Psel. tww, i). CinncinG
tum «c lerv/i transibunt {Liic. -s, 2). Pra;tcrit viclima Domiiii faerii in Bnsrs, et iiiierleclio ejus in
enim figura h;ijus nnmdi [J Cor. vii, 51). Qiii- Idiimsea, desceudeiil unicornes com tnuris po:enti>
dam de his stcHis dici puiant *, qux in c(£lo ru- bus, reges videlicet tl priiidpes terr* [ At. ejus ]
tilant, ul in parte monsuciur ei loium , qnod sci- el omnia inierfectioriis, et s^^nguiiiis repicbuDlur,
licet perstellarum ruinam eliam ccelorum inleriius et adipc quond^im divilum ac potenlutn. Per qu:e
osiendalur (/7 Cor. vii). Alii veto 442 '*=*s stellas verba, jiiiia humanam consueiudinem, lerrOrem
puianl esse ruiluras, de qtiibus et Pauliis Aposlolus aiidieiilibus iticutientia, in otiines priiicipes «c pO"
scribil : Ao« esi iioliis ceriamen adversns sanguinent lentes, populosqite ac parvos tornieHta UiOnstrai^iur.
et carnem, ui edversua principtttut, adversng poles- BotKi, id csl, munilam, alque firmatam, et Edom,
tales, advenus reciorei tinebrarum istarum, adi>ertus sivc Uuma, el Idcmaeam, Judaeorum ina^'islri Roman>
tpiiitvnlta nequitia: in c(e.lesli(>us(Epket. vj, l2),Nec iiiielli^i voluiii, ei omula de ipsa dici qu3e s«quenii
miruiii si dsmones qiii in aeie habiiant, dicaniur capitiilo continentur.
«sse coelestes, cum ctiaiu volucres coeli, quae uli~ (Vers< 8 seqq.) t Qiiia dies uitionis Domini, an'
que non in coelo, sed in acre troliianl, Scriptijja nus rctribuiiununi judicii Sion. Ei conveAeniur
cognominei. Nam ei S;itanas iransfigoraiur in afi-
*^
loircntes ejus In picem.et Luinus ejus in sulpimr
gelum lucis (i/ Cor. xi), siellam se esse siinulans. H erii terra ejus in picem ardeniem. Nocte ei die
El Salvator vidit cuni qnasi fulgur de coelo cadentcin non exsilnguetur, i» stnipiternum ascendet funius
{Luc. x). Et iropologice de eo quasi de ma- stclla cjus ; a generationc in gcnerationeni desolabilur,
gna dicitur : Quomodo cecidit Lucifer qui mane in s;eculuin sxcuioruin non eril transieiis per eatn.
oricbdtnt ijta. xiv, 1^)7 i!^c iinivcrsa (iciit, tjuia Et pos&idebunt '1181» onocrotaius, et hericiu.s, et
incbriatus est in coela gliidiu» ejus, peena aique iliis.ei curvus habitabunt in ea, eiextendetur super
senltfiiii», et ultio in pecc:itorc8, qux profertur a Oo- eafn inensura;ut redigaturadnthili,etpcrp«iidicuiuni
mino.Qni gladitisetinactixra ii Ezechicl (cap. xxi) in desulaiionetn. Nobilex ejus uou erunt ibi ; regeui
' Yerbum ar^iJriin/ur expuncil Viclorins, lura Irrbiis i)raestilit lameu de his, coniexlu integro,
;
serie cunliiiua ifgit vere hat stellat, quomodo el adiiioiiuisse.
in Vatic. ins. ts^t inox diceinos. Et verior quidem * Duo Valic.V^rtf hastiellas dici putant, elc
esi sensus cum non nisi d\|as de veris item(>e steKis Iidem cum Viilg.. (tnrffi veitilfus de Bosra
•
; iuiri
ac de mysticis, opiuiones Hieronymus ponat, ti qux Basar. pro Bosot^ constsiiier.
Adiluciilesiiraouia duabus (anium cunveniaot, non
385 COMMKNTAR. IN ISAIAM PROPHETAM LIB X, CAP. XXXIV. 386
poiius invocAbunl, «M QiurtPS prlocipcs cjns A ''aJ»er« fnlissijua?» ;
illuccfHtgregsri mlivos, rapaciS'
ciuiil iii niliili. EtQiieiiKir in domo [^i. ilontibiis] siniain av«m>(|u.'B ll«l)iaiee ;ippellnlor uvjoni (nn).
ejiis spinx, pa tirlicac, ct paliurus i» nMiniiiouibus sive ut LW trauBtulerunl cervut, de quihiis inrra
cjuS ; el erii cubile ilraconniM, ol pascna sirulliio- dicemii-. Iiiler qiwe Propbela ioquiiur audieniibuj..
iiuin. El occiii rciil dxnionia onnceniiiuris, el nilosus homities [At. ouinesl qwi me autfislis loQueniem,
clainabil alter ad alleruni : ibi C(ib;»bit [M, cubavil] qiiiY? vetitura pronuntio, rebus oninla c<>m|iteliuuiur.
laiiiia, ft iuvenif^l [Al, iuveaii] sil>i retjuiem. ibi 445 ^^ ''^''*> ^MiM scripia sual Doniini, et illins
habuil loveaii! Iiericius. ei nuirivii calulos, circum- senioiuia, el unum quidem irrituin «rii. Nam quod
fodii, el fovit iu umbra ejus; illiie congregali snnl de meo oic procedit, ille uianJavii, id est, egu
milvi, alier ad alleiuiu. Hequiriie diligeniei in bbro quidem ioqiicr ; sed verba suni Domini, ei spiriin
Uomini, ei legile, unUni ex eis non defuil, aher ad [Al. spiiiins] iliius quidt)uid dicUim est perpeir.v
alierum non iiusesivii ;
quia quod «x ore ineo pro- bitur. Ipsius decieio atquc »i<:nsura siftguh com>'
•
ccdli, ilie mandavii. ei spiriius ejus congregavii plehiintur ; ei usque in gcnerationes sempiiern.ts
€a. El ipse misil eis \A(. eij sorlem, ci manus ejus snuDi orditiein non relinqueui. {I%c juxta nebrsi-
divisii eam illis in mensura, usqiie in seinpiternum rum et e3;pl3nalioiiei» iiiblOrb.aiii dicia Sir.l Ce^le-
possidebuiU eafn ; »» gfociatione ei ^cneraiionerfi ^ ruii! qui iroptilogiani sequuiiUir, expulso poputo
habiliibuui i.i ea. > nebia.'i, ni supra diximus, ii:ec Jud%oruni sub bcsiisruni et portfnioruin nomiinbus,
de Romaiio irnperio propbelala conteodunt, ei 444 idoiol^arjis et voriia supei'$tiii4inibu.s scrvienies in
in uliionem Sioii, vasiiiaiem qtiondaui legni poien- Jernsalein biibitaiuros essc coniirnianl ; ei hos esSd
tissimi jir.THdic<»ri, quod juxla lilierani pierique no- onocroialos el bcticios, itrin ei corvum. dracones
sirort;m eiiam in Apocaiypsi jQaiitiisscriptiimpuiani. et sii uibioties, et onuce.ilauros, ei ^.'«'iitoni^s el
t^iis auteiu ex eo qiioi! (iiciiur, Dies ullionis Domim pilosos, ci l-.iiii!ain, quse Hebrslce dicilur tJLitii
unnui retribulioiiuin juduii Siou, liunc arbitiamur {rr^S^S) ; el a solo Symmacho IraiisUla esl /«»!!«,
anuum, de quo loquiiur ipse Salvatur : Spiruus qu;<m quidam Hebiaoiurft tpvvv/*,v, ni esi, furiatn
Dijtnirii iU}!ei' ine. ao (juvil ur.xU ine. coanyelitare su.spicaniur. El revera si consideremus de diversis
puupeiibux misii me, prrrdnare coptirii re>nist)iouefny geniibiis jdriucias Jerusr.lem colonia*. el juxla •»-
ct cacis ul vidsaiil, vocare.annum bomiui accepmbi- ium proviiKiarum suarunt, singulas r.irr.iiliis pfo»
lem, ei dtem retitbuiiciiis Oio ncitru : conictari otnnet pfiorum da^tnonuin eoluisso porienia, beec omnift
lugenies, ei dnre piauijeniibus Ston gloriam (Aac. iv, !!i Jfrusalciii habiiiisse iinpabiiiius. Quorfqno
iH, it), i.^a. i.xi, iy^i, 3) ; ei de quo supra dictiini ,
LXK iraiisiuitjruiil ; Ihi obviwjnruni nbi eeroi^
esl ; Mulieres opuicuice t>urgiie {hn. \\\u, 9); €i e( vidcruni jacies tuas : ntiniero irttn^ierunt ,
«i/«.' e^
dierurn anni i-ecord^niiui in dolore cum spe, ao per ipsis non periit , ntc ^uitnivii. gltnrvip.. Dcntinus
boc po.-si gbiieralem toiius orbis coiisuiiiinaiioneni euiin praxcpii ets, et spiriltis ejm «jufir,:^uvii eas :
rtiveni Si;ijiiuiam ad Jemsaiein, cui ilSo icinpore «t ipse (tgdit eis sottes, ei maiiUi i tius dntidn eis .
ioquebaiur, ei vasiilaiein cjus plcuo sennone de- ui pascantur j« s^,inp\ternun\ , et ifossideanl ift acne-
scribi ;
qu<td bciiicct pos^uatn tcinpus Roiuan^e laiione generaiionuin, 61 requiacanl i« ea . Sic a»-
ubsidioiiis advenerit, pice et suipbuie ct Sauiiuis iegyrice interpreiabiniur, ul docedntus cervos, id
ardeiiiibua ouuiia comtileantur, cl fiiniu» iiliui. rr^a- ftst apostoius. el sanctos qupsqt»*i dociorts. Ue
neal \n !£ieriiuin, babitcnique il-i onocroialu.s «ji hc- quiiws scripiuaj esi : Sirui (ifsiderm cctvuh asi fo.i-
ricius, tri ibisj ei corvu^, qua; aiiiniantia iu de$or- tet «quriruiu, ita (lesiiieritt animu iuea (id ie. Otiui
lis lecis habiiare consucveruni : ci boc fi:»l, quia {Piist. xu, "2) ; et alibi : VoxDoinmi pt' /iiianit tPrnM
luniculus Donii!:! atque perpenJiculuni, id esi, sok- [PsaL, Kxvii!, 9) ;ei lursunn : (.ervui avncitia a pnU
temia iiUub' nou valeat iinuiutari. Nobiies ejus, id iuf tjratiarnin luarunx Ivqmntur tilfi {l^roi> v. t9),et
est, aposioli aiquu credeuies nou eruiit ibi, n«c iii Job iCitslodali tmtem inenses ceriiunim^el fiartus
perdiioruin iiuinerocoiguiigeotur; sed legem ponus {) cetrum «/?n//«;s (Jofr xxxij;, 2) : el iti Cauitct» cao-
Cbrisiuur iuvocabuiil. Oiiines HUiem piincipes ilbus, licoruin dicittir : Sifnilif (tt Iratrueiis mtits caprtcB-
Scribije videlicel cl iMiarisffi, redigemur in inbiii, vet hinnulo cervorum iuper uioiiKS aromaiufn (CaRi>
et in ri(.«mit)us qiiondiin oriiaiissiiuis spi>)iu ei ur- 11,9); obviiissc sibi in 4cnisalem ei moluos vidi&se
ticic et paliurus orienlur, Eiijque cubile draconuin, con.specius, ei iransisse nc reliquisse e»in, ei «d
ei pascu.3 sivuibiosiuuip, quss: ct ipsa signa suiil et- c.iversas pruviiicias pericxtsse. quis DQuiinu» man'
ea, jiixU
irenia: soliiudiois. Ki occurrenl sibi iu daverit cis ; Ite ei dop.it:
44G omnes qentes^ bapli-
LXX diveisa dsemouuiu phauMsiQaia, sive ui omii<:i ianies eus in liPiuine /'qirie, ifl Fiiii. el Spirflt-s
joxia Ilebraicum iianstuierunt, sisa (a"*) ei iiss nincii {iiiittk, Jtxvii», 19) ; ei splriic5 ilUns cor.gre-
(G^m), onoceniauri, e» pilosi, el lainia, qux gcn- gaverii eo£, dederiiquc eis 60ite8 «i^ue di?lsefil>
tiitum fabui-3&, et pottarutu figincuta descnbuni. ut alius ad UidoHi aUiiii ad Hisp^nias alms ad U-
Henciuui qnoqus ibi euulvtre catulos, et slutiunsui lyricum, aiius adCr*ci3fn pergeret,- ei unuiaoi&que
' Aniea cral cungrsyafr» ; et inox, manus divisii absque iw.ier|eclo ejus ; qaod mss. emeRdaRt ac
pplcfti ad S2ca coutcxtu!) «Ldeut.
suppl
: ;
387 S, EUSSBU niEHONYMJ 38S
iii Era«g6lii sui aique doclrinae nrovincia reqiiic- a expijinauojieni debemus accipere, i» q>ia Jixiitius
swfrtl.Qu* nos super Jenisaiem diximusBropiietari, LibaMum leinplum sive Jerusalem iiiteiligi, (licedte
ei Judxi de noiii-aHO «jicia imptrio siiapicaniiir, Zjchsria : Aperi, Lihane, portus (uas (ZacU. \i, l);
n"!inoili af! «rCeiii reJerwn'., uti* pnoribus (iiscrep;;rc ei EzechieJ ; Aquiii: '*
xnagna uiafjnayum a'arum plenu
^ideacliir. vu/jHibui, quiV liabt^i ducium. inirandi in Libanum et
(Cap, XXXW — Vers. 1.2.) i Lslabilur izn-.iis. Cannelum {Ezecii. x\u, 3) : priorem sigiilfie;vre p»-
et iiivia, 31 ftxsuilabit. smiluiio, el fiorebit quasi puhiin, tJe quu s<:prfl diciuai est : A'i «rii rfeser/Mm im
iiiit.nu. GeriiMua«& gor<fii!!at'it : ei exiuiisbit Ia;ia- Carniel,el Cannel in iatlum ie;nilab!lur (ha. lixit,
hHiiiia ei lauJans, Glorla Libani daia esl ei, decor 45); ei S:iro;i t'aiii!Je?n liabere iiiieiiitji.-iiliiHi,, Soii-
Carfnoli ei Saror.. Ipsi viilebuiit gioriaui Dor.iiiii : el pltira ;ljc.";tie : Faeius ai Saron sicnt deieriuni {Isa.
detroren» Dcs nostri. > LXX : » La?{are tleserium si- xxxiii, 9). Oiitiiis ;,'5iiur cantior, cuiiw.s Doi, ei cir-
iieiis, ci exsuUe» biiliuulo, el fnHfui nHiisi lilii»m, cumci&ioiiis scienlsa, ;.t ioca ulicrruna ntijue caifpe-
K';oieliui;i ol o.xstiluibuni lifscfa Jer.l.iftis : glori:» siria, qi.iae appeilaiiliir Saron, pro qyibus Syinma-
LiWiiiii ii:Ua csi ei. ei ljC.iior Carii^eii : ei pupiiJus chiiS Miierpreiaius est campos , (i;ibu»lur deseriae
mcu3 videbit sJoriai!i Domiiiit et aUituaincr.i .Oei quoiidtnn Eccle^-ise.ct iiabitatores iititis vjJebuulgi-.
iiostfi, » Quoiiiani Jerusaiem conversa esl iii picem » (.jj^,,, Don,Hii,ct decoiemsive ialiiiutlineD» Doi iiostn.
ei asceudit uiiiius iiiius seruplleriius, ei habilaiit in (Vcrs. 3, i.) i Conloriate :'. snus dissoiulas, et
ea oiiocrotaius ei bericius, ibisei corvus, dracoiies gejiua debilia roboraie. Di..ite pnsillaniaiis (sive
ei iiruihiones, dremoiiia et onoceiuauri, lamia ei meiicalosis;, Coufortaniiin), el nolite liinere, ecca
piiosi : et Doioini siiper ean^ iisipsem seiiienuaesl DeiiS vcsier oliioneui adducot r<'tribuJ!0!iis ; Deus
{lelinqHctiiT vobis dc-mni tesita deiena (Luc. mis, ipse veiiiei, et salvabil vos isice ut LXX transmlem
55) : propieiea quae piius deserSa fneral, de qua iii
mn.', lios). Tuacapeileuiur oculi fx-corum, ei aures
rsnimo diciiur : \(.x Uo-.niiii cmcuiieaUi soHiudivetH saT.-ioru.Ti p.iicbuni h:el au-Jieiiii. Tiinc S:*!iet situt
[ki. deserlvin\, e( cotnmoceiiil D&minfis deurtum cerrus cS.iudus, ci apertaerit lin^ua liiuioniiti, quia
Cadcn Vox Dontini yrifiparantii cervM ; el revelabil sfiisss dunl la deserto aquse, et iGriculesii» soliia-
condema ailvurum {Psal. xxviij, 8, 'J), niuiabimriR dinei cl-juae erat aiida in stagotiin \sive naUides), ct
rsriim iHniiiuia abuiidanls.vni, ei ptigiiatilifcuseervis, sitiens tii foiiics aquariiin. In culilibus, in qiiibns
de yuirersis saliibus uulioniiiri .be.-.iia:, (]ua «as piius drufoiies liubitabant, orietur viror Ciibuii ci
prius possoderaiii, e.<i!eileiilur, ui iiuptealur illud iunci {pro 1-uc LIX. iTamlulerunl .' Erii ibi iaelitia
«jiiod !» hoo sodetn 4)ropt»;ta tiiciiur ; Ligi^iic i«r{- gvieiin, el caolas gregiini). Et crii ibi ;}c(uita el via
iis, qu(r. non varit. ethnttia elxiania, <r<.£5 non ,ocr/j!-=
^jjvg vi.i munda) ei via sjucia vccabiiiir, nou iraiQs-
Tn; qiioniuin piures suni .tttii isenriw mr-ifii qitain \im per earo poSliiiys. Ei bcec erii flobi.s directa \ia
eJHs qua- f>-ivei vinini {h^. Liv. i). ilac t!!»;. IjiUjs ua «! Slniti nen esreft pei 44S <=*"^ ("^^ ^- LS-X^
silieus, sive ijivia, noiv ijabeus vitaUis uf^uas^ ei Oo- tiannuierunti iHjqoe erit Hii via iinmiTDda; qui iiuleiii
miiins aon gr;»iiei)aiur {AA. ing.rotiitilwiui] p»:r caoi, diapiTsi suni, irsb^ibuni per eaat, cl noii errdkint).
(J11.S ntiiic ili>teb;l ia liliai;:, iive lU s giiisii^anlias Noii erii, iiiquil, iSii S<:o, ftt waia bestia non ascciidel
cvpressit .Aqiwla, /a/.uxwa',? ', qiiam nos iii.r,\eiiian per eavi!, srec iiivcnictor ibi, itd ainbulabuut pcr
rom:n el necduia kliis di!:iiai.i> j^*ossu:;ius dicere. oai«,qut iiberali fiierint. Ei Tedcis^pli aBomiiio cwi-
f lorcbil aulem, ui cum Ap-jsiolo prouumie'. Ciiri- ; vcri.cniiir, *:i veuietil io Sioo cuisi laude, 81 S;>;rilia
sti bcnus odof iuriiui in aitmi iccc {il Cor. i:, ib). Ei seifipiieroii supcr t'spui.eoru^ii. t<;iudiuiii 8t lietiiiaiii
iiiud Caiilici cariticorum :
^i^^ tlores visi mnl ui obUiitbuisi ; ei fogiet doti»r el geroiius. » LUriisriCuo
leirn '
; inaudr-iifota: dedcrnui odifreut ssifjm [Canl. etiiiioiiem niiStuimus, ne in pitipooeodis singuiis
vii, ii, 13). <i«od(iue iu LXX poiiiiii.', Ht exiuiui- lihromin iTcagiiitwdo leiidaiur, quae [Al. quia] jaiii
bunl aeieria JordauiSi in Hebr:)icu quidein mm ha- lacduin brevitciis excedi!. Apoitoiis, de ^uibus
hetur, sedposbUiousdiccrcJoaiMii^ : la.Jord.sr.efluvio [) supra dictuns esi : Ipii videbmt ghrinm Dvmini et
Docniieuiia; bapiismtinri ucoipiisiraii, qnoci Doii.iiuiS ai»cor<;»n Dei nvsiri, trftjcipUur, uicouforleBtiiiauus
bt/o lavacrv* biijiuvii atijue (irmavii. F.i qma dcso!:- isi geulibus uissoJuias, el gemia dobilia roborcrtl
liidine fiijiiraliier diciliir, mia: referiar ad jjeiites, iii ut qiii priirs tiiambus dissoiiui» opus Di^.i facere nou
<>u.'i fuii iojujnes, conseqtjeiiier iuafei pore«i iord-i' poieifcr.i, el oridam hib.2;l>a!U dexierein, exlendaiil
iiis, ui per deseriain jjeoiin-Ti vesiia.mus ad bapVt<i- eam wd jjona opera. Eiqui dudum imer jiiobi divcr-
mum Sslva;or:s. Qwodnue sequiiur, Giorig Liifuni iis erroiibus claudiGabaiii, finiiO super ve.niai^ii»
dala eti ei, et decorCarnuii ei .iiareK, juila ^ijoreni iiicedaiit grnu;j : €V pusiilaiiimes sive fo»'H:idcio30»
' Resiituifnas xaAJxcja'.>, ijuod ei Riariiaijsiis KAAL-iiClC vel K.tLiCASis, UH-.ie conjicio legeudHrri
«iHijece:«t, qtiaii.juain in «e.vtii reiiKutrit xSXvr. xaf.^r-^tJia' j cui» y.d).u; ssgniisccl rosarii ciausam
•
3t
I>ti0 c Vaiic, msi, KATKCCIC, qtwbos vci»tAli.s3i»!US et tjuasi iectr.vi. quae lolia i-onaufft b:«bel eitpii.isa et
Svoiif^eriVjaiii-i-n. ie."5it Mynli.ii;et>ri. sy^Tiygsinr. U.i-ii. diia(a!;i, veibiJin in < onicxlu vgieroin odi:!0."!u?i! po-
Faiauii. KAiiviililC sed : ci ^nos iiariiaii. tsispeiti. si;,t.ai imiiiiiiare nolui. Ma..hiia>..
^ lii Vali' aduitiir, nf>s/r«.
r«j>oS!ia:i! iicionein pfcbaril. .
Aiiiva y.uXiijittJOii, eii:. In ediHi aritca iiiTis legl- ' Hic .qijo<4iie es iii.**. sviffecnrius %na^na, rfe qiia »•>-
n'.U5 «Ii€ xaiAi^l. scd iiii s»»*- codicibus potiiui« iuvcni cis restiitiisoise ditinnis supra ad cap. 55, v. 7.
389 COMMliiNTAR. IN ISAiAM PllOPHETAM LIB. XI, CAP. XXXV. 390
fide Domiiii coii(iniii«*ilcs, Jaiiaiit iioii limere, A Qa!« saiioi:» -vocabiHir, cl qu;E Uicil ipsa de se : £90
uniiisque Dei liseius iiiiivr^rsi en oris cxptHai liniores. ium tia {Joan. xiv, 6}, per qiiniTi qui poKutus
CaubH auteui eil seciiriiatis a'i(!te ciiiit>iarili;o, qnia esi, iraiisirf noii polcrit. Uiide el iii Ps?»iiriO dicitur,
veiiluriis esl Cl:ii*liis, ctii T.iier iJedii omiie jn- Beaii imniucululi iinia^Psnl. ci.\'Hi, i). Eih?»c vis eril
diciuin : (Jcnr,. \)n reildi t uisicuiquc sccunJutn iiobis, Id eai, Deus no^ler, t«iti reria ei plana aiqm
opera sua. Ipseveniei ei salvabil voi, quibus dicilur, c:iii>pe.^lris, ul iiuiiuin habe^l errorfiR : ct «luilt
^oliie linierc : sivc n<}s, ut saliiiem cuiu crcricniiJnis aifjue \fccord6s per eam irgreili valeani, quibus in
aj>osiyli dicalil sibi esst t.oimiiunciii. luvc aperian- Provtrbiis ioqiiilm Sapieiuia : Si ^uis Ps( faroulus,
luy oiuli cacorum :el mirei iurdorutitpaiebuni. Tunc venial ad me. Ei intipiennbuf iocuiu eu. Venile
iuUft ticul cervtii, ciaudui ; et ai>erla erix Huguo e» conicdile panem mfani, ^i bibite vinum (jvtid
mutorviii. QiioJ qiianquusii sigiioruin !iiaj(:iiiltJ^i!)e mitciii vobis. Jieituquiie iiifantir.yr. et vivite, el o»>i-
cofnpletumsii.qsandoDoniinus loquebaiurdisciimlis bulalt 450 P^'' viasprudeiittcs {Prov. ix, '»-6)» Slulla
Joinnis, qui ad cuitniiiisifueiani ; Euntcirenuhiiale «'ii'» n>unjii elegii Deus (/ Cor. i) ; qnonifn siullo-
Joamii ifUdEaudiiiis et vidistis : cj-ci vidsnt : claudi «"«'" pi-ii«ceps ioquilljr in P^atino, Oeui, ;u «•* inti-
<imbsltjiit,Uproii tnundaniur : surdi auditint : tnortui •pieniiam mtum yNal.L\^\\\, 0). Et ituitum I)6i sa-
reiuiguui : pauperes tvangeiizaiilur [l.uc. vii, i2) i
8 pientius est liominitus (/ Cot. ii). Unrie LXX irans--
lamen quoiidie expiciur in getUibbS, quaiido (}ui tuleriiiit ; Ei qui dispersi fucrant , el a socielate
prius CiRci eraiit, et ip. Iii'iia el IspnJes iiiipingebafii, l>onifnt separali, iiequ;iquj!« errai-ufit. Sequiiur^
veriiaiis iunien aspiciuni. El qui Scripiurarum J^cn e^it ibi /ee ; adversariiis noster liiabolus, qiii
veiija surdis auiibus audire »»ou poteram, isuuc ad circuii rsigiens, quomoJooviie nomini poi,5ii intrare
Dei prnecept?. Iitlantlir; quando qui prius c)iudi (/ Petr. v). Kl fnal.x besii*, .vaieliiles pjiis, ilOn
eraiii, el lecian; viuni n!>ii icncbciii!, &ali(inl sicul ascendenl ptr e.nii. Ncquc enim vcsiigiom coiubri ii\
cervi, iiuiuntcs dotio.-cs suos, et spcrin erii liiigua pelra inveDiri poie5>i. Ambuiabunl anteiv. pcr eiitn
iir.itoroiit, quorun» 449 S&iaiii>s ora ciMiCiUseral, qui l.iberali fueriitl dc vinculis peccatttrum, ei
«e possenl unurr» Domiirjni cosititeri. Idcirco auteia redenipii .sanguine Ssilvaloris, ei o^etinl pcetrtien-
ape.iciiiur ocuii, aurf.i :iudient, saiient claudi, et tiasn ; ei varierint in Sion. de qua s:eptus diximus ;
apcria crit llngMa muiortin!, q!:ia scissie gur>i, sive Acccts-uis ad Sion moniein, ei csviiaiem Dei viicniii
eiupcrunt tn dcjcrio qi-ondan. Eceiesi.^ aqure fcapli- Jerusaierr, cceiesfem {Unbr. iu,2^) ; ne Miorciudaic»;
smi Silntaiis ', et lorreniesjic rivi insoiiludine, rti- auieam quferaii;us Sion, et gemiiiaiam 'Jerusale.^o,
versa; bciiiccl graiiae spiriiuitles :el quac erat arida, qnSL' juxia prftpiieiiam Danieiis, inseiernos cineJa'»
q
in s;-.-gmim pakide^q^e «.ofivers.i e>i, ui non solu.'?) dissoiula e^i {Dan. ix». Lritque laelitia scitif.ii-crr.a
Ciir.Tei ;iidore siiis sed navigabiiis essel et riritua, iaudaninun Domiiiuni snper caput cofijm. tit pi-^st-
ci babciei ionies j^lurimos, qnos ceivijs dosideral, quani sKcuiunt vsccrinl, possmi cuni Aposioiy ei
qiios qui bibeiii, pijicsl benedicere Doniiiio, jisxta Proplieia diccre ;C«ri«»t toMSttfttKjai.'!, /7«'e«i struai'i,
illnd qiiod scriptuni est : HeiiediciU Domino ile de caierc repoiiia es( riiiUt coroiw. juiltiice {li Tin.
(ontibui Israci {Psal. L\vii,27). [ii ciibitibiis .tnitna- iv,7,8); ei, Doifiir.e, ut scuio bonct! loluntatis tu<£ co'
ruin gcniiliiiiii,ii; quibus prius dracones habitabaiil, ronasii ttoi. {Psai. v, 15). Tnnc succedente gainjio
erui.t caiarmi.! ei junous, quibus scji.balur iidcs aique i;i:tiii3, ingiei tiuloT ct gcmiius, qnauu'»
Doiiiiiii. ei in quibus fessa prius niembra requic- \eneril ex Sion qui eruat. Quae &mi)ia uos jusla
scanl; sive erii lasiitia aviiini,et caulae gregnni : tl apcsiobjin Paul-itn in prirr.o Salvaiorismterpieitt.^nur
assunianl alas cokinibae, el liumiiii! rciinquenies, :<dvc.ilu ; Jodxi aulem ct nystri judaiwnies ad se-
rid evceisa feslinent, possintqiic cnm Psalraisia cui.dui.i lelftruni, unius oicasione vsrsiciili Convdr-
«litere, Doiuiiius iiascit tm, et trihil inilii d^ieril , leniur et vei-ienl in Sion luh.de, bosliaium 32!\gijiite.ii,
iii locouascuiv tbi tnc ccUocacii : snp^r aquas refeclio- cjnciaruinque geaiiutr. serYiiuietn, et UKoru.n puU
nis tducavii tnc. Ifii erit seiuila, ct via inundis!>iiM9, cbritudincm dcsideranies.
« Dno uiss. baptismi Salt)atoris.
LIBER UNDECiMUS-
451-452 f^il*^'ci!e, inio impossibile esl p!a- D «iportuil; ci ob iianc caussin in Coninieniaricjlis
cere onnubas : nec tanU vuUuuin, q-.tant;! senion- Oai.ielis bievjiati siudui, praBier nlliinam ei per.uUi-
lianifn divtrsilas cst. in expI«njiioiif. riuodeti.v. nam vistonem, iti quibui me necesse !t;ii iib ofcscu-
propbelarum longior qijibi;s-j}.rn wisus biitn, qua.Ts risatfs itmgniludinem '
scrmonetn («rjde.'e ; pr*-
' Concinnius duo Vaiic. ,
;/»o okictrlluiis m.itfiiiludiiie.
;
39! 5. EUSEBIf HIERONVNU 392
ci|>u''<jiie in espositioneseplenici seiaginla liuarum A l">iH's JivU^eiatn, quis recessisii 3 H;fc ? F^lcce couti-
et uniiis liei>iiomatiar;im, in quibus dissercHdis tiis siiperb.truiiiin aruiidincnm confracluin isiiim,
<juid Afiicemus lemponim scripior, quiti Origenea, super ^gyptanf : csit si inuizus fuerii hcmo, intra-
el CsKsa-.ieiisis Eusebius, Clemens qiioqiie Alexaii- hii io isianu.i^ eJMs, el perforabil ram : sic est P!ia-
diiuai F.cclosis; presbyier. et A|)oiiiii3ris Laoilice- rao rei .tgypli oinnibus qai conridiini in eo.
r.iis, l]i|ii)(>iyliisqiift, ei Holir»!, ctTcriiilliaiiijs sen- Quod si respoudsrls Rii!)!, in Domino h^o iio^lro
seriai, brcviier coi:ipre'<ieMdi ; lecloiis arbttrio de- coiitiiiiiDus, nonnc ipse Cbt, cujus ai)sUilit Ezcftiii^s
reliiiq">!'ns quid de plaribus eligiirct. liaquc qtiod eicelsa el allaria ; ot dixit Jutia et Jerusalea» :
nos verccu»;:!:* fcciivius judic^iui:, et eoru-Ti hoiiore Cor.*jn allari isio adoiabitis ? Et nunc uade te do-
qo» lecluri evant. quibustlau! forie iiom placeai, qui iiiing meo regi Assyrsorum, ei dabo libi duo inillia
mtn A.iiii>]uci'jai oyiuiooej, se<l n«)stra:n seniefiliam equoruin, nec poleris ex ie praeberc asceiisores
sciie licsidcraHi. Quii)us faciiis rciponsio «sf, iio- cOfunrs. Et quoniodo so.slinebia faciein judicis unius
loisse jne sic iinun» recipere» ui vitierer alios co«- loci ex scrfis D.oniini niei mino>ibus ? Quod si con-
rtemnare. El corle S! lanii el lim ennliii viri fao- fidis in *;gyplo, el in qnailrigis, ei in equiiibus ; et
lidiosi» iecioribus displicenl, quid de nie facturi «unc nuinquid sine Doiniiio ascendi ad ifrrsini isia»?!.
erani, qni j>ro lenuitale ingeniidi inTidorum njOr- B m disperderem eani Dominus diiilad lue , Ascen-
?
«ibits paie.o ? Sin auiein supr^dicloe viros msgis- de sfper lerrara istam, ei disperde eam. > Hisioria
iros Kcclesias nomimvi, illud inielli^aHi, tue iion njaitilesta est, el interprct.^Jione p.<h> indiget >
ple-
ooinium piobare Qd<-i!>, qiii cerle inierse caiiirarii niusqus in Kegum ct Dieruni voluminibus hsec
sunl ; sed .sd disunciionein joscnhi ', Porphyrii- eaifo.^i Scripluru refer«nt'!r, quod asiioleilio Osee
que dixisse, quiiic Lnc qujestione plurima di.spii- Stii Hela regis Isrue! regnaveril Ezechias lilius
tftrant. Quod si in cxpoMtione staiiiifi pedunique Acb."?. rcgis Juda. »'fjjnr! qviinque. innuil, ai.-.Tciruiii
eju», et digitorum discrepantia, ferruiO el lestain erat csw regnare. cotph^tt^ ei vigiiHi ei novem aitnis
siiper Uoinano legno i(iierp:eiai.U3 suns, quod pii- rtanuvil in Jcrusaterti, et fecii quod ernl bouumcQ-
inii(D forie, deio iiiiiieciiium Scripiura poriendit, iiivx Domino, j'^Xi{i cmnia quK ffcerai Daeid pater
iioa iiiihi i»ip<;ieni, sed Propliciae. Nequc eoira sic ej<tt. Esl posl pauhi.in.m : /» DoriiinG Deo Uraei-
aduliiiidutu eatpnncipibus, ut sanctaruni Scriplu- iperatit, et poit eum fuii siniilii iiii, de eunciii
rarom verSui» neifligalnr, nec getieralis di.^puljiio rcgitiii Juda.xed r.eque in /is-s qulante cam fverunt
iinists persono? * ininiia esi. Quae cum benigno meo- adhxni Domina sl non r>:cec2i'. a venigin cju!i , fecil'
rum siudiocavcreluf, Dei Judicio rcpeDie s«:bl:'.ta quemanaaia e}Ui quiS prcccepersi Donniitii Sfriy*i,
esi : ui amicoruiii in me studia, et seiputoriiin insi- Vnde eleTiU Dominui cum eo, ei in .-.(tic/u ud qiuv
di» monslrarciilur. Sed lijsc .^iiias : nanc quod C05- pi-ocedebai. sapienisf »e agebai (/ V Ri^g. x\in, 2-7).
piiuus cxseijaaniur. Ur.deciOjy.- in isaiaru libijr, o Rebeii&vit nutem coaiiu regeni Assyrioriinset ni.:n
Tifgo Cbrisli Eusiocliium. qnia aiagii^jm partt;»; servivii. ei, iu c;ijus setto aano inipeiii Saifftana-
bittorias disserluru;; e!<i. faciiior sril in principiis, sar rex Assyrioriiiu ccpit Saniariam, el ({«cero Iri-'
et usque ad duas sui panes. reliqaa sii&ii: n:ore bus qu.*» uppe<lai.iantur tsrai!; et transtuiU tis
diciaiida soiii : el sic smdcr.dum iirevjtaij, ut mii- j::As<yrios, colioca^fii.iue iii ital-.i ti Habor floviis
luui d<iintnii)>i llat itilelligentiae. Go3jn, in civiiaiibijs Medoro;»s iJ V Reg. zm et
(Cap. XXiV^ -— Vers. i seqq, ) c Ei factun-esl svin). Posi aiir.os fuiein sepiem, id csi, qjsiio de~
ia qiurio dcciaio miiug regis Ezechix, asc^-.dii ciioo anno EzecbiK»., rex Assyriorum SeniiOcherib
Se:iiiacl>crib rex Assy?ioruin snper onioes clviia- ifigressus JadiPam, obsedit civijatcs ejus snunii?»,
les Jnda moiiiias ei cepit eas. Ei ««isil res Assy- volens eas cspere. Curc.que obsidcr*-! La-. his, misit
rioruni lUbsaccn dc Lachi» ii! Jerusalcm ad regeiu ad cuin fizechias vionlioi, dicens : Veccavi recede c
Czcthiai!] !n mann gra¥>, ct stetil in aquxJiict'i me^ ei oifne GuoU imp6sue>ii miiii, ferar.i, Ciiinqiie
plscin* superiori.s, in v|a •ign failonis. Et egressns D ir.jceni.i !ale.:ua a.genli, el irigi:iia auri ad rigi*454
esl aO euiii Eliaciiu iH.MiS lieki.r. qui crat s^nper ifitpefiiini pcrsoivlssct, frsciis janiiis ieinpli Doini-
dumnio. El Suinia scrib::,in iniUe: Oiius^igS'^^'*!-''* n? .'l i.iir(i!>isej'isdeiraoli«; qnas ipseaflixerat, misil
c cowmectdrii.';, el d»xil aJ eos HabSHC-s : Oicile res Ar-c^yrionmi Tarlan el HabstKeii .ie Lacbis ad
fczediiie : tljec iiicil rex magnus, res Assyrioruns ;
rejiero Ezeciiiain C:Mn iiiaiiu vaiida Jer-jsaiera : qiii
Qux esi ic-tj tiducia <^«a coo&dis ? au: qoo consi- cui:j asceiidisscDl, vencriiniin Jftrusaiem, et siete-
lu?, el foi luudtne reb«iare iMsponis ? sr.per qucnj iniil Lonira a<;>j£ductU!» piscm* supericris, qnap.
* .N!i!iu.> vctv Jusepiji de J.ix bebrioinadibus siU *ApposiSe coRJitii Tincmoniius dici 3b Uiero-
ex«i.<»i lilivr, ^m
itnqnsin videKir, ii/si
csstiiisje nymo, iiaiic sibi voluJi^e crcarc invidiaiH adverj!:i-
qa<d stmiit: lude «b eocoifi^as liij»:<e ct^iisciipluit:, no5 saos, sU cun» Si.iiiconj Jaa-rJwro piiiKJp:, ct
quo'1 d« g«sii% Monobaxj A»liabei!« regis se dictii- Jjurberorut» ;ii occidentaie imperiuai iHveiicnti
rufn }i'.rif{cs;i;jr i:«. xt Anti^JHSi, , c, 2, aul qaod iii c.tpias, iniuviuai facerc!!». Qtia;» caioirinJasu .Oei
pru *•-'•!',!, ei isb. iv, c. S, ct \7., c. 5J, sc. vo.ile -ail. iicj iudifiO repeHie iubiaiatn J»x'.l S. uw.or 1'iorie
up€»e aiisoSiiio. Aiicgtssitjm ll«<oriam ieguin Jndai- tpsi'.i> Siiiicciiis , qiic»! iion&ratus jussil cccidi
camm siiiiiulari scnptu ic quatuor liiH'. tritniiv unao 408. tsub .'^ugusii iiieiisi» iiiicm.
perseqai.
893 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHETAM Lin XI. CAP. XXXVr. 39A
cil iii via agpi fullrtni';, vor,»v€i"uni«5Mc a<! 86 rejjfin, a vnlciis o.sfeodrtr.'', equortiui liuo miili^ pollioetnr,
Kgr^MUS f st aulem ifl fOs fcliiKliti fiiius Mclr.i^t pf ;it*- qtiorniit riz<.>cli:;«.s asceneores pratL«rc non possli, Riiri
|iositM>> (lomiKi, ei i^o;Mi2 acriba, rUoahe filios. As.ipli, dc iiiibccillitutft veuil populi Jndxoruin qiii eqnil^tnili
,1 roi»in(ni<tii!s ; ditiitqueat! eos ttubsacos, t'<7»«iiii- C3r<d)at i-ciciilia ; sed ooservjtioneinandatoruni l»(>l,
m Kicchice : tiffcdixil rixhiaguui, rex Atiyriorum, qui per Mo^srii supcr rege pnccftperai Urael : iVo»»
eif;rlcr;iqu3e jrt bisioria coiniiifiilur. In quo arro- mnliiplicabil [ Al. mnllipHcnicl ] $ibi eqiios : et uxo-
gaiiiiscon<iitJcr.intla R.Tbsacis.qnsxl vcliu qua-d:!'» ret pltirimaz non hub^bil {Deul. kvii, IC, 17). Sin
«•iiRlraria forfifudo. iniiuuir consuetudin«m Pro- aiitem iiie, iiiquit, servuin Seiiriiiclieiib, qni biiin
lihetiruin, iit qttoii iUi solent in proiOgis poncre : ntiiiimus faiitnlorum ejus, noii valcs stisiiiiere, qno-
Ifac dixil Dominus, qno aiiciorioteii) cl n;&gfiit>i- niodo taiiiam ri;gi$ poienii.im stistiiK-bis ? .^diJ
(iiiKTn loqiioiitts osiondai) islo nii.'ic iMxtiTit : ffttc :>ntcmquo(l dixent ; S? renpoHderis ttiilii, In Dotnino
duii rex meg'iits, rex Asxyiioitint. E^ressus esl Deo canfidiinns, csllide prii(!c!ilenine rcspofkdit,
amci» ad euiTi Eliuiim (iliii» Ilclci^. quierat pr»« »e non 3iia voliiniate, scd D.iniint veni<;se pr;i>ce-
posiliij iiO:nus, n Soiiii.t .S'Til*2, el Joalid (iiiiis piis : Dominitt dixit ad n(«, .iscende tuper terram \s-
Asapd, .1 coiiiiiieiii»jii!t. IsK^e^l Iiliacim filiiis Hcl- tam, et disperde eain. Ki t^sl arguiiienluni : reito
ci.B , de liUf» iPiVisioue vailis Sjo» snpr.-» ( ud cap. B sine Doniini voiiiiit;)tc btii' vcnire non polci^ni.
iirii. 20, '21 ) legiiiius ; Vocabo servum meum l.liu- Cum autem veucriin cl inult:).s ccpeiiiu rivitmes,
cim filium Hclciar, cl iiiduam illurtt lunica tita, el ct parn Jerusalcni nianciit iutiicia, in.iuifcsiuin esi
cint^itlo luo coniyrtab!} etm, el poleHatem luani dnho nie i']us volunlate ven!.sSe. Legi in cujnsd:»ni Coni-
tn >itQr.\mjm,el erii tiiiosi paJcr/ifttJfaHJJwm i« Jtrii- nienlariociiiHilemejs''. Senuaeiieril) qtii ei Saiia-
s<i/«m, ff rf«)«i«i /.-li/a, ?t «•jciera. Hioc auleni d'- ri.im «eperit, qtiJ)d»rnnino faUiiui est, Sacr;» cnin?
ciiiiisir ;!<i SoImi»!!!, «{ji anU" etu» prsnposiiiis lem- nafrai Uiftioria priittum Pbiii regein Assyrierum,
!>M'iiii, de (|iio in eaJem scripinm esl visionfe : sub Maw.ibem regeisruel, vasia.ssc decein tnbus.
Vade el ingredfr^ ad enni qiii lntbiiat in tabtrneci/lc, SecondHitt Theglaliiphalasar fub Pliacc« iHio Ro-
ai ^ohunm fTo^j-ositum {srnpii (Ibld. 15), flnem nicli.T l«rae! veircise S;iinaiiam, Tcrliiim S^jlmana-
lr-\di>Hl nobr.TBi H;disacis coinmsMHiionc ncrierrHiiro sar s«b Osce rcge Israel toi;i:n cepisse Sam^.i-iani
ir3i!i(i:vtiC inaims Assyrits, cl inferiorein p.irtem (iV Reij. \vu, xviii). Quaituin fnisse Sargon *, qui
jsn sr.!c:ji advcrbaiii.sproilidissej esceplaquc arce cxpugnavil AzotUin (Isa. xx ). 456 Quinluut Asa-
Sioii ct Templo, «ihii aliad rftinr.nsis.se qiiOd noi» radJoi! qui iranslalo Isr:tel, Satiiariiinios in lerram
lciiijf»! il Assjrins. Un.Se erranl qHi Sofciiam, qu!
g JudieaiY^ custodej niiserit {
IV Heg. xvn). Scsiiiin
iiuitc cisni Eiiafiinj, ei Jo^she ad UabsiJoen cgredilu?, SonnacberibquisubEzcchia rcgejuda;, c^plf» Lacliis
eiisiuicrr: punut qncin ei Rupra. li*i er/nn Sobna ct cjeie» i» Judxx urbibus. obscdcril Jerusalcin {IV
jfr."ippo:.iliJS Tiiiiipli fiotsiuir, q«i .-vb Assyriis dieitiir Ueg. XVI!! ). Alii aiilcin iiitsjin atquecnmdein flfiul-
tsso or. piiiiHla.s ; hic ;s^«ici« Sobna scrili», liocosJ, tis pui:!knt nomlnibusriiipolliiri.
YpitjAfiacu;, qni Hcbi^klcft iipi^iiatiir sopniuii -©15?. (Vcr». i\ seqq.) t El diKil Lliaciir. ei Sobna «i
ftl tii superiori ouvO vJj;.o:. !\db-iac?!i autcm , qui Joalie ;td Rabsaccn : Loquerc ad scrvos iuos Sjia
U''i rnfM liiigua lociuus sii, Jilium U\iv. jjropbef* iingiia, intclligimus cnitn : ne loquaris aii nos Ju-
Ji»!i.ei .t;n:i!iia«{, qisi ot ipsc prodilor fii*ril : rclic- daicc in auriljus populi qui csl &iiper niUMiiu. Et
lniiiqne liliuin Vsmih ulierum, appelhri Jj&^ub, qui diiii »d cosRabsace»: iSiiiii(|iiid ad DomiiMiui
iii iiiigua nostra ielicli.m sonei. Porro «lii arl)»- tuui»», cl ad 16 misit iiiC Uoinicus mcus, iiiloqucr»!r
IrajiJur euin fuisse S.uniriseu.ei 45S Jiicirco fie- ojnnla verba isia, el tiou potiiis ad viros qui sed«tiii
\jr;»ic;iiit s<;isse seraiOHCii», ellain aiiti.iclci* fl in»p!« tn nturo; ni co<iicdaRt fit:TCora sua, et hibaitt uri-
|i»miiHini libtipliensjre. (.(.nsid^remafi crgo ver^a lium i-.cdiiin suoruat vobisciini ? £t stelit UiUsa-
i\ -.ii^ncis ; ac psiDiiia» qnod dicit , CnttfiJix mper ces, et clainavti voce m.^^jna Judnicc, ei riiitit : Au-
b-icutuin arundiiicinit co7il'ractuni intvtni, super .f^gij B diie vcrha rcgis magni, rcgis Assyrionim. K»c di-
piHiv, f;:i90in fsi ; liullj enii» narrat l.i-^ti^ri;) .'in&it Cil reji : Non si^ducal vo* Ezerhiiis, tjtiiji »10»
t^.cciiins .••d iKgyptios luiswit, di Phni»:,uis .itiNi- poicrit vos eruere. ci nou vobis iriiMut fi«iucinnt
liiim n«>s;cil2nl. QiiOdijiic infcit : Si re.^ipor.dcrii Kzet!ti.is super Douiiiio , die« n»: Lruens liber;»bii.
ntilii, In Domifio Iko noiilro rotifidimus, v«>riim ess, nos Dotriiiviis, non dabiiur civlt;is isi;» in ntanu
S%'i ritrsiim JDisgit mfu»b(ian» vc-riiati, «iiod r!b';iii- rcgia Assyrlonui). Nohie audirc Esechiano. H;cc
krii Eztftiiias c.ee^s-.i iHins ei aUari;«> tinc Pfi4iti cjiini dicit rex Assyrsornm : r Acc«s:iti«i iv;»b9:iri6
non <oiiiv;if)g!iiji, sed pro Deo feccrai, ui idolvl;!- Ezccbije tesUfnciitum est; quod capii.s cuoctis Jn-
tna et velen eiioie destnuio, juberci \^e\m ;filo- «S.Tas lirblUuii conflsus in Dofftino sif, aixeritqijc
rari in J.'riis:)Iom, ubi ^rr.i (eiu|iluin rjaii ,
qii;«u- ad populum : NoUle tiniere, nec pa\eaii« regein
jU8!rt io|Siaii'> pes-iiii»:» C0ft5»ietti<li«t\ iii isronlibtis A3s|riomm, ci unixeisnm muliiiurJi{i«^m qiia; cst
caiiibiis.^sso: «iitiriicto i.^in altai i. poptilMn» Deo vit- cuna 00; nitiiio etiinr {.iures nobisfuin suuiqtiam
Uiit«iS in^molass". Qiiadffoe ^.Bv^utaUin cbsfs&orum eum tlto. Cum iilo cst br.t(>bi»»m c»rneuiti \ rioUii'
*
Kosul msi. .Ssfjf»/! et Eieri^ilon icgu»!!,
Pat^ou KX!V, 13
895 S. EUSEBIT llIEUOXYMl 59S
curn esi Doiv.iiius Detis neslcr, qui niisiliator est A verunt Sainsria.ii de maRu men ? Quis est ex •m-
noster, pugnaique pro iiobis. Ei cofiforiaius csti nilvjs diis lerr^rnin istarum, qvl sruerit terrftisi
inquii^ popnlus hjjjnsceniodi voihis Iv£echl.'c ro.gis saam de manu mea, ut eruai Dooiliius Jerasalein
Jud3B. Dnde Uai>sgces tiesiri',€re vdli, qiiod iiie de manu mea? K; siluennst, «^t non rsspoitdsnmi
ei verbtiiK. Mindaverai tnim eis rtx dicens
coneiruxoral ; elloqiiitdr ad [ic-^^uli!:!!, ISon ^educftt 458 :
voa Ezeckim : el noc, \t)bis {rilniat fid-.icism s<iper Nc resfioncieaiis ei > boc osienait qtwd oiBnibus
;
Domino Dio. Quod aulem Eliacim e; Sohna, et bis diis Samsvia servierit, el idciSPCd capta sit. Sin
Joalie hiimitiler depretanlnr : Lnquere ad ieTvoi auiem, ait, laniisdiis prKsideniibus, deceflJ iribus
luos Syia lingna, inleiiigimus enim ; H v.on loqmirit facile stjperavimuSi qaanto magis ros, irao st^lam
nd nos Judaice in aHribus pciiuii qni en siiper mU' Jerusalem, «fw Den ^«rresflk-, vinccftiHs faciltHS?
Tum, hiinc sensum habei : Quid necesse csi popw- Tiicuitque otiinis popuiiiS, fet non rcspondit ei qaid-
luin faisis lerroribws commo^eri, et vanani JHcvarc qtiam. Siquidem pr:cceptHin regis arcoperaut, ut
viriuieiT.? iequere Hiiftiani quani pcpalus iion ir.- iion respondeient ei. V^rejustiis Ezecbias, agens
tciligil, Si quiucm nos habcmus Hi!gt;ael«« scien- cuncta riticliier universaqiie consilio. ItJeo aiiiem
Jism: iioviinasque sermoneui &yriun, qui uliisqtie Jusseral biasphcmanti As^ytio non responderi, ne
457 coinmuais«si. Ad qtiod U.ibiaccs arroganler , g eum ad majores Llaspheniids provocarei. IJrrdc
A'k»4, ait, ad DemiaHm tuum, et r,d ie «sisi< kic scriptum est ; iVc itucend^s eeirbones veccateiris
Oomiuus tneus, et non pelim ad in viros ijui sedenl {Eccii. vin, 15;; et m ps?.Imolegimiis;€«m consisterei
mMro PRursniv.que aogenscemmin-r^iioiie terTorcm, ndversummepeccaiar, cbjHutKi. et InimilialussUiit, et
l'l comedaat, inqnit , ilicTCora sua, et iibani urinsiH tecm de bonis [PtaL xxxSMt, S, 5»; cl iienim :
pedttni siit!r>;t« vdbiicuin ? per qnaj osteii.iil fRtrse Pone, Dominc, cHsl^diam ori me^, i( ottiutii mnni'
eosei penuria, sttique esse cnpien'i<vs. Sitr.uiqiie ium lahiis mtii; ne deciiirfis ior mmtm rn virba «;«•
itleccbram jiingU fornjklinl : »i quos len-ore non vi- liiice iPsai. €\L, 5).
cerat, reproniissioivibus et persna5io>ie (iecipia!, (li- (Cap. XXXVlf. Vcrs. ! s«fn,. ) « El in|re«s.i3
€6113 ex serinoprti regis Assyrioruni :
esi ' Eiiaclm fibos nciciai, quieval supcr d6"nium»
(Vers. •16-18. ) « Faciie jnectsn? jiO«etlfCtionefB, et Sobn.is «cpifca « Jiosbe fitius .A.sapb a cGnnnef!-
ei cgrcdiniifii ad ine, ct cosTicdito uiinsqnisqae vi- lariis ad Esecbiaiii .scissis vestibus, el nunliaruM
iiea.^isuam, ei uiiusqoisquo ficnm suam, e4 bibiie ei verba Ftsbsacis. Et f^cium «si cum audlssci rex
ii:)usqiiisque aquaoi cjsternpc sijse, donecveiiiaa:, ei E^echias, scidil vesltmenta sii», ct obToiwtus ejil
toliam vos od tcrrairi, qu.e ost siini-iis ierrw veslrE ;
saccG, et iutravit in demiim Oet. £i n>isii Rtiacim
,-1
lerram fruinenti ei vini, lernira p,'sjiufH el vinea- '-' «pii crai sv.per domum, el Soboan» scribsn?, ei sft-
rum. Ne coiaurbei. vos Ezecbias, ifiecns: Dominsis riiures de saceTooiihus opcrtos saccis ad fsaiam
lib.^rabit nos. Numqnid libcravorynl uii gcniiij;!! JiliuiTi AmQS|»rop!iiik^i ei dixeroDl ad mnn : H;»ic
inuisqnisqne tcrram sisam de nioni! jegis Assyvifi- liicii Ezectiias : Dies iribolajif.nis ct co.rrcpi.iocis,
riim ? » Pro quo in Ileg^r.n vohnjiinc iegitiir ; Fn. ct blaspiieuiix dies iiKC, quia \eiieruisl fiiii usque
cite meeam quvd esi i>.iilc, ei egredimini nd me {I V ad psriiim, ei virius mn esl pariesd; [Al. pariejtaij.
Reg. xviii, 5i). Er^o sensus idefii c»4. Facile, in- Si quomodo audiai DdnHiius Peus tuus v«Tba !<aJ8^
quii, qsiod vobis prosi", el in bchediclioiieni vc- sacis, qucm uiisil rcx Asyjriorbm domitius suus
stram pro/ici.-»!. Sivc hne «Jicii : Bcnedicili' regi ad bJaspbenia.ndtiir. iJtiim vivenleio, et exproLra:!-
Assvrio, et ianfiilc eom. ei Oominum CQn6iemirii, dum sermonibus, quosaudivit Poinlsius De?!5 iuus.
ui prajmia coriseqviituiiiii, et donec vcvcrL>r <ie Lcva ergo erafionem pro rrJiquiis quae repcrlsj
iCgyplo. s")ve tftpia Lobn.T, rcdeam, 'mbitatc iii sunt, £t vencraijt seivi regis r,7,(3chite ad «sr.iam ,
urbc vesir;» ; s; rcbus ypstris irniinini. Posiea au- et di*it ad cos isaias : Ilaec dscctis domitto vosiro :
len; veniam. ei tiansrernm vos ift lerrani qsiac sinii- IJxc dicil Domitius: Ne liiiieas a f.icie rcrb^jrHm
lis psl ieiry vestr*, frumenii. vi.ni et olc-aruni. q\fvc audisii qutbus biaspiiSfnnvertmi pueri regis
jj
Jiec ilicil nomc.T rcgionis, quii» a!r|ualen> tcrrae rc- Assyrioruin nie Ec<je f-j?o ei daho [A/ dabo ci*j
pr.);nissionis'invenire (lon polcrat; setl sip.iilitudi- spiiiium, etauiiici ntuitium.errcvt^neitir ad tcrraiM
nein poliicciur. Kcc eriim uritisqtiisquo desiiiorai, £tiam,etcorr'ii»rc eum fa.^ism jiadto lo tf^rra sii:«, >
in quo n.TJusesi. Qiiidnfri pnionl lenciio cis XlCiUae Perspicuii rcli^tquenles, ca l:!iiiurr. in qtiibus Jaiens
repromilii, qua habpbat lerrai Ju(Ur-;e similila- sensus ost, di&soiamus. 4S9 Scindunt vesies,
din?in, ia!:i in siii! quam i» fiiigibus. Quoilqye in« qtiia Rabjiaccii aUiiiuti! [Al. Bud\f.mn] blaspbe-
fcrl : Dianicm. Sciudil el ipsi? re.v vcstinsonla stfj, «rnia
(Vcrs iO seqq. ) i Uhi csi Oeas iicrtiaili ei Ar- peccaioruni sQorum, ei populi es>e crcdcljat ,
quod
pLad? ubi csi Dc.is Sciibiivniiu? Kmnqaid libcri- Rabsoccs usojue au pftriu.Ti icrumlnm venerit, et
* Trior isic vcrsicuhis, qsti ju.vi.'i Vjilgaliu divi- enilicMm fidem, ipsj^wiiqiitj nieio.-vmiaRse exposiLro-
sicnomc:ip;iis ssxvi.pc.siroiittis >^st, ib HieiOi-.ytro r.is siibiic.v.t? ««.'ioin, ei qua j>t;sp»cciifji pl;itic es",
autcui, quati iil; p.ii-.iiii .istivcijil. buic fajjsii litn- lioc aUer» !oco eiiin iaudari a 5. DtK-drre, tns
gilnr, atiiea 00 (jiiiileni liKo s'jp=riorMi rapiiiili irtn- pr^ciiure vcrbis, scjndi.-n; rc.-.iciri, ijbia Habsucen
(iabalur ex vulgij recopia divisioiie, scii coiiira ms.-. aiidiuui blarsphcmaiHim.
897 COMMF.MAR. IN ISAIAM PUOmETAM I.IB XI. GAP. XXXVir. m
contra Pomiiinm lalia sit loculiis. liiidc i>0'»lifoi A videar jariarfi polenii.im ; &'id qayd Handu.s sil «•
i\uIa Salv;uoroiii bl;i.>i>I»»'.i>iass3 crctiobal > ?ci<lii spirilus non Dei, sed ailver.^ariiis, audiloqu'' n«n-
vcslimrtiitn sua [Haillt. xxvt) , ei Paulus ac l{;u-iia- lio, reverlaiur ad ttrram snain, cl corrual iii ca
bas, tlolorcmibiis sibi i>ei rulHnii I^ycaonibtis, gladio, nt duo pariier qiiic opl.ib»i E/.cchias, au-
scidt^ruiu vcblimoijla siia (Ar/. xivj.Prorfgioergo ilirel, se olisiiiionc cl periciilo liberaiuliiiii, ei ini-
ciillu obvololus csv sftcco ; f.t (\q pitlaiio ad Tein- inicuin iralumque rcgcin in sua Jerra esse nioriln •
pliiiii ^railiciis, Kliacitn poiilirtcem, el Sobo.infi scci- rum. 5i ijui.s qnsral cnr in libro prophelix, hiSlo-
bani, et scniores (le saccrdoiibtss misil ad Isaiafn ria (|u« ii! ilegain ci Dicniin voliimiiiilius sciipia
litiiira Anios prophtiuc. !n quo logis con.sidrtianda csl, mixia videatur, considcicl quod hislori* pro-
huriiiliias ai<]iicnni'leniin. !p«e{jeis;il aii Tcnipium; pbeiia sil copuiata, lani do libcrniionc urbis, guani
priiuipof. popnli ei seoiores saccrdolui?), >ion slo- de 4ssyrii inlfiiti!, ei de rev*!rsiorie; solis hora-
lis e.TCcrrtolaiibu.4, sc(i.cilioiiso[)0!los nii.^itat! Isfti^ini rnin dccco), el quindecini annoriiin spfiliis prolcla-
riliuni Ainoa propbeioc. Pro q«io in llcguin volnmiiie lis, quod el prophclisccsl et bisloriai.
legitiir: Spxc coGpcri.us cst sacco, et iugnsfius do- (Vcfs. 8 seqq.) «Ueveisiis «uicm BAbsaces, iii-
mum Dommi, Eliacim prteifosiium 'lomvs, cl Sob- vtnit regem Assvrioruiii prj^lianteni adversnm
i/arri scri/iw»!, ei sencs Je sacenloiihus misit cdQpcr- ^ Lobnam : jinrfieral cniir. quia profedns essei d«
tosiaciii ad Isaiam pTvi>iie{am fiiitim Auios ij V Pieif. Lachis. Kl amhvii de Taracba rege yElhiopiae tii-
xrx. I, 2). Hic quia ipsede se Isaias scrihebal nis- cenies : Kjjressns esi, ut pugnel conira le. Quod
toriani, non sc appellavit I'rophetani ; sed filium cnm audissct, misit nnmios :id F.fcchiam dicftns :
Prophet.f : ibi veio q::ia alsirr cral 5criplor liisio- Haec riicetis Kzcchiac regi Jodd) loqnejiies ; Non le rie-
ri;«, ipsnni scril))^ Prophfl.im. Qii.ori qoirlcin et de eipi.il Deiisious, ir.qnotuconiidisdicens : Non flatM-
Maiilixo Kvangelista |;>sjiinn-, qnod ipse Maubrcu.* !ur Jcrus.ilcm iti tDainun regis Assyriorun?- Kco(^
se d!:;.crU publicanuin (.Uaf//'. x) , a!ii vcro Rv.in- tu i.udisii oifiiiia quaj fecorunl vfgcs Assyrionini
gfelisia; nonien publicani iacnerinl, ci Aposiolicatn omnihus lciris qnas sjbvcrlcruii!, et In paieris li-
laniiiin posnorinl diiifiiir.iern ; el qnod in conjniic- berari ? ISuiiauid crcernni cos dii genlinm, quos
lionibns Aposlolorom, a|-.ud so sccnndits, apnd subvertt;ruiil paires niei Gozaii el Kara-:??, et llo-
alios prinuis sit. I)it:.eniii!qi»c,hif\»\i, ««/ cum : Hvc .«-eplj, et lilios Edeni, qni crant in Tli.-il.iss.tr ? Ubi
dicii E£et'liini,uoi\ re\, non lumens ncinine imperii, est rex llcnialb, et re.v Arphad, 461 *^ •"^'^ nrbis
Dies iribnlttliouis, ci coyrufHiouis, cl bUiSjihcmin: Saphd-vaiin Ana [A/. Sepbarvaim Anos] el Ava?f
difs hax: inbnlauonis nosirs, corrtptioni^ Uei, p Ijsdcni vcrbis (^adcniqnc scnlcnlia .sci'i|>inin est in
blaiplicnsi.x hosiinrr.. Pooitquo siiiiiiii.iidioeinparui- KegiMu «;l nicrnni voiimiine, qnod Kabsac<^6 juxia
rientis mislicris ei doionlis, <\m4 ari paiiuin nsquc [>0iiiii."i voluniaieni, obsidioncrn dcserneril Jerusa-
pervencrit, cl gerscrare ijon possil, n<»c diccro: A icm, e! porrexcril .id doiniiuini snmn.quein, vel de-
limore tiio, Domine, corfccpimus, ci (JohiiiHHS, ct seria, vel capla Latbis, ad oppugoandan» Lobnsim
pcpeyimus ipirifnoi saltithijsu. xvv;, IS.siv. LXX). ire cc^n.^vere!. Ipse qnoque Seiinachorib audieus
Sequiinr : Si qnomr.clo nadial Doniinu.^ Dcii:i iv.us fsrathani r?ge«i J']ibi0!)nn> iiderre sibi belluir»,
virba nabsacii. ^t^on enini aurtPoins Doiiiinuin occurril vonicnti, ei liihilofiiir.ns nriliil iiiintios ad
otnnlnni, iiosJiuni Dominiiin di.^cte , (iiui irascenl!'. r,/.eclii.>ia, el ej'isiol.is, iiiquos necduio viribiis ce-
t*:ila pi'.rpciiiusir; sed liium diciinus Ijonuijum, tt per.->!, sennone terrerei. Et quoniodo populo dixe-
h.'>nc liaben:u3 uilioiiis fiduci;»in , 460 q^soniao! rhi , IVon le deciuiat Ez^chifis {IV liefj. xviu, 29),
viyeiis Deus blasphefrsaitir a cuiiore idoionim mor- esdem blaspheinia loqniinr ad rejem, Non le dc-
lyon^in. El ejproittaitcrunt sermonifius, iju^s andiijH cipint Deiis (uus {IV licfj. xtx, l(J). ponitque exem-
Dofninus Dnns itius. I.c>:a crfjo oTtiUonem, nosfrann pia fnajrirum.qiiodqnomodo caelpr»s leirasnon po-
Jacciiicin ; non pro cuncio populo qiii i.ini periil, loprtni liheiarc dli sui de tnanihus eorom, sic nec
S6d pio rciiquiii.quae ohsidentur. ri/.TfgiiS utrn/is*'»// D jerosalern libereliir. In ennfp.eralione auiem gen-
itrvi retjis Ezechii» lul isitiam : rursnni noniei! liom caeleFaruwi ponil ANAf';;ri) et ava (niyij, quas
propheiix; lacnit.ut crfi-plam servarei biiiniliiaiem. LXX miscuerurtt dicentes. aiiai/egc.vo *, cojijuncin»-
rijBvcnil.fue eos Js:ii;iS: eorleui eiilin .spiriiu quo neiiique, ei, id fsi, vau inier duas genles Ana er
luliir.T ncsceb V, feii.iin absentem isgem audiei-J!l ;
Avo, linsjua posuere Hehraea, ul igiiorauiibus una
ei dicil iiiiid rr>pcitdere dehercni Doinino 'iio, hn- jjens videaiur auiciviias. Mftnifesta iranscurnnius,
milieii in ista Oducia cftnscientia'. '. /ijc//g, iiiquil, ut in diibiis immoremur. 1'ognasse aulecn Senna-
Domino visiio, qiii vesier csi doiriinus ; meus cherib regem Assyriorgm coiiira ./Egypiios, el
enim ha^ dicil Dorcifius : N(ili iiuiere. verba quibus obsedis.^e Pe usiijm ,
jamque (jxslniciis agjerihus
noo lu, sfcd egu &ii:n bb^^phem.-iios, Nec dico itni- urbi ci»piendaj, venisse Taracham regem ..Cthiopum
versa qufeie^i A.^isyiioruio siin faciurus ne men/n in auAiliuin, ei una nocle juxia iefusi^le/n ceitlwcn
'
Doo i.*
=
., /(«Tu/itfifi nmiti fidiirin cof^cieniis:. Ai<^ue haberem undeprobaieiii leciioneiii, si diccrct
Levu-ra qu.vdbrn infia eifie.T^iaious. ar.agu/jnya, ubi mawma inler \> el ' fciiuililudO
* In Vaiic. eat amngauo
ono : oociiccs Grsci exscripiori fraudi cssc polnil.
awciyovifixvo, nr.ngifganu sicque . (egil Cusebius.
399 S. EUSEBil HIERONYMI 400
ocioginta quinque milUa cxcrchos Assyrsi pesiildiilia A vocem tuau;, ct lev?.',ti aliiiudiucm ocuionim tuo-
torniisse, narrai Uerodotus, ci plenissima Berosus S rum, ad Saucium lsrael?Iu sManu servorum iao-
thaldaica scriplor historije ,
quoruni fiJes de runi exprobrasii Dcmlno ct «Jixisii, !« muiiiiodinc
propriis libris peienda csU quadrigaru:Ti mearum cgo asceiuU (A', asceudam)
(\ers. U sc€i'i.) < Rt lulit Ezeoliias libros de ahitudiiiem motiliiim, juga Libani, cl succidsm
inann nuniiornm, ct legil cos : e! ascendil in do- excclsa cedro! um ejus, et eleciss abieles illius,
iiium Doinini, et fixp^ndii eos coram Doniino, el ^63 ^'^ inlroibo aliiliidinem bUiiimilaiiii ejus, sal-
oravil ad Doniinura ciicens : Domine, esercituuni lum Carnieli ejus. Ego fodi, ci bibi aquam, ct
Deus Isracl, qai sedcs super Clieruliins, iii esDeus meiomncs rivo.s aggdium.»
cxsiccavi vestigio pedis
solas omnium regnorum (crryp : la enim fecisii Quia lam audacter Ezechias Dominum doprecaius
coelum ( t ierraip.. Inclin», Doniine, aurcm luam ei e?t, nec misit ad Isaiam, ut prius misera!, non ipse
Audi apcri, Domine, oculos tuos, et viJe, ct audi
: PrflphclA pergii ad cuir, sed mitlit nuniios qui ci
omnia verba Sennncherib («ikc mislt ad blaspiie- diccrenl vcibis l»ei : Super Sennachcrib conlra
mandum Deum viveiUem. 462 ^«'"^ enim, Domi- qucm logas, Domini isla scnteniia esl : VirgoSion,
nc, dcserias fecenint reges Asbyrioram lerras et ct filia Jiinisalem (quae i.Ieo vir<:ro appallaiur el ti-
rcgioiies carum, ei dedorunt deos earum igni ; non 6 lia, quia cunciis geDtibus simiilacra adoraritibus
cnim erant dii, scd opera manuum homiiium, ii- iiominum moriuoium, haec so!a conservel casiiia-
gtium fct l;ij.ide< ; ct comminueruni eos. El nunc, tem reiigiouis Dei, ei unius liiviniiatis culium)
Doiiiiup. Do.iis i.oster, salva nos de manu cjus ; el subsanr.svit le alque despexit ; et quai i<e ad ma-
cygrioscani onniia regna Jcrrie, quia lu es Dens jorem le blaspiiemiarn toiiciiarei, prce.senli noii
solus. > Conlra Sennarhcrib rcgis blasphcfrias so- responderai, posi .ibeiintem movii capiU suum,
liia FzPthias arma coriipuil, Ryrfcumqac pergit ad certa de ullione , secura de pa>na. Ei liac locuta
Tsmpluni, ei Episio!as ejtis espandit coram Domi- cst : Nou conlra me, scd conira Dominum supci-
no. Prius lacuerat, no» enim audcbnt Domini li- bisli, nec ipse per ie, sed pcr servos luos, ul ma-
more pciierritus iii leiiiplo ora rcseraic, ncc li- jor essei arrogaolia bl.ispbemaulis *. Dixisli enim
bcr.TS ad Deum prcccs fimderc. Nuiic auieiii quia quod iii qnadrigarum tuaruin muilitudinc asccnde-
jam audicrai Isaiam dicenteui : A> tmeas a facie res aitiiiidincm montium, ei ju{»a Libani, et exccl-
vcrbornm qxnp nudisti.quibui hlnspliemnverunt pneri $as succidcrcs cedros ajquc abieles iilius. Quod
reijii AiSfjyioiuvi me, el cciera : aud;:cier Doini- vei dc cunclis geniiD>«3 (AetO!(foptxu>; pr!n(.ipibu>(|ue
nym dcprecaiur, ei soiism Deum asscrii esse vi- r eanim aebemus aecipere, vel de Jerusalem, q.ijc
vfniem : qox irio!» iiilel!igimns ifnsgines mortuo- inieipictaiur Lib^mas, ui cedry^ cjus aique abicics
nim. Q>io(Jr|UC inftrl, Vcre fuitr,, Do.nine, desertas ad poieiiies quosqno el opi!mr,t«s, aliiiudinem
feceruni regcs Aiiyriorum (erras, et regiones earutu, vero summilalis illiiis s.ilUiniqi/.e Carmeii iercr;>-
el iletlervnl deos cururn igni ; non enim erent dii, jiMis od templum. {pse eiiiiu siipra discral, A'(.;.'t-
sed opera manuum hominum, iignum ei lnpidts ; ei {}',iid tioi: audisli qUiV fecernnl rcjei Asstjrioritm om-
commiuuervnl eos, muliis probatisr liisioriis, qujc nibui lerris, quoi s:ibver:enr,>.i ? Ergo ncc lu polerss
serilmni reges Persarum venlsse in Gr3eci;:m, el iiljcrafi. Quodqnfi inferi, Erio fodi ;i bibi afjuant,
subverlisse atquc spoliassc lem|>!a Crajcorum; iil' el exticcavi vesugiv pcdis iriei otumf rivcs agfjeiuin,
iionemquc posiulai, ut per occa&iotiem sui omcia jiixta historiam hoc intelligi poies», qiiod pr.« asai-
tegna cognoscanl quod soius sit Dcus, qui possit litudine extrcitus. omnia fiuenia cxsiccsveni, ut
soos de discrimine iiberare, puteossibi fodere sit conipiiisusjjuxt;! translalio-
(Vers. 21 f^.cqq ) t .Misit atiiem Isaias {Al. Jusbs) jicni, quod omncs popuias, qui inicrdunr». siib aqtia-
hlius Amos ad Ezcchiam dicens : H;bc dicit Do- rum nomine descnbuniur, suo v^sslavetit^xerriiii.
minus Deus Israel : Pro quibus rogasti me ;!e Pro qiio boli Sepiu.-rginia tiansiiilerunt, el posui
Sciinaciicrib regc As^yrioriun, hoc esl verhwm ponlevi [.K\. poientem, vel polcslalem), et descitas
quort locuius esl Dominus super eum : Despeiit tc feci tiqua^, ei omncin ccngregaiionem aquatnnt. :
ul subsannavii le virgo fllia Sion, post (A/. prople- quod sciiicet nulla sihi gons i-iviis fueri!. sed sopur
roa) tft «jspui movii fiiia Jeru.»r<iem. Tui expiobra- omnes popuiorum nqisas suo c.ikaierit perie.
S!i, et qcftn bbbphemasii, el super quem exaiiasti (Vcrs. iUsctii-j.) i Numqiii!! non tfiidisiiquas olim
*Hcrodoii de Senaciieribo ;i!s;ypi"m invadin(e giMim su:Mn coniendit ad rcjjlam, qus^ Ninus dici-
lcstiffionium habes lib. \i, cap. lii. Berrsi aulem liir. l;h: p.".uio posl |ior ifisiilias Sfiiiornm e filiis
Chald^i verba 4osep!i(isI>U'J:ji iiji. x Aniiciuit. cap. siiis, Adrninclechi ai SeleiKiari, viiaiii iiinisit, oc-
1, n. 4, quae sic Laline se hsbciil « Se»iaci:cribiis :
cisiis el in ip^o sopultus ieuiplo Aiasci, quem
aiilem ab iEgypiiaco hello revenens, olleiidit ibi pnccipuo cuilu digiKshainr. Ouibiis ob parricidium
esercitum, quem sub Rapsacis imiicrio reliqiieral, a po|mlsribus puisis. ei in Avn.eniani lugionlibus,
peste divinjius if'im:.<;sa delelum, prima iiocie, As$.'is:>cbori.i.s iiiiiior liliiis iti re.aniiiii successii.
posieiqu^im arbem oppugn^irc ciepriv.:, abhu:iii>ti.s Atque iiic fiiii huiii!» cvpciiiioois exiius. > Confer
•:.nn\ duti()us et irilunis ceuUim otioginia quinque Lbscriiim (>ii£ique a.J ;iuiiurn inniidi 400i.
millibus miiilum. Qua ciade leriilu», cl dc rdi- - Legeraiotsm R?!>;»i:«s. nl major eiscl arrogoTi-
quls copiis soillciius, niasimis iiiiicribus ia rc- lic, Dcririinum blaiplieinasn.
401 rOMMEKTAH. IN ISAIAM PKOnihTAM IM\. Xf, CAP. XXXVU. ?r^
Icccrirrt ei ? fx dicbsis aniiquis cgo v^asmavt iilud, ,\ vel r:i;ixinia prnpliclre apiid noptiimn sennoniim
464 ^^ ''""^ adJnxi oos, el r.!<'tui*i esl in oraui- paonii;» iiabcJ;anl (idciu : qnia iioii sniijm de iiis
calioiiem volliiifn coiii|-iigi!aniiiiin , el civilaiiim qnx muita ;>o$< s;erii}a rulurn crniil, serl eii.^^m itiicV
muiiilatuii). Haliilalores e«ruin brcvia!.'» manii, in coiiliiiemi, cl post jion graixle tenn|tori-! spaiiiim
conireiiineriiiij, ei roiifusi sunt : facii sunt sidil cssciil intplcndr», meiiiorabant t ci qnod intra bi«?n-
rennm :>}.'ri, ••! gran^.eji pnscnoi!, el lierlia tecloruin «lium, el rcx Assyriiig inieriret, el urhi Jcrnsaieni
ijUK exaiuil anteiinam maiuiescoret. Uabiliitioncni seciiritas rcddcrflur. Iloc erii, inqnil, i.ignuni c;)-
loam, ei e^rossuni luuin, ei iritroitnm luum cogno- tuin qii;e fulura pr;riin«iio, quod hoc anrio en co-
>i, ei insaiiirun tiiiim conira ine, cum fnrercs advei- modas, quac sponte nascuiiliir (sive juxl.i I.XX, qutn
*Jira me. &upcrbis ina ;>si'C!i(!i! in anres mear., po- prius merus). Anna aulem seciiiido, jnxta S\mma-
iijir-» ergo circiiinm in uarihus inis, el frentim in cliurn, jjomis vcscere, sivc, juxta eosdcm, qua3 de
labiis tiiis : ei reuuc;-»! te in vi:un prr quam venis- pr.Teiciitis segclihns, el cadcnto in Serrani scmiiie,
ti. j Hjfc cx persotia Dci contia vcil)a Assyrii sen- pullolavcriiit. Jn atino autcm icrliOf fngalo jam
Ucnil;> snnl, qnod aii bl;(spbe<fiijju cjus sic respon- Assyrio et obstdicne iaxaia, seminitie, et iiielile, et
<jcrit Ooi:!inus : Niiu; isuor.is qiioJ I.':»'o qna! fciii- pi.anlaie vineas, et frudvs eunou comcdilc. Siqui-
ti, mea !tccris vohmlaie, ci ego iuec futur.T pr;c- B def" piirv;e nrbis luijiis reliqui;e, qn.TC nunc lioslili
dixcrim, ac per le facieuda maR(l;iveiint? iiaqne viili.inlnr eicrcilu, cl cvasuras se cssc «oii crc-
quod olim ticcrevi, lioc expleinm ciit tcnipore, n| diiui, taiitam tecipicntrerumoiRnium abuiidanliam
ro!!cs, id ^sl priucipcs qui inler sc anle ptigna- sc feiicitatem, ul inslar arboiis aila radicc riiiidal.TR
ban!, cl civii;iies jtiiiniSiSsiiTi.», jno coniralientc fiotnis deiisissimis impleanlur. rtf? J«rus.ilom «^nim.
inanum ir.fam, nec soliltiin prsbenle anxiiitim, ei de inonleSion egrcdiciiturreliqtiiic, cl implebuiif
rTinlirarciiiii.'- ci conireniisccivnl , ac perirent : et icnam Juda;ar.'i, non suo tneiito, sed Oei niiscri-
conip.Trnrenlisr, «0:1 ohv.ts et vincae, frncinoslsque rordia, immo zclo <|uod advcrsus ir.ipios /.clalus
i5ibo.'ii)Us, sed feno eigrauisni. hcrhisqnetiomaittin, csi popiiluin suuin.
<}l.t;i! fiugiiJJis iinfie.limerilo sttiiL ei anle marces- (Yeis. i>5, 34.} jrropicrea li.-nc di<;ii Doininns
cunt, qiiatn ad inainrilalcm perveniunt. fiaque et de rege Assyriorum ; Non iiitroibit ci\ilaleni Uwc,
Kessioneiii, ct egressum, eJ. iiitioiiu-in tuuin anie ci noa jaeiet ibi sagiliam, iicc occupabit eam cly-
cognovi, ct insaniam qua conlra n:e dcbaccbatarns P^^us. cl non iniKct in circuiin ejns aggcrciu. In via
«iras, propiiclis vaiiciiiamibus, sum lociUns {svpra tl"3 veniet, per eain reverlctur, cl iirbein bauctioii
< p.xni) : per quos olim dicluruni esse le noverain :
ingredieiiir, dicil Domiiius : prol(>gamque civilatem
In calum asceudiiin : super siJcra caii ponam lliro- ^ isiam, ct salvabo oam propler mc, et pi'opicr D.ivid
nam meum,eroquc iitnili» Atdssimo [snpraxw, U). servtmi meuin. » Uevertitur ad proposituni, el post
iiaquc furor imis, el supt-rbia iti.i pervenit iu au- fniurorum sp?in pra-se.-item evculit fneluin. Nuii
rcs mcas, ci nerjuaquam uliia le portalfO, ul iniel- cnim erat i.'%ii!a lx;tiii;} &upt:r iiis .'ju;c longo posi
HgaSv «j:'od potuisii, non luis ponjisseievirihus, sed teuipore veatura pi-oniiit^rat. tjuanla cura rte im-
meo arbilrio. Mercbanlur cnim inipise gcnles, cl mir.eniibus. Quod .niuein uicii Assyriuin reccssu-
ir>fruciuo5:B arbores, ut per te, quasi secnrim cl ivnu, nec levalnrum 4^6S contra JciUbalem cly-
^ serram nieani, suociderer.iur
ponam circnlum sivo
ei
cbamu.n hi naribns
caderent. liaque
tuis, ;U
peum, nec jisoula inissurum, netjue urbeni muni-
lionilus elaggereesse -vallaailain, aijvfrsariumque
blaspliemantia (.1/, blaspheinaniiani) ora constrin- per viani qua vencr;tl rcvcrsnrum, cl libcrandaui
gam, el iiequai;uam isltra laiia loqui audefis, fre- civitatem nbsidioiie pricsetiii, el sd cxiremum in-
nviiniiue iiijiciam i.ibiis inis, quod tuam fcrociain hrl : Propier we ei prvpier Uavid senum niciifii, il-
«lonicl, el le rcditral in Assyrlos. Qtta translationo lud signiilcai, (juod non nierito sno, sod Dei cle-
el in rsaimis conlra impios Scriplura abiilitur : Iii nientia conservenlnr, imnio pairis cornm David
freno ei cliamo muxiHo.ii eGrum conslriiKje, qiii non p memoria. !ji quo admoncniur et su;i: negligenlise,
appropinquant iibi [Psnl. xxkt, 9). et illius fulci atque justiiiac, quod lii ia.iJum jo^li-
{Vers, 50 seqq.) I Tibi autem lioc erii signum : liam diligal Deus, uleiiam posicios s.inciorum
Comede boc 465 J>'>iio <juae spo.nie n.ascuriior, ei boniinum, non suo nicrito, .seri niajorum viriulc
iu anno Srecunde pomis vescere : in anno aiilcin luealur.
lerlio seminate, et ineiiie. ot plantalc vine.is, ei (Yers. 50 soqq.^ < Egressus est sjtiietn aregelns
conicdilc frHClum caruoi. El rniiiei id quod salva- Dei,et pcrcussil in castris Assyriorum cenlurri
tiim fiierit de domo Juda, ei quod reliquuin est, octoginta quinqnc niillia : el siirrexerunl mane, ei
radicem deorsum., et facict fructum sursum, quia ecce omnia radavera moriuorum. lii egressiis esi
deJerusalem exlbuni reliquiae, et salv.iiiode monie ei abiii, ct reversus esi Sennacherib rex As^yfio-
Sion. Zelus Domini cxercituum faciel isiud. > Om- rum, H habilavit in Ninive. £.1 faciurn esi curn
nia hsec Propbeta per nuniios ad Ezecbi.im loqui- adorarei in templo Nesracli Deum suum, Adr.ime-
lur, quid Sennaclierib dixerii, qnid ci Domlnus lech el Ssrasar, rdii ejus, pcrcusseruni eiifn gladio,
respondcril : nuno ad ipsuni sermonoin facil, ne fugerunlqnc in lerram Ararat; et regnavit Asar.id-
foisiun dubiiei vcniiira qua; dicla stir.l. Ei idcirco don tiUus ejus pro co. 1 Centum ocloginta quint^ue
m S. EUSEBII IIIERONYMC 404
Rtillia forlissinioium viroriim al> uno »tigeIo, una A Dominufti fieciai scntentiam eiit.s Qnod quidcm ci
liPCte cjpduisliir, ct silisquc vulneiibus occisonini in Jon.". propiicta leginius, ci iii comni:n:ilioni!ii's
niors sava discurril, esdudens a corporibus ani- contra David qua(! dicnnlnr fiilirra, nec (aria suiit,
inas, Dei volnniau;. Super fiuo in Paraliponieuis iion Deo innlanlc stn'ciiliani, sed provocanle Iiu-
legiliir : El uiiiil Uomiuuf> ungelunK rjui pcicussil manuin genns ad ncutiair. sni. Doiiiiiius eiiim poe-
oiitiievi tirtiin rcbuftuin, e! beiiatorem, el prhicipein nitens cst ssiper inariiiis. C*i.'v?i!iiqne Lzcclii.i.*.
cxcrcilus rcgis Aixtjriof.nu : reversunjue esi cnm facieiTi snam ad parietcin, qnia ad Tenipiiin; ir(i
iguon:i::ia in lerrtm suam {// Parat. xsxii, 2!). Qui iion poicral : ad pariete!» auiem Teni|i!i , juxia
irfcirco scrvalus esi, ul «irirct poieniiam Oei, et qnod S.'»!omoii paiaiinni esstruxemt *, vel absolutc
l)!asp!K;uirinli.i ora coinprinicrel : htjrelqne losiis ad parieiem, ne lacrynias snas ai-sidtiilibus ostcn-
iiliiis uu)jesl:i(is, queni panio anle coiUeinp«erni. lare viderelnr. .'i.nt certe jiixia JeroiRiam, ed cor
Quod Liiiteni itunlil : Et siirrexeruni niane , \cl iKum; qni cm ("'p\ id csl parielcm, cor :>ppc!|ai,
Israelims, ve! iciifjiios exercifjs ejiis accipianiiis : i:i <o»a niente Doniintim dcp!Cca.'Ctar. El ail :
licei in Rcguin striplurn sil xoliiniinc, (luod cnm Obiccro, Douiine, memento, (juaso, qnoniodo ainkn-
ipse icx iiilL'Ciiio smrexis^set, vidil oiimia corpnra l.iveriui coram tc in veritnte, et in conle perfecto, et
nioriuoniin {111 Heg. \i\). Ph;«r;io (juoque in dcccni " ijvod bcnum esl i.n ooilis ihis fecerim. Audiens(<ne
-Cgypti servniur pl;»gis, r.l novissimus pcreai : .se Csse moritnriim, non pretfilur vis.Tm et annos
q:iod cl i&lo p;^ssus \AL pss.urns] e?l. Cum oniin plurimos, Std in D-ji jtniicio qiiid vdil pra^slare,
jeversiis cbsel in Niniven uibPir pfiniain regni sni, dioiiliil. 466 Novcrai eiiini idtiico Dco platnissc
ci adorarel in leiitplo Nesr;ic!! bt>um suiun, (ju.isi Sa!oinoii(;m,quod annos vilJtnoii [iciieiii ainpiiores;
vicloriam de liosiibns reporiarci, ci ilcluiironi id{.li sed itiints ad Doiniiium, iiarrai opera sua, quomodo
sui triur.'pli;iiis el gr; tnlabnnilHS incoileret, con- aiiilMilavciil eorain co in vtiitaleclin corde pcr-
leniplor veri Dei ir. fnno fai&i [.1/. snij nnniinis ftclo. Feiix rfiiiscicniia ,
qux nt!fKiionis lemporc
irucidatur : ncc Angfii pcril gla(Jio , (luod cral bcnoruir. opcrum lecoriialur : liecli eniin mundo
coniniune cuni pjuribns, sed parricidio filioinni. corde, iiucniam ivsi Veum tidtbUKl {Maltli. t, 8).
Qui tum Ingissenl in •erram Araial, quod inielli- Ei qiiando aiibi * scribilur : Quit gl»rmbitur pnrum
gilur Arnienia, snccessi! in pairis loiuni As.irad- Imvcre se cor {Prov. ix , P)? Quod ila solvilnr :
rion, qocu! 467 Stripuna tesl:Mur misisse iiabi- pcifeciionem cordis in eo nunc (iici, qnod idola
lalorcs SAmarijin », ne tcira in.inerel incuilfl. d(»giruxcri!, leir.pli Baal vasa pcrverlerii, serpen-
Arar.nt auieni icgio ii» Arincni.i campcstr.s csl, pcr Q lein xneuin comminuerit, et csetera feccrii qiiae
quani Araxe^ lluil, JncrcdibiJis nbcrtatis, .td r.^- Scriplura commcniora^ Flevii antem flctu magno,
dicPS Tauri rnonlis , (jui ns<|uc iiinc cxiPndiiur. proptcr promisiionem David qnam
Domiui ad ,
Krgo el Aica in qua liber.inis csl Noe cnm iihcris vidcbai in sua moile £0 cnim tenifiors
periluiam.
suis, cosscinte diitivio, non ml niontcs ger.oiaSiier E2;"chi:is filios non habel-at; nain posl mnriem ejiis
Anneniac del;il8 [Al. deietal csl, qu;v appeliatur ?-!a:iasses, cmii dsiodecim esset annorum, regnare
Araral, sed ad inanfi-s Tauri * 3llis?ir.ios, qui «oepil in Judxa. Ex quo pcispicuuni csi, post lcr-
Arantl iiiniiincnt canipis. linm aiinnm concessjf: viije Manasscn csse gcner.\-
(Cap. XXXVni. — Vers. i scqq.) i In diehns tiiin. Ergo isle omuis est (leius, qnod desperahai
iiiis angroiav l Lzecliias nsque ad inoriem ; fti in- Clirisdim de suo seminc nascituriim. Aiii ;>ssen;nt,
iravit ad cuni Isaias liHus Amos proplicta, el dixii q-.iainvis s.incios viros niorte terrcri, proptcr in-
ei : H;cc dicit Doininns : Dispone doinni luae, quia cerlum jiidicii '*,
cl ignoraiionem senienli:e Dci,
mcrieri."; lu el non vivcs. Ei converiii E/.Schias (l!i;wn scdem Iiahilnrc sint, Sinml^iue fAli quaesiio
bcicm suam .'»d pariciem, ci oravit ad Donilniim, solvitur, ac ncccssilalis vincula alque cau>arum,
e« dixit Obsecro, Dominc,
: memcir.o, qnjc.^o, qiiod ncfjuaquam dics morlis singutis prtesliinla
quomodo ambulaverim coriiin it in vcnijte, ei iii D sii. sert volunlate Diji cl i'jnolis niortaliims cau<is,
corde perfeclo, el quod l>onuni csl in ocuiis luis \el vival aliqnis, vel fooriatur: pr^cserliin tum cl
fecerim : fleviique .Eiecliias ficli: niagno. i Quem slauita nunc morlis nccessilas diireraiur, el post
ililigil Dominus, corripii , ei castigat omneni moriem re5ustit:Uos plurimos Jegerimns.
filium quem retipit (Pioi'. iii). Ne elcv.irelnr cor (Vcrs. 4 scqq.) « Et fncium csl verbum .Ooniiiii
Ezecliix posi incredibiles iriurrplios, ei de media ad l5;4ia.ij ditcns : Vade el dic Ezcchia» : Hwc dicii
caplivilate victoriam, inrnmilate corporis sni visi- Dominus Deus David pairis tui ; Audivi orniioiienn.
laiur, ci audii sc esse motiturum, ui conversus ad lu;tni, viui lai,ryma» Juas. Ecee cjjo 3djit.iam super
'
Uctlius Sainariaiii cum Victorio legimus pro C.ordifipos quoquc ;• »nnnn!!is appcilalos; pciUiique
quo aniea eral Samaria. adcn pars T.iuri, qu» tampD Araral immJnebai,
* Hi nimirum monies, ()uod canipo .\rarai iinini- &ub (jordi.Torum norr.ine comprehendi. Vid. in
nereni, Ararat dicii ^nnt. Quod veio GoidiiMs non .)?rem. Coniiitciiiar. cap. 1.1, veis^ t",
TauTi montiluis Arcam adhspsisse Velcres 1113^110 * lo V.iiicanis, et ifUuinodo ulibi, eic, el mox
nnmero dcccni, minime S. Doclor iniirmai, quin leinpli f]aal taioas aperueiil.
putius cxplical luculciiiius, siquiileni i?» Siiab.one *
Jidem ms., quosvis ianclos, et incertltm juili-
consUl lib. si, Tauri inonies ob diversas sni paries ciutH.
,
m rOMMENTAR. IN ISAIaM PROPnETAM UB. XI. CAP. TfXXVIIl. 406
dics tuos quini!o(im nniios, et 'Ic luar»» regis As#y- ^ fuhiri typi»« erat; «il qnomoiii» sol revcrlcrelur .ii!
rioruin criuirt le ci civil.ileai isiaiii, et ^rvH:- (>xor«iium sui; iia el Excclii;ic vila ad dotcilos
gam eai». lloc aulem tibi crit siginiiii a Doiiiiiio nnnos rcdircl '-
; nobisquc i«i liclxJoniadc et ogdoado
qiiia faciel Domiims vtM luuu hoc qwoJ luciUus esl : vivenlibsis, p«rr rcstirreclionein Clirisii, vitac. spntia
EccR ego reveili lari»i» umbram iiiicariijn per pro!e'enit:r, Solejit sancioniai Locornm in iL^ic
qiias desceiKieral iii iiOrohij^io Achaz in sole rc- provinciu mons'r.itores intra rouseptiini leivipri
irorsum cietcin iincis; cl revrrjius esl soi docein oslender»! gradus domiiB Ezc<hi;r, vel Ach.sz, qiiod
Jineis jjpr graUus quos (jltisccnilftral. > Piajiosiero &o! per cos descenderil. Sed nunqnaai ego cred^mi,
ordiiie quasi in proplicliD hic refcrmr liislorin, qii.T iion dico Achst, qiii rex impius liiit, scd citjiis-
iii jftegurn 469 voiiinuiie «•oiisequcritids lcgiiur. liiiei rcgis jiisli domiun fiiissc in lemplo Pei , cuui
Klctite Ezccliia flelii ivt.igiu^ prinsqnam egrodere- Salo;non idcirco Deuin inlcr cceler.i olferulissc dica-
lur ls.'?ia3 wediam partetH atrii, (iicius csl stnr.o iur, qiiodin sulilime rt-dil^caveril Mello, ii:ide alriiisn
Domini ad cui», dicens : Reverierc, el dic Ezechia lempli , dcanibulaiis iii liirre palasii , dcspiccra
Juci populi msi : Audivi (nnlit^ntm lunm, ct ridi soiiti!» si! (in Jleg. ix).
laciyma:<i tuai» : Ecce sannvi ie. DixHriue E:.scki,ti (V'.'rs. 9.) » S.ripliira Krechia rr-gis Jiui.~e iijm
liii Liininn : Quod r.rii aigmm, ijvia bominas uic B a-groJiSSol cl coiuahiissei di^ iiiririnilate su.i. *
simabit {IV Rca. xx,5, 8) TCuiProphela rcspondii: LXX: « Oulio tzechise rcgis Judfe qiiando laugiiit,
Uoc eril iigninii a Uotnino nliod faeturus sii Domi- ct snrresit «le inrirmiiaie sua. r Miror quoniodo
vus sermoxem quein hcnfut Cft. Vis iil acccd.il um- soli Scplii.iginta pro scripmra , oivifio/icni posuc-
l.T.-» loi iineis, an nt rcvcrlatur lotiilcm gradibus? rini , cnm oralio TRri-HF.u.AiH (nTSn) f-icau^r, ^i
Cui dixii Ezecliias : Faciic esl umbram crcsccrc jioii MACKTHAB (2ri-"3), quiK iii pic?scnli loco scribi-
dprpm liiieis, nec hoc volo ul fial ; sed iii rcverla' lur; alioqntii conscq«e:!lcr dicefetnr oraiia, si de
liir letiorsum dpcom gradibus. Cuoiqoe invocanie pr;esenli esscl tcmpoic, el oon de praicrito. M.i:!i-
Isaifi poieniiiifTi Doioini, signnm css.-it effecJurn, festiirii Chl entm, qnod pobl rcddiiam sar.iialcni, de
pracepii Isi.ias sifferri Msa&sarn ficorum rcceniium :
inrirniilalft consurgens isla conseripseril , cx quo
qiiain cuni .itliiiisscnt, el posuissenl super viilnus lion oratio ost, sed gr^tiaiun» actio pio beiscUcio
ejus, curalus esl- UeverlUur ;iuleni ad rct-en; Pro- quod flcceper;il.
pbeia bosiiiiii iiiis»ioiic, ut ipse sjinaicf. qni pei- (Vcrs. iO seqq) * Kgo dixl in dimidio dicrom
f usser^il ; 8t vocaiur Ezecbias dax popnli cjiis. et moonim, Vadam ad porias ioferi ;
qnaestvi resi-
filius Davidj cnjns npcr.i sedabatr.r, rc(<:r;'S. cnim riuiim aiinorum nieoriiio. Dixi, Non videbo Doiiii-
rcctum ir.xia omnia qnx feci'.. Daviii patcr cjus ; el mim Oeiiin * in ierra viveoliinn ; ncn asplciam
auditur cjus cratio, vidcntijrquc l.icrynioe, quoni;\ni lioniinem ulira ei h.ibiiaiorem qyioUs *. Ccssnvit
.inibiilaverai cortin Douiino in veiiiaie ei in corde geneiatio mea, abiaia «»st ei convoitiia esi a ma qnasi
poifecio, el Oeverai fiesi! iniigno; H quod placilum laber!:.icu!tW) pasioruw. PraKcisa csi vfbit a ie.^entc
crat in ocnlis ejus fecerat. Adjitiuiitnr quindiicim vitaniea, dtim adluic ordirer, siiccidit nie; de manc
auni ad vi!am, quos ille non postulaverJil,ei insuper usque ad vet^perum Ciiies mc. Spcraham usqnti
viventceo, regni securitas repromiuiinr. Sin auleni, mano, qussi leo sic tonirjvii oninia o$sa rr.ea. De
ul quidnra pulaiii, iii corporc vivere condenmaiio iuano usque .id VtiSperani iinies U\e ,> LXX : « Cgi>
es!, el i«xt.i iilud quod dicilur, Hevertere, anima dixi in cxcelsn dierurts meorum, Vadaro ad pori.i.s
mea, in ro^uiem lunm {Psai. cwv, 7); el in -iiio Inferi, relinquam aonos residuos; dixi. Neqvi.iqiian!
!oco ; F.ducile carcere unimum meam {Ps{i!.C'i.u,B), uhra vidcbo Si;lui:iic Dei in lerfa viveniinni, neo
optanda C9l mors ut dc carccrc iibeisisiir ;
quomcdo yidebo hcriuiiem ts^hiic tnm baljiiiicifibus : deieii a
nunc Dyniinus donai pro beneficio, ut qui iiber.in- cognalionc tnca. Exivii ei rfcces^sii .1 ine, sicut47i
labensacuiomsolvti qui fixerai, sicui spiriius
dus erai, adliuc quindecim aiiuis vivai in carcere? ie!.'5
Dalur autein signiiro, ui sot dcre.fi gr.-:dibHS rever- D t-eas rccessil, cum a texentc succidisur. Iii iili» die
quos no8 jnxta Symnn.^^ibtm in Unecs ei tradilus sui:> usque tnane, sicut leo, sic conirivit
lauir,
horoiogium vcviirous, qui gradus inielIo.xil in lincis, ouuiia ossa niea. A die nsque ad nocieni iradiuis
ul manifcsliorem seiisum legentibus faccret. Sive sum. i Narr.^l quid tempore premeniis anguslia
iia i*xsirucii cranigr;idus aric faechatiita, ut per iramincniisque laifgtjorls, laciius eogitfirii. jOirt,
sif^gulos iiinbra Jescciidens, hojaiuni spatia teruii- iftquii, io corde rneo, in diniidio dierum meoruin,
iiaret. Quod sigiium 470 -' p«";escmis teriiporis ct sive, ol Aqnlla et Symmacluis ct Theodoiio intcr-
* Alter Vatlc, iia ei ad Execliice nddilis wnm siciilo, id csl, cesiarli generatio mcti, c;c. Mov mj
amiis iediret, ctc. nieliiis perpciisa, miilassc seiileiiliam, etexpObUisso
* Ex Uleronymi subncs.T c.xposiiionc bis Domi' (luietev.t, ul non prir.ripiuni sero.^idi, sci prirRi ver-
$ium ab eo lcctuni videiur pro aiiero beum. SHS essel linis, hoc videiicei nwiio : ^on tti>i.>tciiim
* Dualius vociliiis, ifuklis ot cessavil unictjm io hominem iiitr:i, ei /labiiutorein ijviciis. Cim^ratio
texm Hebr.iico vcrbuiu b^n»espondil,quoc1 tiirn.Ti- mea alnata esl, el.;. Confcr Hicron. ipsinn «nrrs sub
qtic jere sigr.iiicai. i>oii3ial vero, inquii Viciorius, seetionis hujus rmenn. et qtue no-? ibi obseivamus
ex Ooiiiiiieiuario, HioionynnHm espobuts.sc p:i;iti/(n proxirre in sequeiHi aunotatioiie-
nro ccsiuvit sive oicidif, ft seqvte»>ii jonsiisc vei-
^07 S. EUSEBK Il!£RONYMr 408
;>relaiisunt,»H infirmiiate el\sileHlio dietum mcoTums A vesverum fiiiiei m: sperabam usqtfe mane : quoi) rt
j»ro quo LXXfice/*uT?i iiitcrprciali sunt, ob liileraj Jiib in ar.guhiia sua aiqne ia loriiienlis •.orpnris
similiiudine«!,RAMt;(ia-i) proD\iiE ("aT^legcntes» : susiiiiuisse se dicii (Job vii), quando iii die exspt-
licel qnidam damk, saiigtttnetn vertcri:it, ut sil scn- ci;-I)ai ;!Ociem, ei liiccnri pra-sloiabalHr in lencbTss,
sus, /n san(ji!tnc dierum mcorum, (piando nicus mulalione leinpornm putans mul;irt possesupplici,*».
cruor. mcusqiie espelcbalur [ Al. cx.speclabaiur Hoc verura csse novii qui rrir.gnis febribiw acsiHni,
]
iiilcrilus. Itaqiie •.lesperaiioue dixi ; Vadam aU cujus ignis inlernusin similitudinem lconis oninia
portai iiiferi^ ve! ccnnnuni lege lialiirse, vel illas 0SS3 consumit, ncc seputal pix doloris magniludi-
porias, de quibiis qnod lib.ii.->Jus sil, rsaiinisla iie «lUra esse victdruji).
dec:»nt.it Qui exallas me de poriis morHs, vl an-
; (Vers. i5.) t Sicul pulliis hirundinis, sic claina-
ftuiiHem omnei laudaiiones luus in portis fili,v Sion bo luedilabor ul coluniba rUlenuati
: : sunl ociili
(Psal. IX, 15). Hasporlas iiiferni reor, qua adver- niei suspicieiups in excehuin. Domine, virn p.aiior;
sum Pctrum uon pryevaleiit {JlaKii. xvi), quia dor- responde pro me : quid dicani aul quid respondebil
mivit in pleniludiiio dicruiu siioruin. Sancli implenl milii C!im ipse lijcciil? > LXX : < Quasi birando stc
dios iuos, qualis fuil Abr.ibana, qui nioriuus est clamabo . qu^si cohimba sic njediiabor. Dcfecorunt
plenus dieruin in seneclute boua {Gen. B
x.\v). Pec- enim «culi niei aspiciendo in excelsoin cobU ai)
catorfs voro ct inipii in diiuidio dieruni suoruin Doniiniini qui eruit nie, ct absiuiii dolorenn ani-'
motii.ntur, de quibus 51 Psalmisla loquilur Viri : n)ae inea', ei ipse fccit. » Mors iinmincns, ei lan-
sanini?ium ei doloti non dintidiabunl dies suos {Psal. gunris incunibeiis doku-, qiiasi lco, i(r, onii.ia coT'
uv, 54). Non eniin impleni opera virtiituni, nec pbris mei ossa iVsngebat ; set! ego in siiiiiiiindiiiem
sliidciil poBnilentia cnicndare delicia. Uitde in biriiutiiiii^i ct culunibse, ilclibns et gcaiiiibus dies
incdio vit;K cui-su, ei incrrorum tciiebris duceniur i!0Clesque ]un!;e|}um; el a Deo solo qui poterat
ud Taiiaiiim. Qucestii, iuquit, resiJuum onncrnm siibvenirP; elevalis in altuin eculis, auxilium pra;-
meornm, nou me puians ulita csse viclurum. Dixi, stol;ibar. Dicebamque ad enin : PIus patior quani
JNon i}idebo Domir.um Detninum in lerra virenlitxtH. inea pcscuiit merita ; sed el si quid erravi, coiiver-
Pro Oonirno ei Domino, bts iit ilebr*o ponitur ia tar ad ineiiu^'; tu responde * pro me Non . eti eiiim
(m»), qnod jn extreina sylhba alleluia (n*lSSn) voleniis neque currentis, sed misereniis Dci {Uom.
soiia!, pio quo LXX Ir^^ostulernnt : Kcqnaquam IX, iC). Rursumqiie in se rcveriiiur .
473 Q"'<'
uliravhlebo salulare Dei in terra vivenlium. De qiia dicani, quidve cansabor conira te faclorem meiim ?
ifi aiio loco scripmm est : Placebo Dontino i« (j aul quid niihi lesiioiuiebil qui fecit ipse quod vih
regione vivenlium {Psal. c\iv, 9). Et riirsuni :
luit? Susliaenda ergo siinl quapcnnque dccreverit.
ri<icebo DoinJuo inlittnine viventium {Psai. lv,45), Pro puHo binmdiiiis, sive hirundine, wtLXX trans-
!5egio ergo sancloruui ips;i csi, qux'. ;ippeilaiur iux tuleruiit, in Hebraico scriptum esi , «us AGiti» DID
viYeniiuin. Non est onim Deus morluoriim, sed JTU.I); quod iuterpretatiis esl Aquila, eqiius Agor :
vivorum {Mailh. xxii ). Hoc aiileni est onine quod Tlieudotio, sis AGUR(^"Uy D'D) ;
uietlla eiiiin voc.dit
meliiii,ne salutare Dei, ductus ad inferos, 472 lillera i>an, si ponatur inier duas Satne^, iegitur tt»,
ueqiiaquam mereatur aspicere. Sequitur ; A'om ot :ippellatarei7riti«,- si ;o(/, icgiluriis.et Ain<K(/odici-
rspiciain hominem ullra et ho.bilatoreni quietis. tur. Symaiacbus antem ila iransiolit : Sicui htrund»
Qiiod 1108 olim proptcr verbi «mbiguilaiem sequon- inclusa, sic canlabo.QiiOti verbuin (f^or ct in Jereniia
li versiculo jnuxerainus ; sermo cnim Ile)traicus legitur, ul>i scriptuin esl : Milvut in ccelo cogm iril
UOLED, si le^alur, aut scribatur » kled (7T)), re- Umpus smim ; tmiur el\hirvndo, ei cicenia cuHotlie'
qniem ; si edf.l (bTn), Occidentem sonat. Timei runt tempora sna iJeTem., viii, 7).
er|!0 ne cum sanciis el hominibas Dei non babi- (Vers. i6 seqq.) < Kcpulabo omnes annon n*<!6«
tet in quiete, ne non videal Dominuii» in lerra tI- ip. ainaritudine aniinaR meae. DotiMne, si sic vi\itiir.
venlium, ne gencraiio iiiius insiar labernaculi dis- el in talibus vita spiriliis nici, corripies oie, el vi-
solv.itur, ne in tel* simi!itudinem in ipso lucis vilicabis tne. Ecce in p acc antar.tudo niea amaris-
exordio prxcitlatur, ei nequaquam de scniine ejus sinia. Tu autem eruisli aniiuaui meam, ut noo
r.hrisnis oriatur. Qtioti autcra corpus nostruin perirei; projccisti posi terjnni luiim omni.t pcccaia
appelletiir labemaculum,
Aposlolus inslruit di-
et inea. Quia iioii infernus tcnlltebitur libi, neque
cens : Nos qni s\imus in hoclabernaculo, ingemisci' mors laudabit >e . non exspectabunt qu: descendunt
mut aggravoii{II Cor. v, 4). De mane, ait, nsque ad in iacun>, veritaicm tuam. Yivens, vivens Ipse
' Legente» lieet, etc. Corrupiissiinus
locus in ve- Psalmo aiitcin XMS, 2, TTI 'aiT*. Et mHttdi quidem
(eribns Editionihns ; ii» Erasmian.T eiiii» ailrtimr habitaloret utrobi.iuc dcsignasitHr ; scd priori loco
noinen agro, et in Marianc»;a, id est, in dy.pi : ftitura hiijns s;i.-ciii; jcssjlio, aut reqiiies, aliero
(|uOrum vorboruin nnllnin cxsi;ii vestigiuni in ma- vilitas, sive obsciiritas iitleliigitur. Verius proiiide,
ituscripiis Hieroi.yini librls. MAnxiA?». alque oninino adHicronymi nientein legiiur iii dco-
LnHsVatic, legalttr, ul scribiiur. Et voro S"Tn
»
b:is Vasic. uiss. prius Edel^ requiem, luiii EUU^
hedft, ciTT\ licled sunii promisciio soleni, ctquoad occidentem.
nsum s.Yiionrma sunt, tauielsi diversam soitiiinttir * Duo Vatie. bir, fu tpanae pro me, et pjuilo posl,
mXfnologijun. Uic ipenes Isaiam esi Txn : ^i contra fitcierem meum, absque it.
m COMMENTAU. IN ISAIAM rROPHKTAM Llft. XI, CAP. XXXIX. m
Cuiiiileltilur lilji, sicul ct ego Itoilie. Putitr fiiiis i\ f^rrr^^u l'a(ritn tuum, ei ttiiuuntiabil libi; ieniotes
nutuin lariel vciilutem iuutu. Doniitic, salvuni ine UiOi, el dicent libi (Ueiti. xsMi, 7), ut per succrs-
fac, ci psalnios tioslro«) oanialiioius cuiictis «licbns siones el siiigiilas gencralioins Del in posiero» ch'-
vit» nosira; in donjo Domini. i L\X : i Doinine, nieiiiia pnvdicetur. Pro qno I.XX pofiueruiil ." Ab
de ipsa aiutiiniiaKwn csl tibi : el susoitusii spirituin hndic enitn filios f<icinm, qvi annuntiabunt justiliam
tneiim, ct coiiscliiliis vivificasli. Kc^e in pace ani.i- liiam. CMUsalisqne cojtjnnciio seqneniia cuiii siipe-
ritudo mca : lijierasii cnini anitnam n.enin, ul iion rioribiis copulat : qiiod vidolicel idcirco viviiiic s
pcrirct, ei projccisli posi nie onmi.'» peccala mea. ct ip-e vivcns benedicant Deo, quia ab lisc dic
Nei|ue ciHm tn infcrno latnJalMinl le, iieiitie niortiii facliirus sil lilios, qiii annuiitienl veriiutem cjtis,
[)«!:cdicGnl lihi. N('(iiie speraluiiit qtii apiul ioferos qiiod ccrlc su;e no;i crat potesialis. Ncqne enim per
I sunt luiscricordiaiu tuain : \iveiite.s l-.rriediccnliil)!, Propiictatn illi liberi repromissi sniil : scil praj-
siciJlci t^go. Ab liojie enini filios (aciain, qui aii- sciis vjta coiices^a. Prascrlini cunt iiiipiissinuiin
iKiiiiiabiinljiisiiliaiii luain, Doiiiiiio saiutis mcae» ci niiutn gcnuerit Manassen, qai repkveril Jerus:ileiii
non rcqiiicscan!, lieiiedicens ti!>i ciini Psalierio, sangniiie, a poria usquc ad portain, el non benodi-
fmiiibiisiiiebns viiae iiip;i; in conspectt; domnsDei.» xit, .scd ma!e<lixii Deo perseqiieiis sanctoseju-^. PoS-
ISuiia !cs longa niortaiium cst, oninisquc felicilas B sumus ergo juxla LXX 475 boc dic.erc, quod non
SaTiili dum leiiciur, aniiilitur. Ciiin enini iribula- dixeril, FiHot faciani, seil ixatSfa ,
qiios vel parvu-
lionis tcnipus advcneril, ciniie quod pra^leritum est Uis, vel p«<;r«j, sive infaniulos ei posicros inielligi-
nilii! aiJjiival suslinealcm. IJndo sttilta Epicuri sntis, !>t ex eo qiiod ipsc niisericordiam consecutuS
Wiiicmia pst, qni asserii recsord;»iiom' pr;flerilonini esi, omnis veiiuira posteritns iioc cognosccns,
l«):i«runi, inal;» praescniia iniiigari. Eigo Ejt.tliias b;idel ejns iiicredihileiii olcincntiam. S;»lviiin ergo
rcpu!a'e se di(il omncs ;innos regni sui, ct praeie- mc luc, Doaiiue ; ei omnes qui in le crediinus,
ril«, ut pulabat, bcatitiiditiis in praeseiiJi amariiu- tiioquc suiuus auxilio liberaii, cunciis dicbus vitu;
<}i»e. El qnia jani seciirus esl , noc paliiur qua^ noslr;!^ t($ caiicinns in Templo.
referi, ric liuinaiio 474 statu pliilosopliattir, el {Vers. 21, 22). » El jiissit Isaias tit sumeicrtl
riicit : Domxne, ii sic vivitur, et lali suinus coiuii- tnaj»i,an) de ficis, cl cntaplasinnrenl super vulnus,
lione gftneralj, corripiiisii mc, sed vlvifiCasii nie, ct saiiaretiir. Et dixil Kzccbi:is, Qnod erit signuin,
paceinqne tribuisti, fiig;ito Assyrio; sed pax niea quia ascendam iii ddiituni Domtiii? » Uoc priiis Ic-
omni milii ainaritudine fnit aniarior, quia trauqijil- geiiduin esl qtiam oraiio Ezcchia*, sive scripiura ,
lilatc popiilis reddita, ot urbc secura, ego solus H- qntun iiunc intevpiclali suiniis : anie enitii calapla-
iniiia moriis intravi. Sed lu eruisli aniitiani nieam, ^ sma vulner! imposiimn esl, ei prius sigiiuin ab eo
lil noii perirel, vel praesenti vilae vei futura;. Pro- petiluin fnturx saniiatis, quain graiias agcrel Do-
jecisti cniin posl lergiitn omnia peccaia niea, ne mioo, quod dicilur fccisse sanams. Aiunt Hebiaei
illa irislis as{)icerein, sed luam niisericordiam cofi- veabnm 8iw (|*rlS^)*, q"»d prwiernr.iserc l.XX,
teiuplarer. Infernus enim einiors oon confjtebun' «/»«* «forwre, iion r«/n«s. Nam eiAqiula Symiii;:-
Inr, neqne laudabuiit te, juxla illud quod «criptuw tht»,sqtie et Tlieodotto Taxo; ifiterpretati sunt, per
«st : In iufirno aulem qiiis cou/iiebilnr iit>^ {^ul. quod moybuinregiani inteiligi voluitl, cni conira-
V!, 6) ? Confessioque iu hec loc», non firo poiGitei»» ria pultntur, vel sninpta in cibo, vel sppc iia
lia, sed pro gloria el iaudc accipilur, sicul cl i5 c<Jtp<rt*i qii^rundue SMnl duloia. Ei'go nl Dei pe-
Evangelio l<;gimus, Confitebnr [AI. conftifpr] jibr, lonlk» niMotrarohir, per res noxias ct adversfts
Doniine, Paier eceii ei ierra (MaUli. xi, 45). JSoH igantitAs resilluia est. Alii siin, non uicus, sed aposleiua
exspectabunt, iiiquit , qxii dencendunt in lucutn, sttspicantur : qiiando tumens corpus cocio ct pu-
verilaiem tuam : melius quani in LXX misericor^ trescrente pure complciur ; el jiixia ailcm mcdi-
diani. Qtii enim in inlcrno esl, nou exspecial j.udi- conirp, oiiinis sanios sic^ioribns ficis a(quc con-
cii verilatein, sed niiscricordiani Dei : maxime cum lusis, in eutisjsnperricieni pvovocttiur : ac per licc
Salvalor ad infcrna desccndofil, nl vioolos de ii;fe- non 5pernendam esse mediciii:ini, qiia; usn con-
ris iiberaret. Pro lacu nvanifestius iiden) iuferoi slei el esperimento, qnia el lianc feccril Dciis.
traiisiuleninl. VioenSt vivens ipse conjilebilttr ii^i, Oratio igiiur ac graliaiiuK aciio biieusque coiiscii-
sicni ei ego liodie. Ei hic oonfcssio pro laudaiioiifi p o- pta est. Cxierum quod signutn daiuia sii, sufte-
nilur. Ncque eiiiiu suy scelera confitetur; sed graiias rior htsloriaB ordo narravit.
3git Dco ei inon cst pulchra budatio iii orc pcc-
; (Cap. XXXIX. — Ycrs. l seqq.) f In lempore
catoris [Eccli. xv), Cumque infernus el mors noii illo luisil Mcrodach Baludan, filius Daladan, rc.\
confitcantur nec laudent Denin, e conlrario vita B;!byioiiis, iibros et munera ad Ezechiam; audier^t
aiquc vivenies DumiQUin glariOcsnt. Quodque se- enim quod a?grol3Ssei el coiivaitiisset. I,;ciaiiisqHu
quiltir : Pater filiii r.olam fcciet veritatem tuam, esl super eis Ezechias, ci ostendil cis cellani aro-
lioc significat» quod in Deutcronomio dicitur : In- maium, et arg<>nli» ei auri, ei cdorftmentoruin, et
' Ksbanus «l cod. Sangenn. aputl .'\Ionlfaucon, Itic atntie infra sim, vel «», babeni cuni uiia lanlum
I liwera.
: ;
411 S. EUSEBH illERONYMI m
ungtienii opUiJil, H omues 3|rOii'.cc.i5 supeUedilis A iUit wtjrotavit tnqne ad tr-ortiin, flnravu DontlnKUi
s:i£ct Miiiversa qH;% iiiveiM.-< siiiil in ih^saiirisejus; el exuudiiiii eutn, el dedii ei iignum ; ted tton jux-
non fuit verbun» quotl non osteiiderit eis Ezccluas ta bc3ie{icia qno' acceperal, rclribuil, qnlc fxalla-
iii omni poiesiate siia. > Supr;) iu-
doiiio SU.1, etiu lum est cc.r ejux, ei facta e»! tontra eum ira. tt
gimiis. <ji3;uto deciino 476 ^""O r<^fc''s Ezechiji cOHira Jtii^nm ei JernsaUm (IbnL 23, 24). Rui-
asociiJisse Seiiiiacherib regein Assyrionim saper s»!H.au(? Scripinra saocl!) elalionem corctis ejus
oinne« civit.Tles Judae «luniias, el cepiss^ eas, el dicit [)OPaii€iiiia iuiii^':)la!i» , inferens ; Et hKiui'
poslea oiiseJisse Laclsis, iransisss Lohn;nji, misisse liaUis esi voslea , so qvtod exaltalum esiel cor eju^,
jerusulein psrlem exerciiiis siii,eaes;iqiie per .\nge- iHtn ipae quaui liubitalcrei JtrutaUm ; cl idcirco
hiii) ceniua» octoginta (|niiujno iniilia PXPiriius vo)( vcnfc siityer cns ira Domini in diebui EiecliitC.
cjus, ct ipsuin fngisse Niuivem, inierfoctiiiniine .i Lsetaius est «.'tiiO itt rnlventu lef^.itonioi MeiOviach,
filiis in fano ie\ sui, et regn:\ssf pio eo Ass:«r;ul<io;i nucm paiieiii fjiigsfi NaliuoiioJonosor flcbraei auiu-
filiuiu ejus ; aegrotassc Ezechiam, el leccpisse l*io- mriftt ; ei in oblaiioiie niuneru.'?!, et «iongrauil.^itiosie
pheiaR nuiuio sospitaiein ; fjcium signuni increiii- sanii.-iiis s;i?e. OstenJitque cis juxla Septuaginia
!>!le, ui soi decein hor^irnnri spatiis reverterclur ad doiniim NECBOTUA (nrOj). pro v;'i.i Sy.iimrtdius
crtum suum, ei petic dupiex dies ficrei, Nunc icgi- sraaitniii arotKaium suornm ; et thesaiiros argenli,
iiDiS qiiod in lemporc ilio, hoc esi, iu eodeni anno ei auri et odors-.menlofuiii et uiigueiili opiimi,
qiiG i\xc gesia sunt oiiini», misetii Blerodscii Ua- quod iu Hcbraico scribilur, oiii boui ; cl omnes
ladan, fiiius Baladau, res n;»bv!o!ii$, !iar»>j et mu- ihes.iuroH vasorum gszae, sive, »l ibl legilur, vaso-
nera ad Ezecliiam ; iioii Assaraddoo, (jui Senf>a- rum sufi uiTi, Gaza aulem Ilngua rersarusn diviiia
«'hcrih pairi apud Assyrios in rcgiMun socce^serat, luiiKui-.aniu; ; nec csi Hebraeus sermo, sed Barba-
de. eujus seu inorle, sefi viia Stliiptura coiitivuit. rus. yon fuii, iiisjuic, fir&fim (
quod juxla.Hcbrai-
Ex quo perspicuum est aliud fuisse luue roirnuift c;im cMiSiioludinein pre re fieqiicnter aceipiiu.),
AJsyrioniu), ei aiiud r.dbjlonioiHm. Dcnique Si' quod non oKliudcril eis indoruo sua et in oanii po-
ir.ai iau», id esl, decem iribns ccpere Assyrii. Jisd.iTn teilale stia. L"ude Dei ira Jiislissima, quoniam nou
autei.u ei Jerosaiem poslea icginius cejiiiss Clisl- solum ihessuiros suos aiijue pabilii, scd et ttMnpli
dtos, qiiorutu rex Njbucliodouo^or fnil. Hl qu^a ostenderii: qiioii certe fuit * !>oiesl;!tiscjus, de cu-
apud e^ii Hslrorum otiserv;>ntia est, sieilaruimine jus vslvis auri laminas aiitc jam tulcrat.
corsus longo usu et cxcrriiau*ine cogtiims, q^uoii (Ycrs. Sscqq.) * Inirrijvit ;raiein Isaias prophcl;!
el iii Douiini narjviiaie nionsiratur : inieiiexeruut Q ad regenr\ Liechiarr!, et dixil eijQ"''-' dixerunl viri
soleuj reversum, d;ci spaiia daplicasa, servire ei tsii : tl imdc veneruut ad le? El dixit E/.eciiias: Uo
qneni\ solum Deum pulabanl •. Ciuuqne causas hu- leria lougiuqua vcncruui ad me, de Babyloiie. Ll
jus miracuii ralioneniqtte perquirfieul, fama per dixjt: Quid viJenint domo
in ti:a? Et diiii E/e-
amn<:8 gewtes volilanle, diUicerunt proiner regrola- ciiias : Omnia qtisr, in domo mea suiit viileroul ; noo
iionem legis Judae, ctiam cursum sistii clarissiirii fuil vcrbun'!, sive res, quara non osienderiu! ei.s in
«;o»imut»l!iin.<)«aui non csse opir.aii(5nera rflcaro, ibesauris mcis. El dixillsaias ad Ezechiam : Audi
scil ScripJur» sanctae lidem, Dierun:» veiba lesisn- vcrbuni Domini exercituura. Ecce dies Teuiei, et
tur, <^u* »tixcre posl ati.i : lp»e eU Ezechlas, qni oiiforcntur cmiiia quse in domo tua snnl, cl quse
itbturaiit, superlorein l'gulcm (iqvarum Cion : el ater- ihcsa^irlzaveruul p:ilres Itii usque ad diem han?, in
iii eoi f.Hl)ier q^d occiit^rdem ^rbii Bavtd. /h Gmrti- Babylonera: non rciin(|uctiir quldquam, dixit Do-
bus oofi^Vi tuh [.'«( ^roifterc (jHa.' voluU ; ailaMen Ksinus. Et de 478 ^"''S tuis qui cgredienUir e.\ tc,
ia tfijaitofn jjrfJUipKBi /?;<iM//o«i«, qui luiss» {T^erant quosi genneris loncnl ; ei erunt eunuchi in pabuio
nd «m., hJ i»Uyy^Q!}<mnt de portcnto auod accidsrat j-ei;!» Cabyloiiis. Ei dixii Ezecbias adlsaiaiu.; Bo-
s?ip«rr /erroM, reH^uil euru t^eus ut let-.la>einr : cl «usu verbiim Domini quod b)cuiu8 c*l. Etait: Fiat
yioln fierent o»u:ia quce ernul incorde ejut (// Parat.. ^ tantum pax c» vcritas in diiibui: nicis.i Tradunl Ho-
xxxii, 5ft, 51). Idciico auiem leniai.iooi ^«hcius br*i ulco icgiolasse Ezcchiam, (|uouiaai post iuau«
esl, quia po?t laulain vic!orir.m, et 5oiis regressui», diiam {Al. auditam) vicioii; Jadxonim, et Assyrii m
ei congralulaiiyneni rcgni pahlenlissimi, cor iiUtts regis inieriiuia, r.on eccincrit laiides Domliio, qti;-s
ftev.iium esi. Deti:(}ue 477 '" eoflem Toluitiino cccinit Moyses Pharaonc subnierso * (Erod. sv),
scriliitur ; Muiii defcrebanl koslias, ei iacrificia ei Debbora iftterffclo Sisara (Judic, v) el Auna
Demino in Jertisalem, el mnnera Execkim regi Jvda: gcniio Samueie {/ Reg. n). Unde cominonitum esse
£t exalialus etl coram cmclii getii^us.. In diebns fiagiiiuussux. Uursuinqiie posi corporis sauiuiem,
' Intcrscrit Vaiic, quod ei Rabauus le^it, id esl
i'jlevi.
» Conlrario sensu alter Vaiic, auod eerte /jc»
Avva Ik"'. tfi Y£VT^<ji{, te-4 £/.;jLoufi>.. Quair tamen
/««'• .
.
rnbulam pa*i!o posl ipsc »Cjicii qiou peccet
* Ifacpenc ad verbum es Eusehio iianslert,qiH:>:t ,
'O T«v "IvveoioJV 5;cd3/.a/o; EXsysv, v-..c;rxr/a-.
, :;
413 COMMtNTAn. IN ISAIAM PROPnETAM LIB. XI, CAP. Xt. 414
ei sijjni mftgniltiHiiieui oli>ni ;«li.atu oiTasior.cin A lo(iuim!iii ad cor Joriisalein , cousolainii>i cain : r|!ii;i
giijXMhiae, qu^iii, ul priidens el lUi cnllor, vitaro vcplcla esl hiiniiliUis cjus. Soluiuni csl peccamm
dchjicrai; nec n-.oiislrare aiicniijenis diviiias S':.i';, iUins, <iuia rocepil de inaiui I>oinini «'"piicia peo
«juas, Deo irilnieiiJe, jinsscdorat. l.x niio jtixta iegcs cata sua. i Jtixla inlerpietes ca:leros, jnl^eniiir aiii,
qiioqtie •r(i|io!<^igi;i; (iisciiiiiis, iion initleiidas inarga- iit iiopulinii Dei et JcnisalHft pariler coiisolenlur
rilas auio porcos, iicc diindnui saisclii:!! eanibus juxla Hcbraicir.ii ipsi piscci|»ii»r populo, nl conso»
(ilaiih. vii). Qiii eniru (iUclis cSl spiritus * ttbscoii- lelur, et lofpiatur ad cor Jerusalein, cl advocel
dil negoiia ; et (iniciimque Itoc non feceril *, oinnjs cam. Lo^iui aiitein ad cor Jerusaicui, idioma Senp-
virlus illius etiervalur, pijiilijue poslcrilas.et aniis- turaruin est. Qui eniui inocreuli loquilur, cl bian-
so viriii roboro, iii tnulieiuem reiiigilur nioilitu- diens consolator osi, ad cor loqiii diciliir. I)i?ce:ii
(JiiiCiii (Prow. \i, 13-lo). liigrediltir ergo Isaias ad nos Sichein filius Hoinor, (jui corrnpia Dina io-
regein, ct quasi npsciiis sciscilalar; Quid clixerunt cutns esi ad cftr cjus, ei consoialns cst earr, (C>«.
viii isii, cl unde veneruul? T)\iO inierrogat, quid xxxiv). El ubicunuiue siniilequid invencris. 1«.h»»c
loruii sinl, ct unde \eiicrint? 11!«; ad uuoRi respoii- scusuiu liabcl, ('ausaqiie consiilaiioiiif, reiuib-iio
(lil, allero prseleruiisso ;
quod omn £,a'faa£', cl su- pecctdcninj esi ; et causa rctHissionis, quoniain
peiciiio le^ciKiiiii) esl : De lerra loiKjinqua vntprtmt " sH>ccpil (Je luauu Domini ditplicia pio omitihus
ad mt\ de liabyionc ;
qiiod quanio icrra longior sil peccaiis suis. Qui eiiini scit voCutitniciu nontini sni,
unde veneruiii, lanio istc gloiiosior propjer qucm ei peccai, vapidahil inuUis {Luc. \n). Omnisque
\ef\e\wf. I'J vciicrnnt, iuqtiit, «u' »ic ; qul debuerai qui babei in se babitaiorctn Spiiilnui fcanoiititi,
diterc, ViMipruui ari gloriGcandiim Dcum pro sigui qucni Salvalor Apostolis promiltcbi»!, diceus : iii>'
ni8{}niludine, de Dubylone, quae urbs iii lolo oibu gabo Patreni meunu 480 ^^ c/-'""» cousolalorcin
poieniis^ima csl. ritnsumque Isaias, Qtddy inquii, dcbil VGbis, m sil vobi&cumin sempilernum, S}nriHini
V)derunt m doino itiu? Et ilie resposidil ex parte verilaiis (Joan.xtv, 16) ; H \icmin: Cum aniem ve.~
vertit», qiiod oiiuiia vidc.riiit in donio illins, ncc neril coimolaior Spirilus srinclns, quein miUcl /'«l?r
fuerjl res qiiam nou osienderil eis iu thesauris suis. ytiens in nominc mco, ille rof doceblt oinma [Ibicl.,
Sed alleiuiu lacei, de quo verebalur offensaiH, 2fi) ; ot riirsum : C«m vencrit consolaior qucm pijd
quod osleuderil eig cuncia qua; habcrcl in polesia- viiilani voti* a Paire, Spiritum reritaiisqiii a Pttlie
tesiia; baud nitibiiMii quin el tenipli supelleclilem. cgredimr, ille leslillcubiiur de me (Joan. xv, 20)5
rropier i(u;e isaias i)ei seriuone proferl seiitcn- ei : Prodesl vobis ut ego vadiim : nisi enim eiiu
liaiti : Andi vcrbum Domini exerciimim : Vctiiei
^ abiero, const>ia,lor non veniet ad vcs (Joan. nvi, 7)
leuipus (juaucio omnia lixc qiiijc in domo iu;» 6unt, coiisolaior Cbi, cui el rimic pracipiiur, ui coiiso-
479 fi """'""» ''^*^ l'^'''-""^
^"^'"""' '*'*^"^'"'^ ^^'"^' lciur popnluiM Dei. Uiide el apostolus Paulu>
iiift, iu Babyloncm tratislerautur, et de semiiie ioquebjtnr ad credonlos , Bcnediciuf beus el Pater
luo iianl ctiiiticbi ia aula rogia. Es quo Hebra:i Uoniini uoslri Jeiv. Clirisli, Paier mise.ricorfliarnm,
voluni Daiiicleiu, Asianiani, Misad, el Azariam, (jui
e( (},.us (mnis consalationis, qui consolalur nos in
fiiere de legio seniiiie, faclos csse cunuchos, quos omnl iribulaiioiu ,no!ilrn, ul ponsimus consolari eus
iii niinislerio rogis Nabnchodonosor fiiisse nou qui in omm liilnlaliifneainilfper consolalionem quu
dubiuiu esi. Dixil itaijuc Etechias ; Honum vcrbum ijm cunselaihur n Deo. quoniam sictit su]>erabundani
!)omin>, ijuo-j IocuIhs csi, Iii quo ab Hebisis repte- pnsiiones Chrisli in nobis, sic per Ciirisium abroi-
hendaur, cur iioii sii iniliaius boniiateia Movsi, rfo^i; ct LOj/so/rt^/o uosrrn (// Cor. i, 5-5); et iieniir.:
qui lociilus aJ Domiiiym osl: AiU dimille cis hanc Et spes noslra firma esl pro vobis , scienles qnouiam
no.r(!m ; ani si non jetcis, dck- me de libro tno, quem sicul parliiipes eslis pnssiovum, sic el consoiaiionis
scripiiiti [h^xod. xxxn, 51, 5-2). Uuiie clapfjsioius cruis (// toc i, 7;. Quis sil auien» isle populus, qui
Paulus auathema viilt csse a Gbri.-to pro irairibus pcr tiposlolos ci viros ccrlesiaslicos consolalur,
suib (pii suniisraciilic !,/»<;»«. ix); et projXcrea Kze- non Israel, ci Ja.ob et Juda, ul iji aliis locis Scrip-
thiain bci sciiuonibits nun probatuiu, qni in coiiss- mra con.meuior.K , sed populum Dei , Zacharias
queiilibus loijuilur ; Coitsoltimini .,
consoUimini propheta iostaiur diceos : Gaude et la;tare, fiHn
popultis meus, dicil Dcus ncster, ul pro ([tiibus ilie Sion: qv.ia cgo veniam et habitabo m medio tui, di-
noii rogavciat, Dotniui clcinenlia cotisoleulur. , fji Dominus. f.l cor.fugicnl ijcnies mulice ad Uomi'
(Ciip. XL. — Vers. l scqq.)( Consolainiui, co«- ;i«fii in die illa, ei eruui ei in ponulum, el hubita-
solaniini, popuius nieus, dicil Oeiis veslcr. Lo- buni in medio iui, ct cognoscenl quoniam Dominu»
quiniiui ad cor Jeiusaten!, et advocate eatn ;
quo- cmnipolcns miiit me ad te {Zach. ii, 10, H). Qoo
liiant complela csi uialitia ejos, dimissa est iniquiias (esiimonio perspiciie deinonsiralur, genies pluri-
illius. Susccpil de luanii Doiaini duplicia pio oiu- ma? in populum Dei esse verlondas. El bscc dicil
nibas peccatis .suis.» LXX: < Conaolamiiii, tonso- Oominus missus a Doinino, cui nomen Omnipotciis
hinini populum mcuui, dicit Deus -r saccrduies , est. Ki hoc noiandum quod non solvnniur pcccaia.
' Legit Victor. spiiiivs iit recto juxla C.rKcuui * Absqtje negandi pariitula duo Valic, quicuny'
1V0I]. qu( hoc [eceril.
: : ,
415 S. ElISEmi niEUONYMl -5l6
noslra, nisi ilc m;nm Domiiii recepcnmu? on, Ncc A «iesupcr inionnniis ?urf!ia esi t WiV ^Jt Filius meus
idem esl solvi peccaia, aiqiie <iiiniiii. Cui fnim di- dilecius, in quo milti complacni ; liunc nudite [Mutih.
tniliuiiuir, solulione non irtdigei, audieiis i<i Fvan- 111, 17). Et omnis caro vidil salulare Dei. Quap
gelio: Conpde, fili,itimiUuniunibi peccutn liia(Hu!lh. propicrea appeliali;ilur c»ro, quia piius Sanctum
u» 2). tui aulern &olvui)iar, piopieiea solvunlur , Spiiitura noii lial>eb:il. De qna dicii et Domiiuis:
quia purg.tia sunt el soiuia pcr paMias. Jiista iiis* Non pennanebit spirilus meus in liomimbns istis,
{oriatn r^^cepil Jerusalein <ie niaiiii Doniini dupticia quoniam 482 carncs sunl {Gen. vi, o). !lla autpnri
peccaia sua : semel a B ibyiflnii», secundo a Kiiaiauis. c.iro videbii snluiare Dei, de rjii;» per Joel idom
Quodqiie nddiiur a SepiuagiuU, Sacerdoiesy obe.o loquebalur : Effnndam de sphitu meo sny.er oinnem
praeuouiiiduin esl ', caniem^ et prophelubunl (Jeel. u, 28). ^uod iioii
(Vers. 3 seqq.) cVox ciamanlis in deserio, Psiraie solum iiio teniporc clamabat Joannes, quisermonis
Ttam Domiiii . rerias faciie iu soliuidiue seuiilas Dei praecursor el prxvius, recic vox appcllaiiir
481 ^^^ nostri.Oiiuiis vailis exaltabiiur, ei omnis (}iattli. m), scd wsque bodie in descrio gcnlilium,
inous el collis humiliabisur : ci erunl prava in di- Eccle^iaruni clamuni inagislri, ul recUisrncinmos
m-ia, ei aspera in vias planap, ct revclabiJur gloria Yia$ el semitas in cordibus noslris Dco, impicu-
Domiiii, el videtiii oiuuis caio pariler quod os Do- murque virluiibus, el inclinemur humitilatc ; pr^iva
luini locuiuin esi. » L.KX. : «Vox clamanlis in dc* niutemus in lecia.aspera veriamus iit inollia ;ei»ie
serlo : PArate viam Dninini : rcrlas facite somil»s gloriam Domini ei salutare Dei viderc mcreamiir,
Oei noslri.Omnis valiis impiebitur : cl omnis nioiis ( Vers. 6 seqq. ) « Vos diceniis, Ctama. El diici
ei lullis bamiliabitut- ; ci enini prava iii dirccla, Qiiid clanialK) ? Omnis caio focnum, et om:»is glo-
cl .nspera in c.impos. El apparebil gloiia Domini: ria cjiis qunsi flos agri. Es.<-:iccatuin est foeiuim,
ei vidubii omitis caro salutare DeL, qiiia Dominus cecidii flos, quia spirilus Dei (lavil in eo * : vfirc
locutiisesi. » Hitjiis vocis memores Scrilsac e I'l)a- fcciium fst popiilus. Exsiccatum est fceuum, ceci-
risusi et principes Jiidxorum, cum audissenl Joan- dit fios ; verbum aulem Domini noslri slabil in
nem in soliiudiiic prje licarc baptismum poEniloiiti*, aeteriium. » LXX : « Yox diceniis, Clama :etdisi,
populnm, miltunl qni inlcrrogcnl eum,
ei <Iocere Quid clamabo ? Ornnis caro foeoum, ei onmis gloria
ulrum ipse sil Cbrislits, an Elias, an pinpbeia. bomiitis quasi flos rorni. Arnii fopnnm, ei cecidil
Cnmque respoiidissel nibil se borum esse, r«r»us flos X P"i3 spiritns Dei flatil in coX vcrftfociium est
Ihtcrrogaiii : Dic crgo nobis, qnisesful retponsum pnpuIiisX^^^^siccftlum eslfoenum , cccidii flost ver-
i^iit A>< 9»i m/$ert/n( >i«s. ()Mi</ <^iris</e le.' Atqne Q Lium niitem Dei noslri manci in .sempiternum. »
Ulc respondil: ii-'</o »«in vox clamanlit in deserto Hoc quod asteriscis noiatur : Quia spiriltis Dei
Parate viam Domini , ticut dixil Jsaius propltela flavil in eo : vere [(enum esl populiis : aruil feenu,t!,
(Joan. I, 22, 25). In quo animadvertfenduin, quod cecidil flos, ex Ilobr.iico el Tbeodi lionis cdiiiore
reciae viac Domini cl femilae Dei nosiri impelio : addiiuin esi. Ex «luo manifeslmn ost, vel a LXX
vallium el moiitium, colliumque bumiliatio, et pra- pv»tcrmissuin, vel paulalim scriptortiin vilio abn-
voriim correciio, ct aspcrorum rupiuraque campe- litnm ' : dum et prior ci sequens versus timiur
stria ; cl gloria Domini el saluiare Dei iiostri, non in flore. Sopra legimus, Prophela diconie : Ei «u-
pr?edic<;iur in Jerusalcm, sed in seliladine Eo- divi tocem Domini dicentis : Quem miilam, el quis
clei.iae, el in deserta geniium multiladine, de qua mt ad poptilttm iitum ? Ei dixi : Ecce ego, mitie
ttipra (cap. xxxv, 1) legimus : Lwlnre deserta si- me ; el ail : Vadc et dic populo isli : Attre audietis,
ri«« exsuUei solitudo, et floreat qiiati lilium. Il*c
; ^ jton inteliigelis, el videntes tidebilis, cl non vi-
enim dcseria erai notitia Dei, et ab idolis leneba- (tebilis, ci reliqua. Ad qoam praedicaiionem dur.i
lur humilis in confessionc, erecta in superbia, :is- pcrpessus, iiuiic Doinini voce diccnte, Clotm, ti-
)*era et intrsclabilis in feritatc. Sed postqiium iip- mcns similia, quid clamarc dcbe.it sciscitaiur
paruit gloria Domiiii, et vidii omnis caro saluiaic D ^t a gmeiali incipiens, Omnis earo (aenum, * / omn/s
Dei, cuncla repenie mutata sunt, ct via Domini gloria ems qvasi ftos f<Ein, pervenil ad spcciiile, nt
prsRpaDiia, fia nt appareret in solitudine gloria Oei, iiibitominus dicat de populo, Vere faenum est popu-
quando baptizatus cst Doininus in Jordane, et lus. Ei rcvcra si quis fragiliiatem carnis aspiciai,
nperii sunl coeii, ct Spiiitus sanctus in specie co- et quod per borarum mumenla crcscimus :tlque
lumb« descendil, «t mansit in eo, voxque Patris decrescimus, neeiu eodem manemus &laiu, ip-
* Et obelo -^ quldem in Vaticaiiis codd. praeiio- eurodem duorom versicnlorum in flos, noiabiJe esl
laiur. ad probandam omissionem similem in Epistoia
* Qnitttpiritus Dei flatii in eo, etc. Absnnt bscc prima beati Joannis, quia versiruli 7 et 8 cap. v
tcrlia in exctnplariims jLXX Interpretum ; unde desinunt in et lii tres wium svnl. Vide loui. 1 e.l.
conjicere iicet Rumaiium exemplar iliam esseGrse- n. col. 1674. MvRTUw.
r.tm cditionem quain Koivt)v, id esl, communem • Romano ciiamnum fiiqu(* Alc-
Ei vero abesl a
appellabant, idcmqtie direndum de mss. Ale\andri- xaiidrino codicibus longc aiiiiqiiissimi«, qiiod pust-
no codice, qui non babet aslertscos cditionis Oii- c.t suppletur iii Complutensi. Vide bujusinodi
({etiis. Qitod siiiidit Hieronyniuii de abseiilia iliorum aliam omissiooem exeopumdcm verborum occursu
v«ri>oium, quia spiritui Uei, oic., propier iiuem infra in Commentar. iu Jeremix c?p. xx\, \h.
417 COMMENTAR. IN ISAIAM rROPHETAM LIB. XI, CAP. XL. /il8
lU Sion er.im e.uvit tex rerhum
siimquc quod loquifmir, 483 liiclaouis, ct scribi- A Jerusalfim : ,
el
iniia. de vilac nostre jurie pixlrtrvyl.a : non ilnbi- Uomini de Jernsulcni [isa. ii. ?») ; sive iiuniiutui-
laoil cariiem f<Binmi iliccie, el gloii.iin cjus qnabi eis por aposlolos, licb.Mil excelsa ccnsce.nflere, ei
floreiM foerii, siv« praia campotuiis. Qiii <iiidum ad moiti.iiia iranstre. Mirumque in modui» cum
infans, snbilo puer ; •lui piicr, lepoiilti juv.nis ;
ipsa Sioii (Tiyns sit, dicente Scripiura ; lHons Sion
f i u.sqiie ad seneciuleui per sp;iiia mutaiiir incerla ;
\n quo iiitbitasli ( Pinl. Lxxiu, 2), aliuni aliioicm
fl anie se senciii inU iligil, quain juvencm iion ntnnteiii jubelur asccndere, a quo vulneratus est
tssc se inirotur. PulclMa niulier qu;i' aclolcscentu- priiiceps Tyri. Ei quia dociriiioe Apostolnruii) erant
lonim posi sc iraiiobai grcgcs, araiafronie conir.»- miilla futiira con!r,-)ria, cl staluli atile prj:sides
hitur;el qnaR prius aniori, poste.i fastiijio cst. cl iribuaalia ducebsiilur, juugilur , Exaltu, noli
Qiiod el e}^ri'>{iiis apuJ Gra;co3 scribit oritloi" '
; lirtlere : dic rii:t<itilius Juda, Synagogis vid^^iifcl
Spciieni corporis aui teinporc deiioere, aul l;»u- ei populis Judjiorum, dc quibus Doiiiinus loqnetia-
guore coiisiinii. Gxsicrata esl igilur caro, et cecidit liiv : yoH veni niii nd oves perdilas domux hratl
pulchritudo, quia spiritus fuioris Dei atqiie sen-* { Madli. XV, 24) Ei Pauliis aposiolus ; Votiis. in-
icniigR Qavit in ca ( ut a goiierali dispuialiouc ad qwit, oporlcbat anntipuari primum verbum Dei
Scripiuiaj orilincm revertamur), cjus qui porlal B (ylc». xiit, .W). Quid esl autem iiiud quod jubaniur
imagiiicm icrreni, el servit viiiis .iique Inxtiriar , diccre ? £fc« Z^fus u^fs/cr, quem scniper exspecii-
loenum.itie Ont el llos prx-lcriciis. Qui autein baliel batis ; ecce Dominu^ Deus in (orlitudieie veniet,
alquc cuilodit imsginem cojlestis, illccaio esl qii?e 'queni conlenipsistis in hiifniiitate venienler« Kt
cernit sahilnre Douiini, qu;e quoiidic rein)v;iiiir in forliiudo ejus doniiiiabiiur, qui prius forrfr;inri servi
cot;itiiioocin secunduin imagiiiem Cie;iloris, et iri- aweperat, raclus Palri obcdiei:5 usque ad frioriftfn
corruptibiin aliiue iuiinortale corpns accipieus, mu- {Vhi'ip\K u). Ecce tnevces ejt>> cuin co,ei opus
iat gioriani, nou nalurani. Ycrbum auiem Domi- iUins coram eo ( l-ia. xi fit Lxu). Ja\la quod ipsij
ni iiosiri, el bi qui vcrbo sociati suni, perniauent diciii» Evangeiio i Veniurus csi cniTn Filins ho-
iii SP.i.ciiium. minis in gloriu Pairis sui^et ledUet uniruique
(Yers. 9 seqq.) « Super tnonlemexcelsum asoen- iccvndum opu^ suHm (Matiii. xvi, 17). Sicui pasJor
de la quoe evangclizas Sion ; exaiia in forliludino gregem suum pascct. !.sle qui posica in fnajesinie
vocein tuam quac evBngclizas Jerusaiem ; exaiia, venliiriis esi. pritis l'orfi>am pasiofis accipii, et
1 u!i !iis.ere, dic tjvitaiibiis Jiid»'. licce Dras ve- dicit ipse de sc ; Ego sum pailor bonui.el cogiiosco
slor, etco DofTii.uus Ueus i» rorliludiue voni*'l, el ovcs mein '^, ct cotjr.oacuut me iueci\ et p^no aromiiru
bracltium ej!!S doininabilur. Ecce nicrccs ejus cum C
**
meam pro uvtbu» ineis {Jonn. x, 14, 13). f>e uuo ifJ
eo, cl opus illius coraifi eo. Sicul paslor grogem Zach;uia Pater loquiiur : PerculiaiH pisstorcm, ei
suiMii pascei , in itiacbio suo «'oiigiygabit iignos, ovei difperoieutur ( Zacd. xiii, 7)' Inbrachio, in-
ei iu siuu huo lcvabit , foalas ipso pon.^bil. > L.XX ; qiiii. .<!Ky coit.gregabit ugnoi ; uon lauios, et .ineies,
i feuper montem cxteliUi» nscende qui evangeli- el bir<os, ei jjnjndes oves, quibus per r:iecbiei
z;is Sioii ; exalts iii ibrtiludinc vocem tuain qui {cgv, sxxivj coijnri-.iaiiir, qund lactc vescasitjir (jt
evati§cli£;is Jerasakiu : exiilla, iioli limcie ; dic operianlur Isuis, 485 ^^ infirmuoi conicrani gre-
civiialibus Jada ; Ecce Ucus vestcr, eccc Dnmiinis gftm, sed aguos adliuc tensllos, et riidis in Cliristo
Detis cuin viiiuie venit,'t, ei brncbium curi domi- inf;iijliae, qui niiper in baptisiuo siiul renftii, rie
lu^tioiic ; ecc^ uierccs cjus cum eo, et opus iu cou- qiiibus ip-jfi Doiniiiu'^ loquebatnr ad Peiriirr. ; Pasce
speciu iliius. Sicui pusior pnscet popiilufti suum, agnos ineos {Joan. wi, i^). Ufirte et in eodcm lize-
etin btacluo suo congiegabit agnos , !;l praegfian- tiiiele scriplufn csl ; F,usci!abo super eos paiiorem
lej cousolaliilur -. > rr:ecipilur Aposlolorum tho- K«»t»n, it ptncel eos, servum meum Dnvid ; ei crit
'0,484"*^'-' pia^dicaiionem omi;is cariiis «u<£ pastor eornm, ti ego Domitius cro eis iuDeum, et
visiira sit saiutarc Dei, excclsa coiiscendal ; de j) DaiJfit in w.cdio eornm princeps. Ego Domivub loat-
inagiiisque diclun, in .^iubli.mibiiS cousfnorculur. ;«« ?wm, ei po.iam cum DaviU lestamenlum pnris
Porro lli.lrt-aicum et cxieri inierprctes ponuiil gc- {Eiuii. *3(xiv, 25-25). In quo consideranaum q.uod
nere fcminiuo, ut dicant, (jucj evangcliias Sion, et post iiml'.» iempora David, gulosis posloribus re-
(jno! etungelizas Jerusidcm. Quod vcrbuin juxia probiiiis, Dotminuiu nosirufn, qui esi de slirpe Da-
GfiiPcos ambiguum est, ui possimus accipcre, vel \id, siisciiaiurom esse se dical, qui congreget
eaui qu;e fiuiitial, vel eain cui noiitialnr. Sivg igitur agnos, el ioveai io sinu suo, ei icelus oviuin., sivft
nuntial verbum Dei, el Domini s.dulaie, Sion ei ffleias uves ipse poriel in hiifnero suo. Sicui in
' niargin. Vaiic. ms. Aratui scriijiiur. Est
Ad inierprcliitionibus lioc fuisse lcm^re adscila, c\» xib
y.c'.'.r.i^ av;-;oj ^aa-aczt, qoa; neqiie in hodlernis
ti/iv
aiilem Jsornsiis senteoiia snb iniliiim par;viieiie;e
Oiiil. ad Deuioijirum, xx*.Xo; [Aiv i.p r^ ypcvo? dva- LXX exenriplaril^us liabefittir,
).tooiV, T, vi:o.; i[j.ioi'jz. «Addit Valic. curn nrnteiib. Ei Gr.eoe csi {*erd
*Dcievinr>iib voib.i ct in sinu sno portnl/u, qiiai».
bic inlerserebaRlur, in mss. .tutem nosiris non * Idefn, cognoscc ovts mcas. C-rxc. tanluin v'''<»*"
suni, et laaiiircsiym esl ex Atiuii* ac Syinmacbi a/.ta xi e.u3t.
ii9 S. EUSEnn HIERONYMI 420
Kvangeiio fegiinus. quotl ovem eirone.^u) ela grcge A eccc insul.r qtusi pulvis eKii^uiis. lli Libaniis riou
Solilo j-eru;>nen»eirt. Siiis a.l caaias huiMeris reporia- siiffioit ad sHcecuiIendiiin, cl aniniaiia ejns Rfln
\\l(Luc. XV). rossmnus ovcs fivl^is apostolos ei siifllcicni ad iiolocausMnn. Omnes geisles quasi
aposiolifii» viroji oini.esqiie Kc.'lesi;e dcctore^ (it- nop. siiit, sic sunt conim co, et quasi niliiii ei iuaiie
ceie '. tjisi .'•aliKeiii jiariiiriHr.t phjrinionsm, et di- rcpulsia; sunl ei. > I-XX ; * Qiiia meniiis esl manu
lunl cnm \{ioy o\o : Fdioli mii, quos Ufrum pnr- aqaam, el ctBliisn painio, el omnein lcrrani pii-
liirio, donec Ckrhdis formelur iu vobi.% {Galai. iv, g'.ilo? Onis sUituii inonles po.nilcro. ei rnpcs^tatera ?
19). Mehnti iJ^sprf.nsl, nec '.ic liac rs apad o«s tillii Quis cognovil nioritoin Domiiii ; nui qnis < onsilia-
ihibit.iiirt es'., Spiiiluiii sinciiiin lingiia siia appei- rius ejus fuit? Qiiis dr.enii euni, cnjiis arccpit consi-
!ari gfncrc fciMiniiif». ij *"'^t, Rii* i.oo.s.v (nviTtj; n*~). iiui», et insiriixit illiiin? Vcl fjuis ostcndil ei juJi-
in.idiju*^ ijuod in «cxrigebimo sepiimo pSiilmo (ycrs. ciinn, oi\iain intcliigeiiliit! quis osiendil iJli? Si om-
!2) dicitnv: Doimnusdubii itprbiiisi evi/ngrliiantibns nes genles sicut slilia siiui.T. el qnasi monicnluin
tirtu/e ntiilln, ilii {«;<• inLeiligiinl * : Doinir.Hs ctHbit sialerfc rcputriiit sui»!, el quaji saliva icpiiiat:c
rerbui^ evangeliianiibur. vr'iti!e m.(/ie7,Iiis viilciicel sunl. Libitaus non siiiijcii aii coi!ibi:rt»:iduin, cl oni-
aniir.aijns qnx Spiiituni sancitmi consccnta; ssuil. nia (jnadrupciiia noii giidiciunt ad liolocausinw, et
Neciion et illnd : Sicnt omli anciUo! tHmaiiibu.% do- cunciie geniesqnasi niliili sunl. cl.in nihili repntaiae
miiuv sufr [PsnL cxxu.S), anirDain Inlerpreianinr sunl ei. > Ke qnis ptiiaret dinifilein cs<c vocaiio-
sncillrini. ei dominain Spiriisiin sancinm. Seil ol in neni gcnlitiin, cl qi;cil oinnis caro viderei salniare
Lvaiigelio (luor! jurvla Hftbr.eo" scriplism, i?4azar;)ci D:;i-, snper tno.^ileni e.^clstnn Jnlicrenliir [/U. j«-
lcclitani, Ooininos ioqailur : Mcdo me luiil maier jjfcitn] ascendoni, q«i -•jvangcri/.anl [Ai. evangcliMl]
jiic(r, Spiriius sauctus *. NesTio aaien! in hac parte Sion ; ct ipsc Dominas venirct jn fortilniliiic ^ ci
scaitf.ilizari (tcbel, qnod riic.iiirs' apu'! 4S6 ^^*^" rearierei uniculqne sefnnrium npus snijm ; inslar-
br.xv.s spiriliis ger.erc re.Tiinino, ciun uoslr;» liiigii.i ty.ie, p;ssi(iris agno!? ioveiei 'n sinii, et {(iCias ipse
appelleiiir ^'eners inasculino, el Grxco bcr-noi-c ^gi^ purs:ir&i. : «lcscribiiar illiiis inag.-iiiudo, qiiod
iieulrn. In diviniiale enifn «lulliis cst sejns. Kt mnii ei iirrpo^sibiio sit : et qiii «nivcrsa condideri!,
fdeoin tribus.pi^incip.iiiiius lingsiis. q«il'us titnlns Lieaiorque sil omniuni , eiiiun hicc qua; comr^w»-
Do-.ninir.t; scriiiius est psssionis, iribus gcneribiis lione eoruin norv:; .*.!!ni, valeat perpetrare. Qiiod
«ppellflitir-, 01 sci.^uiiis siuHiiJi. esse j^eneris qiiori auieui pifgiiltan voc.it. et paimani, hum.maiftoiisne-
rjiversuio esi. lutiiiiis verbis !'tiliir aiqoe nn<insiiris, ni Dei pottrii-
(Yers. 12 seQq.) < Qi;ismensit9 esl pugilio aipiaG. Q liaiu par nostra veiba disc.unns. In co ubi LXX
ei ffCiuii» palmo ponderavil? Qiiis sppendil ^rihsis iransiulertinl : Qnis rr.fmns f$t hianu a/jnain ?sive
rtigilis ujoiciv. icrr.*, et l-.bravii in pcndere nioiiies, ul nos veriiiiius : Quis ••ncngus esl pugiHo aquasf
el «illt^s in siaiv^i.i? Quis Siijiivil spiriiuni Boiniiii, Aqnila (raiisliilil : Qnis '.ncusus al minim') digilo
aui quls crmsiliarius ej.ss fiiii , el osieiidi! iiii? ctirr, nqms: lloc enifn 'f./a.; ' soubi ; nl sciiicei non
quo iniil consiliurr!, ei i-isffusil cuns, el docuii eum lola mann, sed pa-.vo rfij;ito, qn<:n> vui^o gustalo-
stmiiam jtJsliti*, et erndlvii eutvi seientia, el viarri rt*in vocini, tirr.nis aquariini v.isiitns ponderetur :
prudenilee ostcndii i!!i? Ecce gciitrs sicr.l stilla si- ir-.Oa^tTj aut.cm, hoc c;*:. palii;;;?., oxicn!:iin signili-
»«i3?, ei qnasi n.oiiiciJtfiia sisleniC rcptitatii? sunl : «jal mantitu a poiiice ii.^qoe ad eiircninin ;1igituir!.
'
H»c quotjue deSibanlur es liusebio, nui cum el soror, ei mfiipr vor.eiiitir a Chriito qui Patris
rece^is naios el veffiK^raloi» ir. Cfirislo appirliiiri vol»tili»it:i» locerini. T.rroris (^rcasionein an.noia-
AjAos .lixissr*t, suhilii, ^A S).)>i'>.: -Si ":uf 'A~';;'t'- nnU cnidiii viri ex v?.rbis i/S;tniia:i m, KJel 17, de
Chiisto banli/.ali) e,-, Spiriiu sancio i.i coIumh;e
ttj-iifit --> X,o;ai:w avaVi»JfO|j.ivoj;, T::af«*y.XrjwOv «j- .spccis appiiVcnip una ctim voce e fa»lo dilapsa :
-^V/ el/ov o::£f 'vor,3£'.; i^ i-jh; toG /iYOvto;, i:-/- Hii: r.si ^/iHs H!ei(.s. eic, t<uafn coiumb.r. ipsi.SjVi
j^
v;s VI.OU oO; T:aA'.v wctvw, «/;?••» ou ;j.opy;i)0;j .\,o.3":'j^ *^ Spiriiiii sancio dicutm if-scnliPbarti N.iii^.rai supino
sv UiJv. quidem quod Ohristotn r.lium suum vociis-
erii^re,
* \n Valitanis «iss. iic leguut. Ei vero lectioiii-i set Spiriius S.^n.-njs, Sfcc r^ud lamen «emei ad-
HoliraiciC iliv.rsii;ti<;in, qu;v. tiic nuiia t;tine:i appa- mtiso, cum duos r;-!jes ('imsio assigri.-»ift absur-
rPi, iiinueic D. iioclor vclnil, nt geutic «Vmiinoo duro esse inie!ii[;ercfil. Spinl.im SHnciu.-n maUfim
Spinium Sanclnm .^b Hebr;«>is di?i coinproha;ei. Jesu aj;peii-.iuni.
Faciie suiem nbi coru;;) vuluil tociionem sopfriori * Mancu^ locini ii:.e viscs est Viciorio, qui de
Vntj;ai« «pi'.one!'f, £'.ripieral ipse unnafiiiciric^bui suo sijppiet, et dicerc quan ipae, eic, ct m<ti Hun-: :
u;r;('/;.s :if>l fjrtiUiiiiuii mviicif, pro im.iijrlii.t:x!i'Dux iiui^tn (iescribilur '.!liu.<, felc. Sed niss. libri non
mniic mitiUi ; ciim in Hebf*o e^^i gencie fe-
sii; sullisgsnuir.
n-iiiiir.o -7 xa.»* rri-^UC-. Sicque ipse in:ciiirei:\- Miiiiit Monifaucoiiius, tjuod ei Vulgali .loife
LUS esi. Foriiiiisinfim porro m-.jli-.im., quam itnims Msrii^.iiicu.T. pra?fer?brtni /ixk^j; : sic cnifri giisKi-
r.nftiiriiiaiit. Spiiilum Sdncium iineUigehiJni. !or,sive index disiius appsiiBtnr. Veruni mss. om-
EufACif-iTt hi'nc iocr.ri Afie^jr.t euam OTigenes
'
ii»^, quos ei no3 ei Idudaii nenediftini eonsuiue-
Hdfri.I. iS in Jerem. ei i.;mo i: (^Cfnrseriiar. ifi runt, pari consensu lijhent > x^C' '!"* ""^*- ''"'|"-
.loi!i.':eTi. Sed 91 iji^e HicTonvrr.us !iir<t s!u>!, curr. fnim ir.dnus rfiensuram no);it. ptiliice aique indicft
io Mirh^^e c&p. vii ; iarrfeti: qcod r.hrjj,-!! r.isier expl;calis : ei.Cue adeo Aq-jiir ifiierprelstioni ap-
Sfifjius .*ri»nfinS eo ifi Cv.*ngf'li6 difcreiiji, non lissiffts, quem.>dmoditrr at» Hier»»ftym{» esponitui'.
salis (.'.ue fxciisai Oiiji^nss ft:. en qoort (»1 ir»l?i-,
421 COMMENTAR. tN JSAfAM rROPHETAM Lin. XI, CAP. XL. m
SiJi aiileai coritrahainus maiHiin, pugiiius eiricilur : A lionein iingu* Hebrx'«f, lam GrKC. quam Laiiiii
ut per |>al:))«m ei piiniltiuiiT, «xtf^nios coeios ct serironis {>:iuperieiii. Sitnulijne lU pai.ilaiim hommes
globmn terr;e!rovariimi». Pij) pf;7n'<'o ({iiem iu coni- absiraiifil sb idwwialria. «uiert <'xr<ino«ias Yicii-
prclieiisione leniB LXX lra<i8l(iler'n)i, iii !Iei>r:tico inariiin ; ei doeel qiioii omnia ligna Lifaarri el ar-
scri|UuiM esl 8.VI-J6 (•*?'y1i*), «jiiein Syniuiachustpfvov, nieiita qiiw in eo pastuniur. h«l«ca»tftlis tjus sulTi-
A!|\iiia iptsoiAov ' iiiierpretaii suni : ci nos «i in»- ccre neqijeani. Si auiem emnes genlcs .sic suril in
nilesiiiis facewnus, iii trcs digitos vertiinii;;; quod conspeciii illiiis (]Uiisi non sint, «i quasi nihii e«
sciiicol myloai lerrx el exct:Js;i iiioiuiiini coiiiamqiie |»nt:e repnlJMUiir (in imiiibHs siiirin geiiUhws et
(iuMSi IribiiS ilijjilulis cl siaie-M; porvo niofriealo Urael «sH, ergo el ipKf sic esl quasi non sH, ci iit
nppeniioiit : per quae Dei «lajesias et Croaioris po- nihili aique inaiic lepulaiiir. Hoc dicir.Mis, ul rraii-
leulia (JoiiioiisiratHr, Qais, iaquil, adjuvli i^tniinm gaiisr ejiis supcrbin, ei cai;t(>rarufr» geniiisin siniiies
Damini, aut ijuit coifisi{idrius rjus fuitf el oilendil csstt se noverijit.
illi? elc. Fio(jihI)u.s Syiu-m:^clius inteipreisiiis esi : (Vers. i8 seqq.) < Ciii ergo simiieni reciasis Dcnm
Qui» *fnravii spirilitin Dsmini ti vinan consilii ejm iuil quam imagittem poiiclls illi? Nu<n«^tiiri sciiip-
quis oslentlit eij cuvt «f«o imil coKsUium, dedil/fue f,)e connaYil faber. aut aurirox auro ^gQ figiKavii
ei intflliijrnliam, el docuil entn vtuni jnUiciitCl in- B m,Kl ei latitiiriis arg(^.ntcis arge.itsrius ? Forle lignuin
slruxii iltum :icii»tia, ei iier pfnitenlifc monmrnvil el iiDpulrihile eicgii nrlifrix sapiens : €( qtsaret
ei? Per quod Oaiendil manifestins pitratinf» Spiriluii!, quoinotJo slatual .^imnlacrum quod iion inovraiur. »
sive tirrr.aiittii ijiiini esso, (i»; que in Aposioio iegi- Descripta Dfei inagnilwilin-^ et po!en(ifl iilisis ex
tur : Doniinus anisni Spiriiui esi {II Cor. u/, i~). pisi'le nionsiraia, geniihus quoque insuJisquft qiiasi
Elf Stifr ^ivetit rcquievitRpirilus Dei, SpiritU!. spi* siill.''. situls;, ei inoinenlo slaiera) repalJWi», a.? pul-
piinliiv, el inlelligcntuv, iHl reriqiia. Q»i dicil >n \c.ro, ei. hosiiaruni «siemofiii.'; rertiiaii.s, cnr ownes
cons€qi.'oalibiis : Sfiritus Dcinini supcr me : prop- {5e.oi.?s quflGi tiihiii.sini ii". oonspcciu ejtjs, el (isjai!
ler quod unxii me {Isu. LXi, i). fpso osl cuiiti Spiii- iuaiie repiiicntur, sequerilibHS docfl : Cui simiiem
lus Dcmini, ftt vir coiisiiii ejiss, iii qtio habllavit fecistis Deutf.i : aul i^uam imaginem poneiis i?i, qui
Oiunis picnHudO '.iiyioltaui» cori»or.t!i;j;r (Coioss, is). splriius esi, et h\ oinnibus est, el ubiqne rti&currit»
Citm iiio iiiiii tOr.siliii'fi, 6e qiio supra (cap. ix, l>i
ci leri-am qussi piigiUo cciiiinei? Siiniihji-e irridet
(ji.v»iiius ; Adinirabiliii coniiliarins. Ei 48S '" f*''^' siuiliiiani nationuni, qucd anifex sive fab^.r sere-
verhiis scripiui» est, Dmi savienlia [•'.ndflvii lcr- riiis, aui atirifcs aiit argeiitsriiis Deuin sibi faeirm?,
rum puriivH auiem cwlos yrudenlia {t'rm'. iii, 19),
:
^ et ianiijiis clavisquecompitig.mt ac fo.-titerssalaan.',
Pcrro LXX «ini diserant : Qnis norif. menlem Do !ie venloruiTj rsaiihiis deirudatur. Qujdque intulfl ,
7P.i7ii, el (juis coiiiilinrhis ejiis (aii ? hoc inl.oliigi
fcrlc lignuni e>, imputrihile elegit arlifex snpieni, in
voluiit, quofi irteiis el ratio et .«eiisus Dci, per q!i?;in Kebraico amscoiun
dicttiir (?>:;ar:) ; quod forius
fac.ia snni ortiRia, ct sine q«o jsclut!! esi isihil, iiie iigni est iiTip'jtribit«, quo ve! iuaxirnc itJola ibitii.
sil dc quo in Psalaiis csnisur ; Yerbc- Doinini c^li Hxc aiileni dicii, ut idolis reprobaiis, RvangeSiea.'.
firmaii sunt, el spirini atis ejvs oinnis virtus coyuni docciinae pnrei viaiii, et oiisnia prava dirijji^siiur ir:
iVsai. s.\-sii, (>). 0/nnes .sente.^ qi;."« nnn coveraiit recuitn, nxallertur valies, fit co!!cs huniiiiaritu»-,
Crealorcivi siiuni, sivo Jiisivci.^iUiji fnoilaliiim {^."fiiis
ei rcvei(>tiir giei i.i D.iniini, iil omnis taro videai sa-
rni coiiiparsiioiiein Dei quasi still^ siiulaD sunl, el itslarc Uei, Jij.tia fiopoiogiaiii possumiis (^icere .
qijasi KiOineiitiiii) stHier;!;, qiiwd lcvi po.iders hv qiiOtl tiicrepentar priricipc? h«rctjooroni, (Jiversa
pa:ieii\ aiieraiji deciinaiur. Ei quonio.io si do siwjid iJoia de suo corde liygente.^; vd eiyquii veritiStatc,
stilla p.iodica flual, s poitasite ueitiigiiiir ila «jni- qiiod inierpreialur
:
.•.rs^^enluiii ; vc! splendure aa»-!,
versa ireniium iSiuldiudo St!p(Jrni.s iitiiii^iorii;^ coin- quoii referlitr ad sensu»!; vel ligno inipuliibiii, qijre
parata et aitgelorum niiililtihiini. piu ;:ihi!o diici- viliora .«uiii doginata cl pcrpeiua puicniur a
; iin~
tur. Insiiht' quoque .iiiasi saiiv.i r<>pui;ii»tor, KJve ut ^ gpn.ibiis, Pt (iialeciica arle (jnncninr, n« .novcnp.-
Syiiiin;.chii3Ct/fbeo!loiio iphiiin poiieulos Hfebtaicutn lur ei corriiani, sed soli(!a rsoMcc i.'.oncislani.
sicui Doc (p"), (juod dccidii : pro ipio Aquifa, .'.-.riov
(Vcrs. sci^q.; Numquid noo
iil < scieiis? iiuiTiquii^
pgiXAfi^jniVJV iraiiSlulil. Aiii.ot auiei!) HKit-ran lioc noft auriiciis? ftiniiquid non aidninti.-.tmn >isl ai:
"vertjo isigt)i(kaii iejruis-iimum pnleerein, qui veoio iiiitio vobis? liiiniquid non iiitelie.xistis ftir.fl.ujsenia
raptaiite sa^pe iuociilos miiiiiur, et seriuuir poiiiH terraj? Qui serf(?t super gyi^um terr« ; ei habiialo-
qu.^^tfi vi'Jeiur. ilimtlissima ergo frusl;; puivcris ct res ejits q!Ki.?i locr.slas. Qui exleridil veluJ nihiSorn
penc iiiTisibilia; iioc verbu ;^ppeJhiilijr : qtias /orsi- coslos, et espaiKiil oo£ sictit «uborrfraculUin ad iiiha-
lan Der.tocriltis euiii Epicuro suo aior«it>s voc;»t. bilandutn. Qui tlat &ecreloruin sorujstores qciasi ntMi
Mullaqiie .sunt iiotriir.a q«;« iia leguniur [A/. inicili- sini : JLriices terr;e velui inane fecit. Eqiiidfcfo ne-
iijjiiiiiur] iii Grateo, ul iii Hebrnico posilH siJui,
(}ue piaotalus, neque saius, r>eque ra.iit-alus ia
piOpi«t iiUefpieiandi (Si.Qitiiii.tsem, ei ad ct>nip.jfa- terra iruncus eoru.T) ; repeme fiavil In cos (;i arue-
- in V:tiic. TRiCaMA : \n SangsiiJtanensi auieiii ms. TRlCCiiiki tosi.e Motsifati-conio, qi:i merjto ss-
spiraiur vocem -iptjiopo/ cubars in meiidu.
k
4^3 S. E17SEB«t KIEP.ONyMI 424
nisit, et lurbo (juasi feliptiJjim Ssireret eos. Et cisi A inagiiiUisiJfKJni pr« nihU? rcfniin:>,lam. Qui anieiit
aMnuilislis n»e el ado?(i!!uslis ? dicii Srn-cliis. L«> cslcnriil ca-los et (CTtna??»l;t e^-s ; ai \e\ stipra li;«bi-
stib^er UWTsines
vate in exceisuni otu!o3 \cstros, 490 ^t vitiiue lareui .•nigoioruiDmt-liiUsdiiies, vei
qiiiscrenvit haec : qiii e.iiicii in iiunn^ro iiuiiii:iin mi'>rrtroniHr, tl <Mi:iSi msgiiam r^tiflD^uilibus cr»a-
eoriiin, el omncs ex noinine vrrc-ai. Prx miiliiiu- tdris fecil *!«>>»suiii : ipse {vro qoalltate tesnponitn
«(•ns foriitJidinis et rol>oris, virr«lis(|Hf <'j'is : Jie- p-inc pos consliiiiil, siTesecri^lorum srralaiorcs, uL
!]iie unum re!iQO'.:!ii fiiiu » LXX ;
.• .Nor.nciscipii:? ? eisil qiiasi iiors siiit : el juiiires IftrraP! veiol is>aiie
nonnc audielis? Hi»on« ani:titiM:a'Siij est vobis a sinl qnasi iion si:ii ; el jsnliccs lfrr:a veim in?n«
piincipio ? Non cogno^istis fuiidninctii.a icrr;«? Qiii fecil. Pro qno I.XX iriinstuleniia . ierram untem
teiifi jfjTnin t«n;ip, el haJ.itaiores cjns (jtiasi lo- qaaii nlliHi [rcit ; siqtii<i»;ni H \n piinf.ip!© Geneseos
(iisus. yni staltjit qsu^si cpineraiii c«hini, elvticn- ;(i)i scrit^lsini cst : Terra avfenx tnvisihilii, ei sncQm-
<!il ijisasi l?-?)ernaculfiiri ad iiabiUuiiuii». Qtii (iat poiila {Oen. i, S), c^lcti tr^msluienjni : ferrfi nu-
jMintipes rcgnire pro niliii, Jcrrau» aulem rjH.i«i ni- lein ernl v.isne ci nihiti. Qi:n:-.(o.s rcgcspt CrKcn et
liili fecil. Siquideai nen plinlaij-JuMir, «''{jne sercn- R:'.i-b:»r.i, R(>!nana.'iue narml hislorin ! liln ?sl
tur. «ec soliilaliitur in te.-ra ra-.lis eoriiin. Fl.nvii Serxis innanierabilJs iilc, oxerciitis? tlii TsrnHiiica
snper eos, el arcfacii stin?, el tempcriDis rissiimel " in eremo miiiiiiuiio? Ilbi ragnm incTcIibiiis poJen-
i!!(>s qnasi siipnl^m. Nnnc ergo cni sssiuiii.isii-: tia ? Qui-l «le iffteribus lGq«i:)r? pr:pssalia eicnipls
«16? exae^juabor cis? tih'n Sancius. Elevafe siirstsn» iios doceat)!, esue princlpes q«ia.^i niliHi, ei iudices
ocul<iS veslros tl •'iJcie. qnis osleiuiit lii'C ownia. tftrrne quiiss Jn.ini! fcpuisH. Q«'>j priiiciprs cl jsjdi-
Qiii Rducii ]v%tA iiiirjienini orn:itii;n sutsm, of.it.ies ce.s terra' (sive, u« aUi euspieani-.jr, coeii) ncc sili
in iM)!iiiiic vnc:?yit, a ititiiu gloria ei ir. roiiorc- for- 6vi.ni, nec [>?%ois?i sUiit, nic nnnu r.sdieo sjiliiiat'.
titu;iini.s : iiilii! le is'ei V » Al» inilia, inqint^ f.a- ct repejii^i ius&ione ftci ?ia &»re:<jnn5r ei pereM?it,
luraii lcge vos (iccu!, rl p05*.ea por Mcyftcn i5»':vipt.-s qufisi ssifiila s Utchxtyt: cl 5f.n>pest2:e Tspiaiur;
Lege •esv;iius sum, quud ntiui csseni !-.lol;«, et quoiJ y'<^'<^ iJ'<id q;»a:l -«ci-iplBm est : Ei irausivi, et t^du
t;rt-.'.ior niiiiidi ijise essei Dsus, «ii"i faHlaiii moicm ^-SS ^ra.izil ^aofiiH evm, it ma cst intentus Ificv.s
l(ivi;i' ((jiid;»i.sei Si:jt».'i maria.cl st;per fii;;riS;'j r,o5- ejui (?.>.•«?'. svsvj, M), Cvm ergo »;ihI;i sil poieni:»
Joc.)Ssei fsnv. : m elosiveninm j;rav;5siHii!ih Si:pcr Crpaiorjs iiiqne m.ijesias, ciii Drnm simiiiiii-iiai
teanes aq«5s Dei pe:5'.'eret arbrlrio, ^ni insJar rcgls cotopr.raiU? 2t non rotins es; creaiiirjirmu miii^ni-
scdet sojicr gyrum '•«rrae : ex qno siennuili qt;3%i tujjiiie iKtenisiUs rosiditnrem ? Si non creiiiis
pu:>clum ci gio!;»iin e;i;>i esse coiilcn^Iuii!,ct iJiibi
Q vtrtijs, s^lls.i» cc«!is vesMis credite; c? t'X tcelo-
Uktyres iiiius quasi locnslas. Si e«!!:! la iolo «!!.?; ram elcn'.rr»ior«irqirs ojrir.-isn! scrvitute }ioto.Nt.»ven5
coasideraoius vari.is nnUousis, el ab Oceano tisqu3 Pomini cogiitile. Qui editcil in numero miUtiam
ad OceaiMisn, id est, ab suilico cnari mqus 2<\ Bri- e^rum, \d est c(e.?erym : e* f^mnet ex tic-mine toesi,
taanicnm. el ."ii.' .^ilar.lico usqnc ad Siplf!itri^.'als Siih:^n.\;t'.rr; «lsU;«5!, t)€ iiyjbus el iii r.>.ain;is cairi-
rigorcm, iii iyto coitg^^^Jiiscjjnt r.qu.f, cl Siiscciiis pnl- (ijr : Q'ii r.Jimerai fiiutiitadiy^em siellaruiu, el an-
clira coiiciescuni, omns in nrS-.lio !;o!flijiii;rt gei;us nci «ai ex rnimf.e w<-ef {P^kJ, x.lvi, 4). Si\e ir.!!;-
q'.r.is! locJisia.? lia!jii:;rc cernimns *. Qnid ij^itor su- liasa c«!i, ansffbs !n',er*!»eiem«r, et omnea c&iUf^
Mcrliii terra el ciiiis? qnia cajlaiR, jmcs «i Scrlp- rum cierciti-s. de uaibHv ei D.i;ii«: ioqniMir : .If.'/-
tnf;)r:im ntar snctoiitiiter eceii esteHiJ-.ininf, qiiasl i;« fniiuui?» mbiiiiTabsrit ei.ct df-.ciis ctntejta miiiio
«merj ; sive, ni :n KebTslco continelsjf, q:sasi aec, antis-.ebini ilU {Dan, \\i, iO). Lsido et Oomiin':
ue c«o fxipi^ 'Jixiiuiis ; pro iyJti LXX ibi saiiauui Saisoih ^npiciJ.Jtnr, ^^iij no.^ira Ili!g!!.'i diciiur, Do-
inlerpretali snnl : el unnm vcrbnin nani' Sf:-«n(«ij f»/nai piiiili<Xi_ siqae ^miiwtiin, sive tirlttnttt!.
utJtic carfierarti, id esi, {Qrnicem iransiulerunt ; et fcdncil ani^m jfuts tiuinfrtsiii creicrdHi m {(iism ;
t3D!9in 'eortim iaiiiu-.iinfui quasi lahcrnsruii-H; ti yi h ioV, ct ei lijrts, asiiv. ''xiera, »iu* Afcrjiiiii!»
papili«tiem exvendit destioer, ni in similiin.iirtetTX, ^ n*(!«t*rare non potuif, iiii nuoierata sini, f.tserviiini
lcoii o[>er:ret hoiiiisies, ci quasi it: iioxn9 btissirsta offitio iiclegalo {tkti. nv) : dumesiiisd»*!» c<itli cnr-
{);ti)it»re faccret ; qMiJ miremur si parva :iO''»i5nuri} sjj,*» t-oI uno .iniidi iucif*»' ¥f^;>peiqsie bicr<nio, iuns
«orpora qiiasi iw:(-st3c, cJ miiiuta 4S1 'r-paieii^ur singiilis e^t»5ei mchsibGs, omnesqui; «.11« ccrtls
aaiiTjaiilie? RuishjtjpI in boc lOCofijAtKOxAoy tcrris ipttsjioribas per^i^wst, ci. <it}»(5;»m ex iis v')canti«r
|»ii:»i!iere v.telut^i 1-4./. ccgicrbinj. et in siinilii.tdJHetB srrasji^, aique inatqiiaSes c;4i'jm motns oc«Jii, ncn
8j)b.Tra <Hjeli:!n esss conlendonl, tibatuntn? no^ninei inenl« coasf>jcinitis» siec. t.isn intei!<gin:i»s» qs«atn
oojicis, qtsod scilice» media pars suUarrs terras rairair.ur. M^v^niiar^ tniiii fortijudinis Dei swo j.i-
i^riai ; ttim in Hiiiniiro non fojaicera, scdooc, cii ordine f.uncta -«ervire. Siv* jusia Sejtluaginia a
lU cst, i<;Hi:{*iij?i».vj pniserem legeriwKs. Pro quo muUitudini» gUn i.e et pstesili.v viriitiis o;».!S, nibil
saiiva q«i? projiciiur iii t<rru»!,.et p-drei-l commi*- cum lalero soieil •
*£« G"tr.»u:i« vias rsiionesQU*
Ctivr. t% depet is., csiesidit naivefsa:» Cferjieriis^ el cjrsas Cteaioria «lajssUits fog.^oseii ^.
•
DtHl V.tlic, i!.'At.' f4 att^^^nditusi i::t. ' UniM V-^ttC , ireafcr iuu maj^iaie cogt>osciU
^ Udeii: ins>.> ^yasi istuiias ittite>i eermmm.
;
425 COMMEXTAn. IN JSAIAM PROrHETAM L!B. Xll, CAP. XL. m
LIBKR DUODKCIMIJS.
Nulliis lain imporiliis scriptor »5». t\<j\ iWu.rem A esuri^ni, » Cuiii O.Tmipiileniis Dci innia sil migiti-
nun iiivcniiil siinilem «ui : iin;llO(|ue |»»rs major esl tndo, ul n':hil ouni latc^jt.el oiiinia iUius firl-iirii)
Milesias faliellas ' revnlvcfilium, i|iiam Ftd!i>nis giihprnoiilur, qu.ire (Jiois .infob, id c.>l, duae liibus
iihros. Iii :>ll<»n) enini luclus et obl*>clKrio «iS(, in 'lUifi L»ppell;ihantur fudK,; el ioqueris Israf>!, docem
aliiTO dinirnlias el sudor inixius laltori *. Oeni- alijjc idbiis iii Samaii.i. qn.r jarn capiiv.-p durlae «<«-
<jue Tini.Teum dtt fnundi liurmonia as(rorufni)u« :is in .\s*.yrios : AUifan.liia e>>t t:a meci a l^oiuttio ei
cnrsu ei riunifris (lisputanlein , ipse (jui inier- a I)f0 w/o jiiiiicittm inemn trdiisibit ? El os! sensus :
prflaui!» es' Julliiis. s«? non iiilel!»g«re conrne- Oicili.s. .'»d Ueum terieit» non pertinenl. nec con-
lur. Te5l.«m*'ntuiii .Tutem (irunoii CorocoMae Poi- sid**!':»! 494 *1""^ uiiiisquiiqiie nostnirfi gerat.
celli diHl.TiiiBnl iii srholis jmerorunn j>gnnina cnchin- Unde et uosab lioslibu-< injuaie oiiprimimur, et \n
*
n.intiuin. Igilnr el iiosJer Luscius LAnuinus jumonioriim ct pisrium similituclinor!', juxia H»Da-
Tru.itur lestibus. im» (autoribiis Suis ; TincaSqui» cuc, absqwe ullw reolorc iiis}»erf1iniur (Hnhnc. i).
nrjiiliilodiiie, qui« forsii:in vincit ingeiiin. Mihisnf- Quiiius respondil Dcns ; ISumqvifi r.fscis ? n(>r prjc-
iicil paurornm teslijnoniiiin, el «rniconim laude redenliiiiii Scripiur.Trum le vorb.n docueiuul, sive.
conleiilussuin, qui in cxnetpnilis opuscuris ineis, juMa I.XX i^noras. i|ui.i n<))i Dndisii <!uod selernis
**
arnor* noslri lnhnniui', ei siudio Scriplurarum ; ao Deus et Croaior oitimum Dominiis oinnid novit,
rioiinuUos 4ore arbitror qui hor ipsum quod.'»^ t*», omni;» cofilioel, omnia sua majesirtie dispens;n ?
Euslochinm. sermonpiti f;ici<>, o!iire*"iaiioni paierfl INec aiiqiiando delicii. nec Iftboi.il ; !i! tiium judi-
coMiendaiit, iiou coiisider;«iii«»s Hoidanri ei Annnm cium fion inieilij^.ii, ei ."ihsooudiiiP sinl ah eo vita;
ac Dcbboraiii, viiis tarciilifius, proph^tasse : tt iii lu.t* ? Nec esi, inquii, i»vesii}j;ilio sapienii-w e'}u$,
servilulc Clirisli ncqu.nnjam diirerenlinm sex^uum de qt;o lt»co illud Apostoli sumpium reof : Incom'
valeiti, «ed meiUium. Dnoderimiis eigo iii Uaiam yreiicinibilia jiidiciu ejus, et inveitiifobiles [foi le
c&plan:kliouuin lihcr Stoc luibehil exordium. niitivealigabiles ]vi(t illiusi liom, \i, 35); sive, ut
493 (Vcr». 27 goqq. ) Quate dicis, Jaoob, ei LXX transiulerunt, hoii esurte:, ei non liiborabit.'
lo*|iieris, Israei, ah^condii.n est via uica a Uoniiuo : Lbt onim cibus ibi freqiicnter e«iiries, si cilnjni
el Oeo meo judicium mfnm iransihit [AL ir«nsi- detraxcris ; et ubi esnries, ibi etl.tbor. Cuffl nutem
viij? Niitnquid nestis, .tut non audi>ti? Deiis seinpi- in Deo b%c noh sint, cur eibumanas jungiiis pas-
teniu^, Ootiiinus ritii (Ti^avii icnninos terra, nonde- siones? quin potios ipse esurientibiis et lassis dat
/iciei, ncqiie bborabil, ner esi inveslij!;uiosapienli;B foriitudtnem, et qui vi.iennir in sa'.c«!o esse qu;»si
fjus- Qui <\»X lasisO virtultln, et liis qui non habenl ^ nibiii, \iitiiient roburque iniiltipiicai, sivo, jui^tri
furtiludiiiCMi, robiir {iiiilii|ili('»l. Uenoieiii pueri »«1 LXX, qiii ti ibuu iion doleiilibus inanorem, est enim
laboiabuiil, et juvencs in inrirmiiale cad(Mil. Q-.ii trislilia quifiriiicit ad mortem, el esl Irislitid (jujn
auteui speraiil in Domiiio, iiiniabuni foriiltidinom, ducit .id vilam.Unde his qui liahonicor impociiiie.n.s,
ftssuntedt peuuas sicnt itquii^e, current, ei non la- daitii&iili:tm, ut peccAia sua inteili^ani. Et (|Uta
bor:ibunl; ambui.iiiunt, el noii rielicieiit. > LXX; multi gaiideni in oorporis saniiaic, ei adolesceii-
< Noii eiiiin dicas, Jjcob ; el ({uid locuius es, Israei * liam aique pueriliam putant esss perpeinam, jou-
Absrondita est via mea a Dco , et Deus ineiis j;it et dicit,4|uod florens reias cilo conrid,'t!, et ror-
judiciutn ineuni abstnlit . el recessii, et «uuc pora robusla miircescani. Qui aiitem non in suisvi-
ncscis, el iion audisli* Dens aeieiiins, Deus »]ui ribus, sed in l)e<» habcanl ijduciam,
^l^^ 495 <^'
creavil terniinos lorr;p , nonesuriei, nec laborabit, seuipermisericordi.im.prasioieiilur [Al. pnesiolun-
ncc esl inventio priideiiii?e cjus. Qui dat esiiticnii- lurj.mutent rortituditiPm.ei vadanl de viriuleiu vir-
bus fortitndiiicm, el iiondolentibus nioeiorem. Esu- iijt(^m . 61 assumani pccnas sicut aquilx', et audianl,
rteiit pnint Juvenes, ei !alM>rabuiit .-itioiescentes, et Heitoiabitur mcitl aqniiie juisenivs iko [Psul. Cii,5j;
clecii inlirnii erunt. Qui antcm exspeci.'knt Dfum, currant ad Dominum, el ejus desiderio n-jn labo-
nint.il)unt fortitiidincni. Assumenl alas quasi a^ui- ^ refi! ; arnbiiipot, el niinquam deliciaiii, Crefafo di-
Ue: eurrenl, et iion labora^un! : gr.idicutur, et non ximus, a(|uii<t!um seii«*otutem revirescere moi.itio-
* .Accediiiil nunc hisce C<»inin&nt2viiH recogr-o- * Ambrosianus veiustior , ci &udf-r! rrivlus (a-
SCfAdis duo Ambrosiani rnss. quoru.Ti aiier salis bor.
anliquus S littera, e! num. 45 prynotRius. Milesias .
* Sic habeni mss. qoetnadinodjiio alihi quoqufi
ei jalielta» bic le'git. .Nerope Miifsias Subsianiive reposuimus. Aniea eral Lonu.^ Luvinius. De porceili
diierc Vcteres ei Hieron, cdntra lipfiuijm iib. i. ii.
: auiem Tesiamenio cousule fJrissonium in Foi'
17. Cirratoiumnnba Milesiarunx in ichoHs figmenla mul. Lambecium quuque ad Apicii !ib. VMi. cap.. 7.
;
(ii-can/df.^^Alier praettrandi Unrr.a £ iiuera ei n. 88 * Vuigali adduol dueim, quod vefburr,
nfi^uo m&s.
design^tur, eoqnc passim uiemur infeniis ucsln habeni, nequc Gieetus texius.
rATaot.. XXIV. II
w S. EUSEBU HIERONYMl 428
ne pcri»ariim, esso!asesseqMT.jubar solisaspicinnt, A riim ijiiiftim Deus, sfid ei gfiainm, qui votavii
el sitlciiiloreiri rzdiorum ejus possinl «McmUr. us CiirisiiiHi Dominuin Saivaiorein, qwi faclus esl no-
«ctiiis iiiliicri : pullo.«!inie siios an t-enerosi siiU, bis sapienli» a Deo, juslilia etsisnciiias, ei redenip-
h.oc espcriroeiUo jnobciu. Ilaqr.e cl sanctos repiie- lio (/ Lor. i). In quo jnxia euniden! Aposiolum
j:isf erc , et assniMpio iinnioMali corpnre, laboieiii Dei justitia reveiatur ijbid.). Vocavii aulein enm.
noii senlire niorlaliuni, soii rapi iii niibibii> obviain Hi se in omnibus seqncreuir, et opera Palris face-
Cbrislo, et iic!iua»ji(oni jiixia LXX csurire, qaia rei; ei illiid iinplerei dicens : Deus, vt (acerem to-
prxsci.lciii Douiiiuim b;ibeaiil cibiiin. liiulaiem luum itolui (Psnl. xxxix, 9). In hnjns
(Ciip. XLl. — Vers. \ sei^q.) f Taoeant nd me conspecin reges et genies colia submiilent, et gla-
insnl», ei gemes muli-ni foriiltulincni ; accertanl, dio illina »c sagiitis adversariae potcsiales, quasi
el lunc loquanlnr, siiniil :id juiiicium propinqne- Slip'iia snlyicientur et pnlvis. Persequeiur eos, re-
nius. Oiiis suscitavil ub Orieiile Jnsluin . voca^it ges videiicet et principcft genliuin singularum : El
euinul .ssquerulnr Sfi? Dabilin crti!i.pfirl« ejus gcn- peririinaibil in pace, ad pacein cuncios vocans, ul
tes, cl regc-s oblinebii. Dabii qnasi piilverein gliidio
recoiicilieniiir Deo. Sennla in pedtbus iiliu» non ap~
ejus , sicut siipui:tin >enlo laplam arrui iiliiis. parcbit, id csi, vi:H lal>oreni non senliet, nec ab-
Peiseqnelcr eos. tr.iusihit iii jince, seniita in pedi- ^ quam imbeciilil:itis liHmanje bss'lutlincni ; sed de
hiis ejus noii ;ippart.bil. Quis ha-c oper:»ius csl et torrerite bibel in via, et propicioa !ev»btt cap<jt
lccit, vocans genf;ralii)nfts nb exordio? tgo Doini- {P$al. cix). Quis, inquil, liwc operatus est et fecii 7
Miis, primnseliiovissiiniis egosui». Virleriuii insube Qnis susp.ii:ivil jus!nm,sive Jusliliam? Quis <;i gcn-
ei limnernnt : cxlrerna lenieobslnpuernnt, appro- tes ei rcges Iradidit ? Qnis gbdio ejiisei arcui iini-
finqii 'venint el access^^.riiit!. Unns.jiiisquc prosiino ver>a snbjecli? otique ille, qni ab iiiitio mMndi
suo aiixiliabiiiir, et frairi sno dicet [AJ. dicit]. bnec fnlura prffidi.\ii, qai omniuni comliior esi. El
Corifnriare. Conforlavil [.4/. conroriabil"} fabcr quia diserat scisciiaiiiis alTeciu : Qiiis suitilattt nb
«rariu.s percniieiis inallco enni qiii cndebai tiuic Orietite jttsium, eic, cnnf lis lacenlibns sibi ipse
temporis, dicens, jjluiino bonnin es'. ; et ronforta- responirn : Ego sum nominns, primiis ei novissimus
vil eum in clavis,utnon mnvealnr [M. movorclur]. ego SKm. Ipse esl qni et in Apofslypsi Joannis497
LXX: < iimovaniini ad me, insni;f, principes enim bmdiliir : Ego sum a ei w, priucipium el fivis
irmlr.biiiit virtulcni : appropinquent el loqnanliir tApec. I, 8, if xxii, 13). Virteroni insube, id est
Fimul , mncjudiriiim annuntienl. Quis «iuscitavil ge.iies, sive Kcclesi^c de ger.libus congregaty, quie
d« Oricnie joslilirifn : vocaviicaui ad pedes »nos et £ muodi Iinjus susiiuent lempesules; et iimucTHiil
•^adcl? Dabil in con.ipccui genlinm , ei rege«; in Domimim: l'rt>uipium enini sapieiilia; iimor Dottii'
sluporom iuiiiel, v.\ dabii in tsrram gtadios cornm, ui [Pror. \t, M)). OHiiies lerr.nruni terinini aiJ
el sicul sti|itil:«ni projeclani arcus eonim ; ci per- apofTioiorom vcrba treinuerunl, appri>|)inqii3!iles,
iiequelnr eos, liaKsibii in pace vi;» pedum ejus. Quis Cl nd Cbristi Evangelium pariter accedentes. Ciim-
operai«<-c-siel fecil ba?c? Tucalni e;im, qiii voeai qne s<'ipsos cernerent esss snlvaios, id qnod snpra
fam a genenitioniim principio. Ego Dens pritnn*!, •Tudieranl : Acceduul , et luiic loquaniHf ^ opera
^l in luec qu;e venlnra sunl ego siim. Vidcinnt coiupleverunt ; ut aiixiliarcnlur prosimis suls, et
Sftjiies ei linirteruni ; lerinini terreu obstupueruni fralres suos xollent in Doinino confortarc, et dice-
venerunl slmui, jutiicans Recedite ab einiulacra dilinonutii
40g ei acce.«scrunt ; reii! eis : idolis,
nnnsqiiisque prosinio sno auxiiiari ci frnin ; et a/itiqiia conteiiiniie. qux hiimana iinsit inanQl,
dicol : l'rjevaiuit vir artifex ei Kiarius percufens qua: tnaiieo cudeiite pruducia suiit, qux coinpacU
malloosimul praducens ; aliquando quiderfi riicit, glulino, litia.' Etabilita clavis, ut non inoveanlur;
sobdaiio bona est. ConrorlaTcrnut ea, in cl.nts ei cuni sietcriiil, ambul«re nuii v.-ileant. Qu.;e nos
ponenl ea , el lion movebuiilur. j Gcntes, id esl. siip(>r persona Cbristi ei vocaiioiie geniiuiii etprie-
iiMnbe, qnae faisis ainaiisqne liiijns sacotiii iun<Jnn- " dic.iiione iCvangelii aiqoe idoloriiin c«ndeiiinalion8
lur .'Imiiims, iulicninraudire ei ora concluderc, et interpreiati sunius, quidam ad Cyriim regem Persa-
illud liosse qnod ad Israe! diclnin esi ; Amii, hrae!, riiiu refeiuni, qnod suscitavcrit eiim adveisuni
ei lnre; et niulaie foilitiidinein, .ie per imberilliia- liabykiitios de Oriente, el parere sua» fecerit jiissio-
leni pribtinam, Dei non possinl amliie sermonem, ni, proslernens ci genles plurinvis, el gladio iliius
«t accedaul priiis a;! Doir.inniii, el qnod iion sint cl arciii cuiirla snbjiciens: et caeieraqu.-c scquunlnr
l^ropria satuie ooMlcnlic; seu qnod didicerint, ca;« 2tl ejna personani referunt, {luoii scilicel Babyloi.iis
Itros doceiinl, el tnin Doniino dispuieiil, niiuiu idola sna non profucriiit, quae hiiniano fact.i buul
.'^mniiim Dcus * jnsla servaveril. Sic auiem iiilerro- Mudio, el arie a.'rarii suscitata. rSoniiuUi Jicbriio-
eai eos, ei ad n^spondendnnn prnvocai, itt iiuerro- rnni du .Abranam diciiim piitanl , qui vcciitus sil
^aiione doccjil quod igiiorawl ; Quis nucilavit ab jusins ab Orienie, id est, de Chalilaeis, eo qood
Oriente juitum, siveiMsmJem .' Neque eaimJudieo* solus jusius inventus est ; el seculus esl ettui, «gre-
*Ainbrd3iin. anJiqntor, t Uiruin oiiiiiinin Deus Haad equiJfin scio, num cx nieri.nyitji calam.j ;>i>
!psc i.t:, ijoi isia tlispen.s;-.», :ui uiola, quibus vauo c.x ulOssaioiis inuoiuy.
injuslcqtie setvieruiil. Sic anlem iiilerro^al, » ctc.
,
«9 COMMENTAU. L\ ISAIAM PROl»ll liTAJl LIB. Xll, CAl». XLL m
diens de patiia Suj iii terraiu qiiam iiescicL>:u, cl A Quscres oos, el iioii iHvenics, hoiiiines qni insanient
tradiiieril rcges iii Hiaiiii cjus, qui aJveitiiiui Si lo- iii ic. Erui.i eniin quagi non siiit, «i non eruni
inaiii el GoniorihHui vcncraiii; el aiilcgiadidin cjiis piigo.imes aJversnin l«. Qitia cgo Ooniinns Deiia
el arcuiii rccerii eos ese qnaai sliptilam ct }>iitvo« linis qui leiieo dcKtor.im lii:>ni : qiii dico tibi, iit:
reiii ;
pwsetnlusqHc sit illos, ci leversu^ in i»inft» (iiiicu$, JiKol), parviile I«r;tc!. E?o auxiUaiiis sufn
el longi iiineris cursiim non scnseril, cl ti"C nnii liii, dicii Deiis, i|ui rediiiio lc Sanclns {sr.icl '.
snis viribus, sed Doniini fcceril iiii^cricoiti'a, qtii Ecce feci lc i|ii:isi lolas plaii.siii iiiiuranlis nnv: s
abiaiiio bxc futura cojinoverit. Viderunt, ail, insuliv, Z^9 iii serriirum mc(tum : et iriiurubis montes t-t
id esi genlcs in circniiu, elillius virtnlc pcrierrii:c comminiies coiles : ei ui pulvcrein pooes et veniil.i-
siiiit : El exlrema lerrcc. Sem videlicel filius Noc, bis, ei vcnlus aufercl eos, ol )enipesl:is lii^pergot
qui leiiipore exiremo tcrrarnm cuiii p.-ilrc el cum iilos. Tn iiiiteui Isciaberis iu Ooiiiino ct in s:inciis
(riitribus de dilnvio evaseral ; el usque :id tcnipiis Israel. » Jacobel Israol esse .cariialem ei esse i-pi-
illud fucial reservalns ;
qiieiii Melcliisc:iec ' inlv-.l- ritualeiii, Pauliis Apo.s(oius docel : Wdeie htaci
iigi volimt, 4d8 ^^ vciiisie obviuin Abraiiani dc secundum carnem (/ Cor. x, 18). Ex qiio intoHigi-
pr»:lio reverleiiii, el accepisse, et benedixis^e oi, ei nins ftsse el alterum jiixia spirilum ; tt ;»ii cariia-
eum Dei benediclionibus torroborasse {Ge/j., xiv); " lem (lici Israei : Si lilii estclis Abruhuin, operuAbra
i(>suinqiie esse fabrumxrarium qui Abrabam coii- ha»i facereiis {Joan, viii, 59). Quibus cl siipra (cap.
*
flavcrit, ct inalleo suae ariis atl meiiora produxerii XL, 27)dicilur : Quare
Jacob ,"<{ dicis, loqtieris,
etdixis^e ei, Uonnm cst ut timore Domini gluii- hraei : Abscoudilu nt via mea a Domino, et a JJeo
neris el jungaris ei. Elconfortavit enm, sive soii- meo juAicium meum iransivil ? E contrario liunc ad
davii in el:ivis pr<'R(-eptorum Douiini, ut non niove- spiriliialein Dens ioqiiiiur israci, qiii Doaiiiii ni-.n
reliir, sed io liniore diiiis permaneret. suscepit advciiinm, quein primiim servum , deiii
(Vers. 8 seqq.) « Ei tu, Israel sei've n.ens. Jacofa eiectum, ad exireuium ^emen Aiiraham vocat. Anie
quaiii elegi, s«iiieii Abraham aniici inei. ln (|U0 enira acc«'piiniis s^iritutii serviuiiis m timorc
appiebeiKii te ab e.\treinis terrse, et a ionginqti S {Rom. VIII); et posie:) elecli, in amiciliam Dei
ejus voca\i lc, et tibi di.^vi : Serviig nieus es tu : jiiiigimur. Posi vuc:itionem igitur gcntium, quanJo
clegi te, et non aSijeci le. Ne tiineas, qnia teciim v derunt insuliR et tiniiiertint, cxliema lerr^ ob-
siiiii ego : nc declines , quia egu Deiis luii.s, con- stupueruDt : appropinquaverunt et acccsscrunt
)'oi'(:ivi (e, et auxiliatus sum tiii [Al. tiliij : ct vocyiiiiir rcliquiie , juxla eleciioneiii grati;E, de
susicepil te dexlera justi mei. Ecce confuniieiiim- quibus scribit et Evangeiiiuie hios duodecim eie~
^ :
ei enibcscent ouines qui pugiianl adveisniii le gil Jesus, quen et apoHGles uomiiiavil {Luc. vi, 15),
eriint qnasi noii sinl ; et peribunl vui qui con- qni post serviluiein p3eil;igog« Legis, eleoi sunt in
li-Hdicunt tibi. Quseres eus, et iioii inveiiios ; viri Evasitjelio; el semen Abrahi^m amici Dei esse ine-
rebelles lui* eniiil qoiisi non siiii ; et veloii coii- ruernnt. lu iiio cnim apprehcndit eos ab exiremo
suDiplio homines belldiii.es adverstim le. Qiiia ego ierrae, et ;i lor.ginquis ejus Siiilms vocavii israe!
Dominus l>ens luus appreliendi manutn iiia:ii, il.- de universis nalimiibiis, congregans primiiin popu-
ceiis tibi : Ne limeas, cgo adjuvi te. NoJi iiiiicre, lum Jiideorum, tfe quibus et Pjidu.s Apostolus di-
vermis Jacob, qni niorlui estis ex Isruel. Lj;o au\i« cll : Vobis oportet)at prnn««i prwdicari sermoncm ;
liaius sum iui, dicii Doniinus ; et letteinptor (nus quoniam aiilem aierlitis Hos^,iiiiHs ad genies {Act.
Sanctus Istael. Ego posui le quasi piaustrnm trilii- xiii, Hi). Tibi cigo, qui el servus meus, ei eleciu.'.
rans novnm, liabetis losira terrantia. Triiurabis meus, qiii prajdioalurus in gentibuscS, e( persecu-
inonies ei coniiniiiucs ; et coiles quasi pulvereiu tiones plurimas perpessuius, dico Ne iimeas, quia
poues. Venlilabis eos, el veulus ti»!lei, ei tuibo lccuni gum,
cui loquor iu Evangelio Ecce egj :
di^perget eos : ei tu exsultabis in Domiiio, iu Saii- vobiscum «am omnes dies, usque ad consiiminationehi
clo Israel laei.nbcr is. > LXX :Tu auiem. Isrjiel
t
f) sa;cuii {Matih. %\mu, 20). Non erres. neque a vp.-
puer incus, Jacob queiu elegi, scmcn Abraham ritalc dediiies, ncc le lalsa pcrsti:isioiie dccipias ,w
quem dilexi, quem assumpsi ab extrcmis terrap, cl quod iuis viribus imperitus ei imdus , silv:im geii-
a summitaiiliu» ejus vocavi le, et dixi libi : Puer (ium pcuetres, et ferocissimas naiiwuts ad man.sue-
ineus es : elegi te, et non Hlereliqui te. Noli limere, todintNii voces. Ego sum qui cimforlavi ti), ei, auxi-
(ecum eniin sum ne erres; ego ciiiii) sum Dcus liatus lui sum; et susoepil le, sive protexit, dcx-
luus qui coiiforiavi te, ei auxiliaius Siim tui, el le.-a justi mel, id etit, Domiui Sd»val,oris, sive dex"
roboiavi te dexleva |usla mea. Ecce coiilundeniur, tera mea, ul LXX iransluJeruiil. Ecce enim adver-
et etubesceiit omiits ailversarn lui er.iul onim populus Judeoinm
: sarii tui,
500 «^t «)'iines qiii pti^
qttasi itun sint : el peiibuui omnes iuimici iui. guant atlversiim te, clperseciUoros tui verteiitur in
• Coiifer Episiol. in
noslra recensione 73, rum. suis niss., neque pcne* LXX sniexemplarisinvenit.
pra?f ipue 4.
Addiiuiu vero est sub asierisco in ntijieja editione
* Uiius Ambrosian. cutii
Valgat. ipsiique lliero-
nymiAna versioue, viros rebeUes iuos. * Idsm, avertilif voi.
' Expmigii ViA;icr. vocem j.'mc<iis, ^ti.un iicque io
:;
.131 S, E{jSEu!1 HIERONYSJI 432
niSiili, -sJiTJS.ji!!; a.iYCryMios Caos ei u^n iiivenies. A "<J"^ Isr;».';! : el iion (lcri-rinqiiam fOS :«cd apefhfii
<;:'.iisd'iu-^ roiliiii;:: (Miifc noii ii;\e;ii:U advcrs^irios iii mf):i;ibiis lliHiiiiia, <i iti ii;c.lia cniiiporun) fantes;
h-io-> : Qi''}r. er'ini nudii uon iint. ()iii .idversarii \n- r.icia-.n JcgetUi:»! iit jalutits, el sitiPntQiii lerrHiu iit
.'..Jiiire iii.":!U!ir co-.itn» sjwsioios, >cl jitsia JJe!»r;5i- riq:{:riliicnis. r<>»:in> ii: ierrani oiisqiie sqwi* ce-
«•urp. ei.':i' cifi^nutvpii. Idcirco ;!i)toi:i lifrti-te ncsii tJnim, ri ipixitrr;^ ei «".yrliiM>, ct cyparissuin, el po-
df^^cjJ, (:u;a esjii lijiproljpr.di liiain!!!! luain, qr.i dico puliini, •,Ji vifie;!!;?, ei .sciatil, et cogilenl, el nove-
!i»ii. f^t iiiises.s ; <',:« adjini le; itoii liiiicie, "prniia tiiil ii.T.y! q:ii;i mriiiiis Ooinini fecil hX(\ el S;»ii-
J:uot», qui iiitiriiii esiis cs {si."«ci, siv«', «i LXX., riiia hraei osiftiiiiil. » Gen;iiiiii popiilits pauperet
i*aiirii;si'iii ex hraei. IIoc «j-intl fjosniiniis, ef]o nd- leiiyis, (jui ron haliebal sci..'niiaiu verhaiis, qii:»;-
)uvi .'<; ; '10,'t timcrc, vermis Jncob, \n LXX lioo li;>- lii per diverios magistfos, et varia pliilosonliontitt
br^n-ii. VsriiMs a:iie;ii (|i:i Heiirai^c (iiciiii:, xariL.Mi! ilcgmal.i :iqnas siilnbres, ct u<)ti invciiit, quia nou
iry^ir.) piojitfT iiumiiiiatiiTis aitpie toiitOiiipluiti ssiiii; Ijiigua eoruiii .siii aruii, sine Lege ;iC Proitlie-
vor:it»ir Ai>.>il;,.!t>rii!;i clion:s, tiiutans Sijivntore:!, tis. Ofnnc.T» enitti jii.Tta Evangelii lidera, suh.vtan-
ijiii ioqititiir ;;» psaliito : E-^o suni vermis. et Ji. fi tiaio .sisam i» tjieiJicos consi!ni[>sSrai (Luc. vm); ci
/10)110, <;}>0io-}rntiH hom:uu:>i , ei ahlsciio plelm ;t tntore iJ«Io!;«iriie, el sangisine vicliriiaium non
i »S«/. x\i. 7j. SicMl «riiiits vcniiis leriMiti pi^neir.t! polerat litstT.iri. !'r(ii)i<tN;a Ooininus Uctis Israel
t!.) >*Ti:i« :»|>:;sl?ili»-ii-< iHMii'ir.«v:l };(vuii!(n i:i»'ital! s, iioti eos peiiilus (lcrciiqtiit, acc ii; xirrniini pcrire
i^i ii!5jr*»s;iiis isl jirins coul;» <!;ir:ssi!;;a. Kl reelc }><».batis esl ; sert iiiferiiii in supiiiiscoiliLMis, sive iis
p.^iiici :5pi>c!!aMiiir e\ isrBel, ftiii;i i»;! conipainlioiiCfi": monijliiis liuinii!.>, cl \n ii:edio canijtoruni fonies,
lOtiiis or^is, j^oiiii.s Jiirtiiir^; iJiitieissittii credi.le- Qu.i-. Htiiiiina p\ i!io fi.ivio (Insere |>riii'jipit(fTt. qr.i
run;, :j!5'!>us iri fcivjiigcifo Dnir.ir.us loqntUir : iVo''' ki l'snl?r;is !e.:.V;iir: riuinhm iPipctKs uvtifical citi-
itture, ijrii parrnlui {/-»;«. XII, Tyl). Sivo jjisl;) He- laten: l)ei .;/'s«/. M.v,4i. !]t in alio ii.oc : F/JipiK* Dei
br;iiinni, vmrn.i cx jfvafi ,
qui cinn Aposloio tii- rcpleins esl aiinii'(f'bul. i.Mv, 10 )
Qii» .iqu;i;Cl ton-
Ciini ; QnfiiiUe inono^- (/ Cor. xv, 5S). Cl aliiii : ies il(;ii!o liinie ui^tiiarusii, .'ini per Jereiniam loijiii-
Cuiti ('.liiiiio crucifixus sir.n. V:v(f auUm^ nou etj>i im- ; .Ve dereliifneruvi fonlein aqiKe vna; [Jsrem. li,
vivt! vm; iii me Clfi^.iui iCa.',if. ii. "50). QiiOiitjne ! r»]. Li supra in li^c eodens Pri>!>lieta iliciiur: Sit£«<
seqiilinr : Eijo voaui le qna-i yi^itW.riim iriittratts (kiu-is de (oftibus Haltisloyis. De (jn.ibus el in Ps::l-
nuvurr, habcns roslra serranui, iioc s!g!'ilic3t, qu"ii rr.is oaiiiiui- : Deuecticilc Dominuni Denin de foiilibits
prffidic.i^io IC^angftlica c.^iiier;il ridveisarias poie- Ijrael (Psal. lsvsi, 27). Ei p.isuil, in {nil, rfM^rtKni
slales, ei spirlin^ilpin nn.pjili.im tievisiuem se toiilra /, in slngnuin nquiirum, et leiram intiam in ritos
icicni .'irn l)t;i : qii:^ pro Viirieiiilc snpprliia; nionies «(jriflrut.-!. Hc ;)i;ii!i!S amsis el SrtSvsior in Evangeiio
appeliiin :nr ci coili-s. lliisque snliiaiii^. ci titrbifiis mysiiro seriiione (li."< b:ii [Joan. m. 13, 1*} : Q»i
niore litsiieisis, exsnitel Urispi iiiqne IxL^iiniiii Do- iiiberii de 502 "?-''-^ (jUitm eao dabo ti, non siiiel
uiino S.iii t^ Isiaei. r«^ssiinia.= q'/o';!ie ;;icerc, quod in eplernuui , scii a-iaii 'jiiant ''ga dedero ei, jiei in eo
"
f;C;iesi.isii';.i3 vir l)j!i<2!is eviiHgesiojti pneuicali-jnis fo;:» injtia: iaiieiiiie :n viiam ifieniatn. Ei iif;riini
r.;su<! serriiitia iii piansiro iiovo, quod neijuaq:!.!!!! Siquiiiitil, veni,t( ud me ei !'ibat. Qui biberii de
ji|!e5:i!i:r iii \tii!sl;Hrt rsllcr.i.', sed !.; nT»'iialc spiri- aqua quiim tgo duro ei, piiuitua ue veulre ejtis flueW.
lus, coiiiftrni fi!« reiliilonim corda dtirissinia : .so- aqux vivcc [Joan. vii, 57-?j0i. Hoc aniem. iii-
p;iraii^ triiic!!m i! |:;'.ieis, cl nionies roiics.^ne ccni- (juil evnngei^sia, dictba/ de Sviriiu snncla ,
queiH
rt'iinii<ri!s, ii esi, urr.ncs IsaertMi.coinni prtncipRa, ricdeiUis ineo acceptnri crnni. Quia igiinr dcseria
t^ui iofnft.jniiii alijue lontriti, rediganiur in piiho- .'jiio«.i:i!!: Lccl<-si;e ;i!'.iI;iii!c!o, nquis viinlilins lner:iv
rf;fr, ci n;ri!l Pase .loccaulur, «i i;ij! rrHio fupranl irrigi^a. pr«i|!iPro,! jiixia i.XX.oa-^c.iniiir isi t^a c^idriis,
'
coiij^rogtiti, tiivi-.s.miin in i.<cnu!n suii.ti. ei !jiix;!«., t;l i»:\rl-i*, et cypaiissns el popiilns
(Vcrs. ;7 sciji:.,! 501 * ''(>«*•'''' ^' p:!t;jj?ie.s qu;e. y,i^y^ llebiaiciiiU, ot ca-ieros li.tirpreies , cedriss,
niiii ;:qis;!-, ei ii;,'ii s..:nt ; hni^.ia torsiiii Sdi Dsuil. D sriiia, cl ::syrtii.-, et rtgn;ini olivae, et abics, ei
Ej.j f)omi:.ns es:i;!-Jiani cos : l.^ciis UratM r.in rtr-re- lilrins et Ijusus sin;.;!. Qitre varietaies aii^ornfr.,
"r!n'i».»ni liios. Ajieriain in supiisis (•«:iiiis;is flnrr;;ii:i ; fiixers.taletsi sigtiii:!.;.»:;» gi.iCi* Epiriiualis. Li (luia
ci in nicdic catiip-jriini JcnltS. i'.jii;!!ii dcserii;!» «.nrriii.tis iiainra sarno» noia csi, «« Sf.tta (.T-*w)
i:i slajinaii: a jUiiruin e*. l^rr-jiii is;vi;:ir- !!i r.\Os iani!:ii! Hebraico ciliaSeraiHUS, .jUiiiii Sf;»/<(?«i rhen-
»Tt:;!ru!i!. ihibtj iu £ol:!t:cliii? ; ^drniii '?! spiii-ni; fi ft;:;);. ira!i<;(u!;(. Lsl a'i'.eis! geiiiis arlioiis nasccfnis
.T.vrsnm, ei ii-jiiiiai «>livre. i'.;n:tiii i.: i!''scii.» isir^it.- m eivino, spinre alKe iuiliyns jiioiiitiitiiiniir; ; «nrte
Xf^rri, lilinun:. et iinxtui! siiiiiii ; til *t.lo.!!i!, ei s<i.i!i'., oifln-a ii;;».'^ ar;;e', et labftriiactiJi facla snnl in-»
ei ;cf«}5ili;tsl, et iiilfcliigani piiriii-r.q-jia isiaiiiss Dc- strninenia, qtia; appeliaittur Seziiiii (/!.Xtirf. .\xxvii) :
iTiini fecii lioc, et Sisnciiis Uv:ic\ crcavit iiln.l. i qn^jd lignnm inspulribiie ei ievissiinuin, omninfs»
LXX ; f F.i cx-!tiialiiial p;i'if'(sus ei inupe!! ; <}:iic- ligitor.ii», tiirn '\n forlitndiiie quani in niiore, soli-
r«iil eni.T! a^jnam, ei noi: ei;i : iitigiia c.,'rnti: pra; Oiuneiii stipt^rai ei |iulebr.lL'd!iie:ii. Cedriis autem
si!i exaiuii. Lgo Uertiinus i>c«:s fsauflia:!! ii>>..>s ei cyparyssus, ci myriiiij, o«Joris opliini suut, cl
•
Aiiss, HTX- Aiiiijros., «B?ri;jTi xn arc<r. et lnbernr.:id'i f.:ctii iunt mlTiLnwtU
;
433 CO.MMKNTAH. IN tSAIAM rROPflKTAM UK. Ml. «:aI\XIJ. 431
iitijnrtrihiles . riniiis (]«0<jMe cl i)0|Mili!s, sivo luijti!';, A noijis \fl |iiiVt(;iit;s vt>l fiiltir», ei es r?ru!ti tiveiili-
vo! iR.uitajulis vilibtia jiijiguuiiir, vcl iid tiiversa ims Vi'Sir»iii po!ffiiti;mi dci»ii»nfc?r.iU\ Hoo auifni si-
'ipftra ap:issi!i»w siini. Ikfc .ii!t»'ui onwiia i':uiipr •.'!ii!i»::;i, ipinil ;iost i^dvnutmi nuisti o«iii!.'i iiiol.i
poiiunUir in soliltuliiift, iie Siiilesn uii.» chorda tif torii!ciHMii>t ; uhi Ajioiio Dftliiliinis, ot Losiiis,
ti"ilirtra L»(>H'i»i, fl tiiiijua virlnK >;'nliai'J:i5 KuiMti- De.Iiiisqiu;, 01 Clarids, el CTiern iijola. fiifuronim
si;e deesje vidf-iliir. Ul riini^-s ii'!ri!!;;:ii)t, ct pariltr seieii(i;>i(i |io!li<.ni!l.i;i ,
q»:v. r:'j?«\? |ir>!'i«.iissiiiios
:i!('ii!c (•«i:«Oi<^aiil , <iiiia inaii':» Domii;! !n''; liiii- <|pceperii!:i? Oiir «lc Ciirisio iiiliil poKifrc prrnl"-
versrt j.fri.Tciul, wl iii niiiiilaie {fonliiiiii iiivciurru- rere ; niliil «!e avostolis «•jiis ; iiilii' dc r:ii;iis <« «boli-
»(!< fliiciua »irl(itii!», c. i» terr:« (jMouthuii (iefi»!rt3 tione if;inpior!i!!i? Si ergii fipiMi ini(!rlliiii» :iom j>o-
|;!c!i!iijiic s,i!5!iiyiiii.«, i^^iinis '•' i:y[>:uii<in5, «»lali:e :ir- tnere pr* iicert.', quonir-JngO^''''^""» "^*"^ oc.la.vel
borcs i»ascci"ciiUir, qnirun» .MinlimiiaK;!»' «»t verti<"<ni b!>ii:i poHK^riiii! [Ai. poloe»'iii!] n»ifni;;rc? Q».id si iiii-
!i<! calcsiia ff^sliftnntem, iltuniiiiaiei ligiiiiin olivs, ijyisdixeril, iijuiln ab idolis csi<e pr.Trfict;», lioc scien-
(ji:o<! ii!i(riiiieiHii»i iiiciseiitel ijlrorauliinu re(.|iJi«s. iliwi» (jiioil seioper niftndiiriHin jiniserif.t verilaii, v{
('Vers. 2i seqij.) < Propi; fr.( ile j'i'!iclnni vpsiriii>>, nic sciuei!ii.«!* teiopcriirinl, ut s*^'! iioni seit liiali
dicii l)o!itiiiiis ; aiTcrtir S! .'}!iid f^ilrt ii!(>eii-i, d-xil qiiid jiciMdissot, iiirotiiijiic pos.set iiittilisgi- \h e»i
B
rci J.icob . Aoci^ci.iHi ^ et inTitiicra nohis (jti.TCi/n- iliiid Pyrrhi regis r,pir<.i;»n!;n ;
«,iii> venlnra smil : psiorii 'jtj5*r fncmnl, !iimi'.;.iic :
Aio to *. /Ericiti.i, Romyr.os ^iiicere pos«e.
cl jwnienins cor riosliuii», et scieiiiu.s 8!(>v!>sifna F'l Cjri'.si : V.roe.fVf ixiniijres^nH Utihpi oi«.rs;ua rcgn.-j
i^oniiii : cj [Al. h;«<l •]nj- venMi;» sdii!, iiii!io:i!o perclct. .\\m\ qiioqiie sigiii!!!! esi, idoja deos nu«
nobis, AiiiiiMUiale 503 'V^^' ve!'l!:r.i siiiil fiitti- es^i:, "-<^ ''<^-''*^ iiosstiu iuc.^rrc, i:cc ic.ai?. Noo
iii
M"<^
riiisi ; el sciiMUijs <jui.! dii egi.iij vos. CiMio .iiKKjtii.' (|i!0 j.loi:» , Mi\ (i;-ptnoiies ;».Hsidotiies iO.oH.s . io:'ia
atil tJi:>le si pnlL-biis. fnci!?, el iofjiiaiiinr, (x virip;i- sifpe o.on fec.'iriiit; sed qtio lii.-i (Oiiccsi.2 cis fiicnl
nn!S sinn'!. Ecce vos esiis pro lYniQ. eK Doiv.ihO, hoc f:«(C5-e non jtOi^siiit. Dti:!-
iiiliiii foiestas :i
jiotesif»
iiiiiiloj t ftl ojiiis v<!Slr«i!> es Ci» •vu}.] tiiui est ;
«!"!<- qijc in t"v;\nge!(j ijcfjrc<.:iiil'ir, ni h;»'o(>3iit
liiiniiiii» «H <\'.n '.!lo},'i( vos. > LX.X : Jiixt;! esi lerr! iti porcortii»! giCf^eio {MnHh, viii), F.l i» Job
jns-iiorie, eui!» .'(/i<ii'e/K'f')
iiidiciiZRi vfjsiMH», dirii Doinii-.tjs J)cii5 : vencriiiil logiiniis, aiisfjuc Ds^.o tiii
ci posscssioncs y;i-
el i>ppropit:«iiMv*:rijiit fonsili;i vesira, ;l:cii rex virl sastct! v.e jiisneiiJn qiiidcr.i
Jacob, Api>ropiii((ti»>iii \At. a:c.cdur)\\ ti :!!ii.iiiiiioi!l l'jis5i: dispcnkrc {Joh !. iSec niif.Ko !n»t o.f Opo,
i|!!OS{Jaio ^ii-
ijoiiis qc.ti Vfiiiiir.i stini : iiiii |)rior;i (|na' jr.iiii fnm ..iUaa» a.ioslolu» Ps^iiliis lr;i(!;it
<liciie : et .ijipoiicn.u.s sensdiii ; ei yfiriiins (5;«* ^ ian:»'., ot discaHt ooii i^ia.sphfiffirirc (/ Tr.n. i). Su(
liovissiiua. Vcntnra «j!!0'|iic ditil»; iiohis, et rfiiilr. siinuiiicia liOittiiium el
stiiil l:oc diC8'!(iii5ii, «itiod
ajinuiuiaie qiiae veiiKira sisni ir» iiovissiiiio ci iiisen-ihili», nec bo.ne pos-iiiii f;»cefe, iii^c niaio,
;
niliiio
soieiiitis qooi:i:ioi dii cs».is. fier.e fjciie et roalo, rt nec prrEientii nosse, ncc fiii-nra, (iui-i e.K
ipsa qyiifo
afinr.ir.iliimii!' ; el vidsbioitis si.tiu! ijiide !^ili> vo'^, et sini. ei cx co quou uou cs!, el iiou l;'.i»
uiide sit opus vfStfO!!! ; de («rr:» yboiiiijialioiniiij ille (\ii\ ea rolai, :ibonijii:i'ion': coJKUgtins sil. h!o'n
elegcruni vos. » Q;io»»iodo supra diximus, dojili- euKn .'icnnuni. a^qcntnm et aufum.. o/icra tiuinHiuii
ceni essc Jacob cl Israei, non credeni.iiiir. »v\\,ti homiinnn. ih hut^eui ,
<( "on lo^ncv.ur {Vmi
crede.itiiim in L>oiuiiiuni Salv.5ic.!eiii ; iia \ocati$ CXIM.4, ti) ()«jo!!ioi!o Cigi.» possnr.i. scire et nuMiiU«
gentibiis, et iii (ies- tio i|.!ftijd.'»iii Kcilcsiaj !':(!mi,i^.''i- Yenniia, au! imriar*; tfrer iOiii;'., tt Imv^ facere; v6i
tii)iis lliivii.s foii!ibiiS(}:»ff, e! mintui in niodoiii co- rriaie, qsja: a?c hoiiiiiium se:ts«m i!5bKi!i, nec hv.i-
iii3»ilt5 varioi:!ie ;»rbori:tn, tiin^.-lis tibertiilo plciiis» tfjriiirt ,Tiin!i«p.t5iini? Nec itucresl dc <jua i»;iitfcri,6
ijiors, (iiii in Chrisnnii ex fcnlib-.ss crciJive aoice- f.i'-t;; viiJyinittr, curo ur:ivar>v» lcrrci!:i sint.
viinl, prov-^c:it!ii!f ad J!id!i;itiiii, n!, lespoiutcaiii r.uc ! Veis. 25 s*q.) < Sfst it.^¥i'i ab .\'ioiii«i!C, *=l reni^-l
Mtieri', et scire m recoyilare, et iiiicJiigf-ic nc-iyc- i!b oriU M)ii8 ; VOCiibsl {Al. voi5vil] noriiCS^ iJieum,
et vcliJt {!{;"-
rini, «^iii;» (nasnis Ooinijii i«i!» ff.cf-rit, e-: Saiicios y^ ct :uh<ucei magislratiis tjiiasi iu?tir.i :
Isr:tet cre.ivmi iinivers;». .\ccedani, inrjKii, ii!loi.'. !iis ct^ncuicaiio [Ai. concukiiviij buinuiii. Qois jsn-
vesir;i. i{o« piiiaUs esse fcrtissiima. Vci iifTcrtc, si tiuntisvii ab csortJio, ul sci^imns : d" u prioeipi«>,
(]U»il forte hai>elis in vobis; ct •estrj ap.Titc <;on- ot dicinitis ! J;iSl!!S es. No» csi .icrjtiS sv.iHiiiiiaP^
«.ili.T, qua ratiooe, quo sensu r.osijertiis aperi;»:» nt^ijne prccliuCRS, neqo):! .ludici.s s.:irrr>oiie& vesiHJSL.
SDSi ipere veritaleiii. &iiT!ii!i]>jc- ni aposiropha uii Friitiiis ;»'! .Sion .iicei : f.ccc a.is^iinl *, ci Jerufa
ips;i (.loi.*, (ju.^e it^seiisibiiia §(>»!, el. nec iittt.ieiidi ieiii caiii^eiisuMi liabo. £t \idi, et itoi» ei';«i nctji:
nceresportdcii!*.! possideiti i.!»ctrii;ile!ji. IH. i;e, inrjiijii 05 isiis fiii}t.fjns;!s iiiii iniret cosisiiiis!» ; cl iiilcri*)'
'
Porpcr.»»! jmK^a er.sl Accei^cfnU. Priiiiiiiii L:iliiH' Apollo ijuiifinnni lo;'!.(Sns (^sl, elc. »
' In Kiinii friijjiiitMiiis c\ Vcl- .\r.iinl. ('ic('ro iih n Ai polnii dixis^o Grfce, 'S'-y.s.t 3' Ata/'6r,, 'Pt-j-
de lHviuat. : t Llrcsii, iiiipii:, .'•(irtitn ::t(;i(i sst:l, [i.zv.v.iZ 9t;;M cJj asli^t. rorrie ^iitcitJiti oraco;».:!
vcrn!»i ocicnltiin lui-sct. <;isr amciti Itoc cro.huii sic in ii:s-.'efleil5u, ilto:.v.iii i!r,l'jit iruH!>ieHS per<::i
iir,i]:iaiii »;.li;»!H CriBso? ,iui llcroloiijiji cur vera- exsrcilniii.
ciorein durai» Lotiio? ^loto niintls iile p^itnil t!c * J'c!p«ra!» Mnrijiiii., f.cee (i./.sK/M : sed <•« »!iA
Cn»!»». de Pynho Jiogere Kuttisis :
i|i)aiii biJJusinoJi Biiiila si!!)!':« ^iijisc !'iir.i cu.->!i4:a)i»us.
Ait) le. .EaC d:!, tU.!i:; 15....% Vii:'.i-ie l'".^se?
435 S. EUSERtl HIERONY.MI 436
gaias reapDiidprei vRrbtiin. Ecce 50S oniP.cs inju- A inaia piaviiatis; el aJ princrpes eoriim bsresiar-
9\s, el vana cpfra et^ruin : vewlus ei inauia simu- diiis, quod, eiiristo parem Ecclf-siae nHntianle, et
lacia eniii-un. > L\X : t Ego iiulein susciiavi pii<si jnoiistr.inte eis verilalis viani, ipsi sequanttir erro-
qni ab Aquiione fsl, ot qui al» «rli» s«)lis : voc.sbun- r«-in : ei vctito ac lurbini comparentur. Ilebrapl,
i«r nomiDe meo ', Vfuiaiil principes el sicut lianin suscilaium ab Aqnilone., et venire ab oriu solis,
figiili ; cl sicu: fijsnjiis coiiCtilcaus Ititmii, sic con- Assyriiim iiiierpreiantur el Persam, qt:i venerini
cnicabiiiiiiii. i^uva e.niui aniiiuiiiahit vobis ca <\u^ a Jeru.salem et oinnes printipes
, illius conculcave-
priiMiiiFo suiii, iil cogtiosc.uiins ea (\\\x Ui fiilnro riui; nuiliinique idolornm quse colebant,
; lioc soie-
«( tMcemiis qnii venini sil ; non est iiui prasdicat iii csse veiiiiirum, nisi solus Doininus, qui uiius
\M. ppspiiicail, neqrie Qiii audial verlia vesira. est eos pro p»'cralis suis.
!'no<-ipiiiiu Sioii daho ; ci Jirtisaleiii consolabor iii (Cip. XLII. — Vers. i seq.) c Ecce servus meus,
vi;i iia.ti »!e geiiLibns nnilus esl, el suscipiatn
; «ic siniulacris enni ; electiis nieus, contplacuit sibi iii
ipsuniH) nnn ersl (pii aiiniinliuret ; ct Sf interniga- i!lo aiiiina uioa. Dedi spiriiuiu nieKin super euns,
vero !'0S, niiile estis, i;on respondebuat mihi ; sunl judiciura gcmibus proferet. Non cl-dmabil, neque
etiisr. f.iciort.'s veslri, et fruslra scJucuiit vos. » accipiel persoii:itii, nec audielttr foris voi ejus.
Adiiiic conira idoia loipiiinr, et eos qni posl ad- " Ciilamuin quassaiiun noii conterel, et linum fiiini-
\eoliiiJi Cbristi, ea roiinqncre nolueriinl. lilisqiie gans non exsiinguei : in veritale educei judicinm.
pemianeniibus in errere, ipse ab Aqnilone siisci- Non eril tristis neque lurbuienlus, Oonec ponat
Ir.sse .'e <rK:ii popniui» naiionuin. Ab Aqniione cnim in terra judicitim, ei lcgera ejus insulae exspecta-
exarilesteiii inala snper iiniiies babiiatorcs lcine. buut. > LXX : I Jucob puer mctis*, assutnam eum :
Et ad Jeirniiam iliiiiur : Quid tu vid^s, Jeremia? isracl electiis raeus, suscepii eum anima mea. Dedi
Ei il!e icsiw/ii(!il ; Ollam sueceniam : €'i faciem ejug spiriiiiui tneutn snper enm, itidiciuin gentibus edu-
n facie Aquitoiiis [Jerem. i, 15). Suscilantur aatein cet ; non clamabir, tieque dimiitei, nec audietur
ab .\qiii!onc, ut crodanl in eum qiii veneril ab ortu foris Calamr.m fractum non couteiet, ei
vos ejiis.
sotis. De qno supra leginius : QmIs nntcittnil ab linuni fumigaos non essttnguel, sed in veriiale edu-
Orienle juiium, sive juiiiiiam ? E« iu idio loco: Ecce cci judiciuin : splendeliit, et noti conteretur, dcnec
vir Orieut uomen ejus (Zach. vi, 12). Qiii vocabil poi^ai super terram judiciuin, et in notnine eju»
[AL vocavit] eoi nomine meo, iit deieli^lis siniitU- genles sperabunt. > Jacob et Israel in prrsenli ca-
cris, iinum colnni Deum. Ipse enln> Inqiiitnr in pitiilo non babentur, quod iiec Matttixus evangeiista
Kf angeiiu : Ego veni in uomine Patrit mei, et non posuil, secutus Ilebraicatn veritateiu. Hoc diciiuus
siiscepisiii n\e : ulius veniet in nomitie tuo, el sut- in suggillalionein eorum qui nostra coniemnnnl.
(ipielit e«»< {Joan. v, io). Ipse principes et migi' De qtio plenins in M:iltli£i Coinnteutarioiis, ei iii
iirBtiis, ei onineui nmndi siiperr>iam conculcabit. iii>ro qtif m ad Atgatiam nuper scripHimus \ dis-
ct subjicieuiur ei quasi ititun) (igulo, ut faciat ex pulatuo! cst. Et iiiteriin notandum, qiiod ubi de
eis alhid vas in iiOiioreui , aliu t in eoniunieliani aposiobiruiii .scribiinr cboro, et Jacob et iarael, et
{HofTb. n). Ilsec quse ego juita consueludineni pro- semen 507 •'^ppellantur Aiinbam : quibus quasi
pbcialsm fecisse uic dico, quasi jain pr%t£r}ia sinf, homiiiibiis ac servis conseqiienter dicitur, Xot^
^cl Jiixta Symiiracbuiii , fulura poliiceor, iiulius timere , r^ rniis Jacob, et parvulut nnmero Israet,
dsei&outtiii et idoioium poiesi praedicere. Unde ora- Dbi anieiii de Chii.sio esi vaticinium. absque Jaceb
cula cmict:) tacueinni. qnia neino est qni annun- et Isracl leftitur, Ecce sertH$ meut, sutcipiam enm;
tiet, neiro qai audiat, dnm bruia prius corda gen- eleclus mens, coniplucuit sibi jn ilto aninia mea, El
liliuRi inte!lexeri»ni cnorem snunn, el falsa valici- iti (.'Oiisequenlibus : Dedi te in tettamenlum generis,
liin reliqneriiiil. Primusqtie * Dnininue ioquetur ad in tncem nntionnm : apeiire ocuio» ctecorum, et «</«•
Sion, ji esl ad Ertlesiani snani, el «ii<-«l ei ; Eece cere de tineutis alligalos, et de domo carreris 'iiabi-'
nd$unl lilii tui, quos lihi per nienrn donavi fldeni. D tantei in lenebris. Ncc niiruiu si serviis vocetur,
Sigiiiilcai autein aposiolos, qni in toio oilie Ev;in- f<)rlii» cx mtilicte, factiisqne sub Icge (Galat.iv) ;(|ni
^elinni 306 pra»licarniit. Sioo ct JeriiMlem iionii- cttm in fcrmn bei essel, huiniliavit !>c,formam teni
iiibu» dilTerunt; cieleriiia ul uua iivbs, sic et nnst ticcifnLns,ell:«bilu iiivenusut homo [Vhiiipp.w, G-8).
E.tlesia esi. Omiie« igiiiir gentes, qnae idoluru?n |ii <{uo (onipliiciiit sibi aiiiniii Dci, ceiiiens iii ill»
sc(|uuniur erroreiii, i.-iterrogentur .t nebi-*. ui re- oinnes csse virinies : imo ipsuni cssie Dei virliiletn
spondFanl unde sinl. Et iitpc erit universaruin at(|ue sapientiiim. Dcdi, iiiquil, sphiium niemh tu-
responsio, qund otniies vanilatem «leqii.iniur el vcfi- per enm : qui de.^tendit iti ^pecie iobiuilix. Jiulicium
tos, c't aiioreiil opera tnaiiUUtD sii.-iriiin. Quidipiid (jeiiiibus proferel, qiiod aniea nesciebaiil. lYtfR cta-
de idolis ei gcniiiius dixiiuus, rurerauiiis ad dog- mabil : erit ciiiiii mitiii aiijue ii)am>uetus ; i^< Ntf}i
'•
Sio biibcnl Anibro«iani coilices |niila r.rspcnm * IM-.i-podnii Mariiini. ecce,mod nequc In noslris
•v)iT]0'f;3O/':«i XM 6vry-xo.'.i fiou. Anita eiat, vecunutr mss. csi, ne<|ii(; iii texiu.
(>i3i*ci>
livmins ineo. * Kpi^ioiit iii iM!>ir;» recpnsioiK* iSf, ctrcaannnm
' l.,egiaiuj» cum Viclorio jximusQue : pro qno an- d.il • qttadnngeniesiinum bextum.
ea crat priinijuain.
; :
437 COMMENTAR. IN ISAIAM PKOIMIETAM U\\. XIF, CAP. SLII. 438
flfrtprVipmoHfliH JH j«d(cio, sive non levaliil, siiliaii- A es: super eam, el spiriliifri calcaniib.is iltaiii ; Ego
diiur, in aiuiin torciu sa:)iii. Vei jtixta Syinitia- Doiiiiiiiis voravi ic in jnnliti.i, ut aiiprelicnili niaiinm
Clitini, non decii)ielttr ; oiiitifts insidias «lialtoli iiilftl- liiant, ei soivavi le : el dctli le in ftiHlit» jionuli,
ligeiis : aul, seciimltji» LXX, non rdinifuct, popn- iii luf.cin geniiani, 1'a aperircs ociilos c;«'roriiiii,
luni s<;ilic«!l Jiithfoitiiii : vocaus cum ari j>oe.«ii«-ii- r,l «'liicores tie concliisione vincluin, de domo car-
liain. Nec audielhrfonsvox ejtn, iiet|it« eiiim exlr.i ceris scdiMiies in tcnclnis. fc>;o Uoinlntis, lioc esl
OBiiliP.iiii aiqoe Judapnm iii aliis gei)Ul)iis !'^vaiigeriiiiii noinei! tnciiin; giori.int nicaiii alleri non d;il»!), ci
preedicavii. Q-jod si leginnis fnisse eiini iii lermiiii» landeiii ineain scuiplilihtis. Qnx ptinia riieiMiii,
Tyri ei Sidonis {Hank. xv), siv.", in coiilinio Cai- ccce vcncniMl, nova quoqiie f^o aiinitolio : ani»'-
Fare»! Pliilippi, qo;i; iiniic vocauir Piineas : l.imon qiiani oriaiiitir, audita voliis faciai».» Jijceriinu eral
sciendiini non ewe s<ti|Iiiiii, qiiod ip<:»s ingres- qirs anU) dixisset: Ecce servns n-.ens, susripiatn
su« Sil civiiiiles. CaUinonn quai^auim, sive <oufrn' enm ; eteclns nteus, complacuit $ibi in \ilo nnimo
ciutR non couteret. Cunelis en»m placaltiiis cril, ei viea. lh:di spiritutn metini super enin : judiciiini tjfn-
veiiiani d;\l»it peor;»torihtis, (lioeiis ail nr.iliereni ' : tihus proferet. I'o,vt coiidemnalionoin cnim jftolcirum
Confide, lilia, dimitiuninr lihi prccttta {Lnc. »11, i8) siimins scrnio proraj»er:il. Ecce nervux meus, e;
'^
Et linum fuiiiiijans, sive la <-;p.j8ri iiaiistiilerniii. retiqua, qaa? no» es pcrsona Pairis super Chrislo
ohtcurum aiiiiie tenebrofuw, non exsiinguet : qui ifiterprciali suinuii. Uaqne ne relioquerel amhi-
viiiiii erant exsiinriioiii, Oomini cleniemi.i scr*a- guuift, qnis snperiora dixissei, «fijiinj^ll el dicil
banlnr (qn;p siiper J;iri;ci.s ci tiaiioiiihtis m supra- }icec dieii DonioiHS Dens, creans ccelcs, el exiendens
(Jiclis opiisciilis disserniiiins) ; scd ciint vcriiale
509 ^'^*- ^ivp »1 L.XX Iransliilcrniil' Qui (ecil
omnia judicabil ; iieqMaquatn metuens Scribas el f«twm, e» i<e/ia;»£ j/Im*/. Ijuiversiiatis igiiur Crealor
Pliaribffius, qiios conlidtnicr hypocnla» appetlabal el Domintis, ipse Chrisli sui piomisit adveuitsm,
itUatih. vii, XV, xMi, xxiii per timm, viLucvt, qni noii soinin exleiidil ca^Ios aique defixit; sed
xji). Qitod autetn scipiitiir ; S;)/fHrf^<'i/, ei "O»! con •
lerrftiit qiioqtie alia iiiole linnavil tl oinni.» q««
tei-etiir, donec pount super lerram ;u(/iciK»«, Mal- nascniiiur ex ea , ul ct invisihilia ejus ex bis qu» .
ihaeus evangelisla non posnu : sive inter jiidi- facia siml, iiutillecl» conspicianmr {Rom. i); sein-
riiii» el judicinni incdia , scriploris errore, s«b- piierna qnoque virlus iHiiis et diviniias. Qui spi-
hila suni. Sijjnilicitl auiem qood resurjjeiis ex niof- ramen omnibtts dediiqui vers.ininr in terra, lege
luis, cunclos 508 illnininaveril, pec iiiorle con- prima uioiUii-im. InsuJnavit euiin Oeiis in faciem
doiiec poneret super terrani judiciuni viue, el laclu* esl ar.iinatH vl-
irilu» sit, :
^ Ad*in fipiriliiiii iii
qui loquebalur in EvHugclio : /?» judicium ego reni venletn {Gen. 11). Sjiirituui auieni bi» propric q«i
in mtt«dMi« istum : ut non iidcnics videaul, et vi- calcani lerram ; et sapientism <;arnis, su:8 subji-
denie$ cccci fianl (Joan. ix, 59). Pro qiio nos iuicr- ciinil p.»teslBii. Ille igitur cujus lania praeconia
prelaii suuiiis : Non erit Iristis ueqtte lurbnlenius supl, ha:c ad euin locutus ssi, fujiis legem i«-
sed acquiiateni vuUus onini icnipore couservaiiii :
sulae prjjEtolaniur et gentes : Eijo Dominus vocavi
quoii falso de Sorrale philosophi giorianiur, noii- le in justitin : de qiio ips55 loqiiiUir in Evangeliu,
quara euni, plus solito, nec irislcm fiiis^e nec I»- Puter juste, mundus le iijnorat ijoatt. xvti, 25) ; ut
luui. Proquo Aquiia el Tlieoilolio inlerprelali suiii: cssel non soitnu Jud;«onini, sed et genlium Ueui'.
/YoH obscKral>it, et non curret, donce ponnl in leria /r,-
appreliendi mannm iuam, quia «iuidquid ope-
judicium. Et esi sensus : uullum \uilu» irisiiiia raiur Filins, openilur Pater. Et servari te, qui
deietrehii, nec fcsUnabil a1 poeuam, iiui jnriicii omnia ipse consiTvas. El tledi te in ffedus populi
veriiaiefn nlliino lenipori rc.«erv.<viJ. Quodqufi Istuel, cui ie vsnliirnm ame proniiserani. E( in
scquilur : et legc-m illius insnlie exapeclabunl^mim' iucem genlium, qu;i? sedebant in lencbris el in nm-
resliusposiiore LXXiM Homjrte e;«s jfcu/es spgrfl&MU/ ;
^f^ morlis, ul aperires oculos cffcorum ijui Detiiu
quje in Scriplnris appellantur insuiai, qiiia e\ omii' g ^n^txx nou vtucbanl. Et ediiceres deconchsione »in-
parle persccutorutu incursionibus paieni. Legeui cnim {X\. i'inctos){Prov. v) : luuibus ciiini peccaio-
auiein ejus, non qu* per Mnysen daia esl, sed ^^,,, s,jorum uuusqiiisqitc couslriiigUitr. Et iu
Evangeliun» sentiamus : De Siun eniin etjretiielur
i^^nigelio {Mattli. \i«i) queni Salauas vinx^Mat, so!-
Ux, el verbum Domini ile Jerutalem {supra, 11). De vii Domiuus. De domo cnrcens tidenleitH iene'M$t
qua legc el Jereinias vaiicinaiur : Ecce dies veniuni, qyj jn ciroiis iiocle et caligine versaiianiur.Qtiodquc
dicil Uoininus : el ptxnam leslumentum nvifum. nen i„|ei» •. Etjo Dominu^Jioc csl mmen meum : gloriant
jiixla iestiintenttim t^uod olim pepigi cuin putribui mffli» alleri tton dabo, iion cxdudit Filiiiui cui di-
eorum {Jerem, sxxi, 51, 52). ceiili in Evaiigelio : Pfiter, giorificu we gbria quam
(Yeis. 5, 6 s^q. ) < Wxt dicii nomimis Oens :
apud le linbui prittsqnat^i mnndus essel (Jonn. xvii, 5),
neans c*«los, el exlcndens eos : Itrinans tcrraifl, ipse respoiidii : El glori(iravi, ei gloriiicabo {Joan.
ei quae gerniinEiniur ex ca ; dans flaium populo qui xii,'28). ^eq«eei!imdixii:G!oiiaiP jncum nulli dabo,
'
Voces ad Hin/if r«H nbiinperilo libriirioinlriiSBS ix, ad paralviicum dici aiiSuni:U. atque adeo, 1»««.
Victorius corneudti. qui hx'C Domini verba, Maifb expuneiis, /i/i Subsiilust pro (iha. Mss. iacen«.
m S. EUSEHIl IllEROXYMI 440
(\itod si ducissei, «xdu^iss»-! n Fiiuiin ; sed, gloiew A sunt rcirorsijm ; eoiifnndiimini 511 conriisioii?.
meam itlwri r.r.r, ihi^», praiiter k», c ui dedi, y.\\\ dn- qiii ooiiF.dilis snper scQlpliiibns, qiii diciiis confl.i-
luiu? siinn. Lnrte |M«»j)riclaI«*in snni-ia' Seripiuire tis, vos oslis
dii nostri.» Qtii prius dixcral : Quiv
*ph«»fnfT.t<^f ailfTiror, qiioil vt-rbnm A.'ii:r. \T\Vi) primn fuerant, ecce vtnieruni; nota quoqne ego um-
i)i:Mies liHorjjt-P!*'^ \!-.r« <;«in«Mna ir^instL-icruii!. nl- nniequam orianlvr^ audita
)}unlie : faciiim vobia ; rt
teiiiiH, rjui in iiiuJlis aliis Sitlili suiil (lis<repr>re. lU se p-onii,N«r;it qiiod igi!ora!»niii esse dirmrnm ; «|v.t
;iulem sciaii.ms per iiur.c scnioDtiain non pxcludi siiii ilhi iiovM, 'seqiK^nii serinonc lestauinr, -apo-
F'iliitiii, seri i.lr.ja, sf.jiieniiri ve»lt:> lei^o ttur : El siolis pracipiens, el api)?(o!icis viris, ni eanam can*
Unid&n memn scuipliHbtis. Pio qiio LXX : nec vir- ticu II novuiK, ncOiH.nqnnm in vemsiate liitenf;, sed
iiitcs r.itat 310 »ii»ttlocris. Com eniiii (iliristiis in novjsatp spiritu». Ncc koIuid in V^^tcri Inslrunif nl«,
i>ci "iiiiK si!, Dfi.jue SJiptenlirt, onine.s i:i sc vir- sed in Novo et !ans ejn!ppneiri!t nsqne ad ffxtr«»i;»
;
itiles continoi Piitiis. Sequuiir, Qnae \irirf>a juenuit^ «err.ft. A sninnto enim cobIo rgTcsssis ejii'? el Msquo
ecce veiieriini. V.I esl sensiis Qnse locufus siii», ad suniiiiniii illius ocrnr<;ns ijns (Psal. xviii).
<iu;e |)er Moyseo iirojjlieliisfjue {jollicilus sinn j !ii oiiinein inrran) esiii Bpostolornm »niiu!:. et iu
univcrsa roinjilela sunl. .Niiiic ani^m unnnntio voltis lerniinos orbis vcrlii) eonim. Siv« JHXl.i LXX :
Evaiigciisirci, voonlioiiein peiiiium, passionem Chri- B
'*
G!orificote nomen ejut in teTmiitii terret, nl in iitti
S!!, no^ii.-^iein fidei ; i:t quomodo pviora cerniiis re- v(»r«o tntindo Chrisli nninen annnntieinr pen ibns.
litis fex;iie!a, sic et «m ijikp niinc pollifcor, credaiis Qiii biiii amem isti qni canere i!pl)e;»nt «nnticnm
novnni, scqnenlia vi»rba teslantnr : Qni deicendilis^
(Vttrs, 10, 11 sei].) « Ciiniie Deo [ Vi^lij. DofTiiiio] iiujuit, /Hinare, et navigaiis iliml, shcpiepiiudomn»
cniiiiciini noviii» ; Isos ejns a!» extremis iTrx; ijmI rit. Apostoloseniin vldensJesusin iiltorejuj!» niare
descemiilis in niare, et plenilifdo ejns; iijsiil;e ei Genezaret relicienies retia «na, vocavit et inisil in
liiiiillalorcs earnin. Levei [Vw/jf. siihicvenir] dc- magnnm mare {Lnc v) ; olde piscaloribns pisclinn
seriijm el civitates ejns : in doinibns iialiitiiliit Ce- faceret liomin»jm piscatores, qni de JeniBalem us-
«i.tr, '..'siidiile hfioiialores Pelr;e, de verlife monlium qiie ad Hlyricuui et Hispanias Evangelinm prsedica-
(.'lanialjiMil. Ponenl Domiiioglortani, cl iandt^ni ejns riini : capientes in brevi lemjiorcipsam quonueRo-
in in$ulis nnnMabmti, Doniiinis sicitlfortis egredie- inaiije urbis poteniiam. Vel cerie descendenmi i<i
inr, sicul vir prrcliaior snsciialiit zelum : vocile- snarecl Ravigiiveruni ilind; lcmpestates ei persecii-
raliiior el clMnmlili : snper ininiicos snos conror- tlnnesisiins saecnli siistinentes. Iiisul:t< quoqua et
tabilnr. Tacui scmper, silui, patiens fni : sicKl pa ^ liaiiilatores eanim, vel diTersilalein geiilium inlel-
lieiis [I »/jr. parliirie.iSj loqnar; dissipabo ei ab- iige, vel ICcclcsiaruin innliiiudinein. L«ie( [\\. ele-
soibebo simiii. Deserios fafiani inonies el collos, Vft\, inqnii, de>:ertHm et cifiiatesejut vocem suam, de
et omne giair.en eorufn exsiccnbo, ct ponam fiH- qtta el snpr.-t diximns. Sive isetelnr deserlnni el rici
ir.in:\ in iiisnlas, et sirignn are'aria'n, Et educiin» ejns, et Ceihir, qii« qiiondsm inhabilabilis fnit rrgin
[lit/f;. dycam] cecos in vi:iin qiiain nesiiiMit, et trans Araliijin Saracenoriiin. El h.-tbilalores Petrae,
in seniitis qnas ignorijiit [ Vuly. ignoravenin!] am- qna et ips:i urL» Pal.-psiinse esi. Hoe autein s'gnifif»i,
buiare cos faciaff'. Pnnani :eiiehras cnrain eis in I«- quod geni lun popuins dcserlus prins notitia l>ei, cl
Of^ii, el piava in rK>"la; lia^c rerba fcri eis, el noi i(io!o!:ilria» erroribus oldigaius, ad iandes Doinini
derel!i|iii ii.i>. Cor.vcr>i suni reirorsum : confun- coiivcriainr. Sive quia Cpdar inicrpretaiur lenebrer,
(lanlnr (•.nriisionft, qiii coiiriiiiint in scuiplili, qai eljnxia Aposlolum {I Ccr. i) pcira C!ir'sins. prac-
dicuiit conflaiili : vos dii H05iri.i LXX : «C:\niate cipilur cunr.iis credeiilibus, ul qni anlecr.Mii in te-
Doniino cnnririini noviim ; iirinciiinins cjiis glorifi- nebris, el nuiic credunl in Doinitiuin S;i!valoreir.,
caiiii, ol liOiiioii iilius ;>. ^iniimilaie ierr;e; qni des- de vertioe niontiiiin rlaniitetil, et a|ierti! praediceut
cenoiiiitii! iiiare etiiaviganl illod. insiihe^i Inbitstfv Clirisiitin, 512 <|'!'bns el snpra (cfp. xi-.-O) di-
res e.uiim ; kct;»rc doserliim et vioi ejiis; villap ei D ctnin esl ; I» viuulem fxcelium usceude, qni etancie-
h^ibiiaiores icdar. Laptabiiniur qni habilaiit iii Pe- lizat Sioii. fJna iii foriiiudiiie Vucem tuatn. q*i
tra : de siiinniitatc niontiuin tlainabuni. D.Tiiunt Deo erangehzas JerHstilem. Kt ponani g!uri:int ojiis ii>
glori:iin, virlules ftjus in insiilis niiniinbuiit, Do- iiisiilis, iio (juibns prius (lisiiiius. Iie>o>iliitt|ne
ininsis Deus viriuluni egredietur el conieret bellum, serino proplielioi.b gioriosum Salvaloris ailtciitntn,
tuscitabil zelnn! ct ciamaint supor ininiiuw suos de quo ej Panliis .\poslo!us ioquiuir : SecinidHH'
roni foriituiline. Taoui .-j priiicipi'», rum serriper iflumiv.alioiieiH cloria' magni Dei et Sa^vutori* nottri
lacebo et sustinebo? Siout pariens p^itieiiif^r o;j», Je^u C.hriiti ,// Coi . iv, 6; // Tim.i, 10 ;ei euin
eritmpain rl r.rcraoiiun siiiin!, v,i-^i:ilio motlle< ei viio foiiis-^im!) comp;iir.l, (jui pugnalurus sit (onira
ooil*'s, ft orfine leniim ooruni .irel^iri.im. I.i ponam :icvfcisiiri(>s siu»-, sjsi i!aliiiiis zelum. Dc quo ei in
Hiimina in ins^ul^s, ei paliidossic«aho. Kl :)(idu(.-iin CARtiro Doiiieiononiii p;opliet:»iiim cst : Ipsi me
cagoos pcr viiim quam riosciunt, ei sennii.is qu?.s ^elaie feccn/ui in eo qui tion etal Dwis. cl irrVate'
ignoii-.vorur.l, calc^iie cos I.tci3in; facijfn cis icne- riintme in idutis snis ; ft eijo ie'are eos jnciam in
bras i'i lucem. ct pr;i\a in retia. Hxc v<>iiM t'a(i:ni genle qua non cai, cl in ffente siuUiti^ima irrilai>c
il(i£, el onn dereiin(i<t4m co», ipsi vero coiitcrsi ilhi [tieni. \i\\\ , it). VocifeiahiluF quoq^ cS
:
441 r.OMMENTAU. IN !SAIAM PROPMETAM Lin. Xlf. CAP. XLIT. 442
<-t.im.-)Uil conlrn iniinicos ^uos. :ipcrift ponim infi- A raoinam, nec e«t qni eru;tt : ir: dtrepiioiK^m, et non
delitntcm reprobniift. et cnm cl.tmorc prnniinli.ing cst qiii dirat : R^dite. Quis cst iti Tobis nu\ iiudiai
Tacui, temper silui. patiensfui, «ivo, «i l,\\ irans- lior, atlcnilal et :uisriiUcl fuliiraT QuU deilil in «li-
tiilcrunl' : Tacui, unmquid $emprr laceho? IJl reptioiiem Jacol), Pl Isrtel vaslnnlibus? Nonne 0«)-
implcatiir illiid qiind per Saloinonem dicitiT ; niinus ipxe, ciii pcccavinnis? El lUjlwHnint in vii»
Tempu* tarendi, et tempus hqitendi {Eccle. \\\, 7). ejiis ambuUre, el non •inlienint legein ejiis. El ef-
Ei cst sensus : Diii vos ilelinqnenlos sa![>e porlavi; fudil snper eiiin indi|?n;ilioncm fiirorii sni. et forte
sed quia nnie l»coerani, neqiiafinani uiira r»'lirebo. iieliiMn : ci coml»«s8il cnm in clrcniui, el non co-
Ei <|iiomodn paricns in loccm pn>fundil iiifantem, jnovit : ct snccendit eom, etnon inlcUesit. » LXX :
ei iipertiim fjcil esse qood prins cbtisnm in visce- « Siirdi, nndilc, «l cjpci, snspicite »t viJealis. Quis
rilins tenebaiur ; sic ego dolorcin nteum et dissi- esl ctciis, nisi pneri mei : el snrdi, ntsi qni doini-
mnlaiioncRi qnaiD seniper b;ibni siiper sceleribiis nantnr eonsm? Quis eaecus (jM.rla Comp/iir. *</il»o«.
T«*s!ri8. nnnc profcram, et dissipb^» vcsira consi- tutv LXX) nisi qwi reeepit : ei excsecati s«nl servi
lia : onoqite tempore * absorbcbo universam gen- Dei. Viilisiis ssepc. et non cusiodieiis : ajjeria siml
tem, et onmeiii snpcrbiani inoniintn tuinoremqne aQres, ei non audisiis. Doiiiiiins Deus volnii ui;|ti-
coilitim vestroruiH. Cl fenutn, de qno snpra liictam " glilicsiTtur, ei mnjjniricaret landem. Et viiU, el erai
est : Vere fehtm est popttlus, id esl, tam priiicip»'* popultfs vaslalus atqne direptns. Laqoens cni.m in
qoain vulgus ignobile, in dcsfrlnm re^ligam. Q;iod cubilibus nbique, et iii domiiius *lmnl, in quibus
In LXX de Tbeodoiionis edilinne :»dditum est, qui absconderiiut cos. Facli £ut»l In direptionem :ei
b;ec vcrba tarut5r;it ( Vide sK>ira, cap. tv, 7). Ciuii- non eral qjii ornerel pr.^dam . el non eral qui di-
nuc vos a capile usque :>d pedes exsiccavero .niqtie cerel : P«eddc. Qois esl io vobis qui hatc autiiat, el
delfvero, lunc flumin» docliiiia; ineae in insnlis fuiur;i cogiioscitl? Quis tledit in dirfflionein J;icob,
gentiniu cnrrere faciam, cl stagna vesira sive pa- el Israel 514 vastantibus? Nonne Dcug, cui pec-
iucies rtMligani in ariditatcm, ut in genlibus sit caverunt? ct noluisllsin viis illtu» anibulare, neq««>
scieniia ScTiplurariun.ci invoidsdoctrinaearidilas. .tudire legcni ejus. El iii^luxtl scper eo? irani furo-
Diicanique cacos per viain, quain anle iiesciebant, ris sui : el prsBvaluil adversus eos bellnm, et qui
de quilnts el supra l<>giinus; Dedi le in feedus po- cofnlnirebani eos per circuitum : et non cognovil
puli, in hieevi (jentium, ul apeiiret eeuloi eaeorum. unusquisque, nec posuerunt super animam. » Nc
lli doieiilur per vi;iin, de qua Cliristus {o<iuitur. qnis pularet hoc ijuod diciiur ; Svtrii, audile, et
Ego Mtm ria, sivft via 513 Sfieniiae Dei, et per „ eteci, intuemxfti ad videndttm, ad genlium populum
'•emiias propbetales aiiibulare eos facism. Tunc petlinerc, qui priii» surdus et cacus fuerat (ul Ju-
tenebr.-e coruin niitliibunlur in iurein, et pr^iv.-» da^i siulia inierpreialione approbnre conlpndunl),
vefiHnlnr iii recla, ni inielligaiil qiw lefinnt, et jpse piophclicus «ernio deRionstral, qui surdi et
cordis ociiiis claruiM in Veieri Teslamento Cbrisii rspci inteiligidebeanl, Quis, inquit, cectss, ni^i
ter-
ftnnci aspioiaiii. Siinulquu infert : Uac terba quce xus meui : et surdus, nisi ad qnem tiynttos nteo<
feci, sive faciam eis. uequaqiiam ullra fotnra pro- misi? haud dubium quin ptonhetas siguiiicei. Ouis
iniiteus; s«fi! qiia> ante proiniscr:»in, rcddens. Me ceectts, tiisi qui venutidatus es( pcocalis suis? Quis
autem ista diceitie, conversus csl reirorsum popn- eaecus liisi qui ptius serviis fuit Doinini? Cui «lici-
lus Jiid:eorum ut non crederet piouiitienti, et in lur ; Israel qui vides uiulta, el habes projihcta»
sui« c«nfuiidereiur erroribus, el negligcret spon- pjnnmos, per quos Dei manda(a cojnoscas, nnnoe
sionem D^i, qui idolis ;inie crediderat. Sive funi cuslodies quse libi prii^cepl;! si!nl? Q«i 8porl:ts ha-.
fnlravrril plcuiiuilo gftitlium, lunc eliam Israel po- bes aures, nontift audles qiiae dicuntur, de quo ei
piilos cottverieiitr (lioin. x\) , el p«enilebtt coiu siipra legimu» : .Attdtlu aiidietis, et non inieUigetis :
erroris sni, per qutm idoiis antc servierat. Aiil et videiites aspictelis, et non videbitis : incrastatum
certe pnst vocaiionetn geoiiuin revcrleiar aif prin- D est ettim for populi hiijus {Isa, vi, ^). Doniiflus, ifi-
cipium : ot dicat, omnss genlcs, qo;* Evangclio quil, voluit ul sanclilicaret euiu, et fn:'gfii(icarei
credere nolueruni, in suis idolis oonfuudendas. legem suam, el populum jaceiilem exlollcrel ac W-
(Vers. 18, 19 s?qq ) < Surdi, audile, ct o;cci, in- varel, Sed illc Dei facere noluit voitintalem : ei
ttieininiad videnduni.Qais CTPCus, nisi servos m»^us? irffirco abadversariis suis ilireplus est alinie va-
et surdus. nisi ad queiu niintios meos inisi? Quis st;itiis, quosvcl d;afr>ones, vei hostes inteliijjeie de-
C2Prus, nisi qui vcftundanis c5l ? cl (|uis c.tc.us, bemwa. Laqueus juvenw.n onines^eiindomibitscarcr-
nisi sei vos Donriiii ''
Qui vidps mtilla, nonne cuslo- nim absrondiii sunl, SrM\ ui LXX Iransluleruni. ].a-
di«5? qui ;»perias liabes aurcs, nonne :tudie»? Ef. queus in cuhtlibus ubiqve, el in domibtis stmul, in
Doiainus volnit ut sitnrtiiicaiei eum, ei magnilic.i- quibus abttonderunt eo$ : Scrib^s siguificans et Plia-
rei legfni, fi «;\loIlcrfi. Ipse ;;uiem populus direp- plebem
risaHis. qui ini«er.»bilft:n dtfceperoiii, ui ubi-
tus at«tue vasi.Mius : iRi|iicus juver.mn omnes, ei in que posuerunt insidias coiilra Dominum Salvaio
dofnibus lartcrum abscondili sunt : facli sunt in rcm el apusKdus (*\ns.\fMr. \\) : babentes rlavern
^
hnltzem : Vnminoque temptrf, tlc.
4<3 S. EUSEBll IlIERONYMf 444
scienlis, ncc ipti intranl«s, el allos volenies in- A gf iransieris pcr .iqoam, ipcum s»m, «( flomin?
troir^ proliibentes. PolcJjreq^e pectora eorum in no» cooperient te. Et si iransieris per ignein, oun
quibus habital)anl cogilationei pessims, carrere.^ combureris ; 0:imina iiou exuret te , quia ego
»ppel!;ivli. Ideo facli enni io rapinam, ei in direp- nonnmis Dcus luus, S.tnr(n« fsTacl, Salvnlor tuus.
liuBem nec qni !iI>erareJ eos, et pro eii ser- Feci comnMuationem luam
: fnit
516 .^syP^^'"». *t
inon«iR facert*!. Sintiilque rrophela cohorlatiir eos, iCtliiopiam, ei Sycnein pro te. V.\ qno Ixntorahiiis
uisi oiiines^atiiiire no» possini, salteni panci fniiira factus es, ei in (.onspeclu meo glorili^atns es : ei
cogDoscaiit. et inielii|r»ni, a qU'> ista perpessi siul.
efio dilexi le, el d;il)o boinine» pro le, ei principe8
Causasque su.t; vastilaiis agiioscant, qui nec aiiiiiie pro capfte luo. Noli tiinerc, quoniam i«ch«m suni ;
nec facere volueruni quse Lege prarcpta sunt. Ideo ab Orienfe addticnm senien liium, ci ab Occiileiiio
«•fruilit Domuius supf.r eo^i loiam irnni suaiii et iii- coiigreg.ijio le. Dicani Aqniloni, .ndiliic, et Alrieo,
«ligiiatMHiefu furoris p!eii:iau ut 515 'i'" P""'"* '3- noli prohibere, addiic Islios ineosde lcrr:»lon>;inqii»,
ciieial, uequa((ii;iin ulira rciiceret, nec seriHoiiibus et lilias meas a lenninis lerrar, omnes qui vocaniur
eos, sed pfeuis lui K!«nlisi|ue corriptret, coinpre-
el noniinc meo ; in gloria enim mea crcivl iliuin, el
henHt;-«;i eos bellrtin rniiisisiiiiuin, quod n^^quaiii am piasmavj enm, et foci illum, et ednxi popiiluu)
possiiil evndere, osteurtens ferociam Romafloruiu. cxcuui, qui iiai>ent ecnloi, ei sunt r:vci, ei siirdj;
Cumque ex «luini par.te combuL^tiis sil, et niltil in sunt .lures ejiis. Ojnnes geutcs congregut;»» sunt
se babeai saniiaiis^ laiueu oou iutelligii cavsam simnl, el conveneruui principps «'aruin. Quis au-
pOBoaa SQ» quf»d idcirco puuitus sit, quia Dei Fi- nuuii;^bii hac ? aiii qu;e a principio sunt. nnis an«
lloni uoa leceperii. nnniialiit vohis? a«idne.'>ut Iftsle^ suos, el jusiilicen-
(Cai>» XLlll. — Vers. l seqq.) t El niinc haec tur, el autUant et l()(|unii!iir vera. Esiole milii
«licil Doinioiis creans le, Jatob, et furinan» le, ego
lestes, ci testis, dicil Domiiitfs Deus, et puer
Israel : Noli tim-ire, qiiia redeini te, et Tocavi te meus t|uen> ele$;i, ut sciaiis et credaiis et intelliga-
nomina tue- : ineus es lu. Cum Iransieris per tis, quia ego suin. Anle ine non fuii aliiis Deiis ', cl
aquam {Vulg. aquas), lecum ero, ei flumiua non posl me non erit. Kgo Deus, el non esl pr.-eler me
eperienV te. Cui» aiiibnliiverjs in ignem, non coiw- Saivator. EgOauunntiavi, et salvos feci ; exprobravi,
bureris, ei flainuia uou «nlebit in le : quia ego ct noii erat in vohis alieHus. Vos niei lestes, el
Dominiis Deus liius, Sancias israd Silvator tuns, cgo Douiinus Dtut sh initio, et noivest qiti de ma-
d«di propitiaLiorie.H luam iEgypium, .^thiopiam. nibus nieis erual. Faciam, et quis avertet illnd ?
et S!»ba pro le. Ex quo lionoMbilis factus es Ia C Hebrxi de seciindo Salvatoris haec inlerpretau-
oeuii» meis et gloriosus : ego dilexi t*«, el dabo tur adventu, quando posl plenitiidinain gciitinm
iionnnea pro le, ei populo^ pro anima tua. Nuli oinnis salvandiis sit Israel. Nos aulem neqtiaquam
ttuiere» quuniain leeuin ego sum : ab Oriente ad- putanuis »d eos fieri repr^missionem, quibus supra
^ucam semen luum, et ab Occidento congrcg;)bo dieiam cxl : Quis ccccu», uisipueri mei, et^ui surdi^
le. Dicam Aquiloui, da : et Auslro, noli probibere ; niti qui duminaulur $orum ? et exccecati ttiiit servi
adduc fiiio« meus de longinquo, et Ulfas nieas ab Dei. V,K ruriiiMu : Faclns esi poputut vattalus alqne
extremo teme. Ei omnsm qui invocat nonieu direptusy ei his siinilia. Dciitqiie infcrt : Effudii sn*
meani, in gloriam meatn creavi eiim, et fonuavi ptr eum indigHalionem {uroris tui, el fone bellum :
euTR, el leci euin. Cdue foras populuui caFcuui, tl combuisii eum in circuilu, et non cognovU ei <«<;•
et oculos babeniein : surdum, et aures ei sunt.* candil eum, el nin in:dlexil. Ert^o qinid siipra dixi-
Omoes geuiea congrrgaiae sunt siiuul, el collect^ mos, duos es«e Jucoh, et duus Isrxel, unum carna-
sunt tribus. Qui iu vobis annuntiaJ>ii istuj, et qtue iem, el alterum spiriiuiileni, eoruiu qui in S;ilvaio-
prima suut, »»dire nos faciel ? deul lesles eoriiin, rein credere noluerunt, et eontra tiui rcccperuni
et juslificenitir : st amliant, et dicaoi : Vere vus Filiuiii Dei : huc eiiain ntinc intelligeniluiTt, qnud
testes luci, dicit Doniinus, et servus nieus queni
D provoeetur apoatoloruiu chorus, ei priiiia Chrisli
elegi, ui sciatis ei credaiis luihi, ci iutelligniis, Ecciesia de Jud.Torum populo coniiiegaia, ul iiitcl-
quta ego ipse %um, Ajile me uoii est foruiatus ligat Creaioreui et factorein suutii, qiii et aninix
Oeus : et post me noii erit. Ego suin, ego suin el corporis ejus sil condilor. Nec limeal persccu-
Oominus,. el non esl absque lae salvalor. Ego loros quia redempius sil Cbristi sanguiue, qni vo-
aouuuiiavi, el salvavi ; audilum ftci, ei noii fuit in caverit eum iioininesuo : ei oh faiuiliaritalctti spe-
vohis alieuuii. Vos testcs inei, dicii Doiuinus, et cialiicr appe.llet populuin 517 suiiiii;scd pradicct
ego Deits, et »]> initio egu ipbtv et hwi esl qui de incuncianlcr, et nuila pericula reror:nidet. Quodque
manu luea erunt : operabor, ei quis averiei illud ? inrert : aipias et flumiua, el igncin cl flainHi;«s, pot-
LXX : « El nune sic dieil Doiuinus qui fecit le, secutoruin itnpeiutn fiiroremque descrihit, qui saluii
Jacoli, ei ereavii |(», israel : Noli limere, quoaiain geitlium invideaul, ct uoliiil sermoneiu cvungclicuui
redemi le ; vocavi le uoMtitie tuo, roeus »g lu : et prxdicari. Quanquam Judaei, in aquis jLgy^tios, in
' Sufleciinus voceoi Deus cui» Virjorio et GraEco cntn primis codice.
:
4i5 COMMENTAn. IN ISAIAM PftOPHETAM LID. XH. CAP. XLUr. 4i6
fluminibns Babylonlos , in issne Marodonas , in A n>o<Io nnnc roniliia esi , Ego testht flifii Dominun
flumina Romanos intelligi velint. Tdcirco auleiii DenK ; et puer qnem etegi, dicenU; Iroc ipsuni f)(Hnii)o
prxripiteis iie limeant.qnia Doniinus Deus StivAtnr in Ev:in((»;iio :Duornm hominnm leslimonium re-
eornm, et sanctus Israei sit cuni eis, qui fecerit i'os rum est, Etjo tum qui tctlimoniam perhibeo de me,
./Egypip, ^lliiopi.-B, el Syonae, el extreniis ninnill el qvi tiiitit me Pater {Joan. viii, 17, 18). Sic et
terniinis praerlicare. Pro Syene ', reliqni inicrpreics de divinitate illius senlicndumesl, qiioil nnlliis sit
posueriint sada f^{30), nnde fuit regina Ausiri, t]iia> Deiis, nisi ipsc qui loquilur, et pucr ejus quem e'e-
venit s.ipienlia<n aiidire Salomonis {/// Reg. i). git. Pulrhreque pr.^eter Deum P»trem aiier nnlltis
Qii.-iniobreni honorabilis factns esl aposloloruin clio- est Deus, quia Ctiristus Dei virtus est, et Dei sa-
rus in consperiu Dei, et dilectus ab eo : ct ciincJo- pienlia (/Cor. i), qui loqaiiur in Evangelio '.
Eqo in
rum lioiniiinin sains aique populonun, qui ppr eos Paire , et Pater in me ett {Joaiu xiv, II). Si<nl
ad Evaiifjelluni snni vooali, et reputabuntur in sa- eniin unns Cliristus Dominus non aurcrl Patri ne
Inicin aniinarum eoniin. Diitie iungil et <iicil : NoH Doininus sit : sic unus Dens Pater non nnfert Filio
timere, eqo lecum sum, qiii vobis in Ev.ii)gelio lo- ne Deus sii : qnl in principio eral Yerbum, et Kcr-
qiior : Ecce vobiscum snm omnibus dtebus mque ad _, bum eral apud Denm, et Deuserat Verbum : hoc erat
consummationem
..
tirculi
,. ,„ . , «_.
{Matih. xxviir, 2G(. Ab
., U ... j n ,T I a\ n. ^A .^
.
in principio apud Deum {Joan. i, i, 2). O"od(jne
. .
Orieiile eniin et ab Oc< Id^nle adducam filios inos, seiiuitur Et non est absque me Salvator, ostendit '.
qni rcqniescanl in siiiu Abrabani, el de cuncli» in Palre Filiuin cuncla salvare. De qiio idem pro-
munili parlibus lilioi iiin ineorum et niiarnin )iopulus phela le.statiir : Et dimiltet eis Dominus Salvatorem,
cont^regabiiur, qui vel i-nvocent nonion ineuin.vel qui satvos eos faciet {!sa. xix, 20). Neque euiin Dcas
nifo vucentur nomine, ut appctlentiir Cbri^liani iii sapiens et forlis, sinc sna potest esse sapienlia at<
gloriani ootidiioris sui. Quoil(|ue seqnilur : Fduc que viriute. Cuin ergo ab loltto ego hajc futura pra>-
fpras poiiulum caicum, el oculot habentem ; surdum, diveriin, nullus erit qui tnex renuat volttntati : imo
et auret ei iunt, inulii piiiant dici de popiiin gontiuio, qiiie ego fecero, posset irrlta facere. Hitv. dicuntur
qai per npostoloruni doclrinam audire oceperuiit et qnidoni ad Jacob ct Israel, se<l refernntur ad nposlo-
vidcre. Sed nosciiain baec de dibperso inlelliganins liciim chorutn et oinnes qiri de poputo Ju lieorum
Israid, qui vocatus sit per Apostotos priniiisipie in Christum voluerinl credcre.
cicdiJerit; quibns loquilur cl Pauins : VDbis pri- (Yers. 14.) « Haecdicit Dotnlnns redemptor vesier,
mum oportuil prwdicari termonem f)ei {Acl. xiii. Sunctus Israet. Proptcr vos misi in Babylonem, et
4G). El ip&e Dominus in Evaiigolio : Ite ad ovet per- (] detraxi Tectes universog, et Chaldieos- in navibu»
ditas domnt Israel {Malth. \, 6). Deniquesequiliir : suis gloriantes : ego Dominns snnctiis 319 vester
Omnet gentet congregaloe sunt simul, et coltecia tunt creans, Israel rex vester. » LXX : « Sic iHcli Do-
tribvs, id est, cum popiilo qui credidii ex Jiidaeis, ininus Deus, qui redeinit vns Sancius Israel : Pr«>-
iii duplex Tocatio, sit, oircumcisionls et praepuiii. pter vos niittam in Babylonein, el snscitabo fitgien-
Qnod atilein diciuir, Educ, ad Filiutn eermo est. tes iiniversos, et Chaldxi in navibus vincieninr. Ego
Sive, juxta LXX, Paier de Filio loquiiur, quod Dominus Deus sanctus Israel, qui ostemli Israel
eduxerit populiim sauin capcnm ef surdtrm, et gen« regcm vestrum. i Xuxta Hebraieuni adhitc ad Israet
libus copulurit, et fecerit ex eis inuttos £ccle3i£ propbelious seruio dirigitur, qnod redempior eorui»
principes. $18 Miralurqne propheta quod nulius Doininos et Sanctus Israel, haee ad eos toeuins sil
in genlibus lixc praescire potuerit, nec Dei nosse Propter vos qiii mecum Evangelium priedicaiis ,
ronsilia ; sed tantum popntus ejus qni Legenr acce^ qnibiis snpra dixi : Noli timere, qnoniam ego fecunt
peril, et propbelas babuerit f Notut eniin in Judcra tum, qui estls testes volnntatis ine%, et puerum-
Deus; in Israel magnum nomen ejut {Psal. lxxv, 2>. nieuiii alteruni tesleni mundo iiicredulo niintiatis,
Sive ipse Deus testis suorum sermonnni sit et pa< niisi Filium ineum in Babyloncm el confugioiiem
trator, et pner ejus ac. servns qoem elegit. Ilaud ^ hnjus ssBciili. El deiraxi otnnes vecles ejiis. qni He-
dubiuni quin Chrisium signilivei, cni et snpra dieii.* bniice appeilantur BARiiini [At. barichim] D^n^isa
Magnum tibi esl vocari te puerum meuni. Et baee ei (|uos Theodotio fortes interpretatus csi. £t Cbai-
omiua Geiit, ut veriias mnndo praedicetur, ei sci;)nt, d;«os, inquil, subanditur dtizh x«;voy, detraxi, qui
et crcdnnt. et intelliganl, qiionnn niens prius brutS in <ui.s gloriabauiur naviltus : iii his videiicot, qui
crat ei insensibilis, quod prreicr nmini Deoin, nnl- insiiir navinin inlor tdola fluctuabant. De Clialdxis
ius aliiis Deus sit, nec anlc, neo posiea. Ne(|Hecniin iinllns ambijjil, qnin dcumones sonent *. Ego Du-
temparuin condilor habel ali<|tiando principiiiin, niinus ba>c foiura pr^edixi. qiii siiin Creator vester
t-nni hnc ipsnm, aliquaudo, sil loinporis. Et quo- ei rex t!,r.i(d. Porro joxia LXX muUo aiter est si:n-
' Qood iioinen tmsitnin est » LXX. (!«leiiim p.iri:i loqniiiir, pnt.tates Hebraicnm Cluitdim coinpoui ex
de Saba in bnnc qno(|uo looiim l<2usebiiis dissorii. f«/;/j liUera ^iioililudinis, ei voce sedim, quae d«-
' nd htiriim
Noniiiilla h:ic d« elyinologia dixiiuos monen si»oJi. Cliai<liCi «^nifn a Cliesed filio Nachor,
Nouiinum ex Gcnfsi veio nihii dissiniulemns,
; ni cujus menti'1 Ueii. xxni, 20, qiiasi CUas(t,xi app(W-
ftfili videitlur Pliito« uliii|U« Hebraiciruni vocum laiisiim. s i!ii*'i-.« iii / ad liuguxejus iiijjcuiuiu per-
v«(er«s eiyinoiogi, ex quvru:u auctoiiiale Hieroii. uiutaia.
44T S. ErSRUH 11IEI10XV.MI U8
bus : Kgo Dominas ijui lo ile perioiJis liboravi, A bt«it;e ei <ir3C0iies, el sinilbiones qui in solhudine
el S.inriiis !s.'uel ;
propier vos inillam irt Baliyloiieii» genlium iviorabanius', el idoloiairia; sarTgnific, mo-
regem Medomm aiqHe Porsjinim, et lialiiiaiorps runKpjf^ rf-rilate bosliarum simiies ersni, gloririfPfil
ejus fiigere faciatti : el Clial<1;ei nsii vos cepprant, "'* 5S1 alque coilaiidi^nt. Pro {irnconihKS, quo
viiieti mnre
por Cuspiiini
aii gciiies :«Iifls tr;!nsfc- iio!us Tlieodotio, v.i \n IH.ra't'0 scripium e«i», :»p-
reniur. Ego Oimiiiiiii Ir.rc fiiUira decrevi, qui os- pcllavil TU*N?i!M [.U. TiifNNrMJ (Cir), reliqui Si-
lOD-di Isracl regem (•riTleiiliiiiii fore. reiias iiilerprclati stint, aiiimali.i porl.';fi!rt<a, qiiy.
(Vcrs. J6, n scqq.) < Uxc. ti-CJl Doniimis, qu] dnici carmine alque morlifero navi<r;»nies S(v)laei«
dcdil in luari vi.>m el ii> aqiiis lorrenlib',iSi.ftn!il:un. canibus laccrandos pr3Pc;p;l»b;«r:i. liocqufc Sijrni-
Oui eiliixil <|:iailr!gai(! cl i«qiiiiin, agtiieii Pl r<ji<!i- ficHl, quo:t voliiiilali prii-.s ct |ii\uri;« tiedtii, ad
^lum : sirnnioLidornrieriint, nep resiirgeiii ; rontriti scrvitulc:» Oomsni cOTtvcriaiitur : iicel mcliu» sii
snnt, .Tnasi linnm, exslincli snnt. N<i meniinariiis ilr.TCones intetligi, qnia J'ui2uuiur ei JlntlbiimeR. ut
prioruin, et anliqua ne inlueamini. Ecce e<;ft f<!(.iu qiiia semei de besUis S'»rilu:l5iiis loqnebatur, li;ve
nova, <uinc orieiiliir ; uiique cogiiOiCciis ea. PiMiJun animaiilia poueret, qu.e descrlO familiaria suiiJ.
\n «ie^erio vian», et iii iiivio nninina. G!oiifica!.it me Laiiilabiinf r.ntem, siiiini!, nse, el glf.rificabunt bc-
iMjstia agri, dr.^cone.^ el siriithiones ;
qiiia t.ic.ii in " stiic agr!« ei ijfacoucs, el slrulbiones, quia dcdi !u
deserio aqnas, flumina in invio, nt darem poliiiii tieserio gent!u'.>t aiims, st in aridiCaie nattonum
popiilo clecio nieo. Popnluni islum roniiavi isiiiii ; fluiitjna, 01 iiberct popuhis mtMis. qiscin eiegimihi,
i.^iiiileiii iiiean» nitrrabunt. > L\X : < ynia sic dicii sive g»;nH6 meuir. ele.^liun, el popiiius qucm acquisiv!
Do.iiiiHis, quj dat in mari viam, ei in aqoa \elie- sniiiii.iiie incn, ul latiics mi':i.^ viriiilesque niirrsrcl.
incnli se.iiilam. 520 Q''i ^ducjl onrru», el equos, (Ver«. 2i. 25 seqq.) « N>»n m« iiiv.ocasii, J.icob ;
fi ir.nliitudinem roiiiistissimam. Sed (formi(>ruiil, nec laborasli iu nic, Israil. Non oblulisli milii aric-
ci non resnrgent : exstincii suniquasi iintnnMStin- lem boiocausii i«i, ei viriimis inis non giori!lc2&ii
clum.Noliie nieminlsse priorum, el velera iie leco- »ne. Won is servire feci in obblinnc, ntc ialjorem
gilciis. Kcce ego facJ?un iiova, qua; imnc orieiiMir, libi prsebni in ibnte. Non «.'ijristi mibi argento cslt-
cl cogn0-'€etis ea, el faciam in .iL-setlo viam, el in jsiin», et lidilie victimanim tuartii» uoii iiicbri;.sli
inaqnoSi> niimiiia. Bciiedicenl me bf^siiie agri. &i- rrt?.Ven»m!aniep sorvire mf* fccisli in pi-ccaiis im^ :
reites el Htiie strtiilnonum, quia dedi in deserlo pr.Tlniisti mliii laljorem iit iniquilalibtts tiiis. •
aqnam, ei flumiiia iii inagiioso, ut hibere faciam LXX , t Kon nunc vocsvi ie, Jacob, ii^-iiiie laborart!
genus meuiii eiectiin», popiilum mfuin, qncin .i< qui- le ieri, tsracl, Non aiiulisii mibi ovcs bolo<:»usii
r
sivi, ul viiHiles mei.s iiarrii!. > Uominus qui <le-
tui : tieqne i» viciimis luis inagtiiiifasti me : nec
slruxit et abjecil Bahylonem, cl foriissimos iilins dcx- servire le i';ci in bos'ii^-, nec ialiorem libi prft;biii
traxi! dc poientia oinnesque Ciialda-os qui in flu- in lliiire, nec entistt mibi aigcuto lliymiain;^ iicc
ciiLus hujus s.TCuli feliciler navigabaiu, fi-cit esse adipcm bosiiarum «tiarum copciipivi, .'=ed iii •«."cca-
c.ipiivos : ips8 ii; aquis lorreniibus maris liiibri iis liiis (iefcndi te, ei in infquilakibtis tuis. » Bestii.s
lepciil vi.-»!it, nt iransiiei popiiliis ejiis de iE.i-ypio agri, draconibiis ci slniliifonibiis lauJaniiUus mp,
iibcraliis. Sive qui dedil in mari Rubro viam, ipsc tii Jacob, neijti^iqiiaui mc invocfire voloisli, nec
ei in aqnis lorrenliLus Joniaiiis fluvii rcpcrii scmi- postea laboiare lilpeccjlisiisemendar^^s pwfiiiemia.
i3fr:. nt cl egressio ex /Eg\\no, ci inlioims in ler- Qiiod auleui arbitrarts oiiHilisse te inihi viciimaj,
r,-\m rpprontissioiiis liaberei miraciiium. ipse ci.irnis ei arieies immolasse, scias ees a mc non esse sus-
et eqiios ^^t oiiinem everciuim IMiaraimi» demeriit cepttJ», q«if '"'bi ei idolis commiinos erant. llluiu-
In proluiidum, quJ doniiieriint somtio perpeliio. qne i.ensi!m rej>«;iit, de qno sapra dixerat : Vt quid
Conlnii siint el exsiincii, quasi iinuii) iu brevi tfim- mvitituditiem tictimaruiti vetlrarum * dicil Oi-
viilii
pons spatio, el in pnncto at.fiie momciUO. Liiiiiin miHttf. Pieuus suiti liO'OCatislo uristuiii,et adipe or,-
eoiii! neci^um igtic correpium, pro lcviiate stib- D tioiiim, e.l sr^tiguiuein tanrorum ei liircoruin ao/*.
slauii:e sialiin ci^lipciuni, iii faviliam dissolviiur. Neque enim, aii, prctiosiim. a te quidpiam requisivi .
J^iiur boc pr;r.<ipio vobls, lil inier signa mpa aique iil in pai-andis i;is, iaborare le fwcerem. Non exffi
mir.icuia, quibus Babyion «rbs pulentissiina diriiia a !e obialiones, nec ibuia (|iiasivi ; iion calamum,
esl. C! qiiibus iu iiiari Uubro aiquc Joiri.Tne populo ncqtie incensiim, el diversa p.igmenta goceris, quo-
meo aperia est via, neqmquam mefr.inerilis vcie- ryrn 522 '""'^ inebi-iaies me atque .saiirjrcs. Sed
nim, qijoniam ifi Kvangelio uiulln suin fna;or.i f.i- ofce<iieTti!3m, .ju.i^ es! supra sacrlficium. ei sacri-
ctuius; quorutia corrtparaiione, prrvieiiia siiCii 06- riciiim. de quo in P.salniis David (licit : Saaifieiuin
beani. Nei|iiiiqiiam cnim nitra ia aiari nubro, &od Dio spirilus cow.ribtilaiux : cor routritum el hintii-
in desen.i loiins muiidi reperiain \ijm. Nec <iiiiis lialutit Dei!$ ',;oti d-fspiril {l'saL i , 19). illa vqI-ji, illA
fiuviiis, sive lous eruiitp' i t!e pcir:», >cd mulia llti- quaesivi. Tii aulem rreservire ei iaboiare Iftcisti ir
mtiia, qiix noti corpara iil prius, sCd aniuias si- pecc;ilis luis, ul cogorcr dicero ' Labonn-i iuslini^Hs:
tienies reflfiam, ui impieatur illii I quod sii|ira ie- ct nequaquam ulira jcrre it; possum.Ufnle et pcr Osk^
giniiis : Bibelis nqum dc fonlibus $!i!cnloris(can. sii, idem ioquilttr Dciis •
Quid tibi [nri.im, F.fihiaitn :
Z). IxiV.f qooJ ciinquan! racUim Cst, 'acl, ul ('muc-j nQtcjitm ii\ Israt' C^sc? xt, 8^7 Qiiid liti l.ic^om ?
;
449 rOMMENTAU. IN ISAIAM PROfHETAM LIB, XU CAP. MIV. 450
(juaii AdJnuifn ponsm l^, et rjiinsi Sel>oiii-. ' Qiioil A rorw.u (P.vn/. cxi, (>). 0"os i(l«;ii<;o cont.»»iiiJ:issi^ se
aatoiu LXX posticnint, si// >ti peccalis defendi t,\ et ilicil, ()i!0(l iprr.tc.i rcproniis.siniiis iion miravennt.
iniquiiaiibHs Hiis, sit- fioie^l h»fK»ri<»ribHS copnljiri. iti-diqtte (lit iniernecioucm -lucob, et hruelitt blasplte-
iit l.ibop sit Dei, H lassiiiido il«;!en(Itfre [)<•(( aleros. tniain ; ni nnliiis, piasier iliios ex bis (jui do Jf.^\\^\o
(Vors. 2i), 20 !^o(|(j.) « Ego siiin, ego sinii ips(^, egnssi 'r;»iit, iiilr.irftl iii jii(i:eain ; Si(l caiiinera
()«i <!eli'0 ii'i(iiiii.i(o.s t«:«s jnopier nie, el pe(c:ito- 'jonim j:iceretil in solinuJiiio. Jiixi.! I,\\, (jiii ad-
nnn liior'.»!» iion rpo(ird;ihi)r. I^Juc mn in nie- (li(lf>n)n"i (te siio : Dic lu fnior iuiqtiiimei luas, nt
iiioriam, lU jiulioeanir siin!j! : nzir* si qoiil babos jnsli/irerii, ad pieiiitciiltani eos piovo(;al Dens, ut
ni justiOceri*. Fwlcr tuiis priinns peccavit, «l in- iiil.:;»!igai!l sielera sna aKiuu peccaia, et ve.ni;iin
l«;r!)rei('s Im! ():;rv»ii( aii stinl in iiie. I'.l coiit:iiiii- <i»iise(|na;ilur. Scriptmn esi eoim el in alio ioco
n;»xi |irin(i|)«''f. «a.vlos, «Itidi rni ititertici.ionem Jarob, JttxlHi ac-vxiiioy »ui ett inpriadpio serrnonis {Pnn^
ei Israel iii i)la--|*boiiiiai!). » LXX : « tigo sni;>. rgo vvin, 17). Priii(:ipesf|H<? eowni et patres «liciinliir
s'jm (jni (leHeo ii)?'jtru;»ii's inas, t*i noi» recordabi-r. r-omitii s:incia ri(tb.ss«, non scrviemes Legi Ufi;
Tu vero nieiiionlo, el jiiJiceniur. Dic l» iiiiiji!il;«tes sed liadilioKcs el rr.apdata huininuin rii^juiieiiies ;
lii;>s piimiis, iil iiistiliicris. !',iues vfsiri im-cc.ivc- jiroplcr (lyos periii Jarob et iii opproliriiiin daiiiS
runl ei priiiiipes ve^lri iiiKjiie ^{icriiiit iii aie, ei (•«ii- \\ cst Isi.it*!, .-jocins rle sua ptovincia, el lulius ori^is
l;ti»iin;tv(;rtiiil priijcipes sancia inea. r.l i\*':i\ »i per- exsiil alqiie peregriniis.
tli>roniJacoh,ellsrapl liiopprobrimn.f Tu inft,io<]ii!l, (Cap, XLIV. -- Vers, ! setpi) « El nunc ai;di,
j.-»(<ib 01 Israei, Ltborare io( isii in pcccalis luiS, *l Jacob servo n-tMi^., el l.«.!afel, quem elegi, Uaec (jicit
Miera iiiiquiialuf»; l;iariini po!ldr<; y.x polm, ijudS nonirous, fat-ion.s ei IV^rmaiis le ^h iilero, auxili;it(^r
ne<ii!a(ji!jn» seivos iiioos nec pneros voco, seii siin- 524 l"ii*. ^o:i timore, serve \M. scrvnv] frious
plici appellvi nwniine J;i(ob cl Israel, ui o^ler.flam J-icoi), ot reciissiine t]iien< clej;i. Eirindani ^r.irr.
el iirvMiani peocaiores. Kgo aulem picpler ine, qnli a-iij;is siipfer siiienteii», ei fiiicnia gtjper ariduin ;
miscricors som el palicns, el snuilaium fni.>;*>raiiii- itlJijiiriain spiritiiii! nicuni siipcr senieti uinin, el
num, lieiobo oiiiiujs !ni(|uiiaios iti.is ir 8spe:sit'»e l>«<n(^diclioiie!i! meam siipor siirpem lnaai. Kt j;»ir-
el saMguJtKJ Nov: TRslai.ienli : d^jiebo vetiis ciiiro- niitiabi-rsl inter beibis. quasi salict*? jii»Sa pr;t'ier-
j^raphniii, qiiod atjversmn te scripluni ^ral ; ei pec- lluenies a-juas. Isie dicet, rioiniiii ego snn! '
cA ille
c.atoniin tuornni ullra non reconbhor, qn;»! tibi, si vocabii in n,')niir.e Jacob, el iiic sonhel nunn sna,
crcdcre volueris, lir b;iptisinjte diinissnrus sum. Domiiio; ot iti uomji).-! Isr.iel j»s'.ifnilabii.ur. » LW :
fteduc ergo nio in incinynain : si qiii(i hsbes jusu e iSiine aoient audi, Jacob pner rneiis, tl \:ir?.&i
iiiKH! respoi^dcas niihi, libeiiler accipiani; i;l jiidi- ^ (piem elsigi. Ego Dominus Dens, (jiii feci le, ol
ceiMtir siinul, el arguas !i;e noii lecisse libi qiiod plasniav; te de vii.-iire, adbnc iii^belis »'!\iiiiii!i.
lacere delnii. Qtsein seiisunt in Micluea plenlns legi- Noli timere, puer iiieiis J;'coii, ei dilecie Israel
niiis : l^opiilnf nseus, <>tml fcci libi, el quid moleslus qtioin cl«!;i* adhnc ego daba aquain in siii qni
(ui libi? resp»)ide ii,iiii : quia edu.ii le de itrra aiiibiilaftl in iiiaijiioso ; ponam spiril.iin nK^nm
jEittjpd el dc dctno fervHulii 523 'i'<?''"'' '''- ^' siiper seiiten iuuin, et brncdiciiones nieas super
nits? sute fiicien! imn}! yiotif-cn el Atvon et MurintH. filios tiios. tii orientcr ni iii nie<lio aquai feiiinn,
I'".l in <|iiiiiqii330?iii!o p.sainio < Oavui loqniliir a<! ei sicul salis jnxta pr*lprflueiites aquas. isle dicel
neui» : Ll JHStificerii in sermouii>us iuis, el viucas {>ei suiii : isie claniabii in noinioe J^cob. Et alius
cittn fucria jndicalui {lh'ti., l. C). N-ana erg^i ?i qiiiii ^rribtt in niaiiu sua, Dei snni ego, ei iii noitiine
!i,d)fts III jusiiliceris. Rl ost senjiiis : Kj^o iion loQtinr tsriicl cl,im;ibil. > l!i)i acciijait«r p(»puliis Ju(la;oru:ti
prior contra te, jk? opprfls.^-uni fs.se le (iicas fni-lli- ob increr.iiiiuieni yi.joft biM.spbeiniiHii, absque ulia
piicatione sermoiMitn: icd nt si quiti jusli habes, nominis (lij^iiilatc, puris :ippo!ia:iir vocabnlis : Non
ijisi; |»i(t le kiquere; nl vifi<!:trl» isu» qu* paicris. me invocaali, lacob, iiec labofi:»!! in me, Isracl.; el
i.T-:!i»;nio siistiueie. iil nt s< i;*S mf; iiiiserci'1 i»ii, noii \) iipruin : Dedi ad inlcrnecioueiii Jacnh, ei Israel III
ob Htcrjiiiii! tinifn, scu propior tneafr. .:lefnen!;an», biiifipheiiiiiitu {supyii, xiiti. 2S, 28). Ubi iidieni ad
a paliibTis Inis io|.(;i;\)ii iUqtts mnjoribns. iil ii.iol- aposiob-rtin! olioiutn, (fui e.\ Ju^tasis est, scrm<ineiM
iig;»» 10 a pitcaioribits Csse ;;oiioraiU!ii ; /*rtJ*r imts 'ecii. juiiguniur ol noiiriijum priviiegia. Audi, Ja-
priiirita pecaivii iit solittidme; oiiinis vidLJicot j)0- cob neivi' triet.n, el hrncl qneiii elcfji ; v,l prKua sil
i.iu)iis israei. :-^ivo Jiiicior gciR-ris lin Abraiiani pco serviiiis, «.pcunria cieciso. H;ec tiicii [)omi.'ius, iaclor
»;ass'j (oovinciinr, rjtiantiu Duniino lerraiu repiu- ."! i(*rrn;»tr.r 4uiiS, ijci ab ttlero auxili.-^ltis esl lui
friissioiii.H soii»rr.i iliius pyilicen'.»!, respoiuiil ; In ((.(,'.'1. x!i.v); (II :(f!lit!e in veiilre malris planiart»
i]iiti scittsu tjuiu pci.sidebo e/i»>? {Gsn. sv,S.) /'.'/
iuier- ir?.iiis erripores. Sive ipji iii piinr.ipio nasoentis
b' firetf», iii(j!iii,!«i pr(Pi(iiJC(;ii sKJit itt ir.f. A;iron ei Ecclesiae le co perM'cu!(»r(hu.<i conservavii. Noli li-
M(»yjei atl a!j!i.»in tofitr:id!<;li<;iiis, <jui inif;r rriC el moie criidebtaie.Ti eoruDi , serve fneus Jacon, ei
1% isiftii! itiijtiebar.iur {t\xcd. xw.;. El ui iiileHiga- rec>i.ssifrie (lueiii eiei^i. Aiio nomine Israelom vociti,
mos non cs^se Moleiuaiii oxpijsiiioiieiu, scqiiitiu : iSLttiN 1
^•"'D* ; ('I!!!!'. vcrbdin He!tr;iicuiiij , CKlcyi
j ju fo;it(.'tni.»Jfii'i piincipes mncivs, iie qiiibus et iii e'j'Vj-.axoy, si\e elOJ, id csi. reciiiiimHui. ei recium
psaliiiO canilur , AbioijHi sutJ jnxUi pclraiu jud-css inierpreiali snri! ; sfiii LX\ diUaidsiiHUni., iiiJ>-
;!:
S.EUSEBII HIERONYMI «2
451
f^nixs tlc sr.o, Jsroel. Proprie cnim juiia Hebr.-Bos A q«ia "on vident, ne«|nc intelliguiU, 526 "l ««"
" rnrmavil Deum, '^"~ -1-.«-
et sculptilc con-
israf.l (Sni2?"i), reclut Ihi runiiantur.
' Quis ' '
ft liuer.rum n.:t;i», '
dicitur, Vir auiei» vuUnt Oeum iiofi iti elenieiiiis', flavit ad nihil utile? Ecce onincs p.^nicipes cjiis
osl. Ur.ile el libcr Geiieseos .ip- confuDdenlur : labri enim sunl ex boiiiinibus ';
se<l in sono vocis
juslorum, Al)r;iliam, Isaac, convenient omnes, slabunt, ct pavebunl, et «oti-
pelJ;iiur £u6£t; », i<l esl,
Igilur liiiierc^, J;u-oli 525 ol Israol, fundenlin- simul. Faher ferr;»rius iima operaiu? esi
et l8r:<el,Noli
efiuiuliini aqu:«s sup«>r siiieniii» et ari- in prunis et in nialleis formavit illud, et operatus
qnia
qua 8;epc diciuni esl Et fifnndam sivc est in luMcbio foriiiudinis sux. Esnrief, et deficiei,
d:im, "1e :
B«»icMi >pin/«m meuni nuper se.ueu litum,
cl beue- nen bibei aquam, et ia<i^i>8cel. Anirex lignarius ex-
diciiovem meam svper siirpem tuam, qxjre cs
ai|ua teiidit iioruiain [At. formam], formavit illud iu run-
Spiriiu sancio in bapiisnmie renasceinr.
Qnnin cina ; fecit illud in anguiaribus, et circiiio iorna\it
ei
et iii Evangelio Salvnior proinisil, lUcens : Qui illiid ; tit iecii iniagincm viri, quasi speciosum bo-
lilH, venial ad tne, ei bihoi. Si;Hiin({HC inferlur : iuinem babitantem in doino. Succidit cedros, tulit
Hoc autem diceiml de Spiniu tanco, quem crtdeniei iticeui, et quercuni, qua; sioterat intcr ligna saltus.
occepiuri eruuHJonn. vii, 57, o9). Coii)p:inil quoque Plaiilikvit piiiuin, quam pluvia nnlrivit ; el facta est
in hapiisniate reiiasceiii<'.s lierliis virentibiis, el 6 liouiiiiibus in fociiin ; sumpsit ex eis, el caiefaclus
quje juxta flueiiies aquns oritur : et conira est ; sncccndit, et toxit panes. De rcliquo aiitem
salici
reriiin naiur.im afforl friicliw. qu;K priiis sierilis op<-ratus est Deum, et adoravit : fecii sculptile, ei
erat, vel cujus scmen in cibo .vumpluiii. sieriles curvMlus est ante iliiid. Mediuni cjus conibussit igni,
facit. Qiiod quideni iii priiiio psaliiio legitur : Et erit «t ile niediu ejus carnes come<iil. Coxit pul<M(>ntuni,
tieut lignum quod planlalutn ett tecut dteurtut ei saturaiujj esl, et calefactiiK «si, et dixit : V»li
equarum, quod frucius suos dnhit in lempore suo. el calefactus suiu, vidi lurum. Ueiiqiiuni auiem cjus
filiuin eju* el non decidet. Alii inier herbas Ci re- Deuin fecit, et sculptile sibi ; curvaiur anie illud.
nascpnii'9 s:tlices duplic»*!!! vocaiii»nem inieliigiiui : et obsecrai, dic«iis : Ltbera ine, qnia Deus tt\tm
ut in berbis populiis iiationuni sii ; iii Siiiieibus, bi qui es III. Nesfiurunt, neqiie inlcliuxerunl ; obliti eniin
ex Israel crediderunl. Sirftulque describit varieta- KtiBi, iie \ide»iit oculi eoruin, ne intetfigant corde
lem ciedenttum : Aluis dicei, Domiui ego sum, (jui £uo. Non rccoglliiiil in lueiiie sua, neqne cogno-
jusliii* opera in se esse conrjdii ; alius voc;il>il, scnnt, neiiue beniiuiit iii dicanl ; Meiliuin ejii-3 cum-
subaudiiur, pi^ccalores ad posiiiieiiliam iii iiomiiie bus^i i(;ni, et cosi super carbones ejii:» panes. Coxi
Jacob; ui et ipsi s«*ppl:iuienl virm aique peccalii cariies, el contedi, cl de reliquo ejus idolum faciani.
Alius scriiiet manu sii:i, Det suni *. Sive, ut LXX ^ oive Iruiicuni iigni procidam, pars ejus einis est ;
transtulerunl, tcribel in mann sua, Dei ium ; ut cor insipieus ailoravii [Al. adorabit] iltad ; et nou
novo lyrociiiio servituiis Christi sc militem glorie- liberavii [Al. iibcr:ibii] antuiaro suaui, neque dlcet
tur. El in iiotnitte ItraeL antiniilnhilur. Noii eiiim forte ineudnciuiu est in dexiera inea. » Fost prae-
omiies ex lsr;«el, scd luagua pars e\ geniium mul- dic;itiunem apostolorum, vocationeui gentium, SaU
titadine, ii> noiuiue Isracl assiinilabilur ; iit reci- vutoris adventum, ct eSTusioitein Spiriius sancii,
fiioi Legeiii et Propueias, omnesiiue graliiis Spiri- quein CHiictis credtMUibnsdaluruiii se esse promisit,
tus sancXi, quR Isrnel populo rcpromissai sunl. quaudo pro vartelaic meritoruin aiiustlicel, Domliii
(Vcrs. 6 seqq.) « Hiiec dicll Dominiis rex krael, ego suin ; aliui^ vocabit iii nomiiie Jaeob; aiius
ei redcmpior ejus Dwniinus exerfiluuin : Kgo pri- scribet luanii sua se es.se Domiui, et cuhi ortus sii
rnu8 ei ego novissimus, cl absque ine non esi.Deus. de iiirideli turba geniitium, in nomine assimilabitur
Quis siinilis niei? vucei et aHnuuiiei, ci onlinefn Israel, ut, reli<:tis idulis, uniiis Dei culior sit ; incipil
ftxponat mini, ex quo consiilui populum aniiquum ; aliera Tztpr/.OTzri, qtiam lotam siniul propo^uimus.
veniwra et qu;e luiurii suiil uiinunlienl ei% \ Nolite ne unius seiisus divideremus contineniiam. Ct quiu
iimere, neqiie coniurbeiuiui ; ex lunc au«lire le feci,
d Sepiuaginta in boc capilulo, cxceplis 527 paucis
et unnuniiavi ; vos esiis tesies mei. Mumquid est verbis, iton discrepant ab Hebraico, nosiia cdilioue
Deus et lormaiur qucm ogo non n«»vc-
iilisqiie me, contenii sunius, qua inteliecia, noscentur et cse-
hm? omnes nibil suiit, et amaniissiuia
Plasix idoli lerii'. Est atiietn senno coiiira illius temporia iiio-
corum nun prodenuu eis. Ipsi suul tesics euriiui, iolairus, (^uo Isaias proplieta veutura populis uunlia»
* rion in efemeniis, eic. Pudeitt nunc cicricos ac rum Isaac, el Jaonl») vocabuio acce-
{.\bral.aiit, ei
c;i'lcrui> calunuiiaioreb llicronyini , <|ui ptitalianl pit qua- Juda:orum opinto esi, (ju?iiesiui designari
; »
t»anci(iiii dociureni n<>ii «alts Ciiiluisse liiigiiam aihiiraiitium, iibi liber tibi Uecli, Jo>ue x, 13, ei
Hebneam, quod cum Grjecis passim in suis Com- II S.imuel, i, 18, bitidatur.
meiii.tnis nduien istael iiiterpreituuui dixerii viruin * Piima hac vice, quippe cum Hebrrens textus
videinetn Deum. Mj.RTiAr<. liudelur, pro Dei tum, Victorius rcscnbii Domtno.
Confer Qu;rsiioneS in Geinisiin, col. 537; libruin * Cum iicgaiii'1 pariicitla leyerai Mariiau., non
<|ito«iue leruiiiii cunua Fel:i{;!auos nuiii. 8;et si annuiiiient, c.ontra sacri texius, neritiui rr.ss. tideoi.
tiifiii nos qtMque ibi annntanius.
suiii, qtUK * Pijtiposiiio ex deora;. Pigcl vero isliusniodi
* Ambrosian. EV^Vil. E«dem porro scnsil Hic- rcstitutiupur» nunoris iiioiueuii lectorem subinde
roiiynivis tunt alilii, cum prxcipuc iu cap. viii Eie- iidiuuiicrt:.
Chiciis, ubt i « Uiide, iniiuii, et Ueucseu» tiber cu-
: : :,
453 COMMENTAR. [N ISAIAM rKOPHETAM LIB. XII. CAP.XLIV. 4S4
fcat, el argdit cos, qiii Dei onmiiiotemis religione A ferri, el ad lijereseo)!! principes, q«i simulacra do-
coiitenipta, siinulacris Jigncis inclineiiiiir, cl ado' gmatnm suornm alque meniJacii, artiiici corde coni-
renl opcra manuiim suarum. Currantiis «rgo per poiiunt, ei veiieraiiiur ea quse a se sciunl esse
siiiguia. Ucrc dicil Dominus rex Israel, qui in nie .simui;ita. Ncc sufiricii cis error proprins, nisi siin-
crediturus esl, et redempior eju» ,
qui Filii mci plices ((Uosqiie corUiii iHioralionc deceperint. Q;ii
»uscipiet advcndiin : Domiims excrcnuuin atquc qiiu:sium piitanl «sse pielalem, et devorant domos
virtuiuni, et Oninipoletis. Hoc eniiit in Hebraicu vi(ju;irini) {Marc. xii), aliuli^niesque vuigl iinperilia,
sonal SABAOTB (mssy). li^g» ttitn primus, el eijQ smn iia aric (lialeciica, qiiagi ascia et lercbro, lima cl
novissimus, cgo A el U
me non est Deus, ; e( ahsque rwncina fonnanl Dcum suum, el cudunt malleo,
quia puer queni eltigi, in uie Deu< esi. De (|iio supra aiqric inaiirant sermonis riieturici vennsiate :
(lixi : Ecce puer meus, quem elegi : eleclus meus, Quorum Deus vcnier esi, et gioria in confusiont co-
quem suscepil anima mea : JHdicium geniibus profe» rum {Pliitipp. iii, 19).
ret, et tn nomine ejus geniei sperabuni. Nec ilicit (Vers. 21 snijq.) < Mcmento liorum, Jacob, et
se esse soium , sed pr.-Kier viriuiem soam aique Israel, quoniam £ervus uieus es lu : rormavi te,
sapientiam nullum esse externum Deum, (ieoiuin- servus inens es lii, Israel, iic obliviscarii mei. De-
que muitoruiit opiiiioiuMn, et siinntacra condeiii'- B tevl ut nul>cm iniquilates inas, et qaast nebulam
nans ' Qu}*, inquit, similis mei esl 7 Voccl ea quie peccata tua. Reveriere art me ; quoniam redemi te.
non sunt quasi sini, et esponat ordinem creaiurje Laudate, c<Kli, quoniam {Vulg. addii mlaerieordiam]
mex, qui ciincta raiione librave.rim, ex quo feci fecit Dominos : jubilaie, extrema terra;, resonale,
liomincm super terram. Ncc hoc solum volo, sed inoiites, taudaiionem, salitis, ei omne lignum ejus
quspro oiiam seieniiam futurorum. Ijnde tu, Israel, qiioiiiam redemii Dominus Jacob, ei lerael gloria-
ciijus ct rex ei rcdempior sum, iioli limere simu- bilur [Al. gloriQcabliur]. i LXX : Memenio bo-
f
lacra, quie esse nitiil, in Sina monte, didicisti. An riim, Jlaco!) ci Israel ;
quoniatit pner meua es lo :
forsitan Creaior cst alius, quem ego noo noverim ? formavi te puerum meum ; et tn, Israei, u« oidi-
Aui prxter bunc alter e&t mundus, qui ignoli Dei Tiscarls mci. Ecce enim deievi sicut nubem iiiiqui_
nien&trct poienliain ? N(>quc vero oa solum qucC taics luas ; el sicuicaiigijifiinpeceata lan. Rereriere
fiuni, sed et illi nui facitint. babehuniur pro iiibili. ad me, ct ledtmam le. Laetamini, coeli, quoniain
C.umque vindici3r« tempus advencrit , neqiiaqnnm misertus esl Deus isractls, Caniie luba, fundamcnta
poleriint cos inanuuin su:truiu opera liiteiare, (iiuc tcrr», clamate, montes, iaetitiam : coiles ci omnia
racca ei insensiljilia fonfiimiuiit ariirices suos. Quis ,
C
lign» qua» iii ei.s s«ai, qiioniam redeiiiii 5S9 ^'"^
cnini possit hoc credere quod ascia, lima, el lere- Jacob : et Israei indytus erii. > Cuni liaec se iia
bro malieoque fortiteiur deus? Et vel iu priinis babeanl, et idol.t honnnum scias esse fifimenla, o
simulacra fundantur; vei norina, rjncina, el angu- Jacoli, el puer mcus Israel, ne obiinscaris Crea-
laribus , circincqiie in deos rcpenle coiisurgani? loris lui, libique ipsi injuiiam faci:<s, ui inciirvcris
Pr»sertim cum fame ei siii arliricis, arlis viiilas operi manuum litaruin. Qu« quia in adventu pueri
dcmonslrelur. Fil frnim iignfta siaiua , liumanam mci, quem elegi, piMvilus doslrtienda simi» ;
prop-
e.\prit»ens spi^ciein, ei quanio pnlciirlor fueril, lerea tota mentiii avidiiate cognosc«, quod sicul
taalo «leiis puuuor augusliur. Ponitur in lano, et nubes el c;iiigo, ei uebula, vei solis calore rtissolvitiir,
selerii« rlaudiuir carcere, qnae lonjio fempore crevil vel venlo raplanle tenoatur ; ita jniqHitates tuas,
ifi salsilms, el pro varielale ari)orum , cedriis et ei miiversa pcccala, qoibus prios me offenderas,
iiex 523 ^ qiiereus vel pinns fuii. Mirumque m dissolvi faciam. Tu tBnium revcrtere ad me, et age
modum segmenla ejiis aiquc raRur» miliunlur in pceuilenliam, qiiia redimendus es pretlo.so sanguiue.
focum, »t c»lefat:)»ni ariidcem dei , ei coiiuaiil Qiioil si feceris, scias in salute lua ccelos lerram-
(tiversa pdlmenta ; pars autem all^ra formatur iu qu« lajlari, et onmia elementa coneiuere. Sive an-
deom , 01 opeie contpieio, adoret illam !a<:tor suus, j) gelos qui moranlur in coelis, ct alias poiestales.
ei operis sui impreoctur aiixiliutn; nec inieiiigil, fjUibus lerrae iiindamenta portantur. Vei cerle apo-
vd rccogitat, imo nec carnis, nec inentis aspicit stoloa et prophetas, de quibu» loquebaiur et Apo-
oculis, qiiod non possil esse Deus, ciijus pars igne stolus : Mdilicali super fundametitum apostolorum
combusla est ; tiec Ituminis mantt iiori diviua ma- et prophetaruin {Ephes. n, 20). Moules quoque et
jesitas. Plooiiisque supnr irrisione tdolorum prophe- silvye, sivecolles, qui prorarielale viriutum priiiia
tictis sermo conlexitur, qtue f.iiiiis iiitelligenliae ei media loca et uliima possederunt, iubeniur ju-
sunt, nec iucitii(;sum, iiiio sfpeifliiam expositionem biiare, el tuba canere, scientes quod redemerit
dehideraitt. Siiper quo ei Flaccns srribit in Salira, DomiiiMS Jacob, et in Israel conTcrsione iajielm
dcridens simulaira getiiium [Saiir. viii, tib. i) sive ipse Urae! ab eriore conversus, inciytus fiat.
(Vers. i4 seqq.) « liicc dictt Domiuus redempior
Olim trHneus enimficulueDs, ioiitiic Ugnoni
Cuui faber Kiceriosftcaaiif.iiu fucereine Priapaia, tuus, ei formaior uius ex utero : Ego soiu Ooniiuus
Marr.ii e^se deuui : (J«iis iiide ego, turum avumqae
faciens omnifl, extendcns coslos solus, gUibiUesiS
MM.xiuia lontitdu
ienaiii, el niilitis rnecum. ir.^-ita f;icieiis signa di-
()">idiitud auieiii dc idclis (licium est, potesi re- viiiOium, ci hariolob in furo»e;u veitens : conveiiens
455 S. EUSEBII lUEllONYMI U6
S:<|>^!'»t<^<' reirorsum, el srclf.nfi^^sn rortint siiiUai» A bii : 2poMo.'ori<Ri «cilit^ei oinmumqne «{{«ctereua
facieio. Siisciuii}; vorh'j»i servi «>ui, ei ('Oii>i1itim ijui M»l!»r.»aiefn magislri siii gontibu:» niiniitfbuiit.
nuniionim suoritm «wmiileiis. Qui dico Jerussleiii : Ipsc er^^o (]ui esi luitla r.icUirtis, cujiia polcQiiafn
1iahi>:il>etis [1/. a>(iific:iberis>], ei civiiaiibns Judie : hrevi sermone desrrip^i, eiiam :«ii Jenisalem, i|u2e
S(1ilic:tl)iiiiini, ei (leseri.i rjij$ stisrilabo. Qoi rtieo ilcslriienih crit a n.fbyloiiiis. iiiiiic dicil anl^^iiUHm
piyfiiiKJo : ilfSrtlari.', ol fmriiiiia iita arcfa(ri:iin. Qtii de««ru.Tiiir, i|u(^d lursiim h;ii)ile!iiv a popiilis : el
dico (]yr » : p.istor jneiis cs, tl oiiiiiein voliiniatei<i civilaiibns Juiiavr, quud inslaurcnHir [Al. iiisiau-
«leam cofnpiebis. Qui rii('o Jonisaleiii : «cjificnberi*; rarenliir]. (jui el 531 «oliiitiiiiies illius sitsriiabit.
ei tcinpio : fiin/l.iberi?;. i l.XX ; i Sic rircit Donu- ul (ininia ciiilorilxis imple:)nltir. Qui i<;ilur dicjt Je-
nus qui refieitili le. ci forniaii:^ t» ex i!ieio. Kfo Oo- lusalem et Jud:iMe et dcseriis ejus, quod iiabiteiur
Diinns, qiii roinpioo otnnii : extendi roeluio soiiii:, ei aedilicelnr oi snscileinr, liic dicit proftindo sivc
ei nrrriavi lerr.Ttn '. Quis aliii8 dis>>i!>;.'vit sijfoa py- abysso. id ost Babyloni, de$olaie et {lumiiia iua
iiionum, ei diviniiiones (!« coriie ? iiai avorld {»rii- «r-^fticiutii, op.iiicm reguta polenliam. Sive qirn
deni>'S tetrorsuni, ct coitsiiiuiii eoruin slttitutn f.icio. profundum ei aliyssum di\er:n, recie per iransU-
(<jl slnluo veibiiui niieii inei,ei eoii>>iliiiin angciorinit lionein, et ilurr.ina posiiii, de qiiibns el i\s:ilinisla
ojiisveru M probo.Qui .lico Jeinsalcm^habiuiiier.s ; et ^ <1ecaniat : Siijier f,imiua BabylonU ibi sedimut ct
(•,ivit:tlibu.sJiidir:.»diiio;ibiinini,530ctde.serta iliius flevimin \V»>il. (xxxvi, i). El qui Jerusaloin in-
oriciiiur, Q.ii dico aby-so. desol.tbcris et llniniii.i siBuiiit, el l>.ihy!rncn! desirHil. Dtcil quo^jue Cyio
tii:i areniciaii!. Qui dico Cyio, ul sa|n.ii, cl omfte^ vt%\ Persarum, qui primns deslnixu I>aby!(»n«*ni
vrdiinliiics nieas i'*ri.vi
; qui dico Jcrusalein, ac-Ji- algne Cbnid*os : pflsror i»r«ii e», siv(% ul Scpm.i-
firnheris : et dofnniii «aiiclatn i.ieain tundabo. > gini:i iransiitlcrjiit, vt tupiat. Cujns diffeienli:»^
l)esirui'lis idoiii et iiiiijni(al>.l'i!s Kr.*t;l, peccalisqtie causa nianifesia esi. Verliuni eniin lli;tir;«icufn Roi
<l(>'i^iis, quando oiiiiiis siii:itl crc:itiir:i ;;iudebil; et si per nts liitcrani leijanius ('IT'), intt-Uigiiur patlor
juxlii Ev;U!j;elii (id«*i!i (Liic. \s), snper |toBr.it<>ntia i.nt-fi» ;si per i>ai.etii {*'J-),sdenf ^el iv,teUi<jrus mcvi,
pccc.iioniin aiig(>1i [«l.tbuntur in c(plis, dcsci iliinr (jUrfrum >-iiniliK>do p:ir\o apice dislinjjiiitnr, ac per
po'enita Dci, (juoii neqn.i({n:ini ei giandi> mv icdi-. Tior s:epc confnnditin, Srrlptuni est in Ksdrw prin-
mcre Jacob, et Israel instiuirare cor icciimii, qii»»in tipio, quo(i ad ediclym Cyri regis IVr^afitm alqtie
iiirn)n\.i ex nicro. Ei si lioc alicni non parvijm vi- .M(>diiriiin, populi israel sit lataia captivitas, p( re-
deiitiir, luiii sii illi dirncile ijni eidendiMii corIos missi iii Jeri:s:<leni, qui redire volncrunt snb Zoro-
sotus. Ju\i:i quort alibi le.nilur : (2'«' exiendit cfe- « bi^hcl niio Salalliie!, et
b:>)->cl filio Jesu tiiio Josedec sarerdote
tum ijiiaii peilein JUal, ciii, i). Mon qiio KiIki^ nia;,Mio. Huic enim Doininns inspirnvil ut suani fa»
eiclu(i.i|.jr .ib eMensior.e ca-l.uum ; Oniniaenim pir (crel volnntaieni, el iUius prscepia compleret. Si-
ipiam (iclu tuui : ti itae ipso faclitni est ninil, quod gii3n;erqii»5 addiilit, qui dico Jeruialem, (tdificaberis,
laclum esl [loan. i, o), sed qno, ut fcsepc ditimns, *t lemplo, fundaberit. Sub Cyro enim jussuin «fst ut
per h.no sonienliain exelndaniur !dol.i. N.im et in siuliii.iMeiui' Jerns;»lem et Tenipluin, ruju» l.intum
i*!0\e!biis Sali.moftis cx peisoa.» Ciinsii iK-! vir- iHo vivenie j.i.na sunl fiiitdaiuenla, Caeieruin snl»
lijtis [\l. virins] Deiqiie snpieiiiiic [ A(. ^ap 5iiii;i] D.irio, anno illins secnudo, propbelantibns .\ggxo
dicilui : Qnaudo pnrnb^il catlum, ego erum cum eo el Z;»cliatin, Temi>lum setliticari coeptum esl.
yl'rov, vii!, i't), hse enim di.ril, el facta umi, ipse (Caj». XLV. — Vers. 1 seijq.) < n«c dscii Domitiu-s
/w«/i(7(ie!(, e/(tvft»i *«v< i/S/j/. wxii, 9 ; cvr.vtiT, :•) Chri.«,(<> tne.) Cyro, cujos appiebendi de«l«?ram, ol
ei : \'eiiio Ocmini cirii fir untt suni, ei t}'inin oii% suhjici.tin :inte laciesn ;'j«s gttutes. ei dorsa reguiu
ejiiii uirtus ecrnm {Psni. xwti, >). H,pc. Irequenier vertisni, el.'pcriain corain eo januas : el poriT non
ingeniniis, ne nli:» blaspiieiuaii.ii Cnttst!*m h&rciici- clandontur. Ego ante te ibo, el gloiio&os icrx.ue liu-
occ;i>i<> r»}'.inqtiatur. !n 8labilit;tie (jut..qiie porlas aireas conierani, ct vectes fcrieos
lcir.-e. miliabo :
qiiiindo lilius lmid.iii».ni;j solidabai, nuCns >i.>i D confiing:iin. Et d..be libi iliesauros abscondilos, el
ruin Deo, i-t.etcr (itini qui otat tu •o. hle igiinr s.cieiorum
aieaiia ; ui scias qiiia ego Dominus.
laniiis ac lali.s, tniu jiraliniii mysicrii lernpus iJi- (jui voco noinen tnum, Deus Isiael. Propier servum
vcfienl, ut cnndii idola dosuuaniui, Dn
et solins inenm Jacob, ut hraei electum iticum, ei vocavi (e
niiiitia piiediccttir in tiintido, omniJ» vatir.nia di- nuniine Mto : assimiiavi te, et iiun (-ognovisti me.
viiioiiini, ei pytiioimi!», et bariolonim &»5n« Ego Dominus,
iiiq.je ei non csl ainplius : cvtru ine non e^t
|>oi'i*>ft!ii, quibus humanum derepf>iunt g^^nu'», des- Deus : aciinxi le, ei nou cogDovisti mc. Lt sciant
t!uet»iqtiesiiliveiiei; etsapientiain piii(.)SophoMini, hi, qui ;ib urlu soli^, ei qui ab oceid^nto, quoiiiaiii
qune ei ip-.ii enotis jiais InaKi.-na esi, sinliam et.so 532 db»Qne me iion cst [Aiitea addebatnr DeusJ.
mousifsbii ; uuin nO'ju.tt)n:»m iiuinanis cogiiationi- Lgo Dointnu*. (>i non t^st alier. Koritiuns luceni, ei
biis, Dei piobaiiini coospreheiidisse saiiienliam. Qui creiuii lenturas : fnciens paccin, ei creaiis inaiuiu.
eiiStn verhnra piif-ri, .».ive servt sui. de quo sopia bgo i)o:n!n<is lAcicns «tuiti!) !t«c. » Scio iti lioc ra-
dixins:;s, ei (ur.siiiuni tiunitorum ejus, rebus expie- piiuiii not: sutum Latinuruiu, sed Giaecorum fiiuri-
* Uc|{iiuuji ^xwari ex Graeco tsup^csiM, et Vitioria ; antea crai [oimuii.
;
457 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHETAM LIB. XIIT, CAP. XLIV. 458
mosvebemenler errare,exi8iiaiauliunD scripium esse; A OontiHN*, «< non esi a/{«r. Patur enitn iit Fiiio, et
Ste dkit Dominut Chritto nico, Dommo ; ul inielli- Filius in Patre. Qoi loquiiur in Evangelio : Cgo et
gaiur, juila illud quod »!ibi Domi- legimus : Vluit Paler unum tumut (Joan. x, 30). Ei iu tffdrae vo-
nut aDomino (Gen. iw, ii). El : Dixit Dominut lumiiie posituui esi, scripsisse Cyrum ad ofnnes
Dominomeo(Ptal.ax, !).NequeenirnKup{v, quod gcntes, nulluiii esse Deiun, uisl solum Deum IsraeU
Domionm sonal, sed Cyro diciuir, qui Hebraice Sive ila inlelligendum, quod captivorum irixalio,
«ppellauir CH0RE6 (WO), regi Persarum, qui Baby- et Dei in populunt suum cieineulia, cuiiclis geiili-
lonein Clialdsosque supera»it. Ei juiiclis Medis, bus Deum recerii Qui
noliorein. igitur tibi dedi
agiialor bigse, id est cameli ei asini, supra legilur. fonitudinem, et solus Deus sum, fpse res iuter se
Iste appelialus est chrittut , id est, unclut Domini, contrarlas facio, lucem et teuebras, id est diein et
quod eral insigne apud Hebrxos regine potestatis, ut nociein : pacem et malum, boc e&t olium ei bel-
quomndo apud nos diadeiua et /pnrpura solis inipe- lum, per quse significat et iraiuin fuisse se populo
raioribu^ daiur : sic apud Hebraeos regnaturi per- suo,quando tenebrascaplivilalis nialaque suslinuit
fundebanlur unguento. Uiide et Saul Cbrisius Do- serviiutis, rursum misertutu, quando remissi in
et
mini dicitur (/ Reg. vi). Ei in Psalmis legiinus : pairiam, pacem ei gaudium receperunt. Quouiodo
prophetis meit
B
Nolile tangere chritiot meot ', et in enim luci cootrari<e lenebraB sunt : ita paci contia-
noHle malignari (Ptal. civ, 15). Hujus dexteram rium bellura est. Unde coufundatur Itxresis, qus
apprebendit et lenuit, ut nullus roriiludini ejus maiorum arbitraiur condiiorem Deum, cum bic
taleret resislere. Legamus Xenopbontis ocio libro- malum non conirarium bonQ, sed pro ai&iciiuDe
rum Cjri majoris bisioriam, et propbetiam Isaix ponatur ei bello, secundum illud 534 ^^^^ '^
ccruemus expietam. Qux enim civitas illi non pa- Evangeiio scriptum est : Suf[lcii diei maliiia sud
tuii ? qux non regum lerga subjecit ? qui muri (Matlh. VI, 54). Possumus jusia iropologiaiu hxcet
prius inexpugnabiles non illius obsidione subversi de ecclesiastico viro dicere, cui Deus dfdit sermo-
suiit ? Unde ad ipsum Cyruin Deus aposlropbain nem atque sapientiam, ui oiunes sectaa cootrarias
hcii : Dedi libi ihetauTot et absconditat opet cunc- veritati sua dtsputaiione subveriai. Sicui el de Ste>
tarum urbium ; ui qui prius colebas idola, beiieficiis phano sancta Scriplura comniemorat (Act. vi), quod
unum sentires Deum, cum scias, muilo
praeseriim nullus poiuerit resisieresapicHiiaeejus, et utreges,
antcquam nasrereris tuum nomcn esse praedictum» id est patriarcbat singuliirora baereseun, suae siib-
Quod quidem et Joscpbus in undeciuio Judaicse jiciat potestati : et aperiat aique conriingat, quod
Aiiiiquiiatis voluminerefert, legisseCyruin ab Isaia (2 prius videbaiur dialectica arte eonclusum : ei iu
de se certo vaticinatum nomine, et idcirco Judseos roediuiu proferat arcana baereticorum, superauc
qoasi Dei ramiiiares pturimum dilexisse. Hxcautem, eosatque convincens, ut Chrisii secreta cognoscai^t,
inqiiit, iribui tibi propter Jacob servum meum, ei in qiio sunt omnes iltesauri sapientie et scieniiu!
Itrael eteclum meum, ei vocavi te nomine luo, sicut abscondili (Coloss. ii). Isiiui>u>odi virutn vocai Deus
vocavi Abrabam, Isaac et Jacob ; et muiio anie ex notnine suo, quia defensor est pueri ejus Jacob,
pr;£dixi, ui Isaac et Josiam^-: ne puiareris ilie essc «i electi iilius israei. Hunc suscipit, iit assiuiiiai
Cbristus, cui assimihtus es, et in ciijus lyputn ei sermoiti suo, qui cnvero debet no suuni puiet esse
imaginem priecessisii. Tu autem non cognovisii quod loquitur, sed omnt.t ad datorisreferat glcrian<;
ine, id est, simulacra coluisti, non Dcum. Acciuxi uc ei ipsc niereaiur audire : Atcinxi te, ei uon CO"
le fortitudine ; multarum geniium feci essc victc- gnovitti me. Cuin enim, inslructus armaiura .\po»
rein, ct non cogiiovisli auxilialorem tuum. In quo atoii, oiiines docucrit non esse aUuii) Deum nisi
loco saiis inirari ncqneo, quae siulliiia sil 533 ^^' unum, qui sil Jacob ei Israel Deus ; confundetur
geiilium , ut ii£C ad Clirislum referant, per quein M.ircion, daos deos inielligons, uttum bouuiu, et
mundus reconcilialus esi Deo. Ego, aii, Dominus, aiiuin jusluin ; aUerum inviMbilium, atlerum vi-
et non ett ampiiut extra me. Pr^eler scriiioneni sibilium condiloretn ; e quibus prior lucem facir.i,
quippe aique raiioncm virtutemque incaui ci su- scc.undus tenebras ; ilic pacum, bic malum : c«m
picniiam, quse in me est, nullus csl aiier Deus. utiumque pro diversitate meriiorum uuus Deus
Ei haec feci, ut ab Oiiputeci Occldeiile oninis orbis idemque condiderit.
agnoscai, nullum esse alium absque me Deuin. Ego
LIBEll DEGIMUS TERTIUS.
HuUi casus opprimuni navigantcs. Si vehe- Hienti lerga crispaveril, piraurum tnsidias perii-
ineniior ftaverii ventus , leujpesljs forinidinl mescuftl> Alque ita lit, ul fragili animae ligfto
esi. Si atira modei'aiior summa jaceuiis ele- credit». aut mesuani periculurt»; »u"« wisitn^iani
Patrol. XXIY. 15
: ;
459 S. EUSKBK HfERONVMl 466
Quonim uiriitt-.que aliero graviiis eM, vel niorieQi A prxniia consequaotiir. Quodque seqoitur : Ego Do~
liinere perpeiuo, vel qii.iin limueris eusiiniTe. niinus ereavi eum, vel, e§o Domiuut tjui creavi t»,
Hoc iuilii iii i&aix pciago naviganti ac(:i<leie vidoo; nun scandalizahitur ad noiuen crcatursF, qui illuni
rlum eniiii inoireuso cursii vcla tr.niluntur, rt »cctiris Terniem ae servniu et germinatuin le|;erit esse dc
n>iiiirHrimi ni;inibiu, s-iicans xquoriscaiiipos carini terra.
(^el3l)iiur, siihiius '
langiioris lurbo consurgeiis, (Vers. 9 seqq.) t Vse qui contradicll Cclori suo :
taniis utul.iruni mulibus ei collisoram mtcr se Ou- te»!a de 536 Sdniiis terrx. Nunquid dicii httuni
ctiium iragoie rc^onaoie, pavida amicorum coriSa fiftulo suo, Quid fitcis, ci opus tuum absqtie mani-
perl«riuii, iit dicere cogerfniur : Magisler, salvot bus eSt? Vx qui dicil pairi, Quid gencias, el inu-
tios fac, pfiimut {3Iatih. viii, 25). Quaiaobrem, Eu- Heri, Qui(! parturis? Haec dicit Dominus, Sanclus
stochiiim, in loio orbe terrarum iinictim * nobiliiatis Israel plasies ejus : Ventura intei^iogaie nie super
el virginilalis eseiiipluin, non siloal pupilla oculi ftlins meos, et supcr opus manuuin uicarum man-
ttti; claiiiaquc iii corue : Abba paler {Rom. viii, date roihi *. Ego feci terram, «t boininew super
i5)- Ei cum Psalmisia loqucre : Exsurge, ut quid eam creavi ego. manus mea: leienderuul coelos :
dormii, Dontine {Ptal. XLiii, 2o)? u; injunctum iu et oinni inilitise eorum mandavi. Ego suscitavi eum
IsHiam opiis, te oranie eiChrisio miseraiite, ptiii- ^ ad jusiiiiam * : ei omnes vias ejus dirigam. Ipse
ciam. Jatn eniiu lerlius decimus hxpbnationum sedificabit \Al. »^diGcaviij civitaiem mtani : el cn-
liher ciiiiilur, qiii nectlum pervenil ad calcem. Et ptiviiaieoi ineam dimitiet, noii in preiio iieqiie in
iiitcrim donec misericors el Diiseraior Dominus, luuneribus, dicit DutDinus exercituum. » LXX :
paiiens et muiiaruni roiserationuin {Psal. cxxxt ( Quid meliuii feci quam luium liguli? Niiiiquid
c/ ciLiv), reddai » pristinam sanit:iiein, hanc l'ia- araiis arabil lerram? Nunquid dicet lutuin (igulo,
raliunrnbm tumnliuario seriBone diciavi; ut qu.c Quid facis : quoniam non operaris, nec halies m.i-
hnbeniur, in schedulis describantur , et picna nus? Vfc qiii dicit palri, Quid generas ; et inatri,
emendntio iecioris judicio reservetur. Quid pariuris 2 Sic enini dicit Dominu& Deus, Sanrius
535 (Cap. XLV. — Vers. 8.) « Uoraie, cojli, Israel, qui fecil veniura : lnleirogi»ie me de liliis
desiiper, et nubes pluant jusiutn : aperiaiur tcrra, (oeis, et de operibus manuuin uieaium niandate
ei genniiiei S^lvalorem, et justitin orialur siniu! mihi. Ego feci terram, et hoiuinem super eam. Ego
tgo Dominus ereavi cuin. > LXX : i Lxtetur coD- mauu mea firmavi coelinn : ego omnibus siellis
lum desnper, el niibes spargatu jitstiiiain : gcnni- roandavi. Ego siikcitavi euin cnni justitia regem :
nci lerra, eiofiaiurmisericordiu, et jusiiliaiu * gcr- Q oinnoii \iA illius reciae. Ipse .T.dificabii civiiaieni
minei simul : ego Dominus qoi creavi le. i Dupies nteam, ct capiivitaient populi inei convertcl : uon
hujus kiCi inieipreiatio esi. Quidnm enim putani cum p;etio neqiie ciim muneiibus, dixit Dontiniis
hserce sup&iioribiis quifi dicuniur, et Cyro rege, Dcos Sahaotli. > Qui ;)d Cyrl personam volunl re-
iasantccflplivoSj cuelum terrainqiie litiari : [inm- ferrf qu.-K dicia suni. sic ionim istom intcrpreiail-
v'j[xtx(I) ,
pro eo quod est, illos qui in coirlo inO' tnr, Mc ingcniia pollicente, quod piopier leversio-
raniur el tcria. illii a superioiibus sepRriint el neni pupuli mei iu ^udxaio, 537 omnia Cyro
proprium capituli iiujus vohintesse {irlncipiuin, ac regfia snhsiernjun r Vae ei qui increduius est, et
(]e adveiiiii noitiini prophelari, quud imperetur non pulal veulura qiis dico, quasi ei luium el icgla
nuliibus, (le quibus ^upra (cap. v. vcrs. 6; scriptum coiiiracia caiumniciur liguluiu stium, qu&re facta,
esl : Maadabv nubibus ue pluanl super eam imbreni, vel cur ita faita sit ; et opus contra arlificis loqiia-
id est vineuiu Israel : ei ad quas pervenit verius tur inanus ; ei pattem ac tuairem caintonieiur
Dei, m pluanl mundojusium sive jusiiiiain, lerra- iilius, cur in icrram aalDriie lege profuitus sil. Cuiu
que aperiiiiur ci germinot Selvaiorem. De qua in igitiir ego Doroinus, Saucius Israe), plasmaveriai
Psaiinis canitiir : Yfritus de lerra ona eit, eljuili- Cyruin, et mea jussione gcneialus sil, snpeinuiim
lia de caelo prospeaii (Psal. lxxxiv, 12) : sive juxla D facitis ainbigcre dc fuiuris ; quin poiius nosse de-
LXX : Terra uiiieyicordiam vljusiiliam pariler ger- beiis, quod (ilios roeos, populum Israel, et opus ma-
^uinaiii, VI ei peccaiores tnisericoidiam, etjujti nuum iiiearutu, non vesiro arbiirio, sed inca voluii-
Sic Ainbrosiani mss. resiiinitnt; esi ciiiin per-
' dis suis Coinmeniariis paliebalur liieronymus, id
spicuiiin de totporis siii lanifuoro a-yraqite valeiu- cyo in cisdcm
restiiuendis !Eq«ialiter perpelior
dioe loqui Hieronymtim, imn ex iiiittiori ooiiie.iiii, vix cnim ifihi prisiina ssnii.i'» reddiinr a Deo mi-
luro mBxiine ex siiDse(|ueniis liiiri rricLtione, ubt .ser.iiore, qui re.spicil lerrain ei s«epios facii cam
de rece|i!a prisiioii safittaie Deo gratias agens, 71/i ireineie. Itaquc, benigne lecior, si licet pnrva coni-
fllf. iiiquil, SUBtio LA.^GCOht percasserat, tncred,btii punere magnis, plena emendjiio edinoiiis me^e luo
vetucituie tanuvii. AniCA niiilo fermc sensu legeba judicio reservator. Mariun.
lur4u/'//y clan(jor<a tiirbo, ctC * Mavuii Viclor. justUia in recio, quidqnid de
' Uniciim novHitam, ctc. rraeUtione in lihrum GraiCo sii (Oilite; in qitibusdam enim exempiaiibus
Job sefundum LXX, .la Taulam ei Eu!.iochliirfi, lC?ere esl oixa:C3;^vT//.
eudem ino<!ii loquiiyr sanclus Oocior : « Quftpro- * In Ambrosian. m%. antlqtiiore, qiiemadnioduni
pler, raiiiaRusiochium, uiiiciiin iiabiltLalis
ei ei in alii.4 versionis Mariian. inve-
Hicronyrfii.-kr.jB
ci liufT»iiiiHii.s exempiar, > eic. MAitTi*?( iiii, mautlaft!> luiln,
' iwdaui pnniH&in sauiiaitin, Quod in coiitkn- * Idcfn ms. : Ego iuscitubo ei<nt cum lunilia.
;
:
: :
461 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHETAM LIB. XIII, CAP. XLV. 462
taieilispeufteiM uiqulprliweis lencljrasciMialum
: j^ eislrucla c»( sub Ncenola, nec omii« vias ejn*
creavi, nunc lucem ei pacem iribuau). Kgo enini fiiisse directa». Cui snpra diclum esl : Auumjpsi,
wta i>«u», .«lui non in vacuoro creavi tcrriint , ut et acfituci i« ; ei non cognovisu me ; ct Zorobahel
sed ui houiines liabi lareni statum, qui sub nu(u »c potesiate Medoruin luii
CMet deft^rla el squalida,
in ea. £««> .exlendi »ive ftrniavi ealo», ui angelo- aique Persarum, umnia qu« dicuitiur excedere.
rum eiiMnV I»;*^(ac4)luni. Siellaruiuquc eos varieiaie Ncque eniin Zorvbabei exstruxii civiialein, nec
disiinxi ; <l imperavi sUtguli» quo currcrent ordine, rex appelisri poicsi, qui sub aliis vivens regibus,
et dieruin ac oioniiuni annontnque divcrsa spatia lioe nomiite eariiit. Quid sibi atiteni velinl Sepiua->
complereiit. Quiigitur eosluiii feci el teriam, quid ginta, qui iii piincipio bujus capiluii iraiistuliTuiit
magnuin «st, si unum' regein crcaveriin, qui mca Qutd melius feci quam lulum ftguli? ISuiiquid qui
oaaiodtu consemit-f et oinnes vias illiu»dirigam7 flial, arabil lerram? scire non valeo» iiisi forte
Ipse eniin jussurus esi, ui «dific«iur civiias niea Tbeodoiionis seqiinr edilioneni, qui pro hoc posuit
ob Vteei contendit ewilra «uum, oiviNi ^
J^rusai<»i)t ei eepiivi redeaiil In ludeeara. Noi) eiui /^u£/or<;ffi
preiium, «eque mnneni^ «ed ofi iDeatD votualaieni, aranies lerram : quod scilicel vuliierel in poBniiemia
UomiPtts^M^tercidHim. Qutalitem co>pUini
dieit corda morialium, cl inmoreui suicorum ea snbruat
«d GbrUtum referi iuielliKenliain, sic expiaiiaiionis B aique subvertai. Sed ei haec frivola iuteiprciatio
swe verbv iiiOdeiraltir t Vis eis qtif coniraJieunt est. Porro quod flgulus, hoe esi Creaior 539
Deo, et Cbristun» non patant essc venturum ; quasi no»ter et ract«r , sppelluiur Oe\}s, ei apostolus Pau-
tutum de lesiis coniradicat figuio sno. Vx
ei lejHt^ lus in Episiola loquiigr ad Romunos : iS^un^md
quidfcUomnipOientiPairi,Quarct0generajlFiiiuUi, ttieit fif/m&nlum ei qui sr finxit.Quid fnefecisii sicl
ei mulieki aartcte Mari», Quid jparturis? De qu» AnHonhqbeipoiei:tttmfiguiusluti,exeadtmuia»ia
scribit et Aposioius {Galkl. \s) : quod Cbrislus (a- faure^ uCiud quidem ffts in Itouorem, aiiud vc><> in
cttts sK de mutiere, fatiusque sub iege, Haec ergo coulumeliam (Rvhu ix, 20,21)? Et in Jeremi? pioii-
dicit; Dominm, Santtus Israel,; qui plusiiiavit in xiuii saibilur, qui narral post casier:t ; Uescendi oi
virgin^li uteroSelvatoreiu, diceiis per G^brielem : (lorminfiguli, it ecceifH faciebal opus in rota^ ei
Spiriitts'uuittus veniet tup^r te, el virlns Ahmimi disiipatutti esk- vas quod faeiebat in vianibus suii.
obumi)ra^ii tiH : ^od autem n»*eetari(i te saneiuniy Rursumque fecft ex eodem luto nimd vas, ticut pla-
t^ocal/itur ^iiiu0 Del {Lue, i, S^); iriierrOget ine fiuit iu conspectu «jus. Et faclus esl sermo Domitii
testa, Gi faturorem .BieCreta perquirat. Et prKCipiat ari me dicens : Si rion possum sicui isie jigulus fu
mihi quomodo 53S Kdopiivo» iUios, qui^ in meum - rere t>or, dontut l»raH?~dieii Dominus, Eecc siiui
-
Filium crediiuri sunt, debeam regcnerarc •. Dicit tutum
'
in manu .
figuli, sic ros estii in mauibus mtis,
ei evahgelista Joahnes : (^««^i(o( «itm recefiefunt, domus Isrtiet {Jerem. xvni, 3*6). Illudque quud
dedit eis ponsttttem fUios D$i fieri {4oan. t, 12). Sio seriplum esl : Ego ^mHibnsstellis prtecepi, occasio-
i auiem ego fect terramy ni babitareiur ab homiiii» nem quibusdam tril>uri, quod asira ralionalia sini,
bus, et cuetos extendi desuper, ei eos astrorum etanitnam sensumqHe babQant. Nequc eiiim, aiuni,
varietate decoravi,'ut moraretitur iu terra ouUures picci^icret, nisi inteiiigeuiibus : non recoidanies
Dei : quid mirum si J^ihuiD meum, justuin: regein quod in Jon.) scripiuni sit : Prtecepil Dominus spi-
miseriiii mundo,
ab iDferissusciiaveriin, cujus
sive rilui comburenti {Jonm, iv, 8). El rursooi : Prccce^
omncs viae pccix sunt? Pcccaium enim nen (ecit, pit vernii mtttuttno {Ibid., 7). Ei quod iit Evangclio
nec doius iuvenius esi iu oreejus (/ Petr. iit). Qui Salvaior venios ei inare iucrepsverit {Lue. viii), in
cdillcet civiiatem mAim super pclram, advcrsum quibus sensum atque rationem non e&se perspi«
quam portse inferi non pra^valeant {Matih. xvi) cnum e^t.
et quaeiu monte posita, latere nonpossii (ij^ii/. v) (Vers. 14 seqq.) < Hapc dicii Duntifius : Laiior
d£moniacisque prius vinculis alligatos omnes di- -'^ejpl') ^^ npgoiiatio jEthioptx, el Sabiiim viri
miitat ilbeios, noo in preiio neque in muneribus D subtimes nd tc iransibuiit, ei tui eruni : posi le
gr^lis euim saivi facti suinus, audieniibus aposto- atnlxibbont, vincii tnanicis pergenl : et le adora-
lis aique facieiuibus : Groiii fircr^tstif, gralis daie bunt, teque deptecabuniur : i.iniuin in te e$t Ueus,
{Matih. X, 8). Nonnuili h«c ad Zorobabel.refenuii, ei non esi absque le Deus. Vere »u es Deusabseon-
qui eduxit capiivos de Babytone, et .vdincavit civi» djitis, Dciis israel, Saivaior. Ooniusi suni ct eiU'
ia(en),eiexstruxii templum,pi(»piieianiibus Aggxo bue^runi omnes : sVmul abicrnni in conftiSioiifetn
et ZaGhaTi.i, atque dicentibus ; Manus Zorohabel fniiriealores errorum. Isiael saivaiuso»! in Doinlno
{untiauruni domum istam, et mfinRs ejus compiebutii salu^c seierna : non (oniundcmiiii, ei non erubes-
enm {Zack. iv, 0)- Sed nos reciius diciiuus ei ve« cetisusque in iiaeculum sacculi- • LXX : < Sic dicil
rius, nec Cyruin aedificasse civiiatem qiiae posica Dominus Snbaotii : Laburavit i%gypliis, ei nego-
'
Ad Hierooymi mentem aiqoe oraiionis coniex- Grsecoqve Tbecdoii«tr)is apotpi<i>vTa^. quod legit
t»m res<iluim'u<!> ope AiDOrosian. ins. regenerare, Procopius. H»uc leciit?neRT lexius quoque Hebrai-
pro quo aniea crAt regere. cus, Pl artliquisstmus codex bangerm.ineftsts apud
* Rtirsuni es Ainbrosiaiiis codicilms emfndamiM Monfaucon. coniirmani. Aiitea er;ii aruntis.
aranies, cogenic ipsa oraiionis sciie et sen&u,
;
463 S. EUSEBU HIERONYMI 464
tiatio iJiltliiupuni el Sabaiin : viri excelsi ad le A Mgyplum, et motebunlur timulacra AHgypti a facii
iransibuui, ei lui erunt scrvi, et le sequeotur vincii ejus, el cor jEgypti labetcel in medio ejtts. Porre
nianicis, ei transibunt ud te, et aiiorabunt id, et in quoil iu Septuaginta addiiuin esi : Inuovamini ad
te orubunt : quoniani in te Dcus est, el nun esl me, intulfe, sic exponere possumus, ut dicamus
Deus absque te. Tu eniui Deuses, ct nesciebaniu^ 541 Ecclesias de gentibus cungrcgatas innoTari in
Deus hrael Sulvatur : coiiCundanlur et crubescant Cbristo, appellari insulas, qnod persccutoruni ra-
ouines adversarii ejus, ei ambulent in confusioue. bietn proceilasqiie sustineant, et fuiidatsR supra pe-
•t- liiiiovainiui ail me iiisulx *. hrael salvator a Do- Iram , niilia mole quaiiantur. Hebnei
lurbinum
iitiiio saluie apierna : non confundeniur neque eru- stuita contentione nituuturasserere, usque ad eiim
besoent usque in aiiernum. * Et io boc loco qui locum ubi legitur : Tantum in te esl, Deus, et nott
seqiiuniur historiam, dicunt ^gypluui el i£ihio- eil absque le, Deus, vel ad Jerusalem, vel ad Cy-
|>es gciiles(]ue Sabaim, qu% trans i£lhiopiain 540 rum di<-i. Hoc autem quod seqoitur : Vere tu et
suiit, servissc Cyro, et ei geutes ultimas fuisse sub- Deus abscondilus, Deus Israel sahator, subito aii
jcctus : aiijue ex inirabili iHlellexisse vicioria, quod Oiiiiiipoteiiieni Deuin .iposiropham (ieri, cuiu etiaui
iu eo essetDoiuinus, et uon esset alius praetereuui stuitis perspicuum sit, uuura contextum tae ser-
qui in ilio bahitarel Deus. Sed l)«c quod sequitur :
2 monis » ne« posse scnsuin dividi qui io jpso
Vere lu es Deus absconditus, Deus Israet salvator, narrationis ordine et ratioiie coiijutictusest.
quoiiiodo possii Cyri personie conveuire, non In- (Ycrs. 18 seqq.) < Quia hatc diciiDouiiuug,creans
lelligo, nist forle Tbeodoiionis utantur ediiione, coelus, ipse Deus formans terram, ct faciens eam.
qui translulil, In le esl (ertis, et non esl clius pneier ipse plastes ejus : non in vanum creavit eam, ut
eum Oem : proptcrca tu (oriis ab»covditus Deus h- habiietur (Vulg. /i<i{»itiir«(«r) (ormavit illam : egu
ratl Solvalor. Quocunque se verteriiii, fion vale- Dominus, et non est alius. Non in abscoiidito io-
biini Iftqitcos veriiatis < ffugere. Fac euim esse in cutus sum, in iocu terrae lenebroso. Non dixi se-
Cvto Deum. ci non esse aliiiui pra;ler eum qui sii niini Jacob ; Frustra quseriie me. Ego Dominus lo.
iii Cyio Li&us, quoinodo Cyri persons dici con- queos jusiiiiam, annuntians recta. Conj;regamini,
veuiet, Vere lu et Deus absconditus, Deus Israel ei venite, et accediie siuiul, qiii salvati esiis ex
Snlvator ? Ergo Deus in quo est Deus, Dominus geniibus : nescieruut qui ievant ligtiuin sculptura:
uosler Jesiis Clirisius rcctius iiildtigitur et verius, sux, et rogaut Deum nua salvantem. Annuntiate,
qui in Evangelio loquiiur : Ego el Paler unut su- et veuile, et cousiliauiiDi simul ; quis audituiu rccii
mii ' {Joan. x, 30). Qui Ueus appeiiatur abscon boc ab initio, ex tunc prxdixit * itlud 7 Numquid
diitis pvupter assumpii corpuris sacramentum, ei ^ non ego Dominus, el non est ultra Deus absque nie?
Dcus Israel Sulvator, quod inlcipretalur Jesus. Deus justus et salvaus non est prasier me. Couver>
Hic enim juxla aiigelum Gabrieleui salvabil popu- timitii ad me, et salvi eritis, oiiines fines terrae :
lum suum {Luc. i). Lonfusi sunt et erubuerunt omnet quia ego Deus, ei non est alius. In mcmclipso ju-
siiuul, Scribar videlicei et Pbaiisaei. El ahierunt in ravi : egredietur de ore roeo jusiiiix verbum, et
confusione (ubricalores erroris, qui iu toto numdo non revertelur : quia milii curvabitur omne genu,
<!isseminavere iiicudacium, ul eum dicerenl ab ei jurabii omnis lingua. Ergo in Doinioo dicf l : Mea*.
a|tostolis furto esse sublauim {Matth. xxvm). is- suut justilix et imperium : ad eum venienl, et
rael :»uiem, salvalus. iti Dotuiuo salutc ;eLerna ,
confundetiiur ontnes qui repugiiant ei. In Doinruo
aposloiorum intelligiior chorus, el hi qui per apo- justificabitur, et laudabitur omne semen Israel. t
stolos crediderunt. Unde dicilur ad eos : sSon con- LXK : < Sic dicil Doiuinus qui fecil coeluiu : istc
fundentini neque erubescetis, iion solum in prjeseic.i Deus qiii ostendit lerram, et fecit eam, ipse para-
saeculo, sed el in futuro. Servissc auiem ei iEjjyp- vit ' eam ; tioii in vacuum fecil eam, sed ul habi-
lum, ei -'Etliiopas, ct babaini, e\celsos viios alquo taretur plasuiavii eam. Ego sum Domiuus, etnion
subliihes, ueuio diibiiai, cuui ei muuduin videai jj
est ultra. Non iii abscondito locutus sutii, neque in
esse subjectuui, el cx paucarum nomine nalionum, loco terne icncbrogo. Non dixi seuiiiti Jacoh, Va-
qu« liiibitaiil iii e\trertiis fiiiibua lerra, cunciys num quxriic : e^o suiu Doiniiius qui loquor justi-
<telyrurr. tardines, ci otiuiia lerrai littora si ciedi- tiam, aiiuuntio veritatem. Cougregamini et veniie,
Utra jierspiciiit, Unde |sulchrc quasi laboranlibus et coiisulile ^ siiuui qai salvaniini de gentibus;
in erroie idololairia;, cessare labiir .^^ypii nouiiua-
non coguovcruutquiportani lignuiu sculpturaesux ;
iur. Nulla eniui gens ita idoioiatriae dedila fuit, el oranl deos uon salvanles. Si anuuutiant, 542 ''P'
lain iniiuuierabiiia porteuta vonerala est, quam propiuqueni ut sciant simul, quis audita fecii hxc
yEgypius, (ie (|ua siipr.i (six, 1) legiuius : EcceDo- ub iiiiiio, tunc anuuntiatuiu esl vobis. Nonne ego
minus ascendei super nubein levem, et ingredietur Duiuiuus Dcus,el non est alius absqiie ute ? juslus
Pu- * Ex quodani Medtceo ras. Vicior, «^aravif ;quaiu
* Ad«lii Vict. t\ quibusdam mss., Et eyo in
Ire, et Vater tn rne esl. lectionem Gra?cus quoque SiwpiijEv probai.,
- l.egerat Mailiau. in recto, ct sub affinnaiidi
" Verb.i el consuliie in Ambrosian. coil. iion suot.
qu(.'qiie nuta piwdixi iilad, ipso sacro texto le- Ei Syiiimacbus quideni et Vulg. aciedne inieipre-
nocnie. taniur.
»: ;
165 COMMENTAR. IN ISAIAM rROniETAM LIB. Xllf, CAP. XLVI. 466
et salvans non est prxter me. Convertimini ad nie, A sit : Poslula a me, et dabo tibi gentes hicredilnlem
et snlvi eriiis ab extremis tcrrx. Ego suiii Dciis, et tuam^ ei possessinnem luam terminos ternv {Psal.
non est aliiis. Per mometipsum jaro : nisi egrerfie- II, 8). Juraiqiie porsenieiipsnm, quon'ain seiiieniia
lur (le orc nieo jnstilia, seriuones mei non aver< oris sui, el verbnin quod prolulil ' ftemc! snper sa»
teiitiir. quia mihi inrurvabii omne genu, el Jura- lute geiitiiiin, neqiiaqiiam trritum fiat;sed rcpro-
bit el confilelHiur nmiiis lingua Dco iliccns : Justi- missio «^jus opere compleatur, diccntis supra :
lia, el gloria ad eum veniet, et conrundentur om- Converiiinim ad me, el salvieritis, omnes fines terra.
nes (]ui spparant se a Domiiio : jiistificabitur et !n Jiirut autem seoundum Apostolum (llebr. vi), ut
Deo glorificabilur omne Sftmcn filiorum Isracl, per duas res iinmobiles, in qaibus impossibilo est
Vocalis ifigyplo, ei ^lhiopia, el Sabaiin viris ex- mcntiri Deuin, firroani coiisolalionem babeamns
celsi», pf.r qnap innnslratur salns universarum sed et boc jtiral, quod idolis derelicii^, omne gciiir
geiiiiiim l).irbararum, et totius mundi aii Deum ei necialnr, ccelestium, terrestrium et inrernorum,
conversio, oslendil Oeiis juslitiam suam ; qiiod non el omnis per ilhim juret lingua nioriaiiuin {Pkilipp.
solum JiDlxttnitn sit Dominus, sed ei gentium. Ipse ii). In quo pcrspicae significatur popiihis Clirisiia-
enim coeii facor et terrae sequaliter omnium Dews nns. Moris est enim ccclesiaslici Chrislo gen» fl-.;c-
est, et iion ol> aliam causam creavit terrani, nisi ut " i:«re : qtiod Juda^i, mentis snperbiam demonstrun-
hamiiium essel habitaculuni, qui suum adorarcnt ei les, omnino non faciiint. Sed et ofhnis lingua cuiic-
iti elligerciii Creaiorem, et idola universa contein- tariim gentiuni harhararnm, non in synai^ogis, scd
nerenL Nain et iii inoiite Siua, de excelso ejus ver- in Clirisli ecclesiis co.ifitclur Deum. Omnis anteni
lice hxc andientibus populis est Incutus : Nen Ungua Chrisiuni conlilcns in Domino loquclnr, et
i^runt tibi dii alieni absque me, nec {acies tibi idolum dicet : Mece sunt justitio', ei nicuin csl imperium,
[Exod. xs, 3, 4). Sed mt lius, ul hoc dictum de non popiiii Juilxoruin. Ad euin ciinctnn gcntcs ve-
evangelJca praeJicaiione credamus: Moyses enim in nicnl, et confiind««ninr qni pritis iliius Evangelio
abscondiia soliludine uni tanlum locuius esl populo. repiignabant ; et justificibitur atquc laudabiiur
Apostotoroin autein sonus in universum orbeiu onine seinen Israel, quorum praedicatto et seinentis
exiii, et verha eorom usque ad terrae terminos ferinissima in loio orbe nberrimos attulit frnctus.
pervenern<it (Psat. xviii). iVo« dixi, inquit, semini Sive, juvta Septuagiiila, omnis lingna jurans el con-
Jacob, Fruslra queerite me. Coelornm enim illis r«- (itens Deum dicet quod justiiia et gloria toiius or-
gna proinisi, et priiiiuin ad eos locuius snra : Non bis ad eum veniat, et conrundantur Judaei, qni se
veni nisi ad oves perdilas domut Israel (ilaith. xv,« ab eo separant. 544 W» antem qui de slirpe fiUo-
24). Et idcirco locutiis sum justiiiam et annnntiavi nim israel orti sun(, et qni dc aposlclornm semine
recia, sive verilatem, ut imaginibus Legis el cse- pulluiavertinl, et crediderunt in Cbristo, habeank
remimiis dereliciis, seqiiereninr Evangelii verit:)- justitiam et gloriam sempitcrnam.
lein. Sed qnia illi credere noluerunt, et indignos (Cap. XLVI. — Vers. 1,2.) i Confractiis esi Bel,
se judicaveruot salute ; propterea dico gentihus : co:ilritus csi Naho : facia sunt simulacra eortttn
Congregamini de toio orbe , «t venite et acccdiie bestiis et jumentis, onera vestra gravi pondere
ad me simul qui salvaii estis ex gentibus. Per qtiod usque ad lassiludineui. Contabuerunt, et conirifa
nsteiidit, non statim omnes gentes esse credituras, sunl siiiiul : non potuerunt salvare porlantem,
^ed paulatim et per paries. Denique corripit cos et anima corum incaptiviiaientibit. » LXX : i Ce-
qiii in errore pristino perman6eruni, dicens : Ne - ciiiit Bel, contriius est Dagon : facta sunt scul«
tcierunt qui levant lignum (Al. signuni) sculplurte. piilia eorum in besiias et jumenta, poriatis ea
sucBf et rogant Deum non salvaniem. Et est sensus colligata q«iasl onus taboranti, el delicicnti, ct
Noii iniellexerunt sermones meos, simulacrorum esurieiiii, nec prsevaleoti slmul, qui non poieruiii
543 suoruni onere praegruvati,et speraates in eis, sulvarc de bello : ipsi ftntem caplivi ducti sttnl. >
in quibus nulla est saliis. Undc apostolis prxcipi- D Tosi vocaiioncin geiitiiim *, et electionem crcden-
lur, ut opportune, imporiune acnuiitient veriiatem tium ex Israel, idoin corruisse tesiaiur. Cecidit, cc-
(// Tim. iv), ei ineant con&ilium salutis gcntium. cidii, sive ronfructus est Bel : qnem Giaci Bclum,
Hoc aotem, id est, ut rongregarentur et venirent Latiiii Saiurniim vocant. Cujus tanta fuii apud ve-
ex gentibus plurimi qui Siilvarentur, ab initio lo- teres non solum humanas hostias
religio, ui ci
eutus est Deus, ei cunciorum prophetarum ora ce- capiivoruin ignobiliuiiiqtie •norlalium, sed et snos
cioerunt, qui sennone Domini luquehantur, prxier liheros * iiiiinolarent. Nabo autem ei ipsum idolum
quem nullus est alius. Filius enim non ahsque eo, est, qiio<l inierpreiaiur propheia et divinaiio, quain
sed in eoDeusesl. Pulclireiue jungit : Deus jnslus, post Evaiigelii verilalcm in (olo orbe conlicuisse
neqaaqnam unius gcniis, sed universt mun ii, cni significat. Sive, nnu LXX, Dagon, qui tamen
luqultnr : CoRiier/tniini ad nie, ei tahi erilis, o>nnes iii Hehiaico non liaheMir. El cst idolnm Ascaloiiis,
fines terrw ; impleio illo qtiod Pater iMlto repronti -
Gazo:, n reliquarum ni biuui Pbilistbii&i. El a spc-
* Unus iVmbrosian. : Stnlentia oris mei de verbo, genlium : ei mox, idola destruxitse testatur.
* Confer teriulluiium, Apologet, c. 9*; Minucitim
^od temel protuli, etc.
"*
Dtto Ambrosiani, Contequenter posi vocationem i|uo(i<ie Feticem, ut alios prxlereain.
W S. EUSEnil HIERONYMI 488
ciaii transil ad gencrale : Facta tttnt iimulacra A appellat iacob, nee Israel, quod et ipsun abaque
foru*n bestiis ei jumeulit. Non quo sinmls^ra geiui- eonjunctione servi ei pueri el electi in sugillaiionem
lium in praedam t>esuaruni et juuieulorun) exposiu populi dici siipra exposuirons : aed molto vilius,
sint : »ed quo rcligio naiionum siraukicrji sint domus Jacob, et reliquias Israel, ob propinqnitaiem
be^tiarum et bruloruni animaniium, qu» maxime carnis el sangiiinis, et quasi fxces reliquiarum
in ^gypio (iiTino cuhui cousecrata sunt. De quibus Israel. Docetque eos insiar puerorum atqne lacten-
Virnilius {yEntidt vni, ^S) : tiam, lia a Deo, quasi inatris utero, et vulva
prsegnantis, ei ^gypio es&e portatos. Non ineirabi-
OiTinig^aa(r.<)De deom monsirs, et lamtor ilnubts.
lis 546 ^**> incomprebcnsibilisque majestas, aut
Nara et pieraqne oppida eorum ex bestiis et ju- uteruin habeat, aut vulvain, pedesque, et manus, et
meniis habent nomina, xuvuv eane, Xetov a teone ; faciera corporis membra ; sed quo nos affectum Dei
6ixo'jt( lingiia JEgypila ab hirco, ).uxuv & lupOf ut pemostra verba discamus. AliQquin et in ceniesimo
*
tflcesiB de formidoloso et horribili cepe, et crepilu nono Psalmo ex persoRft Dei hoe idem canitur. In eo
ventris iHflaii, qux Pelusiaca religio es(. Ibec, iu- eniu) ioco ubi Septuaginta transtuleruni, £x utero
quit, simulacra qu£ non possunt salvare poriantes, nnle Indferum genui le, in Hebrseo scriptnm habei,
nihil suni aliud ni!»i onera sacerdotum, $45 depri- g vcREHEM CiT.a quod inlerprelaiur, de vvba. In
menlia eos usque ad iassiiudinem. Qux cum capti- prxseminrum vero non solum de utero et de vulva
vitas veuerit, pro pretio metallorum, de quibt*s facta scriptum esi, hoc est, uebf.ten paiD ei merehf.m
sunt, dueuiiior prima c^ipiivn, et animain suam sive DlTiQ, sed JiEyNt •JS qna; prx-positio significat
portamiitn), liberare non possunu Non quo muta ex meo uiero, sive ex mea vvlva. Et est sensiis : Qui
simulacra babeaiii aniraam et aliqnem sensum dolo- vus genui ab infantia, et meo uiere vulvaque
ris, qiiae insensibiiia sunt ; aed quo xataxpTls^txu; geslavi, ipse nsque ad senectatem protegam, dmi
vocetur anima, ei meinbra earum rcruin quae abs- tneam, sed veslram, uteos doceat divina misericor'
que sensu et roembris sunt. Alioquin et in Prnver- dja esse salvandos. Creaior enim oinninm parcit
biis legilur : In manu lingufe, mors ei vita. Vel boc creaturx sux, et pasior bonus ponii aniroam suam
dicenduin , quod gravissiinom onus in gentibus pro ovibus suis {Joan. x). Qui auiem mercenarius
error fuerit idoloiatrix, qux cuttores suos depriine* est, cujiis non sunt ov^, cum viderit lupum, fugit.
bai ad lerram, et salvare non poierai, anioia»* Quia igiiur feri ei genui iiberus, ego feram et ipse
qnc eorum faciebai di.tbolo el daemonibu» esse portabo. Juxia Septnagiuia qui dixerunt : Qai por-
captivas. (amint ex utero, el erudimini eb infanlia luque ad
(Vers. l, 5 seqq.) t Audiie me, domus Jacob, et senectntem, hoc significat, quod frustra legem Dei
otnne residuum doinns Israel, qui poriamini a meo die ac nocte meditentur, non babentes notitiam Dei,
atero, qui gestamini a inea vulva. Usque ad senec-» sed bon^inum ae bestiaruni simulacra venerautes :
ciain ego ipse, et usqoc ad canos ego portabo : ego ioianium ut correptione indigeant prophetali, per
feci, et egoferam : ego poriabo, etsalvabu. Ouiassi- quam loquitur ad eos Deiis : Cui assimilastit me el
milastis mc, et adsquasiis et comparastis ine, et adanfuasiis ? et reliqna : quod aurum argeniuinque
fecistis siniilem ? Qui conrerlis auruin de sacculo, et cotitulcrint, et conducto statuario (eccrinl idola, et
argenlum statera ponderaiis, conducentesanrificem. aitoruverint opera manuum siiarum, qux portentur
til laeiat Deum : et procidunt ct adoraat. Portant humeris, el confixa atque stabiliia se non valeant
iihim in bumeris, gesiantes et penentes in loco comniovere, nec prodesse his a quibus coluiitur.
suo, e( siabii, ac de loco suo non movebilur. S«d Uanifesta transcurrimus, ut Cbrisii misericordia
cum clamaverini ad eum, non andiet : de iribub- clausa reseremus.
lione oon salvabit eos. > L%\ ; < Auditc me, (Vers. 8 seqq.) < Menientoie istud.et fundamin!, el
domus Jaeob, ei omnes rciirtui.e Israel qui poria- redite, prxvaricaiores, ad cor. Rccordamini prioris
ntitii dc uiero, el eiudiinini a parvulo usque ad q s?ecnii,quoniam ego sum Deus, ei non est uhra Deus,
senectuiem. Ego suni, et doncc scnescatis ego suin : ucc esi simllis naei. Annuniians ab cxordio iiovis-
ego susiineo vos : ego feci, ct ego portabo : cgo sin.a, et ab initio qiiae necdum facta sunt, diccns :
suscipiam et salvos vos faciani. Cui assiinilasiis Consilium meuia stabit, et omnis volunias roea fiet.
ine? Videie, exccgiiaie qui erratis ei conferlis Vocaos ab Orienle avem, ei do terra longinqua
auruni de sacciilo, et argeitiiini in siatera jiipeiidi- virum voluoiatis meai ; ct loculiis suin» et adducatn
tis, el conduciiis aurificeni : fecerunt ppera maniium illud, creavi et faciam illud. i LXX : < Mementoie
et adoraveruiu : portant ilhtd in humcris, et vailuni. horum, et ing^emiscite : agite poenitcntiam qui
fii aiitem po.suerint illud in loco suo, tnanet, ct non erraiis. Reverdmini corde, et meuientoie prioruin
inovebitnr : ol qui clamaverit ad illud, non audiet, a sxculo : quouiuia cgo suin Deiis, et non est
et de malis no& liberaliit eum. > Nequaquam eutu 547 u't<^3 prseter ine. Qui annunlio prius novis-
Huc rererenda sunt Mlmicii Felicis verba in Oc-
•
inagis quaiH slrepilns per pudenda forporis expres-
tavio, c.S8 < iideni iCgypiii cum plerisqiie vobis-
: sus ireniiscuiit. i Tlieopbil. ad Auiolicun), lib. l,
ium (f. vestrum idett Rohianis) non inagis Isiiieni, >]XOU{ oit3)^0vT}{, sonos i¥rpiiudini», vocat.
quain ceparum acrirnonias m«iuuRi. Nec Serapidcui
469 COMMENTAH. IN ISAIAM PnOPliSTAM LIB Xlll. CAP XLVII. 470
6iina antequam GantelcoinplemUir, et dixj, Oinni» A ruia loquFKir concione: Dnra cervice et iutirrtimrUi
voFuntas mea siabit, ei cuncta quak cogilavi raciain. cotdihus auribasque, vos Sftiiper Si'irilui sancio
(jui vuco ab Orieiite avem, et de lerra longinqiia, de resdlislis, siculpalres veitri [Act. vii, 31). Ili igtiur
quiltus rogitavi : locuius siiin, et addnxi : creavi ei longe siiiil a justilia D»m, qiiia iion crcilitierunt iii
feci. » Quia voet ipse gcuui, ipse portavi, et ab in- eain, quam pro sua clomenlia Deus fciil ess« vici-
fatiiia usque aii scnectuteii), non vesiro ineriio, sed nam, et venire ad ierras, neijiiaqusm vull lardaie
niea piei;ile salvarnini : descrite idola qux fecistis, ncc procui fleii. Dedii enim Sion saluiare suurn,
et ad unjus Oei cultuiu revertiioini. Agiie poeniten- et Israeli gloriuui suain. Hoc de vDlicinio dr<-iutu
ibm, ingeniiscite pro errorc qui vos lenuit ; iinnio sit fiituroniin, el de adveniu Doiuini Salvatoiis.
. rundamini, ne rursuin sul)iiu> idolulutrt:e vos turbo C»teruni juxta hisioriam datur Sion sulus, ci U-
subvertat : et rediie ad cor, id est, ad nienieiu vC' rae! gloria ; quouiam Deus prope fecit suam es&c
.slcam, qiii simulaera venerafites velut furiosi iii justitiam, iit vocarel ah Orienlc avem, e» de l«rra
ligna imptogebiitis et lapides. Ab initio considcrate hifiginqiia viruin voluiiialis sua>. qui Israeiis et
inundi, quod prxter nie nullus sii Dcus, itec alius suhvers» Jerusalein ulciscereiur iiijorlas, ct Modis
potiieril scire ventura, nlsl ego qui per prophotas rersisqiie superantthus, Babylonein Clialdsei^siiuc
iiuntio quae faclurus siim : ut cum pra'dicta coiu- ^ dclcret, sicul sequentia propIietaD Yerba tesiaiitur.
plevero, diviiiatioiie probem diviiiiiatem. Ego enim (Cap. XLVII. — Vcrs. I seqq.) c Desceiide, scde
inysteriuiu q«od reiro cunctis gcneraiioiiibus fuerai ia pulvere, virgo lilia Babylonis : soiie iu lcrra,
ignoraluiii, iintiio consilium incuin staturutn esse non est soliuin filise Chaidxoruiu, qiiia ullr.t no:i
nuHC dico ; itt cum -illud viderilis eSTecluin, nullum vocaberis mollis el tenera. 'roile molufn, ct niole
scialis Deum, nisi euin qui haec fulura cogiiovit, /arinam. : denuda turpttudincm tuain, discoopcri
imino praecepil lleri. Ego siidi qui ab Orienle voco huineriim, revela crura, trausi fiiiiniiia. Hevelabi-
avcin, ut putanl Hebraei *, Cyruin regem Persarum, inr iguominia tua, et videbilur opprobiiiim tuum ;
sive Darium Medorum principein; el de terra lon- ultioueuicapiam, el uon resistet mihi homo. » L\X :
giuqua vlruflh voluniaiis meae, qui expleal omncm .< DescenJe, scde super lerrani, virgo rili;t Babylc-
voiuntaieih nieaincoutra Babylunem atqueChaldaeos. nis, sede in lerram. Non est solium fllia; Clraidaeo-
Slve ul nos verom esse convintimus, Oominum rum, quoniam nequaquam iiltra vocaberis inollis ei
Salvaiorem, de quo et Balaani vaticinaiur : Orietur tenera. Tolle molain, mole farinairt. Revela ©peri-
ttella exJacob, et komo e% Israel (iV«m. xsiv, 17), mentuni luoni, denuda canos, discooperi libias,
Cujus noiAeii esl Orlens {Zach. vi), quem a4orave-- „ tran^i numina : revelabiiiir ignomiitia tiia, appare-
rutii Magl de Oricnie venientes.cnlm loquitur llic . bunt opprobria, Qood jusluin esl de te auferam.
in Psalmls Deus, ui faciam votuntatem tnam votui
; nequ.ii|uam 549 "'^''^ trad.tni hor.inihus. * \),no-
{PtiU. ixtn, 9), de quo locuius est Pater et spoii- : modo in Czechiele sub rigura navis ei omnis in-
sionem suam opere comprobavii. LXX, pro eo quod strumenti cjus, Tyii ornaius exponiiur, quse nego-
nos de Hebr^o expressiuius, ftrum vQlunlatis mece, tfalionibus dedila cst (Kuch. xwi), el propt.er
posuerunt, de quibus CQgitavi. Ergo juxta eos voca- aqtiaruiu ahundanliaiu rex M'^)\iU draco appeil/i-
las de Oriente aves, angelorum possnmus intelti- (ur, et squamx illius juncu^que ac papynis ei pis-
geie ininisleria, qua: ad impcriuin Domini in loto ciculi doscribtjntur, ei Jenisatem cuin idolis lorni •
orbe discurruu( i
qiii sunt administratorii spiritus, cationeni scortonim ac lupauaris similiiudo lesta-
et miitufitur ob saluteoi credeniium. De quihus et tur : sic in prxsenli ioco sub perstnia captivsc mu'
in Psalmo eanitur Qui facit oHgelot Ihos sitiritus,
: ei iierls, quae quondaui regina fuerit, Habylonis ser-
ntinislros luos iynem ureiilem {Psat. citi. 4). vitus ifidicalur : diciiurqne ei iii descendai de
548 (Vers. 12, 13.) t Audite loe, duro corde, regoi soperbia, et in pulvere sede^l. Virgo auleiu
qui ionge estifi a justiiia. Prope feci jualiiittni 9ppeliaiurel lilia : vel qi«ia otnues homiaes crea-
ineam : non elongabiiur, ei «alus mea non mora» D tura Dei sumus; nec est Babylonis juxia hxre-
biiur {Al. minorabiutr) : dabo In Sion salulcm, ev ticos naluru damnabilis : vel ob iuxuriam el orna-
iii Israel gloriam meaiii. > LXX : c Audite tne qui tum urbis quondam poicniissiuiie, qiiae cum tc-
perdidiKtis cor, qui longe estis a jiisuiia. Adduxi nuisset, ei vicrna essct occasui, virguuculam et
jusiitiam nieam, ci saluiem quae n nie esi, lardare pucllaui sc esse jaciabat. Licei ex eo «|uod inxia
non faciam. Oedi in Sion salutem et Israeli glo- LXX srriptum esi, tiiia Buhylonis, non iptiaiu Ba
liam. Quibus supra diseral : Atidite me, domus bylouem quiduin, sed Rontanam urbcni Inierpre-
ittcob.et omne residuum domus Israel. El ilerom : leuiur, qu« io Apocalypsi J«).ti)«is lApocat. xiv) ei
Redite, pravaricatores, md cor, fiiiam nitoc juxia in Epistula Pelri (/ Peir. v), Babyloit specialiler
Hebraicum propier incrfduliiaieni appellai cos appellaiur, el cuncia qu;e nunc ad Babylonem di-
duro cordc, ei jtuia Sej>tu:iginta, qui cor meniem- ctioiur, illius ruiu» convenite tesientur, contra
qwe perdiderunt. QjoU secotus vir eruditissiintis, qu«>m vocanda sil avis, Deiquc jusiilia : ut post-
ctdiguus noinine suo Slephauus mariyr in Judfio- quain Sion, idesl licclosJa, salval» fiierit, illa per-
' Ambro«ian., voco aHm Hfbia;iCtfrum ew r?yem PeTsurum.
471 S. EUSEBII HIERONYMI 472
eitt in stieriuim. Dicitar ctgo Oaiijrloni regiitx et A bylonemf el non estcnrata. Qood-autem Sepluagiiila
tilije Ciialdaioruin (a Clialdaeis eniio comliia esi) tninstuleruiit, Quod justum est de te auferam, r«-
qiiod neqiiaquam ultra voc«iur inoltis ei leiiera et quaquam ultra tradam hominibus, sabaoditur B«-
deiiclis aSucns, quae cnnciarum gentium manibus bylonem : vel cerie hoc qiiod justum esl, et abU-
poriubaiur, ita ul terrx plantas vix impriraeret: tum de Babylone. Dispntant Stoici, multa re lur-
pr^pcipiuirque ei u( lollat molam, ei niolat fari- pia, prava bominum consnetndine, verbis bonesia
nam, quod est- capiivttaiis ei estremae servitnti^ esse ; ni parricidium, aduUerium, hoiuicidium, in-
iniUctnm ,-
ut quae quondam regina fuerat, postea cesium, et cxtera his similia. Rursumque re ho-
molendis farinae operi serviai. Sed quia sequitur : nesta nomioibns videri turpia ; ut liberos pmcret-
D«H»da turpitudinem tuam, eiiam mola .ib Bebrxis re, inflationem ventris crepitu digerere, alvum
rgur;iliter iiuelligiiur, quod scilicei, in tnorem reievare stercore, vesicam urinae effusione laxare :
«corti, virorum iibidinl pateat. Uladque quod in deniqae non posse nos, ut dicimus, a rnla rutu-
Judicuin lihro de Sanason scribitur {Jvdic. xvi),ad lam, sic ^Troxoptsxix&v mcntse ' facere. 551 ^^
iiiolani euin a rbilistbiim esse damr.aium, 550 SEHUATBECH (*p1QV), quod Aquila posuil, ut diximof,
hoc sigiiiricare voluni, quod pro sobole robusiissi- verenda inulieris appellantor. Cujus etymolofia
mus '
virorum, boc aliopbylas mulieres facere
B
in apiid eos sonat, titiens luus ; al inexpletam Baby-
sii compuUus. In eo ubi iios inierpretaii sumus, lonis indicet voliiptalem.
denutla lurpitudinem tuam, pro quo LXX tnnslule- (Vers.4 seqq.) iRedemptor noster Dominnsexer*
Sunt, revela operintentum , Tbeodolio ipsam verbum ciluuin, nomeo illius, Saactns Israel. Sede tacens,
Hebraicam posuii , SAMiHEcn { "mnx )
*
; Aquila et intra in tenebras, (liia Cbald^rum ; quia oon
SEMMATBECH ; Symmacbus t6 aiioT^TjAov 9ou : quod vocal)eris ultra doniina regnorom, iratus som su-
lios expriiiiere possumus laciturnitatem (uam, qu<>d per popnlum meam , contaminavi liaereditati^m
taceri debeat prae verecundia. Qiiod quidem et in meam, et dedi eos in manu tua; non posuisti eis
Canlico Caiiiicorutn legiinns, ubi sponsse pulcbri» inisericordias. Super senem aggravasti jugum tuum
tudo descriiniur : ad extreiiiuin infert : Abtque valde, et dixisti, In sempiternum ero domina : nen
laciturniiaie lua [Cunt, iv) : noieniibus qui inier- posuisti baic super cor tuom, neque recordaia es
pretaii sunt traiisferre noraen . quod in sancta novissimi lui. > LXX : i Dixil qai erult te Dominus
Scripiura sonaret iurpitudinem. Recteqne contra satiaotb, noroen ejus, Sancios Israei. Sede com-
Babyioiiem inverecuiidis ulitor noniinibus (licei puncta, ingredere in tenebras, fllia Chaldxoruin t
nuUa sit lurpiiudo, huniani corporis merabrum vo- (^ nequaquain ullra vocaberis fortitudo regni : iratus
carenomine suo), cui prxcipitur ut nudet pectora, sum conira pppulom ineum, contaminavi baeredi-
et crura ae femina aperiat, et vadat in capiivila- latem meam. Ego dedi eos in manum toam, lo
tero, videalurqoe ignominia ejus, ei opprobrio pa- vero non dedisti eis misericordiaro : seni [Al. se-
teal sempiterno. Et hoc Doniinus fecisse se dicit, nis] aggravasti jugum valde, et dixistt, In xternum
ut uliionem caperet de ea, quse oppresfil populum ero douiina : non intellexisti baec in corde luo,
suuin, et nuHum pro ea audial precatorem, qui neque recordata es novissimoram. > Primus ver-
iram Domini suo lenire conelur occursu. Signifi- sns juxta Septuaginta curo snperioribas copulatur,
cat auiem angelum gentis Babytonix prsesidem, ni sit sensns : Et haec faciel qui eruit te DominaS
qui cuin cseteris angelis loquitin * Curobitnus Ba- sabaotb, nomen *ejas Sanclus Israel. Porro juxu
Anibrosian., robustissimorttm. Sunt vero qni
' — < Idem Ambrosianus Saihtheaee : Aquila, Sim-
Hieroiiymo bine dicam inipinguni, qnod frustra maihec, Quod porro pro xh ffta>in)>6v aou (in Am-
Isaiae verha in obscoeiMiin sensuin iiilerprelelur, brusiano TO CICnEAONCor in Sangerm. aptid :
cnin iiiier c:)p(iviia(is damiia ei labores pislriiiuiii Munlfauc. corruptins, %6 atuTnoAevdv ffou) vcteres
quuque fuisse, neoio nesciai, el tioii ad prostitiui j. vulgaii libri rt^v aluitrjafv oou prxferebani, ex alia
corpoiis infamiain, sed coiiltinieliae causa captivi Symmacbi ediiinne foriassis desuinptnin esl.
vilissintieque conditionis servi deiiuilaieniiir. Al * Erat oiiin meniam a menta, quod Mariianxus
Ira-c llicron, r.on suo seiisii lo(|uiliir, sed llebraeo- loci liujus snnsuiii ntininic assecutus, dum enien-
ruin figuraleiii exposiiionem esse aii. Nec ea qni- dare cbnleudil, de ridiciilo errore depravat, snb-
dcinattnonnis, quandoquidem notuin illud Job xxx\, sliluens meule, ut sit sensus nou liceie menlit di-
13 : Vxor-.nea molat alleri : pro scorlum atteri Sit. iiiinuiiviini iacere. Kes vero clainat, ite rui:i ei
El Ilorai. lib. I, satir. 2, v. 35, alienas permolere inenia berbls scrnionem hic csse, sciuutqiie onioes,
uxores dixit. Vide FesierMini Adversar. lib. ii ; Bux- non licere sicut a rnta rutulain, ita a menta men-
toilii Calalecla, cup. 158. lutain ui[oy.op(iT'.x(ii; dicere. Cicero lib ix Pam,
* Samtliech. Qua «uciuiitale veteres ediiioiies bic epist. 2<i, quetii lociitn S. Doctor alludit ; c Riita
el nienla , inquit , rccie iitrunique diciiur : volo
pro "jrCi' Samlhech, -jnSaiy Sc/iini/o/Afc/j,
legaiit
hujus- nientatu pusitlam itaappellare nt rutulani ; non li-
nullus video. Hoc tatituni dixtriin, lalsain
cei. > Alia neiiipe esi, eiique obscoeua ejirs noininis
roodi et conlictam vorem iion posse siare cuin
in diminulivo significatio.
Hieronynii conlextu, qui concepiis verbis iios do-
cel Tbeodoiionem posuisse ipsum verbuin liebrai-
— AfeRf« facere. liic quoque pio mente, ponant
mentamf a menta facere. Qiix leeiio seiisum aliuin
cufn isaix "rnz^i Sumthech, vel Semmathech, ut
ac falsuin obtrudit, ut legeuli luanifestum esse pu-
Aquila legebai. tiraeca siinililcr Syuimachi nuitaiil
icrit. MarTiAK.
ifl hunc inoduin, viiv aiwisrisfv «ou, quoUf ctc.
: :
473 COMMENTAR. IN ISAIAM PROrHETAM LIB. XIII, CAP. XLVII. 474
liebraicum, «s pmona popiill propheia loquiiiir, A et ciiin niuUUudfneinaleficioruo) tuunim, inquilius
qood hxc fecerit contra Babylonein Douiinus laborasti ab adolescentia lut, si forte quid prosil
exerciiuuna, cojus nomeu sil Sanctos hrael. Ror- tlbi autsi possis tierl fortior. Defecisti io multitu-
Bunique ad ipsam Babylonem sermo dirigilur. Sede dine consiliorum luorum: stent etsalvent tc au-
taceiii, sive eompuncta, ei luorum rrimiiium recor- gures cffili, qui conieinplabaniur sidera, et suppu-
dare. Jngredere lenebrat : quia prae confusione ei tabaot menses, nt ex eis aniiuniiarent ventura tibi.
igDomiiita Iticein ferre non sustines : nequaquam Ecce facii sunt quasi stipula. Ignis combussit eos
vocaberis» 000 unius regni, sed nec oroniuro re- non liberabunt animas suas de inanii flammae : iiou
gnorutn doroina. Siinulque quia occulia qusesiio sont prunse quibus calefiant, nec focus ut seile^nt
iiascebalur, cur irasceretur Deus adversus Chal- adeum: sic facta sunt tibi in quibuscunque 553
dxos, ques ipse misit ad capiendum brael : re- laboraveras: negotiatores lui ab adolesceoiia toa
spondit, iraiuin se contrapopulum suum, cnrripere uiiosquisqne in via sua erraverunt: non est i|ui
eos voluisse, non perdcre, verberare, non occide- salvet te. > LXX : t Sia iiunc io incaniaiionibus
re. Illos auiein abiisos esse crudelitate sua, el plos tuis et in niultis roaleficiis tuis, quae discebns ab
imposuisse plagarum quaro Dei ultio flagitabat adolescentia tua si prodesse >ibi possnnt * : et la<
niagnumque Babyloniae crudeliiatis indicium est, " borasii \n consiliis tuis : stent et salvam te faciant
ne senibus quidem pepercisse, quorum xtas etiam astrologi ceeli, qui contemplaniur stelias: annun>
inter bostes vencrabilis esi. Sed et boc signnm tient tibi quld venlurura Ecce omncs
sit super te.
superbiae, quod prxseiiii felioitate decepla, fiituro< quasi phrygana iii igne combarentur : ei oon eruenl
rum non cogitarit anibigua. 552 Ergo semper in animaro suam de flamnaa ;
quia habes carbones
prosperis debeiiius cavere ventnra : nec tradites igniStSedebissuper eos. Hi erunt tibiin adjUtorium.
nobis opprimere. qui ad boc erudtitniur, ot meliores Laborasti incommulatloneloa ab adolesceniij : boii>o
fiant. in semetipso erravlt : tibi autem non erii sains. > Ha-
(Vers. t seqq.) t Et nunc aadi baic, delicaia el buisse Babylonein onfinemque Chaldayim, iijcaiiiaio-
babitans confldcnter, qux dicifi in corde tuo : Ego rum et angurum, et bariolorura et G;»t»rci\orum
snm, et uoii est non sedebo
prxier nie amplius : studiuin, quos nos aruspices appellainus, Danielis
vi.lua.et ignorabosierilitatem. Et veiiient tibi duo propbei» ad eorum coneiliuin
lectio probat, qtii
baec subito in die itna, steriiitas ei viduiias : uiii- cominemorat. Pro
cuftcta reges Babylonios fecisse
versa venerunt siiper te, propter mutiitudinem eo quoque quod nos juxta Symmachum ei Theo-
maleficiorum liiurum, et propter duriti^m iticania- dolionem interpreiali sumos Sieni et talveni te
c :
lorom tuorum veliementer (Vu/^. vehementem). Et augure* eali, Septuagima manifestius transiule-
fidueiam baboisti in inalitia toa, etdixistl : Non runi, Stent et$alvam te faciant a»trt>1ogi c<Bli : qni
est qui videat me : sapienlia tua et scientla tua vulgo appeliantur matlieniaiici, et ci asirorom
baec deceperunt te, et dixisii in corde too : Ego curso lapsuque siderum res humanas rcgi arbi-
sum, ct praeier me noii csl altera. Veniet guper te irantur. Cndeet Magi de Orlente venerunt, Domini
malum, et nescies ortum ejui, et irruet super te sieilam se vidisse dicentes. vel ex artls scientia. vel
ralamitas, quam non poteris expiare, veoiel super px vailcinio •Balaaro propbetac sul, qo? In Nuuie-
le repenie roiseria, quain nescies. > Duo simul ve- ris dixcrat : Orielur stella ex iacch , et komo de
nieni Babyloni, sterilitas et viduitas, ut nec filios hraet iNum. xxiv, 17). Isti l|itur qui suppuiant
habeat, id est, siibjectos sibi populos ; uec virom, inenses, annosque dinumerant, et borarum mo-
quein rrgem possumus iiitelligere : qiiae dum non meiita librantes, futororum scientiam pollicentur,
sperat, repenie susiinuit. Neque eniio poterat arbi- dicaiit tibi quid Doininus cogltaverii, illis-
super le
irari quod Persa;, nullius aute foriitudiiiis, eain, que lacentibus, quid venturum sit, propheta re-
Cyro regnanie, superareiit, ei sux subjicercnt po- spond\t:Eceefactisuntquatittipula,igiusdevoravtt
i«staii. Quce perpessa es, inquit, non solum propter ^ eo< .*
ut qui salutem aliis proniittebant, sua igiiora-
iuperbiam et abundantiam cunciarum opum aique rent supplicia : nec dtibium quiu, ardenle urbe.
deliciat, ted et propter multitudinem maleficiorutn babitatores ejus vorax flamma consumpserli.
tuoruin, ei incanlatorum tuorum, in quibus habuisti OuoJqiio seqnitur : Non tunt prunee quibui cale-
/iduciam. Et veniet super temaluta^quod aniea ne- fiant, necfocut ut tedeant ad enm, tic Uebrxi edls-
tciebat, ei cnjus ignorabat ortum. Sive ut Seplua* serunl : Nullam babeut calori» scienUaro, nec illu-
gihta transtulerunt : Veniet super te perdilio, et niinantein sensum, qul eorum lenebras possit dis-
ntscies : fovea, el incides tn eam : ut qux cuuctis Pro quo nestlo
cuiere, et frigus erroris expellere.
gvntibus parabas captivitatis nialum, ipsa incidas quid volentes Sepiuajiinta iransiuleruni : Hab«t
in fovearo quam parasti. Qu« perspicua sunt, cito carbones ignis, sedebis super ees .\ 554 ^' '""^^
serroone transcurrimus. (jftt in adjutorium : nisi forie possumus hoc dicere,
(Vers. l^ seqq.) i Sta cum incanutoribiis tuis, quod roulto utilior sit igiiis et iuceudiuro Babyloni,
* Sic habeni mss. ad Graecnm exeinplar i. Suvi^oi) • Oecole qiix sapra adnotavimus in c. xix,
<bfeXi]9Tivac. Antea erat, qute non prodesse tibipoi vers. i .
inni.
475 S. KtJSEBIl UIERONYMr 476
quam fueruHt maglei CiiMreui, aslroJogi « incan- A operalus sum, et veneroni. ScivJ cnira qnl:» durus
tiiiores.Hicenint eos per poenat aique suppltcia ad 68, ei nervus ferreus cervix lua, ei frons tua aefiea.
paenitenUaur pvovocal ; illi per errorein ducunt ad Prwditi liblex lunc: aiiieqnani vcoirciii, indicavi
superbrant. Oniiiis labor ejus et negoiiaiores illius, tibi, ne forle diceres : Idola mea Trtcenini haftc, et
4)uo5 magos inleliiginiiis, hoc profecii, ul unus^ sculpiilia tnea confliiiilia inandaTerunt isla. Qua
qoisque sua errarei via ; et ipse perdilus snluiem aiidisit, vidcorania : vos aiilein non annuuliaslis*.
alierinon pr«berei. liiierrogeinus cos qul diversas Aiidiia feci libi iiova ex luuc : ei cOnserviiia qux
«sserunt esse uaturas, nuuui Babylon inalae naturs nescis : modo creata suui, ci non ex uinc : et ante
sit, ait boiiie? .Si lual» dixeriul, quod eos respon» dietn, et non audisii ea, ne forie dicais : Ecce cogno
'Suros esse no» dubiutii esl, quomodo provocalur vi ea. Neqoe audisil, neqiic cognotisii, ueque ex
.id iKkiiiieiilisin, et Sedecompuncta, inlra
dicliei : lutic aperia est miris|tua : scio eniiri, quia pr(evari>
in tenebraif filia Chuldeeorum, ac dtinceps posl cans praevaricaberis, et Iransgressdrem ex veiiire
enufneraiioiienn peccaioruui ei criciinum, Habes vocavl te. Propier nomen meum longe faciam furo-
CQThmen, i^nn, tedtbis tuper eo» : N erunl libi in rero meum ; et laude mea iufrenabd te, ne iniereas.
o//>«<oriHm ? El quid sibi velit quod infertur juiia Eee« excoxi te, sed uon qaust arg*ntum : elcgi te
eosdem Sepiuagima: Laborattiin cammutaliene ab B "n camiiio paupertatis. Propter ine, propter me fa-
adoleueniiaf Qax asi ista commutaiio? Uiique de ciam, ut non lilaspliemcr :el gloriam meain alteti
boiio iu malum. Cx quo perspicuum esi, natura bo> non dabo. » LXX : 1 Priora adhut aiinuniiavi : ei
nos, voliioiaie nMilos lieri. Denique (iifertur : Honio 4e ore iheo efressa sunt : ei auditurA factum est *
iniemetipio erravit^ non natiira, sed menlU arbi- sublto feci, et veneraiii, scio qnia durus es : et ner-
tr;o. vu^ ferreits colluiii tnum, et frons taaxnea : et an-
(Cap. XLVni. — Vers. \ seqq.i t Audite hare, nuntiavi libi olim anlcqnam veiiireut super te. Au«
doniiis J.i(;ob, qui vocamini nomine Israel, et de ditum tibi fcci : ne forte diceres» Quia idola niihi
aqui» Juda exisiis: qui jurastis [Vulg, juralis] in feceruni, scuhuilia et coiiflMlilia Alandaverunt mibi.
oumtiieDoinini, eiDei Uraci recordamini, iion in Andisiis omnia, et vos non cogiiovisiis : sed audita
veiiiate iieque in justitia. Deciviiate eaim sancift tibi feci nova ea nunc quae futura sunl. Et non d>.*
voc:iii sunt : etauper Dominum [ Fu/9. Deum] Isrici xisii, Nunc fiant, et non olim : ei non in prioribus
€onslabili(! sunt : Dominus cxerciiuum noiueti diebHs. Ne dicas eiiam Novi ea : ncque nosti ; ne-
ejiis. ) llxc Cbaldeiset Babyloniisventura prtedixi, qne scis, neque a prtncipio aporui aures luus. Scio
ei necesseesi quod per prophet.is meos lociiiiis 'euimquonianipr»:varicans pnevaricabcris : et ini>
suro, rebus expled. Tu autem, domus Jacob, <t qui ^ quus adbuc ex Utero vocaberis. Propler nomen
vocainini nomine Israei, et qni de aqua Jitda exi- meum ostendam tibi furorem meum : ot gloriosa
slis, et cietera quae seqnuntnr, audi aiieiitius quse mea inferam snper te, ut non te inierficiam. Ecue
dieiurus $um. Et nciandutn quod neqiiR<]iiarn eos ventHdi te non propter argenium : erui aiiteni te de
appeliei Jacob, sed domum Jacob ; aec I$rael, qai fornace panpertatis :
55<G piopter me faciaut, quia
bocfalso appeltantur nomine, cum opus i)on Iia- nomen meuin polluiiur : ctgloriam mcam alieri iion
beant nominis. Et de uqwt, inquit, Judaexistitf dabo. > Pr»dico tibi Babyiunios a Medis Persisqiie
Sc^voT^pb»; aquat ' vocani pro seminef ut nequa- superandos, et repenie faciara qaod niinutus suni,
quam eosvirtiitnmpatriarcbarum niios ostenderet ne eum venerint qux praedicia sunt, vel deorum
esfie, sed carnium. Bt recte aquas Juds appellavii. nutu quos colis, vel fortuiio ca exisiimes accidis-
quia sola lunc in terra Judxa adhue permanebat se. Nec jacto scicniiam futuroruin, sed ob incredu*
iribiis ; et senien David illo tempore 555 iF«fli»ni lilatem tuam loqaor, ciijus cor tucredulnm, et eer-
servabainr. Qiii, inquit, furatlit in nemine Oomini, yicem ferream, ac frontem aeheam ab initio esse
non ut honoretis Dominnm, «ed ut assiimpto no- cognovi. Ecce audisii omnia qu% ventura sunt,
niinc fariatis injuriam, dumeuro testem vestri vul- jj ei lamen celas silentio verilalein. Nec uarro prae-
tis essemendacii, et requiescitis in sanctacivKate, terila quibus Siepe mea potentia comprobaia est,
et super Doininam Israei inuiiimini ; ut JaGieiis, qooinodo eduxerim populuin de iEgypto, i£gypiios
habiiaiores vos esse ur.'>is Jerusaiem, et Doniini sa- In loarl submerserim Rubro, terrara re proinissioiiis
baoih habere privilfgiufu, cum cissa Jaeob, Israel tradideriro, gentcs vobis varias snbjugarim. Sed
et urbis Scinctx, ei Dei oronipoteniis assumalis vo- novaquae contra Babyionem faciums sum, nuntio,
cabuta. ut iinpudeiis oris tui nicitdacium confiiteiur, qui te
(Yers. 3, 4 scqq. ) « Priora ex tunc attnuntiavi, asseris scire quse nescis. Ab Iniiio enim meorum
et ex ore meoexicruni, et andita feci ea : repente prsevaricator es mandaiorum ; ei de venirc irans-
' Eodem seitsn in Ambrosian ««(ivonpsnoi; quod veiierahunde dictas es^e aquos \iro tetnine. Codices
cxt» digne, terecunde. sivu ho»e%te. inss. corriipte legunl asavof-iJsTtto;. IIahtiaji.
— «sjivoT^pwc aquas, «)«•• Hoc iiiodo ISgi opor- » Iii Vulg. sult-inlcrrogaudi nola. ««mi «n««»<li««
tet ex niMuuscrtpiis exeniplarihus ; non a(o;ji3T'.xh>-
t(|9ov cnm cditis libris. Signiiicat auiem semnole- • Sic Anibros. inss. Autca crai, ob uiiiuaiem.
re^ cuni qnadatn rcveretitia et ver«cnnde, »ivu
: :
477 COMMKNTAR. m ISAIAM PftOPHETAW LIB, XIIT, CAP. XLVIIT. 478
grcssorem Tocay ii le Deu«. qtisndo de iCgypto li- A Audi mc, Jacob ei fsrael, Ej?o
i «(ueni efo voeiv.
beratuf, quAsi meo ventre conceptui es, et educa> sum primiis, et ^go in seinpiierno^n niannsmea : et
l(M e( erudiias. Caput bovis xfigypii dcsiderasli, fundavit lerram, et dexier» men firmavit c«lum*
dieeiis : Hi $unl dii tui, hrael, qui le eduxerunt dt Vocaboeos. ei sinbiint siinultet congregabuntur
terra ^gypti. Nou igiuir tuo iiterito, sed mea rai« omnes, et atidieut : Qiiis eis nuntiavit bfte? Dili-
sericordia fiirorem meiini distuli, ue peailus inter- gens te, feci volnntatem loam super BabyloncnT
ires, ei ob laudera itotniiiis mei infrenabo te, ui ut auferrem semen Clialdxorum. Ego locutus sum
nie quasi jumeiitujn et in freni« equus seqiiaris in-
ei ego vocavi. Adduxi eum et prosperam feci viam
vilus. Etce excoxi te, id es(, probavi, quomodo ejus. Adduxiad me. et audite h«c : Non a princi*
cuitflatur argentiim. Sive non in dlvttiis» soil in pioin ab.^condiio loculus sum : quando fiehat, ibi
rornace paiiperiatis probareie volui. Riquoosien- eram. Et nuDc Dominns Deus misit me, ei spiritus
ditur et diviiiis ei panpertaie plerosque leat^ri, ejns. * Qoibus ante jnm dixerat : Andite htec, do'
si aiii illis male abuiantur, aui penuriaro ueqnaquatn mnt Jaeob, fiii toeamini nomine Uroei el de aqule
viriuie su&iineant. Propter me ego raciain, ne bliis- Judaexitti$, nunc ail eosdem *
558 loquitur, Audi
pbeinetur Qomen meiim in geniibus, et puient vos
me, Jaeoh el Jsrael.quem eqo toco. Mutti enim vocali,
non mea ira, sed idolorum suorum anxilio esse sn- B et pauci electi [Matih. ixn). Unde ntfn electos. <)uia
peraios. Quodque iiireri, Gioriam m««im alteri mon nccdum receperant Salvatorem , sed vocatos nnn-
dabo, boc signiAcat, ne idoln puteniur opprcstiisse Ego sttm, inquit, a et ta, primv» et novittimutf
cnpat.
popuium Dei. Velceite cum dicii, alteri uon dabo, <]uivivo, el fni iuoriuus(4pO(;. xtii); «t vitflm ad
osiendit se alieri jum dedisse, altert crriin ad dis- principiam refera», novissimum ad eum., qul mor»
tinciioneu) prieris dicitur. Plerique nostroTum, ut ttius esl. Qui se fjeitiamvit, formam teni aeeipient,
juxta LXK iuierpretes p9uca perslringam , de etfaclttseHobedient Patri : humiUavit teipswm «s^e
Ciirisii adventu aulumant propbettri, quod repente ad moftetn, et mortem emch {Phitipp. n,7, 8). Mamu
veniat insperatus« ei dnriasimo populo tui deinon- vtea fundoint lerram. Unde et rnProverbiisloqniiur:
stret praeseniiani ; cui 557 fiunqnam Deus »ures Dett» supienlia na fundavit terram , et dextera Hliut
a(>eruerit, quia incrasftatum fuerit cor ejus, et »ari- menta e»i{ Piitv, iii, 19), sive firmavit ceehi veT
bussui» graviier sudieriu Si«linfM|ue uf Dominus de «alwm, ut LXX iraustulernnt. Vocat auiem e»f«8,
niero virgiiiali profusua eii, Iransgressor * et hii- ui ejuspareanl jussioni, eC enarrcnt giortam iilrus.
quus sil appetiatos, qoxrens eum inlerflcere. Quod- Si autem ca*li obediunt voluntaii Domini, et suo
Que jungil : Propter nomen meitm ostendam tibi fu. £ cnrrunt ordine : qurd gloriatur terra etcinrs {Eeen.
rorem meum, el gloriosa [Ai. glortam] men iuducnn i), el ignorai fragriiiatem snam ? Ct^ngregamini
super te, sensu al>utitur Apo&toli, stve apostotns omnes vas. tt oaJite, vei emti, vet nniversa crea-
PauIus (R«m. de hoc loco stimtt lestinioninm, ui tura , vei omrti« multitudo Isriel. Quse snnt
rcveletur ir» Dei ad lerrendos e«s qui pece:)nt, et quK }ub<>nlur aiidire? Quo4 Domtnos dilexerit eum;
posteaconversisgloria prstbeatur: Eece, »\t, vtndidi bnud dubium quiii Cyrum Darrttmqne {.iguiiicei,
lenon in pecunio, ted vendidi in peciatit (i/t* et orui qui fecii voluutatem Domlni centra Babyiouem, ct
t€ d* fomaee paupertaH*. Prepter qood et SaloKtoii bracbittin suuni cxereuii in Cli»id«ts. El ipse tocu-
{Prot. sxx) diviiias et panpcriateiii babere non tu| est et voearit enm neuiine soo, et addusit
vult, sed untum necessaria pestuhit, iie tui illis oitm, etdtrectaesi «ia ejus, ut imHiis viribus ejus
elevetur cor ejos in superbiam, aui in isia compeHa- aaderei resisiere. Unde proroeat eos ut aecedaot
lur facere quod nouvult etDeumpressiiSitiopia blasv et autiiant, ei Domino praedicente eoguoscant ven-
pbeinai^. Unde et Aposluiiis: Habeutai^ inquit, tic- lurum esse rcgein Persarum atque Medenim, qui
ttim et wttimetituvt, kh contenii limtt* (t Tim. vi, 8). subruat Babylonera deleatque Chaldftos. Et ut
(Vers. H. i3 seqq.) < Au4) me, Jacob et Israel, haec annuniiet, dicit se prnpbeia missum a Demi-
quem ego voco. Ego ipse ego primus, et ego iiovts- '
no Hoc juxta Hebraeot et eornni
et spiriiQ ejiis.
aimus. Manus quoque mea fiindavil terram, ei opinienem. Cteienim juxta Symmachttm, qui inttr-
deitera mea niansaest ccelos: ego •toeavi [Vul§. prelatns est : Qttitei cnnuntiavit htecftfuem Domi-
voc.tbo]eo«, et stahunisimul. Cengregamini nmnes nu» dilexit, qiti faeii votunlatem ejus in Bat^ghne :
vos ei audiie : qnis ex ei& annuniiavit haec? Dmui- et juxia Septtiaginia, ni avfetat temen Chaldteo'
nus dilexit eum : fiiciei voluntatem suam in liaby- rum, ad Domini persenam refertur : qui vere di*
inne et brachium suuin iuChaldsRis.Egoego locuins leetus a Paire, et qui ferit oronem vohintatem
sum et vocavi euui : aiiduxi eum, et direcia esl Patris, et qut sabvertit in Babylone, lioe est in
vi» ejus. Accedite ad m«, et atulite hice [Vulg. confusione hujus niundi, omnein semen Chald«o-
hoc] : non a principi» in abscondito loculus sum niB^ quL daiiitones* inierpretaniur. Ip«e lucutus
ex tenipore anteqttam fieret, ibi eram. Ei nunc eU^eX audivitFiliiiin, ei adduxil Uium, qui loquiiur
Doniinus Deus niisit ine, et ^piritos ejus. > LXX : ad crcdenies : Veuiie ad nie oiunes qui Inborniii
* Uhus Ambrosian., et inimieiit pro tttif uu*. ' Vide quae superius annolitntur in c. xLiii, coi.
* Anie.'» eral sub inlerrogaiionis noia, nunu/uiU 519, noi. Mox prn oudivit tilium in antiquiss. Am-
ad eoidem, etc. biosiau). cSt, vocati te.
:
m EUSEBII WIERONYMI
S. 480
et oneraiietlis {Matth. zi, 28). Et aiidtie liatc qnae A quoqne qnod dicitiir: Non titierunt in deserto eum
a prinfipio in abscondilo sam 559 Incuin», Iioc educerel eo$, aquam de petra produxii eit; et scidit
e«i per senigmata el mysteria prophetaruro» qnod p«rram, «(^urerwnf aqfu^ : iicet fiecunduniliistoriani
cttncds relro generalionibus fuerat ignoratum. expletum docere non valeani ; ne(]ae enini ^ub
Quando fiebantomiiiaa Patre, ipse erat ruuieo, qni Zorobabel et Efra Tenerunt per deserium, etscissa
adgandebnt, qui eliam niinc dicil : Ego qiii >-cmper petra pnehuU eis nquas, qiiod dc iEgypto eseunti-
eram cuin Paire, et in Patie, et sine Patre nun- Ims accidisse narratur : tameii liyperbuiice in simi»
<|uam eraro etiam, nunc loqiior(Jo/iH. xiv) : et juxia liludinein priortsfelicitatis iniplela lesiantur, quan-
(rtgflitatein carnis assnmpiie dicn, qncd Dorainus do per deseriom nationum venerunt in Judaram,
Deus miserit uie, et spiriUis ejns : breviqoe versi- ei de captivitaie suni liberaii. Et u( sciamus, in-
culo Trinitatis nob'S ostp.nditur sacramailum. qninnt, jungitur : Non ett pax impiit^ dicet Domi-
(Ycrs. 17, 18 seqq.) «Hxcdicit Dominus, redem- niit .* et esse seiisum : Perff cta felicitas non erit
ptor tuos Sancius Israel : Ego Doniinas Deus luiis nlsi sub Cbristo, quod <n uliimo lempore rescrva»
docens te nlilia, gubernaos te in via qua ambuias. tur. Porro qui et verins ei reciius baec referunt ad
U^inain attendisses mandatamea, facu fuissetsicut Salvatnrts advenium {infr. ad <;ap. lxi, l)de q«o
fliimen paz lua, et juslilia lua siout giirgites maris. " dicitur : Annundare pauperibus mitit me, prwdicare
Et fuisset sicut arena semen tuum, et stirps nteri eaptivit remittionem^LHc, iv, 18, i9),cohortationem
tai ut lapilli ejus : non inierissent, ei non fuisset esse intelligunt eoruin qui Evangelium annuntiant
attriiuin nomen ejnt a facie inea. i Quia Israeli fu- ipsius Domini Siilvatoris, ut egredianiur de Baby-
tun promisit,.reddit causas quare ees prius afdite- lone, id est, confusione istius rounJi : et fngiamiis
rit : quas si vitaverit, nequaquam simiiia patiaiur. Cfaalilicos, de quibus crebro dictom est. Redetnit
Si, liiquil, •llenditset mandata mea^ ul Seplnaginla eniin Dominus servuin suum iacob preti«>sissinio
transioleruot : vcl certe optantis afleotu, utinam sanguine suo, et adduxit per desertuin saeculi, et
aiitndittet mandata mea : qux si fecisses , fuisset aqnam scidii de petra. Super qua et Aposiolus lo«
sicut Oumina pax tua, ei justitia tua sicut gurgites quitur : Petra auiem erat Chrittus {I Cor. x, 4).
maris: abundautiam oinnium rerum copiainqne si> Scinditur auiem sernio divinus, el in niuli-ts partes
gniAcans. Qoodque sequiiur: £l ftuttet quati arena dividilur, ut quem totum suscipere noii possumus,
tamen luvm, et stirpt uieri tui nt lapilli ejut : vi- suinamos in partibus. Ac ne pularetur isia praedt-
detur quidem permanere in populo Judaeorum, qui catio dici omni semini Jacob, et non his tantum qui
Qsque in praesentem diem, Insiar vermlcoloruin q per aposiolos credituri siint, infertur et jungitur
puliulaint fiiios el nepotes; sed quomodo lioc in Non etl pax impiit, dicit Dominut : iliis videlicet
repromissioue accipiendum est, eom pacem jusir- qlii in errore pristino permanserant ; qui non roe',
liamque non habeani 7 Aot eniin iratus est eis, aut ruemnt bib«re de petra *. Cujus ut novc loquar,
placalus. Si iraios, qooinods semen ejus quotidie latus lancea 561 ulneraturo , aquis fluxil et
multiplicatur? Si piacatns, quomodo serviunt, el sanguine (/oan. i), baptismuro nobiset martyrium
pacem jostitiamque non possident? Ex qoo per- dedicans.
spicuura est de aposiolico dici nnnc scinine, de (Cap. XLIX. — Yers. 1 seqq.) < Audite, insulx,
quo ei supre (cap. i) legimus : iVtst Dominus Saba' et attendiie, popuii de longe. Dominus ab uiero td-
oth reliquittet nobis temen, quati Sodoma fuitteniut. caviime, de venire matris meae recordatus est no-
Quod quia illo tempore nequaquam videlur exple* minis mei. Et posnit os meum qnasi gladiuni acu-
luin. in Ctiristi completur adventu : et ante faciem tiim : in unibra manus suae protexit me. Ei posnit
illius semen permanet Israelis. me sicul sagitiam eleciam : in pliareira sua ab&-
(Yers. M, 21, 2^.) lEgredimini de Babylone, fu- coiidit.me ; et dixit inibi : Servos meus es lu, Is-
gite a Chaldxis : in voce exaiiaiionis annuiitiaie. rael, qiiia in te gloriabor [AI. glorificabor], Ei ego
auditum facite boc, afl^erie iliud usqne ad extremum D dixi : In vacuum iaboravi, siiie caus» ei vane for-
lerrae, ei diciie : Kedemil Dominus 560 servuni titudinem meam consumpsi , ergo judicium ineum
fiuum Jacob. Non cum cduceret
sitierunt in descrto cum Domino, etopns meom cum Deo meo.i LXX:
vos; aquam depeira produxit eis, eiscidit petram, cAudite me, insulae, et attendiie, gentes. Post
ei fluxerunt aquae. Non est pax impiis, dicii Do- inulium tempns stabii, dicit Dominus. Dc venire
minus.i Qui >iupra in eo ioro, nbi scriplum est: vocavit nie, ex utero matris meae vocavit nomen
Ego ego locului tum, et vocavi eiim : addvxi eum, et meuin. Et posuit os mcuin qnasi gladiuin acntnm,
directa est via ejut, siiper Cyro Darioque inle.Iliguiil, ei sub proiectione manus suae abscon Jit nie. Posuit
etiam baec ad illius referunt lempura ;
quando nie <|u.isi sagittam electam, et in phareira suaabs-
egre^sus est popuius deBabylone, et fugii de Cbal- coiidit me. El dixit inihi : Servus meus es tu, Israel,
ihKtt, et redenipius est a Domino Deu suo. iloc et in te glorificabor *. Et ego dixi Sinc cansa labo-
' Glossalor codicis Ambrosian., qHom ct sangui- cuinlvSo|a30i^3O(iai lumbio, cum in snperiori qiin-
ntin taterit Domini baptitmuin mariijriumque in- qiie versioiie pr»feruiil glorificabor, quvniadinodum
dicatse, elc. ei ex suliiK-xa evpositionu llierouyintiui Ie,;isse coN
* Auiea erat, gioriabor. Veruin mss. joxta G ae- iigitur.
:
:
:
481 CGMMENTAR. IN ISAIAM PROPflETAM LIB. XIII. CAP. XLIX. 482
ravi, in vanum, ci in nibili deili rortiluclinemnicain. A Sagicce luee aeuice, poleniutime popuH mb ;
te cs-
Propterea judiciuni meuro apud Dominum, ei iabor dent (Psat. XLiv, G) ; el ilcrum : Sagill(B poteiilit
mens coram Deo nieo. i Scio et haec et inferiora quae acula cum curbonibui desolotoriit [Psal. cux, 41).
dicluri sumus, ad unius capitali scientiam seu in< Christus 9Mi«>m de muliis sagitlis et filii^ plurimis,
telligenlium pertinere, etomnia ex persona Ciiristi uua sjgitta elccta, et Filius uniKenitus est ;
quam
debere accipi. Sed nolui simul omnia propoiieDdo, in pliareira sua abscondit, id esl in liumano cor-
lecioris onerare sensum , et (|iiod per partes fa- pore, ui habltaret in eo plenitudo divinitiais cor-
cilius dici potesi, magnitudine sui coufundere. Un- poraliier. Raraque est credenlium fides : cui et su-
do et uiranique ediiiouem posui : ui quod in altera pra (cap. xuv, 15} dicitur : Th es Deus abicondilus,
videtur obscuiuin, alierius lectione rescretur. Posl et nesciebamus. Qna sagitta et spon^a vuliius ac-
vocaiioiiem crgo reliquiarum isiacl, et abjeciioiieni cipiens loquitur in Caiitico canlicoram : Vuhie-
in incrediiiiiale populi permaiieiiiis, de quibus <li- rala diadtate ego sum {Canl. iv, 9). El dixit mihi
xerat: Non esi pux impiis, dicii Dominus (Isa. Servtts meus e$ tu, Israel ; quia in te glorificabor.
XLViii, 22), traiisit ad Ecclesias de geniibus con- Servus, quia cum in forma Dei essel, forniam ser-
grcgatas, et eis sub insnlaruro noniine loquitur. vi est dignatiis assuincre {Pliilipp. n), et Isracl,
Qiiae ita per.secniorum insidiis, quasi maris B
fluc- qui:i notus cst de semine Judaeorum. Quodque de
tibus patent, et ex omni parte saevienie naufragio, nnlio :i!lo servoruin inielligi potest, jongiliK*: Quia
tunduutiir poliiis quain movenlur. Ac ne quis puiet in le yloiiabor \ AI. glorificabor ]. Dictt enihi et
violeiitain esse expositionem nosiram, et non ad ipse in Evangelio : Paier, glortfica nomen tutim
genles periinere quod diciiur, sed ad Sinagogfts (Joan. xif, 28). Qni Psalmo loqultur ad Filium
in
populi Judaeorum, sequilur : Et ailendite, popiUi, Exsurge, gloria mea, et exsurge, ptaUerium et ci-
sive genies de longe, lioc est ab extremis Onibiis thara (Psal. lvi, 9), id est, omnium virtutom cbo-
lerrsp, Vel uiSeptuaginia iransiuleriint, pou lem- rus. Dicenie aniem mihi Paire ista quae retuli, ego
pus mullum stnbil, hoc e&t, non hoc tempore quo respondi ei : Quomodo in me gtoriflcatus es, Patf r,
dicunuir, sed posl mulia fient tempora. Dominus, quia in vacuum laboravi, el magnam partem po-
\t^(\»i\,^Q%ab uterovocam me,etde vemremairis puii Jndieorum 563 ^^ ^^ revocare lionpotui?
mea: rccordams esl nominis mei. Quod nunc iiiterim Haec auteni uiiiversa dicuntur, ot liberum hominis
audieniibus videiur obscurum, postea autein cutic- monstraret arbitriuni '. Dei enim vocare est, et
tis geniibus notnm fiet, qnan Ju Gabriel Josoph de nostrum crcdcrernec statim si nos non credimns,
partu dixerlt virginali : El vocabis nomen ejus /e- (j impossibilis* Deusesi: sed potentiam snara nostro
ium: ipseenim salvum faciet poputum suum(Mailh. arbilrio derelinquit ut justi voluntas pra>mium
I, 21). Posuii quoque os ejus quasi gladium acu- conseqn;itur, Quia eigo noluerunt per me iu te
tum, ui spirilu oris sui interficiat impiuni. De quo credere, judicium nieum ypnd te est, quod omnia
gladio ei ipse in Evangelioloquitur : yon veni pa- fecerim quie eis facerc dcbui, diceiis in Evangelio
cem niiltere super lerram, sed gladium, malos ;» bonis Ego le giorificavi super terrum, opere eomplelo quod
separans : Veni enim dividere hominem conira patretn dedisti milii ul facerem (Joan. xvii, 4); et iterum :
suum, elfitiam conira mairem suam, el nurum conlra Manifesittvi nomcn luum homiuibus. Et opus meum
socrum suumiUatih.i^Zi,, 55). El in umbra, iiujiiil, sive labor et dulor meus (hoc enim signtficat r.dvo;)
manus suce protexU me, al carnis viliias diviniia- in conspectn tuo est. Flcvti enim et in Cvangelio
tis poteniia tegerelnr, angelo ad Virgineiu nun- Jerusalem (Luc. xix), et in Psalnio ob incredulo*.
liantc : Spiriius ianclus superveniel in le, et virtus riim mnltitudinem, quodammodo fnisira pussam $e
AUissimi obumbrabit fibi (Luc. i, 35). Posuit, iii- es!>e dicit : Quoe uiiUlas in tangnine meo, dum de-
quit, nie sicut sagiitam electam, inpharetra sua abs- scendo in corruplionem (Psal.j.xix, 10)? £t jnxia
condii me. Quando dicit, sagiltam clectani, osten- llebraicum pendens iit crnce loi|nitiir : Longe » sa~
dil Deuin haberesagillaspiurimas, sed non eJectas: ^ iute mea, verba tamentationum mearum ' (Psat.
q»x sagiti£ prophei;e suui et apostuti, qui in toto xxi, 1 ).
orbe discurruni. Dequibus et in aiio loco canitnr: (Vcrs. 5, 6 seqq.) ( Et nunc dieil Douiinas, for-
' Ambrosianis, niciutreiur arbilrtum : veleies
In liieronymo non probari, qualem uliimis hisce
criiti,monsirarelur. leniporibus Quesnellius sibi iingit, uuie cogat vo-
* Active impossibilis iioc ioco pro impotens su- iuntatein ad opus bonum ad qttod fuciendum dnt
niitur, non passiva significatione. Quomodo vero posse : ei quae omnipotentia, ut vult ille, iia est
Dcuit ei possit facero oninia, et lauien potentiam de gratix cujuscunquo essentia , ut nulia esse
tuam noslro arbitrio dereiinquat , cunsenlieus Hie- gratia possit quin rlTicax sit. Non itaqiie omni-
ronymo Augustinus explicat ;Iib. de Spiriiu et Lil. potentiani Dei llleronynius negal, iieque dnXiij^,
c. 33, n. 5S, cum scribtt < veile Detim oinnes bo- ncque respectii h:ii)ito ad cor iiominis, si velit.
miiies salvos fieri, nun sic tanien nl eis adimat ' Verba lamentationum mearum. in Psalterio suo
liberum arbiirium. Ei inti^leles... conira vulun- Hebraico, sive ex Hebraica veriia»e conversole-
laiem Dei facere cum «'jus E>'angelio nou credunt, githoc moda, longe a salute mea verba lugilus mei.
experdiri in suppliciis potesiaiem ejus, eujus iii Qux verba eumdem sensum reiineni. .Martun.
doiiis misericurdium coiiieinpsernnt. t liiiic ar- — Pseudo-Hiferon. in liunc Ps.iimi iocum :
guus omntpoiei)iem graiiae operuiioiiem illuni ab ( Longe a satute mea v^rhn delictorum uieorum.
:
483 EUSCBn H1£R0I«YM( S. 484
nt-ans me ex tilero iw^nm ftibi, ui reUacata Jucob A prie hoh sonat. Quia igiinr noa csL rednciui Ja-
ail euai, et Urael non conKregabitur:ei gloriQ&«tus onb ad Deuct, n^ Itrael congregatiu propierea :•
sunt in oculis Doniini, el Deus meos taetus eit Fiiius non eredeutibus : iH<ttificiUu$
InquiUir iUia
ioriitudo niea. Et (iizit : Paruni est, ut sis milii ser- $um iir oc^Hi D^iBtMt. In nie eniin omnis mundus
VU& ad suscilandas tribus Jacob, el faeces Israet credidit : eiDeun m4u$ faciu$ e$t !^^l!^ foruuia
«onvcriendas. Dcdl [ Vk/j. Ecce dedi ] le in locem otea^ qut et censoiatua est me tristenv super Bbjeo*
{(«•ntiuin, ni sis salus inea usque ad exireAum terne. > tione populi md, el dixil mihl : f^crum cstft a«r-
LXX : ( £t nnnc sic dii.it Domtnus qui formaviime via$ mihi ad $u$eitanda$ tribu$ Jacob, quae auo
ex uiero serviun sibi, uicongregareinJacobad eum viiio corrucrnut, ei ad faecea, aivo j^eiiquiaa I>
el Israel : congregabor el gloriiicabor coratn Dt>- rael cotrvertendas. Hoc eniro^erbum Hebraicuai
mino, ei Dens meus erii foriitudo uiea. Ei dJxit rni- RBsoaK OniV^ sonai. Pro illis enini dedi tein ia*
hi : Magnuin tibi esi ul voceris puer meuK, ei cem omnium genthim, nt illttmines Buivoi»unt
susciies tribns Jacob, et disperiiionetn Israel con- .
munduro ., ei' saiutom me^in, per quam onines
verlus. Ecce posui in testamemum gen^is, in lu- ftaivi flunt, u^ue ad exirema terr» facias per>
cera fentium, ut sis salus uaque ad exirewuin veuire. Illud aotem quOd in ' Septoaginia legitur,
terne. i Dicente rae, /n taeuum io^aroat, $infi P Congregabor etcoram Domtno, sie
gtorifieabor
cau$a e( vane foriUudinem meum eQntumpii : quia inteUigi poiest, ut coagregatus ait Dominus ^uip
Jadxi credere noltternnt, et judieiiiBi mciun cum credeniibus. Quodque sequitur^s |)!i«t( iniAt : Jfn*
5G4 Domino est ; et optis meutn, qiiud. illo ju- gnum tibieei ut voceri$fu*r ttuu^% onagnunv reTerai*
vanie *, impleri, cum Doniino : respondit mibi .juus aid hominem et ad puerum, qoi comparattone
Dominus, qui me formavit ex. uiero servum aibi. Dei parvus est.
Ex quo ostendit eotn appellori cervum, qoi sit (Verc. 7. ) c H«c dlcit Dominus redemptor hi*
formatus ex uiero. Qui ei in PfialHio dieit : De rael Sanrtna ejus ad coniemptibilem anioiam, ad
ventre malris mew Deus meui ef tu {P»al. xxi, H). abominatam geiiiem, ad servum dominoruin. Re-
Quid ergo Dominus dicit ei? Ut reduceret Jacob ges videbunt, et consorgeni prin^ipes, et adora-
al euni qui aberravoiai, qui, deserto Creatore, . bant propter Domiuuiu, quia ridclis e^t i ei &ine»
idotis serviebai. Unde et ip&e ioquilur ad discipu- tum israd qui elegii le. ».LXX t t Sic dicii Do-
los : /ii riam gentium ne ieriiit^ (i in cinlttei &*> minus qui eruit re Deus braeL Sanctificate eum
marHanerum ne inirelit; ud ite ma§i$ ai «te$ qui de(>pic>t aoimaai suam, qui .abominaiionl eat
ferd\tu$ domH$ Urael ( Mdlth. t, 5) ; et Ir alio ^ gentium, qui servus e&i principum^. Reges vide>
loco : Non teni ni$i ad ove$ tterditai domu$ I$ra»t bont eum, ct eousurgent principes, et adorabMnl
{Maiih. XV, 24). H«c igilur olunias Patris fuit, eum propier D«minum : quia fldelis tn Saucius
ui pessimi viniiores missum snsciperent Filiuin, Israel, et elegit to. i Pro eo quod no« diximus :
et irucfus vinex redderent, qui interfccerutit eum Ad eoniemptibiletnanimam, ad ^onunotam gentem,
dii^nles : Venite, occidamus ittnm, et netlta erit od eervum dominarum, Theodotio iraHstuUt : Ei
hvTediia$ {Hfaiiit. sxi, 38); et hoc est, quod nunc qni despicit animam, qui abominaUoni e$t ^eniif
dicit ; £t Itrael uon congregabilur, id est, noo qui serru» e«i principnm : qnod manifesie Chrisii
revertetur ad Uominuro. Saiisque niiror quomodo personx cenvenit. Ipse enim bonus pastor posuit
vuigaia edttio fortissimuiK conlra Judoeorum pet*- anitnain suam pro evibus suis {Joan. x), el con-
fidiara lestimoniuui alia inierprctaiionesubverterit, teoipsit earo, qnia abominationi esl genti ludaeo-'
dicens : Congregabor et glorificabor eoram Domino rum, eu; ter per Bingulos (fies sub nomine Nazit-
citm Tbeoduiio ei Syroinachus nostrae interprela- reiioruui inalediciiot in sjoagogis sois. Qui nervvs
tiuni congruant. De Aquiia aotem non niiror, fuii principiiro et tam humiiis u( staret anie
qiiod bofflo eruditissiiniis linguae Hebraicse, et Annam ct Caipbam , et Crucifigeudus Pilafi» el
verbum de verbo exprimfns, In hoe loco aut si- D Herodi iflilieretur. Cui interpretaiioni Aquila coa-
mutarit imperiliam, aut Piiarisaeorum perverisa ex- sensit, et ex parie Septuaginta, licet in eo muta-
posiiione decaptus sii, qui imerpreiari voluii, et verinl sensuni ei exienunveriui, qond ^ pro gente,
Jtraet el congrtgabiiur, hoc esi, Deo. cum ver- geuies, etpro tervo, servos, iuterprciaii sunt. Alii
buin liebraicum lo, in hoc ioco nuit scribaiur per vero hoc dici arbiirantur ad geniem Judipororn. quae
U»u» el v*v (t}} ; quod si essei, signiriearet, e: contetnpsit auimamsuam, et abominationi esl nni^
vel iUi ; s«d per limbd ei ALEru (kS) * quod pro- verso.tnundo ; et servit priiicipibus, dequibus 5S6
Aquila hunc iocum vc interpretitius est. Longe a ad inarg. t) v-ip, lege ft. Sicque olim Cbaidaeus
aaluit iuea verba gemiius mei Symmacbus. verbu parapUriisie.1 legii. Ke«{ue adeo piilandusesi Aquila
gemituutu mfcrum. Quinta et sexia cditio : vtrba leciionem lemere in Chrisiunoruin odiuui immw-
clamoris mei. * Ei sane haud occurrit in l.atiais co- lasse.
dicil)u>, qui legeril lomcntaliones. * Ouobus tamum verbis, s^rrorHm principum,
* Ambrosiant codd. « Quod ilio jubenta com- Yicloriuii huiNri ex GriKcu, loiv oou/.tjy twv &f-
plevi cum Domino meo; ei respondii, i eic. j(«5vxwv.
* t^i vm :fl hodiernis quoque Hebrxis exem< * Vitiosoeralanlea quw. Kiucndaut mss., ^uod.
|ilaribus tO, riOn :»cribilur circillo su|i«riui{iOsito ei
:
485 COMMENTAR. IN ISAIAM BROPHRTAM LIB- Xni. CAP. XLIX. 486
scriplumesl .Quidetorant pltbem mtam tieut eibvm j^ tiiiu ei op|>orUinum, ct dies siiiuiis, passio Satva-
pani$ {P$ol. XIII, 4). Sed ntelior tuper Cbri»to inter» loris e&l ct resurrectio, quando orabat in cruce :
prciaiio. Quae igiiur faler, redempior Quondam Deu» Deut meut, quare me dereliquiiti (Matlli. xxtii,
et Sanclus Israel, ad Filium ioquitur? Begetivide- 4^)? Et servavit cum, sive plasmavii, raorie siipe-
bunl, et cousurgeiii principes, ei aduiabuiit, quando raia, deditquc in fobdus populi Judxorum, his vi-
venerii in gioria Pairis ciiin angelts suis, et sede- delicei qui ex iilis crcdere vuiuerunt : ut susciiarel
ri: in iluono glurije stiae judicaiis vivos el mor-
,
terram, quae iu idololalrix jacebai erroribus, et pos-
luob ; luitc omnes :idorabunt cum propler Domi- sidcrel ba>rediialcs dissipaias, sive desertas, qux
num 1'atrem suum, (jui elcgil euni '. Sive ilsi iw' babitfttorem non babebat Deum, ei diccrci bis qui
ledigetidum . Reges quoruin cor in manu Dei esi, erant iii vinculis, Exite, qui pei.catoiiim vinculJs
et EcclesiA' Oei itrincipeo, adorabunl te , quia (i- £lringebaiitur, quiu {unibut prccatorvm suorum un*$~
delis eat bomiiiui, Sanctu$ hrasl (jui eltgii it. tiuhque eomtrtn^tur (
Prov. , ii); el qui eiaiii iii
Hftc autem omnia ad eum rererl , qui ceniempsit tenebris, Revelamini. Qui sedebant in teoebris, ei in
aniinam snam, qi>t abomiuaiur a geate, qui servus urobra mortis, et lucem videre uon poterant. Qui
est principum. postquam conversi ruerini, el claruoi Cbrtsti lU'
( Vers. 8 seqq.) i Hse dicit Domtnus : In tem- B roeu aspexerint, pasceniur in viis ei in semitis
pore placito exaudivi te, et in die saluiin auxilia- sanciaruro Scripiurarum, et dicent : Dominui
lus sum tui. Ei servavi te, et dcdi te iii foedns po* paicit me, et niltil miJii deerii, in loco ptttcuw ibi me
puli, ui suscitares tertam, ei possideres h:eredi« coUocavit : tuper aquat refeclionis eduravit mc
tates dissipaias : ul diccres his qui viiicti sunl : {Psal. XXII, i). Qui autem in istiusmodi viis aique
Exiie ; et liis qui in tenebris : Revelamini. In viis semiiis pustus fuerii et nuiriius, nec esuriet, nec
[ Vulg. super vias ]
pascentur, et in omnibus pla- siiiet, nequc calorem sentiei solis ; et iuiplebitur
nis pasciia coruni. Noii esurient, neque sitient, de iilo quod scripium esl : Per diein sot non urei
et Doii percutict eos OiSius et sol : quia mi- te, neque luna pernoctem {Psal. cxx, 6). Ul nec ad
serator eorum reget eos, et ad foiitcs aquarura versa necprospcra bujus saeculi seniiat. Siquidcm
poiabii * eos. £t ponam omnes montcs meos iii misericors et miseraior Doioinus ipse consoiabilur
viam, et semiiae mee exaliabuntur. Ecce isii et regeteos, ei deducet adfonles aquarum. Sivepo-
de longe venieni» et eccc il!i ab Aquilone ei mari, tabii ' illus ad fontes. de quibus scriplum est :Ben«-
et isii de terra Austraii. Laudate, coeli, et ex»uU.i, dicite boinino de fonlibn$ Israel (Pw/. lxvh, 27j.El
terra : jubiiale, monies, iaudem, quia consobiius n alio loco : Huurlte aquat de fontibvt Salvalorit
cst Dominus populum guum, et pauperum Biiorum ^ (/«a. xii,5). Ili fontes in Veter) TestamemoeiTSoTo
niiscrebitur. > LXX : i Sic dicii Dominiis : Tem« suoi.Omniaqueoflen liculaqusecrederiiium poterani
pore opportuno exaudivi te, ct in dic saiuiis auxi- impedire gressus, Dominus eis veriet in ptanum,
Sum lui. Et plasmavi te, et dedi te
liatus iii i«sia« et excelsa bumilinbit, aique bumilia sublimaUl,
mentum gcniium, ul constitueres lerram, et possi- ui iiei planiim babeant aique campestro.
Qui stni
deres bxrediiaies deseri.is, diceresque bis qui in autem isti quibus pnepaietur via, ponii manif«a-
viocMlJs suni, Exiie, ei qui in tenebris, Revelamini tius : Ecce isti de ionge venieni : et ecco illi ab
in omnibus viis pascentur, et in omnibus semitis Aquilune ggg et mari, el isii de terra Autlraii.
^.'«scua eorum. Non esurienf, ne^ue sitient, neque Quaiiior pUigss orbis osiendcns, Orieniem ei Sep-
percutiei eos xstus neqne m\ : sed qui miseretur tentrionem, Occidentem ei Meridiem, pio Orienie,
eorum, roftsolabiiur eos. et pcr fonies aquarum lcnf/e posuii : prn Ausirsji piafa, iu Hebrco legi»
ducet ilios. Ponamque omnem monlem in viam, lur siNlM (C>rD) quod LXX Penarum inierprc'
ei omnero semilam in pascua eis. Ecce isij de lati suni. C»ieri ita ul in Hebraso le^iiur expres-
loni^ venlent, isli ab Aquilone el mari , alii scrunt iintm, quod nos inierpretati suraus ab Aus-
amem de (erra Persarum. Lxtamini , caeli , etptra/t[Al. Auttro]: illud suspicaiites quod mon»
exsuliet teria, erumpani montes iaetiiiam , quia Sinai in Ausiraii paite positus sii, juxta Habacue
miserius est Deus populi sui : ei bumilcs populi propheiam : Deut ab Austio veniei : ei tanclut 4e
sui consolalus est. i Hoc tesiimonio apostoius monfe Pharan timbrvso et condenso ( Habac. iii).
Paulus.in socunda 507 ad Corinihios
Epistola Si auiem ^ifffnt, ui LXX transtuleruni, Persas in-
osus csi, dicens : Tempore opporiuno exaudivi te : leilisimus, qui ad .Orientem siti sunt, illud quod
et 1« die ialuiit auxiliatui sum tni. Ecee nunc lem- supra diciiur : Ecce isft de tenye venieni, ad Ai»-
put atteptabile. etc. (/ Cor. vi, 2). Si ergo vas elec- stmm referre poierimus. Praecipiturque coetis ci
tionis ad primi advenius referi inielligenti.im quac terr%, vel his viriulibvs qux in ccelo mor;intur et
dicunlur, cl nos scquamur exposliionis cj-^is ve8li|;i.i, lerrs, vei angelis ct hominibus, ut Dei concinani
ei insfar parvulorum, super adumbratas iineas laude.i?.. £t qui in encelso viriu^um posiii sunt.
praecepioris, liueras iroprimamus. Tempus placi- mentis leiiiiam jubilo et ex&uliaiione lesicniur.
' Unus AmbrosiRo. interserii, qviu pdelis fst. Hibiiornm mss. codicibus. Hieronyinjani iamen
* Foclle assenliai Viciono, emendanJi ponai^it pombii constanter praBlerunr.
ex Hebrxo fvu^Crspco aiti, muilisque Laiiois
* Afflbrosian., »t»r portabit ilhs, etc.
?
487 EUSEBII IIIERONYMI S. i88
Quia eontolalut eti Domtnut populum suum, eos A en qui ad te mit^ $unt {Hatth. xsiii, 37). Et in
qiii ex Judjeis credere voluerunl. Et paiiperiiin aiio loco Cum viderilit eircumdari ab exercilu Je- :
liMmiliuni<|ue soorum uiisertus esl : sive omiiis rutalenif tunc tcitote quia eppropinquavit detolatio
popuH sui, qui de Orient*; ei Occidente, Aqiiilone ejus {Lue, xxi, 20). Secundo. sancloruin est con-
ct Adsiro ad eum voc^tns csi, non habens Legem gregalio, qui in pace Doinvni et in virtutnm specula
nec prophelas, nec divitias spirituales : sed deser- consliiiiti, recle appellaiitur Sion. de qua dicitur :
ttis, p9uper et iiumilis, canclis daeinonibus subja- Fundamenta ejut in montibus tanetis : diligil Domi'
celiai. nut portas Sion , super omnia tabernacula Jacok
(Vers. 14 seqq.) i Et disit Sion : Dereliqiiit me {Psal. Lxxxvi, 1). Neqiie enim fundament» Judaic»
Doininus, et Dominus oblitus est mei. Nuniquid Sion , quaiu videmus esse destructam , a Domino
oblivisci pniest mulier inf.iiitero suiim, ut non mi- sunt dilecti, aui quod a Doiiiino diiectum est, de«
srrralur filio uleri sui ? Et si illa oblita fuerit, ego sirui potuit. Tenio appellatur Jerusalem mullitudo
[Yulg. ttddit tamen] non obliviscar tni.Ecce in Aogeloriim , Doniinationum , et Polestaium , «t
niaiiibiis iiieis descripsi te : muri toi coram oculis omiie quod in Dei miniscerio conslituium est. De
nieis seinper. Yenerunt stmctores tiii : et qui le qua Jerusalem ei;Apostolus loquebatur : Qucb autem
destruxerant et dissipaverant, exibuut ' a te. Leva ^ tnrsum est Jerutalem, libera esi, quee est mater om-
in circuitu oculos tiios, cl vide, omnes isti congrC' nium nostrum {Galat, tv, 26). El in alio loco : Sed
gati sunt, venerunt tibi. Yivo «go, dicit Domious, accessislii ad Sion montem, el cioiiatem Dei vtvm-
quia oinnibus liis veiut ornamento vestieris, et lis, Jerusalem cceleslem {Hebr. xii, 22). Quarto ap-
circumdabis tibi eos quasi sponsa, qnia deseria ina, pellatur Jerusalem quam Judaei et nostri Judaizan-
et solitudines tux, et terra ruinx tune nunc angu- tes, 570 jui^ Apocaiypsim Joannis quam non
sta eruiit prac babitatoribus, ei longe fugabuniur inteltiguni, putant auream atqiie gerainatam de
qui absorbebant te. Adhiic dicent in auribos luis, coelcstibus ponendam {Apoe. xxi), cujus terminos et
fllii [Al. filiis] steriliiatis lu» : Angustus est mihi inflnitam latitudinem etiam in Ezecliielis uttima
locus, fac spatium milii, wt habitem. Et dices in pftrte describi ». Qiiae cum ila se habeant , nunc
corde luo : Quis genuit mihi istos? Ego sierilis et diligeniias iniuendum est, qa% ex quatuor dixerit
noii pariens, transmigraia et captiva : et istos quis Sion, Dereliquit me Dominus, et Dominus oblitus est
enuirivii? Ego deslituta et sola : ct 569 '^^' "^i mei. Nec dubium est quin congregalio sanciorum,
liic * eranl? > LXX : « Dixit aulem Sioii : Dereli- quae prior fuerat in Jadaeis, et a Domioo derelicta
qnit iiie et Deus obliius esi mei. Num- «
Dominus, coinmemoret, et voce lacrymabili coiique esl, ista
quid obliviscetur nnilier parvuli sui, ot non mise- ratur se esse desertam et Dominl auxiiio destitu*
reatar partas uteri sai? Sin aulem et boram obliia tniam. Cui respondit Deus, naturali utens similiiu<-
fuerit iiiulier, sed ego iion obliviscar tui, dicit Do- dine : Si poiest fieri , ut mater sui obliviscatur
niiiius. Ecce super roanus meas depinxi muros infantis, et ad parlnm viscerum saorom noii flecta-
tuos , et coram nie es sempcr. Ciloque xdiiicabe- lur misericordia , ei ego obIivi.scar tui. Plus ali-
ris, a quibus destructa rneras , et qui te dissipave- quid dicam : Etsi illa oblita fuerii, vincens mentis
rani, egredientur ex te. Leva in circuilo oculcs duriiia jura naturse;
non obhviscar ego tamen
tiios, ei vide , omiies isti coiigregati sunt, venerunt creaturam mciiin. et sanctorum animas semper in
ad te. Yivo ego, dicit Doininiis, quia onuiibus his meo corde retincbo. Scito enim tu, quac le penitus
qiiasi ornanie>'itu vestieris, et circumdabis tibi eos arbitraris dereiictam, in meis descriptam esse ma-
quasi nionile sponsa: quoniam deserlu tua, ei qox nibus atque depiciam , et muros tuos coram oculi»
;
dissipaia, et quae corruerunt. Nunc aogustpberis nieis jugiier perniaiiere. Ex quo discimus, neqiia-
prx habitaioribus, et longe fient a te qul te bumi- quam Jerusalem iii Palx^tinae regione quaerendam,
liaverant. Dicenienim inauribus.tuis filii tui, quos qu« totius provinciae deierrima esl, ei 'saxosis
per4lidi8li:.\ngustu8niihiIociisest : facmibilocumut D l'l'- saxeis] montibus asperaiur, et penariam pa-
habitcm. £t dices in corde tuo : Quis genuit miiii istos litur siiis, ita ul coplestibus utatur pluviis, ei rari-
Ego aiiteiii absque liberis el vidua, ei istos quis enu- tatem fontium cisteriianim exstructione soletur;
trivil mihi ? Ego derelicta suin sola, et isti ubi erant?» srd in Dei manibiis, ad quaio «jicitur: Festinave-
Jerusalem et Sion quaiuur inoiiis in Scripturis san- runt itructoret tui, sive juxta LXX Cito jtdi/ica-
:
ctis debere iiiteiiigi, saepe uieinoravimus. Uno, juxta beiis a quibus ciestructa fueras. A Judaiis eiiini de-
Judaeos, quain plaiigit Dominus in Evaiigelio ; Jeru- sttucta, Jud*is aediacaia esi. Qii» ob culpara
a
salem, Jerusatem, qute occidit prophetas, et lapidas Scribaium Pbarlsieorumque dcseria, ad praedica-
' Yulg., destrueuies te el ditsipanies, « le exi- iium 415, explelo jam in Eiechielein Commeniario,
bunt. hocce opiis siMim relegerat. Quod si raiiiu»
probe-
* Vulg., hie nonbabe(,sed Hebrseum n£^M quod lur, rescrlbeiMlum : < Ezecbiel in iiltima p.irie
de-
est ubi, si ui ciuo veiba legas e, ^N pAo n3, el scripsii. » Nunc resiiiutam a Martian. leciloiiein
utrunique signiflcat. mss. quoque uostri conrirmaiit, ei sensus rectisu-
^ Oiiiii erai dcscrjpsi : qnamobreiu Ttllenioniius tnus probat.
addtta Uxc ab Uicronymo puiavit , cuni posi an
COMMENTAR. IN ISAiAM PHOPHETAM L!B. XIU, CAP. XMX. 590
lionciD ApostolorHin Cltristi coiigregala «^si lam ri« A es« 572 Oon^''»»», siipcr qno no:! confuoilomur
Ju(ia'is, quam de geniibus. Sequilur : Et qiii tc de- qui ex5})Cci.i(:t cum. i LXX : < Sic dixit Dominus
itruxerant cl dittipaveranl, egreJieniur fx ic : doc- Deiis : Eccc c!evo super genics nianuiii n'.cam, ci
lorcs pes&imi; ut iiequaquain niaii(i:ii.i ei (r.ii!i- siipcr insulas lev.>bo si^num inrum, et adducenl
iioites soquiiris iiominum (Halth. \v), scii iegcni (ilios litos in sinu, el /llias tii.is in hunicris porta-
Dei. Diciturque ad cmi, iit clcvei ociilos snoj: in butiJ. Et cfuiit n-gcs niilricii titi , ct priiicipcs fc-
circiiilu, et vidpat lilios qui ei fueiaiil coiigrep:^!?. niinae niilriccs Uj« , super fiicieni terrcs adorabiiiil
De quibus el Doiiiintis ioi(iiebalur : Levnle oculos te, ci {'.uiverein pedtini luoruin iiiigcnt; el soios
restroi, et videle quia jam alba sutit segeiet ad nic- quia ego Donntnus, cl non confuiidciitiir qiii exspcc-
lendum (Joan. iv, 55^ L't ui si-curos nos f.-iciat * lant ir.c. > Ad id quod tcclesia dixerat : Ego sieri-
Viioegp, ir.quil Domiinis (qiiod juxc* v<*ius T''sl:i- lis alqve cnptiva, istos quis genttit mihi? Ego dcsti-
nicnluui, 571 jnr.iiidi dicilur coiisiicindinc), quja lula ei toUi, el iiti ubi hic erant? rcsjioudit Doi:!!-
omnihusliit velnt ornamer.to reslierix, et circumdubit nits t Slirarin ciir isia siut fati.i? Ncqu;i(ju;:iii
tiOi eos, quasi spensa eircimdnl mvvHe sibi. Felix mirabeils cuin audiciis, quia cgo ad gonies ievnve-
qiii lanti nicrili est, laut^-qiie virtutis , ut ornn- rini ni.Tiiuni .T.cain. Dc qua ct Saiicius ioquiuu :
n
inenluin dio.ntur Etclesise. Piito antem iias divera:-» 7« formasti me, ct pasuitii super me manum iuum
sijniiicari gr;itias spiritualcs, per q»a« spor.s* or- {Psal. txxx».!!i, 3). El ipse Sahator Ncmo polest ;
iialur ambilio. Dc qua el in quadragesinio qnarto rapere de manu Pairis mei {Joan. s. 20}. T.i .lipo-
psatino canitur t Asiilit reghia a dextrii tuis in ve- S'o!i!8 Pelriis, ihnniliamini sitit po-tenti manu Dei.
ititu deaurato, circnmdata larieiale {Pial. xliv, 10), ut vos exchet in tcmpoie visilaiionis (/ Peu. v, G;.
Qus eniin prius deserla fuerant, ct diLipsa in soli- Ista miiiijs ad genlos i'JV3hi, ipsa ?.iX do q»;i ijir
(udiiies et rninas, adveniente Clirisii Evjingeljo, irififr. propliela loqiiilnr : K:it raJix Jesse, qui ex-
instaurftbuntur et tantain bahcbunt buliitaloruin surget, ut princeps sit genlium , i« ipsuoi ger.tcs
miiUiiHdinem, wt eos capere non possinl. Iia tiunr,- sp.crahant {ha. ss, 10). Kec solum mauiiin suani
taxat, ut pcrsecutores fugen-.iir pioca), vel bi d(; lcvabil ad jsenies ; sed ci signum suiini cxaUabi;. ijs
quibus snpra dixiraus : Qui dcslruebant te, et disd- popnlis. Uind tiiTbiiim ({iiin vexilin;i: critcis, ut ini-
pahant, exibuni a Je. Fiiiiqiie sleriJitalis tuaj quos pJealiir illud qiiod .sciipnnn esi ; Lctudibns ejus
piilabas te pciiilus perdidissc, et illis [yl/. ab illib] plena est lerra. Et itcrum : /n omni ierra admirabile
le esse viduatam, dicenl in a^iribus iitis • Anrjuitus nomen rjus {PioL viii, 2). Tunc a/Icresil iii uluis
mHti est tocui in synagogis, fac miki spaiium in Q sive in situt filios Sioii. el (ilia:; ojus port^^brjiu in
Ecclesiis, ul habilem Luius, ut non coinprimar bla- bumeris. Qualis Uiii e! i.az.^nis, oiniiesqiie sancii
spbemiis Judaeoruni, ut totutn orbem lu-n aiceum qui requiescunt iii sinis Abiali:c { Luc. xvi), oi
capiat lalitndo. Tu autfin iKlilise magnitudincm a»f»>2> credeniiuin, .•*d quas Paulus Apostolus i()qii8-
non valens ore proferre, in tuo corde lacita cogila- batur , Lactc vo$ potati {I Cor. iii, 2). Ei alibi :
bis, cl dices : Quit mihi isios genuit? E^o eraiit ^*'^^'^ ^'^U -i'ios
tterum pnnmio,doiHc Chiisivsfor-
.sierilis ci vidua, descria atque capuva in popiilo meiur in tobis {Gaiai. iv, 19). Ei in
aiio loco :
Jiidacorurn, filios Iiaberc desierani, midlo lemporc 0^«*! Ri;/r/.i; foveal jiliGs siws : iic def.ideramcs i'os
n<jn pepereraoj. Post Aggasum v.l Zachariain oi ^f'}''!*''^^ iif^porlire vohis non sotuin EiangeriumChri-
Malacbiam, nulios alios Propbelas usquc ad Joan- «'«", "ed et animas nosirus (/ Thess. ii, 7, 8), Alio-
neiii 8apiisl;im viderani ; st quoinodo qH;8 fuciam qui» ridiculuin esl move Judairo gr.iDd.-evos
filios ?i
ssda, el viii auxilio dcsiilula, lantos filios liabere ''''^s iu ulnis bufieri.>;quc portari, Rcges antem
nuHC cotpi? l)l autcm scianius supcr pcirain el nulricii, el rej-in.x priuciposqne iiuiriot;s. moni
rundameniunt Cbristi ex ulioque populo asdiiicari f«^s'e A.nosudos ei Aposiolicos osienduMi viios
Sion, ad credenles Paultis loquiinr ; /ft'rfj/lc/i/i sJipiT quaiis fuil cl Abrabaiii, ad <|ueni diciuir fiex n ;
fnndameiiiuin apostolonim ei prophcturiim ipso ^ ^^o '" ' '« nobis es {Gen. x^ui, 0} ot qiidruiii cop ;
l tnwifto liipide aitguiari , qni est Jesus Cliribtus '" manu Dci tsi (Pj-t/p. x»j)
, qui dirsnti crcdooli-
{F.phes: II, 20). Ex quo pcrspicuum est, unum osse ^"* • (J^ai^i modo nali parvuli, raiionabiles, ei uvs-
fundainenlnm aposudoruin ct propbeiarutn, Dunii- </"« *'<'•<' '«*: desiderale [I Pelr. u, 2). Priuccps
Jesum Cbrisiuin. quoquo, id ost,
iinni nostriiin Hoi-yjyy,^ ,,m,d §^,..5.
g^^ noir^^n
jl/ais. 22, tTi.) < Haec dicii Doniinus Dcus ; Eci^c sonat ,
et legin*, sive rcgina, dc qu;: in qnadr;ij:<»-
lcvo \yttlg. levabn} ad genies nianuin iiieain, et a.l siir.o quurlo psaiino caniiur , /i«/ili{ fegina a dex-
pupulos exaltiibo sijjiiuin meum : cl aiicienl tilios tris tuii iit iekli!u aenuralo, quotidie Ciirisii iiulfil
liios in ulnis, et filias tuas super iiucnciub porla- fiarvuios, Cl ad perfcciam dueit aitatem , ouinisquc
bunt. Ei eruiii lejic.s nntricii tui, el rogina: nulrioos X'ias, sesus, ei digniias, adorauuni *
Sion propier
Hi.e. Yuluj in lerr.un dcmisso ador.ibunl to, ei p.ii- cum qu! iiabiui in ea. »i i^r.im caau! Ecciesiije rhri-
veioin poduin luiMuiii iini^ciit : ct siies (|U!a sius .''Si, f.ij-iit aiiorjiar in (woo-t. Ei si .ui quos-
^ .^nlea ccrruple •irAi, a Oeo tao pro tu : quad * L'r)tis Arnb^^OSian . ir.irQbufit pro addrabunt.
mss. oracSeruat et Grssous lexlus.
Patkol, XXIV. !6
,
491 S. EUSEBIi HIERONYMr 492
dain dicilur : Exallate Dominum Deum rtottrum, A iilin^ suppellex, univers^tque faimiita '«poslolis di-
el adorale scabellum pedum ejus (i»ou fjoo sc:>bdlura vidatiir. Impleio illo qnoil icnpium tii ; fiea virlu-
a(3orandum sii, sed qno iuaji^sias peduiu illius in- lum dtlecii, el speciei daynus dividere tptiiu^ lsl«
diceinr), ctir iion adorciur Eccfesia qn» lolum esi eiiim qui ateendens in altum^ <;«^(tt<«rtn duait
Chrisli rorpos am|>le«:iitur, iit iiir(>!uaiur iiiuJ qiiod capdtiiaiem, dedil dona in lipminibus \^P$al. Lxvu,
scriplum esl in Sophonla ; Adcrabunt eam singuti '
19; lijiliei. IV, 8) : eos videlicel qui prius eapii
lie loro : omues imulte geniium (Sophou. u, H), ul eranl in inorien), rccepil in vilatn. Unde manifn-
neqiiaqu:)!!) luore Judairo uibus pcr .iniiuui vicibns siius iaierprcJamsesi Symmaclius : Sed et capliti-
veninui i^n Jerusalcin , sed in locu suo adoran cs tas fortis auferelur^ et rapina horribHis saha erit.
Douiitiuti), posfcideanl Jerus:ileii). Quodqbe seijui- Foricui atque horribilein diaboiuin volens inieiligi,
lur : r.t puherem perium tuontm Hngem, lior. sij^ni- qui l>onoiiji viruite snporatus es). Ergo Domiiius
lica», quod regcs ei priiicipcs, quidquid in pedihus judieans eos qui opprosserani Sion, sivfi judicans
tccciesiae lerrcii opdiis adbfeserii, sud seniiODe jadiciuin ejus, libeTJ-.bit filios iliius qui capli foerant
lerg.inl alquc delin[>3nl. UnJo ei Apu^iuii.s proeci- & gign.nte, atqiie snlv.tbit, et adversarias poiesiates
pilitr. ui exriiiianl pu|vcrein peUu;n suorum (3/ufJ/i. cibnbit carnilitis suis, et inelinabil quasi musto, ul
x). Ei ad Pcliiiin dicilor ,
qu.od qtii scinel lolus B neqiriquam alioruin necc, sed sua niorle sttureu-
.sil, non liabeat iiecessc nisi pedes lavarc {Joan. (iir. Ei q<ii c.nmes suni, qiiia Dci spiritum perdide-
xiii). Per qux oniitia discii Ecctesia , noii esse runi, suis vcscantur carnibus. Quod quidem ei
aliuni Domiuuin p:.x>lcr euni, quem qui e.vspecla- Sanctiis toquilur rn Psalmis : CHmappropinqniirtPt
Teriitl, «tcmain glori.ini possideiiunl. mihi qui alJligcbanl, ul comedcreut carnenttetts {Psal.
(\'crs. 44se«|q.) < Nunquid tollelor a forli pr.Teda? Xkw,'?.). Non enini )>piritus qui incorpornlis tU,
aiii quod caplutu fiierii a rubusto, s?lvuin osse po- sed caro comediiur, fcrocium besliatuin mttrtibtis
t#tril?Quia lucc dicit Dominiis : Equideu) et capii- paiens. Et tune dlcet SroQ im» oniHis caro quao
:
vitas a forli tollelur: «H qnod riblaium fucril a re- vidcbii salutare Dei, quod Uedeinptor atqut Bal-
buslo, salvabitiir. Eos vero qui judicavcninl le, ego vator cjus iile si( qui Inciatns est cum Jacob, vei
juJirabo : ei filios tuos «^o salvabo. El cibabo ;iUYiii:i<or fuii virtuiis Jacob : ut in i^asfione viiper-
hos'.cs iuos caniibui» surs, ei qunsi uiusto sangusae elevaius * crucifigentibiis bcnediferet : PMter,
suo inel)riabunlur: et Bciet oiHiii.s caro, qtiia c^o i$noice eia : quod enir» faehittl ntseianl {Luc. xxilt,
nominus salvans te,elrcdcinptor utus forih Jacub. * 34).
LXX : < Niinquid accipiei qiiis a gigante spolia?
575 (^'»P- l- — ^era- *•) * H«c dieit D»mi-
Eisi c«piivtnn duxerii quis iniquc, saivatriluT, Sic^ ni!S : Quis est Lic Ii»!cr rcpndii maifis vcfilrx, quo
dicit Domiuus : Si quis ccpciil giganiem, nccipiet diinisi eaut? Aui quis esi rreditor metis, eoi teti-
spolia, cl atcipicns a furii sa-vabiiiir. Egu autcm diili vos? Et-cc in iniquitatibus vesiris vendiii
fudiciiiiu incum Jtidicabo. El cgo lilios in»;ns esiis, ci in scelcribtis Tcstris dimisi 'maireiii ve-
eruani, ei (oiiiedcut «lui (riluilaverunl te, c.unes Stram. Quia vct;i, ci tiuii erai vir : vocavi, ei iion
suas, el bibeni <{uasi viiiuin tiovntu s?nguincm erat qiii atidiret. i LXX . ( Sio liich Donfiuus ;
KUiiu), et inebriubuiiiiir: et scic: omni!> caro qiiia Quaiis c»l liiii-r repudii in.-^tris vestr^e, «|uo dimisi
e^u Doniiitus qni erai tr, * ei adjuioriuiu foriiiu- eaii)?^ut cui crodisori el exactor* mco vciididi
diuisJacub'. >
S94 ^onniius (losier uiqne Sal- vos? Ecce peccalis vc»lns vciiundnii cMts, ei fu
vator, qiri prins locutus fucrai p(?r Uaiain, ipso iii iniqtfitaMbus veslrls dimiii hinti-ein ve.Htram, quia
Evangolio Ciiindeiti s<;nsum rcpHii : quuir.odo po- vcii!, ci noti erat lioilio : voc;»vi, ci iioi) eiai tjui
lesl alit|uis intrarc in doinum fortis, et vasa elui ubedirel. i P«)si votaiionem ([ciilium, ci rege» a«
diiipere, ntsi priti:u.-n ligaveril fotlcoi. et tunc do- priiicipei, liiitricitnj ei iiurri(cs, ci capiiviialetu
muiH ejus diripiet [ISarc. m) ? Fortis vi gigiis, dia- rvrris prtti» alqiic robu.sli, Ciijus prieda Aposloiis
boliisesl, qiii cniiies genlessi:osubjugaraiiniperio, rtislribma est, ptjsi .ijetnonurti ves!ini«m, qui
D el
audens dicerc Salv-.<lori : Uuic omnia mihi irudila suis ssl->ira(i (-aMiibtir*, suoque inebriati s-.ini san-
sunl,et dabo libi ea, in proddiins Gdoraveris :n^ guine : qti.^tudo omiiis oopnoviicaro, qimd Kedciftp-
(Siauli. IV, 9). Miindiis eniiu iu iiiuligno posilus est tor ci fyriis ipsc essci l>eu« J<icub, loquisnr :id
(/ Jocn. \), qiie.ij tiuilus jusloruii! viiiccre po- piipiilu II Jihlxoriiiii supcr Sion, qu'jc prit:$ dixe-
luil: nec ju*(a Amos, prdcdam lic ore leuiiis rai : Dercli:;uil mf Dinnirmi, tl {'aminus obHtUiCs:
«uferre {.imot. in). Proposita ijjitur quresiioiie, mei. I^ciiaiis inea duritia tnittrem ve.«irani lerre-
qiiod nHllus possit loi-iem -ci gigauletn vinoire, nec nam Jgrus:ilciti cssj projecciin, (-i «p.tod egu iiien-
salvare quocl ab eo raplui:) crul, respnndit Uonii- lis rigi(l*<e dedfrjni ei liiwllutn repudii, ei «ou j»o-
iius, suo advctiiu omiiia perpetrttuita : quoJ seiii- ttiis, ipiod vcruin cst, iriiclligiiis, illatn S'.:oa me
ccl capia: prius geuies a gigautclollanltir, cl omuis viiii) recessissc? Dicciite eiii:n mc ad cam : QHic-
* Ident prefsius (iru!CO, aderabtii^.t enni tir de loco Iteponii VteiO! ius spoli» pro fnniiUa ex mss.
'
iuo, ontues, ctc. SUIS C\fi(t:pi:<llliUS.
' Kuraus ideni cuui Crxco, et adjutor sum forii- * Miiiun, ni v.deiiir, seusu
iii Ainbraslano» ju-
ludinis. peraius pro »u; ercirvciui.
?
493 COMMENTAII. IN ISAIAM PROPHBTAM UB. XIIl, CAP. L 494
JcileinifdC ag»re, diselte tonum facere, aiidtre me A ^«'ce in increpatione nica dfi-.num faciani inar«,
noluit/aed veriit coiitra me sc«pulam re^edeiiiem puuam fluinina iii .Viccuin coiMputrcscciil: : pisces
Unde iocutiig tuin /luis ejus ; Voo Hlis, quoniam ^ne auuii, inorieniur in siii. (nduam coelos tene-
leceuenini a me. Uanifesti sunl qiii impie egerunt bris, ei saccum pooiim operimetituni corum. > LXX :
in ine. Et aJ ipnain : Erudiet te abscessiu luii, et « Nomquid non polest manus mea iiberare, aut nun
maiitia tua corripiei le; ei scies quoniaiu inalum pra»vaiel ut eruat ? Ecce coiiiuiinatioDe ine:i dcserium
k libl sit quod
rrpudii ostendere
reiiqueris me. Scd forsiian iibeitnm
non poiestis, et aiiquis credltor
fkciam niare, et
pisces
ponam niimina
eorum «o quod non sitaqua, et morieiitut
:
deseria, cl &re$ceiii
mens exigens pecunivm, tne non hobenie qtiod red- in siii. Eilnduam coBtumienebris, cl qiiasi cillcium
derem, vos in debiii conipen^aiionern suscrpit? ponam operiTnenliiin «?Jus. » Aiiveisuin oos qui |>u-
Nonest i(a : sed ego oslciidam vcbi.s quamulireni labant Donunum non potuisse liberare poptilum
matrem cuin nilis (lereliqueritn. Scelera vcslra ai- suum de oaptiviiaie, ponit ralionem ei exempia
que peccau vos docmonlbiis venditieruDt, ut prx> plenissima. Quod qui niarc Rubrinn fecii pervium
sentis sseculi votupiaiihuslrreiiti, et vus parenteni, populosuo {Exoii. siv), Jordaiiis 577 lluemasic-
el llia conjii^m dereiinqueret. Unde aduiierani cavit, cl arescentibus in yfigyplo Ouviis, pisces vci-
mntrem lencre non
Q diebus
vestrarii ultra poiiii, sed vOlen- ilt in putredinem {Exod. vii), et qui iribus
tein abire permisi. Quod auieni peceatis suis unus- in ^ypio lenebras fecit esse patpabiles, ita nt coe-
<{ui>-que venundatur, dum proprfo a^bitrio dcre* ium quast sacco opermm videietur et tenebiist
licii, nosira vofuntaie, vel ^A bonum., v&l ad ma-> uiique pntuerit ei popuium suom de periculotibe-
tum dnciniur, et P.nulus apa^toius docet : E^o au- rarfe. Sive qiiia supra dixerai : Venl, et non erat
frm 576 ^arnaiis tum, venundalvi sMb peccato fiomo : votaoi, et non fitat qut audirei, iUad possu-
{flcm. \»fM). Quitmmfadl peccaiimf sfrvus^it mus dicefe, quod qui tanlorum si^ifnorum pairaior
peccali [Joan. viii). Et quomudo avari atquo raplo- esi, et ccelum lerrasque, et maria suo facii servire
rcs servi sunt mainmoiiae; sic ofune peicaUim do- nuitii, ctiam ipse cr^cem evariere poiuefii, dicens
minaiur pectniuribus. Quibus dicitur : Tionregnei in £vanfeIio : An pulatii * quia non possum rogare
peccatum in mortali veHro a>rpor& {Rom. vi, 42). Pairem meum, ut exhibertt mihl modo ptusquam
Ut autem sciatis, uun a me repudiatam matrem dttodecim Ugiones angelorum {IHatilt. xtvi, .^5)7
veslram ; sed volunlate propria recesstsse, posl Juiia anagogen, ad increpationem Domlni deser-
multa beoeiieia humaaum corpus assumpsi, et ne* tum flt ume, quando onmis hiijus sseculi amari-
ttuaquain per propbeus, sed pnesens locutus s«m. C tudoseeatur, eiriumina de&olaiitor, dc quibusspi-
Vfnif et non erat vir, slve homo. Oinnes pnin; viri TitVMlis dnicd dicebat in i£gypto : Mea sunt fia-
ei hominis tmaginem relinquentes, bMtfarum ^t niinti, «i ego feCi ea {Eicch. xxu, 9). Ei de quibus
serpentiuin sumpsere imagtnes. l'nde «l ad iiero^ M flitloloco legimus : Quid libitti et vvr AsstiTiorum,
dem prupler malitiam dicitur : ite et dicit4 vtilpi miiifas aquas puminwit {Jerem. n, 18)7 Piscrs
fiuieiLuc. xiit, 3%). El ad !Pli»r!s»os; Ceniniina ^itOQue, sageita mlas& \a rmrl, compuirescetit, qu;
vtperarum {MoKh, xmiu 3S). Et ad iibldinosos : a bonts piscibus fuerim se^araii. 578 Quodque
Equi imanientes in fennnoi faeii $unl {Jertni. v, seqiiiiur : Iniuam eailtm tfnehit, ei quaii cHicium
'B). El de voluptiiosrvs ; Voike mitiere margarites erit optiimenium ejus, vel omne quod supra no.s
vsslras anle porcot. ^i impudentibus :AWesa)H esi, iuteiiigamus c<9i1um, stcut voUdfii: qu;« in »erc
Cnmcfeiis coftifrus {IflttHh. vii, 6). Eiin communl de »unf, appellantur coelestia ; ct adversariae potesu-
omnibus : Yisio qwadrupidum qws erain iit deserto tes dicunltjr esse ea^lcstes, qua inier coelum ler-
(Jm. *kx) Venil iiaque Ddrniinns, et iion iiivenit ramque disenrrunt. Vel c*:rie iiiduiiurcoelufn lej>e-
hominem. Uomo enim cum in honore esset, nortirh, bris, qutmdo ohtevilur.nubit>us. Juxta iliud quod
tsilexit : comparatus ttst jumentis insipicinibuif ei sciiiptum est %ii operii calim nuliibus, ei dat
:
iitniiis fuciut cit eis (Psu/. xtviii, 13). Yocavi, lerro! ptuviam {Psal. cxLvi, J5). Ei in comminaiione
inquii, «os quasi ratiomlie animai, ct dixi ; Inctinate siccitatis loquiiHr Deus : Po/iam (csium aineum, ci
nufem testram in verba orts md {PteL Lxxvti, 1), lerram ferream {Oeut. sxvni, 23). Non quod ele-
e& nori audivit popuius meus vocetn nieani, Clamt- ircrilorum n»lura mutelur, scd qiiod per ajs et fer-
vi, el <Jixi : Qui siflt, veniai ad wie, cl biboi {JcunM r«im pcenaruni magnUudo monsiraia sit. AsuntpfH-
VII, 37), El al'o luco : Veniie ad me, omves qui la- non ampiius deceju siadiis a lerra itiibes Itt
lOsophi.
boTQtis et onerati esrh {^laiilu xi, 2-8). Ei non erai sublime susloili, ci juUs splendurem abscQndere.
qut mdirei ; unde eis in sum tocutus :
fivangelio Ergonon calum sacco clvolviiur, aed iniercbno
Ncque tpeciem Ddi vidini.', neqm voc?m Hnus audi- cieii iumine aer qui subier est, jiubis leuebrisobs-
£113, quia ncn ttabeiii termomul ejus ir.aneutem in c.iraiur. Possuiuus coelos obvoluios lencbris ei
votiis iJoon, V, 37, 38). -sacco opcrtos, sic inierprclari, ui dicamus omnes
(Vera. 2.) '( Numquld abbreviata esi, el pafifula essc sub peccaio, et sanctos quoque indigsre mijc-
racia est inanus me^, ut iiod pussit l\ut^. po.<is\in] ricordia Oei.
redimereT Aut non e^t iu vac viilus aiJ liberandum
' E-\ sacroie.vtu Vicior. reseribit, "'' ^miui ; tum et tr.iiiberet pro ut esfiibereit
m S. EUSEIUI IIIEIIOXY.MI •
m
LIBER DECIMUS OUAriTUS.
t>o?»iinu» qui respicil leiram, ei facit oam irc- A rf^di ad flagella, ei gen»s nieas ad alapas. {'aclem
mere ;
q>ii Uuigil monies , et fumigybnni [ Al. au;ein meam non averii a coDfusione spuiotuni.
rumabutil j
{Pml. ciii), qni loqnilur iii [>euiero- Ei Dontintis auxilialor ineus esl, proplerea noii
noniii caiilico : Ego occidnin , el ego tivificai^o ; sum coiifusus ; seii posui facieni meam sicnl ior-
peTculiam,et ego ianabo ( Dctit. iixii, 59), freqiien- tissim«in peiram.cl sciain quoniam non confun-
libus inorbis meam * quoque terram fecil contre- dar. I Judxi boc capituhim a superioribus sepi'
miscere, Cui JicUun esl : Terra es, el in lenam ibis lanies, voiuut .nd Isaiae rcfcrre personam, quod sc
(Csii. ni, !9). Kl obliiom coudiiioni* bumaiue, dicat a Doniino accepisse sermonem, quomodo las-
ciebroa«!monet,utbomiae:u etsciiem, eijiunj.iiuque 6uin crrantcmqiic popnliim susieoiei, ei rcvocet ad
inorilijruui «sse me noverim. Dequoscribil»ir : Qttid saluiem ; et in iitorem ])arvuIorun>, qui inatutinis
tlloriaiur lerra el cinis {F.ccli. x, 9) ? rude qui nie horis eriitiiunlur, n Spirilii san<-to auniat (|uid
«ubilo languore pcrcusseral, iiicredibili velociiate loquatur : scquc nr»n conlradixissc ejus iiuperio,
sanavilriit lerrerct j>oiius, quamofnigftiei,etciueii- 6Cd Domiiio.scisciiante ; Quciu ntittaiu, ^tquis ibit
daiet, magis qu;iin vcrberareuliaiiue scions cujns udpoiiuluiu isittm? respondisse ei ; Eccc ego, tniile
sit omiie qudd vivo, el quod idcirco forsitan mca ^ »««(?*«• vi, 8 ). El quia dixcrit ; .ii«///«? terbum
dortriiio dillcratiir, ut cde.plum in projdietas opus Dmnini, jirincipes Sodomorum : periipile amibui
eipleam, losuui me liuic irado siudio, et quasi in Legem Dcinoitri, populus Gomorrha \/ja. l, iO)
quadam specula consliuilus, nmiidi htijus lurltines iiitantuin dura perpessuut, utuoii soluni verborum
ulque naufragia, tion absquegciiiiiu ei doiore ton- coiitunicliis. sed et phigaruai doloribu^ fiici ii expo-
loniplor ; nequaquam praescntia cogitans, sed futum, siius. Atiamen se conscientia jitlienlis Dci neqtia-
nec honiinum faiiiam ulque rumiisculos, setl t)ci quaiu essc perierrituin ; sed juxla Mquod Ezochieli
iudiciuni perlreniisceiis. Tuque, VirgoChristi Eus- dicilu r • /:c<:/> rf^rf/ /'«t-iem tuam 580 toleniiorem
lo^hium, qua: tegroiauiein ' tuis oratiuiilbas adju- faciebits eorum, ct frottteni ittam duriorem fronlibu*
^isti, sanaio [.il. sanctaui ]
quoqueimprccaregra- eerum, ut ttduinavlejn ct siUcem de.di faciem itiem
liam Chrisii, ui eodem spirliu, quoprophel^' fuiura {Ezech. 1. 1,7-9), '.iiiiveisos eorum impeius cow-
«.'eciueriini, possiui tn nubciii eoruin iugredi et ca- tudisse. n ic illi dixerinl, q>ii onuii ratiouc conau-
jiginem, ci Uci nussc seriiionem, (]ui licquaquam lur de Chiisio «verlcre pio|iheli;is, ei ad perversam
(tarnis auribus, sed cordis audiiur ; et diccre cum inlclligciitiaui prava iuieipreiatioiie (urquerc ; quast
i'ro|ihela ; Dotninus dal tn.ni Unpuum disciplinir. si ct iijec ilc Isaia sciipta siut, possini aliu siipcr
iti sciam tiuando oportcat me loqui. Quod teslimo- C Chiisio aulerre lcslitiioiiia, qu.'e ila porspicua sunl.
nium qtiiuii et dcciiiii in Isaiain Iil>ri, qticin nuiic ut claium sui cuiictoruui ocuiis iuuien infuiidant.
diisacrerc ciipiu, principiuiii est. A.l porsonaiii igilur Diuniiii, in qua et siipciior
579>^''l*- ^' — Vcrs. 4 scqq. ) « Domimis nniiiis est liijcr, ctiaiii i»ui rcferenda siint , qiiod
dcditniihi iiiiguani eruditaiii, utsoiam siistcntare ja.\la dispciisalioneai assumpticorporiserudiius sit,
euiii qui la:>sus CfX verbo. Crigit mane, mane cri- el lingu.ima('cepi:riidisciplin%, ul .scircl quaiido de-
git mihi aurcm,ut audiam quasi inagitjirutn. Uomi- b.TCt loqui, liuandoreiicerc. Dcniqtie qui in passiune
nus Deus aperuii mthi aurem : ego auicm lioii coo- {iicuit, per Apoalolos, cl Apostolicos virus, in cuncto
iradtco , retrorsuui non abii. Corpus nicum didi urlie nunc i'it|iiitur. Magtccquc scienlia* csl, darc in
percutienlibits, ct genas ineas veUonlibus. Facicni lemp<irecou8crviscibaria,etaudicnliuiiiconsiilci'itrc
nteam uon averii ab increpaniihus et cnnspucnii- personas. Uude et Apostcdus Faulus, his qui prophe-
bus. Domiuus Deus [Vulg.addit mous ausiiiaior ]
taruui lidcui liou rcripiebai.t, iiucturum suoiiim
nieus, Ideo nun sum confusus , ideu posai faciem luquitur tcstinioniis : Sicut quidnm dc reslris poetim
meaiT) ul pelramdurisiimsm, ei scio (juia non cou» Uixtrunl , Uhjus et genns shihus (.tct. xvii, t8 / ;
fundar. > LXX . f Doiniuus dat inihi iiuguitm dis- Avatuui sigiiifican!». I«ur&uu:qiie dc Coinicu ; Ccr-
utsciamquaudo oporieaimeloqui verbutn. *^ runtpunl tnores ionos confaLulationes mm/<I' (/ €or.
c^piin^,
Posuil ine mane, addidii mihi auiem ad audien- xv, 53 ) ; et Epimenidis votiium hexatueiruiu . Cre-
duiu el disciplina Domini aperiiaures iue.4S. Ego
* teitses semper ineiiilaces, inala besiict, vcntres piijri
aulem iion renuo« iieque cutitradico. Dorsuia mcuiii {'fit.i, iS )
*. Qu!i.i mctroium nrdinciu atqiie
hrcquentibui morbis mcatn, elc. fjuoiidic ci 9go
^ runi riimuscuios, sed Dei jiiilieium pcrliemrscens.
tadem prflioi tiim Jlieionymo ; nec ouintoqum mea Mahti.xm.
dormiii'» diiTcraiui ui cicplam operLim samii doc- - Marlian. qni masenl. genere, .
loris edilioneiii expleaRi ; ideO(]iie ictum me liiiic 'Cuufer R>>ibi. in nosrra recensione 70 ad Ma-
irrtdo suidio, iiequa lUam crilicoroin el iiififeiico- yniifn, num. 5, Araii verba sunt '.iii yao x,a\ -(iyc)';
)
497 COMMEIHTAR. m ISAIAM PROPKETAM MB. XIV. CAP. L. 498
iiieusuraiifi in Iranslalionc non servant, sciciulum A Ej iu Provorhiis : Tinea o»si«m cor 5S2 ''ni«Uig«ns
(•M'n Giaeoo cos pcilibua currers. Hoc auJeni h- ( Prov. XIV, 50, »ec. KXX). Pro tiiiea, in pr*»enii
cietini, ijniii actcperal lingu.im (]isci|)!in.T, ni scirct ioro Symtitacliiis, rubioinem ; Aquila rfrfn«i/i, inier-
f;tta:iil<i npurlerel ioqiii vcrbnm. Ciii a<i<ti(ao$( aiiiii^ prftMi stint.
|ierpraii.ini, qium per n.tinrain non li:ti;eha' : (li in- ( Wrs. 10. M.^ « O"*'" «' ^'"J^'* lini#nsDonj'»i;ir,
t( Miij.tiiMis nt<<piai]!i3ni ;»nri'S oorporis acri|ii ilobfTe, aiiilii^ns vocctn servl ejos ? Qni aniiinlavit, in trrie.-
«cd inenti» : lic (|<iiliU!> el iii Evangelin IW)intniis i)i i«, e» non rfX Ininen ei : sp«rel tn notnine Doniini,
io |ii<'i);itur : Qni li(ii>cl nuyes nnditadi, au-uat(iltillli. ci innitatiir in»i>er Deum %v.wv.. * LXX : t Qois est
xf, 15 ). Qtioi tlisciplina 581 cl eriiiitiio ii;>vriiil in vitiii* qni linieal noinmum.exaudial votJfeni pinMi
anros cjti«, iil rcicnii.iin Patris a:\ iios us(|ii(>. irant- •jin qui anil»nl=»ni in «eneiiris ncn ^sl eis Ihn.
:
CoiiJiditi? «n noftiin« Doniiiii, el inniiiniini «<ip«r
ii.ittiTt^: ; qni iion conirailixti ri, sed faciii» est
olxvlioiis iKi(iie :><! inoi loin, ct inorlem crnci:) {PliilijK Deo, I Vos mc flagellasli», tos mcani fjcicm roif
i: Itu nt poiierel corptis sive iioisuin stinin ait gpMJstis : ogo tamen ail jktcniieniiain provoro pc -
)
Dci cipax (onciiieieni Nolo enlin mortem popiiii peccaioris.
pl.i.^as ; ei p(*<'tus fl.tgclia ?fciii(«rcs incos.
goniS({tie snas noii avcrtcrct nli siiiipi:;. Quo:l i liini seii laiiint» »» reverialnr ci vivai (
lizefh. xxxui
a ni inistro priiicipis saceriiotnin siisliuuisso non Qnis csl iiiter vos qni iiniR;.t l>«iminiun.
Ki ilico :
dul;itiin ost ; itaDtcert.-ilimcl J<i<is;uriin) pnpnii illn- ci aiulial \ocein servi vcl pncri, iil csi, Filii cjti» ?
itcicnt. Qni p<ircn.isu$ alqtte conspuins, iio>. erui>i!il> i]'ionim aliti«l assnnr.a.-B raniii e>l, tiliuii naima'.
s -il qnasi aunus «ii.ctns ad virtiinani esl : et oiiasi Ni»c vero paruin pntemns esse limcie Doii»<niiiii,
ovis roram ton<lu;ite nitnapcmit os suiiin. ()iio<l jiixia ilitnJ «ptod in Procrl.ii- diiitnr : Viiucipiim
anloii) Kiiiu> jusia siisocpii cotpori» s:i<:rai;tpti(uiii a ^tntieiiic Hmvr Domi»} i Prov. n, 10 ). Pcifeci.i
T';ilre aiidieril Joqualiir, in Cv.ingcli» pieuiii» fora-? initlit lioiorein «jni;i linior
qi:i I quippe dili-clio :
dis.^-iinns, in quo ipse ail :,El qui luisti ine Pater, man- pO}n:>n) 11.11101. Qni ;itiicni tsniC, iioi: csl pevlectns
ilni«m niHiidedit ijuid dicnm ei quiii loffunr. Et itc- Scd liic limor oio tiiniiiiMe, ei eJXx-
in cliariialc.
Mim: Siint mnlio, sic judico {Joan. xu, 4'> ; v, 50). 6il% ponilor ; ile q*!" tl alilti iegiiDtis : lieatus tfui
( Ve«s. 8 ) i Jiixia tH tjni jiistilical n»; : quis omiiia fHetitil {{Eecii. xvin, 27),prop(pr euUS^tav,
• oiitriiiiicii [Vulij. conirailiccij niiiii ? stemnssimHf. Inic esi . propier tmidHutem ; quos vnijso :ippi;ll;i!il
Qui» esi .'»ilvcisar:i)s mcns? actcdal :>d ti;o. K ce Ut»- timonilos in rtligione Dei. Prolegil ciiim Di»miiitis
niiniis Dou.> .liixiii.iior nicits : qiiis csl quicoudcnw iter coriiin, viam limor;iionini coslodii. t>o lioc
et
n«'l me? K cco:nnt'> qnaisi v«'st°inonlnm conleron- /« limnre scriptntT» esl: Tinior Doniiui omuia Mi^erat.
*
lur, lin.M coiitedot eo». i LXX : « Q «i;» jnsta est» (Ecc/i. XXV, 14).Et alibt : i\o« e$t inopia ihneiiii'
inttilicat nio * : qui esi qui jiidicclur inecum, re- btit citm {Psol. wxiii, 10 ). D-niqim posl mjilto.-
MSlai milji simnl ? £t qui.s esl qui jndicinm ineat vlrtwntn grtdns i^d iiuj«s<emotlt limorom Donii
iidvcrsum luo ? atipi-opiiiqnel iiiilii. Kcrc Dnminus ni pervvnitur. l.o^'tiinr eiiiiii scrmo ilivinns sul)
:iiixilial<>r niciK, ';u's altligrl inr. ? f''rco. oii.nes vos piM'son:) inagisiri i;i patris. «iisrip':l'.im criulicnii'i
qu:isi venliiiiotiluiii vetcrascelis, et qnasi tini-a ctniie- ol fil:i:iii : Si intocnstirii siijiieniiim, et ititciligeviia/
ilet vog. » Si «jus, inqnit, nic puiat jttsie :i<l(lic;uiii dederii toccm titam, ei si iituTsieris cam tjuiisi
crnci ct aiiq.to-t ftuisso prci.iinm, rcsislitt ii ilii. peciniiam, et quaii tlu-snurut iuvenigaveris eam;
Qffji c«( qiii jiidicetnr nucnw, n« non poicnlia ma- tnncinteUigcH tiiuorem Domim,et scientiam Deire-
jest:iiis nieae, soii rntionc stipiMoiur ? Jtitlicatur au- peries iProv. ii,r.-."... 1.n(c ost limorqui a!iimassari( •.
toni qnis cn;ii Do>ni;i(>, noii ant li)riiato regtianlis, lornm inl«'j:,r.is ;n' |iiit!;c;is piii;»sqne coiiservat, de
.sed («>:^p riXi.nic v:t'tiitiiiii : qiKtiitodo ct apostidi quu ifit-itnr : 7i(».'<>i Donini saitcius pennanet iu streu-
jiiJi":iiil «tnudcciio ttibti» Isravt, cl NiniMiaR, ao lum iaculi. Ad ()iicm nos (ii^ina floqwa c<»{(«rt:tii-
re^ina Sii>a popu'.!]:ii Jnd.eorum. JiKt:> qtiein sen- tnr ; 'iimete lJoniinum,etdaie eiijUriam^.Apoc. xiv.
snni a-l J.-rusalo i» iliciinr : Juaifuula en Sodomaex D 7 ). 0«ii igiiiir sic liinci Dominum, audial voe«ni
te {F.sech. \vi, .V2). Quia ij^itiir liuiius po!osl jns-> scivi vel pucri cj:is, qni ambulavil inienebii", 8i
lilicari pr^fs.^ni.^ i)ii:iiiiio, uiikk-s i|ti:is! v<'t.tiiii''n- iioii orai ci loiiton ; qui non babuit sp(u:iem ner.
ii|.ii vf^ieiasr^jt; i^Psn!. C! ). QuoJ ;ii:!viti iiiv<>t«:- gJoriain, scd in simiitiutiine i-arnis pei-c;itricia kU.s-
Tiiscii, poriitioiii prusii)niii« c!>i. Li qii.iji imca, copit rormAia s«ii-vi, iit pecGalnm iii citum K.peri^
al', e(.medet cos, C inscienliii vii|c.ii;.*t ncci at.j^uni ; rcl. De Uoc dicilur, quia 5^3 sptTtft in uomine
ci /liiis gin.iu'.!) »a!v.'i!aruiii. Dc <j<'ii iii iii.o ii;ij is D-jiiiiiii, e! itiniialiir snper Deum stinm : iil qnitl-
VMliiiiiiii ii •iiciitir : rotmiii eornin :!on >iwru:in. I^; quid l)>ini:iil:r fr^^Iilalis est, diviiw m;«jt:>t;ilc cor-
itiMic!)'.ia coiilra pciversospri!)Cip;:s: .iu[eiiim hoiui fobotol atqiie siistoiiKil. ll.x; jttxi;> ilol>taicnin. CsR*
€orum ffuaxi tinci c.vcomedens. ei a 'ibntajis xufer rc- loruiH setnminni Scplu;i;!;li:la de (ico(-.-.t<»:ilH«i di-
•jnlain in tlie specnlation s {Mii,l!. vii. 4. ^cr. L.XX;. oilnr, (pii i;o;nortial ol)e.'.ir«i voci buii ejti#, cl in
f<3(i£v. tomici :uitivt( M .;»ti(i'i s. u:>riiiiti. 'tC€'*r'Ou- =
At ('.r«iiiiit oti CYYi^tt 5:::»::')ia< v, qnip
;;.'^
oiv r,i);-, '/p-^c') '>;*.^lai xazxi. Deriqoc Efimeui- iuxia. esli^ui ]diti]tcai mi\ reSlilMfn^liim cuMieadi»
d«s i.e\ lio-lrittti. Kpf^-^e^ at\ 4/to«J3.: /.xrx '^')pia. Vicior.
vaJtcpcc ttatai.
:
W9 S. EUSBSll HiERONYMl 500
lenebris gradiunlur «rporis^ et idcirco nort haberii A (Cap. U. ~ Vers. \ seqq.]l « Aadlle m« qiii per-
iueem. Neqne enm Hefi poierat, ut in pervftrsam sequlrnJfit quoJ justurn esi, ei qu«riii.s Dominunf».
anin>am iniroirei sapieniia* Qui neaci«>ruiU fieC fft' Atiendite dd petram, unde exci^i estis, et ad ca"
lellciterant ; et ideo in tenebris ambulant. Non vernam Iflci i56 (Jua pn-ectsi e-slis. Alterdite «d
eiiim fecerunt opera Domin» aique niandala, nec Abraham palrem vestrum ,et ad Sar.im quafcpe-
semiRaverunlsijji jtisijliam, nCquc vindemiavenint perit V05 : qnfa uniim vocavi eom, «ii benedixf ei,
viJemj ul3cc!»ndereni siIm lamen scieniix. Qui enim ei mulfiplivavi eiim. Consolabttur «rgo Dominu-s
•Jesiderai sapientrair, servefc mandaU, el Dominus Sion, ei rorsolabflnr omnes ruiuas eju». et ponel
tribuei esmiiii.Undeei ad Deiim dio?iur: Luxpree- deserinm ejus qitasr delictiis^ et selitudinem ejus
cepia {va{PTcv, v\, 25). Ei alibi i !t}an(iaium Domini qo&si linrtum Damini. Gaudium ei laeiitia invenip-
lucidvrr. illiioijnani ocvios [P^ot, .hvjh, S ). Pr«cf- lur in ca, gratiarura aciio 6t vov laudis. » LXX :
piturquc iinpiis jul connd9niin> Oomino, et peecatig K Audtte qu! persequimini quod iustum, et quae-
ruenies, itiiiis . inniianliir et ausicnteniur auxilio. riti5 Oofniftum. Aliendiie in robustam peiramquam
(Yers. { l,) ( ScceQmncsr vos accendenie» ignem, ©xcldisiis', et in roveam lac» quan\ JbtJlstis. Respir
accirjcli fiariimis, amhtilale in lomine igiiis vesiri. eile iir Abr<iham patrem vestnim, tf^ Saram qua
et fivfiammis quas suecendistij : d* manu mea f*- ^ peperitvoj. «|Uia idius erit el vocavi eiim, et be-
cium esl I>oc vobis, iii doloribxis dormieiis. » LXX: nediKJ *.i, et dlle«r ilivtti. ei muUiplicavI eum : et
'iEcce omnes vos ignein acc«Rdti«a« ei conrorlsiff (e inmc consol.ibor, STon, Et consoIatnKsom omnla
nDinmam ; amijulate in lumfne ignis vestri^ et iri deserta ejus quJsf paradiiufii, et ea qu* ad occl-
namine quam iuccendistig ; propter me rae i» simi dentenr siinl, quasi psfadisum Domini : ex$uitati(y
liapc vobis. In moerore doi^mieii». » Nibif prode«t n«m ei laiiillflm frfvenfeiit iii ea, co(^fessionem ei
RHhorlaiio ; ncc posi scdera apes $:iluiifte«t. Omnea vocem laudis. i Dormieniibus in jnoerore ae dolore
declinaverunt, simul inuiilesfaet^ sunt {BtnU. xiii) |M!rpetuo, <\\:\ succenderunt sibTignem« cl nammas
omnes sibi ignem sueceiidunt, flafnifiamque corro- robusiiESimftS csse fee^mnt, vos q«i pcrsequlmi-
borant. Ilabenl enim in scfenum, iigno, «lipulaim, ni jusiitiam, et Huxriiis Dominum (signiricat au-
spinas, ae iribulos, ao loiitim, qu£ Kterno tradttn' tem apostolorum ct per apostolos credentium cTio-
lur inccndio* Unde ei in Proverbiis scriptunr esi: rum), respieiie petram, id est Abraham potrem
//» mi//t»$ Vtgvh vlget ignis {Prot, xxvr, iO). Stn au- vestrum* de quO etciss esti&, et ad caveraam laci,
tam parvu!u& ignis graudem materiam comprehen.» dc qua pr»cisi estfs, id cst, Sarara quje pcperitTos.
dii i
grantiis namii>a qoauia populabitur ? Diciuir ^^ Ei hoc considerate, quta clim ttoius ' ef centum
^pisiola quis Terrur ad HcbrsOs, de ferra, annorum, baberet uxoremj
el, iri
5d& *ssci ci sterilem
qcae proferens spiiKis et iribuie», reproba sit, ei rouliiplicaveriin flfio» ejus quasi scc-Has casH, iia
iiiRlcdiriioni proxima^ ftuisque itlius in combuSflo- ut niimernm Vincerct mufriiudo. Si ergo de uno
nem (ffebri vt, ft). ErffO qui aceincfi .smit llammis homine lania populonin» nati &upi inillia ; quid
aique eiroumdati., e( sibi ineendium robaravenifit, finhi ijrande est, ui inslaurem ruinas Sion, ei de-
provocdritur ad seluiein, et diciiar ad eOa : Ambu- sena fjus inMfem in paradisuni volupiatis, et in
taie in Ivmine ignis veslri : etin iJammis qtins suc Itorlum Domlit! quem ptalitavii Deiis in Eden con-
eenditiiu ut fn poeuis aiqtio suppliciis discant Del tra Orieniem : ei ffiveniaiuT in ea pro dlversis ar-
poieuiiam, et r^deant ad salutem. Si^nidcdt diilem I)or,bui gaiidiun» Mque laetiiia, confes^io ct vox
laudis ?MocJudaci ad Zorobabel lempora
Judjici pOpuli vaslUatem, qua ROmiiFUs tfitdili refcruni,
siHit, ei oapiiviiatig |uguiti hucusque siisiffient. qiiia post fealyloni» v;^siitaiem ipMaurata sii
^^ nmMreniin hHt templum, et antiqua reiigio
S84 Chrisii facta sufitomiiia, Sion, aeriificaiumque
ei itt moerorc lc doloribiis ddrmient : nuia npc reddiia. Sed qsomQdo supra (eap. iMx, ^, iS)
tyencficilsj neciormpniis, DeiFilium retiperc volite dieitur ad Sion : A;fer«nf fHiot tuat in ulnit, et
runi. UudeloiiiiiiUf ad eoS : lie fn ignf.m xtetmtm, ^ fdias tuai auper liumerot portabvnl. Et erunl re
diaMo ei angelh nuiricet tua. £l Ecc*
f]uem prcpp6^ttit toiui ejus{il(i(th. ges rtulricii lui, et vsginot :
jcxv, i\). Hoc e$t quod et AposioTus aii : Pervenit itti de longe veniein, el ilU ab Aquilone ei nior»,
emm %vpev Voi ira in fniem (f Tfiett. ii, 16). Hoc el itti de terra nvsirMi \
quando dicel Sion : Angu-
ravitulo discimus, pro qualitaie peceatU Ignem sibi sH^ymibiest locut ; foc mihi spatiumul hohitem^
imumqircniQue suetendtre. Et quomodo in eodeni qua» mcdiociiuiem eicludunt illororo teiuponim,
pottst lceitiin, stpcr lerrena Jcrusalcm iinpleU iioscunlur :
manofitesi loco, e! &i dici alii saiii iiec
bunt, alli febrium Ruccendumur ardorlbns, e^ Ji- sk et hic loquiiur Domicus ad eo», qui perscquwt»
veriitaie bumorum aique pitoitae diversa suppficia t!ir quodjustum est, juxtaiiiud quod alibi dicitur :
sentientes : sic iguisqni a peccaioribns succeudi- Qucere j>aeem, et persequere eam{Psal. «xiii, i^) ;
ilerum Hotpitalilafem peneqnenlet [ AI. te-
lur, materiam in pcccatis hiLbei, et in iuiquitaie, el :
de qiia scriplum csl : .\rJekiL ticul i§Hif iniquitM. *jii«/if«s] (ftowi. xiK Ct quaBruiit Domiuum, hI
I3>.
C)c prioribus eonjrciat pr»sortiia : cum
nmlto diffi-
ei sicttl gramen tictuiH vorabitnr iiicetidio {liOi
ciliora jam r.»cta siul, baec qwse prouiiltuntur, fu-
«. 18).
tnci aiimum, sciUcet Abraham non «»iw et centum
*
Reicribll Viciori «s, fum uifHs eenittn ;
»
501 r.OMMENTAR. I\ ISAIAM PnOPlIETAM LIB XIV, CAP. LT. 502
1«»» nnn iftiliilent. Porrojuxta LXX persciiUtrijun A frc«li.|«»!t>:ii v\ (uti'iitu-!i!i(> n;ilioiuJu'. dicenlc nn-
ju.>t<iiir di«.iJ«r, iit a<i|iici:Hit iii rol«tisiis>iiinarf» pft- li<'nil>rs Moy«t* in f^oul.^^rofiorisii c.iutico : La^tami-
tram, qu»ni excirfcrniU, el foveaiu li»ci (i(i»in fodc- ni (fejilif cini! pojiii!:) ejus (Ihui x\%\\, 43). Pro
r<MM. ij .'$;, t>on-!mi:ii Sivlvatoren^ di> (i«!0 A|»o- lYibu, q':: m i!<>s iiiieinicl.Ti s«nui.«, TlieOfioiio.
stoliis !«]iiiiiir : P<(ra auiem erai t'.hrix.tHS (/ €or. (jev.ur^ : >yr.jfn»<liii<, fjentr,u : I,XX. rajes, Irmslii-
x, 4). Ki :il-bi stTiptMiu e«i. : Sltr.uit siipia pelram It.Mjiiii. N.is cuiiii siii:;us,el trHi!ts, ci Rcns, ci pc:iii:;
j!cdf.i inirji {Psal. \\%\\, 5V. El ilrrum : /« pclra Doii;irii i' g;iIo«.'l sn<;«r<loialc, <r'a!is fiiilc: Alir:»linin,
txaliai;it ».«. Kujus eoiiii laliis l;m!e:i |>'iTo;!iriinl, qiii lo.x ^tpiieli.Tlis esi. er cncri s.iudi, d'? i:ut-
Jo qtio »xiviS; s:inguis pI aiju i. ct li:'i:i.'* fiuliMutil bns 5M!i»iuui csl : Solile iav,-]cr3 clnislos vie's
inauus et pedes, diceul? i;'V) Ddwino S.il*jii<»rft : (P*«/. civ, \:\ ). (};!id csl <;;:(id ji:!,(>(vir .iii ;i'c ?
FitderufH i^^aiiut miatelftedex nitoa.. dliimierarerunt Quia le.Y, iii(;i.'il, a nie fijralietnr, et jxdici.^m
oittuiQ oisa mea {Psal. xxi, H, 18». Poisunius cx- meitm iu larem piipniorum, sive (,t'»f'»jim. Ilic l<\
viHain pQtru»), sepuicrum dicere S.i!vatoi^i<(. in quo Ev.iiijclii 587 osUMuliliir ppiiiiiia'i'>, <\m:k csiiil
conditui cit, el resurgcns a mortui», iutiuiu«T»l>i- de Sioii ; r.oii ^ioysi, (|ii;c oiiin in Siiia d;Ua csl ;
ici) fiiios f^eiHiit. Ci aiipKilatHS c-i .ibraham, id est. JH(!i»iu!vqi!e ntfuiu iii Inceni * gciilium proredei.
pater multarum yeiilinm. Sicut Sara priui slcritis, B pcr quod slaluil ::1«ihc decrevil omncs genlcs esse
inl* rpreiatvr K<;elo«ia, qux .ilii» nouiiivc .ippidla- s:»lv:.nd;ie. Ac uc 1'or.sif.an pularcutus longo po.si
liir Siuutqnaiu Doininus consoi.^tliis e:st, el posuil tcjup)rc fjiiOit proiir.iilcfisc vcnliiruHi, infwl, propi
dfesena cju^quaai paradifiiiin. Plures euliii 586 esl jti!il;is meiis, .sive justiiia. Clinsdis ciiiui a
fiUi ttettrlatt intigii tiHam tjtu quee linbet iMiHm. Palfc f^if.u.s Ci.t noliis s:>picnl.ia filredeiiiplio (' Coi.
Quadi|u« ijicihir : Fa ea t/ua: ad Ocriilenlem tuni. 1 ), .<:iiu-li(;is :«c juslilio, ct umnia (juibus virtu^
pQtia7n in parfdituttt Domini, sive lu /;0i7«i.'i Dei, no :iina .•ippcltatiir. Pi.lchie<iuo diciiur, jus:iii.i
signiticai illud, quud sedeniiius in ici^cb.n* et liroccesiira, ul nequa(|u;iin uua g(!us, scd ouini»
unibra luortiii lux repenliw:i surrexit. Pro paradiso, falvclur oiitis. Quod ^iutciu S;ilvalor, sivc ?a!us,
incujus loGU nos delicia$ verliuius, iiiflelruico po- q«o<l lieiiniice «iioitiir iaans ', appcll.jiur Filiiis
(py), dc quo in priucipio Gcn; seos .'Cri-
liilur RDEfi Dei, <;»» nii.xsus a Palic esi, Siuicou iciieus pue-
ptuiu rsi. £t hoc iiolandNu), qiiod in Sion, qu.-c roui in ui:iii siiis, lo(|uiti!r : Aicif diuii:tit .•eri'«i«
romparaiur parediso D.i, aliud ei^se non dclicat, luum, lyomiM, quow.iin tidcitiui oculi mei tuluiare
ni&i guudiuiu ct lietiiia, coufos^io ei vox I.iudis, tuwu, ijuou pra'parnsli ii: fonipcciti oiriuium popu-
ul quod in coelia factnri sunt snncii ctim ap.gclis lonim , luiiieii iii r,:tet:iii:'}icin ger.fiHin { Ltic. ii,
Pci| lioc eliam in lerr» jugi in Domiui laude n;e- ^ iii ei scfjq.) Quod iiie scqi.itur : F.i brr.ciiia niea
ttilCtilur. pr;f)M/os j;i(/ic«/iu»(. Sivc ]u\ta lAX, d in bracliio
(Vcrs. 4, 5. ) « AiiendiJC ai «ne, populus nieufi «:<ro (jeutes sperabnnt, vcl Ijoc sijnincil, «pfoJ
et tribMS tnca, nc auJiie : qitia lex a mc exict, oi omncs virluie illius judiccnlHr, \el ijtiul in Oiiri-
iuiii-ium iueuin in hicein po|iiilotum reqnicscci. «tuni, qui csl ljracliii:i:) cl Jurliluiio De:, oinnc»
Prope eit j:isiiis u;eus7 cgn-ssus est salvator uicus :
crcdi:iir-i- sinl nali.f!!-*s. Dti;i'.ur ei in aiio Incu ;
ft bracUia Riea p.>piilos judii-aiuiiit. Mc insulx e.x- Tuum brachium cum poleuiia. Cou(orteliir tnattus
pect»bunl, ci iirachi'iiu iiicuki snstluclmnt. i LXX : tiia,el exaiietur dexicr/i tua {l'sai. lkiwui, 14).
« AuiliJe mc, audile nic, pojiulasnieus, el rcg'!S, Kt iicruii! ; Cantale Domino canlicumtiovuiu : titl-
ftd uie ailcnditc : quia Icx a ii.c cgrcdiclur, ei judi- vabii sibi dexiera cjus, ei bracltinm sanctum iliiu*
cinin ireun) in iiiceui gcnlium *. Appropinquat «ito {Psal. xcvii, I). Dcxicra cnini ei I.MacIiium Do-
juslitia niea, ciegrcdielur sicuilux salutarui: eiiTii: n;!ni, ipse est qui priu>- [^eniitos sal-.uvit silii, ut
et in bracliiom.-o p,e!itcs spej-abuni. Mi' ins;il;c '^x- niiMus pcriret de his qoos ei Pater dodci;it {Joa::.
spectabuivt, cl i:i biacliio noo spcr^iliuai, i i*c- xm* ). Quod au'.eni insulre, vel auini;v: sauiluiUH:,
mel in ilebiaico dicUiir .Kneniiiie, sccttndo jiixta qtix in tierseculionihus niuiidi istius linna iii Dimmi
:
^
SepiU.'ginl,:i, (iudite me, atidiie tne; m i!ot e:it nos golid^itne suiit li.Ic, vci Eocleaiarura 6%. pcntihiia
ciauribus corporis, et seusu aiiiniae auiirc deliers. nial:itu:lo «licalur, crcbro cxposuiiuus. Kl sicni
Provocaiurque geniium uiulliiu.I'», qu:v «sl popiilu^ br.id.iti'.» Doinini, SalvatortMU ; sic brachia cjr>»
Dei, ut dil geiiter audiatqu* ditunlur, dc q»o 7-1- q:i;k: pfii^l.i.s jud-cenl, omiies sanclos, pos«:!i;..i:
cbarias : Confugient, iuqnit, gcnJcai ii!i(/i<r a-.' hcmi- iniclii^ijrc, iii qnilins Deiis mi;iuiuHi jodicabil.
uHo;, et eriint ei in popf.lum {Zaclt. ii 11). S;vc, iit
(Yers. 6.) « Lcvaie in «oelos oculcs vcstros, el
qiii.lain voluut, popuios apitcllalor rcliqnia: «jx Is- vidcle sul» UMia-n dcorsuiu : quia coeli sicr.t furrtiis
racl «Tedeuiium ; c» iribus, sive gcnies, lii «:iii lii.-icscc:!!. ct icri.s si«;ui vcstinioiii!i:ii aUercJ:ir •
ei
'
Dfcral VOK gentivm. quam cx Ambrosianis Hehraico lcgatiius hoc capiie i.i. $, ^yw^
Isaisr
mss. supplcious, coj<enie jpsoCroero l«^xtu slt '-pw; Ji.uhi. sulus tucu, yfl .so/uc/or mi»';/* jiuta
id Cil,
nipionyiijui» «iui inrf:i. vcr*. 6 et 8 ^rr?'iy- JeSf-
An»hrus)an;is. Judiciumqui' cjiis in iucem. etc.
* t:iiuilii\i-rt\\. salu^ivffi- Sepluagfnta ubi<]ue redduft
itc. Kdiii ni.ii'a libii pro nomiite Jesui,
' Jesits, aojTi^C-iov u.'.'j. saLutare meum, MarTiaii.
-'osucrosil Hcbraicr YW' Jcuhuit : cum in lexlu
;
503 S. HUSEBH HIERONYMI 504
liabilslom ejns siculbaf-.e iiiieribuni. Salns anlem A »on videntur. Quce eniiH ridenlur, temporalia xuni :
mea in sempiicrn:i!ji ciit, ci insiiiin mea noi» dcii- /•/r'<p aniem non videutur, telerna{JI Cor. iv, 18). Talc
cicl.j LXX ; « Levaic in coeiomociilosvcslro3,ei in- qiiiii el Joanncs apostuliis scribit : Mundus 5S9 P'^'
spicile lerrain «!eor5U!n, qiioniom co.;l»m «iciit fn- transil,ei desideriumejns{I Joan. w, 17), Ei in (Te-
inu.s (irroatuu; e.«;t. Terra autem SSS sifiH vesii- braico dicitur : Cceii sicut fumus liquescent. Sivc
fnenin»» veterascet, et haliiiatoreis ej:is siciit bxc jisxla Aqnilam et Symmaebum, comminuenlnr in
inonentnr. SaUiiarc autem menm in seinpiierntiin «i/(j7i,ei in salis moiiuincoriterentur ei evanesceni,
crit, ci justiiia nica non deficiet,» Hoc e>t qiioil qnoriini prior dixit. f,X{aGr,Tr;*; altor, 4).'!30u Jiv ;
Dorninus joquilijr io Evango!!'") : Coehim et lerra qnod a commini:tione ct deliquio s.ilis i-'j;io).oY''av
iransibiiui ; v?rba aniem mea uon prtvleiibunl {Matih tralierc mariirestinn cst. Pro qiio iniror qnid dicero
?.xjv, 55 ). Et David in Ps^ilmo canil : .4 ;>rjj;t'i- voliicritU Soptunginta, ecelumsicut (nmus firmatum
pw IH, Domine^ terram fundani, ei opera inanuum est : si oniro firinitas pro robore accipiiur, qno-
iuarum sunl «eli. Ipii peribtiHl, lu aulem pertnanes, modo fnir.o quo.i firtHura esl comparaiur ? Nisl
et ornne^ sicitl vesti>nen!um veiermcenl ; et sicv.t forsitan possumiis boc diccrc, qnod ouinis cobIo-
pailiam invohjes eos, ei mutdbuntur (Pjfli.ti.SG, 27). rum firmitas el robiir ei foriiludo, venio inanissi-
Ex (juo osienditur, pcrdisloneui coElorum non inie- " ino cl furoo, qni in auras solvilur, coxqueiiir jnx-
rttum sonarc, sad muialioncm in iiieiius. De qni- 13 Ecclcsiusteii : Vanitas vamtatum $t omnia vani-
hiis (licilur : Krii r.celnm nGviim, et terra nova : (;va; las {Eccle. i, 2). llludque diccndum, quod si cflelum
eqo facinni p^nnanere in compeclu meo [Apoc. \\\, el terra peribuul alque veterascent, qua consequen-»
1). Si i'ni.'!i tl-j jaiicii.s scriplu:n esl : Omiei quidcm tia babliaiorcs cjaa sicul isia morianiur aique di»-
dormiemus, sed non omnes immuiabimur '
(/ Cor. pereani ; cum auiinas esse perpeiuas, el resurre-
XV, 5! ) ; cl in quahior P.-aimoruin tilr.lis lei^iMir : ciura corpora noverimus ? Ei: quo perspiciium esi,
Pto hh qui immutdbnulv.r : «Tiianlo ni.Tgis bnc dc f oelum ct terrain non perire, el in niliili redigi
ccelo ac snl-e .sicili.squc crelen-.luin e.si, qii.Trifio In- sed in melios commuiari.
ra solis lunirii aciipiei el >.'tl scptiipio ftii^Mre ru- (Veis. 7, 8.) c Audite me qui scltis jusinm, po-
tilabii ? Undc ct oiniii.s oicaliira fo;!geniiscit ol imlns [Vji/A,'. addit meus] : lex mca in corde eorum.
pariuril, cxsps^cian? revplaiioiion) rilioriiMi Dei, iit Noliift tiniere oppiobnum liourmnm, et blasphe-
niiilenir i;i mclius {.^o»n. vitO. Et non .«rfyiniu ani- mifts cnrnin nc melualis. Siciit ciiim veslimentum,
rnap homiiium, quae ininion.ile? siiiii : .«cd ct c ir- sic comedct co.« vermis : ot sicirt lanaui, sic devo-
pora commutf-iiliir i» glorifiGalam subsuniiam. _ j.ai)it eos liiie.n. Saius auicm inca in sempitcriium
Oportei evun corrvpthum Itoc indn cre incvrrupiionem ,>y\\^ f>\ jnsiilia mea in generaiiones gcncraiionum. >
et morinlf lioc inducre im>noylf:li!atem {! Ccr. \\, LXX « .\tidiie me qui sciiis judicium, piipulus
S5). Cifiii nuiein roeln-n vcierascat el terra, consc- inoiis : cnjus lcx mea in cordc corum. Nolite timere
qucntcr ol oa qu?f; coeli circulo conlincnlnr, ci ho- opprobnnm bominum, ct coniemptu eorum «e
mincs, q-ii suiU babiialores lcn*, .sicul h^c ino- vincamiiii. Sicul eniui vesiiinentum consumetur
non *
rientiir : In inleritiim sui, sed in aljoliiior.em tcmporc, ei sirut lan« comedeniur a liuea. Josii-
viliiatis nnliquae, ct innovaiioncin fuluroe gloriae ; lia auicm inea iu Tternum erii, ct salns mea Jii
qi.iaiidn fuigebur.t jufti sicnt sol {ilaltli. sin, 4ri) ; gcneraiiones jicncriiiionuin. » Qni supra dtxeral :
c.i aljeunlibus nrfctoritis atqiie aiitiqnis, facia fue- Lex n me egreiHetur, el judiciuin meum in lucem
rinl oroiii;i nova. Qiiidain pcriie el veterasf^ore, (iFntium : nniic ad cosdein biqtiilnr, qiii sciunl ju-
pro aliolilione ct moric accinitint. Jmta iiliid qiiod ilicium ojns, ei Ipgcm iUins babcii* in c*>rdibus
jts cailiolica Epislola iegimus : Cwli qui nunc sv.ut suis, nt omuia cnm judi' io laciant, ei babeant lo-
ei tcrra, codem verbo reservala snit ifpii. Ei i'oni!ii : giMii qiiani pcr Jcrcmiam Dominiis polliccttir^jdlccns
Kiemenl.i ardeniin iolvrmur [Jl Petr. v.i,'i, IO},Q':cc (.Jircm. \\\\. Tii ct ?»''7'/.) : Slatnum lestamentum
quiiiem cl pliilosofilio-iiin mnndi ni'iiiio csl, nniiiia f) novuw, nou jitita les:pmentnm quod ilisposni pntri-
qua» ccri)irtiiis i;;!!! pcriiura. fnde el Aposliilns : bus ccrunt : sed slntuam icsiamentum. dans leges
Pertransit, ait, figvra mttndi Inijus {I Cor. vu, "»'2», j»;^c(i? 590 •" mciiibvR CDruni : el snpcr cor eurum
e-iniemplaniib.i.s r,ol>:s,uon ea qitce videnlttr, acd f;u<e stribam eas; et ero torum Dens, et ipsi /^runt po-
'.\iierain, qnam
iiidem Apostoli Icciionein c&.«c alteram laniumniodo in pcmino A et A immutamtis,
lesiainr iiosier Kicronymi-.s ni Episi.ad Miiierviiiin siic C0!rii;ini:iS a/:oajCiv. Qu.-e qiiiilom signifi-
in
el Alcxatidfnm, pra'f»'it liic icci Vi(tori'.i«, vrluii cani in wodnm salis destrui nttjue evanesccre : l;i-
cnnsexliii ei S. docsoris mcjiti coni!:M».liorf«ui ; i\o)> nietsi prior passivsi, altcia activa terininationc
ac
ornnes qiiidcm dormiem^s, nii onines iinuiultihimur. fornia cxprinsaniur. El vcro boc esl qiiod Ilier.
' ri.-.litiiiin:'.s alioiiiionem pio ttbiviutioncm c\ uoiai, iilrumfiUft inlerprolem « deliquio snlis iraxisse
Yicloriani aliqiiol mss. eiijmologiiim. Atqjie adco miniis illam probamus
' H:>cU'n«s oliiinuerai non cx luss. lectionc, scd quam ox aliis mss. Montfati' onins extiindit leclio-
ex Lr;!snii, qiieni cjRlcri rit^scripsciuui, ii.^cnio, iieiii, rcponique iulict T.Vor,^T;«yiv ex a>.oawvcrbo,
iJLt:o.-0/ffi-7t d.-tPJjOTa'. ; oxpt^fss voro aiuuK
; , *)UO.I «swminuere quidcm frangere significai : ol
tiiifi.Tiibits liiiciis AniUro.^ia.11. \ciii?lior rudcx IIAI- fninime vcro cx sslis vocabulo eiyiuou suum ducil.
<:0HCA.N cl 4 .AAAHCOVCl.N l'abtl uuarum vocum
;
505 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPnKTAM IIB. XIV, CAP. LT. 50G
pulus meut »t neqna(,«.im
:
vivont ju«la nucram. A mUerat >n anilHum, quK non est alU pr«ter Cl.rl-
sed joxta «p.ninm, insiaurantcs nanirafcm legero
6lnm, brachi.im DomJnl, de quo s.iprj dixerai :
in cor<libas nim, de nm scril.ft et ApoMolus Cnm :
Et in haeMvm meum gftitet sperabuni. Unde po-
enim gentes, qnoe mn Imbent lcgem, nttinratiler ea p„ius loqnitnr ad brachlum Domlni, et ejus dcprc-
«7»/« tegt$ sunt faciufit,
hti legem non habenie», tibi caiur adrentum, »it promisstirn lmpli»rat auxllium
tim $unltex, quiostendunt opus legls ieriimm in cor-
dicens : CoMurge, eontHtge : induere forlitudive,
d'*«sswM(fiom. ii.li.ij;). Dcqua legcsignificaiur
brecliittm OoiRfni. ConKorge slcnt In diebus anii-
tf.Psalmo Osjusii medjtabitur tapieniiam, et tingua
:
«]ul«, et omnem tuam CJterce fortitndin«m, ut q.ii
ejut toifuetur judicium. Lex Dei ejut in
corde itttus : per mulla s«cula sancios tuos de pericnUs Iiber.-.sii,
ei yjon
supplantabuntur greatus ejua {Psal. xixvi, etiam nos tiia fortilndine protcgas. Tu es cnim qiii
30, 51). Et qnia scif^bat spiritns prophfitnlls, mol- p«r«us8i»ti superbum, vulherasti drarone.n, resem
ffls ppr?ecutioiics crcdentibas fore, exhortatur eos videlicet iCgjpii Pharaonem, qni et !n Ezecbiel
ad foriiiu.linem, imo ad contemplnin eortim qni draco magnus appellatnr {Ezeeh. xxix). Tu siccaslf
eo9 pers.-^cuiuri siint. Quod ei Oomimis tn Evange- maro Rubrnni, ui per aqnas vehementlssiinas, et
lio loqnebatiir ; Notite limere e*s qui occidunt eor- profunda maris, tiam tuus populus reperiret, ci
p«5, animam au!em non pottunt occidere ted po- ^ iEjyptios fugerel perseqiientes. Qui igitiir ista fe-
;
tius eum ihnete, qui poiest nnimam et corpux perdere dsti : nunc quoque redcmptos et liberatos saiigniiie
in geltiT.nam {Matth. \, 28). Ei in alio loco tuo, rcduc in Sion, et in coeleslem Jerus-.ilem, sivc
: Gan-
dfle, cuin omue mnliim dlxcririt adoersnm vos meU' in Ecclesiam quam libi tiio sanguine prseparasti : iii
tienie» {MaHfi. v, 12). bicni enlm ve.mimenti»m qua cum fuerini, gandebunt Ixiiiia sempiterna,
consuiiiitur vonne. vi-l ipmpore ; ei sicut lan.-e a ei dicent : Damine, ut scuto bonte votuntatit tua:
linea devoranlnr : sic onine persconioriun oppro- corouasti nos {Psat. v, 13). Ilabebunt enim gaudium
brinm c.im p?rseculoribiis peHrausibit. IJmlc ct nique lictiiiani, fngiente dolore et gemiiu. Iloc
aposioli gloriab.mtnr, qiiod digni esRenl lial.iti pro JMXia Ilcbraicnm. Caeterum joxta LXX Jerusalem.
D.'unii,io paii conlumHias (Act. v). CloriabaiiMir id esi, poccairix nnima provocatur ut induat forli-
aiitem, qnia salus ct jn$li(ia Domini, q.ii cis vifto- tudincm iiracliii sui, ei priora assuinat opera.sic-
riam cl prnpmia rcpromiseral, id est, Dominus alq'ie ui f'.ii'r;)i atiirrniam caderei : quando in <iic vcr-
Salvaior, permaneat in aieruum. sive iit uiraqne sabalur ei luce. Tu es enim, inquit, qiige superasii
fjencratione prioris popull cf postorioris, qiii ad- laiam ci 592 spaiiosam viam qux ducii ad mor-
venium illiiis reccperunf, de qno et supra **•" ^^ di-sip.isii draconem, colubrum lortuosum
dicitiir :
C •
;
Piope est jnstui meus, egressus est tatvaior metis. de quo ct in Psalmis legiiur • Tu contrivisti capita
(Wre. 9 seqq.) c Consiirjje. coiisurge: indnere draconum in aqnis {Ps. Lxxiti, 15). Memenlo prio-
rorfiiudioc brachium Domini. Con<!iirge sicul In ris foriiiudinis iii.t, quod sseculi hiijus calcaveris
dicbus anliquis in generalionilms siPrnlornni. Nun- mare, el illiiil f<ccrls esse <l»'sertuiu, et viam repe-
qiiiii iioti tu percussisii supcrbiiin. vulnerasti dra- roris in mcdiis flurtibus. Unde et apostolus Petrus
concm? Nuuquiil non tu siccasli mare, aquam pcr mare iiujiis sxculi transivit ad Domlnum, et
abyssi vehemenlis, qiii posuisll profnndum m.iris qiii fide ambulabat, coepit inlidcHtate mergi : nisi
viam, ul trflnsirenl lilierati ? Et uunc qni rffdcmptl q"«d dcxtera Doniini susteniatus cst. Sicul igitur
.Miiil a Doniino, revertcnlur ct vci-ient in Sioii lan- prior victoria Doniino auxilianlc coi.ccssa est \
daiilos ; ci l;pliii:i scnipilcr.-ia sttpcpfapil;. cornm :
f>x ci reversis post poenitentiam, ct andieniibns :
gandiiiiu ei !apiii!am lenebuni, fi'«riei 591 dolor Kunnnldquicadel, non surget?dicil Dominus {Jerem.
Pt gcniitus. I LXX : t Ex.sur^'0, exstirgc -5- Jorus:»- vi:i, 4). Et, Convertimini ad me, filii convertentet ;
lem ,* cl inducrc forlifiidinc l>racli«i tui. Exsurge tt ego snnabo conlriiioncs testras (Jerem. iii, 1.i
sicut in printipio dici, sirut geiicraiio siMi^pilcrna. Osee Mv, o), ipsc porriget manum, ei rediicei eos
Noiine lu «;s qiiae escidisli lafili.diiieni, tlissidvisii ^ »» Sio.i, spcculam culmenqiie virtulum, cuin gau-
d^i-MCon,niu ? Noiine tu es qiije dcsertum fccisli marc, dio atque la:liiia scmpilcrna, et ponct in capii«
aqiias abys.si inuliits : qiiae posuisii profnHdiini ma- ooruui laiulcm atqiie iKtiliani. Sapieniis enim oculi
ris viam tnuisitus, bis qui fuciaut lib.Mali ct re- in caplte ejus ; et banc babcbunt coronam, istoqiie
dt^iiipii? A D.^minoenim reduceutur, ct vcnicni iii diademate protcgentnr, ut semper gaudeanict lau-
Sioi. ciim lajiiii;. ci exsnltationc rcierna. In capiie dcnt Oomiuiim, quia pro dolore, mcerore et gcmiiii
ciiiin eornni laus ct Kciiii.i apprcbcndot eos. Fiij;iet successerint gaudia.
dolor et moeror ct gemitus. > Nomeii Jerusatem, (Vers. 12, 13.) « Ego, egn ipse consolabor vos,
qiiod hic a LXX a.ldilum esi, uec iu llcbnco l.abc- Qiiis in, ut tlmucris [ \ulg. timcrc] ab hnmiiie inor-
liir, iii^c nllus trium inlerpretum posiiit, uude obolo t;>ii, el a liiio bominis, qni quasi fenum iia aresoetV
pnpiiotanduiii est, ct sic cuiii srperiori scnsu se- Ei oblitus cs Dei factoris tui, qui lclendil coelos,
qiit^ns capiiiiliim copulaiKln>o. Doiuii.us crodenles el Cnmlavit terram : el formidasii jngiler tota dic
in se fiioraii col.orlaitis,di<'cns: iVo///c /jmereo/jprtt- » facio furoris ejus, qi.i ic lribiilab;it ; ct parav«>-
^irtMm hominum, ct blasphemias eorum ne nulualif. ral :itl pordendum. Lbi i.une esl furor Iribnlanlis?
Saii.ienique suamei jusiiiitim sempiternam eis pro- Ciio vcnici grauiens ad ajiericiidum. ct non iutcr<».
;
507 EUSEBIl HIERONYMI
S. 508
(lcjet usqoe aii lntcrnftoio:iem : nec deflciei panis A supe-.i.ia, q>i« jxerum, »uxilianle Dominrt, conqnie-
ejus. Rgo amem enm Dominiis Deus tuus, qut coii 8oat. Dicitnue, qund posiierii verb.i s«a in ore ejiis.
<urho niari', ct iiitnuiesC4inl Dnctus ejus ; Doininus Oulr!i|utd e»iii> Filius !o<fuilur, Terha Palris suiit,
exerfriuum uotnen mcum. Posui rerb.» njca in «rc ct in umtu-a inaims sua; proi«xcrft eum. £t ideirco
rno : et iii o.ubra inaous ineae prolcxl to; ui \)\;u\' proiectu^ sii iit planiet colos novos, et fundet ler-
irs cur;!os el ftmifes [Viliosc eral cffuiidas] lerr^iiu, rain g94 notani, et dicat xd Sion. hoc esi, ad
ci drms ad Sion Popultis mcusesln. . i LXX : Eccl«siitai ; Pvy.nlus me.us es tu. Ergo Sion uon est
« Ego sum, cgo snm ipse (\\\\ cou5«!or lc. SciiO alia, nisi populus Uei. Syn>machus in eo ioco, nhi
<7U.Te riieris cl tiinoeris .ib honiinc niMrlati, el a noa dii:iuius : Cilo venitl gradiem e<t aperieudnm,
filio homiuis, qni quasi fenuni jrefacli snnt, ct el non ittlerftciel usqut ad intcrnecisneni, ila inter-
4il>li(us cs Dei i:irforis tiii : «jiii fecit roelum,^ ct pretnlus est : Cito iHjgrnuf apevieiur, ei Hon morie'
fiindnvit (crrani, et linubas scmi^er cmiclis UicbMS /Nr iii <;o)ru;>f;oHem, iubaudilur C.Uristus. qui in
faciein fnroris iribii!.inti^ tP, sicm cogiiavit aiiferrc qiiinto dccimo Psalnio loquitur ; xVvJi derelinqnet
le ; et nnnc uiii est furor Iribnlaniisle ? Com cAim aHiotQm meam in inferuo, nec dabii uiHilum iHuni
safva facia fueris, i:on stabii, ne<|uc permanebii videre corrupnou&m. U\ eo quoque loeo ulii nos jux-
)s(
et imii orcidi;! iii coriupiione:i!, ci non deticicl * l» Hcbraicn.'» lil Aquilaiu vcrviniiis : l'orui verba
paniscjiis • qui.i egoDcns imis quironturbo mare, meainore luo, el in unibramanus ue<r prolext le,
et sonare facio flncius ejns. Domlnus Sab.iotb no- ut plantes cxlcs, el {uv.da Urram, et dic.u adSiou:
mcn mihi. Ponani verba
533 mea in ore tuo, el poj-uhis mcHi ei tu, iUe sic !r;tnstulit : Ponam rerya
in uii.bra m.inns mea proieg:vn te : in qua siaiui mea in ore luo, et in umbia n-mms nie>e frittegam
eoBliim, et fiimlavi tcrram ; ci dicet Sinn. popnlus ie, in qiin plunUiri CQtlu.n, clfnnilani lerram, el ut
meiis es tn. i Crcdentium populos biacbiiim Do- dicttm Sion: popuuis meus e& i:i. Juxla LXX, a.l
mini, qui ipse cstDei virlus.Oeiqiie s:ip:eiilia, fuu- oiunein crclotiiium dicitur aiiim:>m, quia rreata
rat ileprcc:itns, nt coissurgerel, el sibi pnebcret ad iiiingiiicm ct similiiuliiicm Dei suam ignor»-
auiiilium, ct illu pui,'u:inie pro s.mciis, g •.udinm veril dignii.iloiu ; sed liraucit homiucm el riliiim
alqu.T iTlitiam, fugato iiolore el grtmiin, posside- hominia, qui soluiu pctesi coi ptis occidtrc^ ei im-
rcnt. li.nijue vel bratbium Do:niiii, v<l Dotitinus mort.iiem sc esse nescierii, uec dixerit f «in Pro-
ipse respondil : Hgo sum, ego sunt ; cl ncnuaqoani pheta : Doniimis illuminalio nua et saUalor meus,
per prophet.is, sed ipsc vos consobibor : Deus mi- quem limeiio? Dominus prolector vita mea.', <% qtto
sericordiarum, e( Paler loliui ciDnsolaliolns. {II Cor. irepidabo 7 {Psal, \\\i,\), Ei slerum : Dominnt
(,5). Biirorque qnomoilo, inc dicente siipra : iVe/i/e adinlor meus, non timebQ qnid fndal milii h.omfl.
ilmere Oifprotrium homitium, et blaspkemias eornm Domiuusatixilitiior meus, et crjo deipiciamiuimicot
ne neluaiis, simncrilis pcr»ecu!0Tuiu rabicni, et meos {Psul. c^vit, 6, T). Qiiii ui aiitem bomo, alio
nescicriiis cos essc moi taics, qni ins'ar feni are- vcrsicnio demoiisiratur : lu Domino spcrabo : non
scunt repi-nif, ci i»<^rciint. Et cerie co temporc (irn limrbo qitid f'tc'ttl miiii caro {Psal. i^v, 5). Unde et
iTos meiiirb.>s, oblilus es Domiiii facloris lui. Si nunc dicitiir : T:m::isti ab hoiiiiiic iiiorlali, ol a fi-
cnim mei sempcr uiemori.t in tno fuisset cor.le vcr- 1-0 hnuiinis, <>iii s cut foeuutn arcf.icii siinl. Omnis
j»l3t, inintu.im liuinisscs bomincs qui in cioorpai enimcarofxiium, et oinnis ijloria eiui //1/«*« ftos feeui
dissoivendi siiiii. Ei cujns rdiliius es ? Dei qiii coe- {ha. XI., (j), ct lirrila ]uditis pote5i:iie. obliia es
\tis inrrcilibiii virttite snspeiiiil, et lernnn si.-tbili (;uod ii^sc essel prolocior luus, qiii vijpliim fc«il
niflie fund.ivii. Ft timnisii a<lvcrsar'os lnos, iioii ad ei teirani, ct oniiiii elomcnia qux cernimus ; voi
hreve, quod poier.il libi aliqiia ex paitc oon ceH i
cos ccclus qin jiortdin iin»ginepi supercaelcstis, el
Vul jiigiicr ct lota dic, ut cum babcrcs luinen bdei, caoi lcrnim qii.-i: &ciiietitem Dimiini inuluplicat.
ienebrji le rormidi-.iis posbidercni, ct ejns qni le lllnd autf^m qiiod !:.iiprrf dicilur : Et non occidet in
pMl.ib;it e.^sc pi^riliiniui. Uid cst iTgo nunc pcrse- D corrupliaHeiu , el non deftciet panis cjus, de Tbeo-
cutcriim supcrbia?Ubi poienlia s.TcuL-iris, qiia in dotionis cditiuiie ex Hebraico addiiunt esl. Ipsc
te ore labido srvicbMiii? Ciio vrniet filiiis niens, couliirbal maic, ei soiiare fiwil flu-tus ejns cui cl
grndicns ot foncnlc^iiis advorsarios taos, ul .ipcri;it iii Psidmis canilur ' Tii doiuin.iris fr.niiuiliiii mnris
(ibi viaiii vicloriae ; siv<',ut iiifcms re»crcl,qui noii el commoliouem puiiur.m ejus lu mitign» (PsaL
juierficiat iisi|uc :>d iiiternecionora , sod velii sal- Lxxxvui, 40}. hi XerCii;ia qi:oq;ic scripliiii' csl :
varc couvcrsos. Deni^jue p:iu:s illius, qui ioierprc- hfe non limebi!is, dicii Dominns, et a faete \uea ,ion
latur, Evangello proiianie, dix-triun, nnDqnam formidaiitif, qui poiui cremis icrntinum mari, prse-
deficici. sed sempjr Toloutibus a.l vcsceiidiim p»- cepluin scmpilerntim qnod non prrleritil ? {Jerem. v.
lebil. S;imi'queapostroph.nm f:icil ad Fiiiiim, qocm 2S.) Turli.nla siiiit iinMia, qnaiido sagcuu 595
filo promiliii esse veuttiruni. ct ciijtis p»iiem dicil Doroini exlr:i\il piscinin mnhiiudineiu ( Matlh.
csso pe'petuum : qnod ipse sli ;ux'.a di^pciis^iiio- xiii). Et posuil Dominus rerba siia iu oic ccc-
iiem cirnis assumpta: Domiuns Dcui e]us, qui con- dcniis, el in Uinjra m?!i:is su:c piolciil etim.
lurbari facial niare, cl iuinmescere ftu'lu« e]:u, Qui ei iii Evang-^lio loqiiiur : Qunndo iradi-
iii adYcrsnm servos suos persecutorum iiifletur dcrint ws, noli'e cogilarr, qu^modo anl quid l->qua-
; :
509 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHETAM UB. XIV, CAP. LI. 510
mim; enm
vobislnWa horaqui^ loqaaminu A fienjainin /u&sil abscond) iGen. tu\], jubaiur de
dabiivr
Non enim voj etlii qui toffuimini t«f spirittts Patrh cbrielaic ccnsurgdre, eoquod biberii. et vacuere
;.
mfrf, qui loqut(ur m vobis. {MalHf. x, 19, 20 ) El ceric, et potavcrlt eum usqus ad Iseces : quod Ires
In alio loco dicil ad justiim : Dilain ot luum ei tm* urio rndtcavcre termone 'ECs5Tp<iYY»«a«' '• Klc «ssi
p'ebo illud {Psal. L\x\, H). Et iieridn : Aperl os callx de qiio in Ps&lmis ieKimus : Calix in manu
(Aunt verbo Dei : Dommi/x enim dabii vetbum evan- Domini vitti meri pUnus mixio. Ei inclinavit esc hoe
geH*anlibus virluu lnulla. Unde ad inieriorem Je- in illud„verumtamen fax ejus non est exlnamta : bi-
re^nlae haminein loquiLur Deiis, posiquam leiigU os beni omnes petcaiores terrv {Psat. ikxiv„ 9), De
eJMS .: Eeot «90 dedi termones nuos in ore tHO (Je« quo el ad Jcremiain Ociu loquiiur ; Sume cali'
rwm. I, d). Qiii poterai cum PsalniisiA canere : Mhll tem vini meri de manu mea : el propinabit cunctis
tn or^ mfo caniieutn. mmm, hymnum Deo nostro genii6us, ad quas «50 mf/tom le. Elbibent <t vomeni,
{Psaf.xiiiiiit, 4).Q.uisauiem bsee operaUisesl omnia, et insanieut a facie gladU, quem ega mitiam in medio
iii&l Douiinus alque Salvalor, qut cOBluin ISeit ei eoTnm {Jerem, xxv, IS, iS). C«mq'«e ajus geniibos»
lerram. <l dicit Sion ; Papulut meus esiu ? Quod et Jeriisalem, urhibiisque JudiCje propin<is»e sedlcaL,
praprfs Ecelesla^ convenit de geniibus congret^n» iufcrt : Sie dicit Domitms omnipolent Deus hrael
Ei iii Osee cre(Jpn«ibuspoHiceiur, diccus ; Vocabo ° Bihite et inebriamini, et evQmiie : et cadite « fade
no» poptilum meum, ptpulun meum : ei ipse dicti gladii, quem ego mitiam in media uesirl {Jbid.
mihi: Detis m<ii« es tu (Osee. 11« S4) 11). E( ndtandum quod calix iste ruroris Domini.
(Yers. 17 «eq^..) i Kievar^, elevare, constjrge Jc' gladlus ejus sil, qui iii medjo rrtltliuir peccalorum.
ruMlr.mf qugi bibisil de manu Domini ealicenrv ir% In qao qusesiio nascUui* : quomodo po&t potuni,
ajH» : usque> ad fundum oslicis soporis biblsti, el ebrieiatem vomiltimquc et ruinam, In Jeremia di-
pctasii utque ad rsces» Non esi qui siisieniet €imf catiir Jerusalcm uon posse consurg€re, ei nunc
ex omnilKis rilits ' quos genuii : et non lest qui ap^ pcf Isaiam loquaiur ad eam : tteuorc, elevare,
prehendat m»niim t\MS, ex omniibus Alii^ quos €nu* tansurge Jerusalem. Qa« ii4 «olvilur ; Quandiu
irivli, Du» suitt t{u« ODJurrerunttibl, qtfls coiitri- tjuls bfbU calicem, ct mebrlarur, ei Jnsanit, vo-
stabitur super le ? vastiias ei contriilor, «1 fame<, fniiqiic, elccrruit, non eum poase consurgcre,
vt gladius: quis consoUbiiur le? j L^X : « Exsurge, necdum em'Tti epoiavli calicem DomTni, ncc pcr-
e;(surge« elevare Jerusalem, quebiblsti de mantt venit ad TaBccs, ut eum usque ad lutidum biberit.
Uemini oalicem furoris ejus. Caitcem eoim ruins» Niinc autem ad Jerusalemde pralferilo dlcit teni-
KcvSu ruroris eblblsii et evacuaslt : et non erai qxtl
q porie : qua bibisii de manu Domini calieem 597
Cdflsolareuir le ex qoo; genu!" omnibus flliis tui« furorit ejtis : €tnon,qusr - :s. StmUlqHeconside-
^li; ci non eratqui apprehenderei manum Mtam ; randum, quod nCB prophK..ii, non Apostoluscxlnde
neque ex omnibus Aliis tiiis, quat exahasli. t>uo fuerit 1(1 JndflBfl, qui «am consolatus sit, ei appre-
haec coniraria libi : quis contris',abUuriecum 1 rutn» hPnJeiil manum ejus, ci Jaceniem elevaverU. Ejl
«I contriiia, fumes cl gladiuS qu7)» coft^olabitttr qtio mamfestum est, quod post ulilmam capimta-
tc? » Jerusalemei $ion«&se
sspedoeui $ut()ivw}jioy lem ist!> diCTntur t alioquin In Babylone cl posi
quarum Sion, quae mierpreiaiur {p«ai/<}» eo quod Babylonem, Ezcchie! ct cjeterosprop^.ctas haljui.sse
iu monie sita si(> .')rx vocatur : reliqoa auiem urbis eam, narral historla. Qudd aulcm dicit ; Duo
pars, Jcrufafem> djcttur, qu» prius appenabaii^r sim,jqu<g occurrerunt libi, sive duo haic coniraria
iebus «t Solem ; quann mihe 596 I^rQpbeui CO'^ tibi : quiseonirlslabilur svper le? Ei pro duObns,
hortaiur ut surgat, quoe prhis nf|ation« oorru^rftt. infcrt quatuor : vnstilatem elcontritionem, fsmcm
dicens Iti Dotuini pastione : Crucifige^ cfuciftge ta- ci gladiam : Tili siinfleesl quod in Psarierio canilur :
lem :non habemus regem nui Qaaarm {Joan. xix, S^niel ' loeutus est Deus, duo httic audivi : quia pa.
15) ei a^t poBniieniliam,
: et captivilatis s»tttiai tettas Dei est, et tibi, Domine, misericordia : quiu
luatit, cuc suum oflr«nderii Crcaiorein. Solcntmc- D tu reddes unicuiqvejitxra operastta {PsaL Lxi,f2,
dici am»rifiiinium aniidoium, qua' cx gusiu nomen 13). Et iblcnim semel loquiiur Deus, qiiod omHi-
accepitv dare siomacho nauiseanii, ui noxios bo- polens sU, ct dnoandltProphela, qnod oranipoten-
ipores evQtnaii ti pas&U cocit^ cibos aique digesfos tia irUiis in utraqueparte prosvateai, ut ei poeni-.
in alvumtran»miitcr9, quos negraaium inagiiiltJdo lenlibug Itibual mlscrlcordiam, et pernianenlibus
digflfi i^on MTteb&t. igimr et Jerusalem, qUiC bibtt In peccato rcddat supplida quai mereniur. Juxta
de catiee furoCis Domlni, et de xdvSu cjus, qiiem quod et in atio loco duo occurrcrtini Jerusalein,
SymntAChus eroietem inierpreiaius est, et qufiui quJB slrgula bina habeni. Kutnatn cntm, sive vasii.
justa Geneseos librum, Joseph in sacculu frairis laiem seqiiiuireouirilie : faniemei ghnliuni inieri»
^ Iti nO)i est qui suseiiH eam ex
Ambrnsiano, (irmari, camque vocem apud Grascos liiterpretes
vobis eie. fitiist gaepios occurrcre. Significal veto extorbuisti.
' iM^/uduae hactetiuK ohtrHult 'Elzaxfianr^iaq pro * Vtrius iii urto Ambros., quett in psaimo canitttt ;
fj^tvcpityfteai quodcH v«iustiori Aiirbiosiaii.exftin- Semel, etc. Reli<iua eti roaigluft iu texlum irrcpjc-
pbri restHuiinua. Ei iiotatuiu quidein c^t Motnfau- rhit.
coniO( Procu(tti in Isai.im auciorilute haiK- lectioneut
51! S. EUSKRU HlKnONYMl 512
Uii. Po5S«niu8 lispc jiixtn anngngcn, oi siiper anima A non <i«io Domintis dissolulionTs eorum cansa sii, qni
iniellis^^re peccairiee, qii.T! nnlens hibore califctn morletn non fcfit, ncc «lolecia»ir in pcrdiiione vi-
f!irori& Oomini, dicit in Psalnio : Dominef ne in /"«- Toiiliiini : scilqiioqiii in logn pftfcavcrint, pprlegein
tore tU9 arguas mt, neque in irn lua cornpitis nie jutliccniiir, qn.T opcralur iram Dci bisqui praeva
(Paal. VI, l;.Si aiiteni Iiiberii, boiiuin esi ci stia ricatorcs ojus sunt.
sentire siippiicia, ei audirc Domiimni diceniem : (Vers. 91 scqq.) t Idcirro nodi Iimc, panpercida
Cum ira furoris mei Iransierit, riirsiim cnrabo. et elnia non .i vino. IIsdc dicit dominator luus
Et »iilji : !\uniquid qui cadil non re*urget, dicit Do- Dominus cl Dciis iniis, qiii piignavii pro popiilo
minut? (Jerem.yin, A.) suo : Fccc tiili dc manii lua califem «toporis, run*
(Ve?s. 20.) « Filil iiii projccii snnt, dormiernnt diim calicis iiidigDaiionis m<'x : non ailjirics nl bi*
in r.ipilc cinniiim viaruin, sicul oiyx iilaqueatus : bas iUum ulira. Et ponam ilinm in manu coruin,
pleni indiguAlioiic Domini, increpalioiic Dei lui. > qni le tiiiniiliavcmnt, et dixcrniii animx liiaf; in- :
I.VX. : « Fiiii (ui indigcnteset dormicnlesin capi* cnrvarc 599 "^ transeamus, ot pnsnisii nt tciram
te oienimu viurum : sicul bela semicocl:i, plcni fu- Ctirpns lunin, ct qiiasi \iam p<>rtr:<nsfur.libu$. >
roris Domini, et deficientcs a Domiuo Deo. > Pro LXX : < Proplcrea aiidi, humiliata ct ebria noH a
beia scmicocta, reliqnl inlerpreles, orijgem capium ^ vino. Sic dicit Dominus Deus qiii judicai pnpnltnn
el illuquentum, iMnstulcrnnl, qiii llebraice appel- snum : Ecce tuli dc mann tua calicem ruln;r, xovS j
lator Tuo (kT=]), quod genus besiicX nascentis in furoris mci ; et non adjicie» lihcre illum nlira, H
creiuo, intct ninnda animnlia ^ in Levitico ci Dcu- dabo eiim in nianufi cnrum, qui le iniqiic oppresse-
leroiiomio ponitiir *. Pro qiio L\X Syra rmgua opi- runt, et biimiliavcniMt ; qiii dixerunt auiiniK tu^e,
nali sunt Ihoreth, qnx diciiur beta. 598 ''<^c df Inelinare nt transeaiinis, <>t posuisti aeiiualia lerrx
nomine transeamns ad sensum. Filii tiii slcntoryx meili.') tna » foris transenntibus. > Jfriifidcm,
venaiorum laqueis irrciitus, dormieruntin compiiis cui dixi : Elevarc. elcvar^, consurge, ct agt» ptBni-
ei plaieis, ei supcr nudam Iitimnm nnda niembra lentiam ;
quia bibisti dc manu Domiiii faiiccm furo-
ponentes, indijinaiioncMi Domini el incrcpationem ris cjiis. et epotasii cnm iist]u<^ ad (xccs et fiiii :
Dei sui, propriis mL«er!is iiidicarunt. Porro juxia tni, qui in loio orhe dispersi «mit, duciifiuc caplivi
bepiuaginia : qni noiticrint bahere diviii.is splri- jncucrnul in plaleis, et in capiiib:is xiArum; scito
tuatcs in omni verbo, et scicntia, et opeiibus bo- tc csse pnnpercnlam ct buniiliatani, ei cbiiain, no.)
iii^ ;sed fucrinl paupcrcs qui iion susiinenl commi- a vino, 6f.A furore Domini. Idiirco si cgcri* p«t'ni-
iiaiioncm, ncquaqu.im liabiialxint in domihus, qn» p tcniiam, et elcvaia surreieris, scies calicem luiporit
_. .
virliiiibuscx.slruuiilur.sed inp'iiicipii8 vianim.ci i:i et ruiiiTe ;
-
sive juxia Syminacbum
- ei Tlicudotiouem,
eviut tangcnics oiimia, et omuia rclinqueiiies. Qui laeerationit et cvmmotionit, dc inauii tua es<e loi-
r<ctcdormircdi«uniHrilIosomiio. de quo scribiiur: lendnm ; ct condg, pro quo et in boc loco STmma-
t)ornuerHnt somuHm suum,el invcnerunt nihil {Ptal. rhus craicrciu iniei'prctatus esi, le ulira non ckst
Lxxv, 6.) Quo50miiocou.>opivil eos res \ssyrius. bibilurani; scd tradenduin advrrsariis tnis, qcl
Ktcoiiiparaniur bet£ semicocice, quod gciius ulcris dixcrunt aninaR iiiJC, JncuTtave, tu iranseunnn ; illis-
est vilissimi el frnsilissimi. De quibus oicrit)«is piito quc diccntihiis, voluntalc propri;i iiicnrvata es. E't
illud i:i Psaimis dici : Ne zeleritin nialignanlibttt,' Vosnisti quati tcrram enrpHi, sive ilartnm: vel juxta
ueque fcmu!er>s facicnles iniquilatem. Qiioiiiam siail Sfplu^i^inla, medin et eerticet litir. fcris Irantennii-
fivniim vclociler aiescenl^ el sicitt vieni herbarum cilo bus. Hoc juxta bisioriam diclum sit, •|uod Jcrusa-
ileri,U-i'.l ij's::l. xxxvi, 1,2). tst cnim regioi;intinin lcm si clevarc se volucrit, atqne consur^erc, ncqua-
eibu>. Qiii .semel inciedulus osi, appcllutiir beia quam bil>at calicem furoris Domiiii, nec p.iiiaiur
criKia. Qui autein simpLci couicntus fiile, absqiic ullra quae prius susiinuil. Ca>lerum nt vejiiiiniiis
r.iMoue 01 dufonatiim vcriialc facil opt^^ra jiisiliix, ju)cia Sepitiagiiita ad inielligentian) spirituaicni.
poicstdici bcia cocia. Pi)rro qui inier vttia atque auimx dicitur bumilialae viiiis, ei ebrix perlurlia*
«irtiiles luedius/liiCiiiat, cl duplici corde iiccedit ud tionibiis, ul sciat Domiuuni babero se judiccm, ct
scrvititiem Dci, istc reciissime voc;«iur bela semi- de omnibus reddiiuram $e esse raiiouem. Quml si
cocta, ;>d qucm cl in Apocalypsi Joaunis ioquitnr fiicrit ad nicliora convcrsa, aofercndiira caliccin
Deus : Viinain aul calidus anes aui frigidut : niiiic ruiiue de imtiiibus cjus, ct cratercm fnroris Domiiti,
auleni quiatepidut es, ctomam te[Apoc.Ui, iti, 16). qui siipplicia coiitioebat, de quo el Ezefliid dieii
Qui lepidi et dormienics, plenisunt furoris Domini, ad Jcrnsalem : Calicem tororit tuip Samariir. bibes
et di&suiuii, sivc dciicieiaes per Doiainun) Dcum : profundum el latvm, vl iHebrierit (Eiech. xxi», 32)«
' Amliros., inicr iniinundtiani/fiaiia. Sed nolatum nyinus sod quod T/toanimal, id esi, Orijx, nut bot
;
j>i esl Mariian*<v, x*^, s.ve *Ny l>eut. mv, K», iijfvetlrif,qui rtiiiiiictt ct dividil niigiiiam, sil nu-
(i.cralusiiiler inun.ia auiiiialia in Leviiico cap. xi,
:wu!:dis aiiinnilibus f;t:iiiuincr:irl. .Mdx Thoreb diio-
ei iii D«!u!ci«tno»iin t;!p. siv. D<»«( t nos vero Hii.ro-
i>(isvcriMs li;ibel iilciii ins. ;»ri> Tlntrclh.
* Lerilici ct Ueuleninotnio pouiutr, N<iii;cn X*^, nym:is beium iiii^ua Syroitimdici 7/tori>{/(, quod iu
Lcxico Pcnia^linio niiciiru uequaquann potui.
*lv»:, *»K=] Tho noii legilor Lcvil co, sod Dc»ili'r«>;n»- Mviill.V.N.
it li cstpiie ixv ti« >\c lioe voloii diccrc S. tiiero-
613 COMMENTAH. IM ISMAM rnOPHKTAM Un. XIV CAP. Llf. 514
trailenddnt itt inanibHS e.orum, qtii eain iuuniiiave- \ teunju lc»iplv Dci cutn idolii (11 Cor. vi, 14, 15)?
raiit. l]au«l diil)iui)) qiiiii aciversarias signiricct po- Qnai q«i'lcni, m rxpoiitre cu-pinuis, cl ;i(i animaR
icstalcs, ([ws: (li.v«nint aiiiina; iliius : lncurvare, nl 8l»lnin univcrsa rfrcrniilnr. Qtio»! si per poeititen-
iranseamus. Iii quo purilcr aitiiotanilnin, qnod iior liam pristinum robur recoperil, vocctur habilac.i-
eain incnrvavcrinl, ncc vim fccerint, iilpiius crecia ii:in Siiticti, el fiut Tcmpitiin Dii, ct ncqitaqnain
inciinarciur iii lcrrani ; s«i! propiio aii>iirio ilfrcli- 601 i"^'"
^'•'"" incitcnincisns cl iminundiis >.oYiff-
qwerinl. Ilia anlem QQO voliinlatu b»;» inisnrril ^'ji lianscat. Dc qtiibus diciuni Cbl : Ab oculii meit
tcrvicos vcl dorsiun, sivc loluni coipui sniini, iiitn vmnda me, Dovtine, el cb alietiis parce scroo luo.
inlus, sed fotis, liis qui cam conculcaverinl. Tale Si mei iton fuerinl dominati, (utic immnculatns eio,
quid et in Evaiigelio leginius (Luc. xin), qnia de- et einundabor a delicio maxiwo {Psal. xviu, 1o, !i).
ccin el oclo atiniB Salanns incnrvavcrat inuliercn), Oinnia anicm qnii-. piotnilluiiiur Sion cl Jornsalen»,
quain Doniinus ad statnni pri&tinuin erexit, ul nun ut J<id:;i soniiii.-int ad lapides illius et ciiiere.s
pusscl dicttre : Levavi oculot meoi in moutet, unde faviljasiinc dicnntur, nl iiisianrctnr in prii>linum
venicl auxiliummilii {l'sat.c\%, i);tli Ad te tevavi siaiiun : scd a«l popnlnii) Jcrusalcin, qni occidtt
oeulos meos, qui habilat in caelo (/'sa/. cixii, I). ^ proplietas, et l.tpidavit eos, titii ad se niissi crant
(Cap. Lll. — Vers. i.) * Consnrgc, consnrge, B (.Wni//i. xxtii), ei ad exirettium eliam io Dci Filitiin
ifidiicre (oriisudine ina, Sion : imluere vestimeniib misll inanns. Qui coriuciis in passione Cliristi, iii
liloiia: Inse , Jerusalcm tiviia» Sanctl : <juia iion resiitTfClione illius sttsciiaius csl : qtiando tituUu
adjiciel ulua, nl perlianscal pcr te incircnmci- miltia credidcninl de Jndsis, el rc!iqiii»i suiv%
sus cl iniuiuiidus. » LXX ; i Eisorge, essurgc, faciae >iini. Eadem <t de Ecclesia uo.sswmus diccre,
f. Sion: / induere loriitudiue tua, Sion, et inducre <j;ta; visi» pacis ci spectila, si in liaBresitt: conueiil,
gloria lua, Jerusaleni civiias sancia ; lictnia.inant jiibclur cxiie cl prisiinas fnlei oiiiansenta suseipere.
ulira udjieict, ul perltanseat per te incircuincisus Li si fiiciit suscitala, sunctiiatis ei et coniinentia;
ci iimnundiis. » Rursum el in hoc loco nomcn &ie)ii, pra-itiia piofiiittuniur, ut neqoaquani per cain
ut superius a LXX, additnni esl, cl idtirc» jugnla- iranscal incitcuincisds ei iititnuiidus. Qtiod non aA
luiu veru. Cui ergo supra (a»p. ia, 17) dixrral : t^te- carnis coiicis"oticu) aiqne piaepulium, scd '•
^'.\ ope-
vare, elevare, cousurge, Jeiuaalein ; uisnc cideiii lo- rHin iniinnndiiiain, sivc tiitinditiam rcfcrri potesi,
quilur : Conturge, continge , indueie [oriiinitiiie m jadrcumcisos ei iniinuniios vocemns, qui cor-
lua, SioH. Qwx sit auicui Sion, scqucns vctsus puiis volupiali ct iiltidiiti serviutil. iU-niqne ad cir-
osieiiJil luduere vesiimcnlii (jloiia: lua, Jerusa- cnmciscs carno, iion spisiiu l"qu8lur Jeiesnias
:
^ :
/ftii. lloc dixiuius, ui Jcrusalcin ei Sioii tiii;iiii pio- Q.nues {jciles iuciKunidia: cornc svni : fiiii o.nlent
beinus urbem. Praecipiiurqnc ci, ui iiigubna vcsli- hroel inciicttKif^isi »unt cordibui suit {Jsrcm. w,
raentai dcponat, et indualur his qitie liubiiil ;<nie- '.iti). Ei i)Laliis Apostulits do virginitate ei coiitincn-
quam de luanu Doniini caliccm futoris.
biberct lia ac nupiiis dispituns, jecil in rnedio : Circuut-
AppellaiurquG GiviiaB sanctuarii, hoG enint stMiat cisus aliquis voiuiut esf, noii udducal prtepntiuin.
CODE^ (anp) propier lempluin, qnod in ea condiuin» /n prtepullo vocaiut esi, iwn circutncidatur (/ Cor.
fni:. Sive Sancti, propteriioliiiam Dei : vel sancia, VII, 18). Qiiud uiihi videlur aUis verbis dicerc
qui.t sola in orbe lerrarum acctperat legein. Lmie Absqucuxoie vocatus e.-.t, ei ciedideril, ron ducai
ei posi resurreclionein Salvatoris apparnernnt cor- uxorcnt. Vel c conirario : hahens uxorein, in Chri-
pora mortuoroin iii civiute saixia. Qwic uiique siuHi cvcdidil, nequaquam divortiutn f.itcial. Qncin
propter blaspbeiniatn el niissas in OuuiiQUiu ina- seiisum, non soluin iti circumcisioiie ei in pr-epu-
iius; sancu esse nun poterai {Uattlt» \yvii). Quod- tio, sed in liberlate ac si rvilute cuslodit, ut liberos
que proinUlilur, si surrexcrit post rniuatu, ei in- voeel virgines cl coutiuentes, servos qui uxcri
duia fueril fortitu4tine et gioria sua, nequaquani dcbiiuiu reddant. Neque vuiin poiestaiis nosira;
ulira transiluruni pcr eain incircuiucisum et jin- D e&t praeputium *
Q02 «idducere posi circnincislo-
iiiundDni, huc significai, quod et 1'aiilus aposiulus ocni., juMa eos qni in Machaimnum libto dicnn-»
dicit : Qute participatio justiti<e cum imquitHle ? tur sibi fccissc prrpuiia : qiiod dc nascciitiiius filiis,
Qute tocifiat hici ad leuebras? Quie conveniioCliiiiti et non dc pairibus dicilui*. Ant qiii iibcr vGcaiiis
ad Belitti ? Qua: pari fideli cam inftdele ? Quis con- e»t, luagis servus esl Chiisti (/ Cor., yn, 2i), cum
*
Uutis Aaibiflsian. : Sedud uuiiua; immnitdiiiam phiisauicm, auctor ccrtissititns, luculeiitcr traiiii,
refevri potest. qund MeneaUis et Toiiiae iiiii ad Anlioctiuiu pro'
* Ars adduccndi priieputii Hieronyiuo non
«ctlicet fecli,".uiv aiSotcDV 7tep.t&;j.J|v otiiyiXw^a^i tl); «i*
intiotuil, hoc lieii pos»c luiicialur, el Apo-
unde cl «iev x«\ RtpX dniSJueftw 'jEXativs;, Circumcitionein
feldli seujuin dctoiquct in allegoriatu. Sic lib. i adUnxerun:, «( etiain niidi liiiiHes Grivcit essent.
coniraJuvin. u. 'ii, dc Circunicisioiie loijuons, quiin Nci^ ipsi Ilcbrufi dilliteittiir, ijui ijob :t:tis MSrtti:.:
repeiiveral Jo^ue « rS^int. imjuil, si jtiM.i li;icr;itti
: iiivctiitinMii l!:tdu'il : iti laci'aiii illi;slnuni nscdtco-
iiiud acciitiiiiUs,pontiu^ siarc itou polesl, nOii eiiii:i ruin luiu vei.cri)»t, puta Cclsi l'h mi, cap. "io, Ga-
escisa pcllicul.i U'-iuii) t.i<sciitif. > Mo.v ctiaiti illtn • eni Mcifi. Mcd. iiu. mv, ci.p. 16; Uioscoridis iil). tu,
quod de Filiis inlii* iii Mi<'ha;i.>j()iuiti libris bcri- rap. .'ii , ium rct;erilto)t;m l.-jsiiinoin}; ,
quse sd
l-i:nr, q'ii>a fccenni sibi prajpul»;!, ui Graecis t!.scnt l»udaiu:n e.<c llb. eomra Juum. locuni ddnotavi-
^ituiic^, non satis vera interprelaiione diiuif. iosc- mus.
,:
515 S. £USEB[[ HlERONYMt SIS
in Chrisii bapiisniaie nulla sU <!irfereni!a J«dai, ^ quaqi/am audiainus : Nerous femut evllum fuum ;
«Ihcici Gr«ci. el fasrbari, viri ei muner^s, iiUcri c«d cum iponsa meieamur audire Qriffm pulchirce :
ae servi. iunt gentB tutt^sieut ittrturlsrcoiium luum sicul fnO'
{Vers. 2, 5.) * Excuiere de pnlvere : ronsurge nitta[Cant. i, 9).£t ileruin : Circumdedi armiUus mo-
sode, Jprusalem; soive viitouia coiii lui, capUv<t nibos tuiSf et monlle eolto tuo ; ui gravi onere libera I,
difia S<on..Quae li»c dicil Dominus : Cralis ventfn- ei recipieaies ornamenia pristina, captivi esse ces-
ddli esi^is, ei sifie zrgento redimeniini. » LXX : semua : redempti ob eo, qul venit pra^dicare capii-
' Eiouie pulcerem» ek e^surge, J*»rusafefn. Solve viscemissionem. £t de quo scripium esi {Supr. xlv,
vinculum cotfi lui, ctptiva filia Sion. Qui« iice 13) ; rtle cedifiravii mUatem meam, et coptivitaiem
dicil 9ominus : Graiis venundati esiis^ et %iut popullmei reducetf fion cumpreiio neque cum niuiie-
pecunia redtmemini. i Nequaquam 84 Jerusalem, ritfvs, Cui sensui €l Peirus apostolus congrail ;
id esu ad rtiinas lapidum illius, et cineres ac favii- Scienies quarium non corruptibtfn>ns argento ei auro
(as prepIieUK ease semionern, sed ad popuiurrt qui redempli esifs de vana vestra conversaiione, potribut
hatiiui in ea, ei quod prcpler efTeminaUonefl) atiimi iradita, «d san^uine Agni fmmaeaiaii \l Pm. i,
ii^it RoniineiHr, s.eqneiis ver«us os)e«dtU in quo 1«. <9)
sil : SolvB tincula cqUL tui, captiva fUia Sion. Vero ° rVers. 4 seqq) i Quia haic dicii CismHkufi Deus >
^iim captivus esl popuiiis Jodjeorum, qui usquc in Xgyptum descendii pQpuius meus in principio, ui
iMidic Nabucliodonosor poriai jugixr^ ei peccitio- coiunu» esset ibi : ei A>stir absqiJ^ ulta oauM cahiift-
ritm 90 blasplieiiiiarum suarum sificius est funi- nixius est etim. £t nunc quid miQi esl liic» dicil Oo-^
!>U5t qui grnii «Mt vendiius, et iiiitil fecit dignum liiinus ? Quonism al}laius est populus meus gralU :
propier q(.>oJ possil redimi. Cui «l supra diciuir ; dumiiiaiores ejus intque agutit, dieit Dominus. et
Eaee peccaiu u£s(rlf *ieiiuniiaii esiis: ft in Mquiiaii' jtigitvr ncmeumeuiu biuspheinatur. Propt?r
(otadid
bits wtfii dimiii malretii ueitram. Ciusasquereddil, quod iciei popuius nieus n0men meum Indie iiiaT qul»
our ventiiiilaii ^iul, cur abjecii. Quia, inquii, veni» Ggu ipsc qui lequeDar, eccE; adsuni. * LXK: i ^uia
ei non er^t Itomo .'
vacavi, et non erai qui auuirei. sicdiiiii Oominus i fit iiCgyplum desrendit populus
£k quo m8nir«siuni esi« ideo errori et daemniiibus meus, prliis Ut peregtinaretur €04 '^' - ^^ ^^ ^*'
eos iratiiius, quJ3 non audieram ciainanlem : V^- sydos vioienter abducti suril , ei nuac quid erit kic
rflte ad wet aftinei qui laboraiis et oi^erati esiii dicit Dominus? Qiiia ablaius eai popuius meus, gr*>
(^atlh. XI, 2d;. BeUinieitiur aulem qui voiue9iii( tts admiramini, et uiulate. Hse dicit Dominus
cradcre. iiequaquam aigento ei pecuitin, sed pro- r Prupier sos scinper nomen mcum b!ai>phetiiaiur
liasw Christi S9itgi;i(ie, ul auJiant per ap.Obiolos : iti geiiiibus. Piopterca sciet pcpuius tneus nomen
Craija vobiset pax\/iom. i, 7), Monetiimob meriia, infumiiidiellla :quia egoipsequiioquebar,adsuin.»
s»i oii graliam ei fidem Gtirisii 0..0 recoiicili«ii Argutt popHluiii Judffiorum, et ventura praedicit.
sunius. Aiiiinx qitoquc dicitur, qu» viiiorum po{> Quod qui voiuntaiesua iii Jacob descendit ad /Egjf-
iula sordibus, odndore.m prijiiiiia: converialionia ptios, et tempore iiecessitatis ac famis peregrinatus
dmistr:i(, ul exi;uliai603 (luiveretu cum eposioiis, -estiii lerra Cessen (Ce;i.XLvii) : posiea ab Assyriis,
qui adiiaesii pedibus ejuii {Mafib. x). Neque eriim qtios in nu[!o txserat,ca]umt!lam sustinuerit ; ei in
Hiiri poierav, ut qit» mostraift juLjecerai oervic«& BabYioiicm captiviiaie iranslatua 6il (iV heg. xvi,
suss foris ttanseuntibus; et media (errx iociave» xvit). Uiide iniert: F.t nunequid niihiat hic, 4lcli
fat, dixeratqiie : Humiliota ut in ptilvere onima Dommui ? Gt est sensus : nihit tiabeo relfqui propier
mao^ cdhtgiU lerrot venier nteus (Ijai. xlki, 25), quud in iiac re^iono permaneam, de qua populiis
iion ioiaginem lerreni aeoepeHi. Aqua-ro» revocai meus abifltus est gralis, ei vendiius peecads &tlis,
Apustoius, (jicens : Stcut poriovimat imcsinem ter' et quasi oryxtete compreiiensuSfVel vinlMi^nma-
r«fji, iit poTlmns et imaginem etB/estis (/ Cor. xv, norum, veldijbuii iiquei5,quibiiS vincius liucusque
19). Uiide qui in carite iuiii, plac«re Oeo non pn»- D rttinetur. Ut autem iaia patcreiitur, dominatores
suni {Hom. HH\\. Mon quo caniis nattira damneiur, eorum acmagistri inique egerunt; qui juMaSym-
(^ujus condiier Ueus e^l, et in qua piurimi placuc' iiiachum et Theodoiionem, itluiabuni ; Juita Aqui-
runt Deo regnaniquv eum Ctiristo : sed quo opera l«m, flebuiitj cum (ormuntis iradili fuenni. Ipsi
rarnis r^>udieiiUir, de quibus idem Apostoius io- enirri iurit qui adversum Salvaiorem pcpuluui concl-
qitilur : Kgo auiem carnatis sum, »euuniialus sub iaruiit, ul consona vcee cJamarent : Crucifige, crw
jiescato [Hctn. vii, \i), Denique aa hujuaccmorii cipge taletn (Joan. xtx, 15). Ue quibus ei aiiie j»m
Uomines dicit : Ubi ouietn »elus .€i temulaiio in dir.eriit ; /ptse iJ^tiuntiS veniei ewni teniuribua popnii
^Qfili esi, nonnc iorasi»i tiln, ei iecundum Aomi- et cuMi principlbus ejta. Yot aulem quure succsndistit
nem anibuloth (1 Cor. iii, 3j? £i e conirano ad san- cineam mvam ei rapma paupeiii in domibuj vestrit
ClOf : Vvi auiem non esUs in camej siQuidan Sui» {Isa. iii,^4t, l£i)?Quamabreri: jiixia bepiua{{iiiiaio
r(;i:.5 iJei (tabiial in vQbii {Rum. vitJ, 3). txcutiiur quiiur a<i eos ; Froptir vos seviper jiomeu lutum
€rKO piiivis, dt quo jcriplum uii : iSutiquid ccnfite' tlasfsiicmaiur iii geiuibui. Et scieiiduiu qnQd, in gen
biiur iibi uuhts,aut onnuiniabii veriKU-MUom [fsal. fi&ux,.iiDn habeaiur in i^ebrsce. sedabsotute, nornpr
axix, 10), ut s^lvaiiiuf vidcub ccii: ijssiri ; ei i)e« mtum Jugiier blasphemainr, ut subaoiliaiur, in br-
;
517 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHETAM LJB. XIV, CAP. Llf. 518
nagogis vcstris ; q«i tliebus ae noclibus Masphcmam A ^"s cs,se sim\.1;.«i5. qiii sliKiio ;at|i»e (nnui desidftrio
Salvalorem, el sub nei»i»e, nl sa-pe disi, Nazamio- desccndi: lis in iEgyinniM^elubAssyriispossidrmini,
rinn.ter iii die in ClMislianos ronpiruiil mal^^ditla. capiiqiie esiis ; ct nlulare inai^is ac iugen; debeiis;
iMque bUsfihemanlilHis el inaierficenlihns Uo-
111*1« qnia iirtrpter vilia ve>lra alqiie pi?tC;iia, nnmen Dci
mino, po|iuUis^ju5(lc qno crelno jani (lictnni ot, id LlaKpliftmalnr in gcnlibus ? qnibns in F.zeciiiele dt-
csi,popoUis Ciirisli^inus sciei «onnn iiliiis <|iii vonMi- ciMir : Coiitamiiiasiis ntmen tncuin in geniibut [EzecU.
rns csl in nonine Paiiis. El proj.icrca Miei. .[uia xxwi, 51). El quoniodo iii Evangelio (Jiscipulis
ipseipii j>iiiis locnuiseslpcr pin|>htla«, jjrjcs» ns cui- JoqnilTir Dominns •.
Luceai linnrn vesnmn coram
diel poimlos. Jiula Scpiiiaiiiiiii» loqniiur n.l Israel hominibus, ul videanl iona opeia venra, et iflori-
Dens quod in yEgjpiiini vi.luiuiito (iescendfiil. Oi- fictnl Pairsm temruin qui cst in calit (Mailh. v, 16) :
• ei.lc in Dcuiei-onoinin Moyse : in sentnti<j:nin nniiitti- sic e roitli.(rio, cuni m:.la opeta receiimns, iKiineii
hut (li.'y.ccitdstunl palres (ui in.lujtjpium {Deul. x, ^2) Doi propter nos bi;isphenialur in gcnlibns. Idcirco
ei ab Assyriis capiivi 605 vi«ilun»er ab.lHCli snnt. qui liabel scienliaui nurninis Oei, el qiiod ad inia-
Cnrfc (iicitui- ad eos ; Et nnnc q^iid osiis hic ? qiii«J gincni 01 &itniliiudinen: illins sit oondiln.^, luin
facilis i.i t(>rra Jctlaa, qwi pi^si n^ictn preplu;l;uum, ignoral, in Itice vtMs.ilnlnr. El cril in <iii'. do qu;i
n Dei Filiuni misiglis iiianns ? Aui ceile :\(i angeli- •*
cxniiavi Abrah;im quod \:di9.>ct eani {Jvnn. viit):
(•.•»s potesiJios, cl pra'sidcs leinpli augclos loqiiitiir de qna ci sancliis loquiiur D.tvid : lUr.c cii dies
Deus : QuiJ liic facilis, cnr iion rclinqwilis ptjpnluni ijuam fecil Doininv.s, e.rsultcmvs el lalcmur in en
blaspheiiianiem ? quod el Josephns refert (lib. vi {Psal. cxvii, 24). f>ni eniin illuininavcnini sibi iu-
Auiiij. Ju!iaic.<. 12) ; aperlis repente jaiinis leni- cem scientiK, ei babent lumcn semiiiterintm, quodi
pii, et spoiiie reseraii», quas niulli bomines cbnulefc cicdenliivHs reproinis^um esi : Lrii tibi Domiims lux
viK polerittt, vocetn de adyti« temiili exisse discen- n:lerna (Ita. lx, 20), iii die honeste atnbulant, ei
liHin : Tran»cam»5 ex hi$ ttdtbus. ln qtiu conside- snnt lilii lucis et diei ; el co^^noscunt enni qtii
vaiida serinounin proprictas, quod nou dixtnnt, dicJl :id Moyscn ; Yude, tiic filiis hrncl, f/u; eil mi^it
1'ccedainns, 6cd liaiiscanuis ad populuni letitiunt. tne (Exod. lu, 14) ; ct quetn in sanctis anio co-
fade ei vcIuhi tenipli a dunimo csquc deorsuui gijoverant, eliain sibi adesse cognoscciil.
«cisstnii esl in doas paries, ulonines Judxorutii tx^- (Vers. "7,8.) < Quam ptikhri suj.cr •itontcs pede.s
rtMiionia: paiiderenlitr, ct c"o iciiipoie implcreuir, quod snTtiiiui.intis ct prxdicaniis pacein, ct .nnnuniiairiis
iu boc codein I'rophcla dicilur ; ICx Sioti eijvedie- i)()iium pr^edicutuis salntetn, et dicentis Siuti ;
;
lur lex, ci verbum Doinini lU ieruialetn. El juUisabti _ Uejinabil [Al. Hognavii] Dcus liius. Vox speculato-
inler muliat genieh mque in loginquuni (Jta. u,h, i). ntm inoiuiii; levaverunl vocem ; siiifui laudabuit,
invmitem cniin <fr»=«m «a.jci< ivnvgeorumel tn termt- quia oculo ad oculnnt videttunl, cuni converieril
ttosi>rbisveibaeerum{Psal.xs\i\^ 5}.el in oinni loco Doininu&Slun. » LXX r i Sicnt hora snper moate« ,
Ocoofleriur inconsum.cl ho6iiainunJ:i(Mn^ac/i. i), sic pedcs cvatigeiixanlis audiiuin pucis, evatigeii-
({uando piophelkns scrnio coinpleius csi : liecorda- zamis bon» , (j.iia uuti.tain laciaai saltttein ineam,
buHturel rtdibkiii ud Dominum omHcs fmes lerne :.el diccns : Siun, legnabit Dcus tuus. Vox cnttodien-
adorabunl in conspectn ejus mnnes (antilitc (jentium ; lium lc cjuiilata esl, ct voce siinul heiabnnlur, quia
fjHoniain JJoiuini ngiiuin e>t, et ipse dominubUur oculi ad octilos \idi?biini, quando luiscruis liicrit
ge*4/itfm (/•«/!/. xii, :i8, 92). Dnde dn.iiur ad jirin- Doininus Sio:i. > Co:i9tii{ucnicr de eo qui giipra
cipcs Juild:oruui ,'
.46/»»iianiiut, el i</iW<j(«, qiiOniam dixer;ii ; Ego ipse lotfucbar, ecce udver^um, lutiic
vos causa cilis luinic populi. Porro juxia anagog.:!! Propliela leslatiir quod ip9>: supcr inonies Kvaiige'
lioc possumus dicbrc, quod desccn.ial ia vlilgypiuin liuni prjiidicuril, id est, snper aposhdo.s, de quibtis
bi^us 6»:euii popuius Dei propria voIuul;tle, qu;tndo sciiltiuin est ; Appropiuquate viontibus cclemis
autator nm^is voiu|itaium quain Doi c<i, cl noii \tiklt. II, 9, »ec. LXX); el quoruin dfjctriisa illu-
audiliUudpropbiaicuin : Vtc qui deuenuuntin JEgxj' f) ninalio Dei est. Liide ad euin in P.^iahnis (licilur ;
pmm aduuatlium\tf.a. \\\i, 1). Qui c.j.ii vitiis iueril IHimrnans lu mirabiliier a montibus (eternis {Psai.
dciiiiitus, el l.'abit:u'ciil in loco iiquapuin ci flu- 1.XXV, '$). Hic annoniiavil el pr^edicavil paccin bis
ininnni, qni oaisiiltitis nuii babet siccilatem : Innc qni eratu longe, 007 '<^ **'» s;<5ot'bus; ci ptope,
violeiiver liadclvr .\.8synis, ut doniinenlnr ei, qui boc <^sl, Judifcis : mundum lecootiliani De.o, de
euui posiea itt p<Jtcu.'o aignanl «Iqiie convinc;*Hj. qco nominc Saiomoiiis in Psalaio catiitur; Qrtfiur
Ipsi Siinl enitn et iniinici ei vindiccs, ue qoib»s in diebus ejus jusliiin, el wvltiludo pacis, doncc au-
Jjo^ttiilnr j»d Isracl : El nunc quid livi est el vine .ICijij- (eralur iuna [Psul. Lxxi, 7). £l in hoe todcmVco
pft, u( biba» aquam Ceon : et quid libi ett el vicn pheia de pueru (|ui na:os esl, cl (ic iiiio qoi <lHii:«
As.stjwornin, ul bibas aquum /?«'.i/mii*« [Jere>n. ii, 18;, csi iiobis, oi;ji;s prinopauts la ifuiitert» ejus, ei vo-
Qui i^imr dcsceadil in Ai^ypiuut, cl dc cxcelso cabiiur inagiii constl:i Angeius, pusi raiiqun di.i-
Jettisalein ad b'anii>';>ra liciaiis.^a esi : v.tih-n^que Itir (i>i<, rrt, i.\, 1) ; Ll pacU ejun r.on eiU itrniinm.
Jericbo, allerain .Si.yjiiuit!, n inltoi:;lius vuit-.cta Ipsc esi eiJim pa.\ nosHa, <ju; pacilicavii (itn.tia per
pluia stiscej;it, diciiuf ad cnm : Ei !iii;:c ijuiil vo- Sai^t^uinem crccis su* in coeio cl iii lerra. Qui b)-
bii esiQOS hie ? t^uid in lerra el in Lcclesia Uei Cutus «sl Aposloiis : Piuent nnafn do yoit/s, pa:fm
519 S. EUSEBII HIEKONYMI 580
retinquo tcbit {Joan. »iv, 4"). Ei annuutiavil iiobis A «iiciliir : Specioma forma prce fihis h«minum {ftat.
boua, ttuii i|ii£ u |>l)ilosopliis niipcllanlur indiire- XLiv,o) (quid cuiiii iitiiclirius (|uaiii iit fonna seiTi
reoiia ; sed ijii* vere boiin snnt, qnae ilni Paicr (icrtl roras»Dci,et suderei ci regnare: cuuiCbristo
peteiiiibusse, iil est, onitu^^gratins Spiriius saixti. iii roelesiil ui ?) potest tapa scciiiidum Graeca; lingua»
ijcniijiie alicr cvangciisia ifi eodcni loco scriitii ; la5iii«rme[ii cura diii, «l lollieiludo, jmta iliud
QttaiKo magis Paler tesler quiesl in coelis, dabii Spi- qnod Sancnis ait : Mutlipiiiabis uie in aninia uiea,
riuiti ianeium peieudbus se {Luc> xi,15)?H3ec booa iu tirlvte lua {Psal. c\s\vii, 5). Tro niuiHplicabii
<]iise cieilcnlibus Doniiiiiis polliceiur : Audite me me, iii Grouco dicitur Tro/.-jwpfjjs'.^ y.z, qnoil esl,
ei coiiwdelis iioua ; et deleriaOitur ;/» bonit aiiima muUa cttta el soliicittidiue tne diciuum habebit. Et
teitru ; cl non &«)lu»i boua, *cd saluiein omnibiis alibi : SecuudHm ettiindinein luatn iitokuujpr^iai
niintiavii, qiiain ipsc pra-hiiil qui dicil Siun, iJ filiiis Itctuinum {Psnl. %i, 9; ; quod ;iliis teil.i» Grieco
est, Eccle«i.v ; fieijHabit \Al. He^naui] Deui tuui. dicilur, ^a).^!; Cjox; \ "ojt* latt, «pjj^vxtSc^ i;5-*«>*
IJude et Ajiosioius lorjuiiur ad Siuicios : f/ou rc§net as.;. Seil lixc supciflua sunt ; ut s;>ccio&i magig
peccoliim in testro monali corpore, ui obediaiis de- pedcs Cliristi vel Aposiolortiin accipiciuli, ({nod,
sideriis ejui {Rum. \i, li). El de pcccaloribus scii- pricier Septiiasiiita, otnnes similiter in:oslulerii»t.
beiis ; 1/ors, iiuiuii, reguuiii ab Adctu usqticad Moy- 6 Paulo coruin iuierprel^itidiioni probanle.
sen {itom. v, {A). Qu0(I(|i:e seiiuiiiir : Vox specu- (Yers. 9, 10.) t Gaudcte ul laiulate siiiinl, desena
lalorum, sive cunodutn luorum, aposiolos signirtcat, Jerusuloni, qiiia consolalus est Douiuius {lopuliiut
de quibus et iii tilio loco {Jnfrat l\ii, 6) »6 Ec- suuMi : rodcnul Jeruh:<I(;iii. Paravit Domiuus bra-
('lcsiaiii loiiuitur Dcus : Sup^r muro* tuos ccnniiui diiiuii saiicluiii siiuiu in o:'uiis onuiinut geiiiium :
custodet, qui nunquam loceiuut, rciordanies I>o- ot viilebiiiil 0!iiii«f» ii:i<.*.-? terra saiutarc Dei nostri. »
rniiii. qui ex.iiiabuiit voconi (io jiubliuiibus disisercii- LXX : < EiQtnpnrii irctiH.ip.i siinnl «lcscrla Jcnisa-
los. 1'ndc dicitur ad eos(S«pia, st.,9) ; Suiermontem leo!, quia niis^rlus csi Duiuinus ejus,ct eruil Jeru-
exceitutn ascende qui eViingeliuis Sion. ExaUa in saleni. Uevelabil Doitiiiius braciiiutit saiicluiu siuiiii
loriiiudine vocem tuam qui etangelizas Jeruialefn, in con.«peclu cnnciiirum g' iiMiun. SOd Et videbutsl
Ulipiiri Deuiii vocc laiidjiiiini.ei cculis videbunl .lU oiiiiios fines icriiC saiuiiire Dci nostti. > Ducto in
vci>i()&. Qiiod aliis verbis Aposlolos (Jicil : Facic ad ciiptiviir.icra popiilo Jiuiieorum, el urbe soccensa,
fr.cietn [1 Cor. siii, ii) ; (]u;ii;iioSaiiCius c.inii : Oiuli aitt rarus orsil in Jcrusalctii, anl iinllus li:«iiit3U>r.
mei .iemper ud Dotninum {Psul. xxjv, 15). Ei ; Ad Posiquain tuitctn qui piiu-i lo<jiiebau;r iii propbelis.
le lemvi oculos tucds qui Itiiitilas in coelo (Psal.cwv., el crai in ptiiicipiG apud Doiin;, Dcus Vcriiutn ba-
OrttH euiiu Oamini
.C ..
l).El Doii;iitus rcsp;m iciiit ci ; i.iit,nil iii tiobis, ci caru lacius e^ t, instaur&ia suul
supii- juiios, cl liuvcs iiiius iu prccem eorum {Pbai. dei9<.'rta Jernsaiein ; ct venil illc de qtio scriptuui
Xjixjii, IC). ilo>-. quiid Sepliiagima lratis.iiilc!Uiit, cSt : Uic ffdilicabU cici atcm lueatn. ei capiivUaiem
sicui <I'P*. id 0*1, iivra super montes : nc [A.\. iicii:\ poputi mei rcdncet; ui oeqniKiu.un pl:uig:>tur ab
pedcs cvangeUiaiiiib G08 'it^duuiH pacis, c; rtl.qiKi. Jereuiia: Qnoi-wiio xedei suta ciciiai quceerat plena
Panlus scjueits beiisuiu llcbraica; \criiaiis, poir.l popuUi: fttcia est quati tiUua quce erai iiinUiplicaia
iti Eptiiltila ati lloniai>os : Qtiutn ypecioii pedcs even- i:i geuiibus {Tlircn. i, t) ; scd auilial Davidcaiteiilem,
tjtliiandum b^na, evauiieUzamiutn i.accin (Rum. s, /n coiioeneudo Doinitiut capliviiutem Sion, facii ih-
15) ; Ap&j.ioI(>s iiitclliiji volens, (juoruiii Uoiniiius luiis iiiuquaiii comolaiiiPial. cixv, i). E' post pawhi-
lavil peries (Joun. xi-i), ut niundi cl pulcliri C6- iiini : Fflr<i «umiif /<(.'a?i/ct (ibid. i).E\ ui »ci:tniiis
seui ad p;a;dit;aii(iiiiii, ei in loto orbe discurierctii, iic-4iu:>(piai!i hxc dici tie popuio Judd-oruii!, scd dc
breviipie doctriua Giirisii implcreiii intiiidutn. 'L>pa ouiiiibus qui per aposioios in Duniiniini crcdiiuri
;iutcui, id est, liora, juxta SeptUKgitila, et ainbi- 6unt, poiiil et dicit : qui consolatus cst cain, 3ire
Kuiiaieni sciinunis Gia:ci, aul teinpus signilicai, itii»cruis e«tejus, et j|uieruilvci iCtieniit cain, ip.^e
af pulcliritudittem. Si luiupiis, ilii apialiilur ; 'fem-
jj paravit sive rcvelavit bracliiutu sancluni suuin, in
pore cpporiuno audtci tc, el ir d>es salutii adjulor coniipecta oniniuin geiitituii : /tf videbunt omues
tai /m (/«•'. >Lix, 8). IJiidc infcri A;ioslo!its ; Lcce fiues teiriC suUitare Dei uotlri. Ex quo pcrspiciiiitn
uunc itti.pus ui;cepiabile ; ecce nuiic dies saiu.is cst exstruda pcr Aposlclos spiriiuii!i Jerusalctn, id
\lt Cor. \i, t). Oppoiiuno cnini iciiiporc uiu Citii- Cbi, EccJesi», quu: :i Juiheis fuerat dcrclicia, reve-
Ciis su:igiiiiK-ni Cudtl, qiiatiilo oiiiiies dci:iiii.<vciuiil, lari iii.icliiiitii Duniitii ctiticlis geiuibus, ct videre
situiil iii(iul»;s f.icti cr.iiit. Noii eral qu» facerci bo- saitilare ejns otiiiits iiiies teiri. Qaod dujliciur
uuiu, non crat usque ad uuuiu (/'tttf. \ui) ; ut pru iiiteiiijjitur. Aul eiiiiii levciat Pater bracbiuiu suum
«jiiiaitua tusl.iroi inorleui, quta oiuiie» peccavc- cuuciis goiitibus, uiii iiliu« revelal foriiiuiliiicin
rant, ci inJigebant gloria Uei (/io'». ui). Si aiilcin suaiti, De quu scripium esi : Virlus enim ab eo egre-
pulchriiUdiTiciu ad iliud rcitirnuius,quu<i iit Psidtuu diebottir et sanuisaloii.nes i^Lue. vt, 19). Lt iiertiut:
'
Vul^ali h»Met!ns tr;v (L,?:'.'.- «tipzcw, nii:!iui;i bai, cxpunrlo. i.x t\::i\ wms cxsiirjjit toiicinnus-
i-iip!evo ssi:sL', t.tiiioqne ?rt secfCrriia 'espcciii, qu.^j settsos, cita'/;f cura:, hocesl, koUieiludinn di"
Hesli!uuti(i!»cs Ainlii-(>s..<no noAA.'is top»,-, terno gnos fecifU,
y«rbo, quoc! la mss nor. esi, et uiigo-iuni ticcssc-
:
m COMMENTAR. IM ISAIAM PBOPlfETAM U0. XIV, CAP. Ul 52?
Senii vir(ulem exisse de me ^ua soniivu h(Pmor- A .sii, haec (mnh c«ir»p{ea!»ltir, N«9 auiem atidlenles
rhousam (Luc. Viii,46). Quod auiemFilius Oei, l^a- f;upra; Qnam fnictifi supvr montei pedes awwn'
im dexwrii appelleiur ei brachluni, mulia sani ;e- liaiiiis et praartennliii paeem ; e* : fivvelabil Doml-
stiotoiua, e quibus pauca diceittus : Suitabii jAU nut brachivtn tttnm in conspectu amnntn geniium,
Sa<Pfl»»«] *H>i dtxura ejut, sl brachium saHctum illm» ei, Vidtt'unt tnnnefi ^net terra; ialulure Dei tiostrit
(Ptai. xcvJ!. 1). Et alibi; /n brachio meo aentes spe- nequsquaiii lioc da Q%\ Jud*i5, sed de apostolo-
rttbunt(ha. l«, 5). De quo Jacob dicii ; Hic eril exnpec- rum omoiamque siinciorum fnieiJigiiaus cijoro.
iHlio genlivm {Cen, xi.ix, 10). Elocloscsiiwos ocuvii» Qui»u8 piJccipUur, u? recedani de Jerusalen), cl iii
pittliiius: Tuum brachiwn cutn potentia. Hoc bracliio loio muiido Evaugeiium prajdicenu diceiiio Do-
eduxU Domiiius populumlsrael de terra yCgypti.. De itiiiio Salvalore : Jie eldoceld Qmnes geiiteitf bapiiian-
qiio adAposlolorum principein toqucbalur : Ceoiu» tet eoa in nomitte Patrit, tt FUii, et Spiritut sancti
ti.Simcn Berjona, quiacaru etianguisnon revelave- {Matth. %xfm, iQ): m nequaquam cuin Judaeis
1'aler meui i>?n esl in caeiis {ilalth. blaspliemaiitibiis maneant, in qoorum necem Uo-
runt liH '. seil
xvs, 17). Ei Aposiolus Paulus de se [Galai. i, <5) maiiiss pareiur exercitus; &ed poliuios derelin-
Quando, itiqtiit, flacuil Dfo, qui separavil QXQ tne quanl , ei sep^rentur ab eis aique mundentur, qoi
de ulero matris meo', ut reidarei Filium nuum in nie. B portant vasa Domiiii. Templuin enira su!U Spirilus
Quod aiiiem conciis geniibus omnes terrae terminos sancli ^ €or. th), et magnaB donsus vasa aurea et
copulavii, qui visuri sunt salutare Dei, illud oslcn- argentea. Qualis fuil aposlolus Pauius, qui vas ele-
dit quod et in ali» loco dlciturt Convertimtni ad «tionis dicilur (Aci. ix), praeparaverat enim se in
me ab exiremi* ierrce, et sahi eridi iha. XLV, 22); vas pretio^suin ei apium in miiiisierlnin Dci, Vcl
ci pcr Jeremiaiii : Ad le gitnet veuieni ab exiremis certe hoc dicenditm, quod vasa Dominl, armaiur.-^
terra; {Jerem. xvi, IS'); et iterum ; Recordabuniur Dei sit spirituallg. De qua el Paulus aposiolus io-
et cunverieniur ad Doinvium amnes lamili(e gentiuin ; quebatur; Jnduiievos arinaturitOci {Ephes. vi, l!),
^iiirt Domini esl regnmn, et ipse dominabitur (jentinm tl per singula eRumeral , ioficam jusiiliae, ei cly-
(Psal. XXI, 28 e! scqff.) ; ut non syiuin varieias gen- peuifi ades, et galesi» salulis, ei gladium spirHus,
iiu:u aiiigiilurum, sed ei omiies mundi ciudincs qul inierpreiaiur verbum Dei. Ad hxc addii, cin-
creiiiun prieiiuiitioiitur Jn tiirisio. J«xia id quod gulum veriiatls, et auceaios pedes iit prseparatione
Jpse loquilur : Cmw aulein ifrmdicMum fuerii hoe Evaiigelii pacis. F.i in alio loco : Diponentes ert/o
Evavijeiiuvi in loto tuunda, liinc erit (iuit {Maiih. opcra tenebrarum, indtminur arma tucis {Rom. xiu,
XXIV, U). Alii summitaies et exlrema terr», eos 12). Scquilur: Non in lumultu ezibitit, nec in fuga
inienigi volniit, qui uon in media teira, sed in ^ ;jJop«>«<>fi»5. iNeque enim ot vicii de Jemsaiem, sed
cstremis ejus inslar rotaium iiiiibus coiisistenleSj ul viclores reqessvTUjit, ul qui quolidie praedican-
Lumilia deseinni ei ad cxceisa fesiiiiant. ies in templo Evaageliura Dei, ijiiuiia miilia Judaeo-
(Vers. 11-15.) i Uecediie, recedile, exiie inde, rum f.hjists fidei .subjeccrantj etiam nmisdain iiJlus
pollutum iiolitelangeie ; exiledemedio ejus, nmu- Eva.igeSlo subjogavent. Praevium ciiiia habebant
damini, qui leui^ vasa Domini, Quoiii<im non in Doniinum, qiii congregarei eos, Demii israel, hoc
lumulln exibiiiSj «ec in foga properabitia.» Pr*. est,de orbe lerrarum uuom gregem faceret, at
cedet eiiim vc« Dominus, et coogrcgabit vos Deus impleretur illnd quod Doiiiinus in Evangelio ad
Israf.l. » LXX : < Kecediie, reccdite, egredimini inde, Patrem loquilur (/ccn. jvsi, 2!) : Da, ut sieui ego
et immumduiii noiiic t.mgere ; exiledu m«dio ejns ; et tu mum sumus, sic el isli in nolis unum sint; nt
separamiiii, qui porialie vasaDomini, quia noncum eodem sensu el eadsm senieuiia, vepngoaniia tnicp
tufnuliu i'xibilis, uciiuc cum fuga ibilis ; scd prsn- fieviiiaatque coniraria deserenics, unam appre->
cedet vos Dominus, el qui cougrjegat vos Deus hendereot solainque viriuteia. Nf.quo eiiim vitia ei
Israel. > Ei hoc Juda:i sic di&serere couaniur, peiiurbaliooes iiivicem se sequuniur.- quod de vir-
Exilc de Uabylone, ci idola eotum dcrdmqaiie. ^ tuiibus diciiur, in quibus nec i-n^p6rAa\ * sunl, nec
Exii« do medio illius, el vasa qiix; ftabuchndono- eAAeftj/)'.!.;, id esi, necp/<;j! nec minut^ scd omnia
sor, capia Jerusalem, tulerat {/ V Reg. xv), (jyro teiiiperata. Porro in viiiis aniversa contraria sunl,
laxanle capilvossub Zorobabel c>- Esdta (/ Ktdr, i), ui pavo? auddciae, impleuiti superstiUc, iusLUn»
referte iii templum , nec sicul prius de _/f£gypto parcifati.
cum lu.nrtuhu ci timore Aigislis, iia egredimmi de ( er5.i3-15,)i Ecce snicJliget .'?ervus mftus, ejcalia-
Bgbylone ; sed cuin paee el voiuiiiate regis Persa- biiur,ig|[2 ei«iev2biii?rei8ubJimiserii valds. Sical
riiot alque Medoruai, iit quo Domitii voSunia.s ap- obslupijeruiilsupc-rteiTiuii!, sie ingioriuscrit inJer Yi»"
paiiiil, q«i proiesil «i congregavii vo». Aiii qiia'. ro3 :sspeciHS ejus,ei forma illins tiuer fiiins hoajinnm.
ds Uabyi.one diximus, <ie floataiio segnR inierpre- Isie as^iefgei gfijties moitas; sujssr ipsum couline-
iftniur, qnod in cidvcniu Chrisit qiti eo.s Sitjeraiuisis buitt icges c^ ;>uu<:i , qnia quibus noii cial^FH'^.
Pronoffen tiht, qiif»d rriS?-. r,iipp!cni,
ei Mallhici niftii. , aiitea er£i niiiuis commtKio seusii uns.oSa-
lextits, PaKSifn vero ars^ hiijosmorii
sniea deera'., oi'..;; qjtaj vux prupri!". ir6as<fre*noiie/r:, *tvc viu^a-
i«vioi"3, tetViore uon aomr-rtilo, casti;|$amn«. tionim piifcefiii sonal.
* Pro (iriEco vtrho viif.pfcoihi, <^wdt su&stituoni
pATPOt. XXIV. 17
.:
523 S. EUSEBIl HIERONYMI 52i
csij narratuui de eo, videnint; et qni i»"» audie- \ et criduteruHt {Joan. TL^i, 20). in <|uorurn compara*
raiii, eoiiJciiiplaii suuu » LXX : « Ecce iiuolligel tione, Juilst^rum iSuriiia rejireliCDditHr, qui yiden-
pucr lueui, til eiallubilur, oi gloiiabllur ' valdc. les ei audieiues, Isatx in sc Taiicitiiuu» eompleve-
Sieui siupt^butit «uper le inuUi , sic iii gloria erii ab runt, dicentis : Audiiu andielii, cl non inuUigen»
bontiiiibus spccies lua, ct gloria lus a filiis iionii- ei videnies u»picie(i$, et Mon videbilis. Jncrauatum
iium ; «ic mirabuiitur penies multx soper eo, et cst euim cor pvjtuli hujut, el auribu» gratiltr attdie'
coRiinebuiii legefi os suiiiti, (\n\A quibus iiou est ruut (Is». \i. 9, 10).
fltnumtiatuni de co, videbuni, ei qui duu aoilierout, (r.ap. lAll. — Vers. 1 seq.) • Quls credidit aii-
iulflligent. > Ne ulla legcniibus ambiguilas reiiii- dilui nostro? et brachium Dnmini cui reveUtnm
quaiur, quis sii iile qui dixerit , £po qui loqntbar esi ? Et ascendet sirui virgiilium coram eo, et sicut
ecctadtuni; el quod sil bracbium s^iiclnni Domini, radix de terrii siiienii : noii esi species ei, neqae
quod cuiiciis geiilibus revelaluiu eit, Deus ouini- decor : ei vidimus cuin, ei non erat aspectus : ei
poicns Palcr perspicue ilocet : Ecce itttdiigei ttrvm desideravimus euin. Despectum ei Horissimum vi-
tncu» sivepuer tneui, lic cujus UifTereniia bupra di- roruiH, viruin doioruiu, et scientein itiflrnailalem ;
xiutus. {nteUiget autem, non ui verbuiu Dci, aique ei quasi abscoiidiius vulius ejus, et despectus
sspientia ; scd ut servus et pucr. Qui cum iu lorma " unde uec repuiavjmus emn. Verc laitgiiores noslros
Dei esiii, .
. , forniatu tervi dignulus eil accipere ;
ipse tulit, et dolores nostros \yulg. reptiit ipse]
foeius obidiem Palri HOjue nd morlem, el fuorlem porlavii ; et nos putaviniuseum quasi lepro5um, et
crucis, QuatHobreni exallavii enm, ei donawl illi ho- percussum a Deo, et bumiliatum. i L\X : f Doini«
men iuper otune tiamtn {Pkiiipp. ii, 6 9). Qui loqoi- i^. quis crediiiit audilui noslro, et brachiuin Do"
lur in Psalnto : Betiedicam Dominum, qui iribuit mitii cui revelaiuin est? Annuniiavimua quati par-
tnihi inlelUclutH {Psal. xv, 7) ; ei He quo David ca- vulum iii conspectu ejus , sieut radix in lerra si-
nil: Qui fecit calos in inltUeciu {P$al. cvxx*, 5). tieiiti. ^^}n esi species ei neque gloria, et vidinius
Ipse esl eiiim sapiemia aique iuieltigeiuia, qui eum, ei non habebai s|>eciem neqiie decorem ; sed
proficieb^i quasi puor aeiate atque sapientia ; d« speciesejus inhonoraia, et detieiens pras (iliis ho-
quo loqniiiir ei Peirus : Deus pairum noilrvrum miuum. ilorno in pUtga, et sciens ferre infirmilatem^
gUtrificavit FiUum fuum Jeswi, quem re$ quidem quia aversa est facies e]us, despccla et nnn repu-
tradidiniis, el ueyasiis anle fiiciem Pilali votentis tata. Iste peccata ncstra portat, et pro nobisdolel,
eim dimxliere. \ cs awem sa»cinm et jmttim tiega- el n<»s rcputavimus eum esse iu doloro, et inpl.i|e
jlis (Aci. iii, 15, \k), de quo et supra scriptum /« el in airiictioiie. > P<*si verba Pairis, qnibusFiiiuni
osteudiinus ; Ego unii, d\eii Domiuui, et puer suura mnndo nuiuiaver.it ease venturuin ; et anie
quetn elegi : super »p««m slupebutn piurimi (/m. scanfbliim crucis, de quo dicturus erai, Jng'o-
awi, 10), cuiii illius sigiia perspfxerinl. El biiic riuserii as})eciu* ejus ^, el ferma ejus 614* V^^
erit majua miraeiitum, quud in^loriiis erit inlcr filiis hotninum, gloritim prxmiscral rcsurreeiionis,
hoiiiiiics aspecttis ejus ; ncn quo formae siguijicet Exaitabilur et eievabitur, et sublimii erit vaide :
roediiatem, sed quo iu liuiiiilitatc vcnerit f:t pauper- ul iiumililate cruci» resurreciioisis g^oriain prjeve-
ute, Qui cum dives esset, pro t;obis piiuper factus liirei, respoudit propbeiaruin oborus se implcsse
esi ; el CfeJentibus uiKit : Difcite a tue, quia mitis «(Ticiuin, et qu:«nlum iu se fuit, l>racbi'jm iiiius iil*
sum el humiiis corde {Haltli, si, 29) ; dequo ei Cle- que virtuiein oiunibus nnnliasse. (ii co auteui quod
meus vir aposluiiiiis, qui post Peiruui Hoiuamm dicit, Qiiis credidil audiiui nostro. ei bracliiutK Do^
*
rexil Ecclesivim, scribil art Corinihios : ScejUrHm tnini cui revelaium est ? mritaicmcreiieulium signi'
Dei Dumiitus S13 Jesus C!iri-:ius, nun venit in ficai ex Judais. Quo^lque seauitur, Ateendel sicnt
JaoUritia supetbijt:. cum pussit ornuia, sed iii bu- tirgullHiH coram eo , pro quo L\X trai»siuleriini
iitiiilate. Inlanluin ul verberadis a minislro sacer- AHnuKliacimus sicui liartuium co-.am eo : \\rb Hr-
dolis, responiltril ; Si maU Ivculns sum, argve devec- j-
gullo. Syriuuaclius ra»iM.'u iiiter]>rciatus esl, ut
calo; sinauiembene, quvi me cofJie {Joan. xvnr.SS) ? assuinptum ostei.derei bou.ineiii qui processit de
iii^beiis duodecim aii<:eU>rum :ui!lia, qiue iilius ntl- utero virgiiiuli. Dc quo ioferi : Sictit radix de lerta
tibns ubedireiiU hle asjiergel gentes muiias, mtin« sHienti. Pro siiienii.. Aquila liiteipreiatuji csl. invia,
daiii eas sau^uine buO oi iii bapUniiuii^i Dci conse- iit virgiiiitatis privilegium deinoustraret, tjMod i»bs-
craiia serviiuli. Snper ipsum conlinebunl reges c» q«e uilu liutuano scraine de ierr;i prius invia sii
Jiiurn, ei priacipss sseculi, quorum omnis S3pi>?iilia crealus, hie csl de quo ei .«^upra lcgimus : Exiel
crucis pra-dicaiione snbversa c«t , et qui nou lia- rirqa de radiceJeite, et f.os de rndice ejut ascendei
buciaut Legem et Propiieias. tt quibut deeo twn {Jta. \i, 1); ut nativiiatem eju» el asceasum *
si-
fuerat nunlialum, ipsi videbunt et inteliigent. De pnificetin mundo. Sin auieni nou Imbebai speciem
qaibus ioquitur et baivaior : Beati qui non tiderum neqiie gioriam ; sed forma ipsius erat ienobilis et
' Malim tum VicfoHo et Ci-secn Jc^aaOf.aETa:, que ad subsequcnlis periodi oterrfir/rnr, qnod Martil^
licrijicabiiur. nsus jiuiavii.
' a. Clemcflt 8 verba soai cx Episioli I ad Co- • Aridii Viciorius inter tiros ex Yui«»ata.
rinihJOS yinue ad «erbum huniilttme : uoo vero ui- * Viclor., u{ naUrnaiis ejus aicens^um.
525 COMMENTAi^. IN ISATAM PROPHETAM LIB. XIV CAP. Ull. S^
ileflciemt; prse filiia Ijoruinum, sive ui haheiur In A rc/fc/ttm, el a!il teguni y.aOi^>;.avoy, id etl, s*rf«i/em.
Hebrao, despcciui el vovissimus {liroTum, qiiomo- Fn princlpio capusjn, in quti jiexta ScpsuSgint!t dici-
do iiirsalmis dicilur : Accinge.re gtudio luo sitper ttir •, Domine, quin eredidit auditui »osfro : tl ora*
femur tuurtu jiotentitsimet pulclniiudine ei decore ehiutti Vvmini cni re\}etfttuin esi, qao lestioioiTio
mio{P$al. si.iv, 4. S)? Quocl faciie so'viilir. DAspft- et apostolirs Paitliis iitiiur ad Roitianoa {Rom, x),
Olui cial ei i((iiobiiis qiiando pendehal in crflce, ei Cflisserens iliud «oper no)n<ni passlone, Dominus
laciits pio iiobi'4 Hialtfdicium, pccoaia nosira porta- in Uehraico non babetHf, sed pro irtielligeniia per-
bal. El l0(jii«»»i»lur Pjilri : Oeu$, f)eus fmus, quarc son9». ad qnam diMtur, additniu cst.
nicdereli<juuii {Matlh. yiwn, 40) ? Inclytiis «utPrtj {Vcrs. 5-7.) t (pso aMtcin TOlneraUts c$t propler
erat, ei dcconis aspecto, quaiido ad pasiiionein iniquilsies nosiras, «ttriius e$t propter scelera
ej«!» lcria ronlremuii, saxa diriipta siiol. ct fugien- nofitra. Discipliiia paci» nostra*. scper cum, el livo-
le «ole, «lernum nocloni el«menla limwtNonl. De re ejits ^anail sninug. Omnes nos quHsi ovcs erra-
q«io «l ppotisii in Oaiiiic» cumicoriim : Fran«elii Timiis,uiinsquisqne in yii sna [Vulg- viam suamj
niens idiididiis, et ruhuuudui, eletiu^ de miUibus declinavlt, et Oominus poscit in eo iniquitaiem orit-
{f.anl. V, 10). ( aiididus pienitiidine ac pwritaie vir- nium nosiMim. Oblatus est, qi^ia ipse voluii, et non
tittum, robicunilus io p.t«sioiie, de quH posteK lc- ^ aperiril os suimo. » LXX ; t Ipse antenj vulneristus
cliiri siinrtis '
Quis ai istc qni aieendit de Kdotn, csi propier peccaift rroslra, cl ii^tfftnaius esi pro-
faha [.\:i fit!vi(!la\ve$limeHiitejus exJioior {Isa. Ltiii, pter iniqui'atcs nosiras. OrscipJin-i pscis ncslraesu-
|)»i»!»:Ciu.»ii!e millibusiii resinTf^i-iionem : uiqiii erat per emn, liTOi-e ejiis ssna'.! sitmos. Omnes quasi
l>Tin>ofi(iHiiu.s omiiis crcaiurje, primojenitus flercl ovos erravimjis, bonio in vl» siia crravit. E=- Oonii-
en im>rtiiiSt Oooil Aiiiein i:ilor>, Honw in doiore e( itus tiadidit eum pnjpter iniquiiaies r.ostras, et ipse
tcieiis ii'firinttateiii, swivnuffi dt^lonim, et tdenieni propier Hillieiionem «lon aperail 03 suutti. » Nos,
t»/ir;>wiateiii'i veruni coip'.:» Iioniinii, el veraTO do- i.-^qnU, d^iiu.aviinaseutn vmfm dftiorwm , sive
inoiiStrat aniin»m, qui scicnsgl5 f^rrc inArrntta- jUJCiii SfpiH-tfginia.essfiin dolorp, 8t pereussQn» a
(es, oiniieiieRg ((ivtniiMlestipertivit. El absrondftus Deo, ei prfvpHa siisiiner«pcccata. llie auiejn vuin^)-
viiUu» i!li«s *iq!io (li'specui<, ni liimiano c«rpofe ratus wt proptar iniquitaics nostras. iWr^ns in psal-
divina poteniia ctlareiur. Dequo supra dicdim est : ttio : Fodertttit matiss meas et pedes {Psal. xxi»
Tu ei Ucut abxvmuliius, el imriebatnus, Qut W.re iT), ut suo vulnere vnlnera nostracuraret, et atiri"
ianguorcj» noslrDS el pcccata portavit, Rt prT) nobia IHs tsl, slve infirficaiiis propter scetera nojoa, ut
lioJei, n«>n putaiivt^, iri csi, tJ; SoitjTv *, tii veitis ct ^ faciiis pro nobis ni:»lerlictun>, nos libcrarei de ma
nova li»resis suspioaniui ; sed vere rrucifixus est. ietiicto. Malediirius eniin orunis iiomo qni pcudci
Vere doliiii, dicens in Rvaogelio ; TrjsJts esl imi- 5n liigno {Deul. xxi, Gilai. m). ihi^-s diselplinti pa-
ma meii uryne ad moriein (Kflfj/t. xxvi, 38). El : eis nosirw super eion esi. Qnod etiitn nospro aosliis
Nitnc auvMu wen luybalu nl {Joati. «ii, 27). Et rlcbebanius sceleribus susitne?c, II!-^ pro noUis pas-
itos puiavitnu.s fiirn e.ssc immundiun, sive in fio- s«», paciflcans ner sangtiinem crucis siias, sice quae
tore, ui Sepinaginta tianssiilerual, pro qiio AquiJa in terra, sive qiise in tiBlis sunl. Ipse est eniiu pax
et Sy!niT:«cbu.«i p.>«iiertfiit lcprosum, Theodolio, /?«- iiosira, (jiri fecU ttirsquft uiititn, ei mcHiura t»8rie-
ye.'iu/«iJt.<»(jofi aliis veritisHcbraico i'liO!natc itfiYa lem inaccriic, solvehs JHiiiiiciilam in carne sua
irn«lisj(iiiu\, juxij iiiud «|uod in p.^aiino scriptum {Ep}re.i.\f},et rtpore ejuisanRSisuvius, Ex quoperspi-
esi : Lt jixpeUutu non ap/}ropi*l^Al'it i/tbnnaculo cutim cst, stcut corpus flagellahJin aiqtte laceratuni
tH0 {rtiti. xt, 10). hi esl seiisus ; Pnii^vimes eufn Mgtia iiijnri* in vibicibus ac iivore poriab^i iJa
}>r«>poc«-Miis sui?» a Beo mse. pe.rcns&um, ^xu trumt- fet eniiDatn vcre fioltilsse pro nobis, ne <ix parte ve-
li«(U8 vii pi (iptci nos« et cuin laironit^us cructlif.ns. riiss, €i ex parte m«:iidac}iiiTi vredaturin Ciiristo.
Pro co qyod Syiiiniacbns iraiisitila 'Ev «aj f, 5v?s *, Omnas, inqitit, ijmsi oves erjcvimus. ci !ud!g'.!iiiius
lioc c»(, »H icpra ; A.jdiia pnstiit oiyTjiJvoVj itl pDJsericordia Dei (Rem. iii}, di<tenle3 in ps^inio :
esl, /^p»o»i(rt: . quod muliinon initlligefles, pm-crnt frratjJ sicul ovis perdila (Ihat. cvMij,|76; ; qu» in
* Verbum lene hlcquoque intersernni .Arrbrosia- rum, edhio Erasmiana coi;(randenii omnium nisg.
m mss. co(iicMm mut»vij vcrba 3»?) et (XipTjplvov in laXtfij ei
* Tb
ooxeiv. elc. Mirsbetis snttqnorum edilornm (ii/.SpTj[j«voy. MARTiA!;.
{eineriiatem. qui pro -i Soxevv, qiiori leguut cranes Eniciivero, q«ort iioiaiuiii (jt«oq«« Montraueonio
iiiNS. codtccs, i!0bi8«)biruduni vocern conticiamoio- esi, secuixiuin amt, quatn hic hnbtn liigiiiiioatiunetr..
;a4v(»>c, qua: niiiil habel afrinliaii» ciiin iecUr.iic vos (isquam reperiaiur ; derivaiiif
a<ipr,(ji£vov vt3(
gcniiina liicronymisna. Signifirat yiileni tO S^.- eniin ab ei quo ii-fij, ai;]iii» inde^t^Ti-
ci.TT-.ojiiciii :
xeiv, juxiaappa; cntiain,sec:iii<j(ii>ft appareve el videri. [.^e«*5', ict est, ptrfgtt, 9Ut tepra percumti.
Hnic veieiuin .MBniclia-oruines. TijrcaruHt hodiemo- —Ktc derivatio »u!!is gransinaiica rcguli^conSo-
ntin crrorCi;» reciargnimus. MarTian. Jiai. iSiiiit olistare viiietu- ((iiisi iegettur ^9«^-
**Ev 4(pf, 6v:(y.,eic.Diiplicanri m t:oc loco niciciiy- vev.ce^wiirtiH, ^ pnepasitioiie iicnoet pafiiopln ftv»**
ini lapst.ii' el iiaihiciiiaiitiitein fioptoii(;ndere silii v«y ie|ir«sii e«im cOittmercio eaeierorirnt homitium
;
*"*'
visui esi Capeiliis in Cruicu sna ^^cra, expoMCtis intertjicendi morem Obtiauisse i»ef?so nofl seit
}stud ]saix'c.tpu'!. .:ii, sed rni.slr.i vir (toclns iabnra- Eo.
vi|,ui osteiKJt tii rro(cg«>fncni:t ad toinum iH. (;»!«
: ,
527 S. FAISEBll HIERONYMC 528
Evangeli; patalola boi:i Pasioris atqiie solliciii A saiignine f|ucm icgobal, vir meruil app^llari, et
hunieris reporiata eit {Matil:. xvui). Qiii siniauieia apostolus * genii yElhiopiini iiiissus est. Qui igiiur
ist.-e oves, seqsieiis versus osienilit. Uomo in via swj oljiatus esl Piiaio, quia ipse voiuil •
et iioi» respon-
erravii ; sive unucqulstjue iu via sua (leclinavit, <il dit, ut paiibuiutu pro iiohis clamiialiig ascenderet,
propriui» sef]ue!elur prrcem, cl reclam viam de- ip&e sicul ovis ad oci isioneni duclus esi, el qua»i
sorcns, dc Crucifixo diverba scnlirel. Dominvs au- agnus coratn londeiile obinutuit. Elenim paicha »o-
lem posuil in eo imqniiatcm omnium uoHTum, give strutii immolaius etl C/»ri><M« (J Cor. v,7), ijuemioan-
iradidii eum pro yeccalii nosiris ; ul quod propler nes Bapiista nioiistrabat, dicens : Ecce Agnus Dei^
iiiti)ecillil'alem Tiriiiin ferre uon poieratnus, prono- ecce qui loUit peccata iiiundi (Jonn. i, 29). Qui et io
l/is ille porlarel, qui oblalut est, qnia ip$e voluit. Apocalypsi Jo.ioiiis Evangelislae, agnus nccisus sxpe
Noii eniiii iiccesMioie rnioeni, gcd volunlaf^ susli- liicmoralnr (Apoc v). Qui de S'ipso lo<|uitur lO
liiii!, dicens iii Kviingelio : Calicem qnem mihi dedil Joietnia :
Ql^ Ego tiultm sicut aguui innvcent, el
1'alcr mn bibara iiinm IJoan. xviji, il) ? Ei ad Pe- duclus ait vitiiinam.nescicbam(Jere!n. si, 19) Cuiu
iruti qui scauihlizabulur a crucis iioiniiie ', quia cuiin nesriiel peccatuin, pio nobis peccalum facius
non tiuveriU niysieriuiu, et liuiiuino pavore irepi esl (JlCor. v). Ll sicnt agnus cuin liiiciiur ad vir-
da!..n : Vade reiro me, Salaita, scaiidalum es >nihi, ^ Hmain. non reiiugiiat ; sic ille passus est voluniaif
f/»if< noH tapis ea qnoi Dci sunl, sed qiice honiinuin ut desiruerei euni qui iiioriis babeLai iniperinui
[Malih.XM, 'io). .Mioijuin si non propria voluulale [Hebr, \\), huniiliansse usque ad morieni, etinorleiu
cssei obialu^, qui iiidicare et prredicere polerat crucis (Philipp. ii). llic Agnus esl, in ciijus typo
iininoliibaiur agnus, cujiis cruor linilus postibus
proditorcn), 017 ^' a|:osioIis loquebalur : Omnet in
ifOS in hac nocte in me si.andalum iuitinehitit, pote- cikteiiuinaiorem fugabai /tgypli (t^xod. mi) ; qoi
rai > us qui ad &e inissi riieraoi doclinare, quibus iion soium sanguino siio iioa rc-dcinil. sed et lanis
uccurril lntrcpidu.>, ei uUro se obtulil dicens :
operuil, ul algenics inUdelilale, sua veste calefacc-
Qucm quccriiis (Joan. xviii, 4, 6) ? Qui slatiin ceci- rel, cl audircniiis Aposloiiitn nobis loquenlciii :
dcrtiiil letrorsum ; voceiu onini pia;sentia Dei lerie Quotquol in Chrisiv bapiiiati etiis.Christum induiilis
iKMi poieranl, riilciiie<iue adiiidit : El non uperuil (Calul, lii, 27). lU in aiio imo : Indnimini C/<ris(o
c* iuim. Quijdiceiili IM;U0 : ilihi non loqueiis (Joan. Jetu (liitm. xiii, 1«). QtiOilqiie sequiinr : De anguitia
xi\, 10)? lioluiirespondertr. Si\ejuxiaStpiiiaginia:
ei de jitdicio subiatus ist; shi:, u» LXX tranbinleruul,
Alfliclut non aperuil os. Anl josia SynMnaclioni el In humiliiale judicium ejtts ubtaium esi. illud signi-
TlicodiUioncin : Audieus uon aperuil os iHuiu, iical, «iuotJ de itiliulatiune aiqiie juitic:o aJ P.iireni
(Vers. 7 seqn.) t Sicut ovis a;! ocisionein dnce- viclor asteiiderii; ttivo quou jndes vinniuin, ji:<li(ii
tur, el qiiasi .Tgnus coraiii londenle [ Vulijl. addii soj iion repereril veritateui : sed absque ulia cuipa, sd>
ohniniesc*-!, el non aperiiil os sunm. l>c nngustia dilione Jiiditoruiu et Pilaii voce diiiunatiis .sii. UnUe
el de judicio sublalus esi. Gciierniionera ijus qnis adntii;<lur proplicta, qnod umniuni D*:us so ir.idide-
eiiair;tbil? quia i-.bscissus esl de lerra vivenliuin iil |-.as.sicni. Uti qiio Piiulus lu'|iiilur ; Si enim cre-
propier sfelus ponnli incl perciis^ii eos *. El t.labit didttieni *, nunqna.ii Dominum ijloriic crucifixisstKt
iinplospro sopuliura, et (liviieni promortesua : co (/ C<ir. !i, 8). Stiiuiiur : Ceucroiioncm ejnt <jHis
(juoJ iiiiquiift(eiu non fecerii, no<|iie doius Tuerii m inarrubit? Quod dupllcu^r inteliigiliir : aul enini
ore cjus. Et Dominus voluil conlerere eujn in inlir- <ie diviiniate ejus atcipienduin c^i, qiioii impussibtlr
niitale. » LX\ : » Sicui ovis ad viciiinain ducius sii divinx iiaiivitaiis iios.se n:y$ii-rij ; de qua i|Me
t.'St, «t sicui agnus co.''^:!! lundente ii.ii:i:S, sic iiuii k>.|uitur iii Hrovci b>is : Ante oinuet coHes geueraifil
aperuil es auuin. In iiuniilitate juiiiciiiin eju? sub- me (Prvv. vui, 25); jiix;» iilud qiiod i.Jibi legiuius :
latuin esl. Generalionein illiu$ qnis euarrabit, quia Quii cognoiii senbum Domini , uui qui* consituiTins
K^lliiur de lerr.i viia ojus? Abiiiiqijitatibuspoptili inei ejus fiiil {llom. XI, oi;? i t cst, i.uiiiis ; aul de partil
dnctiisf^l ail niorleni ^eidabo^pessiniusprosfpnliu i>
Vii-giiiis, quoii .Jiiliculie; pi>s.sii «spuni. Denique cuui
racjus.eldivile^ proiuorie illius. Quia iniquilaiem Mari» diceretur ab jngel'» ; (-onripies et paries filium,
noii icsii.ticquedtjluni inore suo : et Doniinus viitt illa re^pondit : Unde miiii iioc, i^ma virum non co-
inuiidare euiii a plaga. » lioc tesiimoniuin.cuMi in Acii- gnovi? Ciui rursuni Angplus : 6'piri/rii, inquil, san-
bu!< £p&sirloruiii iTiiiiiseCaiidiicis ecnucbusrlietia ve- clus vemel. super le, et virlas Alliaimi obumhrabil
lureiur [Acl. wuer scqq.i^ci lcgens non iuieiligcret, t^bi {Luc. i, 51, 54, 5*'); ut \fA ab angetu, vel ab
iiitcrpictaiile riiiiipp;» S'r|»cr pas^ioiui el noiuii.e evangciisl < l;iu!uin i:al!vjtaiis liujus sacramcitta di-
Salvatori.s, iniellexil, et statim ijaplizaius, in agni caittur. Cujus narraior ranssiinus est, secuuduin
Bievins concinniiisque iii uno .^inbiosi.-ino ins.,
* ecclet. cap. 1, qni pariter ex trenaso didicit. lib. tii
jrdrid^iuabaiiir ad ciucii mijsierium, et Hunntno cuiKrfl Uceresesy i Missiidi ennufiiuni in regiones
pnvore trepidui^at. i4!iiliiopr.e pr<eilicaliirutii boc qnoil ipse crediderat. >
* Oaiisciiiii leviifs TS"^ :?i; Ilieroiiyni.
lit'bi;pns Adtte itpocrypboiiiin lesiiinoitia, Consiit. apotlci.
•uieio vcrsio, pfiriiiiit eiim : .Vulg!., /iTiiii*!. cap >.LVii, ttl iiSeuilo-.Vbdisc.
* Lnns .\!iiL'ios , et dabtl. Cl ijit:(l«in fiojji; pi» " Vicionu», cognoritsenl, tx GiaM^» tealu lyvt»-
iutjiii »eieres (ira.ci liiiorpn'.ie> .r.ni.^iliilcruni. «av.
^ H«e Hiei^cn. accepent e\ tuseiifi, lib. ii Um.
:
529 COMMEXTAn. IN ISAIAM PROPIIETAM LIB. XIV, CAP. LIH. 530
Mlittl : Qui» aapieiiK, el inletUgel h(re : inuUxqtns, *t A ait : /« hoc enim vocati esti», qnia et Chrislus pat-
cofinoseet eii (Os*-e 3iv, 10}? Sin nuieni prtujens lecior s«s est pro nobia, retiuqueiia vohis eTemplnm, nt $s-
lacila ci»;?ilationerespotnlerit : Ei quoiuodo seriptnm qttamini vestigis ejus, Qiti peccatum non fecil, nec
esl : Semo novit Filium nifi Paier : ei neivo ^\Q inventus esi dotns in ore ipsins. Qui cum maledicere-
novit Palrem, uiti Fiims, ef cui votuerit FiUiis revelare tur, non r)ialedicel>fil : el cum paleretur, non commi-
{Malth. XI, 27) ? et qtii novil Pairem el Filiiin», u(i- nabaltir (1 Petr. u, 21 et seqq). Doininus anleni vo-
qiic f l genor;iiionis poiesi en-irrare niysteritiin ; an- iiiit numtlare euin a plaga, quain lancea miiiiis par-
dial aliud esse nosse, .•iliud eloqui, quiji frequenier cussus acceperai. Sive contererc eum in infirmiiate
qtiwmetiie coiicipiiiMi*!, sfrmoncexplicaie noii pos- ac vulnere : de quo el ipse diccbni Quouiam qufm
:
SHiiiiis. Krgoei. mysleriiim (livin;i; nalivil.Uis iu cor- tu percuisisli, ipai perseculi snnt (Psal. i.wm, 27'.
pore, posstini sanni, fido inagis nosse quain dircre. El pcr Za('iiari.iin loqiiiiur Dctis Peicnimm pn
:
Alioqiiin el Aposiolus raptus iii lerlinin cicloin el siorcm, el ovei disperrieulur \Zach. xr.i, 7). F.rgo ut
In pzrsdisHin, andivii verli» quw nequftqnani vaicl pjleretijr non fuil nuccssiiiilis, scii voliiHj;iiis Pairis
liumana lingua proferre (// Coy. xii). Sed et Spiridis ei stjsc, ad qiiom ipse dicebu : Deus, u( fcccrem vo-
inlrrpellat pro nobis geiniiibiis iiicffabiHbus. Istins iumaiem ivam. volui (Psal. xxxix, 9). De quo et su-
igitur, cujiig gciicralioiM'ni aul nuiius, aiil ranis ^ pr;» leginius ; Oblatus est, quia ipu voluil,
enarrare polesi, stiblal.'» csl viia de lerra; ut neqii.t- (Vers. iO, II.) « Si posuerii pro poccaio animam
qiiam in lcrra, sed in coelo vivcret. Sive abscissu» suaiu, vidcbit semeii iongajvtim, et voliiatas Oouiii.f
esi dc lerra viTeniinm, ni iniplereiur de eo qnod i'' maiiu ejus dirigciur. Pro co qiiod laboraverit
ficriptuin esi in Apocalyp«>i Jonnnis : Eyo sum pri- [^»'9- laboravil] anima ejus, videbif, el saiuriii.i-
mun et novissimm : qui vivehnm, et snm moriuus : tui* : '" scienlia s-ua juglilicabit ipse jiislus servos
el ecce vi»o in ariernnm {Apoc. i, 17, 18); ul post mcos \M. servus meus] mullos, ei iniquitaies eor«m
vilam qoam viMt in lerra irortuus lcrrae, coeiis vi- ipse portabii? » LXX : t Si dederiiis pro peccaio,
veret in aeternum. Qiiodqiie jungilur, Propter scelus aiiima» vesira videbil scmenlongajvnin : etvult Do-
populi mei percuxsit eos ; sive, juxta LXX, ab iniqni- minus auferre de dolore animara ej'is, osiendorc ei
taiibnr. populi mei duclus esl ad morlem, duplicem lucem, ei formare lalelligeniiam , justiiicare jusium
sensuin liahci. Ant cnim pcrpccuiores el sccleraios bene servientem rauliis ; et peccata corum ipse
popiili sui, sua morie percussit : aiii propter magni- portabit. > ^jxta Hebraicum liic sensus est ; Si po-
ludinein pcccalortim populi, queni sempcr peculia- suerit pro peccAto animam suam illequem Dominus
r«ni Iiabuit, duclusad iiiorlem cst, ut iUos ad viliim « coniercre voluii, sivc mundaie, videbii semen longx-
sna morie revocarel. !pse dodit ini|»ios, pro scpullura vum, qnod seminavit in bona terra. De quo in Evan<
6«a; et diviicm,pro moriesua. Sive pcssimos, pro gclio scripluni esl : Exivit qui semiiial semmare ; et
sepuliuraejus ; ei divites, pro morie cjus : uirumqiie iteruin ; Sitnihesl regnum coelorum liominiqi(i s«m'
populum siguilicans, ut in nialis et pessimis, qui ante navit bonum semen inagro suo {Mailh. xiii, 5). Et
Dei notitiain iion baliebant {Rom. ix),osienduiur gen- volunlas Domini in manu iitius dirigetur, ul quidqiiid
tiuin mulliludu ; in divitibus, quorum eral Testa- Pater voluit, illius virtuiibus impieattir. diceniis
menlum et Legisiailo ei PropbclaR, Judaicus populus 621 '^d Patrem ; Ego servavi eos in noniine lua
dciuonstrclur. Lrgo idcirco passus est Uominus et quos dedtsti milti. Custodivi, et nemo ex kis periii,
eepultus, ui cx Dtroque populo sibi Ecclesiam con- nitt fiUus perdiiionis. {Joan. Kvii. 12). Scnicn aulcm
gregarel. Sive lioc dicendum, quod Scribas ciPIm- videbil icternuni, ei voluntas Patris iu mi^nu WlUi^
risaeos, ac SadducaDOs ', sacerdoteset ponldices. qiii dirigetur : quia iaboravit aniina ejusmulio tcnipore,
in popiilo anl6 regnabani, ei nimii^ opibns «niiie- requiein non inveniens in Judaeis, ci dii^ens in Evan-
liani, posl Domini passionem Romaiiis tradideril gelio : Vuipes foveashabent , etvolucretcmli,nido% :
Deus, ct seter;)» subjeccril servituti. Isle pro cnjus Filius aiiiein kominis uoh habet ubi eaput reclinet
Bepiiltura ct morte impii divitesque suiit Iraditi, D {Halih. Viis, 20). El in Ijoc eodem propbeia ; La-
Siqnitatem nou fecit, nec dolus inventtts est iu ore baravi SKsHnens {Isa, i, H). Quia igiuir lalM)ravit,
ejus. Quod de nuiio penitus bominum 020 ii)(<-I- videbii Ecclesias in toto orbe consurgere, ei earuta
ligi poiest, ut nec opere, nec scrmone peccaverit, saturabitur Gdo. Denique cum esuriens et siiiena
dicente Scripiura , Nemo mundusa sordibus, nee si sedisset supcr put^ura Jacob (Joan. iv), m«dium
nniusquidem diei fuerii vilu ejus {Job xiT, 4, 5). El diem sole torrentc, oinptis cibis uit noluit, quia jam
Omnes sicut oves erravimus, unusquisque in via sua Samaritanae, et exeuntis ad eum civitutis Siciiem
declinavit : nisi de illoqoi peccata nostra portavit, iide satiaius erai. Juxta quetD sensuoi dicebai intei
et pro nobis dolet, ei vuineratus esl pro iniquiiaii- octo beatitudines : Bsati qai esuriuHt et siliunt ju-
Lus nustris, et afflictus esi propter sceiera nostra, stiliain (MaiiU. v, 0). fn .scientia sua, id est, in do-
cujus livore sonati siimus. Super quo et priiiceps cirina, ipse jusius, qui pecoaium non fecit, nec do-
a|>oftotorum Peirus boc lestimoniuin edisserens. lus invcijtiis cst iti ore ejus : el scrvus Patris. qui
* Verios, ui videiur, Saddueiforum nomeii prae- mam vesiraru, videbilis semen lonqi temporis, el vuft
lerniiltunl Ambrosian^ c!iart;p. Dominns, c.lc. .\(t cerie Aliliniiiii iiliaqnc noiinrtlla
* Lnus Ambrosian., Si Uedcritis pro peccttto ani- Qxeinplu! ia Gi»'Cii bac serie legunU&oTS ^r,v i-^xV
531 S. EUSEBTl HIERONYMI 583
fArmain ser^i acffep«rai, et !)o«Dini scrvierai volun- A (ecil oronis qu» pr»leri»us sermo descripsil, ei ini»
tait. intihos jnstificabit 4c. tdte orb« credonies. (juiutes inultornm ip<ie poriavjt.: propterea diYtdi«m,
Et iniifuilalei eoru)» ip$e portabil , quas iUi ei plurimos, ut,pro pacie Domini Jacob, ei fnnicMlo
poriaro non poteranl, et qinrHffi pondcre oppri- lidTediliiiis iiiia$ Israel, credant iii eum de Orienic
fti<»bai)!iir. Jiixta Sepmaginsa Jtoc diciliir ; vos, et Occidenle venienlfts. cl^ recnmliant in regno Dei
propler qi.or-.itn peccala Filiiis Oei ^M ditclus" < nin Ai>ral>a:p, Isaac ct J.iicol} \MaUh. viti) : iniplolo
iid nioripm, qni peshimi, et in tnalo diTiies, da(i illo qnod scriptum csi : Poi:ula a md, el dabo Ubi
csua pro sopuliura cl niorie ejns, si T.>Uieri!is agerc 'gentes hmidilaletti tumu et posset.iianem. tuam ter-
poenii^niisn!, et pro prccatis feslris offerrc s;icrifi- minot lerro! {Psal. ii, 8). Dc quo ei in liuc eodem
eiom pl;i.'eii3 I>eo. spiriluin coniribiiiatnpi, videbit Pioplieta. legitur, Erii radix lesse : ei qvi resHrgiL
siiima vestra semcu lougi teniporis, Ipsiim Dooiinnm V! prirtcipetnr ifentium, in ipto gent>:s srerabunl l/t«,
SalvaiCffent. De fjMo in octogcsimo ociavo pialmo XI, 10). Isti auK^ni plnrinii quontlaui a rorlibus. te-
canisnr ; Semfn fjus in (rleTnum permane', el thro- nebiiniur ; et sub specte asin» el piilli, multo& lia-
mis aUns ucul iol in esntpttln meo. Ei iienim : bebani domlnos, qniLiiH dixeruni apo.«i'>li : Dominui
Ponam in iceculum ssrculi semen ejus, et tbronum eosnecessarios habel (Uatih. xxi, 5). Qui forles er»nv
iltius sictti dies cibH. Qnod aliis ve.rliis adTlrginen» B anieqnam Cbrislns bnmannni corpns ag&nin.eret, el
Gahriel loqnllnr : Kae concipies in uiero cl pariet : lorie siiperaio, diriperet domnin ejus. Prxdain ergo
qui ! itius Aili.tsir>ii vocabilur. Kt ile.bit illi Dominus foitinin apottolis siiis iradidit aiquc divigii, ul,
ihrcnvm Dnrid pairis «ni, et regnabii svper lionitim Petrns, Jacobns, el0j^ Jo»niies, circnnicisi poptili
Jcecb in sejvpiurnsm : el regni cjus non erit finis, prir.cipes iicrent, et Panlus et Ikrnabas mitiereulnt;
{Luc. I, 5!-3S). Vsiil eniin Doininns anferre de ad ge:;tes. tocis, noo animA separati, et ^uh. nnoi,
dolore animani ejus, qnl dixerat : Trii^tis esi anitna bomino in diversn starent acie, ui agniinis ujlrinsqiie
n?ee usqKS ad mortetn {Malih. xxvi, 38}, nt crucis. victoria, triumpbnin erigereni Saivaiori. Ex quo n.nl
contunielia resurrectionis gloiia temperetnr. Ki os- disp^nisnloriam inter Petrnm ci Paulnm contuniio-
tendere ei iueem, ut ornnes per se vidcal illuienna- Mtti {Act. XV.), vere dicant inrgiuni fni»Be atquQ
tos, El formare inieUigentia, subandiinr e.um, snper ceriamen, nl blasphemanii Porplivrin saii^fnciani :
quenr descf nderit 022 spiritns Siijiieoll^e et inlel- et veieris iegis c<ereinonias in Et cl^sin Cliristi, a
lectus. Et jusii/ieare jusiuiu, qui bcne innllis ter- stirpc crcdeniis Israel asserunt esse servandas, dc-
vieril ; non eniin veiiit ut iniRistraretnr ei, Sed ut bentet anreani in mille aunisexspcctarc Jerusalem,
minislr.^rei {Matik. xx), i» ?ei! i ped'bus {Joan. Xiii), ut viclinias immolent, et circnnicidaniur, ut in SalH
cunclortini aposiolonitn peci^ata ablnens. Qiii ap ^ i,ato sedSeani, dorinianJj satuientnr, inebricnlur, el
paruii in e.Tr(ie, josiiijcaius esl i;i spirilu. De qu« snigsnt hidcre, qui Indus olT''Bi!il Deuin. Hoc dixi»
e) Jtidas prodiior confiietnr .'
Peccavi, tradrn^ sangui- miis propter id quod nunc prophetalnr : El fortium_
fKn!;s«;K»»(;Wfft7A. xxv;!,4).EtuxorPilali; yihiliibi dividet spolia iisa. liu, \t). Juxta illud qno^ In
iit eljnito tUi : mulia enim vsssa sum hodie in somnh aiioIiiruscrinMtifi esl : Cum ciitjderet Coelettisregei^
propler eum {!bid. 19). Et notandom qnod non jn- in ea. Ei ileriiin : Re.t viriHtuin dHceii, ci tpecitl
stilicalns sit, nt de iniquo, justtis fierel. Sed jnstus domus dhiderc spolia {Psol. i.\v>;, 17.;. Dvniqtie su-
justificstur, non nt inc.iperet esse qnod non erat; scd per Pitnlo aposiolo, qni de tribn Btriij^miin erat,
ni qnod eriit omjiibus nppareret. Isle jusnis proini- jiixta Hebiaicuin dici.lur : Benjamin lnpus rapax :
guis passns esi, ui omncs nos olTcrret Deo. De qao mane contedel ad tesperum dic;det spolia {Geu.
*, et
dicil«r ad Jiidaeos ; El negastis sanclum et juslum, XLix, 27). De qitibiis et ante jani dixiinus : Lwta*
tl petitiis ul iiir homicida donareinr vobis [Act. iii, bnntur in eonspecln luo, ticul qui latanlur in messe,
i^)- Et peeeata, Inqnit, eorvm ipse pqriavii ; quasi el .'^icv.t qHi dividnnt.spotia {Isa. i.x, Z), in toto orlie
enedieus lanti^&iores ^groiaRtium, qno s.ini non in^ sibi Ci.iiislJ Ectiesias dividentcs. Pmptcrea :u;c!piel
diigent, sed hi qut male se bahent {Luc. v) genles plurinias, qni vcnii prajditaic caplivis rc-
P
(Ters. iJ). < Ideo dis2>er(<ain qi plnrimos, et for- missioner.i, ei Ciiplivan» prios 3 <lial)olo atque d»
tiiiti) dividet spolia : pro c*o quod tradidit in n^rtem , monibns duxit capiivitatein, el dedit eam dono h»-
aniinant suafTi, et cum sceleratis repuiatns est : et iniiiiitus atf]ne credentibus, qaia tradidit in mertein
ipse pecesia ninllonim tnlit, et pro transgressori- aiiimaiti siam, et ct^m sceieratis sivc iniqujs repu*
bns rogavil. » LXX : < Propterea ipse possidebit latHsesl. Si enlm A postclus ^/Cor. i\) cjus bis qui
innlio^, ol fiiriir.in dividei spolia : pro eo quod er;»nt sine lege. factus csl «j^iiasi
Q24 ""* '*?*»
c^ntainiisaia esl in morie aniitsa ejns, et cnm ini- cur;i non essei sinc iege, sed esset in loge Cbrisii :
qnis rcpuiaius est, el ipse peccala mulloriim susce- quarc nOQ el Ciitistus cnm iniquis repiiiaius sii, iit
piij ct piopicr iniqiiilaiss conim iratiitns est. • iiiiqnos rediutertta peccaio, et oinnibus ornnia rie-.
Causas n-ddit cur post passionstn nitilta Cbrislns ret, ni otnnes salvfis facetet? Peccaia enim no&lni
prseniia >oii5e<jualur. Qima, inquit, patsuf cst, tt portavit in corpore suo (/ Petr. ii), Ijgno crucis af-
' Pro, reges qnod inss. rcstitiinnt. leclum aniea inveniri.
eil ^entet, qnensadmndum in nnllo nspiarn ant > Addit Victorius prcedam ex saero lottu*
iextus» 5^«!t versionuin aniiquirum libru Kimus
583 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHETAM LIB. XV, CAP. !.IV. 534
llgeas ea, ul «lelorel cliirogr.-^phum, qiJOd dialjolo et * rii : Ki eum iniquis ti^putnius esi [Mare. x?, 27, 28>.
angelit iilitis feceriians, scriptuin tnanibus anitrue, Quod e! aiiius iiiieiiisi poiest '
«lioenlo lie seniei-
id est, operibus ejtts. Oe qiiibus Paiiliis aposiulu» ipio Doioiiio ; Ueput-i.lus sum cum desrendenlibus in
ioquiliir : Kt vot cntn ettelii inorlvi in pcccaliSy et lacnm ; [actus su\n siciii liomo siue adjuiorio inler
in tlesitieriit caruis, vivere fecil cum Cliristo, donant mortuos libfr iPsnl. lxxxvi!, 4). Ycrc enim repii-
nobit onmia peccaia. Kt dele»s quod udie.xuin not t»nis nsl iiiier itf-rcaioits cl iniiinos, ni (lesceoilcrel
erai chiro^niphum, fiuod erui coulrarium mbix; et ail inrerniitn ; «jiii in nniliis Rcripinraruni locis v«-
ilitum luiil de inetiio, affigeiiii tllud cntci : spolian» calur iacus, H vlnclos in carcere liberarol. Qui tra«
principatus, el potesiates dehoncslavii, ccuftdenter ditns est propier pocoaia noslra, ei rcsiirrexii pro»
iriumplians de eis iEpltes. ii, 1-5 ; Cobss. n, li, io). ptep j;ibiiricftlioiiefn iiosiram (Rom, iv). Tanlapqnc
Iniquos aiiloin cudi qiiilnis icpiiUlU:. esl. Marciis cienientijn. fnit, ol pro iransgressoribus, Imo pro
eva»igelisl;t lairoiics inlollig;ii, snribeiis : Fi cruci' piTsecnloiibus suis rogarol iii cnicc, el diceret :
ftxeriinl eum eo duos latronea : umm a dexiris, sl Pater, ignosce iUis : quod enim (aciunl , nesciitfit
alierum a tinistri^. Kt impteta e$t Scripluia quce di- {Luc, xxu\, 54).
Unus Aiiibfosian., quod et atias inlcUigi po>est, etc.
}
'
LIBEPi DECIMUS QUINTUS-
625 626 Crebro, Euslochiuni, dixisse nie B Afar serviat cwm filiis suis ; sequfns nulem liber
novi, aposiolos el evaugelislas uliicuniiue tle vcien sit, de quo dicil l«?ias : Lcvlaie, nterilis, qua nan
lustruinento poiiunl tesiinionia, si iiiier llebraicuni paris ; erumpe ct clama, qutx iion pariurh : quia
ei Septuaginla ntili.i diviTsiias t^ii, vel »uts, vel plures filii desertx, magis quam rjus qiim habei
Septuaginta !ulerpro.iii(n verbis uti solitos. Siii virum ; ei staiim : Nos aiilem, inqiiii, frnircs,
aulein aliler in llcbraico, aliler in veteri editione secnndum Jsauc 62^ repfcmis^ioms iilii sumns.
^ensus esl, Hebraicunt uiagis, quain Soj.lusgiiila Sed sicut lnnc (lui secundum carneinnatwi ect, (jcr^
hiierpretes sequi. Donique, utnosinuiia osiendimus sequebatur euni, qiiid secvndum spirilum : ilu et
pobuisse eos ex iiebr^o, qu-:c in Sepluaginta noit nunc. Sad quid dicii Scripiura ? Ejice anrillnni el
habentur; sic a;muli nosiri doceaul .'xssunjpia aliquu filium ejut. Non enim liceres eril filius aneiila; cum
de Sepluaginta testimonia, qux iion sunt \Al. siiit] fitio tiberK. Ncs auteiu, jratres, non siimus filii aa
in Hetiraeorutu libris : et fiittia cohietiiio cst. iluc eillce, sed liberiv : qna liberlale dov.avit nos («/i^isjua
dixiinus, quia praesens capiiuluin cuin in sensu [Gttlul. IV, 27 seqi,). Si igluir vas elcetionis, assu-
ununi sit, in veibis discrepat. A cuj--is explana- mens dt; Isaia teslintonium, quod nunc bal«emus
tione qtiiotus po.^i deciniuiu in Isaiaai liber inctpit. iti manibus, ad rcpromissiouis retulii lilius, ei ad
( Cap. LIV. — Vers. 1.) « Lauda, sleriiis, qita Ecclesiaia de gentibus, scu ex uirnque populo cen-
nnn paris : dccanta laudem et binui, quse non par- gregatam, quse deserta in Jndxis l'<ieral et relicla,
turirbas : quuuiam plures iilii deserts, magis quam qiise virum non babuerat Deum, noc Legein accc-
eju» qux habebal vituin, dicit Donainus. i LX.X : perat nec Propbelas, ipsa ralione compelliinur sc-
( Ljplarc, slerilis, qua: non paris : erumpeei clatna, qui vestigia praecessoris, et desertain eaui diceri',
qu.i: non parturis : qnia pluies lilii dfscrt.-e, magis de qua supra {cap. xxxvi legimus) : Laetare, de-
qitam cjus quae habet vinim. bixit eniui Dominus. » seria, ct reiiqoa !iis siatilia. Oc qua et iii Jeremia
Syuiininacbus buitc iocuni ita inierprelatus est : scriptuin esiex oerscneDei : yaciia faaa es( qxutpn-
LaHttt e, steriiis, tfvce iien pcyerisli, Gaude in extulla- riebat seplem, defecil elanima ejus. Oecidit ei solad
lione, el hiniti, qna; non p:nturitti. Plures eniin huc mnidie {Jerem. xv, 9).Et in Samoelis volumine
fii.ii dissipaite, magis qnam ejus qute erai tub virj. SleriHs peperii septem, el quie liabebat filios plures,
A quo Tbeodotio el Aquila prxter pauca verha non infinnaia est (l fieg, ii, 5). Et in Psalmis : Qui
<liscie|iani. Posi nativiiutem Salvaloris, ol ordinem habilarc facil sieriletK in domo, mairem filiorHni
vii;£ alqoe virtuiiini, passionem crucis, et resiir- Iwtaniem {Psal. cxii, 9). Seplem aulem lilios di
rrctiunis giuriam, qiiando ponens auimaiu sirtnt, o citur genuisse Synagoga, propier my^rtorium hebdo-
vidii semen longxvdiu, et in scieiitia sua ipso nisdis el Sabbati, cui prior popuius ftierat obii-
jusltts justificuvii plurimos, ei fortiutn divisil spo- gaius. Sive pro sepiem, plures initHigcndi suui,
iia , ct pro tritnsgiessoribus lOgavii, dans lo- juxia Hebrsei sermonis ambiguiiaiem, quo et sahba-
(um pvnitenfiae, transit ad vocaiionem gentium, lum siguillcatur et plures. Dc quo in Hebraicsruni
et qui in illu eint credituri ,
plcuo sermone Qujcsiionuiii libro, quem in Cencsiin s.crips>rnus,
deseribil. Quem quidem iocum ei apostolus Pau- plenius diclum cst. IlaEC ergo qua? qjandiu viruui
lus 5ub nomine Saroe ci Isaic, referi ad l']ock<- habebat Deu«n, .f.cimonem divinu.ii, ei Lcgi juoeia
siaii) I qwi prior populus de rooiii>: Sina ei erat, generabat Oeo piurimos filios : quando nuieitt
;
535 S. EUSEBIf HieRONYMr S36
accepil Uljellsim rep;i<iii, el vocanli viro iiolttil re- A «uod sexaginla cubila liabebal in longimi, cl viginil
spondere, et auilivi^ : Filia iiiairis luw tu es, qute in latiini. Sed ad dextcram et ud sinislram locum
dfreliqntf.i virum tuum {Ezcck. x\\, 43). £l itenim : c:tpere iie cesset {Exod. xiTn). Ac iie putcmiis hoc
iVoH ui Doyninutn me. voeasii : neqtie ni ))alrem et jiixta frivolam liebrxoriim conlentionem dici de
priiifiipem viifjiniiatis (tto! [Jerem. in. 4) : propterea Sioii, qiia; in antiquuni siaMirn a Ooiivino restituenda
iii lioc eodem propheia piangitur : Quomodo facla sit, ponil manifestius qiiod iatebat : Ei teinenluuin
est mtretrix civilaf fideiti. Sion plena judirii : in qua genles hmrediiahii, 629 ^'^ <1'«^ ^^ >" ETangelio
jtntitia donn-vii in ea, nttric uutcm latrones {Isa. i, legiinns : Egrextus esl qui seininatsemiHare{Mauh.
2i). Set! ei hoc noianJom qiiod «i-.untio dicil , xni, 5) ; et iieri.un Nonne bonuin semen sefkinasti
:
Pturei filii ilessrifpy magia qtinm ejus, qu(e habel in astro ivo {Ibid. 11) ? Quod semen etiam civitatet
virutn, non pcniius Syi!:igoga exciiidator :i partu deserlas faciel inliabilari, nt Ecclesi» gentium in
setl iiiuUitiiiio ei geniium pneferaitir. Et ipsa eniio loio orbe consurgant. Vel cerie seinen dicendiim
in aposiolis, «l per apcsiolos priinuni populuni est nposiolonint, et jndaici popnli reliqtnse. Dequo
genuii tie JtidaRis. Hnde duo apostoloruin principes in hoc eotiem propbeia diriiur : Niti Domxnut
aginiiia sibi credenliwoi i» CUrisio, Circunicisionis Sabaoih reliquistet nobis setncn, ficiii S&doma esse-
«t genliuin divisenifit, ui ex utroque populo de- B ,nus, ei similes Gom«irhai fuissemus {Isa. i, 9). E»
sertam prius atque pauperciilrim 62S sedincareist Aposlobis : Ileiiquicey ait, satvw faclre sunt {liom. ii,
JerHsatem. Quod autem Hebralcum pro Isetilia, b). Iloc de Ecclesiantm magnilmiinc, quae pro xino
Itinniium posuit, gaudii ssgnifical inagnitudiiiem, in Jndica! loco el ipso angiislissimo, iii toto url)e ler*
«imiiitiulincdi bitiiiicntis eqni ad vicioiiam. De qno rariim suos lerminos ililataiuint. Veniamus ad in«
iu Jnb pienius scribitur {Job xxxix). Unnc locutn lelligeniiam spiriiualeni. Qui in i.ibernacnio e$(,
«t c.xiera, quae sequimtar, Jiidai ei nosiri jiid.-»!- firmam aiquc perpetiLim non possidci mansionem ;
zanies ad Jerasalem referunt, quam dictini in mille sed sempcr muiar loca, et ad iitieriora fesiiniii,
annorum regno iaslaurandam, eteamdem esse qnx diccns iii Psalnio : Pertransibo in locum tabernaculi
prius habuit virum, cl posiea habere dcsieriij iiuil- ediuirabdis {Psal. XM, 5), prsteritoriim obliviscens,
toqiie ^iures babitura sil fliio!: posl repudium, qiiam et in futnrum se extenrlens, donec perveniai ad
{irius liabuit suo viro. Cu;n pergpicue dnariim mU' braviiim snpcrnac vocntionis. De !ioc labernaculo et
lierum ponntiir coiDparaiio, ejus qnse virum habnit in alio loco legimus : Quam dilecla tabenmcttla tuo»
ei diinissa est, et e]us iiuas semper deserta et J)ontiiie tirlulum! cnnctipiscit el deficil anima mea
nbsqiic viro fuil. ISec mirandum dc Judseis, qtio- g }„ atria Domini IPshI. lxxxmi, i). Postque infcrt :
rnm ocnU .turcsquc sunl clnasae, si iiperlam non Beali qtii liabitant iu doino lua, in sa:cuta saicnlorHni
vidciiiil verilaicm. [)e Ciirisiijnis qnid loqnar, iaudabuiit te {Ibid. 5). Finis eiiim labernacnlornm,
nescio, qiji diceiiltt Apostolo, qu(g suut allcgorica srlernx domns possessio est, qax fondainenia non
«t ad (iuo Teslamonia, velus el novnm, Saram niutat, nec transferiur de alio in aliiim locum. Qui
Ajarque rtfeienie, Jud^iJs traduni maons, lerre- eiiim pianiiii in ilomo siinl Domini, prius in atriis
narnm in mitle annis desidt^rio Yotuptaluin. iilitis rfflornerunt, ulde florilms ad fmgem veiii:>nt,
{Ver«. 2, 5.) < Ddaia locutn teniorii i»i, et p«lles possintque tlicere : Kgo autem sicul ohva fructifem
taljernaculonim luorum extentle : ne parcag : lon- in domo Dei {Ptal. M, 40). Deniqne vir MnciHs
fos fac fiinlcnlos itio-», et clavos luos consolida. labemacula piaeterire feslinans, ei dnmnm Del
Ad tlcxlcram enim el ad Iaev:»m penclrabis, el unum votnm bal)ere se
vidcre desidernns, dicit^ ut
iieraen ttuini punles bxieditiibit, ct civiiates dc- nnmqiiam de domo Dei cxeat Unum : petivi a
serta» inbabiiabii. i LXX : < Uilata locinn laberna- Dotnino, hoc requiram : ul inhahitem in doitio
culi tni, ei {»ellc-s .isiis^orcii! inorum Hge. iie parcns. Domiiii omiiibKs diebtts rito' me(e {Psat. xxvi. i).
Pmientle faniculos, et clavos luos conforia adhnc Dilaiandnm cst ergo labernacuium, ot aul£a pcl-
in de&tris, ei iu sinisiris dibtia, et semen luum D jesfnie (endeiulir. ei rsmicnli mnliiplicinm vario-
possidebii {rciilp.s, ct fivitates deserias habilare roniqiie scrnionnin longio» producendi, ci rlavi
facics. > Ciii dixeiat ; LauUa, steyilis, qu(t non nitione firmandi in dextri.s el sini.slris, ut serocn
jiaris;ruuifK itncMJa,qoibuspriiis(enebaris aslricta, serroonis, id est, doctrinje Dei, genle» val«.ni p.ossi.
gt ciama \n < oiifessionem Domini, qn."* libtTOs non dere; el civitaies b.nbilabilcs facere, qii:»s accepit
habcbas, nniic citlem piaecipitiu in sitiilitudinem qni mimm diiplic;-.vprat. Deslera auiem el sinislra
jabcrnaculi Moysi, qnod quomiam babnit iExnd. iu Bcripiuris sant tis lunc in bonam pariem .iccipi-
xwviiin «e5t?rlo, nl dilatet ten'oriiim siiiim, pcl- tiir, qnando eas el juxta spiriiuin iHtelligiinus, ct
lestjno disicntci ; el rHulcHlns laciat longiores, el jnxtii liilfTam pfr arma jn-sJiiia: a dexiris el a $i-
clavos, quibns formainr nmtie lenioriuni, in .iltum iiistris (// Cor. vi), iit et hiiniilior intclii^'ntia vitn
dcfigai. ct roborei, ne veninrum niitibns .Hissipeinr. leneal i;i«iiilii!io!iem e\«iiipia>nic majorHin, ei spi-^
.\6 tleslrnmqut^ pcnclrei ot sinisnan, ;>! iieqsiaqtiam ritnalis tnqiie 630 ^ublimis <le prarseniibns nos
Jiidaici tftbfrnaoiili imiieinr angtisrtas, tjuod ctMi- lraii*ifer«l :nl fiilnra. Iloc esl qnod el Domiinis Pha-
|nm ?n«^;i!iidinis cubilortiist, «?l quinqnsginia biil«- risseis intecrogantibus loqnebalur : fitddite qu9
dinis ambiebdt. nec templi brevitati cizudatur, sunt Catari*, Ceesari ; et qutc sut\t Del, Dr9 {Matti.
537 COMMENTAB. IN ISAIAM PROrnETAM LIB. XV, CAP. LIV. 538
xviuSl) : wl ei potest.ilibus isUus snpeuli sulijicia- A {'/ach. xi, 10), Ergo In sdTenlu Chrisli diciiur ad
nuir, q«i3e non injusie tnnent giadium in viniiictain vlrgani, quae abscisso fuerat : Noli limerc, nec
«onim q>ii inale egeruni, qiiae sinisira iiileniKliur : erubescas, ncr,ueora pudore suffundas. Nequaqunm
tt Deo reddainus qus Dci sitnt, ut nuilura atium eniin ultra coiifunderis, ul priiis coufusa fueras*
tifneamss, niBi eum. qui s( animaeiiahei ci rorporU nec conriisionis ailolcscentix tux meinor eiis, et
polesutem» {Vatth. x). qtiod in dextera accipitur viduiiaiis iii.ne non recordaberis, per qiiam reUcia
Denique dc sapieiitia Dei cticitiir, cui nibil pretiosiim es a Deo : quia factor tuus ipse dominabitur xuJ,
coinparari potest, quoit in (lexie«a sua viix lt»beat cujus noiiiAn Oinnipolens est, qtii regnat, non iti
iotigiuidinem, ct aiinos plurimos; in sinistra autcin uiia gente Judaea, sed in universo orbe tcrraruin.
(livilias ci gloriam, ut diviii^ iitae accipiantur, qiise Deni(|uc sequilur : Q»i le fecerat, ipse te re^lemii
in prxsenti scieiiiia sunleibonisoperibus, et gloria sanguioi^ suo . Kt Deut ntnnis terrce «oeabitur ,
quam nccipil is, per ciijus opera Deus gloriflcalur pro eo qud est, omniuin qui niorantur in terr». Kx
in gentibus, longiludo autein vitx ct anni pluriini, quoperspicuepatet, ncquaquam dici ad Jerus»loin,
xternam vitam significent, qu» pr^seoiia negli- qiix nunqiiau) in loio oibe doininata est ; scd ad
feiis, ad fuiura fesiinai. Ecclesiam Cbrisii, eujus bxreditas,niundi possessio
(Vers. 4,5.) < Moli timere, quia non confunderis,
B est.
ncque erubesces : noii enimie pudebit, quia coiifu- (Vers. 6, 7.) t Qilia ut niiillerem dcrelict.ini et
sionis adoiescentise luae oblivisceris, ei opprobrii niflerentem spiritu vocavii te Dominus , et uxorcin
viduitatis Iu3? non recordabcris amprtus. Quia ab adolescentla abjectam, dixit Deus tiius. Ad
douiiuabilur lui qui fecil le, Doininus exerciluuin punctiiin inmodico dereliqui (e , ct in miscrationi-
noinen ejus : ct redeinptor tuus Sancius Israel, bus miignis congrcgabo le. In momcnlo iiidignalio'
Deus oinuis terrse Tocabitur. » LXX : < Noli li- nis abscoiidi faciein meain pannnper a te , et in
mcre, quia conlusa es : ncqtie coiifundaris, quia niiscricordia sempiterna misfrtus snm ii)i, dixit
exprobratuin libi cst : confusionem enim seiernaai redemptor tuns Doininus. > LXX • t Non ul inu-
obiivisceris, ei opprobrii vidiiitdiis tux memor non licrein dcrelictam et pusillanimem vecavit te
eris : quia Doniinus qui fecil te, Dominus sabaoih Dominus, neqve ut niulierem, qiim: ab adolesceniia
noinen ei : etqui eruit te, Geus Israel, oninis terrse odlosa cst, dixit Deus luus. Tempore modico
vociibllur. > Oriiur quaestio, quomodo si ad Eccle- reliqui le , et cum misericordia ni.igna miserebor
si:un dicitur dc geniibus congrcgatain : Lmare, tui. In furore parvo .iverii faciem meam a le , el
iterilis, quas non paris ; ei : Ptures (ilU deserice, ^ia njiserieordi;! seinjiiterna miserebor lui , dixit
magi$ quain ejus quce habel virum, quod scilicet qui eriiit te Oominus. t tlic amici Judaeoruro
viruin non habuerit, quae poslea piures fecii fitios, viviflcant mulierein dcrclictnin ft uxorein aii
At ilia in ftierilitalem vcrsa sit, quae priiis babebat aiiolc&(;entia al^jectam^ qiiam ad punctiiiii et ad
virum : quomodo ntinc dicalurad eam, qu% viriini niodicum deterK|iiit Doinlnus , Jerusalem esse,
non babult : Viduitatis tum non recordaheris am- dicentes. Qiii abscondens parumper facictn snain
plitis, el (Onfusioms adotescentias tuas oblivisceris. susceperit eam in misericordiis sepipiiernis, et
£x quo intelli^i volunt Judxi, omniaqu% dicuntur, doioreni prsBierttuni , gandio coiniiiniarit. Hoe
dici »d Jerusalem, qiiae desertaa Deo, rursum ab eo jusia Ilebraicuni, Porro juxla S32 Sepiuaginia
instauraiida sit. Qui facile repellentur, cvmadmoniti non earn dicil quasi derelici.im niulierem, et pu>
Aierint, dici ex persona Domini in Zacharia : Et sitlanimem Tocaiain a Doinliio ncque sicutuxurem,
astumpsi tnihi duas virgns : unam vocavi dceoretn, quae ab adoiescentia odio habiia sit ; sed idcirco
et atttram vocavi fmiicutum : et pavi gregem (ZerA. se eafn ad luodicum r^Iiquisse, et avertisse faciem
xi, 7). De quo ii» suo loco plenius dixinius, ci uotic suani, ut niisereatur illius in apiernun?. Si ergo
ex parte diceinr. Duas virgas, utruinqoe essd Judaii el noslri judaizanies, difnni Isracl ad mo-
pupuluii genliumelJud;eoroni,quoru(npriorvocata dicuin dereliclum , iit in adveuiti Citrisli ejus
sii lurita geniilium, qtiae accepit 631 i>i>turateiik misereatur Dcus, et niodicnin inlerprelanliir »d
lcgcin lix:iin in cordibus suis, de qua i^aulus scri'- comparationeni totius aetcniitalis : cur et nobis non
bens ad Ruinanos , fortissiine dispiitat (Rom. i); conceduni, inodicum dicere leinptis, q«io genles
qiia virga nihii pulchriiis est, ui omnis creaiura suui derelicise , ui abjecix in medio, (|ii:<iin adole-
.«quaiiter voceiur ad cuUumCreaiorissui. Secunda scenitasna Dei fuerant *, posiea in sencrtute aeier-
auiem, id est poputi Judaeorum, appellaia est ftini- iiam miscricordiain conse/;u.iuiur ? Pixseritiu cuni
rulus : (|ii:e posl otfensam gcntiuin vocatiir pars in vocalione totnporis Israei, nunquaiu exclusa sil
Di*inini, et funiculus h%reditatis ejus tsrael {Deui. tnrba (jentiliuiu ; sed swnper eis per proselylos
xxxu). Deniqne po&iquain in Ai»raham voeattis fst janiia palucrit * reverlendi, ul siciit nos iiloriim
Israel, 'dicit Ooroinus : Tuti virgam meam , qna vocaiione parumpi^r videniiir exclusi, sic illorom
voeabalur decus ; et abscidi eam, ui irritum face.rem exclusioiie perpetua nohis ad Deiun redims cuncc
fcedus weum quod ficrcusii cum onntiltus gentibus datur. Perpetuam anieui fxclusioncm dixim»», si
' Paiilo imp«diiu& verboruin ordo sic videiur restiiuendus : Vl qute in adoUscentta tua abi^ei<g
inmtdio lueratu.
539 S. EUSEBll HIERONYMI 540
non egeriRipoenitenliam. Alioqr.in Pauias aposiolus A ''i l^aplisino Sa!»al(5ris. cnnaeren.s exempla qiiam-
dicit: Condtitit Peus omnin iub ptccato, ul omni- phiriniii, t>l fsl tllud ; Dominui dilutnum inhabi"
bus misereaiur {Rcm. xi, 32). Qu:« nos tle Eoclesia tfire (neii {Psal. xsvtii, iO). Ft ilenim: Saavii
ev. iilroque nopul» oon|treg.iti ii-terprel ui s<mihis ;
DoniinHS exspeelanlihvs $e in die ir^kulaliouiii ; el
e» Jiiila;i lic Jemsaleio accipi>ini : «jui solam irojx»- scierf iirneulei, se, in diiuvio itiHfrit confummatio-
logiam se'|iiunlur, ct iii li>cis diincilli niis libenK nem (acn {fiahum. i, 7, tec. LiiX) qnod sciiii-el :
di&p-!CAliori!$ excur^u. nascenies rijgiini» qiirRSfio- univiTsa pecMla in baptisnio delcYerit, diceiis in
nea. ad animam referuiil jicrciilrirem, qn;»' abjcci;» alio lino Ego svm, e/jo sum, qui deieo imtfttiiati:»
:
a Dt;o sil, iniii oi) OiiiMHi, sed ^ibiUspensaiion*'*?». ut fuatlfsa. xl!I!.2j). O.nnes enim declinacerunl, si-
maioruin prcssa ponderc. rev.-:rlal;ir ad »ii!irn siuim mut in-ililfs facti eruni {P*al. xiti, 5). Neo eralqui
prisiinum, el piTdita sni.sianfia. dc- pairis clemer»- f.icerM inifsricoriiiaii». nec verit.tiein , ne«|i»e er»i
iia iioa dcspt^rcl iiuc. xv). .\nnoj) es' irrauiJis mi- sc eniia Dei juperlerrani. !W.iIe(lieiio ei mendariurr»,
sericurilia oprurir-ro ftlio revenenii, annufom et el l;ori>ici<li'M», r-t .ti!iiMerium, ei fttrtum rtincla
SliiI.iiB, osi.iiliim(|iic porrigi.T'^. el n.vldeiili frairi, occiip;tvfran!, et s:uigii>Heni »ansrtiini niise«ef:»nt.
juxla alieriu» parabol* siii>:iitudiiiein , dieere : - Uinli? loq*iiliir pm- propiieiam : Ueu miki ! qttia pe-
Amice , »1 ego bonui, quare ocuius luus ne<]uam riii reve.Ttens a lerra. .Von esi tjvi fnciat- rteinm in
{Matlk.Xi, 13)? tiominii>Hs, omnes in saiiiiuiie meo jvdicaulur. UtiVi-
(V«>rs. 9, 10.) c Sicul in diebu* Niv» i.mud mihi qiiisque proximum snfiin trif}ulai tribnlatione, et nrf
est, cui jurnvj, nc iitdncerent aqiiHs Nociiltrrv .iuprr niautn: mrtniK snas f;.-«epir«?i.' 'Mith. vii, 1, sec.
l«rram : aic jurayi, ui non iras#-ar tibi, ei noii \n~ LXX : (»1 crt?ifra his srmtlia. V. quibus iliu;l est :
)
crepeirt le. Mouies enim caininovebiiniur, umit* quidem
fti rnlles ?ieiuo mundiis 034 " ^orde, nec si
COntremisceni : misericortJj» .lutcm nnra nott rcce- dici fner.l vita ejus sufier lerram iM JrJV. 4, •>). Uiide
dei a le, el (oe-iiiN pacis n.e* noii rriovebiiiir, dfxit DoininuiB fecisse diluvium, qni jtixta apo8t«lum
niigcraloriitus Doininus. » L\X : . Ai» jtjtia T-i.-e Pciruni o"ccisus csi cavnc, viTificatos spirilu:el
fMJt suh iV)e hocmilii esl : siiutjuraYi ei in ifm- prap-.licavil spi-.iiibns in c;>rcere c«>!istiuilis, quandO'
pore illo, lerrx neqitaiintini tillr;» irasci snper ip, Dei paltenlia exspeci;ibaiiir iu iliebns .Noe, dilitviuni
ne<fue in ti.nnninauone liia Dionles ir.tnsfene, itnpiis iiiferens. In cnjus cxen plinn aqna nos
ne<^it« colles lin UJinsforentiir. Sic iiec inisericorJia
nsniidat , non sordcs carnis ablupns, sed boo»
mea dcficiei, ner lesiaiiicniiiio paois riie;e aareretiir,
conscienliae intcnogalio iii Deura (/ Peir. in, f8«
dlxtt propiiius 633'"' t>oini.oiis. » Ui creibi »an- C i\). Sfontes nurciii ei colles .pi; uou coninioveantur,
Cioruni coiigregaiiomisericordiain Doniioi scmpiler ddnvio permoii fuerant, saiiel*s
el in bujiiscfmod.
nain, et ideoad ptmrluin, el brove esse desortos,
iios
vuU inteliigi. accepio foedere setnpiierno : »|Ui irt
ul ii) ajiiiciiianv Dei, aeierno foedere JHngerentur, fuerai:», et stura reliquerant
piiore diluvio inot>
ponil eseoipia inajorum, dicens Ouoit^od.^ iinivcr- daRmones, et aUrersa-
:
flrniiialeui. Dicil tivontes, el
so orbe peecaiite, pos quam corrupil omnis te.-ra rias polestales, qui viderunl filias bominuni, qu'«l
?iam Doniini , inducttim est diluvium ; et c»m essiini pulcbne, et amoris jaculo vutnerati, w;ropse-
auelorit^uscuncli.speccatorf.m ct.mct.t peceaia deieia riint sibi nxoresex omnibus quas elegernnt, el per-
«ini, ei in uiio bomiite
Noe humanum servatiini esi neqnaqnam io
dideniul loniiiiiHnem prisiinam , ei
fenns,cui jurati nequa.iuam lerri;. inddcenduni hoc dilM\iosum fiiltiri {Cen. vi). Hoc ille dixeril,
esse diluvium, el sponsie mea liuciis,jue .=err-jta eojuscsplanationetu lecions arbilrio dereliiiqu».
eil, nec unqtiara irriia lit;i (6'««. viii «< ix) : sio (Ver». H. 12.) i Paupercula tempeslaie ccuvuisa
joro Ecclcsweme^, qnam mibi rede»«i sanguine absqiie coRSoiaiione '. F.cco ego stermnu per ordi-
meo, nequaquam me iratum fore liis qnoruni iniser- neiul;tpides luo» : ei fundabo te in sappliins : el po-
lus s«m, nec mcani clemenliam ull» inerepatloiiis H 1111 jaspidein propugnacnb lua, ct porias luas in
durilia coninmiJindam. Faciliiis eiiim inoules mo- ^ lapidcs sculptos, cl onmcs lermiuos tuos in lapidc*
vebuiiiiir ei colies, quam mea senienlia coinmiiia- desiieraliiles : Hnivetsos filios tuos docios a Do-
bitur. Jitxia qiio.i C! iii tvHCgelio Inqtniur : Cixit^ni niino, et moUitudiueni pacts liliis tuis, et iti jusiitia
et !erratransiOtoti,i<cTi)a amein meanuu prceieribunl fundaberis. » LXX ; i Humilis et inslabilis abs<|'ie
(Miinli. xxiv, 5:>). H«c esl auiem, iiiquli, inise- coiisolati.^ne. tcce ego pi*p:»ro tibi cirbunculiiin
ricordia mca, iit foedus paci"», quo tnibi recontilia- lapideiii tutim, et fnndamenia tua sappbiruni :
tus etl mtiiidiis, non mcriio oorum quibus datuiii et ponam propujjnacda lna ja^pini, e» porlas Itis»
esl, sei mca ciemeniia coiiservclnr. Jnxia Sepiiia- lapi-lca crvsi.-^ili, c( miiros luos lapidca elcctos :
giiita rr,iitii!)Us esiscnsus, ei sic litrbaiasiml onniia, ei oinnes (ilios iuosdisci|iulos Dei, et itinlia |iax eril
ui quid dicaiur diiUcili* p(ts6ii inleDigi : niHt quo Gliis iui4, et in juatilia jedirtci«bcris. > IJiii nus dixi-
i^toiem quiii iii hnr capiiulo vir prndentiKsiinus nius : 5ier»am /7e> ordinein laiude* luos, in tlvbraico
titxerii, te>i «jno non saiisfaciat snimo meo. PDnii scripitim estBvnipuucn v"rE2), quod omnes praeier
enini tropniogicum diiuvium, qtiod interpreldl.ir Septuagimif similiier tiansiitlertint Siernam in :
' .\mbrf>siani codd., quemadtnodiKn in Hieronyiniana ipsa versiou<j et Volgal. inlerprcUJ. avr^M
uUa cijiiioiiiiioiu'.
:
541 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHETAM UB. XV, CAP. LIV. 542
siibio laviJet tno« in gimnUndiitem rompt» ipulie- A Ollinas, sive am^iyphas» et munim in eircMiiu
rij, qiia> oculos pingit slil)io, ui (H>l*'l>ritiii1inon> $'*" preiiogornm UpiJuin ; oninesqae filii ejns non
giiiiit-et civiiatis. i'U iihi no3 jaipidem, se<]uenieft habenni iiiagTstros liomines, »ed Dcum, et appeHen-
i.XX, dixiiiins, in Hebrdicuscripiuin tiabei cnoocHOD (tLT disc-ipMli I)ei ;;
et sit in ea pax pcrpetua. ei scdili-
(Tns^i qiiort soliis Syinmii(*i)ii<> yalr.Tfif-vioM transui' catio justilia:. V.x quo pers)>iciinm e&i, lub occasione
lii. l^o crijilalto qur.qiic in citius tocu atiud Ile- ji!Siili.-e, quod virtnlis esl tioinen, ellam caeteras
braioa Ecofc (n*TpK) Ifgi»»»:, Synmi.itlitis «l Thooilo- virlules in sedificaiionem Ecclesise debcre nos qu%'
liu, «fu/p/Mrfff, iilesi, YX'j(p?,;, Aqoila * tpuwijvtjjjio-j rere, nec Jud.iica delirsmenia tectari. Expcnaot
posiiii ; quod vprboin foralormu cxlHtftrumque rniiti quid sit iilud quod in Pioverbii^ dc Siipieutia
gfmixtiruni 035 seosum mwiX. Pe (livei^iiaie dicitur : Preliosior ett eunctis. lapidibiu pretiositsimii
(iMitslalioiiis dixiiiiiiii : Teriianius :i(l sensum. Adiiuc {Prov. II!, 25). Si enim Cbrtslus Oei- virius ei Ue\
iuqijiiur ad Ec(.lct.i:iui, ij:iini!»Mii j-.rius altjue paoper- snpieiiti:i esl (/ Cor. i), siuliuni esi Ciirislum iti.vn-
f-oUiii, qiise.uuii ii3beb:)i Logem, ne.c Pro|>lius, nec sibilibus iapioibiis coini>ar:«ri. Riirsumque de judi-
sennonuin Dei : «^i teiiipesial.e conviilb.^tiu sive ciTs ftoi legiuius : Judicia Domini teciat. jusiificrtia
iiistabiJem, qu.r uiulios sxenii lurhiiiessus«iiiiicral,. in semelipsa, desidera.biliit. super aurum eL lapidem
cl igler vaiios i(ioioni;n nuc>o.ih;a eriores : quae B pret-osum miilium (P»«/. xviii. 10, H). Exquo pabui
nulluii habuil cotistilaiorciu, ei rnistr-i oitineiii eiit iiliid, lapideii) cielcriii lapidibus coinpararit
siibslaiiliain sti:iii> iii nicdicis pcvdiiijl; qtiod ipse de qito gupra in hoc eodein Propliiitaex persona Dei
veuial, ij.se desiendal, el sedirtcet in lerris cceles- dicilnr : Ecce iinniiiiam in ^undamenta Sion lapidem
tero Jf.rusulom, qitse iu Ai>ocaJypsi {cap. xsi, lO-iiO) angularem, lapidein elecium ,
pretiosum , ei qui
Joannis vo<-ati:i bpou!^:^ ei. uxor Agni, halxMts litiiicn credideril in «o, non confundetur [ha. xxviii, 16).
&i!Qlle lapidis itrcliusi, sicui j:is|)idis. ei crysialli, e.l- Il^inc bpidctn reprobavenint «diTicaiiles {Psal.
iiiurunt magnain, ei port»s duodecitu insciipias no- cKvii), Soribx vidolicet, et Pbarisai, et priocipcs
lainibua irihun/n Isracl, quiirtiin tres erant stb Jud:«oruM!, qui faotus est. in capnt titiguli (Xlalili,
Oriente, et ires ab Aqttilonc, el ircs ab Auslro, el xxi). De quo el apostolus Potrns dispuiuns ait ;
tres ab Occasii solis ;, muruaque luittts diiodeciin Nebis ergo honor qui credimus unguUiri et prelioso
fuodameniis, cujus omnis ^diiicatio ex lapide jas- electoque lapfdi. fncredntis aulem cnt iapis o{fensio*
pide. et singuin lundamenia murorum babj^bant nis et pelra scandali (/ Peir. ii, 7, 8). Qiti ei in Ac-
siiigiflos I:ipidc», priuiiiitt jaspidcm, secuiidam sap- tibiisnpostolornm ad piincipes loqtiiiur saccrdoluitt
I
binint, tertiuut chalcet[(>;iiuin, qnarium stoaiag- n isle e»l lapit eteelut, preliosua, qjient eos despexi&tit
dutn,. qtiintum sardonic^m, sextum saidiutn [Al. rfpro!>(tn/« (.4(rf. iv, 18) ;
qiii f;»ciits csi in capiil au-
sardinam], seplimum cbrysoliihum, ociavuin beryl- gtili, ei duos popuios coniiiie', geniiuta et israel;
ium, nonnin. lopaziuro, decimuni cbrj^sopra^im, qui sedfficavit civitalcm, «.tijus ariifex «t con Ittor
uiidccintnm byacinlbumi dnotieci.mtnn amelhystum, I>cns est : de qna el Apostoius scriiiii Corinihiis :
<<uod If^reiites, cxclatnaiius illud , el dicimns : Dei ledificotio eslis. Et : Quasi arcjtitectus sapiein
pr.ofuiiduifi snpieniia; et scieniiie l)ei, quam inscrn- Juiulanientum posui, alius superoedificai. linusquittfue
tabilia jndicia qus, el iniesiigabites viae cjn^ ! Quis aulsm videat qnomodo wdificel. Fnndameutum enim
eiiim eogiwnil tensum Domini, ant quis. consiliarius. alind nemo potesl ponere pra-ier eum qul potilus esl,
ejus fuii (Rom. xi, 55, 54) ? i-U. ii«,ntm : Quis «a- Jesuin Chr.istum {t Cor. iii, 9, 10). Si quis antein super
fiei)s, el intelligei htee : intelligeiti, et cognoscet ea fundamciiluu) hoc «diQcat attrum, et.i»piiies prtitiu-
(Osee XIV, 10)?'Re^pondeant. ainatores lanitiiQ occi- 60$, ligua, fenum, stipiihtu : uniusc.tijtisqiie opus
(lentis litter.«, et in inille aunis exqnisitos cjbus. nianiresium eri^ De iioc rundainenlo ei iu Epistoia
Riilae ac liixori« prwpaiatttcs, quornm Deut wmer aiiera \oi\uUnr -.Jidificati super fmdamentum aposio-
esl,ei ghria in couftitione eorum iii, 18); {Pliilipp. lorum et prophetarum, ipso angulari lapide Jesu
«|iii post sfcun-lnin ia gloria Salvatoris adVentum, D Chrislo {Kphes. ii, 20) ; el ileruui : Inquibns omiies
.^pcrant' nuptias, et parvu!os i.'fittum annonim, et wdificamini- lapides vireniea-in. saeerdoiium aaneium^
rircnmcisioniif iiijuriam-, et victimarum sanguinein, o/ferre.- spiriluales viclimaf {I Peir. n, 3). De bi» lapi.
el perpetvuu) Sabbaium : qiii dicont cum Israel in dthus my&lice dicilur : Lapides scmeli volvuntur-
perverstim inodiim Manducemus et b^ibamus, crat-.
: fVperterram (Zaclrar. ix, I6),087 <<nil»«s ^edificat
eniin regnabimus*iha- xxii, IS) ; «{u» sil iisla CflKle- Ctiristu* Fcclesiam super peiram, (lieens in Exange-
atis Jeriisaiem, cui uiinc dicitur : Eice eqo stetnam Jio : Super hanc peiraiu ledificabo Ecdesium meam
pei ordinem iupidet luna, sivt; jtixta LXX ; Ecceego. {Manh. xvi, 18). Qtiaiii civiiatem qui meruerit iu-<
pnpparo [Al. praparabo] lib'\ carbuneulum, lapidem irtaio, ^audeus l0()uitur Domino : Sieul audivimutf
tmm , ut toia civitas $tt, plena carbuneulis, el ita vidimns in civitaie Domini viriHlltm, in eivitote
habe:tt fundanicnla sapphinina. et propugnacula Dei nostii : Deus fvndacii eam in ofternum {Ptot.
jaspidem, sive chaicedoniom, ei ^36 P«rias crys- xLvw, 9). Supitr conditore iiuJHS civtiaSis» et in aiir
*VitioseMariian..'iliiqueodili,-p<=|iiravto.uo'j, ques Idciti Ambrosian., marfeinBr. Leviora quxdam.
rectissime casligat Anil.rosi^n. pia-tcrens unriahbus infra eineiidauiul.
iillKf» TPTUAWCMOT, quod cst, ceclalurx.
543 S. EUSEBll HIERONYMI 544
loi o dicitiir : Eie (cdificabit civitatem meam, et re- j^ Igiieos lapides conversatum (qiios hnud dubi« ange-
ducei eapiitiiaiem populi meiiUa. xlv, 15). Oe naiura los inielligiitius coelcstrsque virluief,), pniet fiii<,se
&u(ciu dtiodecun lnpi<iii:n atqne gfliniitarum, non est eum, qui terrenis lapidibus urnaius sil, et hahuerit
h:!JHS temporis direre, cum ei Grwcortint phni;ni similitudinem ct siguaciiliini ? De iiatiira igiiiir om-
scrips«riiit ei Laiinomm. E qnibns dnos laninni no- nlum iapidum, et per paries singuionim, non est hii-
uiintbo, virum sanctx ei v«»ner;)biiis memoriie epi- jus leoiporis dicere ; neqne enim seuiper (h'ceiida
S>'Opiin) E^iphaninni, qui insigne iiobis iiigenii et suiit oniiiia. Niiiic laiitiiui i]o c.irlninctilo, sapfihiro
eruditivnis stise reliquit volnnmn, quod inscripfiit et jaspide di>$eramiii^. Carbtiiirniiis qui paraiii!-,
IIcpl XJ6a)v , cl Plioiiim secnndom, eumdem apud sive per ordincm sternilur, vidctiir mibi ignilus
Latinos or.Ttorem ei philosopiiiim, qui in opere seimo dortrinx, qui fugtito errnre lenebrariim,
puiciierrimo Nnturalis Historiee iricesininm sepii- illuminat corda credentium. Hic est qnem unus de
nium Hbrum, qiii oi extreuiHS es!.. lapidum atqnc Seraphiin tulit forcipc comprehensum, ad Isaiae
gemmanim diBpnlatione compleTii, Hi duodecim Iabi.1 purganda {Jsa. vi) ; qui nascititr, jtixla Geiie-
tapides 8ciil)uniur per ordincm in Exodo el jn seos fidem, in tcrra Evila, ubi est aiirum opiinium
Ezechiel, id e«i 4v t(7> Xoyeftj) [msf- in logio] ponti- {Gen. ii), iapisque carbunculus *, el prasinus. Porro
corona atqne diademate principis Tyri.
ficss, et in B sappbirus, qui poniiur in fundamentis, coeli habet
Dicamus primum dc Exodo Qiiaiuorordines intexii :
similiiudinem, et supra nos aeris : qui talis est, ut
crani lapidunu Ordo primus liabaii lapidemsardiiim. possii illud Aristopbaniciim dicere cum Sociatc
. ,
topazium, smaragdum. Ordo sccundus, carbuncu- 'AepoSaxu) xai Tiepicfpoviu t^v f./.iov, qiiod nos in
lnm sappbirum, jaspidem. Ordo teilHS, ligiriura ', Latinum sermonem veriere possumus , Seando
achaiem, ameibyslum. Oido quartus, cliry solithnm, aerem, solemque detpicio {Vide Suidnm in rspt^pi-
berylJum, oiiycliiuni, auro circumdatos ; et insf ripii vsTv). Sive cum Paiilo aposiolo : Nostra atilein con-
«rani ex nominibus duodecim iribuuiii filiornm versaiio »n caelis csl {Philipp. ni, 20). Ezecliielis
Jsrael {Exod. xxviij, 17-21). In quo noiandnm qisod (|uoque Scriptura commemorai, quod locus in quo
secnndus ordo lapidum etiam in praesenii Scripiura tbronus Dei sit, sappliiri halicat siniiliiudinem, et
sii potiluB, carbuncnlus, sappliirus, ei jaspis. Nec- gloria Domini in hoc colore consisl.it, qui portat
dimi eiiim perfecia reiinemus, nec ad priina p<»rve- imagiii«m supercoelesiis. Sed et propugnacula urbis
iiimus, quia nnnc per specniuin videmos in iPiiig- Dominiott, hoc est murorum moenia Jaspide robo-
nialc. Pono iii Ezfcbiel sic scripliiin ropcrimiis ; T« raiitnr, qui possunt omnem altilndinem elevantem
« signaculam simUilttdinis et corona decoris, in
P se conirdscientiam Dei destruere aique convincere,
deliciis paradisi Dei (uisti. Omtti Ittjiide priuio indu- et mcndacium subjicerc veritali {Ezech. i ; / Cor.
tus es, sardio, topazio, et sinaragdo, carbunculo xv). Qui ergo in dispuiando fortissinius esi, et
<t iapphiro et jaspide, argento quoqne, ei auro el sanctarum Scripturariim tcsiimoniis roboraius, isie
Ivncnrio, et achate, et ametliy^to et chvtjsoliiho, el propugn^culum Ecclesise est. Jaspidum mulia sunt
hrtjtlo, el ontjchino; auroque replesli thcsaurot titos genera ; .olius est enim smaragdi babens similitudi-
''638 apothecas » tuas in te. A gna die condilus es, nem *, qui repcritur in fontibus Tbermodonlis flu-
cutu Lherubtm posui te in monte sunclo meo ; fuisti niinis, 639 ^^ ^ocatur Grammatia* ', qno omnia
itt ivedio hpidum igniiorum, imtuaculatns in diebus phantasmata fugari autumanl. Alius viridior mari,
tuis ex quo conditut et, donec inventce sunt in le ini- et tinctus quasi floribus; bunc in Phrygiae monte
quitates tuee (EMck. ixxviii, 12 el seiiq.}. Qtiis Ida, et in profundissimis specubus ejus nasci refe*
cniin tam sttiltus et vecordis ingenii, ut in paradiso runt. Alium vero juxta Iberos, Hyrc.inosque et ware
Ooi, positnm principem Tyri, qaeincunque illom Caspiom reperiri, et prxcipue juxta lacum ^ieusin *.
esse crediderit, ei condiiun: inter Cberabim ei inier Est et alius jaspis nivi et spumae marinorum 8uc*
' Hacienu<J oblinuil Lyncurium, «juod Siiccini po- cCiT^? B'jvd[iew;* 4X).' ^ fiiv lorrt xauvot^px
1) tT)?
ifns qiiam gcmrnaj csi genus. Vide qoae hac de re xo\ ).£vxo"ripa, otJte rivu fftr/Couaa, ou-e raXiv
linnotamus iii episl. 6i ad Fabiol., num. 17. Ani- Aito^^ouax* S),)tj 5b xpUTra),)cv!>6«Tt 6;jioia* sOf/iSTi
brn&iani mss. emcndant. 6k ica\ itap' 'I^Tjpjt xai «otjiiffi 'Vpjt*vo>v toii;
* Duo tmi.,npoiliecus luas in ea dic,qun condilui e». xoti tTjv Kafftrfav y?,v x«\ JW.o; laaizt^ 6 raXo;
* LeKii Vjctor. cynlrario ordiiie caritunculus et la" y.a).oJ;;iVO,- (LHgon.ium videliir ; 4).Vti... ita)o:a...
ph prnsinus jiixta sarrum tcxtnm. Mox qiioque et y.aXo-JiiivTi), oJ nivo Xijio-.ijx, x''»»^*' ^1 tt; ?/Ji
tuperioris aeris pro supra nos aeris habet. YpOfjL[Ai? Ii'5a?' xoi\ ftX).o; raff-;i;, bp.Q'.oq (F. C|j.oia
S. EpijdiiMrmii hic pene ad v<*rhum iransfert,
•>
el siipra A/./t] ) tf) yiov. fj aspp»;) 6«)4ffaT,;. eic.
ru}u«, iM ronltMar;. Grsca vcih» dericribisiiiis : ^ iii Ambio.siano iioii Gratinnaiias^ sed Gi'jncis
'Eatc zo< tiot'. ff.Jipavoufov napi oi *:i /ir/r, toO liltciis AM.\1>OYKI0K srribilur. Ei forl:ti.se 'Auia-
©gpa«ii>oo/-wo; r.O"."? w.cO sCf/isxr-ra'. y.7\ -zp\ 'A;xa- OojffiOy v.iuin cjiis csi lapMiis nomen, siqiiiileiii iii»
0'/Jv-a Tf.v iv KOrp?;)" ToOto 0: «xcu c-.v7.i 'Jotvra- vpniri illtini -j^-.i 'A;j.50-. jvta, circii Amalliuiitain,
«l^irw/ -•>'. ;.iu0f,/6-;"j'. /.iyo-i-;:* 4'.'.t, ii Isz: •,'/.j\,y.o- qux- 111 typru esl, i::«d<i !:iud»lo« Epiphniiiu^ «In-
tipa ea).a:jr,;, d/'.r, 61
^aO.Tif,:^ -.th jvOu •tt;; «Uil. Vldrt lioSM^llCiii IMiiituni I. \Xtvi!, c»|>. 20,
f!a«pf,f, Lv -.0'.; a::.',/.aoic. £v rcT) fi.'yi: x;'> £v -f,
iiii) j:ispidetii <>r:imuiaii!t:i« meiiiorai, qiia: et ;<his
^'ovvia. djA') jtlouci. nrtyol.rij.. Ti". a7;!> to*.» nly.T.-i^ji pliinbu.s l'olyi>iatiiiiiOS dtciuir.
y- /Aou fiiauyciTioa ;ia).'ov, oj«-e^ '-iytii 6{Jioii.Ioy3ii, '^^lloiir, ni(iiiy»iitsappellal suimigrum, scu repcis-
f^ ajxtOucwu iavOv'.£pjf uCi <T»v iaasiv.
y«p jx.i, /.i'<''-ii» <»»'^^
,
545 COMMEMAR. IN ISAIAM PaOPHETAM LIB. XV, CAP. LIV. 546
limin siii>ilis»cieloinenler '
quasi iniuocrnorc stil)- A iRnics, sed IVmn tiroeas, tlic-ns cnm Moyso :
ruli!ans. Ilitc dixinMis ul iiuivcrsas gr;«iias spiriiiia- Tremen$ tivn ego ci vieliculosns {Deui. ix, lU) ; cl
lus iii Etcl»'sii« propiignaculis cognoscamus; qii.is cuiit iuM)':iniinoruin J»l> ; licrror et trenwr veHerunt
qiii liabiierii, v;iiios liniores fugat, e( polcsi cuin super me , ei mulinui tuea o»sa coiicustit {Job. iv,
spoiisa dicere ; Fratruetitmeus candidiis et rubicun- H)\ et ciiin propliela : A voce onaionis mece iiilru-
din {Cant. y, 10). PortaB auicrn isiins civii-.ilis «1« la- vit trcmvr in ossn ima (Jerem, xx;u, '.)) ; el , iSi<;,vr
piile sunl crjstallo, qui scaipilur variis nlodis, qno quem DoiuiuHi reqiiieicit, nisi xuper humilem et
lapi.io/nilul piinu* est. Doiiique velienicHtissiinis quielHm, el iretueuieui verb^ ejui,{ha.LX\i, i^tVor n
AlpiiMn fi igoribus, el inaccessis soli epcliuicis, coii- :ili>is (^sl iinpionun irenior, qui cx uieli! supplicii
nc^ccrc aquai iticiiiiiur iii «Myslalliim , ci lactn i|iii jiascilnr. l>e qiio sctipiuin esl : Tremor apfireliendii
(leni lapidciit, visu aquani csse. Ver qiicin oslendi- impios {Psul. XLVii, 7).
lur, eos qui iii roribiis hcclesi» sunl, iiulia dclicre (Vcrs. 15.) « Eccc accola veniel, qui non erat
surde uiacuiari, sed lidei esai> purissima*, el liiccrc mocuni: advciia quondani luus adjungetur libi.i
ciitn Priiplieia ; A mandalis tuis intellexi {l^snl. LXX : I Ecce proselyii acced«inl ad i« per me, et
cxviii, iUi). El ilhid audire, Beuti tnundo corde , colom crnnl tui, el ad le confiigienl. j Es, liac Jn-
quoniam ipti Deum videbuiti {Utilih. v. 8). Miiii B lixi puianl ad Jeriisaleni «Jici, qiiod multi de gen-
aiileiii civilatift, sive lennini ei m^ACrjXo:, lapidilnis libiis proselyli siril futuri, et lejjeni Moysi caBremo-
elccUs cxsiruunliir. qnos reliqiios!;ip!i!es iiitf^llijjcre ni^i.^que suscipiant. Quod nos juxta coeplani intt-.r-
po.«i>uiau!i, et oioiics lilios ojiis cs.se doctos, .sive preialioocm ad Ecclesiani referiinus, qux per apo-
disiipalus Oei ; qiio leslimonio Doiniiius niiuir stolos e.v uiroque populo cosigrtYaia est, quae iioit
iu Evangclio Joannis, dicetis ; yemo polcsl ad me habel maculam, neque rugam, quae libcr esJ, et
veiirs.uihi Paier uieits qui miiit iiie, traxerit euin, et nialer onniiuin credcntium (Ephes. v ; Galui. iv).
omuis i]ui audieiit c( didionu a Patre, vtnii ad me Ad quos 641 Prosciyios c) advenas cuiigregandcs,
tioun. Yi, 4i, 45). I.' l posi pHuiuluin, scripiuin esl in niisii Doniinus di«;cipulos suos, diceiia : Docele ewi-
prophetls ; Lruul onmes docti a Deo [ha. l»v, 1.^ ;
nes gentes (Mallli. xwJii, 19), lil cosifngiaiK ad
Jonn. VI, 4»), (Jui cl p<.'i- Jt.tciiiiain loquitur : Uans Ev.iDgcliuin, cl novaui Lcgeiii suscipianl, ut lislii-
leyes mcas in meniiluis evrhin, ci super cor itloruin latoie.5 quondam idololalriae, (ianl coloni Ecclfisi}?-.
scribain eas ; ei ueqn.iquain ullm doccbvnt sin.juli pro- r>o uuibus iii psalr.iis dicitur : Dominus sapientes
ainios suos et fraireo diteiues ; toifnobce Domnium, facil ceecas. Sive ul in Lutini.s coJiciijus legitnr .
Sed omnet scient vic a miuimo usque ad uia.xinium. Dominui iltuminal cwcos, Duminus diiigii (tdveatts
Proi>iliHs £?tim ero iniquuiduin corum, el peccaioruin {Pto.l. cri.v, 8, 9) : ui posiqur.m ixji lumen reci'-
evrum nou recoidubor {Jerem. xxxi, 55, oij. Do- perini vcritalis. et slitlti supieniiajii didiccrint,
ctriua auicni discpuiorum Dci iiabct uiuUiludiiiem liijicad Ecclcsiain trnnsetiiitcadiligaiitur a Domitio,
pacis, qiiae eis a Doniiiio deiolicta c~i xdilicalioquc ci au.liant pcr propheiam : Vocabo non poi>ulu:n
urbis piilciierrimaf»conip!cliirju->iitia ; ut ficquaquam vieuiii, popnium vieum (Osee n, 24); <r(io iiitrDnin
Qiiius gentis, 640 ^^^ toliiis inun>li Deus sit, vocan- Ti-inpiusn Dci, zclus apprebctdit popuiuin incrudi-
tis ad lidcin siiain servos ei libcios, Gra;cos ct funi.
Barbards, diviles ct paupores, noiiiies ct i^nol>tlcs, (Vers. IC, 17). t Ec.ic ego crcavi fabrurn suJfi n-
viros ci iiiuliercs, parvulos ct sciies, ct ouiiiia qnue letn iii igno prnnas, ei prorercnleai vas iii cpii*
iii n<undo videnlur esse cunlraria {Joan. xiv). siiuiii : et ego creavi inierfcclorein ad dispcrdeti-
Exccshimus brcvilatis inoduin, qui uiiliscsl ii) oinni- dum. Oniiic vas, quod licituo e$t conlra U:, non
iius quse dicenda suiil ; neqnaquaiii nos juxia tle- diri^etur : cl onniein iinguatn resisletitein tibi iii
biaeos el nostros Seniijud;cos in terra, sed ii» coelis, judicio, jtidicalns. Hae<.: brercdilasservoruni Domini
urbcin Dei quxrenies [.i/. qiijerendo], qtue in Cbri- et justitia coruin apiid nie, dicii Doiiiiiiu».» LXX :
slo inonte sita lalcrc iion pitcil. f) < Ecce rgo ctcavi le, iion iil ajrarius siilUans i»
(Ycrs. 14). t Hecedc procul a caluiiKiia, qiiia >gnc prunns, et proScicns vr,s in opus. Ego auletu
non iiiuebi:>; ct apuvore, qiua iion aupropinquabil creavi tetioi. in peniitioneiti iiucrlicere : oiiine \.>s
libi. > l.XX ; < Uccfdeab iniijuo, ci uon linieLis, et quod factuin esi conha tc, non piospeiabiinr ; ct
Ircmor non appropinquabil tibi. i Ordu puicberri- otnnis vo.x surget coiura ic in judicium ; oniitos
luus. Pauperculani el biiiiiileiTi fueiat coiisolalus, eos vinces -f- ei cbnoxii Itii eriiiil itj ci> \ Esi
proiuitlcns ei gratias spirilual';$. Nunc docet quid liserediliis Strvieiiiibiis JJomino, cl voa criiis iniiii
facere dcbe.it, si nolit advcrsanoruin iinpetus jtisti, dicii Douiinu*:. > DicaniMS pritnuii) juxta
ioni-iidare. Et csl sensus : Non vis tiineie iniiniim llcbraicum ; :>i vis uon liineie, ei procui a te esgc
inos, lac ibta qiix dico , Hccede procul a calumnia, formidiitcni, fac qi?ae jti-icn-iilus serrno nanavil ,
sive ab ini<itiitalc, quia uuiiiis iuiquitas et rapina i^go eiiiin si'in pcr queit'. babilnr» es proseiyios.
de czluiunia nasciiur; el noti liniebis, treinoniiic et Ego ijii! creavi tabriiin suillaiuein in ignc pruca^
pavor nou Hppropiuquabuni tibi, uinequaquuin bo- hoc f.si, diabuluoi iErniniuin maiorum arUlicen), noa
• Pro €1 ciemtnier, .Vmbrosianus aniiquiot cod. bab«< ex elerneu o. aqox «cilicci.
547 S. EUSEBII HIERONYMI 548
neeessiiate ndior», Sftd mentls arbiirio. Qiii sufni- A aquas, et qui non hRbeiis (>ecuniflm [Vnig, argw>
lavii incendia, ei prnfefei conin» le vj^a : (jiules i"fn], prop<'raie, cmiie ei comedite venite :em1ie :
ftiefum Simoii ei Elimas magi, reiro ^i Panio »b*qn(; srgenio, el abs<iue ulla comniuifiiinnft v\-
jjpnSloiiS pesislenies (Acl. xin). Ego creavt inter- i>'"»i el !ac. Quare appenditts ar^eMiuni nOn in p2«
leclorern eorum qui inct-ediili smii rutnri. Non ([ua nibu*, ei laj^uren» vestrtim non iu saiuriiate? <>
fegosim causa pcrdliforiis eornm, 8e<l qito creatus 643 LXX: «Qui adstquam, csquotquot
siiitis, iie
adversarius ad pugnanduin, et vicifs per.litift, ol "»" Ji8l»etis p^cwniam, eunics emiie, et ctimediie»
ViclorJbits c'an*a sit praeifiienim. Oinnesf^ue qni ei amhiilate, emlle absqiie pecuiiia et absqu^
cl
contra le a Tabro sudlante snut fAbrioati, non dit i- preiio vlnum
adipem.Quarc emitis pecuni» *, et
tt
Keiitur, sed ei pfsEseiiies jMBnas sentient st fnniras.
Ial>of«m vestram non in satBriiaiemt » Verbuin
Quodqiie prius vidHiAinr occnttiini, tn conse(]Tien-^ Hcbrairuin oi (^n), de ijuo supra in proplielia e(m-
ttbus dicitnr manifeiitius : El vmueiti Unguam re- Ira Ariel diseram {e3p. 29), quod esspi amhlguum,
ei vel interjeclionem vocaniis, vel vcr, signfficaret,
ihteniem ttbi in jtidicio judicabit, ^42 pcrdtTis
Mpiennam s»pieniiuin . et pfuiieniiain pnidentinm hic in principio cafiituli positiim, neqHiiqMam plan-
reprobans. Cunxlosquc baftTelkofnm principes, ei geniis l?giiuf, scd vocnnirs affertu, Qnia ergo
iudeeornm m^Kisiros, ei mnnrfi f.biloscpUos, qnos
B o.iine vas rtrium conira Ecclesiam iiiy.crai conie-
faber ille cQnfl;iti>rat, tno Judicio Ctmtietnnabis. rendiim, ot oinneui vorem Uiigsiauiqne, quge se ar.
Quomodo ei regitin Saba eoudemimbit incredtilo;:, ntaver.it contr.i sfieiiiiam fJei, esse siiperaiidntn
,
«t Niniviise ; el e coMfaflo jUstiftcabitur Sodoma provocat credcnics ad fltiviuni Dei, qni repletui
tomparaiiwnft pejoris Jeriisalem^ (Vatth. xii). Posl esi aquis, ei cujiis impeuis lajiificai civitalCm Dei,
hsec inferiuf qa* sinl praeuria ioiurorutti, ne ras- ut iiibantaquns de fonubns Salyainris, qiil loquiiu^
sum puteni cssc certamen, et pi^^sentl motie 5d Sain;»ri«»ii*iH) ; Si ^fii e$ gratiam Dri, et q\i\» efi^
flnirj '. H-Jbt est bjcrcilitas sefvofui?» Dommr, rd rti>i dicii lioi, Da niiiti biiiere : tu f/eiinfi nb «o, « *
esl, regna coiloi-nm, et vii» pcrpetaa, ei rciritnitjo deAiiset titi novttm. .iqua quaei ego dedero ih ftet
laborum, qua oculus non ^iilil, et anfis nors ftii- in eo foits oqva; snffe^tlis in vitain (eiernnm (Joon,
divil, el In cor hominis non ascyndcTunt, qase pr;e- IV, !0, J4). De his aqiiig clamabai 4n teaiplo ; $i
paravit Deus dllfgentibus se (/ Cor. ti, 9). Si au- 9ai* silit, lenial aH me, ei bibal. Qai bihertl de
itiV. dSljgeniibus, erj^o et servieniilius. (psi nuniim Hfpui, ^uctni etfo deiitnft ei, puntina He wn.re ejus
alium habent Ddrninv.m. nisi Deum. E\ h%c csi flitrnt aqvice Vivt i ibia. 57. S8), signiliraiis Spiriium
fustilia eorum iiui apod Deum i^unt, dicit Dominus, ^ s;mctRtu, qiiesn credeuips accepiuri «raui, el de
ui prjTsens tribolaiio fyiuro gunriio compensciur. quo Propbeia rayslico sermone fesonabjil ; SUhU
Porro juxla S^.ptuagiiila isie niihi sehsus viileiur : auhna men ad Deum rirculcm (Psnl. xu, i) ; ei
BgoCrealor tnus iion tc iln feci quoinoiio diabolus itcrum Apud te fans at tilee (Pmil. xvx», fO).
:
fober pcssSmns immnnMO spiriiu connai vssa inl- Qni ijise ds se laqu<>bauir : Me dereliqiierUnt (on*
quilalis, et prcfert ea in pcnJitioiiein ; <|ui stire tetn. aqtnt vitx : et {aJerunt tibl laem coutrito», ^ti{
flebet quod hujirecemcdi vasa prospenitu Iter non uon jiosiunt aifiias tontinere (Jen?ni. ii, !5)v Hss
lialiciinl, sed in cursu incdio confringaiiiur. Qu:fe aquas Kparstnnl tfube.s, ad quas pcrvcnil veiiial
gint autcm Vass, scqucnti s' rrtione deir.onsirai : Fa De». Sicut scripium Cjt : El niibet sparganl .iasfi-
cmnit vox quce surget conira le in pxdicimi, omr.ei Uatn {I.-ia. xLv, 8, xee. LXX). Pfatcirjilunjue silien-
eci wincM, Yasn tiiiquiialis voccm habeni, qus vox tibns, ut ncrfuaquam bibant «tqjas Sioir lurbbtiis, el
Sur^it r.ontra Ecdcsiam. quandu ponuni houreiici in rumeiuesgorj^iies Ass/r oraui; sed perganiadaqMail
escelsuoi os suum, ei lingna eorura ptnransii ad Siloe, quae vaduni cum sileuiio ; i»ec timeani e!o-
terrani. Quoilque sfcquUiir , El obnox-i tui criint r;aii pauperlaieu), si arrs^ehuim fofte (ibn fiabea£t
ia en, obelo prwfiotaviimis, {itio.l iion lain a LXX (/»0. xLv; Jerent. n), setf audianl Apostoliiirt di-
quam a inalis hcriptoribu» videtnr addilnm. Ciirrt D oentein : tratia sttlvi facii estit {Ephn. 11,8); ei
•uiern omnem voi-em surgenien) udversijm *e Ee- Domiii«m ad disCiptilos : Otaiis aceepitii&^ ^raiii
clesia viceni, tunc sefvieniibus l>nmino cl obe- dote (9iatih> X, 9). iMirumque iii modnrtl emuiit
dientiiiue erii hxreditas, scterna possessia. De qua Aqnni abn{fte pecunia ; ei i>on hiboni eas, se^t co-
In Jeremia aliis verbis dleltnr, Eu merces operf- mednnt. Ipse enim ei squa ct panis esi, qui de
bu$ luit (Jerem. XKt\, 56). Habiiatoresque EccJcsi* cfl&lo desccndii (Jou.t. vf). Ergo quod in q^ibusdfiirt
justi eruntDomino. Omnis emm qui rHTtt jusiitiam, exeniplatihus !egiior , Bmite, n Ubiie, »\ lmpfTi>
de Deo naint eSi. QtJibuii lorjniinr Doitiinus : t*s scriploribus tminni.aium esi, $44 ^''^ prtiave-
SiUote tanefi, quonismfgo sahctut ium (Levit» xx, ruiiiessc conscque»uli«, si bibereuiur poiius aquac,
26). qirartt rnrneder?ntur. Esf antetn ci pecnnia ptlii-
(iap. LV.— Ws. D I Omnes silicnies venitearf mt, &ive argcnium, «Juod rtptobai S«rtpi\ire, di-
t» vetustiori Anibro6iai:i>, qucs tint pTa:mia
'"'
'
fMZurorum, ne en jmtarenl tmtingnlei <:ertamen, "'
In codciTi, liedisifi tlii frguaiH vhfmein. Qui
pra-irntj mcrte finiri. evini bibeiit de aqua, (jur.ni ege deieio ei, (iet ineo
* AddM Viciorms, non in panibnt, ad Grsecuiu, fiai, clc
,
549 COMMEXTAR. IN ISMAM PR OPllETAM UR. XV, CAP. LV. 550
eum qnait \ audiii>, el vivct anima vwlia. El fcrisiri voblscum
«en* ; Peruma, qu^g datttr dolo, lesta
L\\) alio pacttim sempiierr.iim misericordiaR David fidele». »
r«ifUtabUur {Prov. jxvi, 27>, sec, ; r.i i«i :
li»co : ArgetJtum ve$lrttm reproi^um {Je<enu vi, 50). LXX : « Auilile ine, et comcdiie bona % ei dclecia-
bilnr In bonis aiilma vcstra. Atiendite aitrihus ve-
Et «»l argftiiuiirt q»od D»;i oloqwiis contjiaralur :
stris, sefljiMminl viag me.-ss el andiJC ine, ct
Ehijuia DomiHi, eloquia aaia , argeulnm irff.e exa-' <!t :
vivct bonis aninis vestra, \ii cnnEtilii.un vnbls
mtHaittm lcrr(f, purgilum iffplHphnn (PiaL M, 7), iii
SpK^lo igilur iilu :ir(^cti(«> «t p4;ciiiiiis, qtiiiiu» aqiux teBianieiiinni «tenitim, ftanrfa l>«vJd lldelia. » Ne
bomiiii einere nou possumus, per^^niiins ad ciun, qtsis pntarel auiSitum carnis esse, non wenll», ad
Sacr:niiei)ii, discipiilis loqiie- qnem cohortatnr andiinros sermrt tlivinus, r.on car*
i|Ui leiieiis ra!ir.e»ii
l>itnr : Accipi(e il tibiu, hic nt sanijuit meut, qui nis dlis bona, swd anim» poilicelur. Sienivt, inqtiSl,
remi>:»ionem peccatornm cudieritit me, boita lerivi contfdelis (/•««. i, iO). Sive
pro «obia effuadelur iit
{Natih. xwi, 27, 28). Quod vtiiiiiu iniMMiii el sa- bonnm, qui tlictt , Kgo sum pa^ter bonus (Joan.
l>ieiiti:i iii iramre stio, oiiiiies stnline $:eciili miiii- I, il). Ei deleeubimr iu bonis et in craasitudin*
<li<|ii<^ sapiciuiain non habctiles, provocaxs a^l bi* .tiiiuia vesira. Er^o bona, qiisB »nimx reproinissa
Iteiiduia : et ut noo soliiin vmuin eniiiintis, sed et sani, non diviiiaf, et corporis saniias, et ssecnll
innocenliam parvuloruni, qui B dijjnitales, qitse ellatin pUilOfophi .«ipp^^Ibnl indlffe-
iac, qiiud signidc^l
flio» ae lypus in Occidenlis Ecclesiis * hodirt nsquc reniia, iii est, nec bona, nec m*la, ei pro Kieoiiuit)
ul renalis in Ciirigto vitiuni l:iCi|iie iri-
(|tiaiii.»(e variantur; sed iiia crcdemla bunt, ad qu9e
S«Tv»lur,
bnauir. Dc (]tio bctc dicebal et Paulii<> : Lne nns cnliortalur Dens , l>ecUm a malo, ei fac bonntn
(P.tal. XXXVI, 27). Sin aiitem bona aniit-s^, boiiosias
ti)bi$ pofum detii, uon solidum cibum [I Cor. in, 2),
Ki Petrus Qunxl moth iinti /jfliiu/i, ralionaie lac
viriui^qne dicuiiiur; ergo ei mala, non p.^ittpcriag,
:
Moyses vin^iin et ei iufiraiitaa corporis, et Ignobiliias accipi»:nda,6ftd
desiderate (l Peir. •!, 2). lindti ei
lac in Chrisli intcllij-eos p«86ione *, n«yslif.o ser- oniiiia vilitt, qthe vere maia sunt. Deniqtie Abrah;'.n5
nione lesialur : Grotioiii oculi cjui a viiio, e(c<maitii non ideo Imrta habuic, quia dives fMii, sed qoirt di-
denies ejnt a lacie {Ccii. xi.u, H). Pro lacie in «iiiis bcnc »%m est {Gen. %n\). £t Laxaros qu{
praesenti loco LXX 'idijtcm iraitbl^iierunl. Oe qtio postea reqnievit In sinn ejns, non Wcirco mala
»anctu$ \)A\i6 in rsiilnio : Sicul adipe et pinguedine susliiHiit, qaia cutn ege^ii-iie passus est tormentJi
repleainr animamca {Pnal. i.xn, ct in ;ilioioco ;
ntorboriti», 6'*d niAlis qi^a^ puiab:intur in sa^cido,
(>) ;
Cibatit eos de adipe frumetid, ei de pelra melle sa- ver;< bona cst conseciJttis. Un<fe el «li^yt^s ille pur-
luratii eos (/'*«/. i.xxx, 4"). Qtii adipcs noii aliud puraius recepil bona Mia in vita ena . qux iili
quam niy.sticaiB carncm .sonant. Ad quain Domi- craui boiia. qui ea ariiilrabntur liona {Lnc. vvi), el
iiHB discipiiioa horiabsiur, dicens : Nisi cotnederi^ dc Lazaro non « conirario dicitur , liei epit mafa
lis carnem meem, et biberilis snnguinem meum, tton f>na in vita sua; sfd ffccpU mala in vita $46 ^"<''-
kabebitis vitani in vobis (Jonn. vi, 54). Unde el io qtije niala iion iili, qui pnli<b.<tnr. sed aiiig viilc-
Celhtemani tratlitiis es!, quod .<(igi:t(:cm vKllem baotur. Utriusqiie rei e.vempltnn iMil.>is triboit bea-
adipeaint si^^e pingtmsim&m. SitnuUjiie incropal cos lus Job, qtii iicc in boiiis tiec in maiit> saeculi vicius
qui scquunlur sapientiani saccularem ct perversns est, sed <»iinia pari nieutis firmitate snslinuft
itxreiicoruni Rlmulalasqnedoclrin.is, el PbarisKO- (Joit jt). QnaiiiobfMn Saiomon prccator Oeuio ,
ruin traditioncs, onineniqne rtilbi itominisscieiiliaiit, Divitiat et pax^pcTiniem v.e df-deris niilti. Constittie
qii;e elcvatur contra Dcuin, el magnis prclii^ ac aaiem mihi 7««! smtl vietiti meo necessnria ei iU^-
bbore continuo app<;ndnnl argentum pro e:i disci- ckiida, ve aaiuralus mcndax ejficifir, ei ilicdm : Qiii$
plitia, in qua non 045 ^''"^ pnnes, ei suilftni me videt? anl egens Ittrer et perjnrem nomtn Oomini
pro iits cibis, in qnibus onlla saiuritas cst. £x [Prov. X, 8, 9). Si auiem hoc deprfic:itur, ut «ec
quo osienditiireain seciainlani easesapienliain, qti% (iivjlias h:ibeat, uec pnitperlaleu!, sed laiiium vicius
Ron et»t in foliis ac tlorc verborum, sed in mednl- D nt^cessariii, de quibii^ cl Apo8to!iis dicit , Habenies
'
iis ac fruclibus sensuuni; qua; non aurctn pr^ieter- victnm et veiiiiHtr, his coiUenti sumvs [I Tim vi, 8)
VoUt, :ied aniiiioin rcficit. Quam ni discanius, non perspicuoin esi divilias ci egeslalcm, sanitalcm Cl
tMiisiinus niarla, ii<*c magHis sunipiibus ind>{;i!inKi9, i^iis-liiGrcin, y«liipiaie:ii aiqiic cnjciatits, nr><: bor.a
sed prope c%i verbuoi in ore nosiro, cl in corde csse nec niaia, sed jiro susiincminin divcrsllaie
nostro. bona e! iiiaia lioii. E1150 noii ]u\ia )uX:scrri,, opisin
(Vcrs. 2, 3) « Audite audienies me, el coine- abimdaniian), ei deiicatos cibog, et crxssiuKiincm
dite bonnm et deicctabiUir iti crassiiiidiiic aitiiiia corporis, phasidcsquc ft fsrios tortisres \ unilsuin,
veiira. Incliuale aur<Mn veslram. et venite aii nie : meiiim, uxoium puU:ht'iiudiiieiH, «'lamins libcni-
' Adnoianda
ex hoc Inco Veieris Ecclesije con- mii, ct Edmitiidiim Marleiie, iih. 1 de Ritibrts.
Bueiiido, et varia Occidentalium ab Orientalibtts *AinhroM;»rt. vcuisuor, sa-!.^ coliXTonlios propo*
discipiina. Orienlis quippe R.iclcsix lac et m^l re- sUo, posscssionf habei jiio pesMorc.
cens b»plix»t!S porri};ebant, Occidentis vero vinum " iit : malim uliqu^
eodeiii .'^mbsosi;!»., comediiii
!ac. Ctnifer qtue doeti viri in Epistol.im Barnait»e comedeiis jujla Gra:cutn ^grysaOi,
cnogesseruut, el Kodweiduin ad Vitam S. Pacho- • Idem, avtiqne phnsidet ei crasiot turtvr^. ctc»
551 S. EUSEB!! HlERONYMt 558
7um, Dominiu aiiitnx pollicdtur, SfH) iilas liclicias A '('<^ Judaeorum, ut iftcHnarerit aurem suani, ei pa*
ad qiias ii(»s mysiice provocal dicens : Dflcciare, clum accijiftreni sempitfirnosn, quod Dominus David
sive JeiiciU fniere in Domino, el dabil libi petihone$ repiomiseral, el Abratiam, ac serotni «jU3, dicens
,
(ordii tui {P*al. xxxvi» 4); et nlihi , Cred^ viiete In temine !uo bcnedifentur genfes [Ceu. sxii, 18),
boiia DuiHiiii in lerra vivenivjim (P««/. xxvi, 13); et Qiiiiii apoblohis Faulu* edisserciis , A'«n dixii^ »ii,
iu iilio psalmo , Bensdic, anima mea, DominOy et in seiaiuibus : ted , in temine, qaod c*t Chiittut
omftiii inieriora inen nouien suuclum ejus. Qui irfiplei (Galai. iii, <6). Va qiiia sciebal. illis noii credeitu-
in bonis desiderium luutn {Piat. csi, 1 et liji, Oeni- btis, credilurns esse popiilos natiottuiit, t.rafisii ad
q>ie inrorl , Audile me . el tivet anima tetfa. gentes; et dicil misisse «e F!li'.;in sutnii i«st*;m v«l
Omniiiii) boiioriim pioinis^io , viia est seiti- les'.iit)oiiii!m ciiiclariim gcntiitm , qui prxcepla
piletiia. Quod si voluerlMs iiudire, et attitn.i vesira illius iiliiue iii.tndalj popuiis cimiiarct, qiit de
vizerit in leternuin, feriiiin vobisc«im paclum sent- seipbo ioijniiut , Oportet iiuedicari EmugeUum istud
piientiim, misericordias David fidelcs. De quibus in omni orhe , :m itstiittonitm cuuciis genlibns
id«in Psalmista caiiSabal : Unericordias botnini in {>lr.l(k. x\i\, 14). Deulque superbientcin rihluni
ffternuin canlabo. In gencratiene et generaiione an- boc sertnonc cottruiat , Ju lioc uaiHS sum, «} lesH-
nunliabo veritalem luam {Psal. Lxssviii, i, 2). Et ^ouiwn prwbeam terilati {Joan. xviii, 37). Dc qiio
ut scianiiis quae sitit isiie tnisericordi», sequcnls aposiolus Paulus scribil Timoibeo , Unus mediutcr
sermone demoitstrat .•
Semel juravi in iancio vieo :
^°' *< fiominuni, homo Chrinus Jetus, qui dedit te
rsdcmptiouem pro onmibus,
si David menliar, temen e)ut ia iiimpiiernum nutue~ (eiiir:ioniuni Q48 '*"»-
Lii, el tlironus iliius sicut lo! in conipectu >neo, et ponbii» \ropr\if posilus tum jrrti-co et
; in quo eijo
sicni luna perfectu in eeiernum , e: lestis in aslo '^F^**<'^«s ('?'-•»». n, 5* "?).Ofritiia eigoqiia-dicuiiiur,
fidpiis. Qiii idciicc vocaiui' fidclis, quia pronjiissa ^^ *"'^ referenda sunl., qui qu«si ovis ad viciiiuam
cotiipl«:verit . Pro quibiis LXX iiaitstuieruiil .
«^ucius «sl, et quasi agi-tis coram lofideme tioii
j.'i!ic<a David fidelia : qiiod, poieit p'0 lirDiis aperuii os suum. De qiio SJipra diciiar , Vidimus
accipi C»47 »l'l"e robuslis. L'l csl iliud : Fidelia <^"''«» «^' ^on habsbat ipecism neque decorem {Ua.
oinuiti maniiulii ejut : ccrifiimnla in swculum s.Tatli i-i'!. 2); «l , Ipse yecculft noslTQ porlacil, ei pro
{i^sfi?. cx, VIII, i'j. Eiinnlioloco : Deus fidetis, ei ncn 't'obls dalei. Ad huiir (oiiliigeruul, sive cucurren-ii!,
esi iniqnuns in eo [Dcul. \\xi\, -i). Et apostolt!* Q"' si»'» aniea iicsciebaiti, dicentes , Deus uosiL-r
Paubis : Si negavetimut, iiiquit, eum, ipse (idelis refuijium et liittis {Psal. xlv, 1); ei iterum , Do-
maHei : ncgare aeipsum non polesl {II Tim. u, 15). mine, refugium faclui es nobii in generadone el
Ei it) alio loco scriben» stl Timoibeum , Ffi/f/is
'
(/«''^'«""cne^Pia/.jLXxxix, 1). Dequormn ftdeelsupta
sermn, el cmni acceplione dignui (I Tiin. i, 15). Icgiinus , Quibus non esi priydicatum de eo, vide-
Hoc auiem pacium, qiiod Dominits pftllicelur, uoo '''«"* > <^' 9«» »0« audierant, inietligeni. Uie tcslis
cril breve ct unius lejupotis. sicul fuii populi Jii- esl omoiain, quae Patcr r.iundo {-ptipoiMlii ei prae-
darontm, sed mancbii iii s^teruuin, ut veuiat verus siiiii. cujus mysieriuoi brevi Pavilus ad Kphesios
David, tl In Evangclio compleantur qna ex Dei sermone rompreucndeiis , Deus , inquil , Domini
persona suiit repromissa ^ Inveni David servum neiiri Jesu Cltrisli Paier gloria: [Kphes. t, 5) . dc
meuin ,
in misericordia tuncta un.ri enm {Psal. <i»o el uuticni^ripUnu tn , Propier Dominum Oeum
i.xjiviii, II). Cnjus uiaitum pMuil in niaii, ei iit luum, el Sanclum Istosl, qui gtorificaiit le. ei eii
fluiBinihHs dextciani iliius. Queiu juxu Execbiei, gloha, qiiain habiiit priusquam muiidns ticrrt. Oe
per muKa jam sx.?ula dormieuie David, appeiial «lua et Propheia lestatur : .ipparsbit gtoria Dei qui
servuin stiuin atque pastorem dioens , Susciiabo csi spUndor glorias , et [oima lubttamirt ejns
tobis pastarem unum, serzMtii muin David {Etech, \litbr. \), quaudo omms iiHgua eonfilebiiury^quQd
xx%iv, 23). Dptninui Jttsus in glar.a Putri sit {Pltilipp. ii). Qni
(Vcrs. A, 5.) I
J)
r^Jpoudii Filto gloriam, quam prius liabueiai, p<»-
Kccc lestem popiilis dedi eum,
ducetij ac praeceptot ein gcniibus. Ecce gciitem, *i^iiB^M'* £'• gierificavi, etglon/icabo {Joan.
xii,fS).
quaiu nescicbas, vocabis , et gentes, qnsr. non co- De quo et Joaitites aposudiis : Yidimut, ait, gloriain
gnoTcritnl le, ad te current, prop>er Doiiiittuui fjus, glcrium guaii unigeniti aPaire,p{enum gradte
Deum luum el S.iMCtuiH Israel, ^uia [Al. quij gbj- ei veiitatit {Joan. i, 14). Krao quaudo de eo lcqui-
rificavit le. > LXX : • Ecce tesiimonisim in genil- lur. qui ir. principit' apud Dcum erat Dcus Vcr-
bus dedi cum, principem ct praecipientem genij- bum, eppeltatur Paicr glori;e : quando aitiem dc
fcos , genles •, qtta; neseiebaui le, ijivocahunl le ,
ee qui dictt in Qmd me persequiminiEvangclio :
«t popuii ,
qui iguotabaiil le , ad le contiigietii ,
hoiuinem, qui vcrilaiem tobis lcquor (Joan. ytn, i)1
propter bominum Ueutit iwuui SaiiCluiu Israel, q«i vocasur Deus Dfimuii iio!»iri Jesu Cbrlsii. Non quod
glori&cavit te, » Provocaverat ad credeuduin popa- alier ei aliep sii ' (qui muiiorum error esi pessi»
' Pr*p<!nit Vicior alJenim Ecce ex Graseo cod., * Vsculas ei aliei, quae deeranj, Ambrmian. suf-
Stc u>o\ 9mr>et addii ad (Jcnes. tesiimo-
i8»i> £(;\,T.. fecit.
niwjii, hrntdicenlur unir.es qenle*.
>53 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPnETAM LfB. XV, CAP. LV. 554
mu»)f sed quo oniis alqsie iilem Filiu» Dei, nnnc /. versum qitem resi$('ite conforta'} fule (1 Pelr. v, 8, 9).
(livinitatis sdx glori:4>, ntnic itosirx natiir», quani NecsatisKt qii.Trere Doiniiuiui, etdum por.niionti.nR
soscipere dignatus est ', loqtiiiiiir affectibns. tenti^nsfsi. invenire, atqne inYecarc e im iliiin propft
(Vcrs. 6, 7.) ( Qiijcriie Di>iiiii»iim, diire inveniri e»t, nisi reliqiieril impius vl:is guas pristina», el
potftst: invotale enm.dum propccr.t. Deroliii^uat eogitaiiones aniiquas quibas .i I>on!iiio deciinave-
impius viain snam, dl vir iniqiins cogiiationes siias, rst. Timc «nim rcvertemnr a<l Doiniuum, qui misc-
ci coiivertatnr ad noiniiium. et mis(»rebiiur rjus, rebiiiir nosiri ; el :id clcinentissimiim 650 P •ii'^ni.
et ;ui Deum no-itrnm : qiiDHi.ini miiluisestad igito- qui miillu» esl in misericoniiis, ei hc\l\>. ad igiio-
soeiidiim. » l,XX : t Qnrvitte Domiiium : «l cum Rccnduin, cum rogiiationes et vi.is piistiii3S relique-
iiivenpriiis euni, invocate. Ei poslquiiin voliis ap- rimos, ut postea mereamur audire : Benti qnoTitm
propinqnaverit, reiinqiial inpius vias suas :,'t
649 remitite lunt iiiiquitaien, et qnorum lectaiunt peccota
vir iniquus cogiialiones suas (-t converfaiur ai( Do- {Ptal. xxxi, 1).
iriiium : et miscricordiam conscquetor : quia mul- (Vcrs. 8. 9.) i Kon enini cogilaiioiies meae, cogi-
tuiii dimittel peccala vestra. » Qiiia igilar, iii anJe talioucs vestiae : neque vjae vestrx-, vi.c mes, dicil
j;im diximns, iioiuisiis p:)cium recipere scmpiter- Domiiiiis. Si':ut Ciiim exalianiur cqjii a lei ra, slc
r.um, et niisericordias David lirleies, quas, vobis 8 •salial;e simt viae me.Y; a viis vesiris, cl ccgilUio-
nokntibns susoipere, suscepit turba «enlilium, nesiiie;ea cogiJatiouiliiis vcttris. e LXX ; * Noiskj
uioueo vos popiHares meos ego ^roplieia, atrjne fniin suni cogiiaiioncs meap, sicut cogiuiiionos vc-
contesior. dum lempusesi. agiiepoeiiiieniiam, Con- slrae: nec sicui via) uieae, viae vesiraj, dicit Domiuus.
veriiiniiii ad <:um, qui vobis nuuc loqnilur per pro- Sed qii;'.iiiura disl:il ca Iiim a lerni, taniuui distal
plieias, qui posiea locuinrun esi prtesens. Quairiie via mea a viis vcstris, ei cogit:iiioiies vesiraca co-
(m:o) dutn inveuiri potest, dum csiis in corpore, duiu gilalione nie.'>. : Nc pulotis, inquil, didiciie esse
daiur locus piBnileuii.T, el qii*riiu non loco, sed quodspomieo, ct vobis incrcdibiie videaior, impiiim
tidc. Quomodo aiilem qu.TRratur Deus, in slio ioco et iniquiini posse salvari, vel populum Judxorum,
pleniiis diciuir : Sapiie de Domino in bonilate, et vet onmes qui ia gentlbus nesciebant Deum ; boc
i« $impliciiaie cordtt queeriie eum : quia inveniiur consitieraie, quod muiia inier mea vesiraque toiisi-
ab liis qui non lenianl eutn : el npparet hit, qui non . lia sit difliercnlia, el quanla.nalnrne, tanta voluutaiis
sunt ei incfcduli * (Ita. i, \, 2). Uiide el iios scien- diversilas. UuUa; eiiim cogitalionet in corde liri, coii-
tes illud diciutii do peccaturibUA Qui /o^t^e lecccfunt : silittm aut-'tn Domitii in tempiiernuin maiiel.{l'rov.
fl /c, p«rff;;<Hi, ioquamor ad Doiiiinum Qno jfro xis,24.) Vos.ulboiiiiues, yapepromissi pceuiieiiles*,
:
p
a ipirittt tno, et a facie lnii quo fugium ? Si ascen- veierem voluniate.ii novella voiiisilaia subvf rlisiis.
dero in cceium, tuil>i es : side»ceitdero tn ttijerniini. Doniinus enim dissipnl consititi uentium, el reprobai
adet (Psal. cxxxviii, 7, 8;. Et invocemus enmf cogitatioues popuiorttm, cl irritas facil vulnntaies
duiH projie esl, «e noslris vitiis atjue peccalis principum {/'*«/. XiXi!, iO). Cogitsiiones auleisi
pro< ul ie>'<-d:ti. A|'propii)qual ci.iui ajip.-opinqtiau- cordis ejii» a gciter:iiio!ie in gcnerationeni ; et
libus bibi, ct fllio longo post sempoje rcvcilcsili quidquid decreveMl, nou poicsi immulari. VuUis
laius occurrii. Quamob»cm sanclus in psalaio ca- scirc diversiiatem mei vosirique consiiii ? QuiiiiiuiH
iiii : Uihi auiem adhecrere Ueo, boniim ett {Psal. cceluna ioci dislal a tcrra, el aliiid »iigeIorum, aiiud
tsMi, 28). Ei Mdyscs soins .i(ipropiuqu;'.bal ad Do- hominum babilacolii.m es(, ianiiim mese cogiliili»)-
Ti.inui«i(fea.t(/. x\). El per Jercjniaui loquilur Deus: nes a vcsiris consiliis separanlur. De meis enii:i
Ego Deiii appropiuquani, et non de ionge {Jer, xxiii, togiialionibus dititur : tutctuiabiUa judicia ejut, et
35). Approj.inqii.tn» eis, qui mibi appiofiinqiiiust itivettigabihs vi<e illi.is {tiom. %i, 53). Porro riu
fide, cl loiigc reccdens ab bis qui a me procul in vcslris : Cogituverunl cousitium quofi iion potue-
lidelilale d.sceduul. Propler qiiae dicitur ad crcden- runt ttabilirc { Psal. x\, 12). El in alio lof!> :
lis ; Appropinqmte Deo, et appropiiiqnabu vobis. D Quodcunque iiiicriiis coitsiHum, diisipabilur, et
Ac «e boc putaiemus posse sujficere, sl:Uiin sub- qwdquid ioculi fuerilis, non permanebit itivohis {iin.
imiiiM* : lietisliie diaboio,ct ftigiel n vobis {fac. i\\ viu, iO). I'erspicua inicrjireuiione non iiidige:i!,
l-']. Dc qiio sopra dtxeral i Admiarius vesler dia- idcirco siringiiniur polius, qiiani disfecruiitnr.
iioliis ticui leo ctrcutnieus, quccrii qiiem devoret. Ad- (Yer». 10, ii.) < Et qi:omodo dcsceiidil iudjcri-l
' Addii idem Ainbios.,fJ serifarc. nihil inveiiialur ii! m.ss. co.iicibiis quod juvci iti.ini
* Duw mss., qtii non suttl ori cfus incrcuuli. iociionein,rcs aniiqii:>s uoiuinios iniii>tti;'.ie, coniCiili
' Sliiiiin ftibjunijit. \ik ic;.;u:ii oiiiiics insi. codiccs icclorem iiduionuiss" l;im dcpravalio.a';, q'iani rc
iiostii ii! ij lnioEr.iMni.i:';», :;ii;u!iMarj:tiiiis Vhioiiiis sliiutioiiis iiacess:ui.c. MA«ti.iN.
(aaiij^al al)a<}ue .'.licijriiiiic liUroruni niamist ripto- Sit; fere iiK{>ciil ol nosiii nti-i. qti; Ik^ic iiiio vcrlM)
i.jm, 01 boc iiio.ji» lcgondtJMi sl:iUnt: « Ar n.'' fioc jiiu<jit pio tui>jt:uiiit iibltidiml. Vi<.iO!''iis paiilo qivi-
p«ii;'roniiis |i'isse Mit^iici^rc, >ia'im siipr^ijuiisiit : /;<?- .l'jiii cobiiMCUiins, scd noii ivd iiis.>i. fi lc.i , ropotiii
..iHtc diat^olo, ei jnjiet .? vobis. Vz i\yio tl Pclriis sluliin s-.pra jtfigit i iii.it de quo ci iV.'»«s dixeral,
«itxosai : Aiit>e>ktiiius lenei ('lubolus, » clc, Jliijiis- iiUtersuriiis. elc.
i'0'it ri:siil;ilioncfn Sciipiuns coojonani scjicn»;! * lii liiiobu!» Ambrosian. mis., Vrowiisi pxuiui.
q -i^qMis couitndcMt iesiiiuoiiia ret,iiulo ; sea cum ei t/etoctn t>otuiitalem uot/ifUa bolunlale tudveniii^-,
i*ATKOL. XXIV. 18
;:
555 S. EUSEBll IllERONYMI 556
ujx de c(»li», el illiic lilir.-» non revcrtciur { V'»/^. /^ corpora iuili-iiintiir, f>ciilos apcrire tiebe.inl, ei sic
reverlilur] ; sed uni^rial lerrain, el infuiioii emii, s:Uiir.T;i p.j!iil>iis, qiiosin Haliacuc {cap. isi) conicd t
c"i jjer-ninare eani facii, el «ial scfnen serenli, ei iKHiper abscomiiJc. Sed ad p;iiieni dociriaa; eohorut-
panem comedeiili . iiC eric verbiim nieuni, 651 liir Dei. (jHein, nisi aperuerinius ociilos coidis no-
qiiod egredielur de ore meo ; non rev«;rtetur ad iiie s>lri. comedcre non possiinnis. De qHO«r|.e sciibil
\acuuin, sed faciel quaciinquc volui, cl piespora- ei P.iuhis his, qui (idci et verilaiis seriiionib»s iiu-
bilur in his, ad 'qu* inisi iliud. i LXX ; < Quo- triufiiur {II Cor. \x). Prsciidiuiqce doctori, ut p:i-
niodo si (Jesfcndal pliivia,aiit nix de r obIo, e; non nein docJrinae sua; iniilai super omnem aqnain, ct
leverlelur, doiiec iiiejjiiet lerram, el generei cl cuiicU* iiifundal graliam spiniualem, ei sei;il q-iod
oriauir, el del scnicn seininanli, el paiicm mi cc- si feceril <|ua; pi;»-ocpia Mnii, in novissimo lcni|ioie
niedeiidiini ; sic erii verbum n eum, quod exieril sit praeiuia reiept«rus. Saiisque videbilur iiiiiistuiu,
de oiemeo : iioii revertctiir doncc coii^ideal qii;e iit (lui praobel eleeniosynam, de iriiijuo niaiiuuoiia
v«i»i, cl pro>peras faciiiiu vias cins et prKcepia faciai sibi aniicos, qui euin recipi;inl iii seierna la-
mea. i Peudem ex superioribiis qns; dieuntnr, et bernacuia {Luc. \\\) : el qui spiriiuales largilur ti-
breviicr hic sensusesl ; 2Seu sil inciediilns p0()ii!us bos, dalque conservis cibaria iii leniporc suo, non
«atioiium, quod post lania si elcra impius repijite B inveniiil ecs posl mulia saefiila, qu;e Ecclesiaslcs
salvcliir. .Non eiiiiii siml cogilaiinnes mese ulcogi- ;ippe!lal dierum niuililiiiiiriem {Eccle. \\).
lalioiies liomiiiuii(,ei q-iaiitum coeliiin (iislaia leiia, (Vers. i2. ^5.) t Quia in Ia;iilia egredieiuini, el
taiilum ir4C;ecogiiaiiones a cogii;;lifinibus boniiiiuin in pace dednceniiiii. Moiites cl cdles cantabiint
separai* suiit, Kgo oniin cieiiieiilissimus sum, ct coram vobis biudeiu, ei ouiiiia ligna regionis plau-
iiiniius ad i;;:iosceiiduiii. VuUis ct aliain acciperc denl niaiiu. Pro saliuiicuia riscetidel abies, el pro
siiiiiliiudinoiii ? QuomoJo inibcr e! iiis desceiidii de urtica crescei myrtus. Et erit Dominus iioniinatus
codIi», el iilac iiJua iiou leverlcliir, sed iiiebrsat in signiim fetcrnuin, quod noii aul'ereliir. i LXX :
tiM-i':ii!i, et iiiiundil eam, el varia semiiia puUuIat, < lit Isiiiti.i egrediemiiii, et in gandio deduceminu
ui pleiiis segotibus paiies in iisus iion iiiiini pro- Monies el colies exsilieni, e\9pecianies vos in gaudit».
crcentur ; sic repiomissionismese verbum, quod S8- ei omnia iigna agri apptaudent rainis. El pro ozoiSi]
niel poilicisiis sum, cl qnod egiessum esl de ore (id esl vilissiniis stipilibus i_^4/ slirpibusj ) ascendet
nien, ifriiuin iiou eril ; sed on^iiia opere comple- cyparissus ; ei pro coiiyza asceiidei inyrtus. Et crit
buniur. Jusia ;in.igogeii (iu!>lex iiilelligeniia est, Dominus in noineu tt in signum sempitor;!um, et
«fuud verbuui Ooiinni vel ille sii, de qiio scripium x\cn deiiciei. i VVrbnnT, Infjuit, meum iion rever-
^
fH: lu principio etat Veiimm,el Yerbum eral apnd tciur vacuiim, S':d posi.((U:iin coiupleverit uiiiversa,
Ucum, ei Deus cral XeYimtH (Jcan. i, 1). Qui non quie volui, el meain tn lerris fecerii volinKaleui,
iCvtTletur ad euiu vacuus, nisi P;Uris feceri» vo- muc ad nie veiiiel : ei iniplciwiur illnd, quod scri-
luiilaieui , el uiiiversa coHiplevcrit piopier qis.t putm tsi : Dixil Domirins Oomino meo, Sedca dextris
Jueial corporalus, cl iniiiiiluni lecoiiciliaverit Deo. nieis , donec poncm inimicot luos scabellum pedniu
Qui de orcp!ocedei'e dicinM j ei dc uiero ac vulva ; luorHm (Pso/. cix, 1,2). in latiiia cniiiiegredicmini
iioii qiioii Deus haec iiiembia liab^at, sed qiiod nos i!e idoiol.iiriae saiiguine, el deiluceiiiiiii in pacc ; ut
ii;«iuraiu Dcinini per noslra verba discamiis. Vel andialis ab Aposlolo; («'rafjrt rotis ef pfla; (/fom.i. 7).
cerie lioc dicendum, quod fevangelicie senno doc- Sive in gaudio dodiicemini : iit post umbram Logis
iriua; iiiiber appelloiur, et piuviae qiias futidunl su- discali» Evangetii veiilatem. Moiitesenini ci4 0ll:-s,
per lerrain bonam, nubes spinluales, ad quas per- qtios angelo* inielligetc possumijs, ei sanciorum
veiiil veriias Dei. Qu*iin inibrem, ci (Hias pluvias animas, ^53 'i"''^ P'"^ v;iriet:iie virlulum, n»oii'es
Moyses in Deiiteriinoinii C.uilico pullicoiur : Audiai appellaiiiur ei colles, gaudebunl super poeiiiteiitii.us,
ierraterbaorismei:exi}iccieluriicutpluviaeio.fuiHm et nientis l;¥tiiiatn saltibus ii:dic«buut. Qnod •:{
t;ienm,eldeicendanl ficiil ros terbamea{lkuL xx:;ii, D Domiuijs loijuitur iu Ev;Hi;xeIio : Lieiabuntur angeli
1, 2} ; iit (ibi seminaveiint in lacrymis, iii gaujio in cty(o mijeruuo peccaiore p(Srtiltnliam a(je:ite [Luc.
inetaiit [Psai. cxnvj. Lt qui semii.averiiiiis! juslitia XV, 7). Omiiia qucque ligiia agri plaudeiil iiiaiiii,
et spirilu, inolaiu iruciuiu vii* seu piterii.-e, acci- sive ruinis, qux pidiitaia suni secus dcciirsus aiiui^
piaufqiie paneiii dociriu.e evnn^elic.*. ric quo in Fiiiii, qiia' rriictuui suvim dabunt in ieni|iorc suo, ct
Piovcrliiis el in 652 Ecclesi3;.ie jcriptuiii e>t loliuiii corumnondofluel (Pofl'. i). D^ qi!il»iis iiiiuni
Aperi oculoi tuos, ei implere punU-tis (Prcv. xx, 15) liji;i!Uin lofjuebauir iii psalino ; E(jo auiemsicul otivi
el iloruui ; Miiie panem luum super eqaani, r/uia in fruciilera in dijmo Domini [Psai. u, 10). Inlerrogi'-
Tnttllilndine dtsrum luorum invcuies eunt (Eccle.w, 1). niuseos,qui simpiioem lanttim scquuntur bistoiiam,
Ncque cnini ciedoiiJiiiii cs!, quod tir.ecipiaiur vc- el clixas c:).riics ngiit cOincduiU K Ulruin ligna
scentibus,ul ad coiiiedeaduiii fiunc paue;»i, quo pl 'udanl raiuis, et coiicrepeni mauo, ei illuJ quod
'
l!;inc leclioiieiii Victorius piidoui resiiiiiii, liioum ; le^il c;iim «( eiixas carnes Agni comedunl.
nis?. i.o>iii plaiie coiitiimaiii. M.iiiiai»;eiis tuine Q,:^ lcciio opuniuni babet seiisoui, aii|uc pi«fe-
p\ ;iiiis iiiepio seiisu nialuit, £/u'!s carne$ sanguine lei-da vi ieretiir. si ui&nuscripii toaices cidein suf-
coincduni^ riageiiiur. .MARiLk^.
Sanffbine goniedunK Mitrianiis muiavii biiuc
; :;
b57 COMMENTAU. TN iSAlAM PROPHETAM LiB. XV, GAP. LYi, 553
de fliiirintbus dJdtur : Fittminn plavihttt manu A fine muiabiiur, s>eii i?e prasenU convferjaiione
[Psai. icvji, ^), « «0 St^rrsM accipieinloir! jiil. Nec ti^ansiei in fulurum.
soloin monfes <'J- colieu» «xsiliftnt a«q«e cgntsbniit : (tiaj». LVf. — Visrs. 1.) i War (\\n\ Domlnus :
«t oinniji ligna AKri, «iri benetJixil Douiiuus, p1»«- Cusiodite jiiiliciKm, «t iaciie juililiain : qiiia {lixU
ieni roiiiis, «1 niiiiii))iig rciicrep l)u>ii : sifd «i «51 .v^his mea ut veiiiai, et jiisuii? tnea ut revcie-
axoiSf) qnoqi**! ei xoyvC'! s'^*^ saUuneula n\ Nriiia, Liir. » LKX, pro iustiiui, niueriiorcliitm lrau&Ui[e.'
in aliiettfni Yorientur [ Ai. veriiinlur], »c invrtunj runl, caeitrs aiiniliter. GeuitsMjs vaticinioierminXo,
et cyparlssum. Stoi6t) juxta Syminatiu;i« el LXX ^Jti* in avjveulu iierironis IVi Ofe safHinonli ol
iit llelirif.v scribiliir tiK>m (yjyVJ) ^ «}iiem Aquila iirtica in cypsrissiiiri iiiyrtunujue sii.!l3iid.i; snnl,
t't TlieoJolio xov'J>T,v infeipreiali snnt. Rsl aui«n loquitur haiaa 9«! iilius iemporis aiMJiiOfeSc "l f*»-
xow^rt bcrbaviiissima el Jnnara, odorisque possiini. cinni c«iici?i, qu« tecia jnut, ct j>are»«i &e atlveniui
lJl)i auiein Septuafpnta tr.<nsui!eiuiii xovi'^Ti. mtst Salvaioris, quia ip8« e^t |u4Utii ei n»!5aricordia
iu Hebr»ico dicitur SAttPROD (^S^i. Synjoiachiis Oei. .Si euitii cogitaiiones saniUirusi! juiiisi;i suiil
vtrtil, nriicam. liicunaue ic baijel noiniiimu p:o- et «xtrcitatos sensus ' aiJ discrelionem bossi ac
prieias, hoc diccnduni e^.i, quod mah vertaniur m*.!i h^b.ert; de^e-Dus, ctir non emni totiipcre cn-
jjt bona, et pri> viiiis nasciiniur yirtutcs; id esl. oro li sioiiianuts itidicitun , ne de&piciatnns persoiiant
ilii(]iiiiaie, ju»lilia ; pro temeriiale r/nrtiiudo ;
pro pouperis iii iudicio, m xiiviiis DoieniJa {«rre^aiur :
huuiia, leinpcranlia ;
pro stnliiiia. prudenua. Ds- sed sia raafcnum iudicemus ui parvgni, scicntefi
mus exeinpta roajoruni : Mijtih^us ei Zachapus et jiixta Moysen, «uod P»iniuj judicium *U, qui |ctdi"
publicani, s«liuiicula erant, et «totCr,, ct siirpes cat JudicanlM (JJent, jj; gSS jy^-'^ ^?*"*^ ^ "'
inutiles. el xovu;^tj amari saporis. ei odoris leler- r*.Tiino l<^gilur : lip.nf steiii iit xi^^ffCiia ^aen/in .'
rimi. dicentcs : Ccmpuiruenait et cerruptis sunl ci- «n medie cnieni deos iipidicat (P.so.'. i.xj?\t, i).
cairice$ tnea, a facie insipii^niin; tuewiVtal. xxwxu H"ic Quod nijnc di;;ilur : CMSJodiiA juMci^jm, et
6). Isti in aposiolos repeme «aiiiaii, facti snni cy- fof^f^ jusiiiiam, illud sinf?ilc esl : Beaii om eiisto-
paiissus ct abies. et mvrlus, odoris optinii, ei in '^"!«< jydidum, ei isciunt jsalilwm in amni tem-
Taria ooera necossarii. Paulus quoqu;» psrsecutor P®' « (f*s«'. cv, 5) , nl JHSle quod juslu?si e*i, per-
Ecc!e«i», qu.indo audi«bat a Doiniao : S«u/e. iS«,a/f, se^tuanlor. Qiianquann in nointJie jtislitlgK: oninis
qnidmepsrseqneris? (Utrwn esl coHira sliivvlum cal' ntibi videaitir sigiiiikarp lacvu, quod qut vi«»m
cilrare {.Act. is, i, 5), Htiic.i erM. baben.s perse- jusliliam (ecerii. cunctag viiUues iuijiiiesse ^ic^Siif
cutionis aciileos. Quando Q54 '"item iu loio orbe
^ q«£ iiivit^eni se seqauniur, ei sibi h;er«nt : iia ui
Evangeliuni prstdleavit. ct dicere poieral : Chriiii
'
qui luiain haiiuetit, o»nu;s haSjeal, et qui iina cst-
tonns odor sumus {!! Cor. u, \5), recle cyp*rissus rutviit. cunclis caceal. Taie MUiu ei ijiiaitiis dftci-
appellalup, ei royrlus. Mcieirices et pnblicani pise- »r!us psaimns soHai ; Qui amifuUit immecuktui, ttt
veniunl Pijarisaros yi regno Dfti. et lalro de ciuce *}p.era!Hr juititiam (-Psal. yiv, ^. Ivl aiib» scriplun:
transit in paradisuin (Wct//j. x>i}. Rrgo Jllud quoi' tax: Jusiiiain disciic mi lusbitalis turer terrnir
tn Evaugdirt tjiciiur: ^lonpotest aibor boua fucere {ha. \x.vi , {)). Quod aulem S;tlv;i.tor. flui f^utiis
Inuttts niales [Lvc. vi, 43 ; MaHli. \u, 18). iicjua .csi iudds jos.lilia, et .s;incti!33, ei retieiijpiie // Cor,
\ qiiani referlur .»d natuue wropriotaieni, iil baerelici t), jpse 5i.l
Ki
miscricordia Doi. sanctoriju» ?efbale-
v«!«»t, sed ad n>eiil!S arfiiiriiiUf. rietjiffiAO !ji!elXiis : si:»ut.ar ; Kiist( Drti-i rtmerkcrui&m suatn. et
Aul facite arborein bonam, ei fiucini ejns bonos. Ex veritstafn suam {PsaL Lvu i).
quo p«rspicuuin unyinqnemqua propria voiiiii-
e.st, (Ver.s. 2.) « Bc!:.l«s yis qui taci» boi^. e! Hlhi^ ho-
tsle f:i(.erc aDiinani suam [^/. ar.inva* sux] bouam .roiois »}iii yppieiien-.lei i*^uid : cusiQJieas SabLi«ii«jn,
\el iiialam ai borem, ctijw.s rjuclus varii suiit. Sequi- 4ie polhiat iliud ; cusJodifius mssMis suas, oe (acial
tur : El erit Dominuh iii mmsn ei in signum sr;w- cmne uiatum. » LXX : « Deatug vir qui Xadct }«3c,
piiernum.qHcd noii deficiet. Uis, (jui deii)i*iu toin- J) et lio»>o uui rciiiiGl iit.i, cl cusiodit Sabliaia, ui
«mtat» fuerint in butiuin, cnl S>orf»ia»is In uoiiieu noii profaii«i c», et soiv.n maiius Kuas. ne raciai
cl iii signiun asiernum, lii ex ipsit^s appellentur no- iuiqsjiiaiejii. > Qui cimi aposio!» I'ai<li> .potesi «Si-
uiine Ciirisiiaui, el crucis eJKs luuraulur cauterio. cere ; Q««h«'o eram parmlits, iG^txtbar ul furvu-
De quosigiii) Slnieou tencrts ulnis i>.wuiiiin, loque- liu ; v.i parmha, saiiiebaat, ut parvuins ojqiiab^ini
balur ; Hic ent iu ruinam ei vi resurreciionem iitui' pcsiquam facius sHm vir^ deslfuxi en, ^u(C psrunii
torum, et in signuni, cut coniradicelur {Luc. if, 54) iunt .» (/ Cor. xi:i. iJ) : isie pr^senitjiii cansetiHl-
Ue quo et supradiciuin cst ; />ai>i/ i'oi>K fi<»»n>i«.s si- lur beaiitiuUnein, erast«iriiorwi» o*ili<flsceii3t a if.
gmm {ha, vii, ii) ; et «auctus c^nt^l iii psaimo : fnlurura se extendens * donec iiervcsiiat in uiiiia-
Foc mecvm si^ium in bonuni { Psal. lxxxv, lein ildei, et cogisuionem Fiiii Dei, in virum per-
47). Et ipse qui Bigntim esi , Cum viierilis, ail, fecuias, i» niensurani astatii; pianiludiui» (Jhri^i;
St^nttm Filii haminis, quod ncu dt^ciet, iitvj uilo ui ei psalmus iUe v;iicai coTn^m : f>eaiHs vir qui
* Dno .Anibro.Man. ms». Jniiieia suut, qnce ad
: * iidtim, €i in antea se esi^ndtiuf.
fxereiictos sensus, elc.
S. EUSEBil HIERONYMI S60
Kon abiit in coniiHo impiorum {Psal. i. 1). Isle A (C«i«'. v). Non e5l JuJapus e. ellinkus, circumcisio
iginn- vir, ei filiiis interioris iioiuinis, dc <\»o iii eV prifcpulium, quibiis in Peulcronomii 657 P""*'
Leviiico crebrius tiitiior ; ilomo, liomo {Levit, cipinir Caiiiico ; Laiamini gcnlei cuin pi^pulo ejut,
xvii, 8) ; i» eo bealus esi, qiiod facil priniun*, el id esl, Dei qui priorem habuil populum Jndceorum
:>5.prebsi.(icl b.TC : jndiciiim scilicel aiqiiejusiiliam {Deui. xxxiii, 43;, Q»i de OrienJe cl Oc«.irie:;ie
ei saiiiieiv. DosDini, qua propc Cbt, el cunciis gtn- vcnieiiles, reqwiesceni iii sinii Abraliani. Hoc esi
libns revdai.Ju ; ui noii sniuiii facial quod pra> qnod ei Joannes Baplisla dicebat , El ne dicilis,
inanu cl cu&iodial Pcirem hubenm$ Abraltam. Dico etiim vobis Potent
cepium es», f.cd slricla leneal ; :
sabbaiuin, i!e poliual iliud> Quod sit auiera sabba- tst Dcus de lapidibus islis suscilare filios Abraha
lUii!, quod pr.xcepil observanduni, seqnens versus (j»/a(</i. iii, 9). Ei quomodo in proselyiis non esl
feininse ad saliueni
06lftit'.lii : Cuslodiens manus 656 «"««. '"^
f^'^''''
"''^ diversilas, sed ei vlri el
9mne tnalum. Neque enim prodesi sedere in sabbato. parilcr Tocamur : sic el in euniicliis qni se caslra-
verunt proptcr legna c(eloriun, uicrqne sexii*
sive dormire, ei cpulis inliiare. Sed s: boi.a iaciens,
fiitiescal in malit., cl juge iijiquitaiis liabeai sab- accipiiur ; qui isioriificavcruiil meiubra sua super
baium, id est, oiiunj, e.aqi:e lauiuii! laciai, quae iid terraii», furnicationem , iinmundiliam, passionem,
niiim;c saiiitem ptriinent, el ad omne opus serviie B desideriiiin nialiim , donec pcrTenianl orones iu
iion nioveat. Qui enim facil peccainm, servus esi viniin perfeclum, ci liicant cuin Apostolo : yot
flcccaii Ucan. vin). Kos aulcni in libertaicm vo- ueminem novimus secutidum carnent. Et si cognoti-
caii sunuis, qua iiberlale donavil nos Clirislus uius juxta cmnein Clirulum, sed ninic jam non ho-
(6'c.'a.'. IV' ul ceqtiaqiiam opereniur cibuin, qui liinui (I Cur. v, K»). Krgo * in cunuthis ncquaqnam
p^ril; sed adhaienies Domiiio, dicamus
cum Pro- ii;i inielligendi sunl, quos ardens [.oeta describens
plicta : Mihi auiem adliisrere Oeo bonum e*< (Psal. ait (Lucan. lifa. \) :
LXSIS, 28). Eflkianuii cum eo unu!> spirilus »«>- Nec noo inf.lis ferro Iruacala jnveulus.
', ne siams de sci Atque eisecia viruin
pleamusque Sabbala tledicata
diebiis, iii quitius Jacius Cet mundus, de qnibus Seil llli dc quibas Dominus in Evangcbo loquilur :
aposioli iion eiant, (if.ibus Doininiis loqucbalur : Qui se caslraieruui jnopler rcgnumcceiorum (Mailh.
mundo de isto, mundus uiique amaret six, 1:2) qiLTlcs ciaiii el Apt.stoli, quibus admi-
S: tssetis ,
Qncdsuum esi.. Nunc ttutem tion csiisdc mundoiiio, r.tnlibiis et pto rci d^fficullale dicenlibns , 0"'»
riiia eieoi vos, ei idcirco odil vos muudas {Juau. ergo poial sulvui fxeri? rcspondil Salvalor '.
Qui
^^ ^r^\ rt poieal capcre, capiat, Unde et Apostoius de bujus-
(?ers. 5.) < El non dic.ii filins advfnac, qui ccino.ii cunucbis, id est, de virgiiiihus, praci-piniu
adbseret Domiiio, dicens ; Separalior.e tiividct me Dumini se non b.tbcre teslalur, sed dai consilium
Doininus a iiopulo suc : ci n«n dicul em.ucLus : quasi miserifortliain conscculus a Duniiiio, vrluns
pjcce ffo li^num ariiiuin. » LS.X : t N-j tlic.U ;ilie- t.iiirifs es-e sicul scipsum , [eiupus enim, ait, ni
nis^na, qtii appositns esi Dousino , Pniasne sepnret collecto esl : superest, tU ei qui Uabent uxores, $ic
me Doiiiinus a populo suo ? cl nc dical eunucba?, sini quati uon habeojit {l Cer. vii, 29). Qoi enim
Qai.icgosum tigijum aridiim. » Qui iiumiiiler [iiiiic liber voc.itus est a scrviluie ei officio conjugaU,
locuin iiiielligun'., ad prcselyios e.\ gcaiiuos ei verc igte vere servus csi Christi.
funutbos riicrunl qtjae tiicunlitr, qiiod ct advciiav (Veis. 4, 5.).« Quia h«c dicit Dominus fuim-
si legt;m Doiiiini SMstepeiJiil. el
circniueidauiur, el cbis : bi cusiodierint Sablaia mea, el clcgeriiilqiia!
cumichi, qu ilis fuii Oandicis ille rcginas (Act. viii), volui, et lcnuerinl foLvius meum, dabo eis iu dtjnio
qui ciiani in isinere oiiosiis rsse non polciei, ct uica.cl in murismeislocum, el nomeii meiinsa Ijiis
dum qiiicrit i:;ierpieiem loclionii, Curislum repciil ei liliabus ; ncnieii ,scmpi(en!Uui dabo ois, qiiod
tiucai quacrebas, mi\ sinl c.xtcini a .saliilc Dci. Iloc non peribii. » LXX : « Haec dicii Doininus einiu-
auieiit, inquittnl, dititur coiilra judieos, qui nobi- jj tbis ; Qui cuiiodieriiit Sabbata li.ea, el elvgeriul
litaiem ja«.iaBl generis, ol iihos Abrab-e se csse (jme cgo volo. ct tcnueriiit testan-enium mcu;»!,
tiiciint (ioa.-j. Mti), ct be;tios putaiit q«i liiibeiil
.<ic- dabo tisi in donio nttia, ct in ii.ukj loeo lucum im-
n!i;n in Suiu, ei ilomesiicos inJerusalcm {Isa. sxxi, niina:uin, meliorom iiliis ct filiabus ; noineu sem-
y, set. JLA'.X). Mys aulem quos supra per saliuncu- piicinum dabo eis, cl nou dcticiei. > Duo propo-
lam ci utitiam cl xovJ^qv et c;xo(6jjv inicrpreiali sueral, prosclytos ei eunucbos. Piius loquilur de
gumua (SupJfl 6rf f«p. Lv), ia abieiem cl ryparissum eunuchis, dalque eis |»ra:rppia vivendi, 658 *^
myrlumiiue coijvers.o«, eosdem iniiic ad RJem {uiurorum piijeraia poll ceiiir. Et posi cos venit ad
Evan-elii in;cHi,;imus piovo<:ari ,
quoti desperare proselylos, iilis quoque similia rcpromiliens. Lo-
\Al. desperari] ntm deboaDi, ii adlijefeertnl Domiuo, quiiur ergo cunacbis, qui dcsperalione dixeinnl,
ncc se pitteiit a Dci populo scparari. Omnes enim Hcce ego tignum urens, ne se puieiit subjacere oiu-
aui iu Cuiiaio sunl b:iplii:iti, Chrisium induerunl ledicio, quod sterilibus dictuin esl : Maledicius
*
AU Gj-;«cum Twv LXX infra csp. lviii, Ia56aia dicmn.
if.j^ioij Subbuia ticiicaia, rcsiribil Victtfr. dc- ' Supplel Victor. ergo ei llcbrico.
561 COMMKNTAIl. IN ISAIAM 1'UOFiIETAM I.IB, XV. CAI». l.VL 562
tterilit qui n»n facii tcnieii in hruel {Deul. vii, H). A illos iii rtiOHtoi» saiicnnn inoiin), cl hclifuab» eo»
Si, iiu|uil, ciistudii^Tiiil Subbat.i iiic:). ei lie n«ei.s iii domo oratioiii.s nie;e. t Posl ciinisclins Itansit ad
}>ruecf^tis elegeriul ea (\ux voUii, et nun ea <|iix alieiiigerias, qiios prius noinin;»vcr.it, ct iMi.s qiKKjUft
pro audierilium iiiil)Ofi!lit»ie coii(-essi, et foedus prjpiiiia |)oHicetur ; quoil*sl servieriiil ei, ctdcser»
nieiim sivd lcslarnenluiii omni re>inuerii<i G<l<>, viliitc irniisierinl ad nominis illiiis cbariialem,
«labo eis in Joiiio inea, el iiUeiiiplo nmo, ei iii uni- siiit ci si;rvi ; qualis fuil cl :iposioUjs Panlos, .scri-
lis finiiissiiiiae civilntis nie* locmii, el nooieii iiH;!ii!S bens in jirinripio tpisioiariii;) 6ti:iruin : faultis
(iliis (• liliiibiis, ijMod itulia oblivione ileiebiiur. servus Jesu Citristi ( Rom. i, 1 } ; el Moyset; f;ii:iii-
Qu: siiii euiiuchi suina di.\iiiius, qiii &i)liiciti suiit Iiis l)ei ( Weiir. jii ). Qiiod aiileni lii LXX. aildilum
a«l ea i\\kv. Uei .siiiM ; iiuibiis lo(|uiLtii' et Sapieiiti.'), esl , ei ancUlas, oiielo praBnoiavimus. Ncque euiin
qiia! (iidlo Silonioiiis iiiscribiiiir : Benlii slerilis fieri potesl, ut in spiriti;alii)its dciis sit sexus uila
immacuUila, quiB non roijn^vil iiratu.ii in dslicla, divei'8il;\s : cuin i:i Cbrii.lo Jesu non sit vir el snn»
f liiibebil frncmm iu viilluliom animaruiu, Ki eunu- lier, sed onuios iii co nnuiii sinfuis ( io«!i. xvn ).
chus, qui non est fi;,:iuluii nmnu ii.iqiiilutcm, ueque Dc Siibbato cl foedeio seinpilepuo supra diximus.
cogilavii lontru no'it';iiim niala. Ihihiinr enim (iJei Qui ergo liSRc feccrii, adiliieet cuisi Dcus in niontft
ejns eleita gralia, fl nars in tempio Domiui delecla- &aiicio suo, el Uelitia j-.niciet iii ilonioorationis snu.'.
bi'ii {Sup. III, 13, i'i). Iliec sleriiis virginil.ile fe- M<'ns s;(nctus, aul doginai;! verilaiis siusi, Trinita-
ciiiiila \Al, ft'cuini.u;«] es( ; hic euiiui bus regno tisime coiifessio : juU ipse Donr.iiiis, ad 'iueiii ui-
culoiuiii vicn ricll, et violeiilor dirijiii illiui. i-iie iinio teiupore (jnxla bniiceur.tilem ls:iia:n c: Mi-
ciis^tos Sabbaioniin , ul nuiHiu.iin fat'l.'.l op?ra (lia^am propbeiiun } gei:l(!S pUi.^^itiiaiicoiillucnl ( ha,
ni'|:tiariiiii (/ Cor. vn). Iste olegii <]'i3& Domiuiis vo- II ; iWif,'!. iv). Don:u<;iii!C oratiotiisEcclesia esi, qu3e
Iiiit, ut p'iis oir^T.i qiiiiiii proecepiuni esi : ut non «n loto oibe dividilur, ei tioii lcnipJiiiri Jtidseonu»,
I ii.iliilgni.tiaiii aposluli <^jiiS; s.^^.J Yuhiotateiti cotiside' qiiod bievissiiiiis Jtubcai ioiriie arclabatur angustiis.
rcl. lst;i l- nel foed-.^s Ditinii;; ieiniiiiurniitn, ui noii (Yers. 8, 9.) « IToIocaiistu corjun ei vifciimioeo-
ad lonipu^ vacel onnioni, cl itcru;>i ad i.) ipsum rusn placebiint iniiti super tiUare lueutn, quia Jomus
rfveri;iiur. seii accepiuruiii esse senoveiii in donio iiiea, douius oraiii.nis vocabiliir euiiCiis popuiis.
nouiiiii, qiJie e.st Ecclesia ejus, locum opiiniun). ail Doiiiiiius Deus-, qui congrcgal disporios Isr.ic' :
lliiliajeniniinaiisioiussunl aj>iidP;jJrein(iiia/j. siv). adbnc rongiCgabir ad cum cojigvegalo.^ ejus. Osunes
Et qui cuauchus nc fecerii universa quse besiise agii, vcnite ad devorandum,
I fuerit, uiiivers;ie: ;;e-
scripta suiii, habebii iu inuiis ejus locitiiioiitiiauirt, C sii;B salius. » LXX : < Uolocautoinaia eniuitj ei vic-
«t scilicel iurris Doiiiiiii efliclatur. et iii sacerdotali iiinaeerunl accejilabilcs supcr aliare 000 jiiCiini.
ronsistiU gr.idu, el pro carnis rilli^J, muitos babeat Doiniis eJiim inea, domus orationss vocabitiivciiiic-
fiJios spiriiuales. Tiilem fuisse eunncbu^n, queiii tis geuiibus, dixil Dominu», q«i congreg;!i disper-
Jrsiis amavit pluiimuni, evangeristani Joannem, sos Israel , quia congregabo ad euoi congre»:»i!0-
cci-iesinsticaj tra.lunt historise, qtii ie( itboii super iieiji.Omnes besliifi fera?, veniie, coo:edii(^, oiitijes
pettus Jesti {Joan. xiii) ; qui Polio iardius ainbu- lesiiae sallus. » Differenliap.i hosiiarom i3i boio-
laiite, el.ilus virgiiiiiaiia alis cucurril ad Dominum oansiorum iii Levitico pleniiiS i!;si.iiiius. Holocausla
{Joan. \%) ;
qui in sei rcta diviiue se iialiviiaiis Im- suntjijua; super aliare iniogr.is cenc:ein:inlur, Vi-
iner;;en.«, austis est i!ic«^rc, quod cuncla jjecttia ne- ciiiiiae et bostitf, quarum pars offeriur aliari, pars
sciebant : In principio erat Verbum., el Verbtim sacordoiibus iradilur. INon csi ergo cicdendum quod
erat apud Deum, et Deus erat Verbum : koc erat aiienigeniirutn et ctMiucborum bObtiie, rilu Judaico
659 *'»
P""^'f '0 ^iP"^ Deum (Joan. i, 2). Faces- requiraiihir. Scii bocsciic debeuius, «;iiod bols-
sal igilur ouinis cavillatio JiidsGOrum, el risiii pr*- c.iusla cuisiicbi o8eratiI,qiMloiOSsecoosecraiUDeo :
berc se cessei, spcriens sciiiiviris regna «ujiorutn, viciimasauiein aiienigense, qul ad tempus vacsnt
cum pudicitia non ia debilttaie sii corpoiis, sed in oiaiioiii, de quibtis loipiiiur Dqxh : Uoitia ((indis
stnimi voluniaic. glorificavi! [AI. yloriiicabil \me ; el ii'. ylio loco ,
( Yers. 6, 7.)i Ei filios advena.qui adhsereiiiDo- linmola Deo $acri{icium laudis {P$at. SL.s, 14).
iiiino, ut colanl eum, ei diiig^iai noirtea ejus, ut De bis viciiitiis oi bolocaiisiis, per Osee Doniinus
sinl ei in servos : omncm cuslOtUentem S.^bbatum b)qiulur , Misericordiittn volo et tton $acri^,cium :
iie polluat illud, et tenentem [ .4/. tonentes] f(Bdu.<; scientiam Dci, m-t^is qiiam holocauita^ qum offerun~
ineum, additcam eos ii: sancium meum, tt
* liPti- lur super ullare boinini(Osee s\y 6). Qiiod Joati-
ftcabo eo.s in domo or;«iioiiis taes^. i LXX, < &l iics in Ajiocalypii iii etelo se vi.iisse lesl-Jlur, sub
alicnigciiis, qui additi sunl DomiiiO servire ei, el quo eraiii miimic iiiiiriyrtiiii {\iioc. vi). Ex qno
diligere no!i:eii «"jtis, ut^iul ei iii scrvus ei aneil- unus de Serapbini carbonem forcipe compreben-
las et omnesqui (usludiiiiit Sebliata n e?, ul n m siint ad isat:c di:iii!ii iabia puigaada ( /iia. iv, ti ).
riolen! ea; et leuent testamcniuin nioum, inducain lioc csi:iii.ire, ci boc taberiiaculuiii, ud cnjus sj-
* Viclor. , in moutein sanctvm tuum
* MouuulU cnss. ,
per eumileiu ( suppie propheiitin) ttilalur Deus.
56-3 S. lUSEBII HIERONYMI 564
mlfUudlneni ontnla :n Exoda ( eap. y^sxx\u ) facta A tem : ipsi psstores fgnoravertmt InUinf«nfidm ;
«•erfertiRinf, qujtus oblaue sunt victimae spiriintles omnes in viam suam deelinaverunt, «nusquisque
Deo, Ailoqusti d^ corporalibus hostiis, et holocans- ad avKritiam snam, a sommo usqite 8d noviui»
»!a supra isiein lestatnr D?«s • .' Vt qnid ntihi mul- mum* Veniie, Siimamus vjnRmv et impleairinr clirje-
tifudir.eni viiUTiarum ve$ifartim ? dicil Dominvs. »?ie, et crit sieut botlie, .slc et creSf ct mulio aniv
Pftnui itim hoioca>ifiomfite\ A.L holocavnmndbuii] plius. » LXX : i Yidete quoniam excsecali tunt
arfeium, ei adise ci^noTum^ et s/jroiiimm it^urorum omnes ; non cognovcnmi univergi, canes nuiti non
ec ttiiroruni «tf/o. Domns enitn mecs^ domm cratiemx poteniiit !air»re ; somniantes Sectutumi amantes
vocai>iiur cunctis i-.opuiii.^in uujgcr.ti Judasse, necono dormilationes. Et canes impMJentes ' aniras
HieicsoIyiii3e eturbis loco, setl in toto orbe terrarum: ignoraveruni [ i<. ignoraiit] saluriiatemt Ei sant
nerjifaqusia '.surorum ei hircDram, ei arietom,sed era» maii nescientes inteiligentiam ; onmes vias suat
ijor»!8, Qsio (estimonm Dorajnns alins.iis esf, loqHcns secuti suni. Unusqiiisque simui a suminit<tie 668
«outrReoS, fjfl! Splrftus sancti siibnoi?!ine, colum- ejus. Venile et sumamus vlnum, et inebriemur, el
barum io tfeihpio dona veH<iftbani, et seif«bani In sit taiis dies crasiina, magna amplius nimis. i Ut
cathedris pesiilfeotlse, ei habebant roensas nam- ,, omnes, inquit, besiiie salius veniani, el deToreni
mularic?:nn (M*»f/A. 111 et Joan. omnia
D
ji), fa- congregaios, sive in locum Jfndaeorom geniiuin
cientes lnrpis lucri gralia, uescienres illud qaod lurbaj succedant, specul.itores eorumiii ca««a simi,
scpipiiim est : Graiis eccepimi?. frraiis daie { 5!a(tlt. Seritise videlicet ei Pliaris»i, quia omnes csecl
X, 8). Haec autcna futura f>uminus repromisit, iqui nescierunt Dorainum Salvalorem, nec lueeiB volu«-
congregai dispersoa Israel. A^i qiios ei Peirns Apo- nuit videre prxsentem. .Ad qnos' Dominus toqiie-
sioius scribil 0g|, Epistoiam; de qiiibus evjinge- baiur : Stviti ei ceeci, qnid est plus aurum* an aU
Hats fe»j>iilor : hoc antem a temetii)to non dixit, tare attod sQnelifieat aurttm ( Malth. xiui, 17 )T ei
sed cum et$ei poMifex enni il(i:i*f fro))heiavi> , quia iternm : Duces caei, cttlicem liqKanteti et eome^
letUi motUurtit ifsi roo g<-nle, et non tantum pro lum qiuiientes {Ibid. 'ii) ; et : Ceecus eaeum dacena^
eiiiie, iedul/itios Det,qut eraiti dispersi, congrega- ambo infoveam cadum {ilaith. xv, 14). Qoo^l autem
filiiiununi {Joan. x\, 7 ), impierelurque quod magistri speculaior«!S vocentur, el supra legimus.
«iieium esl : Cougregatio populorttm ciramdahU le: !n eo enim loco ubi juxta LXX dicitur : Yos cut^
propier hanc in excehum converlere^ ( Pial. «ij. 8). (odutn Inorum etevata esi { ]ta. Lii, S ), in tleiiraieo
Coifgregails aaiem pCr .-iposiolos reiiquiis Israei, scriptum est , Vox .*peeulatorum tuorvm. Oe qiH-
et in amim redScSfs greg*-»? iiis, qui faerant ante C l»ws erat Ezecliiel. cui loqiiiinr Deiis : Fili homi'
ilispers!, Oiiioes f)e6'iiae provocantor, ul venlant et ^". specnlatorem dedi le domni hrael ( Ezech. iii,
devoreat 5%racl, eos videlicei, qui crerfere Fiolue- ''"^)' §«<' '^^1 specni.iioies imid erani caci. Deniquc
r«.*i», (ie fiuihus ApcslclHS : f^tenlm pertenict super appellabaniur videntes. Isti »uiem de qnibus Pro-
eot fmis { rntitpp. ni, (9). Et Dominus i?i Evangeiio, pricia nouc loquitur, non solnm speculaiores cseci,
Cum autini videritii circumdari ah exerciitt Jerufa- »ed et canes muii appetlanJtjr, non valenlcs lairare.
tem, lunc fcitote^ (fuod adtenent <>.fui cottsnm-' Qui enim (fregem Domini custodire del>ebant, et
maue {Luc. u, 20). Sivc Iioc (lice»dum dcvo- lufK>s ablgere, et latrare pro Domino, dillgunt som-
randum, qyscfi liestsis ad devorandum tradiii suni, nia, et d.-emoniacis irisionlbus delectantur. Et est
quas deie.Kiaiur Pr.^pliesa, oicens : Ne irad(H bt- seosus : Ncn possunt loqui veriiatem, sed universs
iitis anxmai eonfitentes tibi { ftal. hwxii, 19) ;
mendaeia. Nec hoc floe contenii sunt, qui in cug-
deiiis iropologice oestiis, quse pariem quamdam todia gregls Domini dormlebant» et lairare noa
Domini dcvofarnnt, ei supra ( cap. \x ] jcgimiis poieranl, et amabanl cubile, per qua! voluptas cor-
Syriam ai) ortu solis, ei Grsjcos ab Occidente, qui poris iudicBiur; sed apud suos impudente»- [At.
«ievorani rsracl lofo ore; el in Jeremia : Ovit er impudentis J animx ncscierunt saiuritatem, qui
rant Israet, hones ejccenxnt eatn : primvs devoravit ^ ininquam suo saiuranlur errorc. Qui ilevorani ple-
caf.n rex Aisur, et novissimus confrirtget ossa iltins bem Domiiii Siciit escam panis, ei domos Vidna*
rex Babyionis {Jerem. l, 17 ). Polesl ei boc dicl, rum ,
gul«qus ac libidini serviuni. Nou enim pos-
quod cuin Israei ^opulo rabldae priiis genies pro- sunt dicere : Uandaium Domini lucitium itlumiiumt
voceniur ad fidem, ui desertis saliibus, «jui deexer- oeuhs 'Psol. IV!», 9 ), nec iiosse qiiod scriptnm
citii .Abessalon plurinios occidcruni, veiiiaiit »d cst , Saptenlio homitiis illtiminat faciemejus {Prot.
Ecclesiarn ei comedani cteiestem panem, agnique xvit, ii ). Ei canes mnti adversum luimicos, de
cariie saisreniur. quiltiis scriptam est , Noliie sanctum dare cantbus
(Yers. 10, 12.) i Speculaiores cjos C9eci omues, ^ Mttih. vti, 6). bi eanes dormientes, qui nesciunt
uefcieruiii univcrsi : canes rauti non valeiites la- p»se pnecepluin , iVe dtderts sotHnum uculis tuts^
Irsre, viiieules vana, dormienies, ei amantes som- ei palpebris ims dormitethitem {Psal. cxxxi) : et
nia. El canes {nipudeniiasimi iie&cientni saturita- nirsum , Vigtlate, quia netatis qua hora J!)omimis
^
Ambrofianl duo cod<3. , ^o kac in exitUum ^ Vicior. tmpud^nii^t ex Crsco <^v$iSe/^ xfi
fear&iirg^
565 COMMENTAR. LM IS\IAM PnOPHETAM LIB. XV, CAP. LVIF. 565
tesiertenturuf.iil {Mattli. xviv, 4» ). Et idcirco dan- .4 (|uam caiisam niifiefioordiam consecnla', aiidil a
tfS loctiin diatjolo, cincs imp(idcn!issi;iii biiuI, qiii Doniiiio ; niuUcr, mngna esi ftdes iua : (iat libl
nuii.'|!ia<ii s.iiuraniiir. Viuniint enini qiiod comcde- sicul vii. Poieral eiiitn diccr*», cuni rroplic.la : Viam
iniii.oi roverliinlur adgg^^"'"''"''' "or.m ( Prov. matidalorum tuorutn cucurri ( Ptal.CKMU, 54 ) ; el
xxvi). Oc quiljiis «'i P(Mnis AposloJns loqiiimr ; ilerum , Deduc we in lia rccla.
Avitti! aiis verum ithnl ^vovcrbium : Cauin yevetsus .(('.ftp.LVlI. — Vcrs. J, 2. j f Jiislusperiil [V«^7.
oil romifum suutu, e( sm tota iu vnlulabro luti {llVe>.r. pcrii], ei non c:*i (jiii rocogilet in cordc * suo : ci
II. 2-2).()iiossprcjii lUiiftftci (•;inesoos(l(Mj» essepasio- viri inisf-riror'!'* colii^uniur, qnia non est qni in-
ros, sc<ini!tis scrnio doiiiouslr .t : Iji^ipai^lores igno- lelligal :« faeit^ ei:im nialiiiac collei ttis cst jn-ius.
raverunl iuteUigefUinm, Vcrliunt pnin: llebrainiii» Veniaipax : requieivP.aC in cubiii suo qni .iiiidnUl
[ iinm M. ROEM 1 (C'!r:) (piod (iinliior liiieris [Vulq, aniliiilavilj in (iircolioac «01. > L\\ :
sciihilnr. r«s n aiiidjod ci »i<'m, si Icriihir voiifi, ( Vitlclc quomodo jusms periit. el neaio snscipil
jv(i/tfi«;j« ; si raiw, pesimos .soiial. lloc dixiiiius, coriie ; el viii jusii io!iiiiiliir, cmcmo considciat.
iil vininc inicrpriMalionis cansas monslrarcHisu.Oin- A faoie ciiim iniqHstatis ablatus esl jusliis . lirit iii
nes cniai siia qi:;rsi«riiiil, ci non (jnafc Dei sunt, pace sepultura ejus ; .^biat.'» est de medio. » Prop-
(l'hUip}>. \\), nec aml.nl.-ivcnini pcr \iain Doinjni ^ icr .'pcculalorcs capcos et «^anes innios, qu! ipsi
dc r,na scriplnm csi : Quivriie qiKe iil via hona : ct pasiorcs sunl, ncscicnies ir.lelligenliam, nco j.r*-
nmt<Hlale in ea {Jerem. \i, id). Sed jnxta qtiotl scnlibns saturanUir voiuptaiibns, sed scmper se
in Judicuni voiuiiiine lejiitur : Kju rrai rex in pra-paraiii ad fudiras. jiislus periil, de quo dicit
hrael ; unusquisque (fuOii rcclum sibi tidchHtur, wxor Pilali : A/Vai libi :>ii el jusio illi {Malih.
hoc faciebat {Judic. xvii, C ). cl proprio.s st^qii.^ba- xxvn, ll^). Qm lolis ni;u:il)iis, Innncetn nunt e^o.
Iv.r (Miores. Quodquc sequitiir, iuus/ini quc uii inquil, a smuiuine juMt liuinn {Ibid. 2i). In qiio
avnritinm mani, a summo usque ad novissimum . considerandum (jiiod verbum perdilionis, de q«'>
renite, siuHamusvinufn, et impleamur ibriclale, et s*pc iia-retiti caluinniam faciHnl, quod inieriluin
erll siciu hodic, sic et crr.s, ct muito oniDliux, in siguificel, et aboliiiunr.in in perpiMijiim, pf.naliir
LXX Inierpreiibiis nnn h:>l»ei!ir, sed ex llehraico siiper Cinisito, cujns «itiqiie per.iir!» po!>cc(iii(>irN
addiliiin, sii i!'s illuiniitaniibus prxHOlatur. Deni- inagniiUiliiieai, ci. lion linein nionsliat subsianii»,
qiielios versiculos uulUis ccclcsiaslicorum inl.rpre- Et nemo esi. iih, qui rerorfilei in corde .suo, sivfi
l.iin di.iseruii, si^ii quasi palentem in nicdio fovoani rcponat. Ncqtift cnim lie-i p«l«>rai, ut c«ci el iniil?
tr.Tiisiliunl alqne tiansmillufil. Quod autem dici», C videnles vana el amanies soninia, ignotimlesiiiie
li>c esi : Quoniain a via Domini lieclinanteii, pro- inlelligeiiliam aique sapienliam, cogilaieuiea »111«
pri;is«emiias sunl seculi. proplerea arJcni avari- Dei «uiit. Qiioiique se«juil:jr : Et viri misericcrdnr,
li.i a summo usquead novissiinuni, a principibus sive justi, coUiquntur atquc toilwnlnr, aposlolos si-
n-que ad plebera, ul poslqnam c(Kperiiil percislcre f^niriciU, qui inlefriciiintur ab impiis, cl a Uoinino
conservos, et eomedere ac bibcrc ciini ebriis. di- consregajiUir. Cansasque reddit cnr 5nierfeci::s
c^ani : Venilc, sumamus viniim, et implcamnr ebrie- sil juslus aiquc subialus, dicens : 4 fiicie enim
tate. il andvremits et bibiimus, cras enim moyiemur. tnaHtire coUecins e&ijusius, nl mala siieculi iion vi-
Et eril sicut liodie, sic el cras , et niuUo amplius deret. Sivc propier maliiiam bominum, qnoruii»
(C'. / Cor. XV, 2). Hoc est quod snpra dixil , Ne- ipse peceala poria!>:ii, aij iMiiein victor asccnoii.
scierunl saturitaiem , n(!cpr;v,t(Mil;i vo]upt'itesali;in- Q.iioii iMUCiii juxu lUbraiciini dtciiur : Veniul pax.
lur ', sed fuiuras dclicias paiani, mullo majoies requiescat incvhili suo : ambnlel in QQ^direcliotie
quam quibus prius fruili (uernnl. Si Loc de priii- sua, scnsus quidein perspicuiis est, sed veiboruiis
cipibusdicilur JiidaeoruHi, propier quos piebs Do- conseijuenlia, «)(ia; in sn.ne linguse stat jdioiiialo.
nii<ii a bestiis devorala esi, vilemus cxempla pe- »PU'J "«s vide;ur essc lurbalii, Quod anfem uicU,
JMum, nec iiiebriemur vino, in quo est luxuria, boo cst : Vt-nl.it pax Jnsli, quam ascendeas ad
iipc volufitaiibus obruamiir ; nec niiili ad loqucn- Paircm aposlolis dereli(!«i!, dicens : Pacem menm
d:im *, contra adversarios nostios rabidi caiies da vobis, pacem meam reiinquo vobis {Joan. xiv, 27).
simus ; sed Deipoiiusqiiam noslras set|i]:im:ir vias, Cuniquo pax (.lliri^ii, quse exsuperal omiiem sen-
elaudiamus Sciipluiam monenic'1) : Snpite de Ih- SUf», vt^nerii, rcfjuiesi'ci.lap(ii,l(jli ejiu in cubilibus
mino in liotiitale {Sap. i, l ) ; ot iteruni : 0$4 ^"" suis, ct imn corum rcquiescet. Gx quo oitenilil
JelligciUia optima esi liis qui fariunt eatn. El si cancs Miartyres noii pcrire, seU vinrere, ei aetcroa sedc
fiiimus, non dosperemussaluloiti, autlientes verba requiesceie. Ipse vero eu}as pax esl, ei ciijits
Clianaiifleae dicentis ad Dominuai : Eiiatn, Domine, apobtoli reqiiioMunl iii cubiiibtis suis, anibiil.a in
namel cuttHi comedunt de mie's, quw eaduut de direciione s^ia, recio iljnere ad Pairem viclor aficen-
mettsa dominorum tuorum {Mauh. xv, S7 ). Ob dens. Pono ([;iod ia Septtiagiiiu iegilur , A fa-
* Legiraos,«a(t'i(i suarcum Vidorianis 1n.3s.pro rabidi, etc.
loltaRfnr. * Meiii ms. : Ob quam vocem, misericordiam
• Muttum diverso gen«»i un«s Ambro«i*««, itec cottsecuta.
mnti ad litqueHdum comra adoersarios, in n0%troi *.Aliier in duobus mss., Et nmio recj^iiat corde.
567 S. EUSEBII HiERONYMI 568
cie maliiia' ablatu$ etl juxtu», eril in pace sepuUura de omniliusjusiis arbilraiilur
A ralilcr inlelli}?!, quf>-
fjus, ttildta omnia referiintur ad
esl de medio, mm Marasscs fudit sanguini^^m, ei imptevit Jerusa-
GS6(''''''^l"™ ^bsque commixlione persoase apo- \v.m a poria usque ad portfim ; vel certe is;»iai!i de
ffioiorum, eujus i^epuUura in pnce, est, et sul^lata sna prophciare morle, quod serraudiis sil a Ma-
de uietlio. Noque euim caro ejus vidil corrupiio- nmeserra iignea, quse apud *?os cerlissim:» iradi-
ne.Mi, nec permausit in sepulcro, qui esi inter tio esl. Unde ei iiosiroruui prurimi illud, quod de
iiioriuos liber, dicenle angelo ail mulieres : Quem passioiic sauctoriim in Epistola ad Hebra:OS poui-
iiuigriiis.ietum, twn est hie : Veniie, el videie locunt tur , Serraii sunt {Uebr. xi, 37); ad Isaia refcrunl
ubi poiitm luii Dominus { Mallh. xxviu, 5, 6). passionem.
iiidxl 01 li.TKc cl caeiera qua sequunlur, vel gene-
LIBEH DECIMUS SEXTUS,
Q67 Egregia discrtissiini oraioris senientia B inet rcversus, unius diei spaiiun postnlavi, iit
esi, Fflices easeni [.4/. esse] aries , si de iliis rcsponsio mea ticquaquam argumenlum liumani
Sdli ariiGces judicarent. Ac nc a profanis lanium essei itigcnii, sed fruotos assiduas lcctionii». Iiaqtie
sumere videar exenipluin, nimirum lioc iliud est emnem Scripiuram ineotc perhistrans, animndver-
quod aliis vorbis Proplieta derooiistrai : Beaius qui ti, sicui onmis pene ad Romanos Epistola <<<> ve-
in aures loiiuilur eudieniium { Kccl». xxvi, 42 ). teri siruct;* esl Iiistrumento, sic el hoc tesiimo-
tjua feliciiaie lu, fiiia, Eustociiium, roe cofnpoteai nium S de Psalmis ei Isaia essc contextum. Nam
csse fecisii ; uaui cuiu anierioris liDri priclaiiuu- duo primi versus , Sepulcrum patens esl gutlur eo-
cuiam Itgi-res, in qna asscrui, apostolos et evau- rim : linguis suis dolote aijebant, quiiili Psaliui
gelislas ea iauia'ii de Sepluagiula luierprptibus, £unt(!ej'8. II). liliid auicm quod sequitur , Venc-
vel siiis, vel eoruu: verbis poii«^re lesiiuionia, !('.)« num aspidum sub lubiis eorum, ceniesiuii triccsinii
cum HelMaico consonareut ; si qisa autem aii aliis iioiii Psalini est {vtrs. i). Rursumque quod di-
a idila siiiit, omiiino negiigere : iilico niiiii uon pnr' «ilur ;
Quoruni os maledic.iom el amariludine ple-
van: quassiiunculuin detulisii, quod sciiicet octo num est, de noiio psalmo sumptum est ( vers. 29 ).
virsus, qui leguntar in Ecclesiis, ei in llehraioo Tios uuieio versiculi ' qni sequuiitur, Veloces
iion h&beiiiur, terlii decimi psnhiii, Apostolus C pedes eornm ai e/fundendum sanguinem ; Conlritio
usurparii, scribens ad Kcmauos : Sepulcrumpuiens etinfelicitns in ciis eorum ; Et viaiu pacis non co-
est guttur eorutti *
; linguis suis dolose aqebanl : giwveruni,)n Isaia proplieia reperi,quo« in decimo
Veitenum aspidum sub labiiseorum. Quorum cs uiale- sexio expiauaiiouis ejus libro, quein nunc diclare
dictione et amnriiudine plenuin est : Veloces pedes cupio, e\posiiuriif sum. IJUiiuus auiem versiis, id
eoruiii ad e/fuudendum sainjuitiem : Coiilri.io el csi oclavus , iV©n fnt limor Dei aute oeulos eo-
infelicilas in vHi eorum : E'( tiiam pacis non cogno- rum, iii tricesimi quinli psalmi priucipio esl. Nec
verunt ; iVo« esl timor Dei ante oculoi eorum {Rom, in boc cuiquaui vi(iealur esse diversum, si quod
iii, 15 seqq ). Quod ciiin audisscm, quasi a for- iii siiis loris numero dicitiir siaguiari, ab Aposiolu
lissimopiicile perciissus essein, toepi laciius «siua- pliiraliier dicalur, qiii scribcbat ad plurimos, cl iii
ro, el stiiporeni mciilis vulius pallorc sigiiarc. uiium scuiiim multa cogebat exempla. .\rbilror so-
Ilel^raeus, iuquam, cx Uebra^is, secundum legem liiiam qiiaesiioncm tuam. cl iiosir.iiii regiilani su-
t*n.»ris;HUs, eruditusqiie ad pedes Gamelieiis, aut per lrausi;iiio:ie veteris Instrumeuti eoncussam
iguoravit liaec, aut eorum, ijui lccluri eraiii, abu- iiuijjis ess8 qtiam nioiaiu. Et noii tam .^postoliim
sis esi 068 ig'ioi"aiiii;> {
Philipp. iii, 5, G; j> (!e psalmoteriio decimo sumpsisse, qnod in Hebrai-
Acl. %xii, 3). Qnorum aiteruiii iiiefuiiiii, alleriiu! co iiou babctur, quam cos qui artem coniexenda-
calliiii est ad malitiam, nec ejus qui iliverit : El si nim iiiier sc Scripturarum apostcli nesciebaiit,
imperilut sermone^ non lamen scieniia (U Cor. xi, qii.csisse aptum locum, ubi assumptum ab eo pone-
6) ; et ilerum : In simpiicitale et sinceriiale annun- renl tesiinioniiim, quod absque auctoritale in Scri
ii.ji?i vobis verbum {II Cor. i, 12 ). Tandeui iii nie- plura posiium uiui puiabanl. Deuiquc oiiines Grae-
* Sepulcrum ptttensest gHlltir eonim. De illis octo niodo, ut nicronymus inonet, ex Isaia lix, 7, sed
vorsibus vide edilionem noslraui lom. I, col. 845 ttiaiii ex Prt-ver.'i. i, 16, coiiiponiiur. Verui»» plura
«'i col. 1356, tam iii contextu Psalmorum, quam iu bac de re ad euiii psaluii locum in Breviario an-
i.ojtris aunotaiiunculis. Marti.\>. iiol;ibimus.
* Pseudo-Hieronynius iii Breviar, addit eliam ex * Ad
meiiorero l»tinitaiein Viclorius, verticuti^^
Oenieronomio testimontum illud ab Aposiolo ex scilieet reperi, et pauto infra, Scripturte pro in
parte dehuniplum ; band eqiiidem scio quam vere, ScMipiura.
fteii cerie vcraicuius teloces peda eorumt etc--
non
S89 . COMMKNTAR. IN ISAIAM IROPnETAM LIB. XVI, CAP. l.VII, SW
ti.T iraotaiores, qui uol.is rrn liiioiiis sw;*' in Ps:.I. A senno narravit. Qui esiik Olii «celeran. ilve per-
nios Ciioiineniarios rc!i(|iM;iiinl, lios vcrsitulos itiliodis, qii;ilis fiiii et Jitdas prodilor,qulapp]«Uaiu«
viTu aniiot.inl .iKine pi"''lereiM»i, lii|iii<l(» confilcn- est lilius |»6i<Iiiioiiis (Joatt, Yvn) : el SAniPii iiii>
tcsin Hcbr.iico noii liaberi, nec esse in Seplii.-i.^'inla (Iiiniit S)vt> meiidnx ntqiie mnndacii, qui doli^rlamiiii
litt.-^ri.reiibiis. set! in etiilionc Viil;v;,ia, (iu:« Girece iii (liis siiltter cinni fiondosn arliore, ot rmiiin.
x?iv;] (licitur, ei in tolo orbe «iiversa esi. Sedjam ]nus fllios vcsinis in torrcnlilius. f>e quo el
teuii»us esi, ui coepio incurabauiu» opcrl, Reguni
relitiiia ac l*arali;iomenoii ujirril liisloria, quoil
pcrsrquaniur. jminolaverir.l diis suos,
filios (>l in '.(;it€ cnn-ecra-
(Vers. 3, 4. Vos ainem afcedite verint (IV Beg. xvi et xvii). Quot] qiiideHi
) « luic, nitl et Achsb
augiiratricis scithmi ajiilieii ei fjrnic.iri»
: snper leficni Israel.cl r»Jaiinss^!it rcgein JuJu fccisse, non
qit.-iu lusistis ? supiT (\\\cm dilataslis os. et ejeci- esl diibiniii, qiii a {larricitlio liberoniin a<i |)ropti<*-
Pt's lingiiann ? » LXX: t Vos aulem accedilt- hoc, U>runi sKiigMiriein pcrveneruut, de quo et iii 0-f-e :
filii iiiiqiii,
mcciricis iii
i,C!j)r:i oiiullerornm ei tntMiolate, ail, lioiniurs, viluH euim deffeernvt (OifC
quo ?s"por qucn» aperuistis os vcslrum, el
lusisiis \\u, 2). si\ft iil in i!obr;i'0 sciiplmn esl : Jmmoian-
super (luo ejpcislis lingnam vesiram ? » Subl.ito le$ liomines ', viiitics adoraliA, Ct in psaltiii<t |iic-
jiisto, cnjiis s(^ni'l!ura in pace esi, imo sublalo " "'"s scriiiiliir ; Coinwijljjjitui ^^eu/iitt*, cldic/irei/o.w
dc medio, vns qui estis (ilii iniquitatis. (Joa-i. viii), opera eoruiit, rl servieniHt scutptilibui eoruiii, el
accetlitc ad me , ei audite quae dicam. Quomodo faclum est eis in scanduliiin. Ei immoldverunl fdios
('uiui qi;i f.uit iuitjiiitatcm, servus esi ini(]uilalis, suos et filias snas dwmonibus, ei effuderuni songui-
sicqiii jiivla Judam ptodiforein, tilius cst perditio- rem innoceute)», vel inn-^xium : saaituineiH fdiorum
iiis, appellart pote>l filius iniqniiaiis. Denique el filiarum suarum, et ifiimoluveiunl sculptilibui
srrpjum eit dc Domino S.iIvatoTe : Ei filius ini- Chanaan, Et infecla csl 670 '"'r« soiigniHibus, el
qiiitiilis uon opponil ul affligal rum ( Psal. i.xxxviii, pAluta est in opsribus suis {!'sal. cv, 55 el seqq.).
33). Pro iniquitaln, sive iiiiguonim, quod f.XX Ciim ergo manircsia sii liictoria, quod filii «ini in-
liMiistiilenint, TiiPOdolic ipsum vcrhmn Hcbrait^nm lerfeclore&li4/. iiiterfecloris] Clirisi} ttia f;icieiites,
f^is.iii ONrN.v <n:Z':). quod iios iuxta Symmacbuni, ucturril qu£Slio, (|uoiuodo fiiii ilicnHtur fiiii pcrdi-
i;/ augurulrii-.em verliiuiis.quod soilicet seuiiier Je- tiuuis, adveiijum cos qui volunl etse divcr«as na-
MKal<jm. qiisc est maler audienlium, idoloialria)
liiras : aliam qu;t pcrdiia sit cl inala. el Stilviaii
dcdila fuerit. OiianJobi-emappMIal eos seMien adul- nequeat ; et aliam bonain, qu£ pcrirc non poftsit.
^' ®"''"' "^ '"' P"''^'"' Pfirdilionis natunir pes
lcri, sive adulleronim G69 ( »'e qulbns dirlum c
'''''
rsl : Et mcechabnntiir iu lignum el iapidein Jerem. £!{»»> sunt : quomodo iuvenium esi quod prliis
[
lii, 9])acn"ereiricis •: haiid dubium (;uiu camdeui pcidiium fueral? Denique in paraboli<; pa^uilcnliuui,
siKuificet, de qua snpiM Ipffimiis : Quomo>io facta ei ovis perdiia de centuin ovibu.-;, el diMChma quae
esl vierelrix civUas fidelis Siou ( Isn. i. 21) ? Siiper de deccin perieral, reperiuutiir, et periiiuis filiu»
quem, inquii, lusistis, con&puaites facieiu ejiis, iiivcniliir, de quo ad inajorem natu dix<'rat palcr :
batbamqiie vellcnics ; et super qiiem dilatasiis ct Jste frater tuus perierat, et ittventut esl : mortuut
aperiii<lis os vpstnmi, et iingnam ejc-isiis, dicen- eral, et revixil {Luc. xv, 32). Nunqiiaiu euiin pen».,
les ci : Samaritanus es, tl dcemovinm habes (Joan. ni>i quod prius salvuui fiiit ; ei iiunqufttn niorilnr,
viii, 48)?El ileriim : hle non cjicii dwmonia, niai nisi (\wh\ aiite vi.NCial. Ergo is!i qut nunc appcll.in>
in Beelzebub principe dirmoniorum [Maitli. xii, H); liir filii perditionis, sive iniquitalisar eicelcris, pro-
ri posiea iu pissionc : Cruifige, crucifige trdftn piio viiio dcrelitjuurunl Doininuni^ ei de filiis Dn*
(Luc. xxiii, %{). Et rursum : Sanguis ejus suver luiiii, lilii perdilionis csse (oeperuol, diciMite ad
vcsel super fHios vosiros ijhmh, %xvu, 25) ; et cos lioc eodem Propheta ; DereliquisUs Dominnmy
jlilii ; Vah, qiii desiruis letnnlum, et in Iriiluo in- el ad iracttndiam frovocastis Satuium Isrnel {Isn,
siauras Ulnd! Alios savos fc.it, seipxuin salvum D i, 4). Possumus liaec secundiiin Iropologiam, cl
fncere nonpolesl. DeiCfiidat nunc de crucc, el cie- super iiacreticis accipere, qui filii perditionis siint,
diinus ei (Ibid. 40). ct semen pcssiinum, sivc uict!d;ici!. Ai» inilio cniui
^Vers. 4, 5.) « Nunquid nou vos filii scelesti, »e- lueiidaces sunt, sicut diabolus, qui esl pater ejtis,
roeu inendax, q.ii consulainini iu diis siibier omr.e i;ui esl pater omuis meii.lacii. isli vooanl cos quos
lignuin frondo.sum, ininiolanies parvnlos iu lornMi- dcceporunt aJ idoh», sivc :>d siinulacra dngmaiuin
libussubter in(jminentes[V«/(/ ciniiicntes]peiras? > sttorum, subter froudosas arbores aiqiie nemo.
I.XX : I Noniie tos estis filii pcrdilionis : scnioii rtisas, volupiatiJS illis ct delicias po!iiccutes»3l«G
ii:i<{unn*, qiii vocalis idola * snbler rrondosas arbo- reiuutes impuritates stias. Uii le ttt AJa.n posiquain
rcs : imirioiaiileH filios wslros iii vallibus in niedio ^(•ciaverat, abscondit se in p:ira:ii>o subter arbo-
pelioe? > Vos, inquii, isla fecisiiF, quae pra>teritus rcui, ne Dei patcrei a.>-p.'ciui (C«n. iii).Necduliuui
• Ambrosianus, Hanc merelricem, havd du- * Aiiibrosian. Umvolnsii», ttil, hotuines. Confcr
l:iv:i>, etc. biiuc locum iii nenuiyiiiiun:! versioiie. Viclurius
* Idem, qiti voeaslis ad idala , jux!a Aldiuuin t<Hino/(i{« honiiucs ri<ii/cis tidoruitte*, tx iltfbraicu^
escujplar Gnecuiu iT;\ Ti gifcaXa. ct liiv-rou. rouiiucitiaiiu iu 0>e«u-.
571 S. EUSEBTI HIERONYMl m
esl, quln isllnsiTirtiii perdivio.iis fili!, <*t scaten ini- A in fxreUis moiuVluJS foHil nsq«fi diis gflnliom Urael
quiini, habeani plnrinios qnosciinqoe
(ilios (fe^^epe- Iiogiias immolarii, ei qn:>si profarissima 672 "^**
ri:U, et occidnnt in prormidis valtibus. ei in snos,
l):ir.i- rfttr'x cnnctis «l^nionihns <!ivaricaril peiles
thro lnipielatis sobier iinmincnles p<>lrfls, qnae nniliifqne fnerit locns qni
sacr."» narrat historj.i :
semper minanliir r<iiii3s, <|n.T pro ilivi'r<!i>aie ini'n- l.mMim
non i''oUiI:(lr;a» soriUlms inqii!»'.ttKS si', in
dncri, el varif^laie rtogmaliim perversornm, pliires
i:t posl fores ilomornm iilola tionoreiu, qiios doinc-
appellQntiirpetrnn.Nos ftv.ieni unam haiseinns pctram,
.«slieivR :«ppellrtnt L3rp<; ', el lam pnhlice qnam priya-
qnae semper spquiliir pnp.!'uin D*i. «ie i]ua hiije'-.-»!
tim a* i:n.iriin> sp.iriMn s:m?;nitiem fiini^ere:!!. Hoc
qnoHilain pnpnlHs Isr.iel, qinndo familiarilaic Do- erioiefl pcssimn co!iMicni:liiiP vliisinii^.mnll.irnm
mjni fnieliatiir.
Koma or-
provinoiaruin nrlici l.iliorani : ipsaoiie
(Vcrs. r>.) t [i> parlihus forrcnlis pnrs iiia lise.c
;
his doniina in singnlis insnlis (lomil>nsq:ie, Tm|i'1;«»
es' 671 ^*^''' l"». '''
'P?'« effii<I;s»1 lilmmpo, olilii-
simnl.^cnm» ce!ei.s vencrans ac lnceruis, qnam ail
li.<iti S!i4'riiici»m ; niinqnid siiper liis non in^Iigna- tnitionem sediiiin is'0 appe^iml nomiiie, nl lam in-
lior? I I.XX : < H.Tcc est pars m.i. ii.-eo e«i sors ina , Iranlcs qiiam exc.nnics donios snas, inolMi scniper
M lllis t-flndisti iibaminri el bis prpppari4Sli hosiias. cornmoneanlnr erroris. H»retici qnoqiie. qnornm
Siiper Iiis ergo non irasc;ir? i ^ai:« leiiiporihns 3 pop pi^vatnr in snpcrbiam, et qni ccclesiasiica hu-
ronver,i!inl qm^ dicanlnr. Omncs enim inoiiles, miiiiaie coniempt.T, sihi cxrel.s:» promiituiil, ascen-
Talles, atijiie lorrentes pleni eranl cnUii ilifimonum,
dniit ifo^iDftlum suorum monles sulilimissimos, el
de qnil>;is loquiiur Jeremias paTes ac filii , Q'iO(l illic Miiiin dicmonllms cnhile prosiiiuuni. Va qiila
Jigna fomportciil, ignomqnesnccendsnf, ut fa.-iaiit
spcundum Proiiheiam, c.Miveisi sunt retrorsnm,
chavon.is ir.ilitiac coeli, coiitiT(-nti!ius f.Mr.inis nlqiie
imii:inifts nxorem Lnt {Gen. Tii\), mut.iniiir insta-
mi.scenlilius simii»» airpem, lU Dominnm nd ir.i-
tnam snlis, linhentes imagincm ecclesi:islica» condl-
cniKliaru provoiarT^ni (J-tcm. vii). Nnlliqnc diibiuui
turjc, el s:>por<»in penilus non haheutes : qnl pro-
qiiin pbceiii.Ts signifirent, sive crn*l»las iii mann iiciuniur foras, et in niliil niiles snni. nisi nl cnn-
artilicis prscparatiis. Hoc enim lingiia noslra ckn- doriim pe^lihiisconcniceninr, Qii.iiT'0hre;ii monet
ro'tas sonnt. De iiisex Doniini persooa, propliPiali
DominHS siivam lenet,
In Evangc.lio. nt nni ar.itri
spiriln, prx-cinebal Moy.ses iti C:iniico D«iilerono- pnsl lergnm non respicial (Lnc. vin},
niii : ! mlnverunl :r,e in diis alifiiiii, el in abouiina-
(Ver.s. 9.) t Quia juxla nie iliscooperuisti, ci
lioKibus jKJj ad ivncnnflinm provGeaverunl : immc- Siisrep-sii ailiilicrnm ; dil.iiasli cuhile luMin : et
&»rcri.r., d<nnoniix et non Deo {Deut. xxtii, 16, 17), pepigisC, oum eis [Vulg. tMit foedusl : .lih^xsli
et hoo ferermil pr.'pria Vi.liiniate. qrin fn nostro straium corum wanu aperia; et ornasli te regi
eonsisiil arhiirio honum uialnnive eligere. Deniqne [Vul. rcgio] unpuenlo, et multlplicasll pigmenia
Lis qui se D.'o viriutii»us ohliileriinl, dicilur : Klegil lua. Mlsistl legnlos liio? procul. ei humlliaLi es
lobis Ixrredilatem suam ,
tiulcltritHdiiiem Jnrab usqiic ad inferos. > LXX : * rulabns quoniam si
quam di'exit {Psat, XLVt, S). Et in aiio looo : Fnda recessissesa me, pliis aliquid haheres, Dile."cist: dor-
«' jjarn Domini popuius ejns Jacoh , (auicuUts hat-
mientes tecum, et muliiplicasti fornic:U!onem tnam
reditaiU ejus hrael {Deut. xxxii, 9). Et in Aoiihiis
cum eis, multosq«ie fecisti prociil a tc, el misisti
riposioloruiu loferuir, quod in pnrtein sorlemque legatAs ultra terminos luos, et Inuuillata es «squo
rauli ei Silsp plurimi se dederint. Qui ergo fuerinl
ad inferos. » Primum Ilebraicuoi disseramus, qiHu[
p:trsct sors Douiini, sieut Levitss. hahehunt parlcm LXX. Ad quam
in hoc loco niullum dislat a siipra
Doinini cl dicere poieruiii cum David : Pnrs mea dlxerat Super moniem cxrelsum sublimem po-
: ct
Ditvntiiis (Psa/. lxxii, 26). Quae possumus el super suisii cubile tuum, et quasi mereiricem arguer:U,
Irterelicorum persoua accii>ere ; ipsi euim dimisso in iulroilu domorum c>t iu locis lenehro^^ts. posl
cullu D.'!. errorum suoriim sin)ul:icra venera^itur. oslia prostiiiitam, i:t qnicunqiie spiles vcllet inirarc.
ci iHis o!Terunl viclimas ac lihamiiia effuudunt, fa- cam-
^ i^^^^f^t j,n!c oonlos evp.»^!l.>m veh.plateu! :
c'<mtes absfonditft, quse liirpe esi ciiam dlecre, el dem riiiiic -qiiasi uxoreni adnlteram a'guit alqtie
captiv:»s diicenles miiliercidas oncr.las pecoaiis, confuU-».!, qiio.l dorniions f/t/. dormicnic so] cum
i\»s ducuntur v.irlis desideriis, sempcr (iiscenles,
viro, «lam adalierum 673 sii.scepcrii, ei discoope-
«t nnnqiiam ad scleuiiaiii veritaiis tiervenienics rnerit paHiuin, imo diUitaverit straliim suum, et
(•// Tim. Mi). Cum ijfitiir ista in inraque i.iipieta'.e
fcceril paotum, qua^-i dotis iiislrumeuLi coiiliciens
faciant iiupii, nonue jusiuiu eni Dei contra eos cum adulteris. ?Ioc antein dicii, iit oslendat quoil
Irooundiam provocari? non solum iii agrls et domihus idoia coliierinl, sed
(Vers. 7.) I .Siiper montcm exceUum et suhli- in teinplo (|Hoque pogneriiit sinuilacruin B.ial, qiiotl
mem posubti cailiile t.ium, et lliiie asceudUti, ut Eieohiel quoq^ie pcriosso pariete vldisse se dicit
iiumoUres httatias. Et post ostinm, et retio (Kisicm {Etech. viii), DilexisU, inqiiit, tlrntum eortim manu
p:ts<>isti mcra.iriait^ lun^u. ; LXX. similiter. Quod aperla, ut non erubesccres io pcccato tuo, nec fOf-
' TerluHiaii. in AptAoget. e. 13 : « Domeilicrts ciaiis. » Confcr de Dea Tolela Av^stin* lib. ivds
drOij» tfuos Lare» diciii>, doinesilce: potnlaie ira<- Cirif. Deit cap. 8, elc*
;
B73 nOMMENTAR. IN ISAIAM PROPniTAM LTB. XVI, CAP. LVII. S74
niMtioniseuperesabscondereturpiiudiMni.sed loia ^ Yia regia ombuMi$, et ndn declitiabis od ^exteram
irb«riate pecfares, El ornasli te rsiti ttn^ttertto. net/ue ad sinlttram {D«ut, v, 52). Un» vla cu veri-
tt multiplictttli idola tna, Et est sensng : Y^rifi orn»- t»\is, qu;e ilicit in ETan(ielio : Ego sum via, vffilat
iiieiiia qiixsi«ii, u( ei yi»ii e( odore adniteros pro- el vita {Joan. xiT, T»); et muliaf; ine<idjlciorUin visp,
vo«arcs. Qimd autcni dicilnr : c>rna$litercgi unguenlor, per quas nnnc miibulasse eir(i;iiiiur J^rusuieirt, qiia-
diipli<iii(T iiiteUigitur : aiit rogi Deo, diini bis orna- riim Tiarijin Dcns scieii» riiffer«»nli;»n>, sij|>ra loqiii-
ris (}U.T iile de(ier»t, e( iduiis prostitneris : aiii tur ad errafites : Non ticut vice mecB, viK vesiree
eerte regi idolo Amrnonilarum, qui .ippeliatur Mo- (Itat Lv, 8), qii% dirunl Dointn(r conAtenles : />(••
lofh, ei in lingna nosir», regem sonat : quiiiii juxta clinnrs fechli via* nosiras a viis tuis {Pml. XMiit
LXX in aliis loois Melchom le^iniis {Soplton.- 1)\ 19). Cognita igilur un» via r^-f^ia, ide.inttis qiiaG
Et misisti legatex luot proeul, iil non solum in yic.i" dexlrS) vi.*» sint et siiiislrse, per qnas prnliihcmur
n:iruin {;en(«nin idolis, sed el in lonp^ posit^nitn incederc. Via regia temperaia [Al. t^iiiperaniia] esi,
linbcres sdidium fornic:tnt!i. Sii;nii)cai aut«in Baby- nec pius iri se liiibens nec mtnuSi Verbi gialia, vi:t
ionios deoi et >£g7ptio.s. Ei himiliaia et, ait, recl» ei regia, prudeniia esl. Declinanms aJ dcxtc-
ntqne ad iaferos. Non es liumilitate qu« in iBiide ran)» si piiis sapimiis quam oportet sapcre, ei pro
csl,sed qiia Aniuion scr4»ren> 3(i:)in Tham.ir buiTM<> B t>riJdentia callidilolein diligimus, qiiia [AL quu]
liaveriit (il Re§. xtit). Ei revem grandis bnniilrtaa» serpens priidentior erat omnibus heslits in para-
imo usqne ad inferos praecipitalio, de iHOe et diso {Gen. in) : Et filii (enebrarum prtiderttinres
rulmine c.i.sti(ati$ iu tenebras Inp.inari8| imo in sunt flliis lucis {Lue. xvi). Ad sinistramque diver-
Isratiiram libidinutii prxcipilari< Cui dirilur if> tlmus, quando sluiii sumus, et mtiHis sapiinus
alio loco : Vsqtie ad inftros d«dnctri», Jtixta LXX, qnam necesse est. De quibu» dictum est : Dixit
in bis quae dissonant, liic mihi sensus videtur : ttultus itt eerde suo, Non esi Deus (Ptal. xiit, \).
^uiasil* roeretrix, quod si a me reeestisses et Pieias quoque ct vera religio, via regia ent. D^cii-
jiinxissi» te amatoribns (uig, plus Qliquid invenires ? nat * .id dextersni, qui superslitiostis e>i, et mer«*
€ai et per Ezechicl ioquitur Oens : Omnibus nitre- tur .indire, Ne tis muUum jHstus (Eeel. \ti, \T). Ad
trieihts dantur mercedes ; (u autem dedisti mer€*>- sinisiram, qut nesliyit cuiiiim Dei* et iiiier li£>!o9
du, el in te perversum faciumett isiud {Ezecht. xvi^ hircosque nniTieralar. LiberalitM quoque 675 *^
3(3). Non svlum entm niiiii accepisti ab amatoribiis dispensatio virtns maxima est« a qna declinai a<i
Itiis, seJ eti«m ea qux a viro aoceperos, perdidistik dexlcram. qui pareus est, et noti solum aliis, sed
Quodqne sequitur : Dilatasti eubile lunm, tl pepi- ne sibi quidem tribuit quod necesse esi. Ati sini-
^isti evm eie, in LXX non habeiur. Haee diiexit stram, qui comedit «ubstantiam stiain cum mere-
dormienies secum epeculatores (aftcos* et canes tricibu», el dicil c«m Israei : Menduceniut et bibn-
tmuios, qui dorroi^ntes videiit somnia vaniiati». mut : ctas enitn moriemur {Jsa. xxir, 15). Forliiudo
Kt moltlplieavit fornicaiionem suam, ut non semei etian aiqno consiantia via regia esi, a qua dectinat
cnm nno, sed frf<quonter et cuirr plurimis misc^ro^ ad dextoram, qui leuierarius et pertloax est : ad
tiir-.074 Pf<>P'?i»" q»»H' molios fecit « se Iotig6 sinlslram, qul formidolosus *t pavidus. Dnde vir
re<>e<4ere : Angelos qui in e|us praBsidti» «rani^ sanctus per viam rectam ^rddi ctiptcns depreeatiir ;
vel sanetos viros qui db hujuscemodi meretricis Dedue me, Domine, in via reeia {PsaL cxxxvitt, 34)
eonsoriio recessenini. Qiioti qiiidem ci de l>«reli- et ift alio loco : Nolam fae miiii, OonHrt», viam in
^
rU possumns dicere, qni diereiicto DeA, siios ^e- qUa dwbulem » ^ftonram ad tt lecovi vculos meos
qnuntnr errores ^ ct p>,i{sint ie aliqUHl pltis habere (Psal. cxLii, 8)» De istiusmodi via ei alihi Seripniro
fum seqitvnies mendaeiav piprdlderiii* veritaiem» cominemorai t Quaeriie tfiam bonam , el ambut&U
ei mnltiplicaverint fornicatiCHem suam^ non in uno in ea, ct invenieiis purificationem afiitnnrum u«-j/rfl-
dofmate, sed Ih pluribuSf et feccrint 2 sc Ecclesia- rum (Jsrem. vi, 16). JrTusai&tu ergo proptevea
rum prsesides «ngelos reeetiefe : qui non cooienti ^ hnmiliaia est usque ad inferos, quisi in miiltia viis
fornieatiotie viein», miituntiefatos «iiFa lerminos iaboraviiS neqne dixit : Kmcmiabo errorem poBni'»
stios ad geniilium dogmala ei errnres g^nfium 4>ar- isntia; sed e c^mlraric, Conforiabor incepio, nee
bararum, ut novitate sermonumdecipiaiil aiidtenies. rurabo scnleottam commoMentij : Ai-erie * peden^
(Vers. 10.) « fi.1 mnltitudine vit«e tu:e i«l«or.i8li^ luum a via atpero^ et guttur luum a siii (Jerem. ii,
et non dixisli ; Quieseam; vitam miinus luac inve' 2S). Denique sequiUir : At itla respondil, *Av6pi«o-
nistif proptcrea noii rog4isti me [Vaigi aitet tm]» > paj, i»l ©si, Agnm virHiteff quod nunc verlio alio
hXJL i i Muliiu iiineribus tois laborasti^ et noti dicttur , Confortabor, Ei quia fecil qu« pr*^
liaEC
dixisti, Desinam : confortala fecisti bKC^ proplerea teritus sermo narravii, ideo nou esi Dominum de»
non rogasii nie. k Qui Bmbiiial in viii una c( regia, prei:ala, in snis raagis viribus quam in Deo liaben^
non iabor»(, de qua per Muysen prxcepit Deus , ndueiam. Porro quod juxia llei»rsicuin potitlur ;
' Aiitca eral derelicto Oeo suo, sequuniur, etc. » Vnlgaiianiea Ilbri, Couverte pedem, ctc, liaiid
^ Mss., a qua dtcUnei, etc. liene. ei rerraganiibus i«&s. ci sacni texm. Mox pro
' lidefn, ed le Itvatti anitnam meam. Av^itf^ai, (io Ambrosiano est iy6^\90jf.t..
'^
Unv» Afflbro&ian tin metiis wisdetiis Mora»H.
:
MS S. EUSEBU HIKRONYMI 576
VHammanua lu<r tnvetmli, prdplerea non rog^isii, A ad e;..i.(l«i.i Inqnifur D.'U3 TW
: tiint dii tui qnot
liii"C lirilet seiistiin el liilellecium Q«i;i icbus ffnras
: ? R('>«rgr,-/«;_ f/ sulvum le faciattt in iempere
omiiibtis ahuixlasii el aOliixisli divitiis, ideu Doini- viaiorutn tiionm (Jerem. u, 28). Pro eo quod LXX
nitm neglPiisli : quas divitias et S;iloinoii iiabere liaiisiulerunt : Eriiatit te iii tribuhtioneiua ; <)t
ne obliviscaiur Dei {Pror. xxx, sxxi). Et
d<'tieria(,
677 no» disimiis : Ltbeiettt te congregali ttii, Syn>-
ad So(b>inam per Kzccliiel diciiiir : qiiia satuiala ii.aclius iraiislulii : Ervctit te syttagoiioi luee. Ergo
sil pMnibiis, propi.erea «uperhivisse {Eifch. xm). proprie loquilur ad Ju.l.-eos, quod eos ^yitagogarum
Non soluin aijieiii diviiia;. seil el paiiperias pinbal suariim hirba leiiipore obsulionis libeiaic non valeai.
boiniiicm. Uiide siijira scriplum e Probavi te (Vors. 13, 14.)
l : iti 4 E( oinnes eos auferet vefiliis :
camiuo pauperlntis ^/»fl. >lviii, K»), iii (jiio cl Laza- tolb'l aura. Qui autcin fiduciani babel niei, baere-
r»s piobam^ esl paiipsT, fgesialt.-in simul debi- diiabil
(jiii lcrrani , ct pos-idebii inomcm saiiciuin
liiateinime sustiiiuil [Luc. svi). nieum. Ei dicam. Vi;im farlic, praebete iter, dccli-
(Yers. il.) < Pio qiio sollicila liiiiuisti : quia naie de s<Miru;i, atiferie cffendicula de via popali
iiieniila es, el tnei noii es rci-oitlala, nrque cogilasli mel. 1 LXX : t Isios eiiim onincs loHel venliis, et
iii conle luo? quia es-o tacens el quasi non videris, anforei (einpesia<. Qiii aniein sperani in me po»-
el inei oblita es. » LXX : < Quem liinens pcrlerrita " sidebuiii lerrain, et baen^dMaie ronseqiienlur mon
os, ei mentita es niibi. nec rccor.Iaia es mei. Ne- lcm meiim, el diceni
santtiii» : Mnndas faciie a
que posuisii me in nientc lua, ei in coide ino. ©76 ''"^'* ^J"^ ^'^*» ^^ auf^rie offendicula de via popuii
Et .'fo le videns despiciam, et non me limuisti. » niel. ) Jiid.Ti de Babyloniis luec asserinil propbe»
Qiiia plenis borrei.s babes tiduciain in lari, quod Dei virtute superatis, populus redeal
divitiis, ro- illis
gare me nolui&si, idcirco timnisli plurlmos. Non in Juikeam, et possideal moniem Sion, ei otnnia
enlni poteras dicere Dominus auxilialor tneut, et itineris impedinuDta
:
toliai.lur, nec ullius g.^nlis
ego despiciam immicos tm os {Psai. cxvii, quia Doininns planain fcccrit
7). Et iic- P'iti:itur iosidias :
nim Dotninus
: ilhimiitatie mea, ei salvator mens, viaui populo suo. Et hxc &ub Zorobabel et Ezra
quem limebo { Psal. \\\i, 1)? QuoJ el si coiiira implela coiitondunl. .Nos aniein jungentes supcrio-
iiienlis lii» conscientlani dic.re aliiiuauJo qn;P dicuniiir,
volui.sii, ribiis boc asscrimus, qiiod oiniiia
ineiitiia es. Quotiiodo enim ine poieras invocare, idola qii» eos non poterant liberare. iullat ventus
.|U» n;ei non baliebas niemoriam, ncque aique teinpe<!(as, et sitii qnasi pnlvis, quem projicit
cogitasii
iiiiquani priecepta diceniis fJouora Dominttm, tt venlns a
r fa(<ie terr.-B. Eos aulein qui babuerinl in
cmfoHaberis, et absque illo nHtlum tneluas {Eccl.x, dequa boc
^ DoiiiinoGdu.!i;im, possessoros lerr;im, lii
57)? Ego cnini suin qiil, juxi.^ Symmacbnm ct Aqui- "
eodem Propb.!l.i lecluri sunius : E/cpfl&it /g arf /iojirt
bii!, seii-per Hcui peccala lua, ei scelera qnaecun- lerree. Ex quo perspiciium esi, banc teriain ncn
qiie facieb;i«, quasi noii viderens disslmulatioiie deorsuin esse, sed sursum. .Ad quain sanctns, Do«
iiegleii, ui sinon tiniore mei, saltem paiientia ad mino elcvante, conscendet, de qna crebro diximns :
ine redires. Qni iion ociilis, sed palpebris inter- Beali mitet, qtioniam ipsi possiJebuut lerrm»
rogo fillos lioniiiiiim. At tu eoohirarlo oblita es niei, {Malllt. V, 4) ; e\,Credo videre bona Dinnini i« f^rra
et audire meruisli : Obtita es legit Dei (ui, et ego rtfen/tum {Psal. xxvi, 15). Moiis auiem sanctus Dei,
obliviscar filiorum iuorum {Osee iv, 6). El tteruin : ille intelllgendus est, de quo ad IIebr.-cos loqultur,
ip.si aivbnlaverunt cotnra me perversi, el ego amku- qiii scribil Episiolam : Accestisti» ad Sion montetn,
tiibo cotilra eos in fnrore perverto. Mens quae In LXX el eititatem Dei vivenlis Jerutalem eeeletlem, et multa
rnin cprde sociatur, non est scripta In Hebraico» fnUtia ongeiorurn et Eecletiam primilicortmi qui
Sfd qnasi Inierpietatio addita, quld in Scripturis teripli sunt in celis (Bebr. xii, 22, 25). Pnssunios
cor inieliigi debeat. terraui ei monlem Domini, quem sancii posjessnri
(Vers. it.) f Ego annnntlabo Jusiitiam totro, et sunt, et Scrlpturas «anctas intelligere, quas aufe-
opera tua non proderuot tibl. Cuin cianiaveris, n rcDda s a Judxis , Doinino cotniuitiaiur, dicens :
libereni te congregati 'tui. > LXK : < Ego ai.nun- Auferelur a vebit regnutn Dei, el tradelur genti fu-
liabo jnsiiliam tuani et inaia tua, quse non proJe- eicnti fructnt ejut {Mattft. x\\, 43); ut inveniant in
rutit tibi. Cuni clamavdris, eruant le in iribula- eis itlum montem, de quo in Iioc eodcin proplieta
lione «ua. » Qui seinpei lacui, et quasi non vide- {Ita. ii), el inMich«a leginiiis : £rt( in nooitsinitt
reui tua peccata, neglexi, nequaquam ulira reti- diehu» manifestut mont Dotnini {Uich. iv, 1). Et
cebo, sed dicant quod ante jam dixi : Tacui, nBn- ipse Doininus S78 praeceplt Apostolis conciisqne
quid semper tacebo 7 Et anuut.tiabo jusiliiam luain, doeioribus Ectlosise, ut quidquid aspernw videretar
et opera lua. Qaod pcr ironiam legenduin est, yelui aique difiicile, sua Inierpretatiooe dissolvani, et
91 quis in scelcribus deprclienso dicat : Vide bona intulligeniiae viam praebeant, omniaqne tollant de
opera lua. Propler ijUOd si qnando tibi IribnlationiS niedio ecandala ut popuius Domini absque ullo
teuipus advonerit, cl coeperis non ad idola qiix co- impedluieiiio qnod legii intetiigat, et in Dei limord
lolsti, setl ad coeluin nianus leti.lere, et Dei implo- proficiai. Dc bis viis et Juannea Bapiista dic(>l>at
rare auxilinm, audiaut le iiti, ci liberent le de pcri- Purate tiam Domini, etc. {ISattlt. tii, 5). Ubi nos
ctjlo quoa secura colobti. Quod «t per Jereiuiam pofuimusfi persona Dei, et dicum, LXX posuernot
; ,
577 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPIIETAM LIB. XVI, CAP. LVIf, 578
tt dkent : lii viilelicel qui possiilebiinl lerram, ei A quoniam ego satfcltit tuiti (Ltvit. ii, 44). Et qui>-
li;rre<lil:ile conseqiicntur inoiileni saiictuni Dei. uioilo iii porvcrsaiii aniinntii iioti iiigrcdiiur sapicii-
Nec erii:il propria aaliiie contenti : scil eiiain ca-le- lia , neque habilat in coipoic subdilo peccalis
ros ad doceiidnni pop:ilos pio\ocal)iiiU. Syinma- [Sap. \) : sic sanclus iu santlitiiiabilat ;el iii)icuii(|uc.
chiis liuiic loiuin iu intoiptetaius cst : Qui uuietti sordes rneriut, tiori poie^t Inhilaie iituiidili;i, di-
cotilidil in me, possidebil irryam, el tKtrfdilate cuti- «eiite saiicto ad Uoiniiiuin : Tu aiiiem iti sancto ha-
lequettir montein saiictum meutn ei dieel : Itcaani biias, laus Israel [Psal. xxxi, 4). Unde et iios iii
viam fnciie, cl relinua. Eu quod ipse qui leiraui oiatioae audeinus diceie : Pater noster, tfui e» in
nioiiienique possiderit. catteros insirual, ul viaiu ccelis, sanclificeiur nomen luum. Ei in >ccundo p^a!-
Doiiiino jiareal. ">o lcgimus : Qui habiiul in coelts uridebil eos, ct
(Vers. 45.) i Qiiia haec dicii CTcelsus et suldiuiis Oomitius subsannabil eot (Psal. ii, 4). Cbrislus cniiii
jiabilaior aelorniJali.s, et sancluiii uotneu ejus : in ex- non in bis habilal qui tcrrcni sunl, sed in his qiii
tels'1 ei in saucioh:>bilaiis,clrom coniriloelhumili supercoelesies , qui enarranl gloriam Doinini, de
Spiritu; ul viviticel spiriiuin btimiliuin el vivifitel qtiibiis diciiur : E,tuudial eum de rcelo sancio tuo
cor coiilriioruiit. » LXX : < H;ec i!icilExce!sus,et in ( 1'ial. xix, 7). El iterum : Coelum caUi Domiiio
excelsis baliitans in «lernuiii; Saiicius iu sancli» no-
B (Psal. cxiii, 16) ; in quem sensuni el Moyses ft-
iiien ilti. Excelsus in sanciis leqiiiescens^et pusilla- inulus Oei pari voce conscolit : Ecce Doiinni Dti
niniisidans palienti:im el vitam bisqni conle contiili tui coilutn, tt ccelum caili (Deut. x, 14j; qiiod utique
suiii. » Capcral sf.rmo piopliciicus contra pojiu- noii inore Juilaico debemus acciperc, ut Deus ullo
lani Julaeorum, qiioruin in;igislios appellavil spc- claudalur loco el iii ca.lo tanlum liabiict, qui ubi-
tulaiorcs cairos, ci caiics iiiulos, «l pa&lorcs iguo- que diiTusus est, el a quo oiuuia cuuliuentur ; Sdd
raiiies iiiielligentiaii), ot filios iniquos, el seinen exccUa ci caelos, sanclos nicrilo iutelliganKis ai-
adulteroruui aiqtic lucretiicis ; posl qux vcnit ad que virtutes. Isle est enim qui habilai in c<£lo, de
Jeiusalem, coi cxprobral lornicationem cjus, eo quo in Evangello scriptum est : iVemo auetidit in
qiiod dilaiavcrii cubile aniatoribus suis, cl Misecpc- cxlutn nisi <iiii descendit de ccelo, ^''ilius hominis qui
rit eos uianu aperta, el ornaverii sc eiiuctis idolis est in ccelo (Joan. ni, 15). Isie rcquiescit in saoctis
et luiseril icg^uos procnl ; iit pcregriuis qnoqiiu el biibiiai iii liumilibus ct iu his qui conttiti suut
ainaloribus fiuereiur. Qua increpaiioiic linita, ve- spirilu, Dc quibus dicitur : Siicrificiutn Deu, si)iti-
nit ad cos qui confiduiit iu i)o:)ii!io, ct quibus lcr- liis 680 conliibulatus ; cor conirlum ei humiiie-
rain monteiiique proniiserat possideudum et quo- ^, itim beus non Uespicit (PsaL l, 19). Ipse piisiriaiii-
ruui reversioniitci jiis:?er»t praepariiri haud dubiuui niis d:il patieniiam, ut in angu.stiiscoustiliiti, spe
quiii aposiolis ail qnoiuin piardicaiiouom dc ulro» fuiurorum, iiibiilatinnein susiiiiuaiii. !p>e dat vi-
que pofulo crcdideuiiil. (Jiide a l.iiidibus i)oi iiici- iani, uliquc bis qui pcccato uiurlui cr:uti. Dc quo
pit el quac «le redilu populi sui potlicitus sil, se- diciliir : Apud le est fons vitcc (Pial, wsv, 10). Qiii
quctiii scvn-.one lcsialnr. lixv; cniin dicit Doiniuiis luqui;ur i;i Evaugoiio : Ego suni via, verilas et vita
excelsus atiiuc siiblimis, qm liaitital iu cxcelsis, et {Joan. ,\iv, 6).
Sanctus in sanclis, noii loco, 079 ^^*^ nitrilo eo- (Vers. 16.) iNqo in senipiiCinuii.liligabo, necjue
rum III quibiis babiial, qiiornm inius dlcit iii Ps.ii- usque iii liiicm irascMt : «]uia spiriuis a racic mea
II. n : Exatlabo te, Doinine, qmjiiiam tuscepisli me egrcdietur ct fl;itiis cgo faciam.» iAX : • Noti iti
(Psal. xxi\. 1). Ei iieruui : Exa tare, Uoiiiiue, tjui xlernum ulciscar iti vos: nequc seuipcr irascar vo-
judicai terrarn (Psal. .xciii, 2); «uii quo Deiis bu- bis. Spirilus ep.ii» a oie egiediciur, ct fl.ttiiiti om-
iiiauis sermunilius eicvelur, scd juxi:i illtid quod neui e^o feci.t Doiuinus qiii in cxciisis b;>bii»l, ct
alibi dicititr ; bominus tnihi (ucius est in naluiem barailia rcspicil, cu]us noineii csl saiieium, ct n:-
(Psai. cvii, 21), ctiaoi liiimiliuus e.xcclsus li.it : Qui quicscit ii! sancli^: qui siis!eiil:ii atliieioj, ci viiam
inperbis resisiii, et huiniiibus dul yraliatn (Juc. iv. D tiibuil oppressis (Psal. cxn), iiaec locutuse>>: Mon
6); o; eos elevel ct baltilot iti cxccisis. Exceisus tttnper iruscur^ nec jugiler indignubor. Qui a<,| boo
envH Dotninut, ei humiiia prospicit {Psai, cxxwii, percuiio, ui cnicuilcni, idco oceiiio„ut vivili;e»i.
6). Et iii Eviingelio aMgoli claniitaiil : ('luiiu in Misercor eiiiaicreatur») !ne:e ; oi quos ipio condidi,
gxceitit Deo, et super lerram pax (Luc. «i, 14). Et in aslernum pcrire aoa paliar. Spirilus quoquo
rursuin in Psalmis : Laudalc Dominum de coelis : nieus, qui cx me cgredieiur, si^e qui.juxia llebtai-
laudate eum in excelsis (Pial. cxlviii, li. Ei non CDin, Aqnilani, Syiiiinacliuin et Tbeodolioueni
suluin Exccl.<us babil:il iii excelsis, sed ct sanelii» CHncta (ircuNii:^a{ (iiocenitn bignifiCit TzefieCt.r/.i^^:-
in saiiClis. Qut dicil in alio loco : ^a^ii-it esiote tat * el Tiipt.6*KUl], veg;;l;tior esl Oiiii.iuiSi. Cl
' Frflso l)3Cienus pro duobus hisce verbis, qu:c ac si eodein iilo tres usi int«rpreies siui. Nin»'.- Ve-
veiustior Aintirosi;)tK cnd. uuciaiibus Httcris i:a ro inteHigiiiuis ex Ambrosian, mss. lameisi iit
pingit, UEIMEIAH^HCETAI, ei nEPlBAAAi:!, euuutem seosum lecidant, iion idciu t;imou ver-
unuui lantummodu, quudEra»uuis diviuauOo te< it. bum ab iis posiium. Atque Aquil;» ijUidoM! ei .Sy>ii-
ObiJmierat it£p'.i>.$u;€Ta'., et iii tiUficra qiiuquc H.;- iiiaiitus iit priorc cousenseriof, qtii noc scticl ali-
xuploiutu eUiliuuc uuuu> istud ol>trudiiur, pcniiae tii, pu a JL'b. sxxvjii, 9, ei Psal.csi-!!, 4, idvja
::
6n S. EUSSBIl IIIERONYMl 580
f!Q(ym, slvc piiiralJier fta(tu{f\oc tjHippe «ASAiROTH A l»vf2 cerdis siil. Vlas «iusvi<I», el sanavi eura, et
ego de quo redR<i eujn, et redcidi cotwolatiCRes ipsi ct lUgeali-
rittJBTi sftnaU, fecf, ailbi scripiutT» esi
Omnii itatu^f 6ive imrre quod spirot laudai Dontitium bus ci«is. CreRvi fmclunj iabiorunt, p;«reia, paeevn
{Pidh CL. 6). 0« <{H0 spintu el fl«!u J!j piificipio ei q«! lofige £Sl tt qui prope, dixit Oori»ini!s^ ei
Genesew scrlpiutn est : [utu(p,oiii Deus (laium tjif*, sanavi eyi». !nipij au'.4:m quasi inarc Jervciis qood
H {eetuie^i ftoiyio itf animotn \.-iv^n!ein (G«i. n. ?). H«ie«;c8ra non pai«st, €l redujidani fltiems ejus in
Tfele G«»jd «l JQb loqvit''"»" '•
Spirittu Donml qui est iori(uic9£?*jii«in et (uttJfii. Nan esijwx, dixi! Dpus,
fn naritiiii mzit, etflaias Onini\jotmtii ifui 'iwi me inrif^iiis.» LXX ; «Ptopier feccatufn ad «iodicum quid
(io6, xxvii, 5). CiJjn cigo a qne egrc^iaiur siiiriius, S82 contrisiavi eittn, ei pftreuss» eiin!, el averli
ei rSalu 91^(1« iiispir^Sicne mc9 cuncta vegcienltir facieiii meam ab et/, el coniristaius <st et amiiuia-
«l vivant, nQii esi jtislun! perire ^cf. w a^urmtxs, vil tr!5t!S in viis suis. Vi»s «jus vidi, »1 satiairi eum:
vjiijmoo flatu «cspiriiu susleni»niur. Quidsin no- €t consohitus sum ilSuiti. ti deiii «i consolationem
SlrortiHi htinc esse aiurjl spiriluni, qisn o<i>i)is totjn- veratr, pacetn his qui longe, cs qvJ prope sun(, Ji-
«lus inspiratiir el regitur; ei cunclj» liabcm nptiiiam cil Domiidis, ei sansbo eos. Qm aaiem iniqiii sunt,
Del, (itieni juKla SMoicus iusigais poeia scrib«ri5, nuctuatiuut, et quiescere noa poieruni. ^on esl
aij (Virgjl. ?i .,€ndd.) ; ^{audJuin impiis, dicit DominusPeMS.» P^JStabjfiCr
Frincipiocelunfi »c tetTM eainposc^ue Uqnentes, tionem populi Judasoninn et eorum qui in Salvatp-
Lueenleinque giobQm luns, Tii)*niti«(>jfi asirs »em cr<derc nohierur.t, poUicilu* fucrai liabeniibus
^trlius iiUtis jlii: lotamquo infusa perartus,
STeitsfgilst mo!em, ei insgno se c<jrpvr«i miscei. in $8 riduciani, lerram miiium motitemqtie sapcto-
rtitn, et apo«t&lis prxceperat , Viam facit» popuio
68t «l re!iqu8. Alii vero sancium Sptrittnn in- rfivertenti, et omiiia <Je medio scandela loUite. Ac
i<*!liguMt, ({ui i» prtncipio ferebauir super af^uts» el exponit poleniiam suam,
ne incrcdibile vidcrfiiur,
7iviftct(>!«i onrinia qui d? Patre egretiicwr, ei |>rop- faciic possit paiiiteuiibus
;
qpo4i cxceUus et jn9gi>us
l«r stfcietaieni nalurae, a Filic tniltitur diceiite, E$- miser^-
%ei;j8i)i tribuere, et iusuim sil, ut Cceaior
ptrfil voiis ut ego vodam. yiii enim e^o ierOf Pora- qnod iratHs
liir creatuEa^ Siua-. Propiar qu« iungil,
eieiua nvn veniet ad vos ; sm aulem e^o ler», miitatn sit ^i conirisiaverii populum suunii idcireo se fe-
£»tn ad w${Joan. xvi, 1). Dc quo rursutn ail Cum
:
cisse qiiia peccaverit, ^t iuit|i,iitaiis ;ivantian) ha-
vamit pRraclctus quem ego mitium vobis a Putre^
bueriji, ii$c una fuerit jiiiquitale ooiileutus; sed
Spitium verHalit (fui de Paire egrediiur {Soaa, xv, sempcradtJiderii [i«ccittit peccaiLs. Etpercussi, in-
S5). Ne scaiidiiizet quempiam, s» Spiriius eyreai
^uj,^ c^m a<] breve,Mi sanatem. «t abscondt, subau-
<}ic»fur ej Palrc, ciiui eii«m Fiiius dc se dixcril: ^ riUur, fociem meam, ui «lagis me
Ego dt Ftare txini, ei teni , netfue enitn e meiyti? dicerei ; Qs'evde faciem tuam el sabi erimus {Psal.
*»'«', sed Hle me uiisil (Joan. xvi.l8). Delioc bpi-
uyixix,^. Iu<jij;i)aiu>>que iSiHii qjou iJle sentians,
;
riiu loi|«!tfbaiur ; Hogabo Patiem, et aliuin Para- Toia die tnstis in^rediebor
trisiis iiicossil Uiceus :
eleiuin dubil rof/it, hi stl vobitcum seniper, Spiriium
(/W. xxxvii, 7). £t 4rn!juiavi( uicereiis, sive con-
seriiaiis \Jonn. xiv, 16). Hic ebt Spinliis «e quo versus iu via cordis sui, ui non ad* faciem boiiii-
scribil el Moyscs : Quit dei ut cmnis fopuiat he- Prqptei^a
jjura, sed in fOirfe agerot posiuieuiiam.
nitni aH in fntphelat, ei dsi Iforniitus Spiritum juutn
vldens vias eouversionic ejus, sauavi vuliicra, i^tii-
sujm eos (Akwi. xi, 29) ? Ei Ji»ei es psrsoiij» l>ei
«um ad tne,
bus euiu aute percusseraiii. Et reditxi
l'.jfun<'.ajit de Spirilu mee iuver omnetn carnem, ei
i^uein prius ejecerui», et redtiidl ei cuasuiitliooein
iirot>1ie!ttbu;it jitii reslri et filicn vetlrie {Joel, n, 2S). verain. Mult<c eiiim jaisj^ suul consolaiioiies, qui-
El Z.icliarias : VeruiutQiiien vrrba vieu, et tegiiima
liusgeKU^decipiiar liunisuuin. Sive cr>iiso!aios Num
meu suscipite, ifum ego <ircecivio tii Spirilu m<», ser- iegcot«f ejtJS; «Kccns in Evangelio: Sfaii li^entts^
vis meii vioplieiii {Zuch. i, >). tt itefum : Kffwiiltim
^uoni^m iftti cA^molabuutur {sHniUi, v. «>). V^iroUcjue
stipcr Jerutalem Spirilum onnie et ,ui»ericonli,v D s.^«imr' Creim fit^ctitm Latiorutti, bMDC babetsen
{Zath. xij, iO), iiuiliaqno aii;^ de iilroqtie T«Bia- «ufti, Jmplsvi quoii poiliciuis cram, diceus : Viao«jo,
mento f^iiaft nunc longum e»i rejieieie. floc soiuai
dtcil Duininut, ivaio pariiitcKiicuii peicaiorit, ^uutU
diciinus, quod idein propheui de boo Siiiiilu ci fla-
qu«
fmrieiii [Eiech.. x.wni, !I). Ssveouiriia iribiii
tii paiiler sit locutus : fif/rc dicit OoitiinHS Dens qm diKca ••iutniserain. Qu£ esi :iu;ciu Uuiuini pciiici-
jfcit cvium ; ei posi paululum : Qui uai fJatum po-
tatio Y Pare.m |t{e(ir,n ^o t;«/iij , pacsui tneam relin
pulc fuo, qui eft tttpcr eam, it SpirUum hii qui caU
quo vobii {Joan. xiv, 27). El l^oc est quod nuiic
canieiifn {laa. xlh, b).
ait : Pacent supcr pacem ; »on uni lantiim geiiii,
(yers. n seqq.) t Propter iiiiquiiateni anaritije .s<:d omui inundo , his videiicet qui erant ^SiS
cjus iratos sum,ct percussi euni, abscondit.et indi- icnge, ei qui prope *, id til, priinuin geniibui>, ei
liiaius lunt : c( ambulavit nxereiis [V'Ki<;..abiit VAgus] posiea bis qui ex Israei credere voluerunt. D« qui-
Ti^i&uidi v.erbum, usurpani aUerum vero, nspi- cir^re,
vero
(ij.kyd, irihiseuduiM sil Tbeovioiiuui. Sigiiiliciii '
Mbs., pacem ftis qui longe^gt piicem hisqui pro-
otrujj;quej qued Uier. iioui, CHtKia ciroumdare, pe, eic.
vici sircuin folvere , aut cireuiituiidiqiie ainbiiu
;
581 COMMENTAR. IN ISA[AM PUOPnETAM !.IR. .KVl, CAP. LVni. 5S2
6t AjiOjloliis Vobii 'jHidemoporlehiilprn'.- f^ {\\j(l\\nis, fnusijurt «jiis liilum csl el conculcalii).
bus dicit ,
dicari robum Dei ; scd quia nidigiios vos judicasli* (€:<p. I.VIIJ. -• Vers. 1.) < Cl^iiia, no res->es :
[Act. xii;, 40). quasi exail;» vocerii iu;tiii, el aiiniinti.i popula
talule, eice convirlintur iia (leiUe» luL».-»
Qiii !*<"rtl)tMis atl Epliesios, el tle po|n»lo
ciicimwn- meo scclora coium, cl (ioiiiui Jas.ob peciala co-
sioiiis al(|uegi'niiuiii plcnissiiiic disputans, iiituiil : njiii. j LXX : < Cl.iiua iit loriitutline, el ne paicas ;
Hunc aulem in Chriito Jesu, vo$ qui uliquando era- qiiasi iiilj;» e."i:;iila vo' cm iii.ni), et aiiiiiiiiti.'. poi-uio
prope in tanguute iJinUi. ips'} j.rceai.i onim, cl tlomui J;itob iniijuii.ilcs eoiuHi. »
tif toiiye, fecii ciii» »
esi enhn pax nosfra ,
qni (ecil uliuque mum, el Fiiiilo jtiiori ca|iiltil(i, iii qiio pax jiislis, el iiulKi
solvens inimicitiain in re(juies impiis mii.tiur, prajripii Deas l-aiaR pro-
niediiim paiietem miiceiitv, ii
pbeUK, ut tluMet foriitu.line, ei iiist.ir tulu«
rarMt! »«a, et reli.{iia (E^Ae.Mi, 13, li), el iicriim, i,'.
exalU-t voconi sirnp, cl pecc.il.i uc scelcia pcpt.ii
El veniens, aininnliiivit pacem vobis qiii loiige, cl
Qooniam per iMael dioere noii forii.i;!ct, !i.Hin.i.|u:iiii nioiiciu
facemiiis qui prope erav.t [Ibid., i7i.
meliicns. nec impioruin lcrricnla * el coiivicia
ipsuni liabeiiius accessimi tiiriqtie in uiio spiriti; ati
Paiiretii daiis paceiii super paconi liis qoi fiier.ini. tcii m:igis ctcisidcrel iirperantom Douiiniini. Ct
,
loMge, ei mii prope *
el qui noii habueraiil Lcjcni qiiia siir.ia'; aures iiabeaiii, ei audtre, vix po,ssiiii,
et proplieias ei qui anie susoei.cvani, suscepii eos D juxti Syminai bmn el Aqiiilain, ;;uiliir sunm veri:il
alque sanavii. Impii auie'ii, sivc uii<iui, fluctH.'b;nii, in liuccitia:n, (iii;k Ucbiaice d!cilur sovb.vr {-|Ii',U.''),
({uasi niaie r.rvciis, el quicscere nniiquam pote- qiiain xspatfvTj'/, id csi, corueam jnierpresali sunt.
runt. Qiiod iicel tle omiii iiiipio possil inielligi, ta- Ei stipra qnidciii ubi aposlolis dicebalnr, /« monlem
nieii proprie icCerlur ad populniii Judaeoruin, qni excehum ascende.. qui evangeiizas Sian : exal!u
fonsoiia vote ( lamavii, el perseveravil in iinpiefaie [oriiiudirie vocem luam, qid evangplizas Jerusulsft :
sna, dicous : Crucifiije, cruciftge lalem. A'o« fuilie cralta, noli limere ijsa, xl, 0); nec buccina as^su-
ntHs regem niii Coinarem [Joan. xi\, \b). Sicut igi- imlur, nec tuba, sed monlein jubentur ascendere.
tur iiiate fervcns quiescere non poiesi, sed reduu- llic aulein quia peccalores eranl, qiiibus nunlian-
danl Auclus ejus, ct revolvuntur ad Jitiora, alque duin est, ei niorabanlur deorsuni, non j.ibctnr pro-
ileruin resorbcniur, tt in se fracti, Itiliim etTiciniii p|iei;i ui ascendat in nioiilem : sed lanium ul
quod pcdibus concule^lur ; sie inipii .etern.ie c<ii exnliel sicul luba voceni tuain, ttci* nuniiel bella
cMlcaiioiii sul.jacebiini, quoruin iiuliuin est. gainl'iim Vi-iilnra. Aiioqiiiii iii die jiidicii, qua.ulo in resur-
el (iui uulla pace requifscuiil iii eo quod inipii per rt^clione mortuoruni cl novissima tnba (lioitiir,
suveraiit. <juidaiii liniic icjcuin speci;i!iler supei siTiptuin es( : Canri eniin tuba, ei mortui resnnieiU
Salvaloie iiitclhguiit, quod pro|iltr peccaia miindi incorrnpli (/ Cor. xv, 5t) : ui quoiiiodo ilii ad
.'>.d iiioUtcuin coiiit istalus sii, dicciis , Trisiis est voceiu lubae siinl judicaiuii :
6S5 ^'*" Israel pec-
anima mea UMjue ad morlem (Malili. xxvi, 58) ; el calo mornitis anJial sceiera siia; siinulque appei-
percusserit euni Paiei- qui loquitur per Z;icti;ii-i;iiii: l.ttiir populus l>ei, ut discat quaiem pjircm pcr-
PcicutiainpatiorerH, el ovcsdispergenlur (Ziicli. \iu. di<icril,q»i eliam pcccalorein vocci populliw
7) ;
qui el ip»e «Je se in .se\;tgesinio ociavo p.si»liiio suuni.
di,veril ; QunuiatH queinta percussisii, fp-^ii perse:uti (Veis. 2.) 1 Me cicniin dede in dicm qiiJierunt,
suni (P$ol. Lxviii, i7> ; ct avenerii Deus fjcieni el sciie vias ineas voiciil; qnasi gens qu;e jussi i mi
siiani ab co, ul luriiiani seivi paiiiisjior aroipcrct, !• ccril, cl qiicC iudicium Dei !.ui imn dereiiiiucril, »
.iu;biiiaiei irisiis, et lugens pcc ata pi.pnli, dep o- LXX siniilifer. Hoc propne Jmiaiis convciiil, qui
rans cl plaiigens Jcrusalcm. Et qui viderit P.iIim' pcr sin:,'iilos dies ciMTUiit ad synagogas, cl f-'ei
vias ejus, prople;ca saii;iverii eum, qui ft;ii intcr legem !iiC('ua»!nr, scire . upiciues quid Abraliani,
niortuos lilier , ctc.uoeius non >iiIitcorruplioneiii, Isaacet Jaiol., (jiiivl ei tfeloii saiiciorum fecerint»
ul qui perctissus 684 •^•"•l '" t^mce, saiiaretur in e( libros nrophoiarum ac Moysi memoriier rcvol-
rosurrectione. Cl con^oiauis siiiii, iiniuii, cum ilan..i "q v, utes, d''( aut iiililiviii.i maniiai.i,qiiibiisreclissiine
ei pro uiiii geiile -liid;porum, univ^rsum rnuiioum. Hluii apiabitur ; Qiijeienl mc mali, el uon invenieiii»
Ki liijjeiites ejus, stibaudiinr, consolatvjs sum. N'jc S;;', ehiiii srrij.lum csi : Omnis qui qiuvril invenil
dubiutii qiiin apostulus signiiicel. Ct cumpievil fruc- iMutih. vit, 8) ; t'iiictinqiie iion invenil, male quiE-
luui labioruin suorum, qui dixeiat ei : Postida a sis<>e conv;n.'iinr : ni.iniiiiisonim invenilur a!j iiis ijiii
me, ei dabo Hhi ijeulei, iiceredunlem inam, el poises- cuni qi)ai'int iii iiojiiiale, ct oslenditur iilis quinon
sionem tuam tcrminos lerrw (l^sal. u, 8) : paccm suiii ti incretinli. Cum iijinir jiislili.iin jiidiciuiuqtie
super pacem, niuiiduf» reoonciliaiis Dco, ul uuinii- rejtpjt riiil Dti, .jtiiijub iioniiiiibus Cliristus ostcn-
que populum vocaieiad »c, el sanarciur a P.tir;'. diiiir, diceiite psaimoj^rapiio : Deus, judicium lu-j,iik
liiipios auteiu, de quibiis stipra diximus, comparat regi da, et jusliiiaintuam fiiio regis (l'si:l. lxxi, I) i
niari. qnod unmpiam p('le,'«t (luicscero, sed eliam Ciiiisiiis enini railtis esi nobis rcdempjio,. sanciilas,
•n summa liaiiqiiilliiaie, IVuctis ad littora volviiur ctjustitia (J Cor. i ) : fiuslra iigis jaclaiit scieii-
• Supplenius cuiu Viciorio verip, el qui prope, * lideiB nee impiorum irucuUnia ««iieivia»
qu» aiuea deeraiit.
m S. EUSEM! mKRONTMI S3i
liam, tmn sanetut dok in notiiia Serlpturaram, A tjuos Dcus arjiuU per Prupheiatn ; Peceata }>o)\tt
«ed m operibus glorietur, dtcess : Viam mandntO' tsd com«</itn( (Om, v, 8). £t riir!>itm : Qtmre
rum tvorum cncurrlp qutnda dilaiani cor meum taenitti» iaipielalem toruw, et iuiquitatei ahdeHtia^
{Ptal. cxviii, 54). atis et comeuisSit frumenlnm niejidaeii ( Otee, x*
(Vers. 5.) < RogtRt me jiidiciaiiisUtix, et appro- IS »ee. LXX) I Qui igiiur proposuerant quA^liuneni
^iiiqnare Deo volnnt. Quare jejunaviniiie, ei iion Deo, scire cupienies qnare jejniiavcriui ei iinniilia-
:!:>})»>,xii>ii? liiMiiiliavimns anima» nostra$, ei nescisit? vcrint anima» suas, et Dens iinii respexerit oblili :
Ercti in die jejunii veslri invenietur [.il. iiivei(iturj, V4iteris iii^lorix, curnon respcxerslad niunrra Cain,
voliiiilAS vestrj • et ©mnes debiiores vesiros repe- qui recte quideBi offerebat, seil non recie dividcbal
tislis [Ai. repetilisj. £<-cc ad iites et conlentiones cuin fialre {Gen. iv), Oei lion videns cliariialcm,
;*^juii;»iis, ei percuiitis pugno iir.pie. > LXX ; t Pe- dicente Scriplura : Diliges Dominum Deuin tuum
iiitii ine nunc judicinin jiistun?, t-t appropinquare exiolo corie luo, el prcxim}i.m lnum sicui teipiuin
Deo ciipinnl, dicenies : Qii.irc jojiinavin.us, et non (Maiih. xxii, 57,59): jiroplerea respondit Deiis,
\idisti? huniiliavimus aninias nostraa, et non ro- quod non jejunia reprobet, sed opera qua: in jejit-
gnovisii ? in diebus enim Jejunioruni vesirojum niis fiiMii, ilirens : /» diebut jejunoruin lesirorum
ii.-veiiitiniur voIunt;ites ve*tra^, ai omncs subjecios ^ S87 '"f<?«'"w/ttr voluKiaies vetirai, ui non Dei,
vobis aOligiti;, ad jiidicia et jnrgia jejunantes, et aed vesir^ts faci^iiis voluntutes, quss PauIiis scri-
pcrcutilis pugnis huniilein. i Est alia temeritas bcio Ephesiis reprobal : Jnxtu prindpem piietiali»
JiiiiKorum, qiiasi dilucig bone conscienlijp, ju<ti- eeria, ipiriint qui imnc operatur iu filiis ineredulila-
cimu poslulant juslum, c» imitaniur sancioruin tit, in quibut et rioi omties convertaii tumut ali-
Vrrbj diceniiuin : Judica me, Dominct quoniani qnando, in desideriis carms uotlia!, facieniet tulun-
eijo in innoccuiia mea ingretsui sum (Psal. xsv. 1)» iatem carnis et cogiiationuvi. El eramns na^ura
Ei iieniin ; Proba me, Oomiiie, et tenla me :
036 ^lii ira;, sicul ei cxteri ^Ep/iei. ii. % .5) Qiiodque
ure renei meos ct cor meum [Ibid. 2). Et in aiio sequiini juxia LXX : El omnes sutijecios oohis com-
loi-o : Judtca causam meam, ei redime me (Vsal. piinijilis, sive affligitis, ineliws Theodoiio el Syiu-
rxTiu, loi). Ei appropinqiiare Deo desislerant : uiacbus iransltiternnl, <|iios iios in bo«: lo< o sectiii
Guin boc non in loco sit, sed in afreclii, nec inentis suinus, Et omiies debitores veslros repetilis. Ex quo
otiosje, sc.l laboi iosi operis. Dcnsqiie quia sit appro- osienilil, no» essc alisqne periciilo lepekTC paupe-
piiijiiare Deo, instruil Scriptora, ditens Qua-rilc ren! qiii soivendo nou sit, ei pallium qooii pigiioii»
Dominum (Ita. Lv, 6). Cuni .inUMW appnipiiiqua' /-. loco tuleri», algcnti non redderedebitori, ne tianior
Tcrii vobis, derelinqual iiopius vias suas, ei vir ejus perveniai ad Denin. Qni enim iniseretur pau-
iniqtius cogitalior.es suas. Appropini|uat enim Du« peris, Deo fcnerai (Proe. xis) ; el econii-ario qui
tninu3 ajipiopinqu.-inlibus sibi, et bis qui jusle repetil non babentein, Dco facit viuleiaiam. Atqiie
qnud jusluin ('sl perseqnnutur, et possuol dicere ; ui sciainus bunc K*iisuin esse iii prcsenti loco,
MHii nuiem adharere Deo bonum esl {Psal. lxxii, eiiain iii (onscqnciitibiis iii hoe eoilero capiiulo
Si?). Si eniiii oinnipoiens Df us Paier osi rerilali» leclnri snnius : Dissohe eoUigaiiones impieiatis.
atque justiiix, quicuin^ue esl niendax ei iiijusliis, solee fasciculoii deprimenies. iiaud dubiotn quin
appropinquare Deo non poiest, de quo scriptum esi ; thirogiaplia signilicel : Quid eniin piodest jejuiiiis
Noa Itabiinbit juxtn te malignut, neque permanc- 'ira palleie, ei ad lites c» ad jorgia jejunaro, di-
huut inJHsii ante ocnlos tuos {Psa!, v, 6). Quarc reiile Scriplura, Qui amat peccala, ijaudel ivrgiii
Jejnnaviinus, jnquiunl, cl noii aspexisli? iiuniiiia- (Prot. XVII, !j| sic. LXX)? Serrum atitem Dommi
Tiinus aniiiias nostras, et iiescisii? |nJH»lili« *
nvn of>oriet litigare, sed eise mnnsne.ium [11 Tim.
arguunl Boiniuum, qiiod bona opera luin rcspitiat, n, i.i), uriiiiilari eiiin qni dicil : Discite n me, quia
solanique venliis esuriein, absqiie operc Tirif.tiim miiis tum et liunulis corde (Malili. x), 2!5) : ot
liigernut Deo , nun conie.itnics oi;s cihos quos D hnmiliias non sil ^iITedsia, serl tordis, noc gloriam
cicavil Uoup rKJeltbns el bis qi:t coijuoscunt vcri quxrens boniiniini, seu anini;e conscieniiam. ieju-
t;sioio, ntsumanl cos cuin graii^iruni aciione, sed natis. inqnil, ei |iercuiiiis puguis buinilem, et
iilos <lc quibus scrip;nni cst in rioverJMis ; Hi .liapis veiiicratis. l-iide cpiscopus non debet esse
enim ulanlur cibis impieialis el tinfi iniquilads j)crcussor (I Tim. ui). Quomodo enim polcst libidi-
incbrianlur (Prort. iv , iT\. nujusceanodi cpuiis n.'ni refienare, qui nec inanom vaiei cohibere, ncc
saluraius Pharis.cui<, inler cacrera vorba i.operbiy, liniinaiu? Hujuscemodi jejuoia el in exordio hujiis
bis in S.ibb.ilo se jfjti!i;iro j.irlao.ii. (I.iic. xvni) , IMupbetae Doniiiius arguiL, dicens : Jejunium el
<iut noti biberai viiitiin de vine-i Soicc, scd de\inea olium, iieomeniai et Sabbatn, ei alius solenwflales
5>0(iunioriiiii, ntjiis \iniiiii furor draconoin esl, cl viiiras odit anima ineu (ha. i, 15, 14). Uiide pr.-c-
(uror a^pi iuiu iii>.>natiiiis, et uva eoiuni, uva fcUis i:i'itiir per Joel SanciiUcate jejunium
, ; : pra;dtcuie
* Aiiitqni«s. AmbroMai!. ihisi l..d!Oi add;;uin p-.rn ei in; i:ria corraiiipaiiHir. Pro frumenium
o.tir; : <)itiHl (|uiilcm .icquu iti liui>ru:o esl. lej;eiioum esi fn:ctum. (jtii locnf, esl Ojce x, !i.ibeni-
' Ai;tc;i ctal i ijune urguuul. que LXX y.T.p-ht, ci Hoiiraie. *"£•, ipsaque Vulg.
' iliiunsi*^', iiK^nit Yntoriu.s, quain oinma Keiu- /•'<u°i'u n.
.
COMMENTAR. IN ISAIAM PROPII£TAM LIB XVI. CAP. LVIII.
585
cvraiionem [Joel n; 13); ul • tiIII» jejnnemus. et a powst sileniiui» cordis atuliio ;
m cl:tnieiii In cor
curatisque pe«CJiis, tiani «sncta dibus snis, Mi^^a paier (/{«»». viii, 15) ei iion
boitis epcribus, ;
tefynia. Deniquc sequitur : Ktfiediaiar fpomut de exiermiiienl lacies s»as, seJ l.ivoui aqui, ei capui
lenipore Hiigani olco. Otj q«o et Jaaiuiescfaiitjelisia sciibli
cubili suo, ci spoma {ie ih<iiauio $tto ; ui ;
iejuiiii vaconuis SS8 or:>tioiii ; iio iiKei ior honio El von uuguvuium Uabelis u s/inclo (I Joun. u, 20) ;
nosier di^conis vescatiir caniilius, qui (iatiis esl iii qiio cuin iincli riierint, cliain ipai saiicli fiaiit. Nou
prtpulis .EUiiopimi. Kt h*c dlcinui», noii enini quxiii Deus aiUitlionen» sol.mi el hwinilia-
e$c:tm
leprobtmus'. piM qtias el O.Tniei vir tioHCin aniju* per iiijurinui rorporis ul insiar
quo iejiiui;! ;
tlesidcrionim riii«r:i <ogriovil (Uan. iX), et NinivSt» circuli torqueal rorpus, el €011.1 submuai, ac iri-
plac.ivcrunl Ooi ilomv lii), el Ktia-s (ill Heg. siis iuccdat. Juxla illi:tl qnod iu l»snlm!3 dicilnr :
Iriun
snm, incurvatui ««</«« «« liuem loia
xa), ac Moyses (/-rjoi/. xnn), qoadraj^inla clicruM Alfliclus cl :
sunt, et ipsc Oo- die conuistatui iucedcbaiu {('sal. xxxvii, :)). Nec «t
c*une, Dei fainiliariiaie s.ilur.ili
{Maiili. iv) loiiiiem uiebiis in Soliliidine je- sacoo (ini> vesliatnr, ei in cinor« dormiai, quod do
minug
)uii.iiii, ui nobis sotemnes jtjunioruni dies reliii- bavid ci de Acbab legimus (ii Heg. m; l!I P>e(i'
qoerel : sod quo iion pro.il vacuuiu portare veii- ixi) : sed ut rum istis Iiaec facial qiiit seqmsnlur.
Ireiu, et ;dia faoere qu* Oeo displiceni. Atrjiie ul B Alioquin oi Aposiolns freqaciiicr jcjnnare sc dicii
eslera piiBteriniiiafn, exlcrmiaarft fjcies siuis, ut (J/ Cur. vi ei xi), et Dominus, ciim sponsus a di-
«fparcant boiuiuibus jejunarc [4/. jejunanlcs], sojpuli* suis fnerii abl.ilus, decel cos jejuitatnros
^ui in prx'senli gloriam consequentes, excluden- {Maiih, vi) : ei in l*s3linis poaniiens loqtiiiur :
tor a re^no Dci, (luia icteperunt niercedciu «naiu ilanducavi sicut cinerem pauem meum, ct twtum
{Mutih, vi/. Uiidc ei Aposlolus (/ Cor. xiii, 3), meum cum fieui miscebam {Psai. ci, 10)- l^^i cum
fti eiiain corpu)> suum tradal mariyrio, ul ardcat niihi mvlcsti emrui, iuduebar cilici'j {Psal. xxxiv,
«ive j>/cr;>fMr (utrumque enim feriur iii exeinplari- 1,5). Kx quo disciinus hJBc faciemia priinum cssc
Iiu»), ahsque Dei cLsriiaie, quae csl in cordis coii- qnac vtilt Doniiiius, ct non alia prjciereunda.
wioiiiia, Jiusira se dicii sangniiieni iuudcre. (Vcr». G, 7). < Noune lioc [Vulg. uddii estj ma-
(Vers. -i, 5.) i NoUie jejuiiare sicul n«4joe »d gjs jeju»lnm quod clegi ? Dissolvc colligaiioncs im-
lianc diem, ut audiaiur in excelsO clamor vesler. pieiatis, solve fasticulos deprinientes ; diiniiie coj
Nuqmiiid lalc cst jejuniuat, ijuod elcgi, pcrdiem qui confracti sunt libcros, et oiuue onus disruinpe.
.iflligcie Itomiiicm aniiii;im su:im ? Nuinquid toulOr- Fraiige csurienli pnnoin luuin, cl egenos vagosqnc
queie (juasi circulnm c.ipui suuin, ei saccuni ei indiic in donmm [Yulg.adUii in;iml. Cuni videris
^
ciiierem siernere? Numquirt isind vocabis ifjuniuni iHidnai, opcH eum, ei c^rnem luain nc despexcris.»
ci diem ace.piahilftfn Domiiio? » LXX : i nuid LXX ; «JJoniic tale jejuuiuiu elegi ? dicil Doininti^ ,
uiilii jcjtinaiis', sicut liodic ut autli.iUir in cl.iinore sed solveoinnom coiligaiuram itiiquiiali.'?. Djssoive
vox vesir.i / Noo isle jejiiniiiin elegi, ei dicm hu- oblig.Uione.s viokjulurum cauiionum- Difniiie ira
inil;a.fe .loifnam sirun *. Ncquc si iiirurvaveiis cios io lemissionem, ct omnemscripluram imqnafn
quasi circaliim collum luuin, ei clliciiini i-i cinerem tonscinde. Frangc csurienii paHCin luuiu, el pau-
snbsiraveris : nec iic voc.i!ti;is ' ieiunium iicce- peros siue tecto iuduc io domum loam. Si vifiejis
puibilc. > Ne vide.iiur reprobare jejuiiium, quod nudHtu, opcri, et domeslicos scmiois lui n^; despe
ipse pracepcr.\t, dorel qiiomodo jejuH.^iidvtm sii : xeris, » 1'oslquam docull qo.i!c je]aniuu> laprobel,
imo auiequam doceat qiiid setjuanlur, instntil o.<lciitlit (jualc libeutcr aceipiat, Dntoti^e, inquii,
quid debPaiit declin;iiti ; (/« audiaiur, inquii, :« colligdliones impielnli.s : solce fascicuius def^rimeH-
excehi> cldmor veiler. Ne ad orjiionein deferalia /e» : sivc nt LXX in;iiiifcsli«> traHSluleniiits o(>/'ja
eljimoren», oranios in sytiagogis el ansulii piaiea- lioHes uoleniarum ciiuiionum, quas noslri, vcrbi
rurn, ul ah liominibus vifjc.imini {Maith. vi), et aniliiguiiale decepli, id esl ffjvxXXftyjAiTfyv, foni •
eleveiis vi^cein in eveelsiu», ct cum riiuris.ieo, nm j^ muiaiioncs pro cftirojiflji/jis iiilorprctati st.iil.S gui-
nornJiiijiidicioeondpinn;iliir, veiiira jcjuiua eiopeiu (jciitauleiu charl.i.ruiu fascicuIoSf 690 ^" (l"ibiis .
pradicelis (l.ac. xviii). l*repier qua* Doiniiiiib Vh^- foneralonim calumniffi coniinenlur, el oppriintiniur
risaorum reprobans orationem, docel disripnlos jtanperes .xre alicno, quiK in cuucisi urbiuus sedi-
quoinodo orare debcaiit iMBltii. vi), chiiso GS9 tioiiis causa vel inaxims esl *. I5«dc el Romanus
pccloris sni cnbicnio, ut .soli ioquaniur Deo, qui populus vicinos occupal motiics, el Taluijc nova,
' Sic ins3. habent Cr;ccHsqi»e lcxHis tv» tt jAot Tersionis esse, sed Thidft(ioiioni9 ac Syfr.maciii.
vTj«tEviite, otq OT){Xjpfiv axojjCqvxt, eic. Vulg.ili < /^mjjiosian, anlinuJor, v^i .'(/ij»<p«'s<. Tuio ordinc
vero aniea, iejuuaiis, ui hodn au^tiatur, eie. inverso. Unde d latiulai u-^vj: i".c. Dicebaniuv porro
* Inter^^erii Vicionas hominem ex.Gf.-et oa'.9pwrcv;. 'labnlxnome, cum qviBr.rtoiiijuj;.'» ei dain- cr.:-iuotis
^ Maiiianjf.js alitque ediii. nec :< itocwfvi jeji:' jjo sunui ac semel onmin ea'.e(iiis conlr.icta debiia
ei dtem. acccpiahilim, Qua; nns casiig.%nnii3 ad
ni(//ri exptjngebaiiiur .lique abolcbanlur, perinde ac si
Craecuni lexlum ope Annbrosiar.! vf;iiistioris ins. solut« jarn inissenl. Xotwv a viQ /.ot.t c Ui Hier. no- .
ConsiSi siquiden sciplufn a L,XX plufiur.'» oumoro ^^ t^iaeci appeiijbciut quo5 inier Diodonri Sicuius
:
xaXiocre, vocubilis, noo x<xXEtJ€(?, aocabis : Io<n [|i,. x!«.
voces f( dietu, rm': TjfjL^pnv, non Sepioasintavirabs
Patrol. XXIV. 19
:
587 S. ETSEBll UIEnONYMI 588
qnasCrscciappellanl yoeojv iTOxcni;. Xon crgoprx- A spixem. Oimn enun homo caro jioslra ost. F.l jwxia
cipii IVojthela ue exigni iMuisqijisque (\\iini iicljiiiim Kvangc(*.i'a!): parabolani, <'j<is ;V'i «ie Jeriisalom de"
esl, mj.viincquori jiis(e(.ic'Jiici jiisic lepciii :aliO')utii sceudcbai j.^ridio, ei ii ialn;Jii!JiiS viilnonitus esi,
iribuniunc essei sodiiionis asserior. Sori iiiii iiii- ille pioximii.-, aiJpeUoiur «[iribenciceer.i (/..«c. xj. Vei
qua «51 oMttio, obi oppriinunliir paiipert s ca!iini- ccrtc jiixla SppUKigiisln qui il;xcronl : liJ( doyncsti-
1UA : Jbi fasricu!! CKUiioiniii"», oi oiuui.i jui([iiii.ili.s coh Hiiii>!;?, lui ue .'/(r.\i>:cj«.'!, <!unK>.".Jicos S'.ir.iiiis illos
vitiiiila iumpcii'!a siiiil. Vol (\Tte iiDC cricoiidiim, inlelligatuus, tle ijuibub ci Aocslolus tiocct o;iM>ii>iiti
»juia «lcjejuiiii» stTino esl, ct jejiiiiiiuii affliolioiieiiJ fajjoiiituui osse eifefnosynani, ii!a\iniC aulein ^1u-
atque humilijiiir>iicni bRbet anitna: : alUic.io a.-.eiu r.:eslicis Ji"le"' {'.V..':H. \i). llii or.i»; caiu ii;)iiia simt,
corporis pcccaloium indulgciMiam licjnecatisr. I>o- ct scnjou !ii)«irun!, fjtii tie iino noiisiiiui p.Trcnic.
ccl Scripliirj iliviita, ut diniiifaiiuis dcl.iioribus gciieiattlur. Ad (iiiub vxtciUi-.»lixl c!S.';lviiu.r sii;i.'-iiJin,
noslris, ;it ct r.ucr caleslis dimillat nul.is dobita dicens). .Vfi/yr ui-ii c*[iahw& viri hi ivtu^tjufnciv;::
iiostia (.tfrtjc. xi). Yetus r.arral liisloriii, aiino re- volnntatcin Pairis v:ei[il<irc. iii, 3i, o5). Alqiii ut
inissionis seplimo, vcl quinquag..'siiuo, qui est ve- scianuis uniirn esse Ooaiinnin ei Nuvi el Veieiis
rus Jubil«us, omnes possossiones rodin.- aJ doini- Inslrumeiili. eadeni ei Dofninus loquil:ir i» Kvaii-
no.s, et reuii servis prissiiiiiP' 'ibertalem.cunciaque B ^f.y,Q ,i^ jijs (jui in die judicii a dexiris sialnri suui
nomiiia, qu.c ^ii!go nppeliaiit cauiiiines, iirila iicii Vinile, l'etudicii I\uni vui, y.osdilele rttjnum ^iroS'
{Lfvti. .'vSV ei xxvii). Si [.li. Siuj auiein hoc veleri jmraium voiis a i-onsdtuticne niundi. F.surivi ennn,
Lege (r.TO</. IX!, t^ni) picccipilur ; quanlo magis in et dedutia milii uwnUiiccrc, Sitivi, et d^distis iiiiiii
Kvaiigciio, ubi (.Wuf{/i, v} oautiaqua! bona sunl du- bibcre. Injirniui erayn el in carcere, ei pcr:iilii Ctd
pliCii.Miir : el netjuaquain oculimi pro o<;ulo, (leiiieiu uic. Peregrinus, el dmis.ii mc m domuni vei>i:am.
pro ftenl(?]tibem;ir eruerc ; ^ed verLoranli prsei.-ere Ei nHdu.a, ct veiiisiii^ me [Matiii. xw, .5.i*iG). Iliia»
maxi;lain!Aiquc«isciamusinudquod3tipradisi!nus; qi,e iiiifniliiaic divcntibus, sc niitil fccissc Dt^mino
Owiies dcbitores renros repeiiiis, de credilojibus S.lvalcii, respondii : Quamliu fecisiis vui de
scribi, de debiloribus junjjilur niiJnifeslius : Di- fiairibui mei iniai.uis, miJii fechii.'i \^ibid. iO). iw.ia
viittc eos tini ccnfracii mnt litcros, lioc cst, qui irupologia»! Si-v;c possuiiuis dictri; : Qui jejuoai ab
paupferlale siinl iVacii, quos alllixii iuopia, ne libe- oniuibus in.ilis, el vuU suun» jejuoiuin respici, n-m
rossinasmendicere. Lj omno onus quo depiiinuiiUi.% soiun) dcclinei a malo, si_-d ei faciat bonurn, nt
runipc. Pio quo nianire>lius Scpliiaginla Iransiuie- solval oume vinculuii! ^92 initjuita:is, quo siinpii-
runl, et omiien: $criplur<iiH iuitfuaiti conscinde ; „ tcs tpiique cre.leiiiitiin b.vreucoriKn frai.Hlibus colli-
quod Symmiitiius iranslulil ; lii «initem cauiioneni g.isi sunl. Ei c-psYY^'*'-*^. vbiiijaiioncs violoniurum
fuUam disruwp.\ Sed poliirai ficri, iiialiquis dice- iraciatuam, ijuasei iii psajino Propbcla demonslrai,
rel : Non habeo deldtores, (juid lacere debc<>, nl tiicsns : Peclinanies autcm in [oblujationes ,ttdduce(
suscipialur jejunium nteiun ? Sequilur : Frange Domiuus cnm opcruntibus iniquitrncm (Piul. t\.'iiv,
esunenii pauem luum. Non plores panes, ne oc pau- i). Omneseiiiin qui b.trtiticorum vincnlis ."«lligantiir,
pcrUK.' causcris, sod uniini paneni. Nec ipsnni lo- dccliq^iwil a Domiiio ; ol quasi bos doclus nd vi' ti-
lum, scd pariem panis : quaiu si non jejuuarcs, niam : cl cliguut atquc coumiutani pro verilalc
cuntesuruijeras; ui jejuniuin tuum non slt lucruni nienJaciuni. Ijtuisnnodi igitur homincs, qui sunt
mairsupii, srd salurilas aiiimx-. Fulcbreque 691 fracli jiidicio, tlimiititi vir Lcclesiasiicus alque dis-
addidii /uiuR, nu tle rapiiia tacias etcomosyfiaui ; solvat ;j el oinnem scripluiain bxrciicoruai, <lc
Rcdemplin crtim mimii eiri, propricp dtviiia: [Prov. q;iibus hie idem Proplicia dicit : Yoi qui icnbunt
xr.i, S;. Eiin aiio bico : Hunoru Di^minum de tuis iniquiialem : scril>en!e.s enm scribiint maiitiani, ra-
juslis luttoribui (Proy. ui, 9). Cerie Si paMOUi «uii piew.es judicium ptuipcruin populi mci itsa. x, i,
iiabcs, f i esurientiiim plarima inuUiitido csi, prxhe 2), soUal atquc disiumpai, ui !:ct|uaquanj laqueis
Uc qiu» nulliim damnum p;iieris. lii quo nulla dis- D auis siniplices quusqtu lencjiii irretitos. Elcuiii
pendia duiil, paupcres absque lecio, i.fi/jii; in do' boc fccrril, fraiig.tl «iuctrina; ccclenia.siicx esnri»>ii-
mum iuam. Sive ul in Hebraico liabciur, iu doinHm, libus paiiem buiim, quud fecil «^ Ooininns, frados
m si tuatii iioii balies, mducas iii bospiiiolum, <}».id pines aposlolis ivibtiens, quos eisiu scplein spoilis
Vi:l nieicfde co;io(!iclum, vcl beneliciu possides. .Si el tluodectni copliinis, lieijuaiiuaiii iiilCi;tO> sicul
videris mdum, operi. yuiKJ ei Domiiuis in t.va!i_3;;- iiai/Cbaiitv.r iii legc, bcJ cominiiuii.o aii^tie tonfra-
lio loqijcbatiir •
Qui hubr:t dum tunicas, dct alieiatn ^-lo^ ij, Lv.uigeiiodc!fc!i(piii, ul iiabercul <in(id p.m-
ttOH habenti\Luc. \\i, \\). Non cnim tmamjassii peribus tai-girentur \.5fiJH«i. xv). \^>iios v.dcris in>;!
scindi el divirti, quod muUi pupulari.=; auri: causa Iniieutes caliucm li.ics, sed exlra Lcclesiam irigori-
iacinnl, sed aUcram non s<*rvari, .tugens |)rACCpia Lus inn.ieiilaiis algciites, inopcs tH.iue pcrtgniios
iustiii.e. t;i elisiu caliccfri aqu.i: fri^tdje poiieeluni iiiduc, aii, ui duniuni KcLicsia; ', ci 0}>cii iiicerru-
habert; prxmia dii.erei. Ei caruetn, aii, iHum ?<v ily- ptionis \>Ainu ; ui vesiiiiChriSii luuica, nfiiuaquaiti
' Brijfianns vi-iusius i;od. pcnes Vicior., Indnclti ao^iu/n Uiam, Itoe es' in domitm Ecdesia : quatn ei
ipseiccuoi^cfti probal.
;
589 CO.M.MENTAIJ. ?N ISAIAM PROPIIETAM I.IB. XVI, CAP. LVIII. 590
iiiaiiMnl sopulfris. niiod dc co lcgijmis. qni pos-
iii
A ;tnimHfn ainictam ie{ilcv«ri8 : lunc [ Vuhj. nbcti
6CSSUS a (ia-imuiutn Ifgioiie, iiudiis liubilahai iii tuiic oiieiiir lonobris lux
j iii lu:i, cl lcnebia! luae
memoriis inoiluoniiii. ttiniquc, iiu|uit, li;ic feceris, cri-nt sicul meridios. » LXX : 1 Si absiuleris a le
Cl libctaliliis n.a ad oiiutcsr.\|)osild fueril, spccia c<»lligaiioiioii), ci OidiiiatioinMU et vcrbiiiu iniTinura
hier iie ilti^|iicias «lomcsiicos iidci. lioiiis, 01 dcderis esiirienli piincm Uiitiu cx aiiimu
(Vers. 8. 9.; «uo, cl aiiimain Iiuiniliainm satunivcris tiiiicuric-
i Timc cruinpet fjuasl maiie liimftu :
luuni, ei sanilas luj lur iii lci)eb;-is iiimcii iiium, ct tcucbjoc lua; erunl
ctioWnlg. fiiius| orieiur, et
auleiliit facioni tuam .siciii ti. • ridics. t Vcrjjiim Uebrairunt mot.^ rvi**Z
jusiiiia lua ; ei gloria Doinini
rolitgfi tc. Tuiic iiivocaliis. ct t|iK»d iii Joreinia tor.piesfene.'! iiiici p:el:>liir (J>:iem.
nomiuus cxaiuliei :
claiiiabis, ct iliccl >vni), iit pjJi^seiiii capiiulo bis legii:ir. Iii eo cuim
; Eccc adsuin. i LXX r f Ti:iic
feium|iol luaiMtihunilutiien luuin, locu iibi supra juxia ScpUiaginla dixi^nus: IHssche
el sanitalcs lu.v
tilo orifuiur, el {uxihii in couspectu obligaiiuiici violeiiiaruiu '
commi((alionum,Q^^\trK*
luo justif.a
lua, el gloria Dei circumdalut te. Tuiic cl;imaliis, ct nito vetbo mota sciaii^iis cos posuisso tiolentas cau-
Deus ••xaiidicite. Adiiuc Joriuenle lieiiet, pio qiiibus AquiUi ciiorciu, Syro.ma-
te, ilicct, Ecce
adsuin.i Qu.iinlo clius (lecHuationeiu, 'I'!i«'0(lolio * /.'/.o-.l.', id c»; lor-
itla noufcccris qUiC prxleritus scr- g
ino narravji, ci ista fcceris qiteiH , ii.ansluhMutil. Ilurbijiii iii pcaseiUi loco
«le quibus niinc iHxiinus .
luuc accoptabile eril jojuniuin
iibi itos veriimus : Si abHiileris dc mtdio lai
luuiu, ct eiumpet
inatuiiiium lume» tuuui caUnnm el pro caiena Sepluagiat;i aiivot jp.bv,
; 593 sol vidclicci ju-
,
siiijae, dcipioMafarbiiis id esl coliiifalionsiTt , %i\c tiuculum., Irnnslulcruni
pri)|»liela ex pcrsoiia Dci ;
l*3lris lotjuilur Aqiiil,i, sicui sopra, eMf»eiH, iiilorproteius cst
: Onettir vobh liineiutbns noincn
rnennt, $ol jiinitia-, el ianilat in peHnis cjus (;Va.
Symmacbus iii Theodoliotiis scila couccdens [.4/.
(acfi. IV, 2). Qiii il;i sof, hic lux iticiiur. Stcut cniin
concidftiis], torquein posuii. Hoc dc inlcn; olaiiouis
ftiaiiilina lux solvil tciiebras, iia luiiieii scienlix'
varieiaie sii dicium. Alioquiu.<;cnstjs sic cum sup;»-
ci verilatis (miiiesenoiesiiigal. rioribus juiigiuir : Oriouir (ibi maiiniua lux. cl sa-
Ei suiuiales, inquit
luieciieciituur. Pro qiio Aquil.i, vcibum dc iiiiaies luje oilu oricuiiir : cl pr;ocedcl le jusiiiii
verho
cxprimeiis, posuit ; tit cicairix r«.'/icns tui tna, ct gloria Domini curouabit te. Depjecitiiiemmie
afo ob-
ducclnr ; ut sciliccl vulneia peccalorum siaiim exaudiet, ei sc oslcndcl csse pi?cseutem. Ila
nostrorum
ad ortuiii solis jusiinae, iJo
(bimtaxal, si ad supciriora opera brcc quoqueaddi-
1 obdiicia cicairice,
claudaulur. Pro eo quod Soptuagiula deiis, Hl lollas de te ohiig;tiiouem el ca!ciiarft qua
iranslulei uut
Ti ti{/.aTd3ou, id est.itfHj/fl/ci tuw, Lmuii ^ '"^ aiHma colligaia csl. De uua cl Pclrus loqueba
inlerprc-
te«, ducti iioniiiiis stniiliiudine, t(>.j!f.a, id
tur ad Siinonem : i« fellc niim atnariiudmis ct
esi vc
Himenia pi;sueruni. Undo tnmslalionis (5(lsi. niulii ohiijalioue iniqiotalis vidco se etn (.-lcl. viii, 2.5).
Mb dcccpii,adresurrectioiiem corporis coiopioban- El 1'duJus tloiehal, oLligaiam cerncns iJiilolalii»
dam, h()C uiunlur lestinxiuiu, quo stiiicel AiliCtiipn.siHi» civitalcm. Euuibut cuhu y^ccaloniiu
vcsli-
mcoluni auimxcoipiis acoipi veliut, ijuoil siiorum unusrtuisqtte c^iislrinyiiui \^Piov. \,22i. bt
in dic
resurrecliouis oriaiur. Lt antecedel, iiiquit,»» qoibu.s aniK!.ai vinculis cl havid precabaiur in
r«y«-
ivectu tUQ juilitia lua [Geti. x\x, Ps.-ilmo : Ai) occuius meis vntnda me, Dov.nne,
33, icc. LXX). ct
Secundum iiiud qttod lo^iuilur Jacob : Exaudict me
c.b aheTiii parce serte tuo [Pnu!. xviii, 13). DiUicile
rras jufiiiia mea ; el implebiiur quod scripium cst: repcriiur qui Iim uon stringaiuF taicnis. Karo invc
Ecce buiiio, elopera Et gioria Dvmini oircum- nilur aiiMua qiix bane giavissiuiam lorquein
cjus. non
Auim le, quasi vestc pulclterriisi;), ul
habcul sito cully circumdwlam, ad lerren;! sc opcia
gl<'ri<iceris
•piid Dcum el apud bomiues. Ttinc invucahs^ ci
ileprimcntem, ui neqisriquaiu (ojlurt), sed leiiuni
Dutninus ejraudiet : clamabis, et dicet : Ecce adsim, aspicial. Qy\o6 ol dc evang<«ii.a referiiir muiicre,
iion
..-.. voce, scd operc
.v,ww, „:^ r,f.,,,x. ;
, uon rospunsione,
„v„ iv»|MiiiMuiit.', seu
sed uuneli-
bcneli'
quam
'
•".
viii.\uial Sal;ioiis
.^••..•i>..;> per a;inos
^ci «iini>:, ilcccm
(ici-ctii ei oiio,
ti ooio,
ciis.Quodjiixialiltcrameliii Evaiigcliocoiiiprobahir, ^ "* incurvata, ca-it siia nou vidcret {Lttc. iui). Si
quaiidu diccniead Domintimleproso, Si vis,potes orgo, ail, tuleris de medio cordis
lui banc catenHUi,
tne
M«tt«ty«r<?,iespoi!dil Doiiiii.us diccus : Vo'o,tiiundare.
<:t isliusmodi vincula dissipaveris, cl a/v.p^iTO^U^,
pro qua iies a!ii inlcrpteie» voce cousona extcn-
(Vers. 10.) < Si absliiicrfs «le nicdio tui catonam. Miw digilun transtttleruiii : ut iift:; solu.Ti inalum
t\ desieris di^iiuru exlendcrc, el- loqui qooil »011 jpsum iiQu cogiics, el n<»n facias, s*d no deirithas
prodesi. Cum cirtiJcrts csuiienli animam luam, et quidcm proximo tuo, pt slsiguios qu;isi digiio no-
' Uopoiiit Vicior.
ciiulionum pro cnmmutni.innvw torquem
eriorein.jMC aii pjiere ex verhis, ipsoc^ue t;-)-;
videlicct danmaiorum. quam vuljo Boiaiu
1,X\ vucaoi. » P3ri;« babpi intoniis 111 )ere;Dia; cap.xwn.
t»'Xlii. Se<i noii (iiibieuduni 3jvi/.>jtY;-t.a t.'l sormi
»lu!*i Griccaj Jinguic pr;/prK'l;«iem,
-
— ;
llieodolio
x>.ot?-v, cic. Mss. <odic*^s leguni
iuicVpreiari llu--
roiiyniuui couimuiaiiQiicm \n stibiic.tt;i
KAVON :MUoa observavimus ad iibrum Noininum
iil
cxpos!li<.»e. ad vocciii L«zrt, 1111:101 quidaiu iftterprclalj sun(
* Noslri, cl quos .Martiaii.
consuliiit. iu<s. -/./.'Am'. ;;"'.' .ov,
loKjf.tm vi.!«'licel damn;tioruiB, viiigo Bo]am
S. Docior lit). de yomtHituis HiOrauts .j\
J:>s'ih vocalam. Couiuls
«Luz.->,
: locom ei sch<.>iii( noslra. Mar-
iiiqnii, qiiidam inltTpreianiur z/.r.v* riA^.
;
591 S. EUSEBIl mEROiNYMt S92
non prodesl apiraie iwx, non A lar. qute in U esl, tenebra! iunt, ipsce itneirK qmn-
ies, tl loq(i:ui5 quoil
errr.res consiiierans acci- la- $uni {Mauh. vi, 25) ! Considcremas quanlis vir-
Uia mala, sed altornnj :
scrni!) snlii;sclii. rieriqnc no- r.ullms pervoniamus ad lucem Dei, ui lenelira
pics qiiE bciiii-ns
'^ sst, orrfiJ:a/!0)ie.»M c/ei-ico- verianlur in meriilsem, d5caniirsq««c»in sponsa :
sno!um»X''f^'''^''^''»
non soluni ad inipretalionem vo<:is, Ubi paseif, tibi cubas^in msridie iCani. l, 6)?
)h;}}, 'qn;t
Oomiau»
^5 srd ad iinposillonem impieUir manns (ne (Yers.
ficnipcr, ct implcbii
tl.) « El renuiem dabii
splendorlbus aniraam laam, «i
«ibl
sciiicet, ut :n qnibusJan» risimus, vocis imprecatio
o$sa (ua iibcrabit. Et eris ' quasi iiorius irriguus,
clandesiina cleric.is ordiuei ncsciemes), sic iiii»'l'.i-
ei sicni (ons aquamn), cujiii non deflcienl aQux. *
guni, nlassuinani: tcsiimoninm Paali scribeniis
a«t f iniothenm : Hanus cilo nemini imposiierit, ne- LX\ : f Et crit Ueu» tuus tecun seniper: el iniple»
(/ Tini. t, 22). b^ris sicnt desident aniina luii, et ossa tna pin-
que communicaverit peccatii alienii
leve, mitlcre inargaritas giicsceni. Et eront sicut hcrius ebrius : et sicut
Non esi cniin ppiccainm
anic porcos, et daresanciuin canibus (tfa«/i. vti> fons , cui non deQcict aqua. i Quod in Alexan.
ct ordinaiionein cleric aiiis, ncqnaquam sanciis el drinis » exempianbus in prlnclpio bnjas cspituli
addiiuro est adhHc in laut tuet tem-
in lcge Oci «ioctissiniis, sed asseclia «»i» iribuere» : £.( te erit
civilium oUiciorum ministris : quodqnc liis dede- B per ; el in fine, e< «saa (sa qtiati herba orientur.
corosius cst, mulicrcslarum precibns, lo qno con- et pinguescent , et hmediioU pessidtbHnl iu gene-
raliouem ef ffeuerutioim ', in Hettraico non liabe-
sideronda loqnenlis in se Cbrisii Apostoli sapJenlia,
junxit lar, sed io Septuagintn quideo) emendaiis et vens
qui ni oriiinalioBis pericHlum dcmoostrare»,
lormenia peccnnliiira Neque CQmmwiicaverii pecca-
:
exemplaribus ; nnde ok-In praeaotundum est. Cum
teuebree, iiiquit, peciorit tui, crta iuce, fuerinl dis>
lis ttiiems. Sicut ergo in ordinationii^ns mslornm»
pariiicps esi peccaiorura qni lales consiiiuii : sic sohiise, et pro nocte palpnbiii meridies fnerii ex-
in onlinaiione sancionim, psriiteps "est eorum ju- orta. tunc semper habitxtorein babebis Deum, qui
qui bonos elegit. Sequil;ir: F.l vertunt niur- iinpleai spiendorilius ini(nam luam. Oe quii;UB tn
siiiiaj.
muratwuis, subaiidilnr, ir,b x&i-vow, »i absUileris a psHimo legiiup : Tieuni priueipium in die tiriulit
le. Verbnm auiem murmoralionis est, quando
con- faa, in splendoribtit tanelorum, gx tttero anie tuch'
ira nos loquilnr Oeus : Definat a me murmuratio ferum ^enui te (Ptal. cn, 3). Sire taturaberls
populi hujus, ei Hon morietur ; nosiraqae peccaia cunciis qnx dcsidemt aoiina tua, qaia et ipse sa'
leferiiiins ad Deom. ad cxcusandas cxcnsaiiones tur.'tsti aniinani esurientein, et dicore poteris ; Be-
n petcaiis, ei dicltnus ; Corporis me snperavli ar- nedic. aninta mea, Domint, qui implet in bonis de*
dor, adolcscenii» incenliv;! vieerunt, a Dco talis stf^erium tuum (Ptol. ct(, i, 5) ; ei ossa tua liliera-
crealiia snm : paupertas coegit ad furiom. Iiaqu»! buntur de iateritu et i|Re psrpetuo. Sive impin-
guesceni,
si non feccrimus isla qu.e dicia sunt, el feccrhnos ut pristiQani crassitudin^tn recipiiint,
e.i qnae dicendasuni, ui esurienli,
noosicut supra, qux fanie sermouis Duroini atienuata fuerani. Quod
dcinus panom nostrum, «ed animam nosiram, ()uidem et jaxla iiiteram de
«t reBurrectiune eeroni
eum In qnibuscunquc possutnns adjuvcmu*, cinou ^nx casura sunl corpornm, inteliigere possiioius,
quasi ex trisiiil:^ « n^cessilaie, aed ox snime tt de.virttitibusonimse, quas
iri- signiQcanseanctns lo*
iiuainus accipienles niagis, quau) danlcs benefi- ^\m'nir\t\\fiAiaQ,Ont!iia«tiameadieenl,Domin£,qui$
ciuftJ ; llilnrein enim datorem diligii D^ms [II Cor. iimilii libi()*aat. xsxiv, 40)?Dequibuset in Prover-
IX, 1), ul aniniam csnrienicm sive affliclam nou t)iis scriptum est, Fama b^naimpinguat oisc{Prot.
lefocilleinus ex par«c, scd satnrcmus ei dolca- : av, 30). Ki quibus prseniia prcuiiduutor, Sauiius erit
muscum doleniibus, lugearausqne r«m lugo.itibu» corpori tuo , ft curglio «tsibusiuis {Prcti. ivi. 24). De
(ftoHi. xii). tnnc orielur In lencbris lus nosira, 097 quibus rursum scripluin est, Dotninut cusiodit
ille qui dicil : Ego tux veni h n.nndum : vt vtnnis omuia ossa eot um , unum ex his non cotitereti:r iPsal.
qai credif i« wie, •« ienebrii non mancal, $ed ka- j) xxxiii, 2!). Kconlrario, qui p«i«cator rai, ct anini»
heiil lucem vita {Joan. mi, 46).
Luct.rna ei-im cor- robiir perdidil alquc virnileni, p'anj;il, «« loqoilor:
poris noslri esl ocolus :.Ji simple.f fnerit, lolntB Disiipata ean: otta ttoslra tecus tnffrniini (Ptal.
corpus 696 uosiruio crll luciJuni. Si auicm qnl cxi,, 7). ^Vqise cnim pos.snmns ciedere quofl oss.t
lux csse dcbsiet, versiis fiierit in lenebras, lunc pcccaloMimuon in iiifcruosint, sed jusln infcrnnm.
omnc corpus icnebrosiun eril, el di<Tiur nobis : Si Et [nnia bontt impingual ossa , qiise ad corporis sa-
'Aniea. si eni. Il-^braice autei.n n'''«l- Vide c.xefnplaribu.s, quorum hoc loco recoidatui iliero-
subnesam Hiercn. esposiliooem. nvmuii. Martiam.
^Qucd in Ahxandrinis^ elC Manuscrlptus Codex * Kbtque qnod Alsxandriimm di-
in co aiii.iem,
Alcxjnd-rinus, in l^oljgloltis Londineiisifcos Jvpis ciiur, exeinplari, qieniaduKKlum ct iu Aldino &I-
expi-essus, reiinei leie loiam Iwncce per.copeu icra ba&c versiculi cju3 pcricype, xi\ ti ftjta «u
leilit cnitnposi vocem 05»? uiumam undecinii versi- w; PttsTiivTj <sva-e/.ii yjsX r.iav^f^s&xai, xelKAnpo-
cnii. El oas quaii lic-ba oriejHnr ei pingucicent
lur. vou^,9ow5i'v€;ei; vevstpv, quain ci Cyrillus «1 Pro-
htsrediiote possidebhm ggneralioHHs gejieratienum. copius iegunt.
et
maaiieslnii: esi unutn essc ex Alcxandrinis
Cx «luo
:
593 COMMENTAR, IN ISAUM PROPUETAM IIB. XVI. CAP, IVU». 594
ginnm non pcrtlnot. Soquitur : Et cris, siv« erir, A cuio «]ui naii;« cbi i» t9, tKt^iOcXorein lepiuin. Po
id e.«l, aiii lu, aul aniiua tua, skut hoytusirriguus' quo in (i4«lino lf{;Iniuii ; HomQ mtm al In en : «%
i\e qiio s<'ti|>tuin csi ; lom e^redithtilur, el irriga- ipte fundnvU tant AUinittm {PuiL t.xxiw, 5).
bot oimum facicm paraUisi {(Jen. il, 6j, {iro quo in Qoas sepea aique maccrias, lioc eoiin Graefft ser-
Hebraico Itorlug kgiiur. Quern fohlcui iion iiliuin inone signilicit «favH»'-^?» H^^ ^' vineis circuin-
jiossuiHH? tiicf.re, nlsi cuin cui dicijur, Apud le ni dari Seripmra conimemornl : ViiiMrH de ^fyyp*')
/ons rifo? \Piai. xxxv, 10) : (|iu indeiineiuer rig.il <rtf»i<u/i.^tt ; tjeciiii geuiei, ei planiatti eam ; e(,
Ecclesiano suiun cl cuoctuiuni corda creticutiuin. posl paulultini ; Qnare de*trushli taoeeriaiu ejm ;
(Vers. J2.) t Ct x;lilic3i>uiwur i» le iie»f;rla saB- ei viudemimt eam Qmnet qtti tratnouiH viatn {Pidl,
ctilorum : fuuduineuta gtiucralioiiis c( gencrationis i-xxix, J) ct 15)? Ei in Ijoc codem projshcta : Viiwa
suscilubis : cl vucalitlur [Vii/f. et Tocaiieris] in io fafiaesi iHecto(lm. v, I) ; quam pulclirosermnnedi^
aedilicaior sepiuin, convcri.-;i(s f
Vm/^. averiens] se- seriliaiij, folnlit : Mdifteavi iurreiM, gt vtaceria tir*
:nitas in quieteni. » LXX : i Et :filiiical>UEUur tibi euitidedi (Jbid. 2). Quain q«i dcstPMRi», justa Ec*
deserta a saecnlo, cl ernnt fundamenta lua »empi« rJeslf sten {cap. x, vers. 8), wordeMt enio irolnber.
lerna io generationes ct gcneraiiones '
: el vocn-' Qua; fdeo cirfnuwhta est, nl otniilutii bcsliaruu) !u
beris nediOcaior inaccriae, et seiuius in inedio qnie-
" Ttneani Pci prohibi*aittr aceessup. l^te cm aitteiii
scerc facies. • Non soluin, inqoit, orieturin (enc- roluber (Qriuosus, qui deecpit Ef am m paradiso»
bris lunien tuiin^ et lencl^r.ie tusc crunt quasi ineri'- qux quig Dci ijrjpcepia destruxcrat, proptcrea
«iics, ci d.ibii tibi Dominus reqiiiern semper, et inorsibus ejoa pjUuU, c\ audivJt a OmniHW. Tn ob-
cris qiiasi liortus iri igiuis, el caefer;» ; scd ffidifica- terraHs caput #j«5 ; ct iUe oitirmitif itbi eaiearteum
buiilur in te qu.T; longo lenipore deserta fucranl; {Geii. 111, iJ>). In eo !oco, iil»J «os Juxia Septuaglnta
01 iu inritisgciicriaiouibus pcrmansurs R^diuni tna- inierpTeiati 6unius , ne quid innoTafe vidcreinur,
ruro Itinslaiiienta j.»cientor : ita ul vel tu ipse tocc- qui« vii!gi\l«'» C6t lasliinoninm, et vocabens (vdifl'
ris ;;'(lilic;(ior Sf*piuin atque Hvaccriarum, vel oiia-. caior ecpinot, in H«braIco legitur, «i eocalfUur inUt
tiir in tc qui * sii dcdiricalor sepiiim, e( avcrtat se* covttt pnEREs (y~S "^Tl) qnod Aqulia interprctalus
niitas in quiclem, sivc, juxia Seputnginta, ealles csl' 'Ke{>i9pixT7); oioxcitf,?, quod nos ^QQ pos6«mus
iii nicdio fcciat conqHiescere. Hrec Jnd;T;j fti amici jusia scnsuni dicere, qvi sb opponti Uei tracu^dkB
laiiium occidcnlls iilteras, ad instRurationcni tc.^e- ftrvicnt^ Oeuique SymtDacfius transiuiit, n»!irj<m cp^
riini urbiiim Palsstinx. Ei vei fncia sub Zorobabel pv'wc«s cxdenti, qnalis fisii Moysfls, et Afifon, ei
ci E*r.i, ci Neeniin, tel in uitimo tempovc fnlura ^ Samuel, qut ir.'« Domini rcslilerunl, «t quas» at!N
coiitciiduiii : ei ad instauratioiiem Jerusalcm ci in ficaio w«ro, IndigiiaiionJ e]«'s posyerunt (crmiuuut.
circiiilu civilatiim ultissifua g^g fjiid.-»inenla ja- Quod ei icfcmiie uicitnr, ao «ccurrat Uomifio, n^
cienda, el tain excelsos mnros aediricandos, iitnul- |r« ej«$ veUi resisiero, et indignattaneni Ita pr^QJ*
Ins bosiiain possii inlrarc, ei omnium iu ess iui- bus quasi quodain niuro iniiifclyikre (/«rffn. vji)
iiticontm pro!iibealuringrcs»us. Nos autctn, seqtscn- ciMoysl»qiiasi tenercturabeoDofnlons: Dlmiiienii,
tes ccept.ie explsoAiionis ordinem, qiiai dcserta fue- inqUft»#Jpcr<"M!«'3»»pop;i/«r?t ».'?«;« ilCsod^ ixxi», SO).
taui in Judris, dicinitis aidiiici^ri in l^cclesia, iion Uitasniodi crgo acdif;c!\ior maceri^riin» nnjroruniquc
ad breve lempus, sed in perpctuum, el fundanicnla ct sepium, convertet seinii.i3 In <juictem, ui neijua*
iilius cx utroqtie populo, id cbl iti duabns gcnera- qnam Dci ira desjeviat, sed placatus sii cis Onniintis,
lionibus, susciliitida. Dnde diccij.tl Apostoitts : Qumi et omties in dignaiionis «emita^ eouquieseaul.
s«f>iens architecius fnndnmenlitm posui ; alius super- (Yci"9. 13.) 1 Si srerleris a «abbato |>e<lcm limm,
n^riiJicQt : v.nit.utuisque a-.iteni vidcfit quid supera'di-> facere voliiniaU:m tu.im in die sancio uiet* : e» vo-
litttl \l Cor. III. 10) ; ei iii jiiio loco ; bti agrictth caveris wbb.Tium deiicalum, et saiieiunn Doniin5
tura, t)ei tedificatio iumus {}biu. 9); cl iterum : gloiiosum, ci giorinc3veris.6Mtn ilani non fscl» viav
/Ediftiati super fundunie.ntum Apostohruin c( Pro- D tuas, ei fton iiiTenielur [Vw/jn. iftventi;)r[ vQtiiii.
pheturHn: (Epheii. si, iO); et vocandam eaiti, sive tas tua, ut ioquaris sei-moiicm. « LXX ; t SiaveF'
• Aiieruin el generaliones, quod deer;U, juxta serie, ct ad Hebraiciim V^ "^li cftnvenicniia» de^
CrSGUin arciictypitm iio£tri uiss. sidliciunt.
«Ique Hicronyiniana juxla sensum expi)sillone,gor-
' Miiius recie antea, quati, pro co quod priSfe- inanitHS icstiiuia bciionis liquet. Wec qucin mo-
runt mss., qiii sii.
veal ignoiuiu fere Lexicogriiphis vocabtilum stpi-
> Locuin biiiic usque adco vili.tttim, ut ne conJB' tfpi*xr,%, cuni rccte possil ad Crapcaj UugUffi
elur.» quidein resliluerc audcrcl e!. Moiiluiuconius, anaiogiani a verbo «Efn^p.Avtw, quod est, tepio^
pri&linie ciMlisAimohque lcctiuni rcd iit A)Til<rosianiis deiivari : ci constci conieniioiui» .<^q«Ua3 iwgwinii»,
cod. antiqnior, in qiio iiiteri<; uucialibui scriptuin ut verbiiin dft verbo redderct, pleraqiie .ilta Grjucis
cslUKPltrAKTliCAlAKOUllC, qu;e in dnu ve.tia auctoribtts «oii nsurpata vocafcuJ;! excogiiisse. Ge-
distiiijjiiemes, ei ut^a aUer;ive iiticnila, qusc larite leium crai a<i luoitsiri isistar quadtiiviM3i»Jo scri»
iiiinis perinnlari invicem soleui, emendantes, lcjji- psil Erasinus, ac «emere in poaierioifi «lilionM
mus Tcjpt^pdx-^i^; o>.«xoj:f,i. Kienim ex vucum isia- a<J- lionc usque diem
maiitivji ?;e'f;>ixtt5jjia x'"
tu(n signili .tiione ipsB, (|u<cesi, obicc»! poiietis tn- i,Tl?. Wcc dcpravaii Stiftl, quos Monlfiitico»
inintis
/iTfisjoiu, pro qoitias Syinmaiitus veriii, murutn nius consuluii IDS&. veieres libii, c quibus vix po»
oppouens credtnti : lum e& .oriUionis cvr.te&iu ac luit allerum o-.ttxcn^s vftrtoufn cRcudcte»
:
595 S. EUSEr.lI lIIERONf.Mr 59§
tcris in SabbaJis pedcm tmim : ul iiou facias voImh- A nobis Irilmiiur dptinqnendl. Qiiod si slnltinn est
tal^ tiias iii dic sancla. Ex vorabis snlbata ilelicata rn>dere, siipprcsl m Sabhatnni f\\u>A inlcrprptaCiir
sancia Ooiiiino : iion lolles pedftni (iitim ad opus, reqviei, MiHii tcmpnre sanctificandum sii a fijteli-
neqiie loqiieris vf>rbiiin -f* iii ira de ore liirt*.. » biis. dnm non cariiis, s«l anima; f.icitint volmitato.i.
Cu' siipra diverat : A'o)!»e hoc e-it jejuuium tpafiis Onodqne jnngiinr, jnxla Septiiagin;a, ht ira cx ore
ifuod elrtfi, diisoive co'!igationem impielatia, tclvc tuo, in Hebraico nori babetiir. .\d lioc SiibbAlum,
fasciculoi deprimcntc!) , el caetera : eliam nnitc omiii festivitale celebrandtim, Salvaior nos provo-
prsEinia rcproiniilii, si lacere volncrit qnie seqniin- cat in Evangelio, dicens ; Xenitc ad uie, omues qul
inr: ut iiii.- scilicet cobibeal pcdem siiura iii Sab* labcraiis ct oiierali estis^ et erio vobis dabo requiem
baiis, ncc faciat voiuniatcs snas, el dieni sanctnin (Mati.h. XI, 28 ; boc enim sigMificat avarauTW
Doniiiii t^nis commaculcl vo!unl:iiil»ns [M. volBpta- \i\i-ii, nl scilicc», pecc.itornm oncra (Ipponcnles,
tibus]. Lege praeceplnin esi, ne in Sabbalis ©pus salihalizeiniis in Chrisio, ct dicamus : Slaluit supra
servile faciflirus, ne acoeiitlannis i^nem, nt in «iio pelmm pedes meot [Pbal. xmjx, 5), illHdqne vite-
sedeamus Incn, ul iila laiitnm f^iciMnins opera qnx mus qiiod sanctus pcne snstinutsse sc dicit, Mei
ad aniinie saluUNU pcrliiienl {Exod. xx). Qnod »i rcre peue moii »«nt pedes [Psnl. txxn, 1).
)iixia littcrain accipiainns, penitns impleri non (Ver«. H.) Tune delecisiberis sopor Donrmnm
(
poiest. Qtiis eiiiin poie.il boc faccre, nl toia die ac [Vttlg. Domino]; el swstollam le snpcr .nltttndines
nocle sedcns in Sabbalo de uno loco non recedat, lerrje, et cibabo le bserediiaie Jacob patris ini. Os
inio ne leviicr qnidein se coirniovcai ;
quod si enim Domini locnlnm cst. i LW : « Et eris 701
re<erit, tiansgressor Icgis sit ? Ex uno igilur nian- cnnridens snpcr Dominnm : et elevaWt te snpfr
dalo, qucd juxia litieram impossibile esl, ei cseiora bima icn», et cibabit le bscrcditale Jacob palris
cogiuiur spiriinalitei' inleiiigcre, ne facia.Tins ser- tui. Os enim Domini locntimi esl. » Postqnamvn-
vik opus, et perdanius .inim» libertalcin ;
qni enim cavciis S.il'ltal» delicata. elnon niovcrisin Sabbato
facil pcccatuin, serviis esl pcccati (Joan. viii) : nd i>ede)n innm ad opns scrvile facicndnin, iwqne
orns porlcnius in Sabbato, qnale por'a!»ai ilie qui verbum Incnlns fneris, id cst, semper lacueris, el
dicil ; liiiqiiitalei mew eievata iunt supra eapu' implevorls ([iiod prsecepiuin esl : Cohibe tinguam
neum : quasi onus grove /Kjgravaia suiit siipei tna tHam a malo, et lubia tua ve loquanlur dolum (Ptaf.
{Psal. xxxvif, 5). Ne Iniquiias 700 T''»^ sedel sn- xxxiii, 14) : tnnc delectaberis in Domin«, et vitle-
pcr lalenluni plumbi, in noiiis habcat potC!.laiem bis in le esse jwnnplelum : Deleetare in Dontingf
(Zach. \), iie nos voluptas corporis el libido siic- C f( dnbi> libi petilioties cordi$ tni {Ptat. xxxvi, 4).
ccmlant : Omnes eiiim adutteranles auasi clibanui Siv»> fidnciain babcliis in Domino. jnxta iliud qa«)d
eorda eorum {Osee v:i, 4, l>) ; ei diaboli jatula .«cripuito esi : Qui confidit in Doinino, beatus etl
ignila siinl, nl ioi{itlenl in obscuro rzcios cordc {Prop. XVI, 20). Et in Jeremia : Renedictus honto
(Psiil. X, 5). Pr.Tcipiliir qnoque nobis ul a;Tcpl;> qui conf.dit in Domiito, el eril Dcmiuws npes eju$
aralro, non resiiiciamus po.sl lergam (tiic. ix) {Jeretu. svn, 7). Fl rtlihi : Btfniim est ronfidere in
ut tecloruin aliiliidinein ronsce»i(lcnie<;, neqnaqnam Diimino, quatn confidere in homine {Paal. cxtii, 8).
ad lollcnda saeculi veslimcnta vclimns descendere £t elevabit le Dominus ^iqiic siisiollci snper diti-
{Malih. x) ; sed nt sndiainus cutn Moyse, Th veio ludines rtc hoaa lerrae. Tc.Mr.i enii» iniiinm, lerra-
kic sia mecum [Exod. xxxiv, 2); et sodeannis cum qnc viveuiiiiiii non rsi dcorsum, scd snrsnni csl.
Domino, lassi in via buiiis siccurr, super piiieum Denique ?.d Lot do Sodoni.-e ei Comonoe vidlc f«-
Saniarit.i.nfL' el coiivcrsioncm erramiiiniqne saliilem gientem dicilnr : /« nionte salvtnnte fac (Cgn. xik,
siliciiies {Jor.n. iv). ul aiiiliainiis Aposioliim com- M). Ad qucni postqu-wn pcrvenit, orlus cst ei sol
raonetsieni, Sfotr; firmieiiminohilcs (l Car.w, HS), iii Segor. De hac tcrra diccbal Doininu> : Beati
Jbdas p:>ssns esl prodilor. mii-:^, fjUOtu«tii'ipsi poxsidcbunt teriatu {ilutih. ^, 4);
ne patiamnr ilb.ni (jnod
qui pcrdidil locum niini~terii sni, el iransgicssor ^ ei mulla i!ia quaecrcl.r.) iisniprivimns, quomm illnd
iiliusqno sempcr scnteniiae rfcinle- esl : llnucra pairem lu>nii et mniretn tnam, ei eri$
elTecuis >jS'.,
mnr : Si spiriuis patcstaterr hiibentis ascenderit .^uper longarrus rrtpcr terraia quum Dorr.imit Deus tuua
Qui dedcrit tibi {^E.rod. xx, \i). Qnod juxta liltcram
le, locumttium ne dimiseris (Eccle. x, 4). sic
^niescil in Sabbato, laval iiiter ianocontes maniis peniiiis slarc non polesl. Mnlii eiiim bonoranl pa-
>!uas, iicc movei pedes, nt euas faciai voluntilcs : ien!cs, el rilo moruinlur; t:t idii parricida» bmgo
delicata. Qni sabb.n- vivniil teinporc. Ul anlcm cerlins novcriir.us banc
islc celcliral Sabb^ila D«*iiiiui
llebrxos scribilur, lerram essc iii sniiliiijibus:, iriccsimi sexli psalau
lismus, juxla Kpisiol.im qnae »i\
prrpa- brcviler recordcfnur, in qio scriplnm cst : Mites
feproiniailtir nobis in coelcslibns, ct gloria
faciamus vias nosiras possidtbunt leriam, ei cpuuibuntur in m>jl>.iludine
ralur {Hebr. iv) : ul diiiii noii
pacis {P&ul. \\vvi, H). Pusl qu.o inr«Tlnr : fcj-
•n Sabbalo, nec iavciiilur voluntas nostra, ul lo-
quaniur sermonem, quo scilicei n.^c operc, iicc specl» Dofrinum, d cusiodi vias cjus : ct elctabit te,
laolum probi- ut posiiidcas ierrum * (Ibid. 3i) : de qua in alm
scnnone pccccmus. Alioquin si h:ec
loco canuur, Jiisf/ potsidcbunt tf.rram, el habilabunt
"tciitur iu Sabb^ilo, ergo in alii:> scx diebu» libcrlas
wursas sclemae cHcriptoribas fuit, ut qna
»
Siasdem voci» «rrBm fraudi, «luod csi, aiiiiqnis
:
W7
i,3i rOMMENTAIl. !N ISAIAM PROPHKTAM LIB. XVI, CAP. UX. 598
in 3ieeulu}it s/wu/i supcr eaii> (fhid. ^J>). Q«od<t A te a:l bona tcrrof^ el flbabii .le luvreiHlal^ Joeab
ipsum iit){>os$il)ile cst. Si eniiii tcrra ivcrlraiisibit, pairii rHt.cianiecomplere. Ne<|ue enlm ablirevltla
\y£C iilique qiiam iiKoliinus, qnonioilfl iu 6a'Ciiliiii) rst inauus ine», aique cnniracta, eam ddlibe* iil
s.eciili jiisl. liahil.'biiiit fiiijicr o;im? lix qiio ilisri- nuidiiin populum ineum eKieiitlert: nequesm aul :
ii»i!i essn lorrain qv.x in soiitiroilius sUa '.'sl. Posl suriias aures habeo, »1 exao<fir«5 noii possint. Kx
<jiw iufiiliir : fe'/ cib<it)0, Sive, cibabit If. i)ommi$ qtio ostcuijitur aurcs Dumini, (\\s'dt ju&ios aitdiunl,
li' reditale j'.ic.->b polris J«i, Si( lU enim qui Jiilcrn ci iion audiiint pccralorcs, n«(jii;*(j(jan> «se aosira»
^'C2 liJ''"""'!! A^rtfii.'«nt, ajipoiistijr rtiiiis Ah»:i- riiiii uurium similcs, qiuc cniis^ism voccfn «ivft
tia-.iiy sir. i)i>i sOj/p}ij?ia? vt(l;i ,i{q;ift p.T.Mla, vo- Ji;£liiis!, slve iujiialili*, sequaliter autliuttt ; jf<i
c.tUir fiiiiuj Iv.nh, £' ci»jri> ijuis viiUilii iinitalof peceuiOf ip.qoil, ceslrfli, quasi (|ni.dar» iu nietli<»
<':iJ. »»iiii-i asipeiiaUir et irnfi. Bona asjUm ipnjc, nmrus oppnsiius» vos ei Dcum (jividunl. Unde et
»|ii.« III GM fisis sUa eai, «i!iii)us 5a(ura«;ir filins Satvaior Tn passioiie .sua fccit uinmque unum
J.tcob, 111.1 accipieiiJa ^ittt!, 'V.iai ncc Atulus viilif, {Epfiti. )0« el nftedium piiriclcin iitiirei ia: soWens,
iiec anrts ,i.i(Jivit, nec in tof horoliiii aseei»<tern»i inimicitiam in eua c»rno desiru.xit, ut quos parks
{Isct. LMV ; / Cor. ii). D«-. qiiiinis In Epjslola s<'i i- «liviterat peccaloruin, Ctirisli &an{(T!i8 rnnjuiigercl.
Qui enim hac ileunl^ osten-
n qux ntuUu
piuin BSt a«l H«rbr;eos : Qui ap4.'ruiv paradisi jttnuatn, lisnriporQ
ilHitt qvod palTiam qu(c>(iut : el tiquidem }liam <]ru(f- €liiUS6 fuerBt {Gen. iit), ct ignMiin Qtadium -SUO
rerenl, de giio ei<ffii] CTani^ habcbanl («aipvs uf cruore Tesiinxit» «t andirct latro : lio4ie mecnm
ievir!eteuiur adeaiu. Nunc ameni 'nelioreiiideiidts' eris ir, paradho {Lue. xsiii. 43). Qiiod(|ue sciuliur ;
raut poiriov!, hoc «i/, eataUm Jeiuittle.m {Uibr^ £' propler pefcain valru nvertil lacfem a lobfi; vl
XI, 14 IS). Kx riuo liisciiiids, inille dnitoruin f.ibu» liOu audiret, sive, ul non miseKretur, lioc OSUndil,
l^iii, iii <^u.) rur^uin nu|Mii]p proii'i(i(iiitiir, et cibi, quod i'eior<iii) pcccaioruni ct iniquiiaiCj coruin
cl iovrenx vU;e fonvtrsaiio, a^iiciendaiti. Si cniin ferre noii poluoril, scA ;iverieril f;icicu) sn.im, lio
iii ro$iirrcr!ioiit'<if<i«eniilbcnl iicqnoitubantur, seJ coruiu tiirpiiudiuem cenKret, oi siaiini perculcrd
rrnni 6iiiiilts:ii)ge!orutii, quia stnii .'i!iiresurreciian's cogcrt,'tui, fnJe peccjior, Domiui vuliuin viijcro
{'tluitli, xKii); ei ite vontie ac cilii& A!.>u&loiu£ ioquiiur (lesidiMuft, dicit In psalino : Vsque/juo, Oomimt
fscii venifi, et venter escii : Dius auteiu et huiu ef obluisrciis me in fmm ? i(!(/««</«o aiiertis Juiiem
iUmn disnii.ti (/ Cor. n, 13), quomndo lursnni luam it lue {Puul. \]\, 1)? fclt aiibi : Oileude faeiem
iiicomifiio et spiiiinali iunnortaiiqiie corpore, caf- luain, e( saivi eriuiKs {Pial. f,KX{X. 4).
iii& piisiiiiiB «lorulis atque corrupi3? viUa (jiujsre-
Q (Yi.rs.3, 4.) t 51a»ws eiiiio Tesir» pol!ula6 $unt
itius? Lt t»;cc diciiiiiis, noa quo subhtantiao) gIori< sanguiiic, et digiii vcsiri irtiquiiaie : labia vcstra
Hcaii corporis ricnc^emus, sed tjuo opsra Dii&tiua lucuta suui uienda^iuin, e& lingus mtra liiUjtltla»
in Ms qui .'>iigelor'jin siiiu siinHe!:, reaiUis a'»fera- icm fatuf. Nou eei qui invocct justiUam, oeque C8t
Hius. Alioq-.iiii ei i;i isfo adhuc cor|*oic wr ifclnula qiii judiccl vcTc : sed couriiJunl \n nWuW IVvfif,
H coftiineiitiii;)), ci perf«eiua^n '.asiitaiera d «lia-» iiliinu}» H (oq:iuntur voniiafcs. » LXX : * Uams
rilatciii, inii:.^!U'.2i' viriul<:i ^tii^eiicas, et laitien euiin vestr^ poUut» suni languiue, ct digiti vi>Mri
subhlaiili.iin corporu:n non fiinittiiriis. ynii tit pcccatis. tabi^ vesiia poUuta sunt iiiiijuitsti*, ei
oiuiiia fiiiiira crediimu^i, ^ciamus a Deo cssc pvo« iingtia v«:sua iniuaiiiiani inciliiaiur. Nuilus iot{iiiiiir
inhzn, ci!JU3 OS lociili.iti Cil : ui, (jiiomodo in justa ; licquo csi Jiisiuui juciitiuin. Couttduit^ In
Kiunibiis opu.\, ei in peiiit*iisiucc.sstini, el !a venlre vaiiis, ot loquuniur vucua, iutqui'.at«$ diqiie pcc«
i;;iicr.t(ioiiC!n, ei in aurii^us cculisqui:; audituin caia. » Qnx su|»i» gciteruliter iii^iniiiavit, nuua
aiqiit; iiiiiiiuui : sic iu oie sertnoiiem Dei iuitl» «xponit iti pariilius. V.i cnnsitlcranduin t^iiod ne<
ligjiriins. quitijuani eis objici:»! idul(>lairluui qua Uni^ lempa>
(C;ip, L!X. -- Vcrs. i, 2 j i Kcce no» est al>- rilius (cfiebanicf, scl fc!T*tsi<uiciii sauguuii.s (te qi.o
«)i'c\i;'.ta ir.iinus Doniini, !tt &:itvr.rc ii(.'qiicat : neqnc D 704 •'"'^'
i^^' (!i\erat : Justus petii \ ei non ^ii
(tt;»i'av.it.t c^t acfis cjus, ut iiok essuUial; s«d <7Hi rccQcfiict- Kt vifi jusii toHwHur,, el ne!iweo'de
i»iiqiiii;ilt'.s vi^sti;" iVivi.scni;it tntcr voi ct Ueuoi inieiligil. A faile cuim iiii'}uitatii subloius gii Ju&tUi i
\OJ.l!«ui, ci fioccatit vcstra alistondertinl facicnj erit in piice sepuUurti ejus, toUeturijue de tiKtiio
«jus a vubis, nc cxaudirct. » LXX. : i. JSumquld {Isa. Lvii, 1, 2). V.i quauquam ipsi munus hoh
II. n potcst manus Domjni saUrts Ijccre :ftul «ggrs- inisciiotin Dominum Salvatorciti, (.•iinen confiOUS
\ati o<«< auiis cjus, ul nuu csaudi^it? Scd pcccsSa inipietatis vo«:o clain»ntC8 : HaH^u i ejus iuper uos
\estra scparaut iiticr Mti ct OrMisu : ei proplcr et tupcr fitios nostros {Hattft, xjtvii, iU), «lartis
pecr^ta vtsira .nveriil facitin cjus a voiiis, 703 "^ ejus tei siini, cl ti.it>cut polluias iimiius. Ve quibuS
roa niiscrcalur. » r.neram qu» nuac bctumni idein l'rnpliela ie^iutii;, diccus : Si tcvareritls ma»
essc me dixi : Liis eoHftdius in D'iiniiio, el eUvcbil rius fesirai ad m;, rto» exnudiuin. lHaitut Viiittfi
{nt«r iitramqnc c.=;t, poricopen verlmrum, rf« i^icv Victor., p£riii,ff rfiiio juHipii ro/rf^. El vltl
*
in ii<io/Of<? cauitur, iusli itossiiiebunl terram, f;itlcitte jvsli tol.uuiur, el nmvo inlefligft et luox, atiata,
vciito f)ra:(«'rmtiiei%iil. ^ius e^ veiusliori Ainbn;» eil fie »:eilio.:c% Superiitfl cap. 5.
si3it. ms. suUccimut».
;
,
'' 5 S. EUSERll IIIERONYMr f.lO
sanf>nine picna: suvi (Isa. i, 15). l.alwa fitjoqu.' A ErntT. (nySx}. Qni i«il!ir :M«<lions lintliJioncs JiiJ.ii-
corum ct lingtia loquunuir inifjuKaicm .ilqtic me;i cas, aii es<\'i.s sn uiille ruinonim volucrit pr;rp:irar<*.
('aciii»!, jji pro CiirisJo siiti Anlithristum repro- el reproniissioiMim (loliriis irrelitns, ninntitn ni
tiuUiiiii, npc sil uiliis iii popi.-Io quj invnfet jusll- ovun?. esleinleic * : si anieqnain comctI.ii, boc cp%
i:.iiii, oijmiioci tcrUaiem, siv(-,olin Hebraeohabeinr, Terbis. morlifeiis .'icquiescal, volticril prins coit^t-
fulem, f,i!Oil stilicei cresial in Chrisio seij confi- derare quod dicilur, et singtilos scnnnnes
;
irisctiie-
(lunl in nihiii, el loqnniilnr vanilates. Unde Apo- 10, corinnqtie iracinrc rationem, siaiim in ipsig
sioifis pnio.ipii ne .itiondamHS JtJil.iicas fabiil.i.s ct reperiei [.4/. rcperij] Aniidirisium pvgepzTitri. Ergo
ni.iii,c^:-.t;> jjoniinun :ivers;'.!:ttiim se 3 verila;e(7'ir. jutia Ilobraiciiin, qui
i). com«ilerii Aa ovis eoruin,
Ve:e er.im conJiduni in niliili, ci soqiuinliir vanita- moriehir. Qui anieni, jnxla Sepinagini..'«, frai:gere
«es, in qiio iBrpleJnr Ramiiir v.nicinimn F:qo iL'ni
; »nie voliieri;, ei (Jiligeniius iuiucri ac viJerc quiil
in »ciniHt; Palris mei, el non nuccpiitis me si alins
: laliici, rcperiei fociorcm lclerriniom, et prtncipem
Vfi>ert> (,v riotnlne s'io, iUum suscipieiis [Joan. v, 43). oniniiini scrpenlem diaboium, in cornm Ia;iiaro
\Vers. ij, 6.) « Concopfnit^t laboreni, ei pepcre- tradilioiiihiis. Et qsiia supradixeral : Teias avaneie
tuiil iiiiniiiiiiienl «i ov:) iispidmn rupcntni,
: cl le- lexunt, expoiiii quod lelarum isiarum lexiura oon
l;is ar:!noa.> lcxacrnnt. Qui com.Mlerit dc ovis eo- ^ pvoficiai. I.ahor, inquit. corum omnisque doclriRa
rwm, niQiietnr : ct qnod eonfolutn ess, ertimpel iii non Chrisii officii vcslimenium, nec paHiiim qno
regiiinii). Tekc eovuin tiUi.i erunt in vosiimcnium, nudiias anlinsc proiegtiiur, s?d casso labnre desn-
iieqiie opr.rioiiUir opciibiis siiis. > f.XX : Qiiia par- dant, dicente lioc coderii prophoia : l*op»lus hie
luiiiKil liolorein, ct goner.-ini iniquii.-.lcni. Ova as- labiis me liouorat ; cor vrro eoutm- loiige est a mt.
pifiuin rtcgerunl, ei iclam ar;u!<^;e lexncrtini '.
Frustra autem me colinit, docenles doctriiias et
Ki. qui de ovis coriim comcilero voliierii, frangoi:?
pr<ece;Ua liomiitum (ha.\%i\, 13) : quae seqnentcs,
rcperi(?t piurtdiim, ci iti ipso reguliim icla eorum
:
iieglignnt logem Dei. Et ut sciamns in tela oper.i
ncii eril in vesllmonluin, nec operieiilur operibns denionstmri, intdlit : Neqne operientur operibns
sui.s. Qui .^iiticlirisli prfsiolnnltir advenlum,nec
>
s«i«. Quitiam loonm 706 's'""» -slc edisi^pruni
possuiil (jicctc : A tiniore luo, DoinUir^coiicepiiuus,
Ova aspiclum scidetunl, sive ruperuntt id esl, mor-
et parluriiimus et pe!:erimus, spiiitum falutis tvte dcntos proplictarnm roliquere scrmoiies omtics, et
(ecimvs snper lcrrarn {Jsa. xxvi, 17, 18), reclG hlanda sibi p«endoprophclaruin eloqnia lexnernnl:
roncipitini dolorein, el p.nrturiunl iniquilalera «t
: drt quibus ^ qui comoderit, a sorponie forietur; cl
qnem molio lahorc perquirunt, in iniqoiiate susci-
q intclliget uihil sibi vcrba profnisse mendacii.
piani ; de quornin seripium esi p.\tjre ; Cancepit (Vcrs. 7, 8). I Oiiera eorum opcra inutjli.i : et
doloi-eiu, et peperil imqaitalein (Psal. vu, t»). Isli opns iiiiqtiitaiis in niMRibus eonim. Pedes conim
firingttul aique disruropnnt ova aspidnm, ut earuin ad niahim currunt : «i fcstinanl ut cfifuiidant san-
'.ciioiia in sua niciitc stiscipianl, qiiibusiu Evange- guinom innoccntcm. Cogliaiiones fiorum, cogii;»-
lio dii itur : Serpcntes, yeniinina i'i;'crartt'» (Matlh, lioiies inuiiles Tastiias et conirilio in viis eorum.
:
III, 7). riilchrcquc ova posuit aspidniu alque scr- Viann p:'.cis nescieninl, ct iion est jndicium in
pcntuiii, quae ova prius gencrare dicunlur. 705 gressibus eorum^SeinltiC. eorum inrurvaia! suut
Ei. qui:) non solum inaiiiiai vcncna m eordibns suis cis : omnis qui c:>tcai in eis, ignorat paccm.» LW
reiinciit, sed in lege Domiiii dio ac uocte meditan- «0|teia enim coruin opera iniquitaii.s, ot ptdes
lur, anilcs fabulas niussilanlcs., proplerea diciiiir ; coriim ad malitiam currunt. Vcioces ad cfTtiiidcR-
r.t le/as aranea: te.xunt miiscai et culices
: «luilitts dum sanguiiicm innoxium ; ei cogitaiionos coruin,
ei pai va capitint aniinantU ad qiias cuni foric
i cogilationcs slnliorum. Coiilrilio et inisena in viis
quid voiieiii, qiiasi per aereiu vacuum transvolat. eoruin, et viam pacis non cognovornnt el non :
Qiii conicileiit, ini|iiit, de ovii eorum, moriciHr, hoo est jtidicium in viis corom. Semitac cnim *eorum
esl, qui consiliis eorum acquJcveril, qtioinoilo .\bel d pcrversae, quas transouiu, ei nesciunt p:ueiii. »
acquievii Cain Uiceuli , TroMSc<i»H'/s in canipnni IJeo non operinnlur [.4i'. operientnr] opcribus suis,
(Cftt. iv, S). siaiiiii liiteriiciclor : sive, ui Sepina- qiiia opera eonnn opcra iniquitatis suiil, qtt.^c
ginla iraiislulerunt : Qut voluerit ile ovis eorum Aposiolus infrnciuosa cognoniinal, id cst frur.r.is
coiued:re, coniercns iiiveniel putriduin, et in ipso uon tiabciiiia [Epliet. v). Ei pcdcs eortiin eiirriint
regnluiu. Qiii cniin prima fronie deiepitis, ova pn- a<I maluin, ci restinant ad erTundondum s;in^tiiii>m
«averii g3llin:«ruin el idiarura volucrum, qii.trum innoxitiin (Prov. i). Ihirc cniin et in prophctarum
tsus iiinoxitis est frcgeril .tnlequam comeiiai,
: si occisione habticrunt consiieUnlinem. Ad quos Stu-
sl.uim piiioieni icierrimiini foetorein.jtic ccgnosci l, plianus Iciuebalur : Qurm enim prophetarum non
cl qiiod fonffit'iin esi inveniet rcgnluii». Sivc jiixta suni penecuti patres vestri {.\cl. vii, 52)? El I>o-
Symmailiitm ci Theodolioncm, n$;'i(/^iH. Aqiiiia niinus in EvangCiio : lerwialem, Jcrusalemt ()uai
iiuicin r i;;(;rflm poLtiil pro qna llcbraioo losiltir
: ii»
occidis prfl;!i'>etas, et lapUi.ns cds, qui ad te miui
* Duo AfriLrosiani, te.Tuni. jtixta Grarnm •j-ii.'.- ' Uniis Ambrosian., e! bttinda ne adv.Uitoiia pseu-
vouc, dopruphctarurn iioquiu suinpserunt, de (juilnis, eic.
* tt cm. ad cibum extendere,
601 COMMENTAR IN ISAIAM PHOPHETAM LIB. XVl, (-AP. flK. 602
iiiul (Matdi. \x\M, o7) ; *»i rieriifn ; V^uUl ivper A aHil.Mil;ibuiH. Exspectaviinus jndlcium, «•i iton e:i ;
tos 'omni$ sttu.jult jiisltis qtii elfusu$ eii xtiyer ter- salds loiige recftssil n ««liis. » Posl iiciiisaiioii«»m
ratn , a $<iugimte Abel jnsii usqtte ad $inigitin£m populi Jinianonim. ex personn eonnii Proplifla r«.
Zaeharioe Barachiic, qtteiu occiilistis iuter lem- spondit
filii qi.id ioqui rfel.eani tKt^nilenifs, sUamen
phim et nllarc (Ibid., 3S). Thii!e et supra ad eos velint posl viilnera rocipere saniiaiem. Miror<)oa
iliciUir : Manus enim vcslrce poUulte sunt sanguine nir Sepitiagiiu.i, quasi Prophcia .ic eis loqiiniiir,
(Isa. I, l"j); ei imgua veslra toquitttr inicjtiitaiem. et non ipsi :ui Propl.cl:r vcrlta resi»OHii<'ahl, oraiio-
Kt pcr liariic iiie(Jii:il'onein cniilcliialis aique hl.is- nem leMjerint, cnin iii conseqiienlihus vftrji;ite
pheinia», inl n.*cein lioniini pervrncriini. Oiiomodo siiperali, lioc idcin foccrini, (fiienlcs :
708 '"^"
el JiiJas per av;irili;c vinnr Venit .t 5 lioiniciiliuni, spccitiviinuK JHiHcium, et non esl ; salus louije riucs'
iino s;icriicpitiin avariiise copiibtiini.Qiioilqnese» sit 3 nobis. MuUn enim iniquifns uostru tn conspficiij.
qiiiMir: Cotiituliones eortiin cogiiaiioues siullorutu ;
iuo;et peccala nostra resliteruut uobis, et ccloia.
conlritio et infelicilas in viis eoi-uin,cl lium pacis In prcsenii. igiliir lc/nporc 'iiiiivi^is:» (•oinplwniiir.
nou cognovcrnnt. El supra : Veloees pedes eorum EIoiiga!iini est jiidicium 3 Juda-is. quod gt^iuibiis
ad cffuiuUn:htm snngitinem (Psal. xni, 3), Aposlo- ^ ntinliatiin! esl. El non-ipprehendet eos jusiilia.qiia:
Romano» '"^" ••
lus posuit ad {citp. iii) ; 707 I"**'' n^\\\H
•
•) njlioiiibus coinpreliepsa est» Exspeclaveruiil Iji-
ignoraiites, dc teriio decinio psaiiiio suniplutn pn* ccm, (liceiilcs, Emitte IncemylHam ct verilatem
l.tnt, qui versus in edliionc YulgiUa adt!iti snut, tuam (Pscil. ji.M, 5), i\nx cls pcr prophcias fncrat
et iu Hchrako noii ti;il>euliir. De quo plenius in rflproiiiissa, ei, oiroris lenc^hris occuiirtii siini. Sus-
exordio liujus volutninis dixiiiMis. Rcte aulem tineh.int si»!endor(;in, el ainhulaveriinl in leuehris.
viain pacis ignoravcriint, qui atictorem ojus &u$ci- Ua Scriptmas sanctas, qiiasi CiKci paipanles pnric-
pere iiulucrunt. Ipsc csl eniin pax nostra, qui lo- lein, verha lanliiinia eis ct foii», non sciisiiiu frii-
quiiur ad Apostolos : Pncem meam do vcbis, pa- ctnniqiie qnicreiiles, qui tenclurin liltcris. Deni-
eem meam reiinquo vobis (Joan. xiv, 27). Et ad qnc jungit et dicil : Impegimus, sive cademus meri-
Jctusalem ; Si scires qua^ ad pncent suut tibi, qtio- die quasi in icnebris ; in caligoiis [K\. crtH(jiuosis],
tiiam venienl dies sujct le, et circumdnbunt te ini- quasi morttii. In tolo eniin orbc, suie inslili»;
m'>ci liii vallo, et obsidebnnt te, et filios luo$ atli- splendorera rmilanlc, illi morantur in lenehris, vi-
denl ad terram (Lvc. xi\, 42, 45). Qui auieno p.i- delicet ut poccato innrtui. RKf/ieiiiH.i, aii, quasi ursi
cctn i:on siisctperiiil, cnnsi^quenter iicc judicium omnes, et quasi columbce medilantts gcmemus ; ut
I.aheni in viis siiis. Illum do quo supra dictum esi ;
c el crudeles sini paritcr el miseri , feri H iinmaiies
Ecce puer meus quem elegi. diUcius meus quem di- ad hiimiles alque suhjcctos, pavidi aique irepi-
texit unima inca, judiciuin genlibus proffrel (Isa. dantes ad eos qui forliores snnl, quos qiiasi ftcci-
XM?, \\. Srqiiiiiir : Vio^ ecrnm perversof, non na- piiros pcrliorrescunt. Legimns el in ;ilin loco :
tnra, se*! propria vcliiniale. Quidquid cniiii perver- Qnasi ursa raptis caiulis (II lieg. xvii, 8). El in
lilur alqiiC ciirvatur, de recto torquclur in pra- Danielc, regnnin crueiitiiin in quo sunt Ires orriines
TMtn. Oiunis doclrina Piiarisarorwm sniivcrsio ve- dftiiliiim, urs:e ferocis&iniix; coniparattiin (P«»j. vii).
i-ii:t;is est, per quam qu! ainbulaverii, noii soluiii Ei quasi coliimbiv meditanles gem,'utus, absque seosu
«on iiiTcnii paccin, scd ncc cognoscilquidcm cam, el iiiieliigeiilia Scripiurarain, tantum verba uiedi-
nt s<iaiquid quoercre Jebeal. liinies, quse dccaMiant n'Cniorilcr. Sed quomodo
(Vcrs. 9 -'eqq.) i Proptcr hoc elongatinn est judi- Cftluiiibir, t!e quibus scriplcm osi ; Ephraim quasl
cium a nobis : et non appFchcndet nos justiti.i, columbu uon habeus sensuin (Osee \ii, II); el quo-
Exsi»ccli!viniiis lu/cm, ci ccce lenehise: .«iiiiM-.dorem, niodo in Evaiigclio conira serpoiilinu mr.liiiam,
ci in icncbris ainhulaviinus. Paipaviuius sicut csci simpliciias ponitur oolumbaruin (Muilli. x) : .*>ic in
pariclem : el quasi absque ocnlis aurcciaviiiuis : pr«£eiili ioco, siir)pli;:ilas absqiie pnidentia, qu;v
impoginuis nicridie, qiiasi iti teiiebiis : iii caligosis vicina stiilliiia; est, in sola v?rhorum mfdilaiionf»
[Vulq. caligiiiosisj quasi nicrtni. Uugiemus qiiasl inonsir.itur. Exspectaliuiit judif-iiuu •, cl uon erii ;
ursi omucs : ct qnasi colunibie liicilitaiiics g(*ine- sahJlenn [stibaudituf , oxspecialioni] el tion orit,
mns. Exspcclavimus jiiJiciuin, ct non er\l [Vulg. quia lonj^e inigravil ad f;en!es. In quo noiandun!.
est] ; saliiicin, ct eloflgata csi a nohis. i LXX : quod oainia fuiiiro dicantur lompore, nl quod nitnc
« Propierea rcccssii juJiciuni ab cls : et non ap- Judxi sustiiient, indiceiur,
piciii;ndilcosjiiSlitia. Cuin exspoctarcnl lucein, fa- (Yers. 12 scqq.) i Muiiiplicaiae stint iniquiiates
cl.T sutii cis tcncbr*. Pricslolantcs eain in lciichris nostrne coiam lo, ct peccala uostra rcsponderiint
.iinb»1a!:unl : p.ilpabunl sicul caeci paricietn, tt nobis quia scclcia noslra nobiscujn,cl iniqiiiiates
:
qn.isi non haiientes oculos aUreelahunt. r.irdenl in iiostras cognovimiis. Peccare et menliri tonira Do-
mcridic, quasi in noctc medii : quasi moricnios miuum : cl avetsi sum(>s, ne iremus post leigurn
ijcmcoi : quasi ursws, et qtiasi Goltiinb.'> pariier Doinini nosiri, ut loquercmur 709 ti»liimuiaiu, Cl
' Hior ooMigii Vicior legcndum uii fccit in tCJrUi superiori : Mspcf/a*//ni.'s jpto exspeclavimus. He-
hraicc
aicc rriuJ.
:
m s. EusEaii HJERONYMI 604
irasisgressiitiioin coticcpiinits, ci loctui sutuiis de A cluseslin oblivionem : ifi tauluiu u1 qutcnnque n
toiiift veiba ineudai ii. Kl coiivorsum esi rrtruriuin traduiQiiibiis JudiPQruai cupicrii medere, suiim
judif.dir.», ot j'isuiia lot)gc sletit, quia corruit in paieret iusidiis et pers8c>jtionib us: ita ut caecum :;
platta rerilasp el a.(jiiiiMs iifm pouiit iugrcii. £l nati«itai(>, qui oeulos receperai, expulcrinl de sy-
isci^ tsx venias iii nl)iiviotu'j!>, ci qui reccssil a iiagn.^is {Joart. ix). l'',t posl rosnrreclionein Ooinini
malo, pr.Tvh^ paitiil. > LXX ; < MuUa csi eniiu iiii- Si»lvi»«'>ri(», oicnes qui iu eo crodebanl, per&efuij
«ijulas iiodlra iii onsprciu tuo, sl peccaia notlra i>in( alQue nndaverint : qi:ii>us de loloorLic gcntium
rfisiitflnmt nobi.s. Iniijijiiate? ciiini iiojira' in lioijis E»«.?e.«;'.t! tflinistcri^ disigebaiit, qu» psr inanu.s
Piini, el )m'-isii[;3< iio.sli3s c< i;iiftvinii:s. Isnnie {i»!- Aposiaioru;i°i diitribuwnnt.
iiujs, e« inniiiii ruifins, »^1 :fcossi;iiiis .1 f'co nosUo.
Lof.ili sMiiins inifjuj, «i inolicdienics fuinms. Par- (Vers» fC. 17.) « Si vidit noninus, ei malnm
iuriviiitus ti medioii sumui do <..>idibtis niisiris dppartiii In oculls cju<?: qui.'» non cs* jndiriuro, et vi-
vcrha iniqiii. Ki rcrossimus a jmiicio, cl jii.viiiia dii quia non csi vir, et aporiaiu« esi, qnia non cst
I(!iii;c aiciit, qiii» (nnsunipia cst in viis corinii Ti,- qiti occ.irrat. Kl .salvabii [ Vu/jf. snlvavii] sibibra-
ri?a«,el |>cr rcciu:n iirc iiaiisiic non pcicrani. fil chium suut^> ? e» justiiia ejus ipsa conflrmaTii
veriiii^ sul>J2(a c.si, «!i iraiiiiiilerunt inciiicin «il " eum. IntlHius esl jiistiiia ut iorica, ec galeam
i">i) iiiielii<;.TjiMt. I Ufddii cjusa.e quare rugicrijil [ Vulg. galca ] saiuiis in rapiii; ejus. fndutus «st
({(la.si ursi, f! mcdiiasi sint nt colunib* ; exspetla- vestiin«fiii» tiliionis, ei opertuft est quafii pailiu
veriiii judicium «|uod non eral. saluieui qiiae Iraus- zeli. Sictit ad vindictani quasi adretributionem iit'
ivii ad ociiiis ;
qiiia vfuliiplicala! «k«/, iliccnics, dignalioiiis liosiibus suis, et «ici.s^Uudinent inimicis
inhjuiuiifi nosirm iit co,is}Hclu luo ; a quibus Tnuilo suis. insuiis vioem rcddet. i LXX : < Vidit Dti-
lcrnp.ire avoilcras facienn, ne ea.s foruprcs, ne fe- niinus, ct non piacuii ei ; quonii»,m non erai judJ-
riiTS. El feccuia noslra respondcruvt twbis, i\i ivi- fiuin. Et vidi», et non cral vir. Kl C0BSider3»il,
( ipcrciii'i.> (ji!(>;! n;<>i'iiniu.'«. El .<;o<!lera nosir.t no- el non eral (jui def.-.ndf-rel. Et iiitus estet^s lirachic
Liscnu) snnl, ir.iijiiiiaie.sc-nc coisi.oviniHS , (j«as 8U0, et iniscricordia stjsiiniiii. Gt in liuus cst jusit-
n-.tillu t(?inporc pcrpctianlcs piiialtauius csse jnsli- tiain qfiasi loricani, ci posuil ^ileatn salutis in
lian». Qi;ai stinl atilciv iniriiiil:^lC5? Peccare et mt>ti- capiie. KicircnnKiaiu»- esl vo&iiinenio v»nilict;«, et
thi coulryi DcHin ; sivp, ui juxla llobraicnrn Aiiniia pailio, qtiflsi reirilnirns nliinneni opprobrium ;id-
Iraiifciulit, ucgnre Deum, qood ad Saivalorein vc- versaiiis. i lliiciisqtie cx porsona popuii proVlniti-
ferliir. El r;!iquimHS, inf|nioiii, DL'itni nostruui di- Q CHs strmo contexitts esi ? nuno prophcia e\ sim
conlos : Sciniits quod Moijsi iocuiti$ siJ Deus : hvnc pcison:! loijuitiir. liiis isia dic«?ritibus, vidii Uo-
niilem nescimits, mdr $it (Jonn, ix, iD), ui loiine- winus quod pieniienuam oie jaciarenl, cl confe
rcmnr caiunir.iain, Uic ai <?.r Deo esselt tton solveret non a(;cren!, ct non nlacuil ci. Qnsesivit ciiiin iii
Si!hba:um {liiiJ. 16). El : iu I^cclzebub itriiicifie cis judicii verilatein, quod ad fiCiiiej lran!>i.iluni
liiVinoniorurn cjicii dtmwula {Liu. .m» ia). Ellritus- fneiat, cl non re^^i^rit. r>esi!ier.ifii aliquem jiinlnm
{jrossioi»'MU,.'|u;e «igiiiricantius Giiccc dicilur ino- viiuin, qiii sil;i iiaii^ possil nccurrerc. fti non in^
atiS'.;, cu n a!i<|uis lu g.il Deuin ct piievaricaiionis venit ; 711 1"' ** sni^ra dixersl : Ve)ii, ei non
lupiulur. Conrepiinus cl loraili sijiiins dc forde cinl vir : vocati. el tioii erat quiaMdiret ( /<a. l, 2),
veriia nienilacii, conieuinentos ifgcn Doi, «t se- Et (|uia iilis tn scol<;re periBancniilHis, ne unus
qtientos iraditione?. horninuni .-qiias illi SeuTs&diaEt; qiiidcin ju-tus iitv(!nlus csl : scd, OiMNi'4 declinave-'
vocatit, cl quus in lio^iio cordc siiuulavinius : £t ruiil, siiuvi imiiilcs /.if/i funt : et iion est qui faeiat
convey.^Hin ai iclrorsuin judicivm, el jitsliiia hnqe Lonum uo» est it^ipie adumtm ( Psct. xui, 5), bra-
(•'eiii. Ou^^ ciiri. pixrs ]tibtilix- ct iniquilaii ? (|ui chio suo ai(|ue jnsiitla, sive misecicordia conflr-
CiniSiiusus Clirisli ol Kelial 7 Siciii jusliiij in gen- nuvii enin, ui (jui Noinoriiii ab errore coilVerii,
siiius, el recessit a ^obis, qnia rorruil iii piruea iioii suo incrito, sed Dci tlemenlia conscfvcitttir.
vi.riiag. Laia cuiin cl spaiiosa \\i ([uae ducit t\\ Dcnique iHdolui c.^^t justiiia'. Inrica, el gTlca salu-
mortem [Manli. xs\) i quia aiigustam 710 *''!'tn» lif», ct vestiiius ultionis, et zeli paiiio circnindj-
in i]ua vcritas co-nnioralur, intrarc noiobanl. Ll Itts :'sici|ne .irntalus procossit ad belluin, ul r::d-
fucta ett veriias in obltviottcni, de qua scriptum esl (!erot ttUioncm iiiiwicis iuis : baud dubinin quin'
Veriias de lerra orla est, el justiiia de ealo p;"«- }ndxos signilicet pcrscvciantes in blaspheiuiis :
ipexii (Ptal. LKxxiv, ii). In quo sniinttdverlendnm lCt ricissiludiiteiu Iwfiibns 5ut«,qnando eosKonia^
«juod crebro vcrilas non^msia sli, ul Christi pcr» iiUB ciM\ii cxcrc'i«s. 0'''b«s Y!nctii>iibns, Donitnns
fona inotisliaroiur, q>iaui ilc.''Oroi-lit.s, secuii snu*. pngtrissc Qionslratur. ll>>c tcsliinonio nsus csl
iT:::;ndaciun'.. £i i^ut rccessit a tr.aU, privdai paluit. riuliis scribous ad Kplit.Mt^, ei volens nos indui
Ovod qnanquam viJcalur ot scuru.nn, $i<; ediss(*rt arniatura Cbri»(i, qr.o p!>ss:mus ignilis diaiiuli ja-
poie^t : nobis uiendaciudi d« .-lostro corde fiiigeHli- culis resisierc (Kp/irs. vi }. Quodqne in ScpiuAginta
btis et deseieniibus legem Dci,justiiia loiige siciil^ loi(^rprctibu5 non Uabetur ; Iusulis vicgm reddet,
et vetitas corniitin plaicis, et acquiias a<) nos in« urbcs Jud.xx signiGcat, quaa Uonianus vastaviL
irare aon {>oiutt, el FiUus Del, qui esl venias, fs- esercilus. Mam et supra ( cep. xk) |iabtlatortlK>s
605 COMMENTAR. I\ ISAUM rUOPHETAM I.in. XVr. CAP. UK. «06
inkulx. iJ eai Jerusjiein, Doiniiius loqniltir |»cr A Nequo eniin i« rcpromissioniljus l)<'i, ii.« fiiror«nio
Piopliclam. poneiidiis csl : chim i» r;e!eris n»3C srqnuijHir,
(Vers. t9, 20. ) 4 E( liin«btti)l qui al) Occidotite be.iiiui<lo sil utiiroriim, el (oijvninatio poMiaiire
nomcii Doiititii, «1 qui ab orlu solis, gloiiatn eJMs : pcftainiiim. Jwita A(|iiilaii) auuim ei Theodfstio-
rum vf^neril qiiasi fiiiviiis violeiilus, i]u»mii spiritus nem, spiriliis Doniini qni >ij;iiiUn« iti (lliristo
Doiiiini cogii : ei \eiiorit Si!>n reiletnplor, H eis esi, iltnci roiifii'tn.it excinplttin, qtiod in Joonne
qui reileur' ;tb iiiiquilaie tit Jacob, tlicil Doininu;:. ev3(ig?;Ii«.la legitur : Hune enim Deus iignavil Pater
Iloc fijeiliis ntetitn fiiin cis, <':cil 0»;niini;s : Spiri- {Jea». vt, 27) : ile quo ;nito i:uii dicliin» «*( :
iu!> incus qui est in lc, el verba niea (in;r posiii tliiel virga de rtidice Jene, el flos *'.e riuiice ejns
in ore luo, non recciiciit do oie .ino, e: ^c ore sc- aifen>tet, et requietcet rnper eum Spirilui lh>»iiiii,
ininis ^cuiinis (ui *, dtcil DoMitntts : smnito ci sfiriixt s<ii>ienlia: e! inlellecfHs. spiritH$ comilii el
iisquc itt scinpiiernum. > LXX . < iLt tiinfi>nn( foriiiii(linis,spiiitns scietUia; ct pieiatis. et reiilevit
qtti al) Occidcnie nonien Potoini, cl qui ab orto ^mmi spiriiut limoTiH Doiuini {Isa. xi, t-."). Uiido
soli.H, notncn inoiylum. Veuiel enin» qnasi fluvius el nos diciinus : Stfiuatnin cit tnper nos lumtn
violenliis ira Domini,-t- veniet ciim fHrore, ,* et ve- vnUvi liii, Domine [Vsal. iv, 7). tl in Lzechirle,
fllel ile Sion qni libeiet. Ft avcrtet impieiaie» a virorntn gcmcniiin» 713 fro'»'*'^ thav, lidcrac
Jacol», ei lioc eril ei» a nte icslameitlutti, dicit D«- Heliraicjp, qn;e apuJ eos iiUiniK osi, ittiiircssiinic
Qiiniis. Spiritusroeusqui est iii Lc, ei verbameaqu% sigJi.iutur { Eiech. ix). Sin auiein scire voiumns,
deiii in ore Uio, non tlelicietit (le orc tuo, et ex ore qiKnnorio Spirilus s,nnclHS fltivins violcnlus »il,
seiuinis ini, aii Dominus ex nnnc ci in ajtcrnum. » Aposiolornni Acia rclegainns, in qnibus siripium
J^ostqnam DoiHinus lorica jijsiiliae, el galea «alulis, t&t : Cuvt nufem congregati esseut pariier, fuctns
ei vestibns aliionis, zclique paliio fuerlt iodnius est tnbiio lU (eelo sonus quasi tpiriins vivlentut, ei
»d pugnam, ei vcncril ad ceriamen atqoe 712 implevit univertam dvmum tibi erani tetlenlet.
viiiditlflm, ut rctribuat bostibus, cl reddal inimicis /tpp«»«cr«nfi7ue cit lingtitc dispersoe sicul igHit : et
snis, el insnlas eorum, id est, urbcs vicnlosqne sedil snper tingnlos eorum. Reptdiijne snni omnes
subvcrlal, tiinc aiienigenae qui de Occidcnle el Spirittc tancto (.flfl. ii, 1-4). Scqititnr :>>«?<?« re-
Oricnie venturi sunl, ul rcquiescanl in sinn Abra- dempior Sion : eteorum qui rcdeunl ab iniquiiate in
Kam {ilaltli. vm), de quibus ci s«iira { cap. xlix, Jacob, uicit Dominus. Pro quo Scpluagiitl;\ Irans-
vers. 12) dicliiin est : Ecce isli dc ionffc venienl, tnlerunl : Veuiel ex SiQii (lui liberet, et avertat »»«-
nlii de 0<cidenle, et alii ab Aquilone, ct alii ile pieiales aJacoh. Si erj;o de Sion vcniel.qui stvcr-
p^
terra Peisarum, limcbunt Dominiini, eo liinorc lat intpicl;itfts a J;icol», boc iniciligimus, quod
qni esl iniiiuin sapienlix (tVc/i. i). De qiio in niul- iiomo n.-xliis sil in Sion, et fundaverit eam Allissi-
iis locis iegimus. cx quibus pauvn poitamus : mns, qtii av^rtit scelera Jacob. Sin aulcm vcnict
lieutus lir qui limel Domiunm ( Psul. cxi, i). t'l : Sion redempior, et his qui redevut ab iniqtiilate in
iVo« csl inopia tinienlibus eum ( Psal. xxxni, 10). Jacob, dicit DomiuHS, bic scnsus est : Vonici
Ei : Timor Doinini diaciplina et sapieniAa ( Prov. Christns qui ledifnel Sion s;\ngnin!'- sno. Sive,
kv,35). El ; yeuve, filii, andiie we : liniorem Do- JHXlJ liebraiCTini propriet;tlem, qni propinijuut est
mini docebo tos { Pial. xxxiii, 12). El : Decttus Sion, ci de Israel siirpe gcneraitis sil, boc enini
liomo qui limet Dominmn { Psal. csxvn, 4). El : coti. (Wu), iJ esl, 4yxiJ-£u; Ac ne pii-
son:il.
Timor Domini addil dies (Prov. x. 27). Quod auicm temus omnoin redlmi Sion et cam de sceleri-
repiilso Isracl, genlinm lurb.i succedat, Malacbias bns liiiciari, qttae Doinini sanguinc crucnta [Al.
proplieta plenius docot, in qno dieilur ad jyd^os : crucntat;* j est, Mgnili^-anlcr adjunsil ; his qni te-
jVoji esl vuluuiat nwa in volns, dicil Doiniuus deuttt ab iniquilale, si vo!u?rini af;ere poBiiilcntlam,
Omiiipolens. El husiiam non iuscii^ium de niuuibus in qtiibus oralio Doniini oontpleatnr : Patcr, irjno'
vcslris {.Mulacli. t,\0). Uurstiiiiquc ile mulliimlino «rc c»/!, quod ei:im faciunt, uesciuiit {Lur. \\\ii,
it;iiionnm : A& orlu enim scjPs usque ad occasum 54). Eoriim i;,'ilur in Sion redcniplio est : ct pro-
§toTi(icatum est nQntcn nieum in genlibus {Ibid. l\). pinqnus, iiui eum ^nsccp':rinl cs J.icob, et iltis
llujus be:tliludinis ille auclor esi, qui vtMiict^un^i poliicelur dicens : Uoc foedns tneum ciim eis, sive
(tutius violenlus, quem spirilus Doinini cogii; fi\c, pactum, ut omnes alii transluicruiit, aui testamen-
nl .\qui!a transtuiit, f/iifl^i /JfcwcK rt»flM.s<K;i», «/liri- ;jj»i, ul posucrc Soptoaginia. Qticd sil aulcin
tus Domini signaciiluui eius ; ant TlicOfiotio, quati f(i>i!us, pACimn, el lesianicnluni, scquens vetsiis
/TtitiMS oppugnans, spiritus Domini sitjnatHt esi. ostendil : Spiritus, inqnil, oieus qui etl in te, e(
In co cr'^0 testimonii htijus, quod LXX li-ansln- terba mea, quiv posni in oretuo, mn rectdentde ore
lernni, quasi (luvius violentus, ira Domini venicl tno.el dc ore temiitit lui, amodoel utque in sempi-
cumfurore, p:ns uliima in Hebraico non liabcti;r. /^»»«ih. Quod vcl ad Isaiain diciiur, ui ntibl vi-
' Ambrosi.mi coiid. hic aique inff-rius consian- lu!, juxla Hcbraicmn, Ct ad S. Palris commcnla-'
ler vocein seminis Aemcl lantoin h:tben!. ipso u- riuin rernil, cui lectloni eiI..Ovauieuses euienda-
i«cn Hebr;i;o archelypo renuonlc. Vioiorius, de ore lores calculvo) addout.
ttto ct de ore seiniinis ini, et de ore seminit iemirtis
; :
m s. EUSEmi umosmx m
^teliir, •el ad Rimiiniim, \xi (vlcr|<|uc .Tsltmftiit. A inutlij : Sie !gUvr m in lioc lempore reHqtiltr tecun-
Igifur att haiam sic ordo ftonnceiiitsr. lK>c e*l dim ili^etioimm qratits sulva: faclit sunt. Si f!\ile>n
paoium Evan<;clii «<;ji!ptl('.rnu«i, \i{ fplriiii» trens gralia,jam vcn tx operibut ; aliequin qr«liaiain non
«|U! Ml in le, el veili.i mca <niai poS»i la orc U'.o, e»l grniia. Quirl ergo et( ? iiuod quirrebal hrnel, hocett
jwr qna> vcr.tttio protjdices, 9S4 ^*"^' ^'^ *"'^ ^''"'^ eomerHlut : eleeiio >^uiem ennticnia esi : etrieri wro
«^isrcdsnT. r.ec de fiiioruisi (f.oriMii ac nepotnm, Ct exc^c.di suiit.Qniii ncn permanserint in iucreiluli-
sccT<)i!i<i iiii. ul Oiiiiii'! |ifr $tr:cm gencraiio dcition» Hite,inferenliir. Poiensest euim, inf|nit, OeKs^itirum
«remr : qnod srilicei gr.itta j>ro.i»ln;tarum. iti ano- imerfre Uliis (Rani, xj, 5), non contrn nainrani cx
jiiolii tfeiii.nl, ct ficr ens qi»i iIp, liracl ' per apost«>- oioMStro, siciit gentinm inscria sst inultituilo : sed
ios crtiiiiiiiri stiDi. Qiioit sufeoi infert, Amodo et tecnnilnni nnlnratn in lionnm, \A cs!, in snam oii-
Hfqne itt !empiteTnum, VM lesiinionio • congriiil ; v.im. El .11! estremiim posuit. nt ad prjesens ca-
Ca'/iaii el ierru tramibvnl : terba auifm mea non pituinin pervoniret : ?^oio enimvoiignortiTe, fralrei,
prwtfribuiit ( fiaali. %xiv, 55 ). Run« locnni mysUrlum hoc, ut non titit^pud votmetiptot sttpieH'
diligciitL<r Paulus eiiisicrens, scriliit Ad Bo- fet. Qui<i ((Kciias ex parle hrael coniigit, douee ple'
maoos, <;uod non sii ili.stinciio Juti;i;l et Grsec!, niludo geniimi tubiitlrarei : et sic omiais Isroil
sed if>se Doniiuii^ ontniuiii, ciives in oniniiitiB r|n>
" salcut fieret, sient taiplttm esl : Yeniel ex Sion fjvi
invoc3iil illnni {Rom. x, J2) ; et qnod iton »ic cre- lihere:, H averiei vnpietales a Jaeob ', el hoe illit a
iliileriul j^^ntets, iillsraH peniins pelleretur. riam we leslnih^ilum, cutn abstulero peccataeorum {Rom.
el fgo, !iil, Jsraetiteg ium ex ^cwtnc AbrnhdiH^ de XI, S5). Hatc i-Jcirco iaiius proscnuti suinus, nt
Irll/n Bcviamin. Son TepuHi OtutptebsmtuamijUliM QfUiJqnid reproiiiissionnnt ct tegimns et diclurl
prtvtcivii (Hvm. si, <.S). El po.sl p:tnliiltini, Cum sttiniis .it} Sion et ad ierusaleia, non gencraliler
Eli3! po.siiissci escitipiitm, qnerentfs «i Oomtntim tki\ ornn") Jiuleoe, iscil spccialiter ad eos dici in-
quod soltis rssct rcHctus, et nudit-ntis %b eo qDod t«iiigatniis, qiit in aposiolU et per aposlolos clecti
»«t)q!i»ssftt sibl OntniitKS si-plcoi niiHia viror»!!!, &iini ex UraeU
i.tii insT ci;r»as%enl getiua anJe Baai (W/ f?#y. JtJx),
' ft*«!ruoti Vteiof »B Apo»l0lot »en/af, . 8t in wi 'TIoii* Antbro^ian-, avirttt eapiiriiates a iacob :
qui Ue hrafi, etc. Giaeco taiBen ett autSeiei;.
* Aniea iJteraivox dfitnonio.
LIBER DECIMUS SEPTllWOS.
715-716 Q«a»ia mviteria tcpiimus pcsi C f^i suis, <}ni ohmati^runt conlra cum : Crucifitft.
dciiniiiu» iiuiiierus, ad 'luetu nuuc EtplanRilOnum erucifiga talem {Lnc. ssni, Si), qnanilo ad Piiircm
iu js;'.iam pervenil liber, in Scripturts sanctU con- yictor asccndit fulvis vesiiiius d< Bosra , inter
tinc.1t, veUt-n» , virgo Chrisli Eustochium, brevi ecfera Iriumphttnlis toculus cst vcrba : Eripe me
sermtJiic pcrcurrcre. Sed quia non piissum outnis eto contradiaionibui popuii : constilues me in capui
In omnibiis lanis diccre, l»oc stritHitfi admoueo, ^itttium. Poputus quem non eoijnoti, tcrritit mihi
quod psiiinins, qui liujus.numeri Uiulo pfSHiolMur» in audilu uuiis obeitlvii mihi [rsal. svii, 4i, i5).
tii puen Oftn-.iiii David, ei cecinvTi» verba Ganiicf, I^uituinque tls popuio Judaeoruni : FiHi (itieni
in die qia erjpaii cui»> D.itnintts d« iRSOVi omnlurt^ rneniiti. tunt mhi z fdii nlieni iitreteraveruui, ei
iniinicornin suotain et ite «anu Saul^ et dlxerlt fidadifarerunL a temiii$ iuis (Ibid. 4G) ;
quibus
bitigam le, Oomine,forti;udo w«a {Psni, wvu, 5), «l Elias dixerat s Etgue^uo clnudicaiit utroque
ei reiiqua. I'uer autoni Dotuini 111« <«K Cti1 l^«ler pede{ttt tieg. xtui, fil)> Drniqne quod diOIcilc i»
lo.^^uiinr in Isaia ; Magnrim tibi ett vocttri lAjerifij^ allis reperitur, lite psalmus tain in Saniuelis,
tueum (/(O. xLiv). Et in alio loco : Bcce puifinius qusm In Oicruo^. tiisloria contiuetur '
(// Reg.
qnem eUg . «i ditectut ment in qHn complaeuU ;t.'^( XVI 1). Qui de tiuo numero ad bebdoniadein pt^r
[Al. miM] auima mea {Ita, xlii, i). lS'e puer qui Inereineitla proliciefis» venll ad Ticesiinum octaTum
inierpretatur, fortis oiann, m die qufe llbefavil psaimum, quiet ipseinscrihitui l):ivi.J, in cunsuui-
ouiu Dontinus tle mattu Sant ; qtti in iiiif ua nostr>« rnttionem UibernacuU, quando angelis iinpcraiur :
eXfsti.iitim, vel infemum sonai, et Abcmniljus liiiini- AfferU DaminOf ftUl Dei : offerte Domino filiot
*Legii Vicioriu*;, tik ptatmnt etitm tn SamvtUs, mea, Falsiiin Tcro sil !tiinc psalmn^n in (>i<>riiin
conlineiur; jd qunm asserenillttn
seti rti;(inm liisloria Iti&loria reperiri, qnipp*
nni in ca Psaiinus lautnm <
lectioiifni «iure nullius, qu<*d sciain, ius. codicis civ, Couliiemiiii Dumiuo, el invocale nomen «jtM,
suOragio niitiur, iia argninentatur. Loquilur, in« iiiveniatur 1 Farai. xVi; realmus auicm xvn hai>ea'
quit, de l'8ai. xv:i, Diligam te. Domintt fortUvdo [urli ncj. 11.92.
609 COMMENTAR. IN ISATaM PROPHKTAM LlB. XV!I, CAP, tX. 610
orietum. ¥.i omnla bapiiMn? salularis ei Ec«le<»!« A aurum dcrerfni et Ihu», f l otiines ovci; Coui>? cois*
mysieria eonoinuiuur : VifZ Domitti super atptai : giKge!«»i>?j, rfriescsrnm .Nabajolh veKJBnt,, ui Jtnmo-
DcHt majeitiith i$iionuU , Dommna tuyer aqviat l>iituf sup«r oUrirc t<5:i)pU, quint fucrlt exstruciuiit,
mullas , MX Domini hi tinuse. £l post piuiultim : De Ipsulss quQqoe, ct maxiisia iJavibus Tliarais,
Yos Domitii pripparantit eervoe , el tevetavH '
eoiiden- volare Slius iUius ui .columua^. »ovi el at^gi^ftq
ea, el inlemph eju» omnes dsceul gforiam. Alque al iljviilas coufercnies tet^Ui !:•::;:!! i»uros Joi-usidtiii
iriuliitudihem cretieuliuin <lemorisir.tre(, iiititlil ; ab alieiiJgcnia, qiuit)«s prsisiitl reges geutijjni. sei»-
DominBS diluvium inhabilare (ecil ; el tedeHil Domi- pcrqiifl aportaj.fora ptutss €>vlt;»:is, oi uiqIus, a»;
UU9 rex in aiernum {Ptat. xt^iu, !-IO). Riirsuinqtio nociibiis divivl» Jeranalem «it viciiiii* deferaRiur,
ociuvo ailUito sitrramcitto ', iricesltiitiiu «exlni» Ei oimila .'iii« deierta suitt cypafisso , et pioo, ei
psalmum edicil litteraiuin, cujtts princi|iiuiu esi : cciirv settU In Libupo, co!!s!rue;i(la j pi^eeiiiuo
Noli emuiari in muiignanlibus , neque ieJaverii ieiV;|»hjot Dotniui , U, quo sil teliiia seit}>iie;!»a,
facicnlc» iniciuitatem. Uujus expttsitio, aoa (>rx>fa- iia ui«ug3i Uc UitiioiHiiti, ei fcgi\ixt divUjes couic*
lioiifs, 6cdpropriivoluuiinlsest.Eliioiiialiar.uiic dal, tauiaafjqao al«*iiija«ila!y rerisi« or.ujlui«i fvre,
repiiceinus, usfiiie ad quiniutn dccimum noinerum ui pro ^to aurum habeani, pro fe.-rc «rge^tuui,
per augmenta succrescens, ir. quo psahu! graduuui pro ligtii* 7|g ais, pro Japirfjfiyi} fciruHi, i*e\vM'
fiuni, et vas elcclionis * upud Fetrum llierosoijriiiia pe$ qg«qu8 ilJUipatijruapacefruUsirod, oi cpijmopo»
comnioralur {Gatal. i ) , cenicsiraum Ylcesimun> praiuiuros itopulij lu jusliiia, wd cl porlas fitut-
ciBcit numeruiti *, qui primi in Ciirisiuio (ueie ras aiiaglypitai. Et quod his niojus est, pro sqIu ei
creJcnies et cuin aposiulU coenaculum fitlei con^ iuua, spsuHj PomiJJum a-ierr»» {uue (uisurum ; ei
sceniJerunl:(!e8cen(iit'4ne super eos Spiritus Eancins pro uiio liojnine h»l)!tMram eam rnUle foriiesimos
{Act. d). Postiiue ustjuead ^epiimuindccimum uu« viroe, ei pr^ parvalj», go^ijea roli-jisilssimasi posstjs-
merum ordiue gradiens, et evaiigelicam possideiis soram. H«j} lUi dlfunt, qMi itjrrtna* desideraot
digniiaiem, prxcipieiiic Dotnino dedextrispariiiius, voj5ipiai«58, et wxorwniq«»runtpi!!chrit«dibem.. ac
centum quiii(|u;iginta tres pisces niagiios capii numerom Ijberorufii, qu^trutn 0*»s venter «», ef
{Joan. xu), ei iu Ecciesia collocat. Cui et nuiic glcrifi in confttmue eorv.m^PiiiHpp. is,'), (|yoruio q«5
isaias pruplicta loquiiur. st)quitur errorein, tiub nopiine r.iiristiano J^iftcVurniii
sesimiiem <onriletur. Aiji auiem asaQranihacc om»-
(Cap. LX. — Vcrs. { seqq.) 7X7 * Surge, i!lij-
iila JuJasls cardJrs4)lin;r repromisca, sl recepissenl
inina!c,quia venii lunten tuum, ct gioria Do*
C enm, «ul .Jicii in Rvangdio ; Eijo tm '«« mutiiti
mini super to orta esi. Quia ecce letvehtie opcricot
{Joa>t. viii, 112), qna) iJluiuiiiiiL onuieni liomineKi
terrani, et calii^o popuios : :>uper le aulem orieiur
veiiietiieni mnnsljii». ut quomodo
iii vlciim-E con-
buminus, et(^loria ejusiute videbiiur. Ct ainiiulii-
cessae iuiil popclo Jsrs»;}, non quo pcr so bon;»
bunt genies ia [niuvne iuu, ct irgcs iu splenduru esse^l, acd nc dajsi.onibus offerrentur : it.i et guitKia
orius tiii. > LKX : « illuininare, iltuminaru -j' h- JudaeiS, nlliilque aiiyd qusreiitibtit» lifti copporoiu
rusalcm *, venit eniin lumen tuum, ct giori.i Doinini vphipsates, isia Donsiuus polliceiur, ii% salien- pro
super te oria c«t. Ecce leiiebra; openefii terram ; ^,.trjt.'ilibn3 de»ider)is cl npum abti.^tianiia FUi«ra
fti caligo sapcr geitles. Super it» as*leai appurcbit Dei «u5<ipereiJi, qi?etn qnis nojj euseepepttin, re?.
Dotniuus, etgloriu iilius in li:; vitiebiiur. itii itmliiila- prcmiswonftg qnoquo irrjiss Ocri. O^jjii.-ju^ C*<arig-
buni gciites in iurriiim luo, ei rege» iu aplenJoie ?!;«$ pro llJia dcprocanii : sSoit vcni, ijiijuiJ, niii ad
luo. > Quitt nobia vi.-Jereiur de iiistuuiiiiiuna Sion ovii pgrdHa$ donm hraet {Maiih. kv , '>4). Et
ei Jerusakin, ei cunciis quae ei propbctAli vaiicinio dijeipuils s<!{5 In v>arn gmiuTti n? abieritis
. -,
, $s tn
promittuiitur, in Gue supcrioris ti!>ri plenius dixi- fii>itaie$ Fian^arifanoruni nf i^iiraveriti» ii$ u\(tij{$
;
mns, nbi tnterpretali sunius, qnid signi«tcaret iile;
n4 ovjIS pf fditas domtiig ftrad {l^otilt. x, 6, 6).
versiculus: Yeniet Sion redemiUor, et his gui re- Q,i&,n oh causuin cl ApOJioli primom i» «Vil.igoijis
deunt nb iniqHilaie in JaotO {ha, i.ix. %0). Nunc Uomlnuin iiuniiabaiH qtiitiui; lion mipieniiiius
,
brevitcr persiriDgcp.dum est, quid pluriiui de hoe Evingellum, dicuui ad aos : Ysilfiiquidcm Qporiverat
loco seiiUant, ui, erruie perspocio, f^iciiius pussi* praalicari feibum : $ed quia «on rfceriUHi mltiUm^
mas susdperc veritaiein, Judaei ei nosiri scjnijti» ecse sontHtriimur ad getti(i{Ait. kiu, 46). jL/ijx enim
dxi, qui aureaiu sique gemmatatu da ceelo exspe- vcnii In mHjjdnin ; ei magls Judi«'> {SUextruiis iene»
ctant Jerusalen), b%c iu miilc auuornm regno fniura bras. ?ln«e et jDooiious cuin ieru»aie;r: jlevissef,
coni<:nd«ni, qnando oujncs geuies servltura: sur.j adjecit : Si -jcjvs eiiam iu qms cd pagm smt iiti
Israel, ct cameti M.i>iixn ct%lta de Saiia vcnienteii, [Lve. XIX, 4S). ilnitr, qQis soa ^msspH, inUtlk ;
* Idcoi, rextlabU, ctmo^i, iithehitare {acit, pro/ig- fsf Ambroiiiis, efc Porro Marlsnus , couira lidein
rft. omnium fodlcum. mutat toniesiyni tupcrio-'
rrss.
* Ambrosiafius receBilor, Oitaves adduum sacre- rgtei siellijla notsiuiu, ne dics-.utH» i:» te iiiij)';jia
fnentnm. baiiflcinamm llieTjnymum- MisxiA!»-.
* Vaj eleclionzg, «lc. De lioc numQro dctinio *"
Confei* «pistofam in «losira s€i.«insionc S3, «bl
quioto, el ticniesimo vjcesjmo <>ad6m striliebat 2"i rfe nuisfergruRi fjuuiii cl ccyiesimi vicesimi lotjui'
l*auUnui)>4 Vlde epistolam Ciijus itiiiium e«t. ^rq-
511 S. LUSEIUI HIERONYM[ 612
Nunc autem venkt (ile$ itip/i te : el circamdtibuv: le A »'e loni^c, ei ii!:;«; itixstsfcr Iiuineros poiUlitmnir. »
i.timici lut lallo : et coau-Htf-nr.l le, ad 719 ter- Ihcitur ud KcriesiaiM, qu.-e '^riiuuut pci aposiolot
r-iwque UtJKCCHl cutn (iiiii tuit Jhd., 45). N»s coi>j;ie8.ila c»l binn, <Je qiiibiisel in \tlibi»s A|>osio-
dulciii juxU oiicrem fcens:iin, ail Kcciesian) dii i !i'rum io;-Miifi«> • (cufi. ij), qmirf iie u:ii»"ersaorlieier-
(iiiiversa crciUnius, quj« iiilmiiiii de Jutlaicopopiii'.^ r.irutiJ viri n.-lij-MO&i fiicrinl io Jcri!*>.iftn, qui iiMSce-
coni^re^aia csi, «i iiiinen qiiod .«upcr caiu criiiii» jn>i;r;is«iiiiijne:':i \^€.\ filiiiguis su.f:UJi) 'rtliena; iiiiique
fucr.il, per Aposloios irjnsrriisjl aU goiiU;*. Cui gt;ii!iu:n, tcl audiiciii ioquenles alio*, yc\ ipsi
dicilii; ; Surtje, ittu-uinare ; uIhua* ccriiiil ii". inrre- lotiaijitti.uir arf fivlerc;. Ll |iri?tipilur cl li-yciit
diilis, siiF^ai in riilclibus : 4.«« ctcidil in iyiiaguijis, fculos siios iii cMCJiiti) ; tjiioo el iloiiiiiiUb pia-cc-
siirgiti iii ccilosiis ; ei pos'.'Hi»m surrexcrii, illu- pi! poslolis, dicens ; Lfiute ofuiofkcnrcs, e'. vutete
niiii^iar, nl ne<ii'^'iuain liabeanl erroris icn Mnas. ,.uifi jetm nlba' invt fegsietud uirtenduuy {Joatf. «v,
Vtnii cr.i;-i, iiimiil, lumcn tuum, <|Uod owtics pio- yi). l>c iiion cniBi, vi iieqiiaqoam ilc i«c;;»te S'na,
jilicliR i'ollicci>aiiiur, qiiod jiijiter exspniLiliaj. Ei ei^retticiiir Itx, «^i veibuir. D«iv>iui Uo J«ru»»ieii).
r,loria Douiuii. quje quoudiin fiiit suj»er tabcinavu- Pra.'cipiiurqiie ul «levaiis «coiis «iJeai s'.:os filio*
liutt el leropluui cjui, oria e$l ttiper le : «lc «ju.i ."«iigregrtlrts, qu4 de loiigc veniaHl. Cut ol iii alio
ciiitas Oei
B
''
Cavie nimis, pntdiia,
dicluiil Cst : Clnriot/i dicla iint de te , loco dicilur : fiHii Sio^i, filia
(f «af. Lsxxvi, 2). Ecce «niM Ituebra oixrieiii ler» JeyntaUsn : Eccr. imo veuio, et f.abitabo in tneJa /»»,
ram, eos qui u-rrcDa &apiuiit ; el caligo populot, n,rit Domivui [SopU. n\, Jl-I7j; el: V innv.t ^uUf
sive, ui iu Htliraico legilur , (ri^us: quod pccj^! to niuUai ai Domiiinm : et eruHi milii in pcphltini, eieg<^
rereriiir ad Jud.tos de qtiibus in alio psaluio scii- c.o eis in [fenut {^Zoeh. 11, it). Nos auieiii stimus
pUim ^H :lU!iceiiim uiLenCeyuuHribuiliibus Diuunif iilij qiii ii<! lonjc veniiv.iis a.I Pomiiiuin, pcrejrini
UHimoninm liinei {Pail. cvM, i) Super le anlem qijuiidaiii a lesl.imcnto Dci cl reprt^niissioitibns
orieiutf UorniHut, Soi iusliii.u, el ghria ijus ,11 ie ejiis. (ipetn nort habciiies, ci .tlisque H-^o iu uiuatlo.
videbUuT ;det|u;> >cripinui e&l ; Li aidimmcloiiain Sfd qnid dicit AposiOiUS? Voz (fui eraiii aliquanto
ejut, iflunuui iju/iii uuijeiii i a Pistre, pUnii:>i cjrc.lia; lon<je, uttuc fucn e.wr» i-rcpt {tfihei. w, 13^. 'Juod-
gt verilaiit (Joan. i, 1 ij. Et uDtbtiial/unt genles in qiie sequilui : .^s A'/''ir fuf« in lateie sugtntf ;ilu<l
lumiue tuo. Nos Oiiuies uail>uijviiiius iu ap-os!u;o- s:giiirieat. •|uo.! aiiiiiia' ii! Obri&lo iaei>>.(;;ee, tl tn
ri'iM luce, qu£ luccl iu nuindo, ti leDebriC eaiu iiuii l>.ipiisii»aic parriifonim, do quibiis ei Peirus apo-
coHiprelicnderuiiu Lt reges, in^uit , ir rpiiutiore stoliis ioquilur, Qcasi inodo nali partitli, r^tionabiU
orins tui : qu:iiido priinnni in Cbriiito nata t%. r tt mbsque doio lac deiiderate {I Petr. i\,i). bugant
Quod et spiritvaiiler implelur, ct carnaliier, ot lac apostolonim. Quibtts parvuiis atqiietacleuiibus
rtfes ^fioram cur in inanu DoBiiniesl, cl qiiibus loqueb<itttr ot Faulus : FHioli mei,^uot iurum pur-
i:oa regiiat pccc.ilum in inou:ili corporc {Prov. iurio, donee Lhtisius fcriHetur in uihii {GaUr^. iir,
\si), aitibiilfjil iii Sjilcndorc nasccnlis tccli;.si.«. 19). El in aiit) lycj^ ; 0«a«i nuiriM (oieni fi'iottuos,
Sive !H co qiii (uliis Cil iii Kcdesia, cl vcr» legis fic (ieiidcraitlcs vos cuvimut iir.periire noii sotuin
Clirislt ftdei coH i siibiiiiltanHiJjiH. vi). Qt:oJ q«o- hAmttjtliutn OTisii, scd tt aniiuainostrcs (/ Thes$.
tiilie videaiusesj.lori, quanJo idolo!i>trije erioie gub- II, 7, 8). ^iiiud iurlciii pro boc iiiLXX dicilur, fi-
bto, ei peucciuiciiis rabie, ad luleoi .ic irunqni!- Itte tua: tupcr iiumeros jOilabuHtur, dili$t:fUtuis at-
iilatcui Chruii, («oaiaiti priiicipcs iriiiiikCiinl. Suiil icndoiiriuin esi. Filti e niin qiu lobueti suai, ipsi per
qui ba'c omuij q.ut' iios po*t piiinuiu S.4ivjlot'is se do inngc vcniuni, el a4 tideiu Uuniini cotigie-
sdvcnluin ubqac a t consuniii>.iiioiiein inundi, ct et (;atiliir. Fi!i£ iMitem qu,r iitibeciiiioreii M>ii!,etpro
fiarte complela, ct penilus cxplcuda niCiiioraiii>.t5, (ragitiiate 721 !»«-'SU'S riecJwni i^i viruin veiiere
(liliiro lentjiore pr:v»lo!eiitur, qua.^^Ho, su^inlianie poiicctuni, apostoiorani porianlur liumeris, ui^-de-
ploniliiJiiit: geittitiin , tHiivaiidus si( on\t\ii Ur:tcl reraiiiur ia >:aus .\biiili.uu, haac tl Jacob.
(nom. xi). Quoruiii itequaquaiii scnitMiti.i icpry- D (Vers. 5.) « Tunc viiobis, ct sfilues, ct rnlrabl-
linnda esi, ditmrnodo bpiriluaiiicr iiauc cuitopiciids, lur, et dilaiaitiiur cor ttuint : qnando couversa fue-
ei uon caii>;ililcr novcrirnn». Purro aonicn Jerusd' iil ad le tuuttiliitlo niaiis, rwrtitiido genuuni vcnc-
leDi ei genliinm, quod btc a LXX ponitur, i» Ue- lil libi. I LXX ( Tunc videbis, et liiHCbi;» *, Ct slu-
braico 'lon habetur, ct obelo prseiiotandum csi, pcliis corde : quonisrn trii.-iSlcretitur iu te divtlio;
720 adT^rsuiit ecs, quiassvruut ouiiiia qux dtcuu- n)aiii> et gcntiuii), ci pO(:uIotu<ii. > Cum clovate-
tt:r dici ad J<:i us»leni. iis oculoa tuos, cl tihcs uios iilijsquo pros;<exeii«
(Yers. 4.) t LeY.i iu ciicuilu ocuJos luos ei vido ; vel per se vf^tirc volociiei', vai sanclotUin huuieris
oinnes isii coiigreii.ui veneruol libi. Fiiu lui de deportari. tunc g.u.deti.^i, el in !no(!'.iii> iluvioiiiai,
ionge veaiciU, eiiili» tua; in laicre * sugfni.i lAX : aq'ois subilis iisuiidiiijcrii, ci u.iiiilwtur uc sltijiebii,
I l^'JA iti circuiui ocuios luos : et vide oiaties ia>o diiiitabiuir cor tuii;n, iuidiens .^pOatu!ti:ii :
congft-gatos filtos luos. Veueronv onincs f;iii lui 0« mrur;i p&iet ad soi, Coriniliii. El i'ieru;« ; Dila-
' Prx'orl Viclor. filice tuee Uc su^ent, ex tribns Proeoquod {ttiiii tieidicta, vors. 16.
mjks. Uiiiiwntrr. codinb'.i», ci fh«;ro»iyinl ipsiiis • .\itrtiiiii viil;{t) (-.jiii, <•; liaudebtt, ijnoii ncque tu
coitimer.iiirio htcct inrra eoiiem ca^mc aU verba ; m3S.ntf»iris, iici|ue tti Ijiaau icxiu tuvuaitur.
; w
613 COMMENTAH. IN ISAlAM Pr\Oi'll£TAM IIB. XVU, CAP, LX. CI4
iamini el ro$ {tl Cvr. vi, II) ; lu- a>!«;iii)iia pecioris A S'^*J cffuiKlens Sctla, (oiiveifiv, vcl cir^thiUs. f.d-
itOii poi;!>iti'^ tialtcrt lios|>URni OiitoUiiu, ({>ii ditil ia (lur, tencbriv. ''^ubajvU, prophcli,v. (i;vg('S ly.nit
?,vai>geiij : Lija ei Ptiicr vtniieiiiun. ct tnmuinuetn caihfUnucn, iiii.jiiiintis viiiCniis resuliiii, oliiiiiiras
fnciemus apud (;«i»» {Jvuii, xi>, 125), QuikI atnei» siips tO' indciKcs Ueo, 0[ieri('.iil Jernsiiicui »mnif!i-
aJdiltir in LXX, e( liiiuihis, in Heliriiico aoii habc- l'ijs,»i oinbC^i lic c;>}iiivil;t!(« vnii!ii'ii,('t cuiivpisiu:)''.
tur. Nisi lcrle post ;i;uiilii ii!aiiuif»«li!!t''ii stihimr.i- sii:i, aiiriini lijci df.^^remos cl ilms s;!crilii:ii. iu
i'it tinior, nc l;iiil(» IxiiiO c.mMl. Aii iioii csi {r;MiiIiiitii {>cr liKc niutiera iicijii.Kjusin |>ii»pi'i;i sniiil:; («iiliii-
ceriaTC divhia?, ei iiKiiiitutiiiK^io ai.iris udst: uaiiS- ti, proririeiii, lU cliam (rcleris pi,jpi.li! i.iii .s;\!i!ji!»;
terri :itq:ic coiivcni, ct liirlitiiiiini^tii (jrcmitun vetiiio Uci. Divcs illc, qui tivjiartatnt;!i jio.iiiljat miK>.ih-
iil)i, tn jiiidiltild iii suicuto ct orbo l.;rrari:in esl, ge!i!) (liviliart:'ii poiiilci;i, <-l c^mojus cirai, nolitii
suum sif : el roboral.i lioe j;eiiliu.:i di';at • Vinitta n^jtniiii audirt* coiibili:(, ncc cM>iicr:iti, lU, alij.-cia
p(,'$iuiii ».) eutjui confortaltne, Jesu CUristo ( Phi- sarcina, alis colinnb.»; volarct iid ctiriiitn ; projiic:-
iipp. i\, \7.)^ ca Iristis abiii, Et dc isiius nic.di cjn-i-io Salv.-iiOi'
(Vers. P,7') «l'«'ii'idatio ratiif lorutn opericl l^', dro- Itxiuiinr : /•'«c/.'iH« ^*< caflic/icK /•?/ fi>nif>un n.u^
nicdarii Jhuliat! cl Kpii;). Otiiiii'S u»> Sai>a vetiicnl. tnnisire^ quamdivilem in rvtina '-a^lijrurn {Munu.
nnniiii ci ihiis liofercnies, et laudein Dointuo aii- ** xix, «i). Dil!i(.u!t;ilcin lei pn.^jiosnit, noii ifnpi.>>ii-
HUiiiianies. Onnne pecus C^dar congregabiiur tibi biliiaiein. Deiiif|ue saucia; nicmori;v ntaici^ ina
ariclcs N;il«ajoiii ininisiraijiint lihi : oiTerentiir su- Pauia, fralerqnc raniinacliitis, pcr rw.i-ami-n iiciis,
per pliicalnli nlt.iri intfo : oi ddtnuni inajestaiis mcaj hoc est per .•mlanict atiy;tisiain viani (iiirc •Imii an
gioriiicabo. ; I,XX : • l-J vctiieni liiii grcges caino* vitam, traiisicrnnt au rcgna cijclontci, l.uaf.i \i:tm
lorti:n, ci opericni tc cuTicli lladi:iii ct Gcpliar [At. Cnui san.iuis relinijiicnlos, qnic diicil ad larlarnrr!.
lspii;ij : «ifones dc SaOa venien', inirntn ei lhu$ Inio qiliilqnid lubcliAn!, in ntunini do;i:i poil;(:i!:it.
(l»?ferc.iilc» ; el salnlaro Donrmi aiinitiiliuLimt. Oiii- iinplcntes iihu: qnod .•»(.ripinm esl ; f.':<7. .'M/jao aui-
nes oves Ccil:irconj;rCj;abiiiiiitr libi, ar.ctes Na- i/i(v riri, prcpriiV iJivi!iiv{l'rot. \!ii, 8). (^>iiic oisim
ba'oib vetsicnt, cl cilciciikur pbcabilcs supcr allare apiid iioniinc.-i ImpdSiihilia .ipnd Deiifn iiossibiliasuni
incuin : et (Itrnms or;iiioiiis inca: {^loriiicabitiir. t {.\^anft. xii). iJabcnles tn inuncribus piificip.ilia. ai.-
ro»i divitiaii ntaris ct rortilndinctn gcntiani, grcges rtiin.in scnsu *el liiusocloris cjiiiml, aique (liccnics;
quoque canictoriiin, et drotnadc!^ Madian ai F.plia Diii<juluroraii-j'me<i 723 *''^*'' '"««""" "i •.tf/i.v/Jf ri
pioroituiiiiiir Jcrnsalcin, qni otnnes vcnient <le Sj- liio {Pial. CSL, 9). tl : Chrisii bonus Oilor »(!jr,n.i jn
ba, poriaolcs aurnin el lims ct, quod Iiis inajus ()mni /ticu (/i Cof- cxcmpio viiiniis
:
u i'. l-^») i surc,
e!;l, annuiiiianies Doniini sahitare. Univcrsac quo- qiiolidie nuiitt.int salut.trc [loniini, ui oinnes ovCi»
qnc ovcs Ce.rfnr congrcgalninlur 722 '^''•'<^'*''»'<^; ^t Cedar conjjrtigfciilur h\ Kcclesi.i, ci dc c.ioris icn-.j*
!, arieies N;ibaj(ilb vcnicnt, sive ui ii: Ucbr^iico scri- Lris ad lucein irunscani, Ariciesqoo I'roi>lieururii,
'pluni csi, niiniiSlrwtKH/,'./ o,fcri»iMr,sive offcrenl vi- dc qnibus in vjceslino ociavo psaltny cuoimr :
\f.
rlinias siipcr allarc D'.iiiiiiii, ni douins c]us inclyla ferie Voiniito, filii Uei, «ff<:r(e Uoinino (vioi urieiuui
fi-al. Aiailiaii ct KpUa icKioncs snnl Irans .\rabiani, {Pfut.wwti, 1), veiiiuni et oUeiaolur, sive, jiixia
feniles c.ttncloruin, oiiinisqne provincia appcllaltir TbcodolioHCia, offerotu st hucriliciiiin ' DomiiKf, o;
ijaba, nnde fnil ei Saba rc^ina, qna: venil sapien- placabilcs ho.'itix> lianl, !il CiirisU fcloiilicclur li'.:-
liaiu andire Salomonis : el ipsa deicrciis aurniii cl;:iia. De Jiujuscennodi ••vibnj >iaivai(ir disc |.':!!is
et tbiis, paciiico rcgi uiuka dcportans, et ab eo lotjiiebaiur : Iteiid nvesj:crdi(a$tioniusL<irnel (.'/«//.'*.
inajiira suscipicns (/// ^ieij. \). Cedar auicin rcgio X, tJj. Et iternni : itffa: ctvs nhuim vocem ouilinuC
Sataccnornn: css, qui in Scrtpima vocanuir Isinac* {Joan. \, 3). Ei lii Kicchiclc jilcntiis : l\ccc eijo
iitX'. Cl iSuiiajoih uiKts cst lihoittin lamac!, ex tjuieram ovei neas, ei usituvu illm ; ),icui (jmvrli
quonun uuuiinibiis soliUuiu appcliainr, qnx* iru;;uin paator gregem guum, fioecdicil Oominjf : Vculiiani
inops, plciia csl pocoruin. lor fainiliaiia «jigo iiO' ^ (iuaT(\ni,ct erruntcm reducofn, ei Iractum uUnjui-o,
[uiiiia ^cttlitiui burbararuDi, qn.X' viiinacsnnl Isiacli, elinftrmiim conforlabo, forUnniue cnsiititiam, cl /u-
lolius inundi convcrsio pr;coicalur. Madian qiiippe scani cat fum jutiicio (tiiech. r..\xiv, 1 J. I^, |(;), ^t
in boc loco iulcrprclalur miijaitui. Eiiha, resolulus, ui nossciiius qiu? mcot ovcs, )ionit nianilcsUns
> Erai autca unu verbo i';u€n«(iiii pro Unobug iit xs.xvi!£ : I Aii pula» 16 ar^unuini ci .;intin!, ijniid
scnsw, qtiCinatlinodiitii cinenilaains pust Victorium, iu eloiiuio scii-iy/jiie iniciligiiur Ccrlft.i»' ;i,issi's,g!i-
CUjiiS uninino raiioitibijs asscniirnur, taiuctsi uiss. rum?i Dan. v ; « Anrei niilii vidcniit.% .iui .«yiu-aii
iiuili codiccs siiifrugcntur. ii'ji!snio>it auieiu suut
'
raiioue conip(j.siti sini!,Aigenioi, (jtii iiahent e!»-
ejus argiinicnia. Miiiics S. Hioronyinus .tnruiupr» qnii veitustateni. » Pciicra.n (giiuranie.s leijcbci.',;!-,
scusu, vl argcniiiin procloquin inierpreuuuc ; Rupr. Aurunt, inccusum, et iliub odvris opii.iii : ijiiiti cn)in
.i;. iii : i uuri ei urgonti lexuutur
.Mura'iia!a$ (]'sa: liic facerei vox inceiisi, qux caderr; « i-ijjn tij'i,fe .-.i
I
virgulss, tcnSu
sernv.inibnr Siriplura-
viiiciicci, el cuiRsobiuideanroliiuieine nailiinir, liffiljissciiicei
Irutu. » jtreiii. r. : tS; nionili (,rnavcris anrco, id veibis, Aurunt ei ihus dcftrenwi : l>i\it;'.i,icii! anrt.-n*
^esl, nxdiiaiKJiicni iiaiMicns scnsu&, i:t inieiiigc-iiiia; sensnunt, sicnt infra c. lsv vi.<av!i tin!ii:'i:l mi .si.ii
Spiriiuaiis. > Ll X ; < Jaciniii ^r;india ei aii licci» SUtini, «iuinail ; « Uohpc ni'u'»o iab-jic tinjhie itidu
qnos.jnc «iuasi aufcis .<;ensibu.'3 el
pictKiO!: s;iignli)S Sifui tiiereuntui ,Hi frnmei-ui(n sfrtsuu-^n ;)vrijcitri,\ t
argciiii splcndoic luigcnut)us cloqnils, t eic. Ezccii. * iu rcccii(i?ri <»nibiOiiano.ao3(ji>e a (..Uio s*.
:
ai5 S. EUSEBIl HlERONyMf 616
Kt icieni quia eysstm Domima Dcus eorum ; et ii*fi A tiorajtjut i« fulgon aarl (Pml. lstm, U); Ei le*
fwpulus mrwi ilonms Israci, ilicil Dominus Dsu» : ptustgeuino nriii^o psdlnio : lieges Tiiartis et InsuUf
et vos ovci metv, ct ovet gretjis mei omnei esli», tt e§0 muiiera offcrcHt, cl regei ArQlnnn eti>aba dotia nddU'
DouiiniiS Oeus tester {tbid.,^, 51). Si quis ergo fe»<(P»rt/. tsxi, 10). (itjicomnia deferuiiUir tioinini
iit gcniibii* fiivps est, saivetnr ul caiuclus.uon ah«q«ie boiuini De\ ei .Sancio Israei, qi.M glorificavil eutn.
tlonis aiiiiie iii\rticiil)ii8,-fHH) possii verbum Domi- (Vcrs. 10 seqq. ) « El;edi.'lcal»u;-il fitii pere*
ni jtrjndirare. Sl fjuis 6iiliplf<;italis oviiiin «Sl antto- griborum inuros tuos, ci reges eorum liiiititftrabunt
riiiiis ariPtuni, asfcndal veS oCftrainr io aliare y\\^\^ |q iiMignaiione eniin niea percussi le, e» in
fiomini, ;il» liisqiii praevalenl, ul •foinn» ejusglori« rcconciliaiiuiio ntea niiseiius sxr.u lui : et a|>Mriciiliir
rice:iir. (.Vuod :!tiioinin nebraronscnptunniotaviunis: porix tute jngiier, il!e sc noctc non claiidenuir : ut
Aruioi .\itlinjnlli miiiiiirnbitiit iibi, et offerent suptr alTeratnr .ii! te fortiiuiio gentidin, ci reges e.-iriiin
pior.thili «lluri meo, proprift stiper liis iiitelligilur, adducaiilur. 725 (»6115011:111 ct regnum, <j«od non
qu! ffe gtiiUiltus electiin saceriloiiiiin, inimstri sunt servierlt tibi, pci ibit : ei gcnies soliiddinc vasia«
S:>iv;)ioris. SL quis aiilem contentiosus esl, et car- Iiunmr. » L\}L : « Et xJiricabuut alienigen.T innrus
naiiicr lia;c pioinissa conieiulil, respondeaoiiis ci tuos, et reges corum assistent tibi. Fropter iiaiu
AOii tnUm consneiudinem iion liabcmtit, tieque Kc- B eni(n incatn percusbi te, el propier iiiiscri(.Oidioiii
ciciin Dei {l t:.or. \i, iO). Illudque dicamiis, qnoil dilexi le. El aperiontur poriis tux actnper; die ae
cliHUi sicarn:iliier sui:lpronriss.-i Jiid:eis, tanionsub nocte non tbudctilur, ul inlrodncant ad le fortitu*
ronditiuiie siint promissn, ni si suscrpissenl iuiiten dtnetn| gcntiuin , et regeft earum qui adJuctittJi
buiini, quud ad eos niissnni fuerat, tunc eii.ini isia suiii. Goiiics eninn el reg«& qui noii ticrvierini tibi,
se«|ii«'rc!Utn. (juod viiU-iicet p«r desideriuin aiiri, peribitnt : ^entes soliuidinc desolabiiDiur. » lnter
«!l opum abuiidanli.iii!, reinroijiic carn.iliuin, qtia- caeicra ijuitius (iiialur l.cclcsia ', ct nrbs Sal\a-
rurn seinper isla gens c5»pioi>aiitr illeccbris, stisci- toris e\siiuiiur, atien>geiije quuqnc el filii pcrcgri*
pereni ;iil bc inisstiiii Filinin 724 ^*^'' q'jein qnia noium ;L'diiicaiii luuros cjiis, ne boslit poasjil
noii susccpernnl, uiiiversa s^ublau» Suril, el susci- intrare, nec iacuiu invcniie perflJia. Alicoigena
pieniibus spiritmlitcr rcddita liflCrediias. buteiii et pcregtini proprie signiticant pnpiilum
(Vers. 8, 0.) iQui sunt isii, qui ni.niibes volaDt, nuiioiuiui, qiii vcre CNSiruxeruni Ecciesiani Cbri«
«t quasi coltiinbxart fenctiras suas? M« cnim in- sii : in t:>iuuni ul regcs edniin ei princijies tuini-
snla: cxypefiani, el iiaves maris ii: principin, iii ad- strcni, sive assisiant ci. (^uod vel carnalitcr accl-
ducaiii lilios luos cic loii;:c ai^eiiUim eorutn et pitur, vcl spiriiuatiler. Si carnalitcr, vidcinus Ca-
aurnin corntii cuin cis, nomiiii Domiiii i)ei tui, et C sares Uuniaiiu!> Cbristi jugo colla subuiiiterc, et
SAncio hiacl, qiiia glnriiicavit le, » LXK : « Qui jr.dtlicitic eciicsius cipen^i!» piiL>iicis, ci adversui
snni Iti <|ui ni niibc!> voUu!, 01 sieul coluinbT cuin p&roecuti<incs getuiuin aiquc insidias h.trcticoruiu
puilis .id me ? M« ir>.->ul.i; cxspeclariiiii, el nav«s lcgum scita |iendero. Si spiriuialiicr, q>ii(.uii<]ue
Tharbis in priinis, ul ailducant :ilios tuo£ do ionge, in cis fonii.neittia, cioqucntia, &ai!Cii:aie, priiKipes
ei argfnitiin siiiiin ei aunim ciifneis, propier nomcn suui, ct aitimje ifnjicrio carnis suiiiug.inl scrvilu-
Doiiiiiii iancluni : ct quia S»iicuis Isr^el lilorilica- tein , ip»! adrriinisiiani , el u:>si9tunt, vei auii*
ttis cst. » Quia Doinliiiis ii-grcssits csl .•tgyjituin lianlur ci, i|uam b<cpe propier negligciiiiain dcse*
snpcr ntibciii lcvciii, cl nui).))iis p;iiji|ici.iniMi inan- lil, vci peisecuicruni perciuii viiga, ut rursuni
davil, nc pl'icicni supcr Isiael iiiil.rein, ad (jn05 propicr siii iniscricordiain diligat. Vel cetle boc
pervcnit vcriias (>ti, iniralu' Ki.clcsia dc Circuin- diCfodum, quod altiiclain qiiondain et capiivi(«ii
cisionis ininiuiii populo toiiijiegata, volare ad se liadilant in populo Ju.lx-ornni, in vucatione gen>
gcntiiim tutbaiu toto uibe tcrratuiti. El n.ssnmplis tium rctonciltei sibi , iia ut pona; ejns serr.per
iilis Sp riuis .'aiicli, festinarc, jiixta Syminacliuin apcrlie sinl, ei ncc dio ncc noct& claudanlur, ei
ct TliCodoruHiein, ad [euc:-ltiis sw«j ;
juxta A«juilan) |^ splv.iii copicnlibus jiigiier palc;iiit , ifl cst, ni ei
cf< ffi/fln/t/fli iiia», iii ingiedianuir Lctlcsiam. SiTc in gnoriio ei in iiiiitilatKiiiu vuleniibus credere.
docloics rum disciputis, id est, coluiiib:iS cum pti!- iniroiius non negciur. Va inieratui ad e^m ioniiu-
lis iuis voliii-e ati f^cclesisim de !rjsuiisgcntiuiu,<jua; d'j, sivc diviti.e gOfiiiufn : ei rcijes earum mini-
juM.i valiciiiiH piophelarum exbpcciftbiiiit Domiiiuni. slient, sive itdduraiiliir ei qiiasi cujitivi. Qiiod lunc
^;iYes q'Joque lU.xft.sis (WVJ'^), id CSl luaris, dc inteliigcs, cuin videris cloqueniissimus ailduci ad
qnibus- in visione i yii plcnius diximtis, adduceiil iidem Clirisli ; ei siutiain fiCri sapieniia:n sapicn-
tilios Fcclesi* in p!iii(.ipia (idei, aurtini argentum- liuin, flC prufjenltafn |»rudefUium icjnobari (l Car.
ijue fKirianles. Corde criirn credilur nd ii/stilinm ; 1} : ui ra'iU!im Dei sapieniiiis su horninibus. Cen-
crt" autem ionjessio fii ud siiitii.e.m (Horn. .x, 10). De tem ftuiem ei regci c?.rum, qui serviie Ecciesi*;
qito.iuroei argenio iti sexagfesimo seplimo psalmo roliicrint bonem el utilem serviUiiem, ul in ripo-
fcCripUifit csl PeKr.Of columbis aedrgentalie ei poac-
; sloliciim irBnsferaiil Migniialsm, 726 pcribuiii c*
' Alia leciio, Qi/ibus cedificunir fcclesie, magis r/turos tuos : propierca quod clus! i auiequam x-di-
yiciDiic plfiCuU, quod magis ron!<ru!?l verf.is qua; ficelur nrbs nequii.
iuicipreia'ur : Ei ft;di{icaruni /i/ii peregrincrum * IdePri transferaniur f.oncinuiori SCuSU 16311.
617 COMMEXTAtt. 1\ ISAIAM PROPHKTAM MH. XVII. CAP. LX. 618
perrfilione quse irnpiis praRparala csl, el quidquid \ ['aiiltis, qui persfqufiltanir Ecclosiam Dei , ct
iii ci!> fiieril, rcdi^^elur iu sutituttiiiem, qiii tiabere posiea v;is cJenioiiis esi appcllaMis (Aci. ii). Ciiiu
notiieruiii liuspilein Deuiii. iiscc ita rudiiii cxplela, ui iuirct gentiun) pleni^
( Vers. 13, II.) i GI()ri.i Lil»:»ni ad te venict, tiido, liinc oniiiis Israel saiviis fiet. Ei Toca-
Bbit;$ et bii\us el piiius simui ad ornandnm locuni bitur vcre clviias Doinini .Sion, Sancti Israel, quaB
Mnriiricalionis nicae ; tl locuin pe<liim ineorum gio- consistli in specula , «t de ulroqne popuio coiigrc-
ri(io;il)0. Kl vciienl aJ te curTi lilii eomm qm litimi- gata est.
liaverunl le, et adorahtint vcsligia pedum uioruni
(Vers. 15, 16.) i Tro eo quod fuisti dercHci.i, et
omncs qui deirahebanl libi, ei vooabiint le civitniem
odio habila, et non erat qni pertransirei [Vv.lg.
l>«mini, Sion Sanctilsrtel. »LX\ : t Gloriji l.ilwni
pcr te iransiret j, ponain lc in superbiam s%cu!o-
ad le veirict in cyparisao ct piiio ei cedro siniui uX
rum, Kaiidiura iu ge.neraiionc ci gcncaiione et
glorificeior lociis sniiciHS nieus, X ei locum pe-
siHjes lac geniiiim, et iHamilla regmini Jactaberis,
:
dum meoruiti gtoriftcabo \ Lt ibunl ad t« limeutes Hlii
El scies, quia cgo l>ou)tnus 8a!va«s te, ei rcdem-
eorum qui le bumiliaverunt,-:- el lrri(av<>runi le , et
iiiiorabunl vesiigia pediim inorum omue^ qui irrila-
ptor tous foriis Jacob. » LXX : « Pro eo qiioj
f"'^^» dcrci.cU, et odio nou erat qui
hal.it:». ci
ver«ntie;eivocaber.sciviias Domini Sien, Sancii fi
Israel. . Molia desunl in Sep.ua«,inla. qu« cx at,xiliaretur : ponam le exsultationem «lernam ,
«««^'«"n geucrauouum in geaeraiioucs. Ei *».gM
Hebneo sut> asieriscis posui. ei qood add.derui.t,
Obelo prscnotavi. Libanus nions Phoen.cis esl, ex-
'" g«ni'»ni, ct <livitias regura comedes. Ei scles
celsis «rborlbus cousiius, quas Psalmisu descri- '^"'^ ^«" D«n'n«3 qui saivam le foci, et qui «rui
impiam supetcxallatum, 18, Deus Jacob. » Qira» prius fuerai derelieia, et
beus ait ; Vidi el elemium
odio habiia, Iraclis in le ramis quia fructu.Td
quasi cedros Libani (Psal. x>.xvi, 55). Ei in alio ,
non aUuleriai qui idcirco fracti sua! quia
loco '.
Conteret Dominu» eedros Libam { Psal.
:
,
nuilu5 erat qui pertransiret, ei ibi prjeberei auxi-
I xxvTii,
praeiereo.
S ). .Multaque aiia
De hcc quondani
qux
llirair.
sludio breTiialis
rcx Jyri, Salo-
ruilil : de qMibus in psalmis dicitur : Et nm dixe-
moni Joppen ligua millebat, ad xdilicandum tcmptum
rml ffiii prrvitribaiK : Benedicdo Domini super vo$
(P»a^. cxxvHj, 8); propicrea ponam le in super-
Dei (ill Reg. v; tl Paral. n). Uc quo eliam nunc
Scripiura protniilit^ abieiem ei buxum biam sempiternam, sjve in cxsuliatlor»em et g,au-
et piniim,
dium dua.iim gcnerationuin : pro pristini? ramis,
»ive, juxta Sepiuaginla, ojparissum et pinum et
aiiis inserlJs «fc oleasiro naiionom, qui conir.i
eedrom, auljuxia Aquilam, abielcm. ihaadaor, et
rAGa5*«r';veljuKlaTheo..loiionem. Brfi^;5,7'//«rf««r, C n'»»«''5im exempl-i afferent fructns, uon i>r(oris
amariiudinii, sed dulcedinis, quam de radice suru-
ct r/ieQSi-u>, simul e^sc caidendas, u( aedificeiur tem-
pserunt. Sogcs qiioqne lac gentiun», ei maminA
plum Sion. Quod si iia est, ubi crit- aurea ci
Agni? ubi
regum lactaberis, Qui iocus qucm scnftnro habeai,
lenimaia Jerusal«m? ubi iixor porlae
super plenius exposuimus, disscreul^^s iilum ver-
duodccim gemmaruin varietaie dtsiiiictci; ? Nisi foric
sicutum, FiUi iui da longd venienl, el tum in
inuros habebii el fundainenia gemmsla, et lem- filieB
lcJere iugent *. Sivc juxta Scpiaagif.ts, dsvitias re-
plum quod or:i.nius esse deberet, lii^ni^ aedificabitur.
Qoa ravione compelhmur omnia spiriiuaiiicr acci- gum comedes. Qu;p divitisi sccundum llebraicam
pere, quod abies, cyparissus, pinus, ei cedrus,
veritaiGin, ubera sunl regum alquedoclorum.quibus
nasceBiitim ir. Chrislo erudilur ei nuirimr iiifafiiia.
cxcelss quor.dam Libani arbores, glorificaverint
lemplum Dei, ei tocuiu poihtii) iliiiis. et inclytum
Quap cum suxeris et pcrveneris ad soiidujo cibnm,
fecerini. Ac ne longo sermo.ic sensum traham, vir 728 "l diviiias qnoquc buju.scomodi rcgum come-
<tes tunc seies quod ego sum .Syivator luiis,
gnncius et etoquentissimus marlyr Cyprianus, et :
qui retjiemi te sanguine ineo, sivc teus
noslri 727 temporls coorc^sor llilarins, nonue fo.-tis
libi vidcniur fxcelsa». qiiondam in saeculo arhores, «*
Jacob.
•.«iliGcasse Lcclesiam Dei ? Qitodquc sequiiur : Fa (Vers. 17 seqq.) « Pro «re afferam aurum, pro
venitnl aU it curvi, sivii reicrlenies,fi'ii t-oiM/» qui fcrro ^lTeram argenium, et pro lignis irs, ei pro Ia-
lntmUiavernnt Utet adorabnnl veiHgia vedutn tuo- pidibiisferrum : eiponam visnaiioncm luam pacem,
rufttf omnes qui deiraxerant libi^ dc his dcbcmus el ptjeposiios tuos in jusiiiiam, Mon audleiur niti-a
iiitclligete q'ji non volulilale, sed nccesbilaie sunt iiiiquitas io lerra tua, vasiiiaset
,
centriUo in leratinis
Ciinsiiaui ; et melu olfcnse reguiiuliuni, timenlibus tiiis.el occupabil salus uiuro* tuos, et }kOfli£.t«a&
duimi^ ii.cliuuiiiur. Vel ceite quod priu!* persecu- LXX Pro
l.'iuriaiio. j : « jere atJ'«rsm ilbi anrum, ei
tores, postct crcdidcrint. Quaiib fuii ci {qiosiolui pro fcrro dabo libi argenttim. ei pro lignis iribii&ra
* Pro Tliaamir «pud Aquilam qaoqne Thanaar velerum ediUcnum, qaam ioepiam vocai Mariia-
alii Jeguuf, uiquc vitleiur rectius, sicquc apuij r.<eus, scilicet Praii, pro»!.<Tie accedil.
Tlieodolionem, Thansiur pio T!ieaii>ur. Noiniiii ^ fiU,r tuir jn /a/ert «);<^(^wr. Constaus error
F.l
auicin iirais iiionduj» intssy suspicainur, IfgCii- esl :n antea edttis hbris, qui cl in .saci» coiitesiu,
«iuiuqiie hrailii : uam voci.-.iT! ^"."^,1, 'i-jx^'') rcfidit' ei lo Comcnftp.iariis sempor iegum. Et ^{\gs tum
Symmacbus is;i. c. i.v, 15, ei uis'*.' iiitliqtiiss.
'
lac iujeui. Nos ad '.ijiem mss, codiciuu ubiqKe
apud Monifauc;. bic babel Brali, quae vox il!: resliiujmus in latere ntge^i. Martsa»'.
Patrol. XXIV, 20
,
g.9 S, EUSEBH EliEaONYMI C20
tibiss, «l pra lapiJibus rerraiR. Et rf*b« ijrtneipes A 8ol iuus, «?i lyija laa siO!» riiinuelur, quh Dom»-
tuos in p;«ce, ei epissioposi itisos jtsHUs, «st oon st- m nus atit in iiircai scrnpiicrr.ans, e» cosuplebuotur
diptijr oiira n»iqoiU>s it^ ierrs tua. raeqae 4;oisiriUd ttieb }t'citjs tu! * LXX. ; * Et nt-n erit i'b» sol
sed vocaJ3un«Hf salutsrc ulifsi Jn Uiceii! <}iei, ncqt-e ortna Junae lumef; f.ra-
ei miscria t» rsisitius Usls :
iui, ei poil;e sculplura.*' iisdefn rcs jjro iiebii tiUi Hoe!e scii er it lil}i DomintiS lus aierM-i,
muri luffi ;
alleri ger.us, aUer» spst!e&. St es iJeus |loria tti.i. Non enlm occidet tol iibi, ct luoa
«ocorum ijnaliUtc,
RCH deScict. Erilque Boiwinui lux i.'inp.*-
iie«e a!Ui;'Js, rhciorica ac {lislectica tilcere qo?d- iibi
tcr«:i, cO(np'el)URiGr dies luc'U3 lyi- s S» iioc
piam vitjtMr. pi»nair> osempiu eonirnu»;ia » «5«« tsi
leciorem insirucre. Fiiius irteus, capiiulo c.igi»»'a.' oiaiviii qtjse dicta sup.l «t ditemia,
possifit sisnpiicem
qui ad Hie. species esi, et me iiabei geitu*, fiiic &'\ utSimatn leferre jenipus : quafido, tojla ler-
stto gei»«* esi= DicarA ei aiiu<}, quou &Ucri r«aj«5j ??que tr.i»&eu!>lii»us, sotis ac iiin* ceistbil c!fi-
nhcri uiinas fsi. Ccniufio gregario nMliie majoi-, cium. EterU Domiuus ipse iutneu perpetuuni, ni
iribuue iaitior esi. Qainque pauci sual ad uec^-.n : Gu» x^' •**•* ' earjinliter aiseruBiessa cowplen-
^jluriiS ad asius»'. Ergo i?; hisunratioiic spirif.^aiis da, floe 8nirit»aikierf(iiora esse credamus, In q?»a-
JevasaieHs iis"» verieuiwr i« »s, cl U^lies mn- liUi^ pronslssioaani, non in leinpore dhcre^ntes.
laiMaUiirin fcrruro, iiiesi, bruii qu«s>dum el insfin- Quibus .breviie? respofsdeudum esi» quoii
i-' isi
sililes ljomiitc-5, in eas malerias rnuiabunlur,
rjuas pseDdopropheiis *, e\ pec«8lcril»u5 30I occidit
iitiiiialem aliquam pratbeani civiiaii. ip&yjrqi.e as nieridie, oi e ceetrario lin-i&nmjus Ooroinuiii ori-
ei fet ram per ftogrnenU vinotum, rn aurusr^ srgeii- jaf Soi Jcstiii* ; quara no« semiter ianciis, iile
lontpie mutabuuluri ut nequaquann uiilil&iis spe- qui <Ucsi : £jfc sum tuz imndi (/can, viii, Jl),
ciem, settpreiintnquoque liabeani ae decoreni. De qui lucti i» itntbtU, ei lenebrae e«iin nen coih»
auroei argaiiio, quid significeniiuSeriplurlsfeancii*, prehenderunJ ( Joan^ s ) ? Pf? s/Jsfi ?u}ppe iot ren
s»t>ius (lisiniu*. Pof!flCT,inqu:t,prJr.<:ip« /ae*!»
po- io-«.| ?joj, fic^u^ JnJw pcf 7tQCUin { Ptai. cxr, ')),
am, et episcopos tu«t injuilitiem. Pro quc i» ile- Quia habetnus Dotninut» iucr^m perpf^luain, ei
braieo scriptum est : Ponam viiitaiichem tuam paem, diuii iuctus ncsiri complebunuir , ncquaquam
ei pr'%poAii(H iii^os in juttiiiam. in qtiO Scrii^iuraj plengeniibus in subvcrjioue icrusalsio, s«J lifc'
sancs« adinjran<k irsiijestas, quotJ priacipss fuiuros iansii)<is ex insirytiioiie Euciciiae. I3ea*.i quippe
EctlesiJC, ejsiicopos notninzvii, qucrufft ofnnis visi- iugenles, qt^oniam Ipsi consolaijnaiur. Beati 11««-
latio in paca est, et YO(;abuia«r, dignitstis iajtisti- teSj qvtooisin ipsi rid>jhuui. Beaii qui estii-iuiil et
ut nequaquaffl accipiani persoiiarn 5n juHie.iy,
tia :
jf>
siiiunijuiiiiiam, (jiuoniQm ipsi tain.Tabu)iliir {hlaUk.
quiOpiasa jniquaia in Lccie-
nec audiatnr terra V, 6). \jX jiOsiqaaRi 730 &«n!ini fueriiit carue
sise, nequs comrilio H inteiicjias \n termini;. ejus. A2ti!ralii erijce.ii sertiioiiom Oostiini, ci dicssiit
Ubieunqoe OHini ittsquiidscgi, el justttia non seiva- opera sua regi (P«al. xliv).
tur, et past pertiiiur^ hxc emcia conseQucniur, (Yers. 21 , ?2.) t Populus atsiene tuus omneg
SeU pro his, ni'., v2S onjniljus <fcaipuiKi iaUn justi, 5n perpeiiJUisr! LaTcditabuaJ lerram, germcH
muros tuos, sive Saivaior, qoi iu Heljraico logiiHr pia!il2tioais incst. ; opus snarus mea ad glorifican-
Jesijs, quod proprie nornen Dominisoitai. Jpse enlm duiii. Miniriius e«ii in mille, ei parvuius in genieiu
iortiiafJo ojuroruni Ecclesise, qiis habci ftorias iu forlissimaai, > Ego Doniiuiis in lesnpore ejos subiio
ikui.ie Domitii ; ui qui ingredtuntur t:ani, priir.u.i) faciam islnd. LXX : < Populns iuus omncs jusii
Jiscaut iaudare Dootinuin, ei nontea iilius ccrt- «einper possidebuisi lerraio : iHislodiens plaolaiio-
rtieri. Quod auiein Sepiu^ginia pro laudeinier- \mn, oper.i rfisViHunj Siiarjm in gioriain. Qui par-
pretaii sunS yXujji;jis, id e«l scuip-ur.im, hoc pos- vys ef-i, erit in njilljbus, ci «jin minimus, in g«^ii-
sumus dictjre, quotj poti» Ecciesi* cunciis dcbsani toin niagnann figo Doniious ii! lemporp cciV^a^niw
aeiaia: esse virtuiiOus, per quss ingretijaiTiur ad eo«. » Fiiiitis dieiius iucvus alque completi!!, quando
cam. D trisiliia verteiur sn gnadiom, pcpuius Sion *rii
(Vcis. 19, 20.) I Non crii tibi aiuplius sot ati onistJs justus, noD ad brevc- lecipus, eed in perpe-
jttcenduin pcr dienj, tiec splcncJor li;iiai iduaiinabiJ luiiin, ei quia justus est, lerraff; loiijum p0ssideb;i.
le : seii erii libi Douiinus in ii;ceiH seinpiiensani, Kec in!»-20dyc5 ^i ail rcririienda projnissieKis topa,
ei Deus im% i« fc'ioriam itiaik). Non occidei cltra terrasi tnansaeioiino leoesi sique vivenilutri, qi!j;a
PiO AaibjrtsicJU Judoii Hcribiiur.
x^-^of-fl^ i'«s irarlo Uaiejilibus Druiti oriiur S;>i justiiiiS : qna.^-e
' Qsod »» Huac locuui variis
jiHtidsfixof/Uiiis. setfpcr gaisciis, s etc. Er^s;»us Loc ono abluuit,
tussiis iJepravaturn rcperics apuii Eras.T.'.!Jn ei J>^s- quod cuifj Jiegsudi p.sriitiila leglt, t Qjs^re iiou
riaaum , Erasisius eT'.i»« &eiisiik:i iiiipiunt vidclur m- seij>per, t eic. VietOMus ;« Senip^r oriiyr Sul jasti-
duceie, t»m le§4i , « *juifjus bjeviitr respondeo- 1152 lile qai diciij s elc, .'{ui lisiasn ope^ ui ait,
duin e»l , quod pse^idoproeliciis eic. Qaare Jion , Brixiani 'codicis e.xpuugit quaiuor baec verba
sen^per sancl'!? ilie qui tin:!!,) cic. Maiiitniis. iculio- < Quare lion sejHber sawctis > (Iuik' sa»iC«««), legit
iiis diGiculute stJp.^iaUJS, quauiov vabi Oytiii e vero «lisqo.* «i parii'-'uia ioi occidc-i. licciiijft niuho,
meUio, ul «ossil legerc- i.«y sensiJ, « Senspev oriiur Huilijqua jodufiia mtiUiiOiie iw nesTa cdilioRfe «tc.
Sul jHiiilii, >i!e qui dicit, > ele. MARrtA.N. dici iiiicUigiio, sub inierfoganifi nota: t Qu.ire non
—Ueni kiTibTGimn.y « Q-tDd pseuftepropheiio vt conlin.co sanc&is oriatt.''- Se! ilie juiiitis, eic. *
pttvaioi .'irtis s-tmpsr sol o.';c«fiil jusiidie. Et e toii»
,
621 COMMENTAH. IN ISAfAM PROPllETAV! LIB XV H, CAP. L\l 622
Proplicla sus|!iral (li< «ijis : Creiio tiJete bona Domini A eos, sive jii\la II «tuaicnm : /.jo Dominus in lem-
iHterra viveiitiuin{!'fH:. isv:, 15), cuui goriiicn uliiii- pore cjns, tubilo (ai.i(im istud, ioqiiiitir coiiseiiueii-
taiionis Doiiiiisi sii, * l r-pti-» r!iai;Htii>) f] is i»<l (;l«ri- ler, Sviriius Doiuini Dei tu;>fy nw : non «iuoi» D<>-
fic.milii!!! Di.MHii, Omvis f jiini. iiiq^iil, plani^jtio quain minns DeHS IiaW<'itl ro!i.ii)«'.m Dci.iii;, 8(nl ((ucd ;iiil.»
hOH piautartt l*,i:er vuut cwlesiit , etadicabiiur (Jispeiisdliotictii tariiis «SbU«ipl;e ilic:«l ea ({ii«
{Miiiih. w, 1,'i). Sivt, j!ix»;i SirpiM.iginia : fopdlus hmnilia st.>n?. M •luei'.» Psalmii-u iuii» tiix^^rat :
rusloilica* i>l.iiit;Uion M.i Doi , et opcia m;i;ujmi) DiUxitii juititioin el i/diiti imquiiamm ; pto\HeTe(i
Uoiiuiii, iii glori.i ,sfr' ;>!<! i.r Creaioris. De l:oiia unxil le Deus . De.ui luus , oleo ej:iuhttttonii yrie
plaiil;iiioiie i»or JfTeiiiiiiit' looiimr Dens : F.iio p-an- ronxoitihui luii {Piol. khv, 8l. Qii.^ado c:>im r.«;j-
tdti ic nnrum bomiin, loiaiii veram {Jerein. ii, i»)» scries sioiiiinajitJir, naiiir;)ni LMinis iiupliige : guu
qii;e m J.s*!;» ;<j)j<i Ilalur vinea Sornc {ha. v, 2 D»'(i!i consorica .suLstaiilta; soi^ noi» li:?!<t'i Kt f^nia
sec. r.V.V). Kt (jiii:» i'3ii!iis cotisi iciilia virliiun»! Ut- erai uiictio si>jiilua!is, fl uoi|u;»{|u;)ni Siuinani «<»!•-
qneiiiis i:i sc C.iirisp, diocro ]Mt\vvaii , Itiiitatore$ poris, ul fuit in saterjolilius JiidrPoriiTT: : itlcirco
UJ^: iHtoic. siiut et cyo (ini^ii {J Cvr. iv, 16; xi, 1), pra cunsoriiliub, iil e>.l, ca>'et)is sanciiiL uj^ciii^ fisse
iiico :)tl Curiiitliio!) J<»i|iifi)iitiir , l'go plantavi, Aiiolto menioralur. Ciijos «otlio illo evpli-ia s' lti»Ut>tc.
rigavit^ Do>twiHi nutetn ii:crrinentuin dedit {I Cor. B qiiamlo l»;»piiZ3tiiS csl in Jor»J:ute, tjt Spiritus s;»a-
III, C). Plantati enii:) in doiio Duviini, in atriis ciiis in spocie colnmbse dt^sceoilil supcr pum, et
eJHS efjlorescent {Pial. xci, li). Tudc qui p.irvulus niansil in illu (Joini. i). V'f'. qno cl hic iderr. pio-
fuit, eril iii ii!ilii;), aiitliens a Doniiuo , Etto habent pbela «licel):»l :
732 f'^*iel t>inja rf*» radii^e Jesse,
poleslatem sufier ouintfue vel decem dvitaiti \Luc, et fios de rtidice ejns as-enJei. rt reqniescei auper
XIX, 17, 19); ila » l :»ppelleiitr /'.'/.ia.p/0-;. El qui cuin eum spiritKS hci, spiritHi s«;»»eK/Jiv et iiiteUecius, spi-
Ap'>s>»)(<) .iiiera» : iUhi minitno omnium $aHctorum rilus cousiUi ct forliittdifns. spiritui scieniiir ti f<iV-
daia esi gcalia licrc {Kplies. iii, 8), priiiccps erit icdi {Isa. xi, 1, '2). lio<ie ei ba!v:»ior < om venissel
nisgnae geniis in coeiei>lii)u.->, quaiKJo lempore con- in iNizaiolli. in «pio nairii»::s er;»! posiqnam bap'.iz -
stiluto miserit Doininas angelos suos, ei coiigrega- tos osi in Jorcjiinc, Ju^^rcssns csl j»ixta coosiieiiuii-
verinl ad eum onin.s santtos, a summit^te coeii iiein in die 5;>bba'=. «yi.ai^-jgam corun». Cumqiii^ swr-
us(jue 3(1 suuiniuui cjus {Matlh. x.mv) , non soliiin rexissei :iil ifyeuduiTi. (lalns f-st e! iiber Isanc jiiin-
«ie Isracl, se<l ei 731 ^'*^ gtuiium popuio, quoni pliet»', qiu ;>peric. invcniisoipunn : .S;j)r/t«i>0(;7)?fRi
iignificaii;! loqueli.itur : £"r alias otes fiabeo qua: super me, propier quod unxH me. : cuaafieHisrfi p.iu-
non sunt de grege ino, et iiiis oportet m# eongre- - peribus misil «»€ .•
prigdtcare capiiws remitsionem^
jfar«?, vt fiai nirus ijrex, et vnus pastor [Joan. x, 16). ei cwrix uisum : dimiiiere frarios in litenaieT.
Hm auleir subiio iac;et, ni nuaniio oninia luoiinl prirdirare anuum i>onnv.i nccefnnin. lanilo c.iivd-
ilesperala, lujic Jn ^ciiteni i')rtist.i«iiain conjjrcgon- lutunt libmni itt(Jdidii niinislru, «l «edit , et i,ir:;.iui»j
tur. Qude licet cx parie iii Ectiesia quolitlie videa- oci.li (lui ectni in syo.tgo^a , ?.llen(jebanl tuoi
iTius expleri, tamen ia uiundi coiisu-i.mationc p!c- («•(liiqoc ad oos dieere : Hodie^ cnmpletn e.<i Scii-
I)iu9 coiaplebuHtur , et in sccuniJo Salvaloris piura hac iu auribu.': vestris, et umues testitndnitim
aJTealu> procbebani ; (, et mirabanlur super sermouibus ij^Kiiie.
(Cap. LXI. — Vers, 1 seq(|.; < Spiriius Domini (/tri egreiiiebii(Hur de vre eiut^ \Luc. iv, IS-ii). 3i
Dei [Yulg. abosl D<ji) snper ine, eo quoiJ unjceril crgo lUo compkia esl ien.pore prophcsia. guomoiio
me Doiiiinus : ad annunlianihim inansuctis misit quidam aii consummaitonis iftfernul lempoia qi;:e
me, ut nieJerer conlriios [!'«/»/. conlritis] cordc, dicnuiur : nisi forte possumus Iioc riieerc, ijuoti
et piaRiiic.ircm c;ip!ivis indulgcniiam , ei clatisis (unc cv paric complGlum ail, plenius ts><; complon-
apeniononi , el aniiafili;»rcrri [Valg. pra;iiica:emj dum, ij<ja'oilo omni.s populus •''e» iueril jiisius? N;ii!C
aunum piacabiloin DominO, el iJiem ul(ioni.>< Deo cintu e:e parte cogrioscintua , et ex parte propheta-
iio-tro , Hi. r.onsotarcr omnes l!ij!;cines. Ul Donercrn '"t" • Cum niilem vevent (fnod ferfectnm eU, eu qucti
lo-^piilibus Sioo: et «lait;»» »^i$ toroiiam pro ciner.T ,
<'X pnric sunt, d-^slri.ienlur {( Cor. xiM, !', iiV- Un-
oicum gaudii pro lucKi. pallitioi iautiis pro spirilu clus ost i;;iliir Spiriiu sancio, u! anniioliant pau-
rai.«rori5. » LXX : < Sftirilus noiriini super mc, peri&as, ^iv« Tnansnetis, dicens eis i.) iv/i^iif^elio :
proplcr (juoil unxit oie ; evangelizarc pauperibus Hcali pmtpcres spiriiv, quniiam earum esl regnurn
niisil me, sanare coniritos corde : pt'a'tiicaie capii- c(tioruin [iiaith. v. J>. Pj : Beaii loifes, finoninm
vis remissionomet c*cis ul yideani ' ; vocare innnm iiisi postiiicbunl irrram [ibid. -4), i']t missus e<t nd
ai:< epliibilom Domino et iliait^ rfi.-iJiiUionis . con- saiian(ios ens, qui coriie (.outrili snni {hic sv), ci
soiari omncs luijentes : dare iu^e.-ililius Sion ; tlar-i ciicunt : Ct/r roririium el iiviUiHuium Detis iion
cis gloriam pro cinerc, unclionem l\'liiiii; luaenli- despitu 'J'saU l, »0!. Sive jusl^ S^Trirn.iciiu.'») e?
bus, iiat;iiiiiii gtoriee pro .'.piriiu moeroris. > (llo iiii»
Theodotiui)esn.a(/ aiiujundu vitlntra pectaiorum prce
Juprj iJi\eral ; Ego Doiiiinus in tempore cutiijreguifo dicar? coplioi.s rem.iy.onevn, csecii ui vidtant, uelrlau
' Adtiit Viciorins dimillere Irac.og tn libeiinicm, riiit in LXX ci!a: ill.i cap. iv. ipsoquc, «t tcliir,
Q\ Or.oio
»to:i itoi.|.^ni «*ot]ice L\X, iii i|uo rr.inime Hieronvmo l»:c iii Commei)tarit>:
ta vcrba snoi, i.ed ex Liic» evaM^oJisla ijvi ui |ue-
G23 . S. KUSEBli UIERON^YMl 624
sh epertloaem, cjUOil maiiifestlus inierprcisltjs est A Miramque in niOilunfi de cie(«enlarlis atqite pa%lo
Symt3Jaci!!:s, vhiciis inluiiasiein. I>c qi!«. imo ad ribus iransibuiil fn agricol.is, id esi, in aratorcs et
quem ssjpra diciuir : Bece piisai if. in lua^m gen' vinitores, m possiiU c;iri Apostolo dicere, Dei a:di'
iiwut, aperire ocuio^ ccecsTUHif educere de xinrutiz ficaiio, Dci agrictiliura iumus (/ (>er, w;, y). Dt-ni-
alliyaioi, ei de ii,mo carcem sedeutes iu lenebris quc Scribas ei Pbarisaeas, vinitores et agricolas
(ha, £Lii, 6, 7). AntiuiD suiem accsptabiieni, c^ fii.iaaoraen, Saivator inierrogat, qaid faciai viniiori-
dii^iii retribulionsSi ciiuat prsdicaiioiM.s ejus quo ir. Itus maiis et agricolis? Hlisqoe respendeniibus , Ma-
csnis; versatas esc, tcinpHS tBteiligo. Quod et Apo- tos male ferdel^ ei vineam dabit gIHs agricolii
stoUis 733 Ps»jl»9 la ]nmo Salvstoris iiUerpre- {Mank. sx!. 1?), isitttlii , Auferetur a vobis regnum
laiur advcQiu, dicens ; Ecre mtnc tempus cccepia- Dsiy el dabtiur ^euii facienii fructus ejm {!bid. 43).
UU : ecce nunc die$ talutii (/ Cor, vi, 2). De quo Qu% res interpretaiione non indiget. Quotus enim
supra pienliis dixiin;i$ {cap, t\). Sin auiem reiri- qtiisq^ie Ecclesiaruiu princdps esi de Judseis, et non
butio ncn m nieriiis boiiorum, «ed tn |><;eals accipi- de alienigenjs, aiqt?e exiernarunj gemium homini-
!«r peccatorur.n juxu qcoi! dies diciiur uUloiMs, ba8?quianio idoiis scivicnlei, et alicni a tcsta*
«ib Judaico poputo .^ertiienduin est, in quem posi tneuto Dei, ac peregrini a promissionibus iliius.
passioaeai ejtss, slaum Dei Ira perverit. Coiisola- g spem noa babenies ; et slne Deo ic saccalo, iiunc
tusque est «mnes iug«!iios, dicens : Beati luqsntesi, praesuni Ecciesiis, cl dura corda gentilium, prius-
(/uonlam ipsi cwsolabnfttur [Slaiih. v, S) : ui ponc- qus inijomita, ad froctus ferentios arairo Jidci
ret logentibos Sio» ei dareleis gloriam coioriam- edojnant, ut Wnjenieni liocttiiiae Doraiiii, bop.orum
«|ue pro cinere. Ds qeibus fuit ei apt-iioJos Paulus openifa ubertsie muUipliceni.
(}ui lugebat bion aiQiit dicebal : Tristitia evim est (Vers. 6, 7.) i Vos aulen» sacerdoles Domini
iiiihi ct dolor coniinuus {Rom, ix, 2) lEt iierun» : vocabinnni, rninistri Oei nostri, dicelur vobis :
Optttbarii ego ctnaihema eat a Chrisio pro fralribtis Forliiudineiir gcnj.i;im ccmedetis, in gloria earum
vieii, et propinquis jiixta carneni qui stint IsraeiuK Eopetbiciis. Pro confusione vestra duplici et rufanre
{Ibid. 5). Et proptcrea Sugentes aique piaagentes, lauilabooi pariem suam ; propier hoc tn terra sua
pro cinero oieum gaudii fjusceperunt, videnlfs de dopiicia possidebuni, laBiiiia sempiierna erii eis,
Judxis plurim?^ credidisse, et .siolana accipere qui.^i egO Doir;inus diligens judicium, et odio ha-
mundissimair), pro iugubri vestimeiiio. bens rapin^srn in hauioi^aasto. i LXX : c Vos au-
(Vers. 3-.^.) c Et vccabunisir iii ea fortes justi-- tcni sacf.rdolcs Domini voeabiioini, minlslri Dei
lix', plantatio Dotnini ad gfoniicandum. E( sdirica- nosiri -. ForiilGdinem genlium comedetis, et in
Dunt deseria a faeciJkv, ei ruinas Riiuquas erigent, r divUias carum eriiis admirabiles. Sic terram se-
et inslaorabunt civiiaies de&tirias et disUpatas in condo possidebunt, et gaudisim scmpiternum crit
generationem ei gcneratioiisnn. Et stabant siicni, et sopor caput eorr.m. Ego enim surr» Dominus, qui
pasceni pecora v<;sira , ei filii peregrisiorum, agri- diligo Jusiitiafi) ; si edi rapinas ex iniqnitate. »
colse el viniiorcs vesui erunt. » LXX , « Ei voca- ^.dihcatO!T;s sirbinm desefiarum el pasiores gre-
buniur generationes JiisUiijB , plaijtatio Dooiini in guin, <jui ipsi sufu araiores et vinitores, boc 6sl,
gloriam. Ei sdificabisnl deserlas sc-mpUc-rfias, quai filii percgriaoriiio, ipsi qiionue sunl sacei'doies Dei,
dtisolaiae fueraiit piius, suscitabuutur, et uinova- ad qucis Proplicf:i mmc dicil : Vgs aiUein vocabi-
bunt civitates deseriaS) 4eso!atas in generatioucs, mini tacerdotes Domini, el mnlsiri Dei nosiri, dici'
ci venient alienigense, el pascent ovee luas. et alia- tur %ob%s : baud dubi^m quin Ecciesiarnn» prlnci-
rum geniium araiorci cl vinitores. i Poslqiiam et pes sigDiiicei. Yc" ceric de apostoiis inieiligeiidum
apoiloli, el apostolici virl pro clnere et mosroris est, ul sll ordo ; lliun ea;mcritarii, 73S pssiores,
spirisu, oieam gaudii, ei pallium, sive juxta Sepiua- sras.ircs et viniioies de goniibus fiierini Etcctesiis
Igjnta, stolam glorias iauaisque b!:$cepcrin( , ;unc praRposili, vos de quibi;s dii^turo est : RiiiquioB
vocaltuntur gencralianes ]u$titise, ^da.ntaiio Domlni satvix ^etJ (Krtr.j, >.v, 2"). E» : Nisi Dominus Sa-
gloriosa , vel iu);la Hcqrascum sle \iTi^}, p'.*r es- ^ baolU rdiqiykisH nobii semfn, <p.ic.r,i Sodor.ia este-
lensam uiramqHe syiiabam, iQfies, Beiqiie jybiiiiat!, in}'-s, ei simiiss Gomorrlicc fiiistemx's {Isa. i, 9),
ftul \A'., ul] piaataiio Domini ad f,!oriAcaiiuuin , ni vocabiinirsi s.toerdolci, cJ miiiistri Doi (i,'ia}fs craut
crtin gioriSicaii luerini, vcl sp5i gloriiic^ivcriat Do- el ftlij David. De qoibus Scripturui dicii •
Fiiii au-
mioum , sediflcent uesciias a saeciMO tiviiaie.<» , ei tem David cranl sacerdotss Dii {II Heg. vjs», 18).
ruiuas anljquas susciisnt, tain j;o|>a?! Judscrun», isti foriitHdisjeni geniium comcJen!, st in divitiis
quam cunctarum (rfiuiufji, i^ui jiob solorr; aidili-. erifum a>']mirabil's erus:i. Corni;? eniiii pairum
eandi ei iostauriindi urbes juibeinmi seiciiiiarc ; sed gloria hijerorum, ei psofecuis populi,- epiiUs sacer-
ei pastores "3^34 erunt ejniiTil., ut repulsis antiquis dolwm {p}ov:xn\). D« istlusinodi divitiis Paiihis
pastoribus, quibus |>er Er.etiiieipifl diserat Deus , scfibeijai ad Oori.".«hios : oratius ogo Deo meo per
pastores Israei, nmnquid paecjtil seinei>p?Jjs pe~ Jesmi Cltristv.iii, ^uoriiayn in omnittis diintts fccti
itores, ei ron magii cwi [iLzech. sxirv, 2).' Au<>ia;it csiis in ec, in r-inp.i verbo, fl in ornni sdentia, aicut
tvtnt apostolo retro , Pasce oves meas {Jean. xxi, il). iciiimonium Ckriiii ccnfin-iriinm est in voi-is, tu in
'
JNcque in hrrtbrfihi^na bj5- n^-qu* fn Grsec»; excmpUrf addiiiir f.rouomfen nostri.
«25 COMMENTAR, IN iSAIAM PHOPHETAM LIB. XVII, CAP. LXI. 6^5
HuHo hullifeaiit m ulta cratio {/ €or, i, 4-7). For- A rem dabiijusiis, «ivft, ni meHus b.absUirln Ilebraico,
tilado aiiicra geniinat iritirophuj esl {»ar(yrum : e\ in veriwto : ut iie<i'.!an«3fn sicat in Jege umbra
nos ;n eoroiu g^oria su^rbi $t;n)us< non ea siipcr- verliaiis, sci! ipsa sii verif.s. f'A pactuin ferict
liia rjut« io vitio est, cui Oeus rrsi«iit, ut hur.nnbus iempiiftrnuo^, non «^oale Moysi dederat, quod }>rs-
Jei graiiam {l^rav. u; : Jtfi;. -i] ; s?il «e quae prc leriii; «e«l fisciura Evan};elii, <le <j«o loquHur
poi*jtu!a el gJoria accipitur.- L'y Je ct Koysi iconiaia C.tirisiudi : (<«?«»« <•< JcrvA peflramibuut, verho o«-
facips erat lExod. xxxtv), qui djcese poierat : In ;m n*<u non pra:ieribunl [Mallli. xiu, 55). El ujne
le.viimcus ncstros corytn vciiSUabhntis {Pmi. xLUf, icictur i/i geatibns scnusi aposiaiic»!», et onuifia
6). Ei fro s«p.^.j;bla gloriic. iulerprtlaluscsl Aquila, Tuttfras gcncratififlefe SHScipiciii fcemesueff) docirinjR.
Xol iv Biir\ aOwJiy •Rop(»jOpa ivCucf6cOac, id efci, Dei : Kfcquaquam iUutl diceuiea, in quo popiilus
fiurpurH vcitiemiiu ; m irssgne r^ii tiftcoris oslen- f*riua circuzucisionis err:'.bai dicens ; Qnid inim
derei. Quodque sequilur ; l*ro confuiiotu duplici, aiiud, niii semen quwrii Deus » ? Oi.r.nis qui viiieril
et pro rubors laudahuni pariein suam, :/uO'.) in eo8, prJnsa fr.onic cognoscsi, quia somcn sii cui
Septuagtnla not) liabsiur^ sic mihi e:f:plai>an'Jum lenedixcrii Oominuai Quis 'tnnn ex ofoin© vitip,
videtur.Fro eo quod dupiioem iiabobaiis conru jnarjsueiudine. cootineniis, iiospiiaiiiato, cuntnisque
slouem, tam super populo Judsorum, <{ui a Dco ^ viriuiibus iiou inteUijeal popuium J>ci ? Ei quis non
rece<Mmi, qu«m super rtationihus, qux idoib scr- « co^trario detestelur cnicntas Uroeiis jitaiujs,
VicbJuit, vitJfbiiis eos ccuversos ad limorfem Del, sidversuni quns impreoaiur Propheia diceiiS : lmi>le,
iaiidare paflerm gtiam. Haud dufiiuro qtiiu Dr»inin*tr»), Dorwine, faci^s eoram i<iuo>vinla {P$nL i.xxxu, i7).
de quo loquebatur et SaiiCtus : Pan niec D<>mnit3 (Vers, 10, ?!,) « Gaudcns gaudebo jii Dorr.ir.o,
{Ptdli Lixii, S6). Iloc auiem vtnia pot^-st diccrCi, «t essuUavli [Vtit.^, eiisuUa^iH ] anitna :«ea in Deo
qui partem noo !t»b&U Quia vos vcstijrtCriiis saJuiis el
ttiji &!ia:i) l^iiiir TT.tto : q;!!a indui', 7S!f -^*^
itip?.r els dupHcem liabtiisiis eonfusicipm ct rubo- •nduirisniii justJiiije citcuiridadit nje, quasi gponsuii»
rem pecftaii conim, supnr qno ipsl non erubesoe- tlecuraiuitt coraria, et quasi sponsanv ornaiam uio-
bant, proplerea in terra sua, iu esi, iii terra «ni- Tiiiitiiis suis. Sicut enim leTra pror^^ri genuen simm,
Uufft filijiie viventiuru, dupricia iiossiiiebijflt ; cum «t siput hoslus aemen suunx gersTiinat : sic Doinl'-
et pnesentibus credideri»», ei f^iu.rJs- fci IvibeUiifi nos Steus gerniitiabii j',isriU;>ni et laodcm corarii
iHKliliain 5'iinpiiernani. Pro qno in S^psuaginla universis gentibus. s LXS : « Gsiidi» Ifflahuntur
gitup, si* terram seenrnlo possidebunt. Et gaudium iis DojiiiiiO, essu?iet anirna n>ea in Domino, lt<Juit
Mrrtpfiernurr. erii supor capu! i:oru!o, ut (jui pns- <-> enirn mc vestinsetilo gaiutis» ei fjtiicam latUia
sicut
scderanl lerratn in Jud.^icae aiigustissiinis ^36 ^*"'* circuitidfdii «rUiJ. Sicut sponsum «liira, ct
hxii, postea iiijiYersum orbei» possideatii. 9e qua sponsam orna^ii muisdo «mliebri, «j». sicul i>2pram
lena Patef loquitur Salvalorl ; Posiula a me, ei enerenteni fiorsm suum, el sicut iiortus semliia
dalis libi genlei hccrediiaiein tiutm, et posseuiOKen sua geriuinat ; sic Br.minns Deos proferl jusiitiara
tuatn lerminos nrres [Vsal. u, 8). Iloc suieoi f»rjB- sl faodeao in couspecto en^nium gentium. t Prin-
siUii Dorainus, qui diligii judii.ii veritaleiii. el odio cipiuro Cfiplliirs ju>;ia LXS, qui <iij:ftrujU :
Gandio
^abet r.ipinarr. in liolocauslo. Pro quo Septuaginfi toiiiihuilM in Doirtino, fiui superioris capiiuii co-
l IrariSluIerunt, rapinam de irixqmlaie : qiia.si aUqua pulaiUr. hiiVA Hebraeos vero allefiHS capitis exor-
Sit rapina quae non es inlquiiate cxu{5i'>i?.i. Ergc dium eat, in quo iniroiUiciusr Seclesia , Ciiriati
Mr.gis Deos justorai?» dUfgft reipondero seniionlbus daudens gdudebo in Do-
qUcd dicit, huc esl ;
:
inlm., ei ex^uliabit anhna tnes in Dea v^eo. Npqua.-
pauperiatfem, qnam diviiuni ijiuner^, ntiSB de rapifiis
jitint el Iniqtiitate. quam m piitrjbus, slcut judaii gloriabaniur, dicen-
jVcrs. 8, 0.) ! Et dabo opus eorum Semen Atraham tumus el nemtni KP^ua^ »er-
isx verilate. fes :
,
el fffidus perpeiuum fcrain el.^, £l scietur [Yulg. vmmu-t {Jcan. vtu, 53); scd in Deo, Scripmra di-
sctent] in geuiifaus seioen eoriim, et gcrmen eoram
^ ceute : Muhiiurinisomem (rtdennum erat cor ur.uwt
populerum. Omr.ej qui viderini eos, et animc ma {kct. u, 5i). Kedditquo causaa iati-
in medio
cu» beoedixit 51» Quia induii me veilimeul» satutis, et indumcn'
cogncscent eos, qUia i&ii sunt senier. :
Ei dabo lyborem earum justis, to, sive fur.fru ;?«ii/i<K asque '.teiiiKgt qua Uebraice
Dominus. » LXX. : «
«AiL (Wi2)y tsrnavit atque eireumdeiiii.
et ie.siameuium alertium ponaai cum eis. Ei scie- dlciiur
in Cbristo b;»pti?.ati sumus, indui-
lur in genlibus semco corum, el nfipotes eorum ]?. (Juot'i'iol eiilns
miir Chrisio {Galat. m), «i habenms lunicam jiisii-
iiiedio populorum. Omnls qni viderii eo5, cogiiO'
semeti beiiediettiin a l>eo. s ttae {Evhdf. vt) ; qui facius esi nobis saiiciiUs, josii-»
scet illo», quia l«li surtE
tia, et redsmpiio (/ Cor. i). Ponilque similiiudinem
Deus qul dlligii ju.«;iiliam aiqu<e judfcium, et dete-
euim de rapinis diioritm iii Eccicsia agmiuum, perfectorum atque
stalur bolocausta violsnia (quUiquid
itiCiVHenllum. Perfectos sponsi comparai pulcbri-
est, quasl mercedem scorti repuiat, et preiium ca-
ludini; lt!cipjeiiies sponsae assimii.-Jt ornatul. Per-
nis) [At. carnisj, ipse eoruro qui s^cuftdo possede-
feclus erat Pauliis, qui quasi spousus
decorafis
rlni tenam, el quos dupuci laetiiia coronarlJ, labo-
>
Idem Ambrosiaw., diccns . Qmd euim aiiud nitl semen Dei?
,,
627 S. FX.-EBU HIEilONVMT 628
ceisua aiquc coronandus, sivi?. ui Soiiiia ;r;in5iiilii, A orl.-em illumiivit. Oiiis sit iiste «]uem qu.eril, q»<;in
Upa-:su}i£Vo: (7Tf ;piv(;.>, «luod in iingu:» uojtra ilici- venirc ti«si(JcrBt. | onU n;.inire5tiu.s : Donec egredia-
tiir, sacerdcii portatis cvmnam , ioqueulis in se tur vf i;p!,viit.,r jm-vs ejus. ei salraior ejus ut Inin-
Chrisii aucioiiiale (iitebal : Cgrtameu bvmtm oei- pus accendaiur. 739 Siso, juxta I.XX : Do.iec
;/7ii. i-Hnum comvi^xnyax:. ftdem servavi : ds c«lero cxent sicut lux jiislitin ejus. et talntcre Ulius iicut
reposita en niidi coronn ;«*«;?;> {II Tim. iv, 7. S). la>npas nrdcal ». Qnr^: dip.oliU in Evangfbo : /'p
£( in -atio loc^» : Qvot.ivnl er.jo perfecli, hcc snpin- sum iux muudi {Joan. vin, li); qii:e tiini in Siua
viiis {Pliiiipp. i;i, \o). Jiicipieris aute.-n orat oontpa- et in .Jctn^alp.ni fitprii ;)crcnsa, n<;f(W3q!i:itii i(\ sola
r;>:ioiio t!i..>r.ii!!Uii!i5:, nuanlo e.x porsona i.-n ijiioii- «;.!e!i(i';!>il Jlui!:pa, se-1 d-ccltr. ad e:;iti : i.i.;;vi^ ^jo;.»
liiiii! Ic<qii(.-i:aii:r : Cum .'.s.sj^m uun-u!us, iiaii rur- in u .^>t, act^Misnni esl ; qiiod egiCi^siirii cs: cx Pa-
hulns loquebay, >icv.l paivulus sceiebum, sicut pa:- trt, m (trs copjiil OiViere fir.ihi»-. t?( orrn.-s s(Mi'te9
rK/ys co!i\i.nb('.m [I Cor. siii, !1). l-.i :tertnn : i.x iiiDniiiisi.ii (^la.tii. m). E( cv::iii ren,-t viiie-
pr.rie videsnus, ^i e.i
738 '"''^ coij)in$iuiius. (it/neu £•;;«/ inc-iiiniu i»vn<, o Jciisslcin ct Siot : q)ii «le
rjwn.' ;/ifc<< pcf/f-.M.'?)» esi '.Ivid., ',)). Li idfo spi<r.«.s lua siiii^»» gtinerauis es!, qiii in le eiaitaiiis pali-
nssiiiiil,iiir urn:4ti:', oux. oriialin ji:.iiiit!o iiiiuit.bn, byio, iHiines ira^vii aj sft; iu iii R«Miles viJeanl
hive,. «it citltTi i;a!islulern.<it , tfis;« vei itioui:>ljus justiiiam eju.s , t^iia efincinrum Crp,-i(or rrjisHrtus
3«/*. roriiit]oo aiierius c.or}ip;.ia!ionis t;senu>i.i esi gtniibus: ei ie?es ?ioriain illins, qui\ s!«:"i'i''>-
qiic.rum prius :;«J Siiousum, scqiions releriBr ad lus iii i njee cst, e! omnia siio imperio rtfgn.i suiije-
sponsam. Siciit lcira piofert t^erincti .«uinn, el ujB- til. Dcr.Kiue uequ.rgiiuiri vocabiltn J'iiis;<lem et
lesiibos phiTiis irrif;;»i«r: el sicul Iiorliis SJ-nten Sion, sed noirMM» noviim »ecipiel, quoJ ei lii.niiiuig
siinm germiiiat, qui loitiiis.Mi aitiiie Httvioriim aquas iinposueiit, liicen.s a.i apo-loium Peirnm Tu es :
desidcrat : sie, iiiquii, Ooniiiius ge: n!iri:ibii jusil- Pelrus, ct stiver linac pelrinn adifrubo Ecdesiam
liani uii^iie liHiiiam cor;iin ciKK.iis j;0!ilii.'us : iic- vieaiu , c' porlce i^ifcri non pcavalehunl adversus
quaiiuaiii coram !>rael , ui tiiiiertiiioui «iecu(i:«l ea/?i {Matih. .\vi, 18}. OtiOcI voti-.iiulum ;i noiniue
Judivofum ; seiJ cuiiclis gciiibus, ijUio iii tcciesia Doaiir.i doiivavii, ni.tlicilur Ijoniiiiicuin. El po-
congregiiniiir. puliis iliius iiei,uaq«aiii vt^leri nciiii:.« appeliciur
(C.ip. LXll. — Vers. i 8eq<|.; • Piopter Si-)i<. non Israel, .<=e.l iiovo, id csi, CJuisii.inus. Erilqiie qiiaf.i
laceho, ei proptor Jeiasalom noii quicscani, doiiec coroiio dc.?ori& iii nianu Douiini, ciqnasi diatienia
pgrcriiaiur ui >.plendof jiislns cjus, el siiivaior ejiis legni iu manii 0« i siii, quaiKJo eiuii rrrOMaveril
ul lajnpas «ccftiidaiur. Ki videbunl genies juJluni C luriia cirdeniiiim, eidiadema i.tipeiii, quod m.vrly-
lunm. et coiifii rcges inclyluni itn.iisi, et voc.ilriliir res geinniamni suaruni vniielaie disiiii\erini, fuciit
tihi itomcii novutn, (]i:od 0« Doniini liomitiavii '. V.l i» iii:in!i i'ei i;l itiiun: saiiiii eoium coroiiei vioioriis.
•TJs [Viilg. eriij coroua gloii.e iii iiianu Domini, ci •
Cnde ei ap»sio]<is Paiil'.iS iaqiiciiaiur aJ saiicios :
diadeiiia rcjjiiii in uiaiiu Dei tui. j LX\ « Pfopier Canduitn el corcna weu.
Siim riOi) lacebo, ei propicr JerHsaleio oon relin- (Vers. -i.) « Non vi.czhciis ullia defclicia.et
quam : donec egrediauir sicul lumen jusiiiia ejus, lerfii tua ncn \oi:al)ilur ampliu.s desoiaia : scd
ei sSluiaie illitis sicui laiiipas aideai. Ei vidcluiiu vocibcris voUuiCis niea in ea, el ier:'a 111.1 iiabii:»!!»,
genitjs jiisiili.-^u) tuam , el omnes lejitis gioriam «|uia lOiiiplTiCiiii Ooniiuo iii lc : ct leria ti..i iniia-
luafn. tn vt>c»l>ii l!! uoinsn novum, quod 05 Dor.iini liit."sbitur. i LX\ ; 1 El nequaqii^ttii uilra vocaberis
n<.)mina.')ii. Ei eris corona dectiris in m;;nu Domiiii, d^:relict;i, cl terra lua iton voesbilHr ndiiuc «leserta.
ei diadema rej:ni in muuii Dci iiii. » l)ixer.il Donii- Vm^ahcris eiiim voluiitas mea, et teTra lua babi-
nos 3 -e Saivati.r, Spirnhs ftr.rKtni super tiie ^^^^' > ^^'^' ^iy f* i."ru.<:ilein voeaberis Kcriesi»,
priipitr qiiod uf,.\:il inc {Lnc. iv, J»i, iibque. ad euni el DDhiiiiicuiu •, pro Jiitijii.iappcilaiiuiiltnMiluiiii.^^r.i.
^''•"
loriim ubi scnpiuui esi ; Omnes (ivi vuierint cox, tioc cris vocainiiortui! ii.ic, ct^iiiciiia ; scd »ii«
cocinoscer.l quia iiti i^uiii teinen lui hneiiiacii Do/r.i- itius \ocaiiaris rtiictn qijud ll-.l.iai. e daifiir a. !»>.*
r,ui (7.««. i.si , f}!. }\isi quan. .••eprouiis.-iyiiein ,
iril1T>), vocabtiis j:rE:^i-iu t'71~*i'S').qi:od ;i t<»r-
resfiondil Kcrlesii : CiHidem tjiuJcbj in Ooiui.in, \>rtL:ntiv tolvutaa ntca in ca ; ci tciia lua qua': pviiis
«jiiJc in feriio gr.idiiiim psaimo, cx pers'jiia p.>pii!i voraiahir SEMtM.* (TC-l?), deioiata s ve dcsciia,
pU"niienlis, Ijela canltivii ; irpia'.u^ min m his qus: |io<le:i VGcabilur 740 ''•^*-* ^nT,y;), qu.')d Atjuila
tlicta snni milii,ittdc>miiin Domiai ipimtts iPial. (.\x\, iuierpreialos esl f5-/ri;.'.dvT ; Syiiiniacluis el Tlieo-
V); liuric jtr<ipliel3e intioiliieilur pcrsoit.i {'.iceiiiis : doiio z-j\t-n:'.c^ y.in^ : Scpuiagii.la oi/.ojju /r,, riiia;
proiiicr Sion non iaceba, et procer Jcrusalem noit otuiiia, liabiUitam, iJO$.'e;^sft»»qup siguilicaiil. Iloc
(jiiiescain. Dieb'JS, ioquit, ae not tsbus ors injn ciat;- cst auleni Hebryica: coiisiieludiiiis, til ex cvenui
«larn, itcc ine:; u^tqiiam reticthil oraiio ; scQ i;iu- rebus Aocabula seniper impoiiaiii . sicol Abram,
diu cl.'ini;ibt», ei preciluis jupgaui piecej. donct^ vc- qui prius dii^ebalur. paler excelsus, quando audt-
iilal qui promissws csl, et spleudorc <iio cmicium vlt reprGiuisaioiicin : Ei in semine luo iencdicenlur
' Vtiieitir ex sacro lexiu vepononduin nominabi', * Aiulrosian., Lami^as cccendaiur et ardeat.
quod Vicior. pra;lcrt.
;
m COMMKNTAH. IN ISAIAM rROP?iF.TAM !JB. XYIl, CAP. LXIU 630
amnsi gtnts» (Cet?» vn, S; xsn, 18) appelhiyi esl A ^/ propcer Jerasdam r.ov. ^iutsscvn» el cjp(«ra «3(}uk
Hstno Salviiorl supr j roincn MiiponUuf : Clta zpolh Qsi : {jnadebH aponius ivper if>on»n : yaifJeliU yjysf
drirahe., nefinii^'- prtedsr;/ {ita. yiu, i). Pilii <,-tiCque (e De-js twjs, Scfliss ps<tmi£er3i djcbiis ac nceUbu.i
l^^h^nlj-.L quomm «wms Tocfiisi laiilinjl cftjJUftrc rogaionim, u5 Safvslor et Juslus qul promissus
f.')i*r.:i {fi^Qre. ny) : In prhcipiv ttot Verbum, el fisfMi, a(iv('f»irct, el Jnslar ianipsdis 'oturT) inuiira-
? rrJs>H crat iiji'id Deia.i.ei Deui i:roi Vetbim {Joan. rei crbftrn. Vhm «^mt inJrodiicii»»!' persoflft r>«J '*o-
», l). spji^-MJiJ 5<':".l b»WE R^sM (Dl-! ^32), «j«'J*1 Irv-
leTpreCatur, /7.'»/' </>RJ;>'kL Qaod aulem sequiiur : lum, et cam quac in esiosirtiis ac yer alposioioa
()«i3 c(.i:!ipUcu:s Oimiii» in te^ st terra laa inhaif]-
rctJ<i4.'U q»iare iippftliilur gri!.«! (U'Sn), et quarc ejus al-iu* (intlorcs 3cclp*!re pr>3sunrtws. QulOiSt.;-
3ppfl!;«ii<r srt.4 (.TnjD^.quonifnT^ i*oisip?3cri<;ni sii>i djunt inuros Efcltaije, «e vviversar5«.5 no^J-r tjia-
Doinlnisi sn Siojj, el ierre»» «psivis hshii*bi!«':5 /e* bo!u$, q-.i» qaasi loo rHgie«8 circuti, «ji «»;<;' u «juo'.
ceri«, q»3e j»!iii.s ^lddaico fiiersi esrere ?le&erta. Sive ^ rnodo possit intrsre (1 Pe*r, v), cccasionem aciitpiai
l:ot: jpsuro r?,ferfl!nt'S 8«? EcclcsiJJi-i, qwae (KiiiejKa ^ sd gregem Doniini ^evsisiasdtiin, Qui w;iJod'.-9 n«o
jirlu& «b iJisiis. dcssrw Tjirai a JJee, di<?&us a*;beni nec nopt»b»E Jacfire, fjfc in It-sia.
(Vcrs. S.) i HaNi^bit eolrfi juvenisrum Tirgir.e, nse 5p trisUb^s ; sed ienmf Domiai cSciHi?»{is»n
M h»i>iiabM!it \u te (ilii &t)i. Et gaiHlebU sporisu^ d^precar?, ut giex klUus ut fB«n Jertss.^iem cusio-
mper sprtnsa, gaa.iebi* supcr le Di't>% »:j«5. » LXX: *Hr.nttu-Rt vailfi;Ut!r ejus suxiHo, Unde ei ad cosiisjn
cuslorfes siqite doel«rei> .Sftrfno dirigiTar : vos fjui
tabuni Oiij Jui. £1 erii '^i.omodG t;i;jaiHr !>ponsu4 rtcorc^ftp.tini Oo.tjjo?, e|i!S«]»«e tlcrr.ej.iJam die 20
&«ipe,f spousa. sie Jsntabiiiir supe? Je f>ori»hs'.'.s. »
ticcte rrtcibijs fiuigftuj,, c.-ivete !te unqyain la ors
Djcil el AposJoius; yjrf, dillgiis uxom veiirfu, vesiro sileat orstio. A'« disis sihntium ei, 5t;bswdt»
fktit *{ Ckthtui Ec€kiici*!i {flphei. v. 25). Cjin:i{«j€ lur, Dojri'no ; seJ seripar jT;<7lesil .sitis, copcfhim^
Ux aifo lo»>o poHHisj.<.'t e.^eitip'"'" • Pru>»,'r hoc fe- liiipdriunc, ei laiUsmfnl ir?U;?peH«tricesn dari Judl-
Unqtiel hiimo y&trem ti ir.Rtvem, ei Giiharebii uzori cis. Si enjm Hle m«ri»i£ reroeiam ^4" assidya *
sti<Si el crantduo 'fnearjwnrta. h;U\i\i. Sacramenlutt^ :mpr£eaii<t!:8 yepoaidt, ccanJo niagis k*f\ie.' (f,ai:«S(s
floc t^fiGHitm iTSt ; ego cutir) dkc i» Chriilc st
sf 2 Tittdhi auiejr. rogare in liiona dxbJt peienribus
£frit,'.Js (/?-itf, l>?«v:!&tom ^^ deljeiia, .Joiiee Jerusaiem, qus
55, 52). Ei ffgi. ftr.>piftr
In |t.'d«i« eonci.iit,
lempor!3; q.iod in arcio esi, sic 'Jsbfjnl ?;fi hsJjere "' et fa «%«i»'.!uni esl «Sf^ne ma!e<M<-Jj«rf!, irs satJwop-
u.KOfes Si?3S. {jyasi ROfi >.ahe?,«t i fniicis bis i&rririioj ?aud8 vcrsetur< qnzm M?r»rque .quid ¥{4i^
itites sponsiin» st sponaarfi crU .'igKCia 'co^jjuscJJo ? r;f»t Sfpiiugiftid, t)ro €0 ^^ii-i h4t)au»f Ui lieb.^aso,
Uie i'si ipfinsus <is qu4> fa ^Hodgvise^JsriJT' i^sairriO m deiis sUentium it, donec iiabHiai ni ptfmi Jani^
eaHiJur 1 £* !p5g tcsnquairt sponif.-s pr&eedi^iJS iit iha-' i.aler}i Inudctn hi tiSfQ^ d'cem, ctjjits serjsu? ht .tu-
kms iuo [Pstti. xYitj, §)<. Ei hin sponsa qass f?e* perbribiis tiOfj r.ohaerei i ^nn #«t etihn vath .nmUiSt
Lrius io Cantlto PCffibiuir eanUc-cfarop qup, do» siCQrdgci.ei f&di:t JmisaUm iiiindi:i.m .;msriei-
baber rstsian! nec maculsj.i \Catu. tn. «^ii-^m Pauliis ram. ^\i,i foric hoe srii.id eioquit^ «^«p?ejr»:is, ai
d -sidevat offerre m] «Iro vffginefn c-2si:!:?$, ^4.1 (5icatur ed cusJoJes Kcdj^sia, n«Ht;sn e«r«oi smU
ut sit sancia corpare SJ jpirny J/f Cor.si, / Cy^. 1g?n fors qiii prjsdiiasioite sna jcceri.n?, uicortiga-
Tii). De qH» ei iub r>ijf<itl?8e! r hariKsi.^vs!, tjM.inlr^sjrest- 4«^,, ei Swi Je-rusaiersi gsusiiisni Qmni' 5ftf r.-s.
siius <{i»flrtt}S psfJtnus canU : AsiJfiJ r^t-m a dexirh
ivisin tejtiiu deauratff., clrfimdsia varietnU' (t«rj(. iyt:rs»!^, 8.) « Jur«vil Do.Ttious i« «ietiera etja et
iO). Sieut \^\v.if spon.?tis psydi t in sjson&a, Juvenij. braehij fortiUi(lir»is sasB. Si clei'ero triiicutu Ur.un
qo«ci.imvirgine/m rpMf>uiiex8mp?is s^trjcta coojun- D uilfa cjbojn inj<w»4 iut^ ; ?i si bii)e,ririJ {'ilii «sjiaiii
ciio ssi 5 sk. DcTuinufi liejahitnr jn ea, nijus noiniua vIuusr twom, Irj qwo laborasli t quia Qu) ccigrcgaisi
fuerir.t injinulsi?.. tilvfi, eijtoetjeut, u Igeitfahuni Dofi-.ifitjir, : eJ qtii
(Vcrs. 8, 7 ) < Sitj>er osnfo» taos, Xerusaleut, coinfiortaui iliuitj bibe.nt irs atriis saRciji& umi. k
constiUti cusiodes : totys die si lota rocte perpeujo LXX : 4 Junvii Dt«!»ip.us per «Ij^xiera.»» su.Ti», et
non istcabunt : qui Tesaiifijcin^it;! Domijtl, iig lacea- per iortiuidinem bracbil sui, si tilua detiojo triii-
tisj ei uc deii* r;ikRtiyitt e:, donsc stabiU^it ei sJo- con^ ft<eum tU ^it in cjbdin iaiojscis tuig, ei si uUrs
nee potsat JerJtsalem iaudem Jt^ i&rra, u m~A : '. Kt iillxeriru Jilij aUeni ¥ir»u«> tautu tu quo iabotasji
swpei- ii>uros loos, Jerusaiem, coustimi euEfftdes, sfeiS tjui coi^grcgaveriot, conedtsii ea, et lauJabunt
ttt-a ilifi ei \a\t\ iiocic qi?i n\ju»}'jarn tacebtjjii, re- Ooifjijium ; et q»ti conprfg.-^vi.riii!, ijibvut e;i in
cordsiites Domifii : ViC>n hii e.e^.hr. vesirj siuniis ii alriii safi<'.t!8 fficis. * Otniiipoiecis Oeutf, «jui •.iixe*
corres^rit, ?t (adat Jerusalem gajfditjf?: ssiper ler- rat a<J SeclosiaR».. Snper ninroi tucn coiisliiv.4 rtsi-
rain. » PfOf)?ieta dixwat : Proptcr Sicm non laceho, todes, ^u» p«rj>«ttio r?o« lacebunt, qu!b(}.sttuc pt a^i-
'
W-etr, Ambrosia». f asiidua inurpellatione deposuif.
:
631 S. EUSEBl r HIERONYMI 632
piam. 15 oufiquam orare desisiani, nlsi impeira- A opos suiim anic faciem siiam : el vocabii fcum po-
vermi quod prrcaniur, nuiic jurai per dexieram pulmn Siinctum, reuemptuin .'» Domiru). Tu aotem
suam ei i^radnum
forilitidijMs s«ae. l)e quo crehro vo.<'>beri3 leqni^ita ci<itas, ei non derelicta. 1
dJximus, quod Dotninus nosJor aique Salwai.ir,
sit PraKcepit cnsioJibns inurortim Jernsalem, qiiiiius
qui juxia Aposiolum, Dei viritjs esi Deique sapien- ante pra:ccpprat ne tacerent, ne aiiquanJo or;ire
(ia {/ C.'.o\ i). inrai auierr. quod lii:icom et ^inuiu desisicrent, ut iraiiscaiii por iic.iias Jefus.ilcm, ^-i
JerusaJfm Kequ^quam nedai iu bostiufti cibos, ueo 744 ^'^"' facianl popiilo. Qnnii semijudxi i» nj-
alicuigenaa iabore iljius perfruantur sed quicun. timo tempore. <]i;am!o pos« pleniiiidincm geuiion»
;
que -Ir. lacrjinis semirvayeriat, in gaiidio ineiaul, salvandus esi Isracl, et ad D«»mioum rcrtiniros,
ei qui meisu.;rinJ ^ibjectisqoe paleis, purum fru- fitliirtim esse contendiint. .Mii vcro in rcgiio crclo-
menlum jn horrea congregaveri.tt, ipsj comedani rum cxpieiiduin ptilant, quindo erii vera LEiiita,
labores manu«m suarutn, ei Dominum seierna iaude ei iinosQui.vjue recipicl seeundum meritum sunm,
sustuli^nl, ec bibs.il vinutn in alriis s.'>nciis ejns. .'!C nequaquai»! Dominiiin in liumiiiiate conspicianl,
Quyd vel miiiias ap-jiJ Pairem inieiligiinus maiisio- sed in habtlu seElianl judicaiitis, quando veniei
nes, si de (ulura in regno ccEloiurr. accipjmus bea- stiper niibes cuiu angelorum iiitfliitudine, u\ redda.1
filudine, yei certe 743 Ecclesias Jii totd orl.o Ui- S uiiicuique scrundnm opus smim. N;>sa!!lem secun-
visas, »n quijjus pbiiUtf, posiej» in doino Doinini dum coepinm espiaii.Tiionem possunius U.ec e' im
florebimus. Quaudo ai!lc/ii ditit : yinnaauam kUtu primo adventu inieiligere, ut dicamus praecipi apo-
d«l>o iriiicum tvum itiimlcit tuis : el vin»m inum slolis et spostolicis viris, tit ir.sicdi.^^ntur et iran»-
ritenigen^e non !:her,:, i> qt'0 lubnrcnii, ostemiii !a- eant pcr porias quibiis iu.^^crous non pr.rvalel, ei
borcoi ar.lea Juaa-oriim, et omnia opera eoruin a OiTinis iollsnl impediir.enta dt; via, u! absqna^aiiquo
dirmonihus faisse possessa, qiisndQ inier Deuio ;.'i
scaodalo popijlus Kcclesi.am Salvatoiis iniroezl.
IJrtln fluciuabani, quan.lo eis diccl-al E!ms : (tque- Unde el Joannes flamahol in eremo: E^o ium voi
qtio clDudicalii ulrome pede. ? ii Dory.inas fsl Deus, damaniis in daeno, ticnl haias dix'l : Parate viam
iequtnvni illnm (JllOeg. xvjji, 21). Et jii^la typicaia D<jmini,fecias facite temitui cjns : omait vatlts itn-
hisionam. qiije io Jodicum JiLro oarraiur (coiJ. tTi, piehl-ur, el ointtii motn et co!h$ hximHittbitvr (Luc,
veniebrtnl Madianits. el luque. nA G&iv^n fructus 111, , 5; !sa. \i, 3. i). .\liisque verhis nutic iJem
ejus devasiab4i»t, ita.ol cibiis homi.nufn in escis «sensus oicitur : F.Ieiiil bpidt-s vir cccl.:;si:isliciis,
Lriiiorum animaiiruim vertcrelur. Hoc est aiitem qii- omnem cmollii 6-1 crcdcnii:itn corde dtitiiiain.
iriticum. ei hoc vintim, qnod r.o:- comedent nisi bc quibus iilem r.apilsla dicebjl: Velenh est Ueut
laudantes DofTnr.uni, ei f.on
C iuicitere filio: Abraha; iMatth.ut,
bibent, i:isi in atriis de lepiditiit isiis
sanclis ejus, de quo Bominiis io passione dicehat 9). Vel juxta Sepf':aginia, projicii de via htpides
Atneu, «meTj dicc vobis, v.oh bibam de genimine vitis qui infideles a credentibus separai. Qoo»! ne puia-
hitjus, donec itlad bibum notum in regno Patfi» t'»ni Jud%i de se dici, iungttiir : Levale signiiitt m
mei [Marc. xi», 25;. Quas ex parle compleniur in fjev.tet, et aii populos naiionuin, ul ncquaqiiain
Ecflesia, qua:ido dicii Homiuus discipulis suis unius te.T» Judaea; ad salutejti proYOcentur aogu-
Bibiie, amici mei. ei iiiebriainini iCant. v). fratres, stix, sed audiium ftat in exiremis lerrse, ui passio-
quod vinunt LviiScal cor liominis (Psa!. ciii\ Ki in iiem omnium Cre^^^.icris tclus niundus exaiidiat.
ptena luie .'iltj.ie nieridie bibiinr a Josepli cum Dicile, inqiiil, fiHcs Siott. Quse vel ideo appellatur
fraiiiiiu.s suii (Len. \h\u). El conipiebitur nlenius, filia Sion, quia priinum oria e«t es Judfeis, de qua
cjnando in«»briabili:r lerra benediciionibi^j Domini. dicit in CaiUico caniicorum : Fi7ii ma(ri< niecp pU'
Trilicum quoiiue de qao panis coelesiis elficifur, gv.averttnl adceTstirn me {Canl. i, 5); vel certe
illud '•Kf, de qno loqnitur Dominus ; Caro mea vere propterea ntia, quta a Deo adoptionis nomcn acce-
gst citfttt. Uiir.stimqtie de vinu : F.i ^angsii meui pit. Qitotquot enim susceperunt eum, dedil eis po-
verc eii potia, Uoau, w, 56). D testaiem ui filli Dei fiereni {Joatt. 1). Quid e«l »u-
tcm quod jubentur raagisiri aique doctores Siou
(Yers. 10-1?) rTraiisilc, iransileper poria.';, pra»- Aliae nuntiare ? Ecce Sahutor tuus vetiit, qui in
paraie viam populo, piannmfacite iier, ei eligiie lapi- Hebraieo dicitur Jetm. Uode et Gabriei a4 Josepli :
<ics, elevalc s'i;iium ad populos. Ecce Oominus atitli- Ei vocabit, inquit, notrten ejua Jeinm, ii>se enim
tum fecii in exiremis terit-e : dicite fiHaj Sioo, Ecce talrutnfaciet populum tuutn tpeccatit eorum{Mailh,
Salvaior tuus venil : ecce merccs ejus cum eo, et I, ^l). Qui Saivator, credentium judex esi nmniom.
opas ejns coram illo. El vocabunt cos popnliis ut reddat unicuiqiie sccundnm opera sua : justis
sanctus, reilempius [Vn/^. redeinpiij 3 Domino.Tu prxmia ;
peccaloribus aetcrna supplicia {Mailh. ivi).
autem voci^beris quaesila tiviias, ei non derelicta. > Et vocabii, inquil, eot ipse Dominus 745 ^1^*1^
LXX : «'lie per portas meas, et viam faei'c populo Salvaior. Sive juxta Hebraicuro, vocabtint evt apo-
nieo : et lapides dc via projicite. Levate signum sloli et apcstolici viri, populum sancium et redem-
ii) genies : ecce eniiu Dotuinus fecii auilituin iisque plum n Domine, qui redempth sunlChrisiJ sanguine.
r.d exlremum terrae. Diciie filiie Sion : Ecce Salva- Ipsa quDi]ue eivitas oequaquajti appeiiatitur der»-
lor (uus vcnit, habens mcrcedem suaitf secum, tl (ieie, ui pfiuf vocata fuerat, vel in Judaeis, propier
633 COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHETAM LIB. XVH CAP. LXIIT. 634
ii^goifaiioncm * ? vel in ponilbus, r-ropftf!' idolo- a ''''ucniuf». inipftraiii c?eteris angelis, ei ab oi"? an-
lairiam sed requifUti, iil Ilebraicc diciuir nuc^SA diunt : Leualcporlar,, prlncipes, lesiras ^, et eleva^
{TOTTt) ; «l pro au«meiiii« ei Tariela(e virluiam, Ttiini porta eeternales, et inlroibit Rex gloriiv. Qids
iiova semper accipiant oomina. esl isie Rex gloria ? Dommus jortis el polens, Do-
(C,ij>, I.MII. — Yevs. 1.) « 0<iis 'Sl is'e. qui tninus foriis in prrrlio. Kliteruin : Domiuus rirtulum
Ttnii tJe Fdoiii, lioctis vesiibus <le Bosra ? 'sie i«r- ipse9St Bex glori(e(Psnl. xxiii,7,8, 10)H.TC pramlsi-
nio^os in slola sna, gradiims in niulticudine for< mus, iil cum aiiis lesUmoniis eiiam prTsens ctpi-
riiuiliuls «(i;r. I LXX : ( «Juis est isio i|oi venil tolunt congruere doceatnus. 1'nde et in (^lantico
»ie E'loni, fiilvis vesli!)us ile Bosor? Sic * lcrinojiJis diciliir canlicorum : Fratr:ielis meuA rubicnndns et
in siula sua, ^ioicniiu ciiiii ioiiiiudiRC. i Oniiiem candidus ( Canl. v, 10) : rul:.icundiis In passione;
liUMC locum ab co locu, ubi juxia LXX dicliur ; Iltw CAndidus in resurreclione. Inierroganl igitiir an-
minare, HlnminaTe, Jeruralem, ifuht vaiil iumen geli, rci novitaie perlorriii ( niysieiium euim pas-
tuum, et gloriii Dowini svper le ortu est ( cap. lx, I), sionis cl resurreclionis Clirisli sccundum .Mpjsl»-
usqiic .id pi.'es«>ns capinilum, ubi diciiur : (•«/« esi liim Paulum (/ €or. n ), cunciis retro generalioni •
iste qui venit de Edorn, tinclis veitibvs de Boaru ? bus fuerai ignoratum ). Quis est isle qui de terr»
muUi noslrorum referum ad finen! mundi, in quo B Edom * cruenius adyenii? ei>os ( DITN ) qnippe in
si»€ caraaijter, sive ppiritnaliter { diversa enim lingiiam nosiram ef. lerrenux et cruenius exprimi-
tentenlia p!'niniorai« est)explenda contendHn» tiir. Tiaetis yi^stibui de Bosra ?Quod mulli pio er-
f^os auieni qaia et supra in boceudem cspiiutol^i- rore lapsi, piiiani de carne Domini inielligi : id
iiius : Sf>JJ J/Mi boniini suver me, pvopter ifuod unxit est, BAs*R ( T»:*l), (j'iod vf?rbum si camem sii:nil\-
mc nunuv.tiare pfiuperihus miiil mc :<|iJod Oominus carct, scriberelnr per mediam liueram sm, nune
aiqne S;dvator, Iccio lsai;e volumini*, in SynzgogaJu- aulem per sai>f scribiiur, ei interpretalQr /frma al-
daeorum super se espleiinn esse monsiravjtdicens t
qui: mumia : quod vel dc .lerusalem accipimus
UoUie eompleta est kiec Scriptura in antihus Vtslris ( Psal\ L!X, 11 ), quie firmissimis; muris fuit ania
{Luc. iv, 2!) ; el iiunc 6c eo.Jeni diciiur, rjuod poU cJicum,la!a. iii qna pa^sus esl Dominns ; vel de
passionem aJ Palrem Crueiilus as-^enderii. uecessi- inferno, de quoln quinquajje^imo noHo ct iii ccn-
late coMipelliniur, omiiia qiise dicuaiur, in pciino ac- lesimo septimo psalmo scripium est : Quis dedueet
cipere Salvaloris advcolo. iNeque enim fteri potest, me in civitatem mtinitam {Vs,il, tix, 5! ; cv», <l )?
q-.sod plciisciue iiostionim tacere niiunliir, ni va- in qua c!c«!is»si*nl animae moriiiorum, ei ciiT.uTndala
rJeniiir ifmpore, quae operibus copti5;(tasun! ; nec ^ esi firmissimis eustodiis. Stieniinm quoque qnod
iieganiuc; sudoris esse maximi, iui-c omnia sibi cou- juita liistoriam hosr.v ( r!":^; ) rion sii in Edom,
junfeert, e; sic spirituaiitftr expicnda in cotisum^a- sed in Moab. SequUnr ; Sie formosus in stoln i««,
Jsonc lUOKstraro, ui h\ Christo et juxia carnem et gradiens in muiiiiudime forluifdirtis suoi. Oe qn© el
juxl;i spimum, jam completa doceaivns. Quio igi- qnadrigeslmus q-.iaruis psalmas 747 <-'»»•'; f^or-
tur vt>{!ii iii^x' Sion Saivaior, cuius mevees cum eo mcsus decore priv filiis hominum. r\ccin'j^re tjiadio
fcai, ci ojius iliius coram illo; fct cgressus csl ju- luo supevfemur titunt, potentissime '^. Specte tua et
sUis uisptcndor, cs Salvator accensns e»i ut iam- puUhriludine tua, inlend?, pro&pere prorede el tegna
pai^, gavijusqtic sponsus snper sponsa suaEccle- [Psai. xLiv, 3-5). ?ro qiio S<>piuaginta iransiule-
s\j, inm cxsuUavit super eaiu Deus siins, ou' ipse ruiit, i'i(;/t'rtJa cmv foytiludiiie.Qmui queni Eensum
746 «t sponsns et Domintis esi ; pvcpitrea secun- ha)}eat prude&s ioctor inquirai.
dui»! assiimpiionem carnis, ei psssm i* iiicruds diti- ( Ego qui loquoi justiiiam, et propBgnaior »nm
tur adeum:(.nn{iK5flrurpes luus in sanguine {PsuL ad saivandum. » LXX ; < Ego qui loquor juslittani,
LXVH, 24). El sub Jud» vocabulo inGenesi propbe- *;l judicinm salutaris. i Hespondii Dominus inler-
latur, Juua ie laudKbunl (rairss itii . ijanui tum in roganiibus angelis : Qua^fiii* qni sim, qui ad
ctrvicibus iiiimicsrum tucrum : adorabuni te fUii W coelos cruentus ascendam, et sanguis quo aspcrsus
patris ivi. Cututus leonis Juda, ad pTcedamj ftii mi, sdm, non mihi deformiiaiem trihuerit, seddecorcm?
bscendisti : requiescens accubuisii ul leo, et qumi Ego sum cni Pater iradidil omnejudicium ( Joa».
Uana -.quis susciiubit eutn ? Ei iterum : Ligaus ad v ). De quo tt PsalffliUa dVeebai Deuit, judieium :
viueutn pullumsutm, el ad vitem, fiH mi, asimm tuum regi da, el justitiam luam /tlio regis (Piul.
tunm ; latabii liite stolam suam, el sanuuine um txxi, 1 ). Qui loquor jusliliam : ut malis mala, el
pallium $uum {Gen. xtix,8). Iste est queni an- bonis reirilmam bona ; qu» veni pugnare conlra
gclicae potesiaies videnies ad Paircin ascendere adversariaspoiesiaics, eicapiivis praedicare rcmi$-
» Corrigil Vicior. ex Mcdiceo codice negaiionem Vulg. edit. vestras pro veslri Yictor. posnit.
* Nomen Edom, quod bic deerai, SAipptetmus ex
pro neqotiuiiomm, quam )>rofecto falsam lectiu-
uem ail esse. Ambro.=>iano ms. in quo mox esi adviniat pr o od-
'Corrnpic, inquii Vicior, ste fegitur pro hic venii.
etiam in Commeniariu, qnippe cum Hebraice $it * In aliquot mss., po:entissimum. Confer (iiiae
(,"n) Gra;ce olixo?, Latine tsie.
adn&tavimus in epist. 105, ad Sunntam el Fre-
' Ex Grxcu &fiOTe ^rJXsc, ol ifx^'i<tt^, ^,uwv, el leianr, ad huuc Piitihtti (dcuui.
I
6SS S. E'JSE^!1 eigKONYMi 628
aonen>, et vjnfllos de eareere Ubera?*, ui c« adv«r- .^i ponUur iiqye. lorjnenij^. quandp Jercmias in La^
( Vet"*!. t.) «jQiiar9e?fc-a rubrumieaUiJtiuinentum fjuU«J:M Tsrctihr eakai:it Ikpnims ^kghl filia^
'itjum, ei vestlrociHa iua &tc'jt tsSwnUufn sareu- /«do, f:lcoig5pjerp(r^riir.. j, 15, 36). {« boj)«n;
3sr *? * LXX ; « Qutre rubra suril vesitmgnia lua» paricm inst^^-iJjur.iur t>f.aimi pvs mnuietilmfK.uriii
ei indtifiienia tua EscuUa!«3rti''n«j tfircfila*-, plcnusr; st «Kisgeslmys ieftiv4, Oa qytbasin syts Softss, si
confufcaium? ») Ub! nuQtt «licUu?^ rArjnt^ In Bc- vita ro.T.€s fueni", D&m«fto pra»h€Ht«, dicei«r. !if»c
brso se^luj? 200V' ( 2Tt<i ). Srg--? eL syprs tibl ecrl- lorcukr, ^n q<i<? «t niEHs &sppiiuls^ cl boriU &r»ji^ia
Mcuf /tJrfcMj ftfira «ad Botfs^ulisfTi ««f, se^i noiTie,-! a S&tvdiore eti^iansuf, gcnjsfp?^ ciSikavH, fj«i'lait>"
dlcunS ; SidlcSmns quod i\ii% qijj ;oQue?b jiisUrjam, Archengda*. Th?er,U Oamsr.aiJoads, eyJ ui'.4 ccf-
«{ saius omnium is; tua sU Juuicio eon5UUj55i. fianii '«siium poJtstSJicrj?, humsnasri eofpfs asiusnpsit,
scire vofurnui», ^iiare vcstimeuia Uja slsit veSi.i €t pro nobls pa«5»8 est, ej cosiculcavit sdver^riaft
inusiO tlncta, atu qyjd cau5g; U
e^fstiSEf ;ii lunicam Jbrtiwdinss, aiq-50 C£'nirir5f ;
^4§ niss fliu qui
t^'ig3 :lesupcr texia est, ei scindi ocn posesi» et ds le(|u'auf Js» psa^rfin j Sajsuffi •«# fac, DomiTsc, ^tr-
utero ?ffgina!i tamam caruioretn h»fcuj»,, qssnusjr»
"^'
vlcm defecU iGucim (Pmjv si, I ) ; ia laniurr!. «l
r!!iH«i r-...iioi!!.ir» popflt fscerc sspcr tcrrsir, san- eilarf! confidgT)ii5«!mi:s, et sn fidei veriiaSe fir.TiU-
guln^ cnJcntares t Kaj-is crsim tiat cfea-.eiiiifi con- «*ffio.< ap<««.olu3 P«!iri»5s {53^9?^ icrrilss fug.-irilj
ver.U, «iiiem e.'i.H'»?iil:'.s ! inagJ!! cand^jr, qus?» craof. ima 5)?r^Tti'i.3ai Hcg^rji {JHnuh, xxvi Qaodque
).
Quibus respomJii Domlnas, uoa uno fersicuin, ul^ sfquitor , Ei aipanm stt mnguh eorutn asper
Ijntjs, sed n^cirss verbis : ul omnia doccaS jg.oc v^itimcntc nfa, ^.1 cmnia indumints mM j«i?««,
ri5Bt?s, nc riifsnir qiin?rsrp. eoirpgihniur. ne4«f.s!iai(T5 sic ijucriigsndtim, nt d«sri0r*e5 fi ad'
( Vcrs. 8 seq.q. ) < totctiJgir ealcayj solus, ei d£5 vcfssriaa povs:«t5iiesi8ngt!lf!9ir; haJtcre credainus :
gKsiibu* nop c.ji vir niscanv €aleavl ecs in furorc sed iropolo^rirc dcclpierids gtj.ni omn>«» quando
mco, «t coneulcav! eos in Ira njca : et aspftrsas d^^mpnUsMoiiVsDgifS scefUMteMiiim p3cu|8m Buair,
«st Si;ng«iS tcmm snper ?63Jifne?>}.g 74S ^«*s, m «1 sapUviEsUs viaciiliS iiaefandjiro, hostes ferSra
amth irsdsimenia n!.»& pcltiji f ^^a/f^r iiiqaiftsvi J, rorr.pciniur, /)r«, .^rJsij, 5i»q!!Uj uiiionkin (orde
D533 sTsi»? «Hlcnis {r corde ineo, SRnas radeaijjtis^^- xep, QnriVi tfdsmpfiontt mss fenii, ',)e quo ei supra
nlsnT^a: TsnjuClfciifisipex!, et r.3aj?r2t&UK!n8lor; ( eap. KXXSV5 S) to-gimus, in fiortEm |>3!f»fni nfaedir^re
ijji^&iji, ei non ^rji qni adjuvarsi. EiifilvavU mU;! /> anuurr.Donujji sccfepiurne el' dlcm rctrii>jii»onis 0$6
iiracbjuin mc«fr,, et iodignatio mca Ipss ^uxiSfa- iiostpo : cl nnnQ i&ra 5o fcilani cssarn in fconsmo (o
la esi sr.ihi. Ei conculcavi pcpuios io tutore mco., inalam : £>ie.5 enim ulihnh Jn <»rde m^ff. ifi t)cnsm t
ei i!!Cj)r5a¥i tos ia indignatione msa, et detrssi \n Anu'^} reMemsiisnh mccc venU : ui ec tS:-npor^ quo
8srr.«i;i viHttera eerujn, 5 Sepiasflrtia pro eo quod pufiiuntcr asWcisarii, Dcl pOfiaJu.? rbsretor, inie
fto§ «S?slmss, icreular caicitH r€di«natur preiiososAri^.Mueagr.squiiidcajnjisiJpo»
i('lui> inierpreUii
iiiai, pienum eonculcatitvt, qnoc mn^ts cum «npe- calyp^iuicEsurtriJsjidslu:!. Dehacreirlbuiioni; diaci
rfori capiialc iegeruinm e*»., quam bi sit sequejMi» Muy^es sancloSpif-Ujpropheiabfit: £! reirihtiet vin-
principium, Gaierj sit iraii«tulenijit ; s Et de gen.^ dkUim inimkii. «f 0difif}?f'>u5 «e nsdittst { Deui^
i\hti$ fit noK eat mec«m, el c«nf.v5leg?l so5 Jn fa- xxxis, 4«, 45}. C«ri«jRs5.*si, ei n^si era? auriliatcr :
rcs-e »neo, c4 cf^nircgi eos quasi lerfanrt, «t ile<iij«i <jui?.'^j^?,«j non tfra! ^ui odjnvGT?t. Qiti ei ir. Psaiirso
4:;tjguinem ecrofia ifi te-rrsir., ciemni» rcitimer^ta dixerz* t Ei tsipsciariquiioiziriifarinurt einonfuHt
jj\ea ijiqsjinair}. Bies enira retribLnioais venl'. e''.», €/ qul consdotftvif, eimr.iimniiP^al. i.xv«J, S1 K
ef itrsnas r€denipii<5njs adcsi. A-pcxi» ??. 00« srai U'^*' *^'''"
''^'^'^"^ ''^^^^ '" forma 1>€J, non «ipiaaift
ansMiaio? ; eoiisidcrgyi, et n\tl\m HiA prsbep.^t srhjf;au:s ^.qtsalem se essc neio, se»! serr?|iipifym
aisxiUara; ei eruiJ eos ferafbistr:! Dssjn;, «4 fufcf ^ exir.gni^it, futmaRi servi accipiensv elfsfiiusele-
nteus arfr^nii, ?A coiioulcavi ee,o jr ira mea, et de- di&tis Patri i^sqaead morien^, morteia a»tlem v.rti"
m%\ sft icrraiij s.'».'>','uit>eni eorusii. j !>ro iorcuisifi cis, *i propterea dor.avu c noinett super omnt
quo:?Hebraic,>diciti!r<jSTg{ .",5 ), Theofsiii.. ipsun-, liORie» { P.'«/.','/?. li ). »1 **i'^rei siltt credenlcs dex^
vcr&um Hebraicum pi»3sit FRoaA (n-5"!9), Ssd rfts- tera saa ; et iisdignaiiocjysfiuBS erai conir« sti*
liiis iji lioc loco Symifsafhus, qRem «t nos seeiitl vers.irios. i)ei popiiliiin lii.^srrjfsS. Sivc ertiit erfl»
3iJ!iH!s. Verbain eiiim PHfBA ambiguuft! s>5», ei iarr AzT^'.e< in brschio suo, ev f-.uoreiti S".utt) uUra non
i-jTciiiiii-, quani tatfincuiam plerctrsiqufl signitlcsJ, disluHl :ded«xiit|«ie sr»»g'iineut eoruin in ierfam,
l*i«.cn'lt3ni esi ['.stiua de torculsri. qiifid jasia Scr»- ?eideroonum 'crjovitxii)?, vci ceries.«ngui:jem Judaeo»
Ittrjp s^itctx consagiudiitstii, inierdiitn pro oJiione rum pro quo c«ieri iiiierpretes, conieiionsmSix^Vt'
:
eiqiic Svippficiifi pctDJtar pcecaioruin, isiicfdunn in iiileriisif ; <|«l otr.r.i siudio nitebar.ittr, u! finciwn
eotigrcgaUonfi flevorma fructtium. Fra pcsnis popitlt/.Mi dirrilltereiit.
* Ami>rosts?». , ^«0*1 cnlctsmiit!». iu torcuiari.
* Vsde pr^lham }>rlmo lotno gcneralem Pr.(fritionc«K, niiijt. 2? cl s«qtj.
G.3T r.GM.MEXTAH. 1.%' IS.MAM PROr;]ET.\M J.TB. XVil, CAP I.XIII. f,3g
(Vov; 7.') « Mi.scrrtfioniitn Ooaiinj rscr.nbhyr : A <ii':;'ir : Melinr «*; sterii^J^u <:u>m tw"r/«?<» /S.^p. ju,
l.ittd^r.i Oortjini sii|MM- oiiioit.MS 'jii^i-. nMi.li.Hi iioj.is r>i'. p, icr virnsJis if«ic!lig"iii;;» De-,t sefinit'*
; Jio-
Uomiiiiis, ei bi<|»tfi' !t!iil!i!i;dM;rf!i iionoium doniTii inioibiis coiiveuit. INo co .-iisiei!! f|u<»»l no.s inler-
?jr:ifl, qiia; l;ir<.;iii>s esl sis ^50 se.-ii-.utiiin iii.inl- prrl.ni t,'.u^\ns. : Supcr omnitut qii(r- ri-dclidii nobin Do-
irefitiaiii .sih-m, (t sacur.iium ntuld :ii:li:iom rniscr.v »i jph.*, r|iio:i jiotcsl elm liopa.i; ei m niabm paaeni
liOMiiMi s!i.Tr;Mu. i |;.XX « Mijericmii.c iJomiiii aceipi, Syiniiiscinis inaiiifosiius
:
ii: lionortiiii posiiii
.r.ouhiius.som, virii;ii'c f)oi»iiii iiM'Or.J:il.or i»i OHiiji- re;!il»'iiioiie, Pro cmmhits, in qniDKii
'.iicer.s ; beiis-
biis <;it.'c rf!J'iiii:i noiiii Doiviinis ju.Jtis
: do.iiui fecii uohis, el pro mtnliiudine bouilaiix, iiuniii f.utier
isrtXcl, rclrilii! ii»b'S
!i •.f;tiiiiiii,'!>i i.nisoricorJiam f/oncni /srdf/ rj-erfiji.'. Tro ((iio Sf'iiiiiaj;ii!j:i fraiis-
.su.wii, ol sociMiJ-iiii niiiiliJiidiiiCiiJ jiisii-ia Mi;r, i Uilerijiil : Do.uimn jjudcx bouua domni hnifi, i-fni-
Fi«!iO, iil nos aibiiniiri!!!- pjjfno- ni }j!i-ri<!ti'' le.itfi- *^''''' ''"'''-^ r,ct ii.nluin miserirorJi-tm minm-, ct sffiin-
niaiil scf iiiidt.' Ssjva-oiis uiivciuiJ, •!) ijiifj '^**'"' uuilliindincin jnsiiiiie sa«;. Ho<; aulem iioii
.j.ulisiiiH-
iur, jui!ic:ii;iij. iiiic piip^^tjjnlis vo"; 1''''»'^ iHopn-. ui^i iUi: qisi jitielligi: j.ist.e su.s!ii4erc
, .-.u<isqt.ie '
ci
inipiiii siii s-SursaiiO.s pniit;;r. rii.'iii(|iie i» sepiUKgosiir!!» .•iecuiido
Irii-. id:i!iii..;, (r;;c!«iub vj- U''-"^
ciorijiie dcscnbiiiir : ioeipil :\ii<s r^.p-x:'::r„ in ,. P-"-^!»!»», ciijii.s e\ordii!:ii esl : Quain honus /«ivie/
.ina
^s pfrsoaa p.^piil: Jrophi.M:( in.juiiu;-, cijb.r;:ifis l-e- ' ^'''"«' •'^ 'f«-'<' «'"'^ cnrdf, ioqiihiir Pror<li''t.'', ex
'I*''
ncnci.i in s.' Dei, et porsoiin coruiti qiii I>ci jiiiiiti-.s verlorbaiiiiii-
?iii (.ordiji (iuriiiaui, oh «juani : iVgt
ft .frrii.ia-rm ijiccnriio, ci moti
!>:ae! r;ip!iv;i;ii,i ir.ivjiiii^ «M'.'i'.»i /'''»<-' fuiil j.'Kt/-,.s ; pena cjfud ivni >uei'
£•1. Q.iod .?ijdaci «tl Bahyliiiica rcr.Kinii ti;n;j<0!-3. «''^ '«<'', P^»-'^"' p<'K"'<i'-'r«}/j nuVi.-a, ci ««t^r.i. uiiqiie
Nus iiuicin or.-^ii.e ci raiiono ivioiislravitiius, d.i "^ ^'•'"'^'
P'-*'''»""'-
'^nde jspcsloiu.-? laulus, q:.<i {>o-
l>r.'t»sei;li dici lcinpore, in «jno Roi.iaiiis serviuoi iiiiiiUsn j0..iicein Itonuii» jnstuiriqne co;^no\oial,
ct excliijo fsraelc, gcntiuiii i.-qoiliir luniililcsiier fiepouia eii tuihi ccrGuajus-
xv.r\iA siioccssil. Curra- ;
nnis ijiiliir |ier .viDgMla oiaiinn^s iiurmiira, ei ''•"^' O'-*''»' rcddel mHii iustu^ jndex. ;\o« s-iiam au'
fta, ne
!i(iiiiosa sii expo,iiio, breviiiT r !!i.sscr *-''' "•'''"» *-^ <'^ om>iibi(i ./n; dilKjunl (niiimum Do-
inuis. Pre»-
sii-5 fioiiilcfe maloruin, io <»ul!u alio iiisi iii Dci rni- "'''•' <^' Sahuttoris no&lri Ul Tim. u, 8). Ncc est
sericordia spem b.ibeii; qiii facit «niscric.ordiar;» !« '"'i''' li'-"i»in el justiiin, u? tisrelici voiiii;!, ulla
iiiiiii.-» diii-eiiiibus se, et eiile:idit iniscricnrdi«im <ii&ian)i:>, codein s:ribenie : £r(/o ie.r, sarda esi, et
S!i:i|i» his (ii.;i i.ognosfUji( c;i!i'. Ex qoo ostendiiur, mandalnya nGuclur.i, et juitiun, et bouun {Rom. \u^
diligeniibiiset cngiioso€!iiil.u!^Beuni,i!.!sericordiam i-}, «t videliccl boiiitas ii: gener.^, et jusiiiia iii-
noiiiini sulivenire. ^on enirn icllgiitu;- in i^pecic. Q:t.^niobren3 .scrihii ad iliima-
e.st vokiiiis, neque q
Cinrf;nli.s, sed misereniis Bei (Row. u). Ei n\^\ nos : Vix enlin pro juHo qnis inoritar : nHm pro
iVxninus aediiiortverii (Ir.r/iijn», et oii«i!o.licrit civi- ''"'^••'«^ fonilan qnii audeut niori (Uon!. v, "i).
laioiii, i;i vai>.n:!i vigilat qiii ffidiiici); ei ciisi-idii^ca.ii (Vc.-s. 8 scjq.) i El ilixil : YcrsimUrr.e:! pojuilus
[Psal. f>xvi). Ip.so eniisi vir>!iteri! iriiuie', *"''"5' ^^^^ ^'•1'' •'y" n^gaiite.s cl iacui-j t.st ci.* S;»i-
iil i^afia- :
inus forlitudiiiein, t'l j>c.i.siniii3 dicce : rorliiiido vctor. in omni lril)ul..iioiie ooruiu «lou esl iribula-
mca ci auxiliuni, el refdgiuiii loeuo^ io lUa ojalo- ''''^' "' ar.jjeliis f;icici ej.ig Siiiv.ivii eos : iu dila-
riii)! !iieoru;i» (Jercm. xvi). Q<jjq in p.^^x-scnli loco, Ciioiie sua, et in iiithdgcinia sus ipse rcJenill •>.;§.
iioi! pro viiiis olqiie («cccrilis. scd pr.> r.paii-iliis
^' p!>"^avii co«, el l.>vavil cos curiclis diebiis s.fciilu
cc[.t.-<niis 3CC!|)ere, Qw.u] aiiiciii jiivLt SepiuSj^int;» 'i'*^'
aule:ri ajj iracuadiaiiJ provocaveriiiit, ct af-
ssqiiiiiir : V}ri?<i.-!.s Douiini recordaiior in ctnnibui ni.''.eriii.{ S.':i!itL'in sanfti [Al. sanctuioj ."jus : ii
gi((i'- retribuit mi/ii, \<ni qiin i» Uo!)raic,:>. laudei eoiivctsus esi eis in ininiicum. cl ipse Jei.cilivii
lioniini, conliiii!iiiiir, s:gna intpiii:=^arcius txv^w mt. eos :> LXX ; « Ei dixii : Non popultis ineus. lilii
r;«' fh, pro <]iiii)U8 nii!i!jiiii:r ^.;?}pe viiiuies, ui ibi . nei}ii>(i|i!;>m re{»ro!iat>!Js(t. ! i f.iclns f.ii »is lii s.iiu-
Chnnm >iiraiii idl^n nn^ Uibo, u^c i-irtnie.? meai> l^i^i ^-^ oiTcii iriijdi.iiio.ie. eoruas : iion Jegiiiiij. iii'-
Si:ul}jii-'ibvs [hci. m.ii, S), Va .)!ihi •.
VimneH v.w:. ^ !i«e .lugchis. 752 *»'*' 'ps^ s-<»lvavii eoi. quod dii;->
i'; iWH^!.-; in.i.nlifibnni, \'V. ge^iiibos totiii:» iniiiiiji, vc! SC'"t!'' ''i»*. <:! piircercl ci.v, Ip.^c rcd^Mnit eo*, ct
LcctJiiis q!i:o Gimi» inoio !'i!ida!;c stinl et feriun»;!r siiscepii siios, cl exaliavii onuiibus dicbus «a'Cii'i.
poii.is qiiiini .^nliverii-iiisir. Ifiioidtn; vir:iis ni^ijn.T- Ij'!?! •.iul''iu m'1|| crediderun!, t-; ox;ii'.rrliav.?iiiiii Spi'
c,u.ifn pro !'iirii":!cliiiO 751 ^ifcitiiiiii a!qu«'' aiir;)- litt.iii .sancliiUJ ejus j coiiversus esi ois iii ir::"n"ii'-iiiii,
cuii-) : {-.xi pru coovji^^uiorie ii-iiia , tii i!!ud c-l h'^^' pugi';»vii couira cos. v Cbi «los inierpi-eiaii
ap(>-i.jfo;'U)i:, Ttiri : Mirii':trni.c in scienru Bfsti!» Si!niii.s : /« v^iini Irilnduiione eorum noi «sl iribula-
vir !iteo( .'/ Peir. i, YA: el Piviiii ; .S» (jiin vir!ii»,ei *; tut, quod Hcbraioe dicitur i.o * et csl no^iinii'; ad-
<IU:( 'uvs itViiJipp. ivj 8). .Iiixia q'j(>d eiin alio lnro vuibiiifri, pio ./yii, It-gi piitesi oi ipse, ul sil sensu*.
'
y.iiii insciiiose V.eiorius liunc .(iron! ita refor- ncgai'va lo retere^ edi(io«<»s inteLMii:» ponunt ver-
n(ji,i:, iu ;//;..; .'iijo ^oi/,.; lutiicoiiin. imo in/g.iiinhy^, .siciilvim Hebrsiciinn ac consffj(ieiiier ol.-li^iidunl ;
(•"o.ujtic, clr, {.;cieniiii «'i jiiM:i nis> r-dilOi-.iniuue ;iii;i<n vacefn '"O cujos r.iiiiiim exsl-.d v«»-,lii;!(i!ii \i\
iibrarui-n ri.jern iiii'vifiv.\ aiil lerie noJi ustjsjc aiJoo inss. '•odicihii-^, qu;cqiiC oilit^ii iiiieliige.iii;i' vt;rtio-
jmpietiis csi seiisns. mmu llnTo-iy.Tii, iit iirudeiivi critico ii!.inifesi"uKi
* L'j, et esl «t-f/tf.iirs, eic Ppo so!a har |>ariicnli> drii, st atieate edili.joem no»am euin :i!ii*» couten-
639 S. SUSEBTI HIERONYMf 6(0
In omnl iFibulaUone eorum ipi» esl irlbulaujs, id A Pfitre Fllioque naiiiraf cst. Quamobretn Apostolus
esi, Dsiis : ui rjop seolutn pfeeeaia, sed «i trlb«!a- prfficipK Nolite ccntriitare Spiritum taucium
: , ]n
Uones nuJtra^ ipse portarei. ipseeuUn innnniiau^s sjuoiigmii^siis {Eplm. iv, 30). Qai Sniritus sanctus
ttosiras poreaf, «•£ p?o nobss dolet» Porro Sepifja- rfccedila corporc sutidito pcccaiis : et In perversam
gi?i!a posueviini sliud quo<] isi H«brscc non habe- animam non ingrediiur sapientia {Sap. i). Dnde cL
lur ; ^.or, l€gatu.&, neque angelui, ud ;_(«£ fa/fayjl David coiiscltnli?. pecwioruw, ne Splriturr. san*
«foi; dcquo In mjo dl^^mos Jeeo, Dixti igiiur Beus clum perderei^ precabfttur dicens : Et Spiritutn
qul jtjaiui eii JMiJeK don^ul isragl, qi 8usleiiia?ftm iQpcium tuum ve anferai a tne {Psal. 1,, 13). Ul
jnsthia cJenieriis mlii^at judicanUs ; e^oi qut- «uierT! 5c|3mu£, omnerri qui cxasperat Spirilum
dem fdios ei «saUavi^ H iptl fpmveranl tn% (/5«^ i, S). £&neium, Dciiir. cdendere. ei de amico inimicum ei
Veruintjsmen qaia popului msus sur.U ei sernei «iDsiem neri, Petrtis spostolus signilicautius In
i^lia s>o«iin8!l, non pejribuni In perpeiiium; si me gpostoiorum Actibu; loquitur : Quare convenit,\>ot>h
sperne?e ei neprc «fesjerint, scfiiie»l Salvsioreni ; mentiri Spiritui sancfo ? uon cstis tictninibus nmntill,
<]»ja in cmtii JribulsUonceoruiD sfid Dec {Aci. V, 3, i,). late csi Spiritus sancius, de
ijpsa iribuUlus e5i>
Sive Ti^^n quo in EvangeUo Dominus dlcebat : Si diiigiiis m«>
€st irlbylsjus, nf parsjn^.pcr gci jje^ertrsl,
fii oodasos iiuiiilio £«0 cogeret ad regandiJsn. Yel 6 mandcta tnea serMote : et e§o petom Patrem, el
cerie Rftquaquasn irJLwlavii eos, se4 e «cmrcrip, alium Pcracfetum dabit vobis ut til wbiicum in
r»Jfiri& cerseqjjeniibus, diijuJof fuil, fnisitque sn- smpilernmn^ Spiritumverliriiis {Joan. xiv, <5, 16),
gcfufnsuum, qui ec5 tkpgncuio iib£?arsuAul juxta f)< quo fn Sp.picMfia repsrifnus, quae nomine Saio»
Scpwaginia, non per- angelos ei prophciais, ei ailos monis scnbiiuv : Saucius enim Spiriius disciptiniB
sancfos viros saJvare voluij }jopuIunn suum ; vdrum fn$iei dolurn, el recedfit o cogHaticnibus stultis{Sap»
Ipse dsscendfl &d c*-'esi pefiifiss domus l»faei% iit »,5).
ovem sTiorbirfani suis humeris rspcrlarel, el 'ixt^ (Ym. M seqq. ) « Etrecordaiua wt dicrum sa-
f hmarn qnas farierat invcnir^i, Gt luxsjrioso tUb culi, Kaysi, ptcputi sui. Ubi est qui eduxii eos de
rftvef?e!'ii i*!us octarrereJ. f^ropidr «uad Spt»n$a mjiri ciJm paatoribus gregis siji ? ubi ost q»i poiull
dresi \n Casiticc caniicorufr; (cup» i» u^rs. i) : Oicu- in medioejus Spifiium sancti sui ? Qui ediait ad
fciur mg c<20ilu erh jwi, N&quaQuam per pairjar- dexteram filoysen brachio majestaiis suab : qui sci"
€ii?ts, Moysen, ti proyJietas, sed meum corpus as- dit enuas anlee&s, ut faceret sibi nomen sempiter-
SHR-pis fn iriiea C3.*n€ versciur, Yerbuin caro Rsl, num ? Qs(i diixil [Vuig. eduxit] eos per abyssos
«t sic oscyleiup nie hslMians in me, ul sil Emtna- ^ <H/ifts'i cqyuro In deserto non impingcntem ! Quasl
iiiiel. Neqiiaquam igitur ui legaius, ncc ut angehis. ^ anlma! in yg/j. campo dejocndens, Spiriiiis Domi-
sed ipso salvabJi eos qoi receperunl sjiimem ; non ni ductor ejus fuit : sic adduxi^ii populum tuum,
Operuin asenso, sed cbarfwfe Dei. Sis euim dilsxU ui Taceres libi nomen gipriae. LXX ; « Ei rccorda»
;>
iHius snunduir, ut FsHum suuin uiiigeniiuni ilarai, tusfist dierum amiquorum qui eduxit dc terra pa-
fjlomnis qul credlt in «um, doo pereai, scd ha- Siorem ovium. Ubi esi qui posuit in.eis Spiritum
bESi viiam xicrnajn. Q.iod si pnidens Jectortacii.'» sanctum ? qui eduxit dextera Moysen brachium
cogilaiione respuuderit : (jL-are inulii 753 non gioriae su£? Sic ei!u>it popuium suuin per vaiidam
siirii sasyaii, si ip»e saivavii eos, et <ii!exit, el pe- Bquam m conspeclu ^us, ut rdceriii siLi notnen
ptrcii ilJiis siiis, «i redeinlt eos sanguij^e suo. sus- se.mpiiernum. Adduxiieos per abyssum .sicuteqiium
cepliqne el exaliavll assurrtpios? inferiur csiusa per sotiiudinemir et noi: iaboraverunt. Ei ^iicut ju«
perspicus j Ipsi auiem c««iidcruni, et fxacer-nw menia per campum descendit Spiriius a Domioo, ei
baveruot. Spirituir! sanclum cjus, m^'m\cii illius, dux eorumrult : sicadduxisti popolum fuum, ut
quod Hobraice dicitur cwp«so (lETfp). Voloit iiaque faceres til)i ocmen gtoris. a Domiiius, qui de prote-
CViJs salvare €i-p;eni5i : ei ptovonssvi» ^^dsaJsiiem» ciore facius e&t adversarius populi Judaorum, qui
dl votuftias huberet prDeTiiium ; sed <!!i crftders no- D ad irneun^iam provocaTerunt Splritum saiictura eju»*
iaerunt. Alioqtiin et de Joanne scriplum eil: Fuit et debeliavit eos ; ipse recordatus est antiquorum
homo tni$3ifs n Deo , cui rtom^ trat Joames : hh dierum, quando pro eremo depreca-
eis Mcyses in
venJl t!i praberei ieninionhim tuci, vi cmnes crede- lus est, dicens Aut dimiite eis hane noxam : aut
venl ^er eum {Joan. i, 6, 7). Nec stslini jn culpj sl non fa€is,dete mt de iibro quem scrlpsisii {Exod.
€st, si piures credere nuluenini, sed vcluntas ve- xxxu, 51, 52). Veteris i^iiur Isatas recordatus hi-
Rientis* haec fuit, ui cinnea crederent et sniv»ren- storise, dicit : Ubi est ille .Moyses qui eduxit «os de
lur. Sin autenn qui ex»speraY«rit et ^fnixerit Spi- Rubro m^iri ? ubi est pasior ovium ? ubi ilte qui
riiufn sanctum , vei Sancii c}us, id esi, Chrlst], cum cxteris pasioribus gregis Doroini laboravii ?
\)i:um c?(asperat : ejusdem Spirilus sanclus cum Qui impeiravit; et posuii Spiritun'. Dei oratiune et
dere volaerii. Quomodo autem contrariu sensa tegl rumilli anguiiia, vtMn omnitribulalione eorum non
possil ipte etc iritulaws, lacitis esl ex Hebravco cor.- angustia. rIaktian.
lexiu respon&io, ibs eaiin lagiturns t6 » 'o 1^'» ^ MHiiif.i quidain vocaiitis legere pro venientis;
quud aiiibiguuia est, aique iransferri poicst, ilU sed outla movendae leeiioHis est csiisa.
GRjMJsiu^ vel non anguitio. /n otnni iribnlaiione eo-
-;
:
^
Ul COMMENTAR. IN ISAIAM PROPflETAM LIB. XVil, CAP. L\ill. 642
procibiis suls, in grege Doraini ? Aul corte \i9 J^cdur : Fii-l volunlai iua sicul in c<gh, ita ei in (erra-
iiiTclligendiiai i Obi est ilta ctemenUa Doinini, qiia {Maiih. M; SO). Ubicunquft crgo ftt voisuilas Dei,
qiioiuiam miscrius c$t {topulo soo, ut Spirituii quoqiie in»fl esi li;>riiac!!i«ii> cjiis, ei. tlomus Di^i. Quod
saiicli ci$ graiiam Irihueiel : qui eduxii iii desie- juileii. sequiluri Vbi e^t %flus fwas et foidlvda Ina ?
r;)n) pariem, non in sinistram, Mnyson- servuni !!lo itsuHionio disseraniHS, qiioiJ pei llcf.dtWl ad
SHum brachio majestatis^ux ; qiii scidii .'<quas Jonisaioj» «iicil Deus, quic scciita fui^rai a-natcires
ante cos, *U faccret sibi noiiicti seinpiioriium ; nt siios : Jntyt non iraivnr tibi, ei lelns nieus recfiitii a
U3i]ue in prscscnteK) (iicni iilius poientia nurrarelur ? i.e [Ezedi xvi, 4S;. Kl est sensus ; Qtna peccaTl-
Uuxii enim popuium suum per imnieusas aquaruiu iniis ei Dtis odisse cdeptfnj, recessii a i<ob!.s aelys
abysaos, quasi cquum per solitudinem, et iumenta tu«3, <|ui non recedit q^audo {(tquitur p-^it Zacba-
per ptanum, cl Sptriliis Domini ductor ejus fiiit, id riitni : Zelaius su>n Sion et Jemsalein zelo mogjio
est, gregis Doniini (Exod. xiv). Spirituin autem iZacfi. j, ii), Unde et in cor,6cqtienlii)tis .'tit: Et
hic Angeium debemus inteliigere, qui ductor fuit iriiDc/ir supcr genles quit congregntQi mnt adversum
populi Israel, ju.\ta illud quod scriptum cst : Qui eam ti cirruitu. llecedeiUa a-.iieps zeSo, receilii
facil angelos sms »pmlus, et mhtiitros $uos ignejn 'yS^ •-'' forliludo Dci, el pistcrnor:?!!» •visccrum
urenieni {P.iat. c:ii, 4). El in Episloia ad Hcbrseos : B supcialur ajTecMis, diim .'nagnitiKliric pef-l^aiorum
Istiiunl adminislruiorii spiriltts, qui miitunlur in JiicrediblliK Dei clemenlia viijciusr, m ceniai.-jat sc
Mimslfrium, propter eos qui pos&esiuri sunt salutent super .•^uxiiio meo, .i|ui me oi'presbum viviere non
[liebr. i, li). Cotisidereniiis iilud qiiod in Actibus poteral. T« ^m/jk, itiquit, es paier iiosier, qni crea-
Aposioiorum scribiliir : Spirilus Domini rapuii lor es Omnium. Nescil nos Abraliaoi. ei ijjfioraS
Phiiippum, ei non oidit ciini ultra ennuchus {Act. Jsr^ie!, qula te offf-tidinius, .lec cogiioscii!:! filit^s
v»ii, 59) au siiper Angelo «iebcamus accipere. qnos a Deo swo fRte!!ig!Utt non ainari. SuSiiia n^-
Suni. qui Angeium 755 '"^- Spiriiu sancio bjec scitur quaslio, quare Abrab.iiii et Israel, hoc esl
fecisse lestentur, Manifesia pcrcurTiiuus, ul jn Jacab, posuerit, ei Isaac nomen J.^cit«m sil {Gen.
obscurioribus iinmoremur. xssn) ? Ad quod respondebifniss, prifjcipio et i]ne
(Vers. iii scqq.) < Aitende de coslo, H tidc d« jiosiio, c.iani inedia noniinari. Sive i!;i ; Abialiam
babitaculo $:incto tuo, ei gioria: tu^. Ubi cst zelus de gentibus vocaius sd tid.-jm csf, el pio qtiaiU;»lo
tuus et rorlitudo tua 1 niullitudo viscerum luorum, pricrj.s el cons^erjsieaus condiJuinis, Tintt.-dioiiJ^m
et miserationism tuarum super ine cotiiiniieruni se. soriitus osi noniijtts, Jacob quotiise iU sppeiiaretur
Tu enim paier noster ; elAbraham nescivii no», ., Israei, niuiio ad id bbore piTvcait. Uuiie el
et Israel ignoravit nos. To, Domiiie, paler noster, Abrahani ires liai';jl( usorcs, Ql Jncob qunxmir-
rwlenrptor ni>stcr a sseculo nomen liiuiri. » LXX : Isaac vero nb iniiio «sqtic .'id Iit*eiii sionii t^ pf-ssedit
( Convertere dc coelo, et yidc dc dotoa sancta lu.t, 8ii{iqu»!n, el Lcclesiae. itjdicans casliiaiem, tina fuit
et glorise U:v. ; nbi est zelus tuus ei fortitutfo tua ? nvjjore fonlentus. isti Jgiiu.'" qtii prec;in'.ur de pe«>
abi est muiiitudo miseri.oordiarurn tuaruui, «i ini- cstoribus coHwiiuiiiioncm iii nieliorein slaiiini,
serationum tu^frutn qua sustinuisti nos? Tti ciiim eoritm assis.ijunl siiniiiiadiiiej?), q!)i!!iis l.ita post
es patcr noster, quia Abrabiinv non cognovit nos, irislia Siicccssenjat. Hoft aitU-tij o<l oivuie quo!? po»
el Isracl non cogriovit nos. Sed lu, Domine paier slyfanl, al quia paier eoruin csi, ci hor: cos >!!gn-i-
nosler, l»l)era nos : a principio nomcn i«i..-;i Siiper lusosi iioniine, non oblivisc.slar filiotiuiit sTiijrnm
Dos est. > Qiii lania popuio prastiiisii, qua) snpe- ne per ipsos nonten Dc? itiitsplietnctijr in gcnti-
rior scrmo narravit, ut spiriius quoque lui digncs bys.
no3 consortis di!*crcs, nonc qnoque ailonile de (Vers. 18, 10.) t Qtiarcerrareno.s feei.«ii, OouMne,
efjelo, et vido opera riosirs, si tdnien te digna suiit. iii Viis luis; inJufas!i cor nosiriini, ne linsereniii;
Qoare avertis faciem laam a nobls ? Coilum .tHlem (c '/ convciiere propter servos ivirts Sribas b.nercdi
dicitur habitacuium sanctum, e» domus gloriie ejus j) lutis lu.'!'. Qoasi iiiiiilam possediriint popuhito
(Psai, xnn), juxta il!«d : Cnshim ynihi tkrcnus esi: .«.•inctfim tnum : boslcs n-osjri coninicaveturir, fca!:-
terra auiem iCoibell.umptdum me^nim {ha. s.x^'!, 1); ciificationeio tuau!, Facii 5umysqi55si isi priiMri-
ei in alio !oco ; Qni hattilat in ccelis, irridebit cos pio : cum iiion dominiireriis nostri, tieque invocaix-
\Psai. 1!, 4; ; «l : Ac ti ievavi ocnbs meos, qui ha~ iiir nomeft laoio stiper nos. » LXX : « Qiiare sedusi-
bitasin cmlo {Psal. i.xu, I;. N&n qsio omnipotetJS fcti nos, Do!>t!i;e, de via tu*^ sancia '
: i;iti'irr;Si.i cojda
Deus, qui ifcnet cceiutn pa!m.'i et terram pngillo, nosira, «i vion timt;re!ii;js tc? converlcre pr.-^pior ser
ulio claudatnr roco ; sed quo qvns sanciiora sunt, V0.S tuos, propler fribusSiais-eilitstis !ij.T, iit mo.ricair)
illius locui? ei habiucultim essc dicaniur. Oeiiiq;ie possi(io£mws inoniis ssricli lui : :idvc!S3ra nostii
Salomon qui acdificrivit dooium Oei, ad eum prc- eoriculcaverunl saiictuarinm tntitri : facti suinus
cr.ns i-iquitur ; Cccli cisi.oruin at lerra non sufjiciuTii quasi a pvint ipio critn non dctmiiiaieris nostri.; ne-
tibi {ill Reg. viij, "17). El In Oraliono Dominica di- qtic invocaluin esi riOTnen lui.'3v. si:per nuz- » Epi«
Nc&cio, inqtiiJ Viclcrisis, q.iis bar.c vocem
'•
nec illani pttnii fticron. T-.ini iiifra cap. lsv toiliOj
sUHcta hic infarscrit deost eni»» «on soiiitn in boc tesliim^tiium ciiat.
LKX, vcrum ctiuoi i-i Hebraico ei Yal^au edii. ,
*43 a ECbEBii ]nEuo:\vvn eu
Panlas ad Coriiilliins, ctuv, nd A «sl <«»» partem I)3brteriiViU&, veiiianiu» &.1 iiiciiiiu-
Btoia riiani scriiji!
scri)n.iur {.opuluai civiuUs, i>ro Viuieuie ilinc-ni rjus ct cor.JtaipiOJiur giorians lUufi-Anli a
Br.Mis
!j<ibi;3t:-.iu.u, iu c-si, sancsorsiHi cl peooalonint, P^are, i;ieiu-.u: graiix et veiitatts (ioan. i). De «iiia
iiuac laiuiat c^-.;^, ou-io corriir.ii, n-.iiic iioceii mmc iu hco ^o ieisi propiiei:; diciiur : In miisr^imis .utf-
r':;;'«'at ad ccnii» 'us nia.ii;'e»;ui cr.i m.;.'<s licnhii {Jsi. i., 2). Drt eo
r^-pieliofsdi', 7o7 -luii.ni ; nii-
p:ias iion veciijal; ;elraiiii £•> idololairia ; i:i=ir;!it i-.utfSi» <{i!0!] supra fo^isor.) ftsl : Qiare errc.rs nos
rcsiJrrociifliipni ; disiaiiua ',iorrigil liiaaan), r-e !o- leckti ( hc i%\u,M;°.
. r,Ho sensu ac(if»ier.i{iifn sil,
Ciiin irihisai tc-niifsticii;. fToc liixiir.ns, ui pra-scns nlenii?i:>ie doiei if.rtinhs : Sedujkii ine, Doniine,
qi^Oi] iC Ci«j>i!nl'.i:ii, iir.oi] o»'.v.t ex popiiii Poui.i lie- ei ieliictua sum: tenuisti, sl pntulsii jAi. pomisii]
pM.Taiiiis ora.ioi.e coi.tc'iliir, vei jiislofiim irjiftlli- {Jerem. xs., 7). Diim eniai iiiihi cltiinnliajii potiicc-
e;',iii-is t!!.j!0, vj;1 j.evc.itoriini : et ".inr^c !;iiiOare f5t'- iis, =;t .'jnas; niifcricors j-iiier dissimiibs durili.iin,
isiiiiuiii, iui-if uioveje {*otiiiiio «!i!;v.sliOi!Ci.->, ci siiiitn et ariiie.x inedicus oi»scoams ferrijii! .'«ciilissiii.iim,
ci,i;iai:» re.rorre ii» Deuni. Uiiilc- ct p'>bt caiera sie ae.^roiaiitLiii ieii*j.is aiilsqiifii:» <'ircs, iecisti oic
eriam i:(*c iC.qiitiiiuir : Quare evrare nci feciiti, Lo- iieg!igeiit*;5ii ;
pro; i r r,uuii ci lie Jerusaiem «licii
!j;i»je, lie viis mis, vei iednxisli uos ds v';a tua ; in- Deus : tVcv' ego seJucam enm, el poiiam eam qvasi
durani cor noilrum ns limeremui ?e ? N'on q-Vi U dsieTliiv,i,etslalmmsamiicut lerrain absque aquis ^,
Dcus erriiris caiisa siL el aiiriliap. sCiJ rjuo iiiiiis ei lo^iuar ad co'- ejns ; et dabo poisessianei ejm
pntieiiUa, iKisiram p-xspetl:iCtis saliitCiii, liiiUi "OO!: inde, cl V!>llen .\rii0T ail afeTicndaui i:U,!il>gsnlio!H
rorripit (ieiinquenies, tausa erroris diiriliseqi^e vi~ (Os?« \, H, IS). Coiisiiieremus ordiDem -^ingiilorii.Ti;
tScaUir. I!i:(le quibus.lijiii vehc-nep.ier iratijs. a ptf- seducit oain, ei facil esse tleseriair». el absquc aqua,
ctslieniio niaiiiw.i suspei":Jit, ci ioqiiitiif : Non viii' uv virlutum paiiaiiir silisn. Qua: posiqnani (iixeril :
liibo snper fi!i:ts ve>)tras cnm fnsrlni fornical^e, ci sit' St(ii;i{ l» ie anuno. nica, quam multiiiiriteT (ibi curo
y^r iyoiisai vcilrsi cutii ad'Mier6i>erini iOsse l''/, ii), »iea iPial. 7.i.\, i), lunc lo(|oelur aij cor cjus, il
Fi-vJ£CiSif ci:i!5> Oi7!ii''iE SiiuiO q-ieui reciplt, ct ad iujjCnietu eoii.so!a.>il'ir. lU diWn ci poss.cssior.ctT>
lioc peicinii t:i enitri.icl iUe'i:r. ii:). DeniqHe q.ii ifide, hoc esi, tJe p«rii:eniia ei ina>roreq:ii operjiiir
ne(iu;i<n»a:n fslio.uist vocaifuii:!.) perJidsrual, se.i si^iisiei». lii linij-iliias coolnrbiili cordii ejus (lior;
pi-r pii^rsas rcir.:liuuuir sii piTiiilenttanri, diclt de enim ii;lei'{:reii5!ur villia Acijor) aperit iivtcliigois-
eis : Vi.uiiibcf m v'<:tj:< iaiquilai.cs eoiuin, el v: /?•(
•
itani. sie tg-iorci Cicaiorcm siiwm. lloite.%, aii, tio-
(jeiiis pe£C!'i.^t eirun; : uraericcjdiam nuieni nienri' s;n concuit:a'-^eruitl iaiictuantttn tnuni. l\M'-d (tuiiiiiu»
noH ii.ufirait! «;» c j.s [l^iul. Lssxvtu, 55). Esi eniui ,|ujii 'leniplum sigiiificel, qao.1 viciorts c-lca«cro
lrisl!ii:i qnae (iuci? nd vi'aia, ei cst irislilia .'j'iae (i:j- R.jn.aiii, \L\. ".'Sfti siiinnssicul iti priiuipio aiiicij'i;irf>
cil aJ irioiiem, {j.iiie ei peccalor loquii.ur i;! vociiicinur jp. Aurisliam, el tjuni es-ieiiius iii .^^gy-
ps^alii^o: t)£cli-':irc fuLtsti ietniiaa itairns s via iy-a. pso, non iiaiicnics beum, of^c leges, wcc princ.pc?.
ii hiouiiia^ii iios in ioco 'jfjliciicnii {Psal. XLW, it)). sk-c propiictas, nec icgcin maniia.oriim Dci {.Oscc
!/ p^.r tpsiKJragi:.!;» annos enai pcptiius in dcser!o; j:!), qusi oinnia posi pas-.ionem coiiiptel.t siiiit Dj»-
01 l)iic;eit> •ia.m non inve.j.tjit, m*'C ad Jr.|;\ptiOa initii, holieqito coiiiplenlyr. Diie::tibus eiiiiii iili» :
rcvteruilijr ",A««.'. .xxMi). !n Oser qi-oqut^iepiuiuiir Sangiti^ ejus super tios, el snper filiosnostro:;()!aait-
sctiiita: Jorii.s.i!er!!, ot cl.iuduiitur bpliii.s ; ne sociy;»- xxvn,'25). niiinel iii.iic^Uictio scinpilern;!, e! iioii dn-
Xur iiftiaiorefe Siio*!. cl Metesiiiaie roiiipulsa, le-tirts- {nioiiiureorusn Di;U'>, ncque invof^atur rioinen iiliiis
ttsr a.J vituii! siiuiu pflstiiiurn (Oice jj), Ei rijarrionis snper eos, (iuiij ni'(|aa.]iiaiii Dci pr.pnliis nuncupaliir.
tlitlicr Drus in ii.rasse cor, .ne «iiiniiicrct prpiilum (Cap. LXIY. — VciS. i seip].)! UiinanK.isruinperis
ej.i..», 01 i!l .kresn piri^i.s ;i{lltg.:roi::r [Exod. iv). c(i;i<i.-. tU (jcsceijdcrcs: r. f;icietua ii.Oiiies tltfiiictcnl.
yiiiiiii q;i;i:.-.iL'>i!--8ii c!ilig''i!iisi»iii!0 P.'-ii!u« (ii.-isciuit
^53 Sii ul cxnsiio i;;!iis t;.liescejcni, :iiim»*rder«i.Ti
att Fiuinaiios. \Hom. \s). l£l i.os in <ii:i>J;iii> oii^-ra i>^ni, ui nu!um Ci:rei noiiien lumn inimiois Miis ; a
perstriiiiimu», '. rt»m<?r(^i-p^ ;iii, Domiue, aive lon- j^ facie tisa gcnieslur!.afc.:i'.ur. r.iim frceris mtrabiiia,
itrte Tios pniptcr sirvoi tuos, Abti.liasii ei Ijiae!, noiJ snstincliiiiius s.dfscenilibii, et djla!;it; lUii.Uioatcs
qui iion ciii::ii<\;rMiiV nos, ifcl (ps<;s fh-e in populo tiefluxeru!,i.> LXX: i Si aperac:i.s c^eluin, licnior
cpciiiRiii.'». Oiiiisi ;u! nilsii enim et absqsie ulio la- ;«ppiciicn(iet es te moai-^s: cl iiijites.-eiii sicu; fCiu
by;e p- piiiiitn Jitum sancluui posseiJersi.nl ativersa- 3 f.tcieignis iiijiiescii, elcomLMirctigiiis aii^etsari..» :
rii n("J5lr;. S:»<; ?5S ^^"^' '-*''€ iios, lii, ]uvt;s be- el n!;»!i'.ij"le5i!ii« erii siOiiicn "usjn isj 3:i\ers;i:i s : :»
linia^.nia, pcii:itjiO!;! i»oss'(!ec<i:uis iiioiiiis s;<jicti lu', f:ic:e liia gentes lorbabi.i!i!!it. Cu;;i fcceri'- giorios?..
q.iia i=H'-!ii". mc-fttcii! l-juio oossidcrc non jhvssuiiius, trcinoi appreliei.doi ei ic monies. » Q-Joni^im iio-
' /;•• ^u;';.''r;r y/i.-i!.' f.Jief.'-:»;.!!^.;!;*. li;i(>i;i<5!t .^pisto- CsSft e.\ Uoc I<>i0 prob.iliat. ViXC ^.ilem eptSlos»,
Ij;;i Hc.dit-idU scripia.!!; ij:i:ii q.:a;i.t:(.';iu iO tiuiic .vcsipi;*. cnca aiUi<i;i> sniisiini Si/b, 05.ii;il ii; BiOi>."
e.lisi-rntt di:Tltuli:iiiin. {'orro eptsto'a priin.i
ni lYu-.Cd I*;iii!uo. M.*.;>:iAN.
EccieE!,»; Lti^,.i:i;ien>:j do Pi-.cdcsiinalictie coiiira - \;mot. \s\h,i:i, statnain eam r.icv. icrriim ubsqvf
vifi. Lt: r.ioiiis ejiitdem inoii-JcUi ijui titn\ o,ii:ssi!0- o^iiii, fKiiecta cxi.st!i»'a!, uli pra:ctJ:l>;?iii'in> verbo-
!<i;r.i t'i.)ve:ai, (jiciHii' ii.c nioitac.t.uis opiuioiic!:! ii'is< t.\po»iti(!r,cin, c.!;.! iicn isiodo in LX.\, .iCti 01
ftiiiKi. ! iSsisse ;.!:« loiityic L,o;'ti H;ero;!Vii>.i,' iii liioo i:i>lcbri-o a-:; Vj!!g:..t;j L:(tina d-^sint ; ai.jao ail<?o
(ii; J'j:J«r8ie0uc .?ord.9 iiiar;»yiii!i» qucfn goiiuisitiin pru ei rcsvripsit iii e»'..
m COMMENTAa. IN ISAIAM PROPHETAM LIB. XVlT, CAP. LXiV. 646
sies uosiri ct)iiciiJf;aYei»!!U sancltjcrinm luiim, ei A ad sahitem. Ciutniiise mirabilh fec^rii, tl ossend«-
racii sumiis qusst in pnncipio, qc.tbdo noii invo- Hi sigua in Evangeiio, q«ar. <jt!0>5<Jain osieiivJil iu
.^''gypio et ifi soriiGiJine, conrui^tiuntur 3e gloriam
cal'aiur notnen tn.im siiper oos : propterea «leprc-
S'.ivo)itu5 ejsis ferre jion posse, !?ivi; rjUod ircniof
caMMir ei (iiclmus; LUinam (lisrumpcrcs ccclos, et
apjiiehcjnierii uiOJitos. Pnlclireiii:'? jtixla Ile5>i aicuni,
descenderes ; et qiii «enipt^ piomitifiris, im a!it]ii;tn«
do promissa coinplcrcs. Hnc aiiu.ni eo scniooie di- qoasi cxaiiditi esseai qni supra fiicrani driiireciMi;
quaniio Dtvciiutn Salvalor sdvemjral, (7£i»«m (i <ri«n;p(!re!i t«/fls etdescinfieres. a (adelwi
cciialiir, nec
(le uiero virginnii natijr» r.osinc ai.oue stibstaiiiiu;
mnnlei dffittereut, pnsuns iiifcriMil : DeiL-endintt^
assuKipseral iioiiiinein q'JLeai salvarel : »< slcut por- Vprbum caro faciuni rs, el bubiiasii in nohis, vcie
iuvtmus ifncgineui ierreni, })oiie})(us ituttginem «»* Knmanud, qnofl interprciaiur noinciim Dtta. El
ideCi sfacle £ua ofrtiJGs nionies dcfl:}i.t:rnui, «lc qiu-
pircstUttiid Cor, sv,49). Qnod sl t^a^eirs, jsuiuiuiii,
el 8p',!rirentur cceU, sivo ccelam, aci titlvenumi nia- kujs 3«pra <its!in»s. HebrsM buac loeum iia eWsse-
jcst:uis loas RioiUes Jeflucrou», veJ iromGr appre- nint: Sie Comburet iguis iiuqi:":., quoinodo arjuaj
lienderel niouies, ei consumerr-niui*, sioui cera a fervent ignis ardore ; .4masim iyfy.T^) cniui noTt
Udi igtiis eonsiiniiiUir> Ki Ezechieli apcrii sunt tcnstimpticnem m tabsrn, iil cjcteri interprewti s«',it.
tOBlip ct fidii vi$iOttem inagnani (Ezech. i). Sed ei ^ ««t^ UiiqHot inietligi vohuit.
Moysos in benlcronomii botieilictiotiibus impreca- (VtTs, 4. S.) I A ssecuiu no» auJiet u;it : «eque
liir: Aperial libi Doniinu^ (heiaurunt suutn bonam, duribos psFceperuni; {>«ulus non vidst, Ocus, iibs-
caium, &r det tibi leuetiiclionem {Deut. xjvi!!, 8). que teqij.« prasparasti ex&pecianlibus ie. Occurristi
lilt in Kvangt^lio {MfAth. jii) Bajittsta Joannes vi- lalanii el facienti justitiiim jnviis luii» : rectirdabuti-
disse n;jrfatur [AL les!a:ur] cffiios apcrtos. ei Spi- tur lui, > LXX: « A safcuio non ausliviuius. r.cf^ue
ritum &ancl>:m super DoiiMtsum :it spcoic coiuuiba oeuU Dostri «itJebunt Deum ab.s(ineie, el cpera tn;»,
desceudeniem, ftionies ;.;ijeni qni ad adveniuni Oo- q«as facies txspeclauiibijs wiseiicoiiii&n> : otcunis
tninij iJequo scriptum es( Deu.- ignis consHmens : enim faciejiribo? jusiitiai», ei viarum luririim le-
(DsHt. IV, i4), iij^tar cera consumeriiar et lique- conlabuntur, » Par3phr2.sim hujus lesiimonii, qna-
nent, advftisariai poiestsies sui-t, ei omnes qiil ss £i Hebrieua f-A ck I!ebr9>ig, assumit apostoius Puu-
erignnt jdversum siiemiaii! Dei. Ro quibus ei iu li:s tie aiithe.iiilcis libris * in ^Q% F.pisioi?. quani
n©nagcsinjose.i!o Psalmo oaiiiiyr : VidU, ?t commoiit sr.ribil 3<i Corhuhios, non vcrbom es vcrbo rcii-
etl lenxi. iloniei liijUifacii sunt sicnl csva a (adi: .Oe- dens, quod facere ornnino coiiteumit ; setl scnsuu:!!
t»i«i, a }ae!<i Dei univerm Urrce [PtaL xcvi, 4, 5). p exprimens veriiatciru quibns utiiur ad iil quo'! <?o
Si t^nim ta desreuderes, cl ttsa protuibS» conipl^^res, luerit roborao-Jum \} Cor. u). Utideapocfyithoiuui
7S0 tabfscorent {juxta Syn;nj3fhi!i>t) aqu:e «iasi.^ iieli?2!«€i5ta co:iticoant, qii3e e? occasiotie hujii-v
et omnem ealsngittem earuui igui.^ ilie ci>nsume»vt. tcciimonii isjgcruutur Ecciesiis Chrisii. V'd quiiitis
De (jU!) el ii) aiio Psaiuio scrlplum est* Sicui de- vtre dici potesi, quod sedc-al diabolus ju iusiuiis
fiilt (uinui. deficiwA: siail consumilisr tcra a fncie cuni i^jvitibus isi apocrypiili, wl interSt;iai iniio-
igniff vic pcreani pecr.filores a fucic bei {Psc/, Lxvn, veniefn. Kl iierum ; iiuidinlnr ui ar>ocrijfho quaii
i). I'il boc nolaMdinu qnoiJ c.ii» 3q«.3e! fUisris «iiMua (eo in $pdu;tca iua ; itmdialtir, Siijrapirtt paufen-m
fncrijit igtie costsiiiuni.p, uiuc nolt^ru tl.it noitsen 0<>- {J-aal. s, 0). AsceoS'0* cnim Jsuj.je, ei arioc^iiyjisis.
niiiii Siuvaioris iniiuicis ejiis. Ds qitibus in sexa- Eliai boc b.Hbeai ieslin^onium. Et per banc occusio-
geslmo sepiimo psalmo dicitur: Lin^ua canurn tno- rem, inuii-^que hojuscemodi, UispsQiijruin ei ma~
rum ez ir.imicis ab ipfo '*.
ul quem beneficiis niui xime Lu.siti»?i!3e deceptaj iuiit mullercuia;, ntiftnilaii
stJiseiaiits utiiis su;ii &u!iv'Tsionc ei propria capli-' pcccaiis, qu;e tiucuutur desiilenis variis, sempc?
viiiiie eog!iosi.a»i. Et s facie iUins g^mJes turba- discenies, et uunquam ad .scieiitiam veritalts |;.cr-
buiiiur, sive, ut siguiftCRniius i?» flebraicc liititur, venientes (// Tim.iu), ut Basi-idis, Balsamislque
mtiwt/antur; «iqua^ prius iuitr^obilcs erant, vouiaiii B Tbesauri ', Barbelonis quoquc ct LeusiboriK, ac
Vidciur iioc; ioco impugnare Origiuem qui
• Spirilitm suim, eic. Ycrisximeautem Hieroi!. Giio-
Tr:»ct. 55 ad .Vf aitiiaei sxvn, docet, ea quae in Epi« siicos. ct HastrKJis diseiptilos irnpiigjia»,, quetiiadmo-
siola prima ad Cotinih, siil^ ejstans ex apocryphis ditm aduotamasiji Eptslola a;i iW!Si'Joriu:ii Poiilti-.
Kiiifi desumpla, Kjus seuieutlam »ic L»tiue reduii tfucho prssiixa, qi>.Kni virtcsis, t\ couferi^b eiim iiU*
Uuliitus : « £t Aposiqlus Scfiptiira.i qtta.^datii sc- ad Pau.is.tchiuo» de Optimo gensre ifjJ«i;.Teiai;d«»
'•»
Sie' Ep>pbanM?5, baptes. .iO, § 2, 81 biiries. ti7,
cr-eiorum proferi, sicut dicit aiicuhi; Qtwd ncuiin
non vidii, nec «Ktts audivii ; iu uuSIo eiitut nrgu- ^ o, ava5a-:Uiiv «f3J.fou votral. (l!u:siu ven^ Apoca-'
lati liliio i:OC pusituit: i8:venil«r, nis; isi secfeiis hjpsin 'nM^ «oiriitjtu, ab .^aastssio Biblioiii. i;! Li>-
Eliac proplictiK. > eiiam Hegesipputa
Jiiuc acfiij^ai iVia versitine StiriiOtucin* Nicepliori.uiX' :1ic!Ujr
iJiepJianus Coiiarus apnd Phoiiuij!;. quod lalsuits Eli{S',Prophei.ia.
esse h.5C lc'itiUio:iiu*.y pti.lavsnl- sSlc autem
vel ii!
* Espesiiimus hsee nntninas ut Jicuii, es nebn^i-
COstiempitiiV» vo!u*r!inis RpOiiypiii Jfcorat, vel oui;! C13 tt.'UtibMS, in Epistol- 7S, ad siieoiiOi^sn, tiom.
r.ca negar<;t veriiijj auqiUttio ex^jliiissf, ea qv:^. S, (leqtie Ifeiia:! testiHiOiiio, qua<!!!>frj<ogi,«JiKi?itus,
Qf.OA siiiS pr«par.»vcra:., ir.«is;»csse, JRauitiiiS ei ii:» in quo S. Dt^cior vMetar baUttcinalus. Vuie ibi
co^iiiva, ani>{iliu3 voi^um nou esse tonieudcbat, posJ iioias p;»g. 44U, Epiblolam qaoqoe ad tiedibiaina
iti-:ari<ai}Qntji!5 GhsiSti, el iUigsioijt^Ui S. SiititiBs„ Qiiiest. iO.
gubjungeijie Pauio, Ao&i» aniem Tevsiauil Oiui pcr
647 S. EUSERU mERONYMl 648
ronrmum porienU suscipereni. Deqni- .\ ciincia afbiuainr quasi slcrcora, ut Ciirisium hi-
reliqiionim
diitfffcntissidte vir 3po8lolicu5 scribil ]re?:«us, crifacial, et inveniatur in eo non haheos suam
bus
nmUanjm jusiiliani, qu.e ex legc esi, sed per Qdein Chrisli
€pi&copas LogdMiicnsis et mariyr, ori-
giiics explicans Hacr^seon, el maximeGnofiicorum, quae est ex Oco jusiiiia. Esl cnim justus qui peril
Marcum .Egvpuum, Gailiarusn pnn>um cir- tn jusiitia sua {Ecdc. vii), si post Evaiigelii Teiilt-
qui per
Uho(J;'.nii!n, deincie nispaniarum nobilcsfe.Tiinas lem iimi)r3g v«lil exerccrciegaics, ei non juste quod
ca
deceperiinf, «niscentcs fabulis ¥alu(>iaiero. et impe* jysvnin est perscqui. Undejuxia sapicniissinf»uin
TJiia* siiip nomen scieniiae vindicaniesilrppieu*. Ii&. Saiomonem, oumis vir viiletur sibi iasiws, curo in
iS^ Ham.). Quoil auiew dicil populus in prscsen- icge versatur ' ad quos l>oJi»inus loquiiur in Evan-
I
li, lioc esi, mmqnam se nec auribus, nec ocoiis gclio :
763 ^'°^ ^*"* 'H''
vosmctifisoi juslificmis
cognovisse, qii.t; Uciis sanctis surs praeparet in fu- coram iiomtmtvsiLuc. xvi, lo). Quod Paulus lu
lurvifT) ; quod occurrsi hls qui f.»ciuin juitiiiani, et giens Ail : Sthil mihi eonscius funt, nec !ame»if> hoc
viaruiu iJtius leconlaiUur. Porro jaiia Sejiioaginla iinlificaius En peccato .TUiem
tum (t C>ir, iv, i\,
dicuiil, se nunquam Dsnnialium cognovUse, prae- Dei justitia, de qua idem Salomon loqnitur In- :
ter eiim nni vere Deus est; ne^ aiierius talij op«ra lelltgiie jusiuiam oeram {Hap. i. i). Ergo cst aiia
l.-<nt3que vidisse, qosc factiirus sit his qui exspcciera 3 jusiitia e}o;e non liabei Yeritaieni, et h»c cst vera
tnisericordiaffte/us, faciantqne justiliam.ei viarum jwslitia, deqiia rorsum i» Evangclio ditiHir' Bcait
Itlins retojdeniur. Ei quomodo scriplum est: Deum qut csiniunl el sitiunt jusliliam [Matlft. v, C;.i}iiam
rtemo vidit utiiiuatn {Joan. \, 18) T.i Uerurn : Hamo muUi pr<»pheis ei j'tst! desiderave.ruot viriere, et
videlfacieni nteem ei vivet (Erod^ xxxiii, 20)? Ergo oon vidornni [Lhc. x). Abr.'ibaiii ;>uicni vidil istaiu
beiis ncqiiaqu.im sermonibus explicatur, necoculis jystitiain, et IxHain^ est, iiequaquam sequcJiS occ -
conteiuplaliilis est, sed ah his videlur de quibiis dunJein !mer;im, sed spiriliim viviiif.amcni. Nec
seriiitiun <i<it : Ueali tnnndo carde, qnutjiam ipii rnirum liaic de hotniitibus dtccre, cum astra qiioqits
Detim videbuiii (MaHi;. v, 8). l)i'.i ]ugiiii% cumparaO, non sinl inunda, elad*er-
(Yers. 6.) < fCcce tu irafus es, ei peccivimus; sum .itigeios siios perverinm quid cxcogiiaverit
in762 'psis fuimus scmper, et saivahiir.ur. El h- (jo* tv, xv),Si quis igitur posl EvangehumChnsli,
Ct! sumus ut imfTiur.dus [A^ inimundi]omnes nos, ei advcntiim niii Dei psdagogae legis observat cx-
qviasJ pannus mensiru^fa» universac justitiae noslrae, rtmonias, audiai populumconiileniem, quod oiiiuts
Et tecidirflus quasi foHum «niversi, ei iniquitates ifU jusiiiia panno sordidissimo comparetur, rui ct
nostia; qtias» venlus .ibstuJeruni nos. > LXX :» Ecce Q. Esther diadema ^suum, quod eiai regise potesiaus
m «ratoS es, ei omnes peccaviiTnus : idcirco erravi- irtsigne, eomp^rat, quod neqiiaqnam voluntate, scd
Rius. et facit suntus qtiasi imtrtundi omnes nos, wt nocessiiate poriabai: Tn scts ttecetiiiaiem meaui:
pfi.nn'isseGcntis omnis justitianosira : e4 defluximus quoniatn deietlor signum superhicB mtai, quod esi
quasi ft»lia propicr iniquilales nosim : *icul veiuus suver capnt meum in diebus otlensiaHis mece : abo-
auferel nos. » Ordo prie|»osierus- Non quia tu iraUis mtnor illuti sicut pamtim menstrttuin : nec potto in
cs. nosjwccatimus; sed quia nospeccavimus,tu iratns diebus quieiii nieff (Enhfr. xiv, 16).
es. Etquia peccavitnus, nobis iraios es. D(»miner (Vera. 7.) < C^on esl qai Invacet noiiien tuuni,
propt*^''^' erravimus. ei reciam reliquimus viam. qui c9aEurgat et teueat te. Absco.ndisti facicm iuana
Sive, Jnxta Hebraicun),qui semperfuirocs in peccn- a nobis, eialUsisti nos lu manu iniquiiaiis uosir%.»
lu* laniom saivjibimiir misefii^^rdi». qai per
li$,
LNX : « Et iioti e«iqo» invocei iiomcn tuuui, etqui
isos imtnutidi sumus: ei quidquJd videmur babere Quoniam
record.itiisappieh&u-lal le. averiisii faciein
justiiiae, panno scdefiUs, sive wsf..siri!a!3S mulierJs
tu;im a nobts, et iradidisii nos proptcr init^iiiates
romparalur, Proquo Thsodoiia ipsum vcrbuin He-
nostras. » Quia instar fulioratn dc arboiihus du-
braiciiui posuii eiidim (D'"3?) qnoil Sjmmachus
ximusqu.t ventusarclacla dispergii, propterea nul-
snlerpretalus cst ' xuooatuv id esl, parientium; o lus invenius cst qui invocaret nomen luum, et con-
Aquila [ion->rjpiu»v, hoc cs?. testiinomorum, qnsndo
surgcus de ruiiia iniquiiaiuiii s:iarniu, tipprehen-
panguis io priiiio coitu ra.irjtali virgini approbatur.
derei vel tenerct le, dicereique mm spofssa : /«-
Kldeflv.simtis, ioquit, quaii foJia de arboribttf, quae
veni qucm qtncsivii anitna tuea: tenebo illHin, et non
proptftr iuiquitates TK»&iras, veniorum fiatibus dis-
dimitiam iliutn [Cant. iii, i). Vcntus in Scripiurts
|>erg!iut!tr. In qr.oconsideranduin, quod juslitia qua;
Iriplicitcr ponilur ; aut in ieatationum magniiudme,
in l.ogc eji, ad ci>mparationem evangelic;»' puritaiis
aut in perverMiate docirinae, autsimpiicitervenius,
imii^undicia nomineiar. Eienim ni>!i est glorificalum
qiio nubila congregantur, et aer iu uubes cogiior.
qnod priub fjJorificatitm fuit, propter excelieuiem
De ieiiiaiionibu&, iilad est evangelicum :: Venerunt
"gKiriam. UDde el apostoiiiS P.iulus, <,»ii sccnnifum
(Itimiiia, (taveruni venli, et itnpegeruni in domum
jnsiiii.im, quje tn lege esi, universa compleverat,
dicU se omnia duitisse pro tlauir.o, «t r.bris-um !h-
illam, €t non poluerunl subvertere eain, JQ^ ^ica
auper peiram iiabiii erai mole [tmdala [Malilii nt,
criticsi-ii {l^hilifp. ni), ei propter eiiiinciueni scier-
27;. Uo perversitaie iSocirir.at: Vt mm ciicumfera»
llam DoHiinl nostri Jesu Cbristi. propier qiicip
y Warlian. xwou»i»)v ci itnox jisptupi{.;v.
m COMMENTAil. IN ISAI.AM PROPHErAM Lili XVI!, CAP. LXiV. 650
niuromnivenii) dtclrintc inmalilia liomiHnm {Ephfs. A sic racttim sil : lanicii scicnlcs cssonos fiilos, :tuile-
IV, 14). De veitto ftimpliciter : El iten poleranl na- tnns dicerc : Ae irast.flr»,*, Ooniine, saiit. Nuii
tigare, erat enim veniui eontrarius (Uarc. vi, 48): iram vRiantus ', nec utira paticiiiiaui liiani qitxri-
iion qiio el hoc iion possii seiiiiri tropologict', sed niui, per i|nain itiiisaiiriz.iviinus tiobis iraiii in
1)110 prxsenli sensiii tantuni simililMdincin prxb«-at. die irae. Sed lioc qitae<>ii)iiu9, ne irascaris n^iliis
Avertftnte enitn Doniino faciein sinni » notiis. al- satis, ne teni|)ore iiliionis atqtie vindict» iiieiiiiiie-
litiimnr in m»nn iniquilalis nostra>, rivo traOimur ris iniqiiitKtis tiostrse : sed niagis rpsplci.is popu-
:enlation'l)iis propier pecrsla nostra. Ex qao (fi- ]iii!i tinim, qni qnondarii tnns appe!la.'u$ <::>! popu-
sciiniis, qnoil e( iniqnil.is nianus iiaiieat, el oniniM ItiS. Et civilatis «aiirtuarii tni misercariS, in qn.-)
p,Hcal«, qiiie nosfi)rliler slricios tenere desiderant. invoralnin psl iiomeii inuii». Qii:<p civii.is ;ippe!l;»-
Uiiileet in inann liiigu» niors el viia est (Pfoe. lur Sion el Jcrusalcm, quam (luniinis impef js 1*-
sViii); ct sanctii* precalnr: Kon veniet milii pes tU' tiflc.it; et in qua quondain rnii spci:itU viriulnm ct
ferhicc (Psal. \x\v, \i\. Nos aulein, qiiia averiit paci» conlemplaiio {Ptal. XLv). Doinns quonnp
Doininus iaciKni «iiiain a nobis, scienles iiliid qnod tna, id est , templum sanotificaliunis nostr.-e ei
srriptnm esl ; Omnit qui invornveril nomcn Domini, gloriae, iii qna iaudaverunl lc patres nosfri, in lui-
xntvus eril (Joel ii. 52), invocemiis nonien ejus, ** nas e» cineifS concidil. et incendio vasi^nie. de-
atque dicamus : Peccatum notnm feci tihi, el iniqui- icia «•si ; ila ul neqnaqnain in ea o(rfir;^ritiir vii li-
tatem meam non operui. Dixi, pronunliabo adcertum maB ; nou Pasciia cclebreiur ; jioii qnidquarn tiai
me inifiuiinlem meam Domino, et lu 'liiniiinti impie- de cajrcinoniis qnas fn (icri pr^cepisii . sed ornnia
f(i!«!m cordis mei (Psal. x\xi, 5(5). Ei slaiiin liabe- ilcs'derabiiia nosira vcrsa sunt in ruin.is. Cum
liuius Doininum respun lenluin : Deleci sicnt uebu- li:ec igiiur ila sc halicanl, niimqui<f, Doroioe. si-
hm iniquilntet («n«, et sicul nubem pecculn Ina per his coniinebi» uii<:ericordi.irn luofvt, et lai^ebis
{Isa. Mi , 22), atqne ' dicetnus, Oslende faciem adveisariis bl.n5pheinanlil>ii5, et afHtsres nos alque
luam, et salvi erimus (Psal. LXiix, 4) ni iieqtia< Itumifiahis, non more solii». sed nirriis? Q.ja orn-'
«|iiatn Eituua scrvi peccali, sod servi ttti. Oninisenlm njii Jari.Ti A.ssyriorom ci B.ibyIoiiir>rijni 766 '<^"''
i|ui facil peccatnm, gervus ejiis esi {Jonn. viu^. povihiis pntani esse compleia. Nos autem jusia ea
(Vi-rs. Swqq.) « El nnnc, Doniim*, palcr nosler :'s quap ex peisoria vSiii^aioiis scquiinlnr : Appnrui hii
lu, tios vero lutuin : ei fict?ir nosler tu, ct op':;i qui non iiiierrogabant. Inveniu» tum ah lus ijni me
inannutn tuarutn otnnes nos. Ne irascaris. Doniini', non quirrebant (Isa. lxv, I) ; xd lempos fi6maf<n€
saiis, elneulira meniineris init;itit:itis. Ecre rcspicf, q viciorire «nivi^rsa n»reriinus, <)ua; Joscithtii Judaicae
populus tnusomnes t.os.Civ!l:t$ SatiCiitui fsctaosi scriplor bisiorijc, sepiem explif;ii volumioibus qui-
deseria, Sion deseria facla e>t, Jeriisiilcni desubia : bus iinpasuit litniuni C«pliviiaii«, Judi^icm, id esl
domns siincliiictitionis tioslr^, el glori£ iiosir.i-.ubi llifA 4)wijcw? : el superfluoft) rst ea seTTione di*-
liiudaverunt le paires noslri, fa<iacst iii exusiioiiera «erere, qtioe otnlis paipan!, cnni oronia dpiidera
tgnis, el oiiinia desideri»bi'ia noslra versa snot iii bilia eorniii vcrsa sitil in rii<n;ii, e'. lf'mp!irin in
riiiiiain. Nutnquii! sii per his conlincbis le, Doinine, lolo orbc cciehr.iiiin, in steivjuiliniufo urbis novafc,
l»cebis;el afliiges nos veliemcntcrV LXX : i F.t qtiap a condiloje appeilfliiafir /•;,'i<i ; ci jn h.-»bi!a<:H-
nunc, Douiiiie, pater nnsier tu : iios autein lu!i!in, liiro IraiKieril noctiiar<i!i! : fiustraqije qnoiidie di-
opera nianunin luaruin omnes nos ; iio ir^isioris cniil in sj-na^jogi.s suis : Snper liis omnibiis. DoinijK',
noliis, Dumiiie, niinis, et iic in lcinpoic in-.niiiie- snsiiiicbis et ylTliges iios *, a!'ju»' burnriiahi.s vsMieiuen
ris peccaturnni noslroruni. Fa nanc respico (pio- ti'r. Posf utnus iric*- rr fcrrc nd ['kcifesiam, vc! ;*J >:4iic:i
ninm popnlus luns o:iines iios, civilas Saiirii Ini viri ar.in.arn, qu.e recie ajiprluji pole.si s5i.c<;u!ei ci
facla est dcscrta Sioii : qiiasi i.oli(udo Joni^iiiooi, visio pans, riuando Paler et Filiu? e.i Spiriius Sao-
in inaied.clionein ooinits saiHUiarii tiostri tt gloiia:, cius liabitnverifil in r-a. Sio vero \iiio, vc! noslro.
rui beiiedi.\erunl p..ln;s iioslri. (a. la i^-l igf!P. cnni- ^ ^.^i pup„i,_ Imjys^^pmocii Slon a !>cmino fue«i; dere-
busia, el oinnia glonosa nosira coi)ci'l«'ti>i!l. Va ssi|ief
!icl:», ^iaiirn paiebii sncendio igni^arufTi diahoii sagi!-
omiiiliushis snsliiitiisli ', Doiiiinc :
765 <-'' laciusii, lariim : Otr.tM-ji enirti adu^lerjniPs. quiisi riibantjs
pi iiiiiuiliasli nos vjlde. » Si nostn roii.^-idcrfnnis fotda corum. \.< o.vjHi!>y pnrl(cili;e f«ig<iie, libi linis
rncriia.ilespeiiiidtim o^l. Si lii.un .iiiicin clciKCiili liii, in tciiipl.o Dei ri.mirori pru;<sal);iur. iii «pjidnujd in
qni lingellifSo.tiiicm lilinni qiii'i:< rfi.i[>is, ;.iiiloiti<iS nobts gloriosuiii pt iMb el iin.-lyiiun fuit. rorniat, de-
pri;ces luiid<;rc i /i<;^r. xti). T" cnitti pater liOsicr lcatur ei jiereat. l.\. jmple^ifnr iilud qu'>d iri ('«almis
ts, (pii dignalii.4 <>s dii-ere : Fiitns pyimoqeniUii: (Jiciiur : Co-vbusssrunt igni tnnauarium Ittum, pro-
meui hracl {Exi>U. iv, i2). r.t qii<»iiquaiii iiuoiit lattaverHrii in (erru ia'je^')ificnlaiu uoniinis (ui i.Ptal,
Siiuiis, 'H opera ni.iii<M!:!i iii.irnni, el litloi- noslc" i.xxKi.l). Quod solus poir^s! iilc rcsiiiiguere, de 'jtijus
>is; iicc vii.s liii.i.i v.ikai itspoinii:*"-,-, «11131 e sic vel veriite IhrmM ^qufT vivenlis lliimiua.
' Vicior. ..•J ^'«ci;i nro idfjne nieliori feifni; pio habct.
(:.i';T/r,'j
«ensu. ' Coniiptft iilque incon«roa .«ieiisi: erai aniea tii-
• .Arrii-.rys^in. rnd. !>i'.sl':uc''>i:nm Domiii?, al-
tc. iirfiti pii) u«!"fK.-;A. .\mnjosi.iii. cod. ciitcf)d;il.
quc iia fjy;ccm <.otnplnieri.>i; f^^rnpiar a.f^ope* ^"
iitrom Ambrosian., s»stifit3i;.'it(.s ''f n/;'»j.' ;ij^.
IVvinoi. XXIV 2i
651 S. EUSEBII HlERONYMt 652
TIDER DECfMUS OCTAVUS.
»757.7^^ I^uod-^^tcesinus in Isaiom , iino A n'ill, j/!i»ri, el pfnle- t^f\% : Dtvi antem ci hnpc rt
eTlr(?mn<; l-bcr, tua. UUn Busl»c!iitiir», <'. sanrirp jit«.s dei^irue: (I Cor. \i, 13.) Et : :Son «i regtnios
nialris tuaf Pau-fe nomini ijclicaiur. ut quas pzri f)ei cib»s cl potui ( Bom. yiv, 17). Ei Dcmiims
honoie sospexi, spqua coroiiieftHiraiione nunc reco- at<iii?. S.ilv.ilor : EtTattt, inqrit , netcientet Srri-
lam : prasfrliin cum el illa duni «ivere!, Iioc op'-'« pturas neque rirtuieni De>. In rfsurrpetione eniin
tecuui crebriii!^ posiulai ii, ei vir eiiulilissiuiiis fraJCT ueque nnbeuts 769 770 *''"'<« mibev.iur : seH
lu'.!S {'anr.mailiius cl iur.c cl poslc.1 frpqtiet\f>lu»$ trutii simdes onayloTum [Mailh. \tn, 2». 50). .Nec
scriptis co,^'C!c non (Jcblilorii : tniiiiqno et prjfsen- liaec dicens aufero corp»rii!n veritatcin, qo.nc in-
lium afTiicoriiin el ahsefiliuni, virornmque ac fenii- cornipla et {mmorlalia resnrreclnra confiieor, ul
rDnim in Clirisio dormienliurn cadein religio sit, innienl gloriam, non snbsiantiara. Sicqu* recto
id esl, ar.imoruin (l-.anias, non corporum. Noc ince^jendum esl tramiie, iit «''C ad simslrain nec.
ignoro qn.Tnla inler ijoiniii'-» 5eiilciiJ(:inim diversi- ad dexJeram oe^ilinemns, id esi, ncc Judaicum
t;is sit. Non liico «te mysieiio TrlniiaiiK, cujus nec h;frettcu'n sequamur crrorern. Quorum alii
reci.i coiifeb.-;sio est igr.oratio «cienli.-e ; s«id «ie qni carnis sunt , soias itiligun*- carnes : i>U\
aliis Ecclesiaslicis dogm.^iibns, ile Rcsurrei^iionft in^rali bcncfiitiorum Dei , liahcre d«»treo<anl .
scilit-el, cl (ie .in.imarijrrt ei humnna' oarnis ^Kiiii, " quod Christus ct nali)! haiiuil et rf^surgens. C>iin
de RepromissioniLus !iiiuior'jm, quOmoiio i!e- cniin AposioJi eum piilareiil tpirilum, vel juxt.i
he:n!l .iccipi, el OjUn rniione inleiligenda sit Apo- EvangelMim. q'jod Melirxoruin lecttant Nazara::.
cnlypsis Joiinnis, quam si jiixia liiierani nccipi- incorpirnle damcniitm, dixit eis : Qnid tirba'i
m:is, Ju(i;;iz:iii(lnm est ; si 5pirilii;i!iler, nl S' ripla esti-i^ e! cigiianonea asceudytit «n co-.da vettra ?
ilisseriiiios, muliorurn vetorum videbimur Videif vianns meat et ueden, ^uia ivse ego $um :
esi,
«pin'onil)us coiitraire : l.aliiiornin, Ti^riulliaiii ', Palraic a: cernilf, quia tpiriias carnem ei os$a
Victorini, Lnctantii ; Grx-coruin, nt ciricros prae- »19« hnhel, .^ical me viJelit hobere. Ef cvtn lioc di-
lermiiiarr!, Irena.i onmm Logrlnnensis cp'scopi r''!iset, Oitt-ndit eis rr.nnni ei ped<js {Luc. w-v, .58,
facinm meiilioiiefr> .ifiversum quein ' vir eloqucn- 39). Hur.5uiRqu*» Tliomae locutus est ambigesjli :
iissimus Dionysius Alexfliuirina; EcclPsise^poniirex infer (ItQi-Ktn tuum hur, et ride rnar-a.s meai : el
cleganlem sciibii libium, ini.leus nr.iile annnrum extende Tn.ir,um tvarri, tt tnitfe in LMtis pienin, ei UO'
fahulam, e! 3ur»':!iii aiquc geinmaiain ii; lerris Je- li esse increduhs, sti fi.dcUi Jocn. xk. J7). Deui-
rijsaieiii, insi;tur;jiii!iieMi iftmpli, liosiiaruin san- que iid pf^obauf!;!^ eof^poi'? vern.aipm, £iimp,"i?ss?
•gumcm, oliuin S.ii»!iati, circnnicsionis injariam, ?critii!!jr cilios, qijos ei Arthisynasag; lUiae jmse-
fiupii«s. perius, liberf^riim ec!uca'i('nc;n, opulsriu!-, rai iiibiii, quam a nionuis suscilavii. El Lararos,
delicias, el cuncisrum genSiam v,erv!luleni . rnr- ne resni reciio ejus ph.intirsm;» }iular'.lur, coni Sal-
susqtie bella, CNcrcittis, ;tc iriuniplios et snper;.io- v:ilnre narraiur iniis«e convivinm (Harc. \, ei Luc.
n:m nece.s, inoricmqne centenarii peocatoris. C.i! xvXfJoan. xii/.Non quo post lesuiieclionein m.in-
dunhu? vylmiiiiiiljiis respoiidil ApoHiiiar^u^, quem (!ufemu,set Inl-.amys, iit .Miiii/irii nosni voliinl.ei im-
oon soiuin 6uae sect.is liomines, sed et nosirorum morialia afque iiicorriiitl.i cor|>ora «linmniis sus-
ii> hac p;trlf ii'inlaiai pUiiima seqiiitur niuUiiudu lenlanda lerrenissinl : alioquin ubi cibus, Sfounn-
tii pracsaga iner.te jarn cernam qiKintorum in me lur ei morbi : ubi loortii, adhiltvendns est rriedicus:
rabies cor.ciiancla si.'. Q>!iba.s non invideo, si tan- uh: racdici, freqiienter inteniu? , rursumqne n.*-
lum aiiijfil lerrani, yl iit rcgno Cliristi teirena snrrcclio, cl nov:» ex inteurn ronversaiio ; sed 01
des.rierehi , et post cibornm abnnd^iniiain, gulir- resurrec!ion's ridein riboiurn assumptio compro'
quc ac ventris ingluviem, sa qii;e sub veftJre suoi bnrel. Hicc rnagr.opcre praRcavernijs, ?t pressius
quaer.^n!. De nuibos aposiolus Pariiir? : Eicn, in- !oq;iimur, scieries iiiier ^erpenie.s nobis el scor-
'
Eo, uiopinor. qui inlerridu libro. De spe fidc- j.
=5 Oociorsm ai;cu*,»l hoc loco Valesius, qjiod
lium, qaem ioierfus e\!ires»e laurinl in c.ip. xxawj . librnm sdversus Ni^ri^rem .t Diotiy.-io scripiUTii,
Ezeehieiis qu.^^uqa^im rjua* "^'la ibi fupn; senien-
; roiiMa Irenap.ijrii essf f?iKer;i. Alque ipse 'juidcm
lia de frillenario r.hrisi' regna lijciileniis£'ma Hiei. in Laisiogo ar.riirale rnurfiefsns D;onTsii
iii iradn, riuem posieu scnpsi; ndvert.uin Mar-
rtlio elucubraiiones. nuMam coinia Iren.rcfti ffieinora!.
«•ion«m libro iffeiii lentiilianus, quem vidc cap. 24. seri fuoS lioros {tdvenum Nepuem ejiiacoptmi qui
Ev quo discas uiinimt^ illi pr<i!iaias vol<iplale». milie anriorufx ccrpornle rcgnnm surs ncripds asse-
Goiiuigia, p^r-uS; sacnficia Jndaica eic. , , quem- verat Eo l.imen sens-ii licfii inieiiigei-e dici nnnc
rtdrrioclurn alii<, flUOs !iic Hieronymiis noisl; abs Uieionymo advfrsus Irenasum scnpium Ii-
saC laiiiufi H!Croso'yT.(ian8f. uibis insifniralioncii!. hrum.quoa !iCe' ejus nomt-n lUtilo non praelerre.,
orrniiiiT.que .'^ouorum uiique spiriW;ili;inrt copiafri, sapiua lamen ia ij»so «(eie senienilam refelle-
ConlerS. A.ugosiin. lid. xx de Cnjt:. Diu cap. 7. rci.
; ;:
:
653 COMMENTAll. IN ISAIAM PKOPHETAM LIB XVIll, CAP. LXV. 654
fiofiPS airibulnriduiii, qui iinorrieiU ei rcriunt in ,\ tur paj<.).txo;, quem nos <le aula r«"gi.« rcr.riiij
ahscondilo {Ezich. ii). De (luiltiis el IviclesiaslPS : inierpiHiari posMniuss pulathium, non soium fllii,
Si momordcrH, inqijii, srrpins iii nrlertlio, uihil rt> scd nriivors» domiis su» repcril saniiaiem. (Juod
minns finbct ifui ccculle delrafiti \Ecr.ie x. II); aiilein jiixta Uei>r:»icuin dicilur ; QuteticTun inc qiti
et liujus \>AU:r IVivjit : Scdcns fidveraus Iralreiu nnie noi> interrotjitbani , ad ciiiiideiii serituin -ft^r-
luum loiiuebarii, ci a i\'ersus filium mutris lua: j'0- tiir : u( prius Dei noiiiiani nyn babenies, nostea
ticbas scai)dii(um. Ilac fccisli, et tacui : e.rislimtt- qu:¥i-«iil Uoiiiinum, et cum rcvelaiione cognosianl
fii, iniqiiC, qnodero lui tiniilis. Arijuam Cc, el potinm qui el Paiil» duni Ecclesiam crcdentiiim {jcrieqiii*
conira faciem inam (Psnl. xi.ix, '20, 2i); iil qii;r. lur, levelaius esl (Acl. ix). El apostolo Peiio nit :
iii aiiis criiiiiiiaris, ipsc habere doceaiis. Si cui Bnaius es, Simon bar Jona, qitia carc et iunijnis non
Miiem expluiuuioiiiiin in prO|>hel.TS {iispliciil loii- rcvelavennit lihi ; sed Paler nievs qui eH in calis
giiuflo : aiidiat iibcic, miillo itie panciora diKisse, (Matllt, XVI, 17). Hunc quaerebat elMoyses loquens
quam rci [ At. reruin ] obscuriias fliipiiat, et Oeo : Si inveni graiiam apud te, ostende ie mihi
posse tiniimquemqiie de nosira latitiidiiie bicve$ manifette, ui viileaiH le {Exod. x.\xi»!, 13). Majoies
Mbi Coininentariulos faccre, qul tamen pleiio in- diviiias liiesnuris if^gypli, Cbristj iipprobrium pi;e-
lelleclui noii suflicient. Neqiie enim simple.x a ^ s'olans, duni retrihuiionem desiderat luiuryrum,
propbelis liistoria, ei gestoruiii ordo narratiir : el invi.sibile!n Oeum quasi viderei, animo coniem -
sert aenigmalum plena sunl onmia; aliudque in plabaliir, De qiio el in P.salinis legitur : Sfies om
verbis sonanl, aiiud leiielur in scnsibus : ui quse nium fininm terrcs, ei in mfiri lontie (Psal. Lxiv,
sestimaveris pl.ina, et iiioffensa currere leclione; G;. F.t in fiene^i : Ipsi erit exspecialio gendum (Cer..
£e(|uentium riirsum ubscuritnttbus invdvnnlur, ^i.!\, 10). Quodqve sequilur : Ofjri, ecce etjo sum ;
Verum letnpus csi. u( finem inipohani voiumirii ad ijentem quoe nvn Invocahat nomen meum {Exod.
prophetali , in cojus exposiiione *i ptoliAior 111, J4), illi sensui" convenil : Qui enl, misil nie ad
soliio fuero, cxireniis parlibiis concedendum eat, Dox. Qui cum in rorina !)ei essel, non esi lapinjiiri
quas dividere iiotui, ne Ilbrorum nutnerus auge- .nrbilratus :equalein se esse Deo, elc. (Phiiipp. ii)
retiir. •sed mundi provocans gentes, ur.am
toiius fecit
(Oap. !.^ Y^ — Yers. 1.) « Qiiapsierunt me qui Sui iiominis gentcm Clirisli;Muirum.
ante me tK i inl^rrogab^itii. ; invonernni, (|ui non 772 Expandi inanus mc.is lot.i di«^
(Vcrs. 2.) <
quJfSierunt me. Dixi : erce ego. ecce ego ed gen- :id popuiiim incredulum, qui gradilor in via iiori
tem qoae non invocabat nomen rrK-um. • I.XX : borifi posi cygilaiiones sues. » LXX : i Escpandi ma~
< App.Ttui non quaerentiims ine ; ifivenlus sum ab nus meas loia dic Jid popnlum ineredulum el con-
his qui me non inlerrog.ibuni. Dixi : ecce ego lr;idicenieni, qui non aiiibuiayeruni in via bon« ;
ifi genle qnae non invocavit nomen meum. Ad ora- sed post pccc-atfl sua. Hoc quod supra dicliim esi
«
iionpin poputi niixlam qiierinioniis, in qu.i dixerai Appanii his qui ine nnn inienog.Tbant invefuus :
Quare nos crrare feiisli, Domine, 771 ^^- '^'3 suni ab his qui me non qunereb«nt, » aposioius
ittii ; indurasii corda iiosira, ul non limercmus te » (•aulus scribens ad Roinanos, cum super geniinm
{ha. ixiii, 17)7 respondit, ul Jud.xi vuliinl, Deus persona exposiiissel, adjecit : Ad Urael auicm di-
Pater; iii nos probamiis, Dominus alque Sa!v;Uor : cii : K.rpandi manm meaa ad popitium increfiulniii el
in laoium iion sum rigidus el crudeiis, qui inalo conlrodicenlem \Rom. \, 21), q»i curfi heneficiis Do-
pccnileniiam pectaloris, qu:un moriem : nec repello mini vinrereifir, e« ulira hominein sigiia con.spice
lihos pGefiiienles, qui tamcn sui nominis servave- rel, loqueliaiur ;;;»^/^ r/ij« ejieil damoma, iii.si in
rmi digniiaiem, iit cliiim alienos s;i!vare veiirn Bcelzebuli principe dannaniorum (Luc. xi, 15). Et
(Execli. xxxiii). ()ui er.im mc non quaercbant, nec ileiym : Samuriianus es tu, t-l damonium habes
direre poifrani : Qiteni scripsit Jfoy.ses in tcije, et (Joan. viii, 48). El rursum ;CKm sis liomo, facis iq
prophelig, invenitntts Jesum [Joait. i, iS) : ipsis ap- d Deum (Joan. \. 53). El alibi ; Isie liomo non e&l a
parui. de quibus ci alibi Prophnla leslatus esi : f>eo, qiii Sabhalum non cnsloUit (Joan. \x, 10). El
Qinbiis nm est unnuntintun'. dneo, r.ndicni : el qui inulia aiia,quae ioogunri est lexere. Denique tum
non audicrnnl, inielligent {Utt, ld, Ifi). Vus au- ille in crucc exiendcrei manus ad popuiiim non
lem qui leiieni Dei die ;ic nocie iiie.iiianiini, iruslra credenlem, el dicerel ; Faier, ignoue 4.ii ; tfuod tn'm
jf^chuis pcPMitentiam, cojus opsr.T non fatitis, Hnde fatiunt, nesctitnt (Luc. xxin, 51» •
illi e regione
Evangelisiae ei aposloli, semper adveiMuiii Domini, diccbant : Vati I qui deslruil templum, c( in tribus
Veleris Tesiatrienti cupienies i.es'!moiiiis robor;»re, diehus cedificai iliud : descendat nunc d« CTUce, tl
diccbant ; IJl implereiw qtiod dictum ei( per propht' credimus ei. Alios salvos fecit, seipxum salvum fa-
tair\ (MaiUi. i, 22). Centuvio Doniiiium noii quae- cere non pniest (Moifh. xxv^ii, 40). De hoe ei Si-
rebai, et audivii a Domiuo : Neque in Israel lan- meon ift i^lftis lenfins parvulum jirophelab-Ji : ^ccu
lam ftdeni 9; Manh. viu. 10).
inveni ILuc. vn. hic pcsiius esl in ruinam el in resvrrectionem mul-
Syropboenjssa muiier propbetarum e!;jquia nescie- lorum, et in signum cui contradictiur {Lvc. ii, 34).
bal, eiDoniini voce leiidaiiir ; mulici, mnqnv cst \ioti\£ Jiid.'si loquuiilur ad C';iulum : De fecta hoe
fides lua {Ma-lU. .\v, 28). Kegulus, qui Giicce tlici- noiufn nt nobu, ifvod ubique ei cciitradicaiur (Ac*.
S55 S. EUSEBH HIEROXYMI 656
xxvin, ii). Possumua cxpansas manus cx in largi- a constrnclnm, coctos laieree et agrorutn cespites,
laie doitaniis dccipere, quoA uihW 6i» pcteniiitus itostiarutu ssnguine cruentabanl. Hoc diclunn sil
«'.cnegarii : sed stnliin rof{3i«li Sepmso r«d<:i<leri! lti\\9. liiierac? : aiioi]oin sccundum intelligentiam
jiaiiiiatcm {Mntih. vm) , ei fa:c«s a tiiitiviiAt*:} acce- spiritualein, oiRnis ba:reticus ad Iracundiam pro*
pcritoculos (Jaan.Js) ; ct esiirittilia in Ueserlo-, exc<^ VGt:at OoiniiiuiK, et in faUiiate dogmauini stjonim
piis puciis 80 njulieribus, popiil(»riim saluraia siiii offr-ri iuiiiiunda sacrificia, n^-quaiuam firma et
jsullia {Mutik. XI?). SJgiiiRcani eipansa inanus ct niatisura perpeluo, sed instar liorlorum ad breve
p.Trcntis c!emenliai»t, suos filios in sinu reciperc virctilia, f^rnis deliciJs provideiis. Cui dicitttr :
gealioniis. Qui e conlrario anibulaTercnl in vla noK Otnnit caro fenurtiy ei omnis giorla ejui qua$i floi
iiona, ci sccuii sani cogiiaiionas suas. Quilinsbo- feni. Aruii fenum, et flvs deeidU :verb^tn auiem i o
nsinus loquiiur prr Prophet.ini : Averle pedem lunm mitii, quod in ecclesiis prsedicatur, pf.rmanet iu
a via aspera (Prtv. iv, 27). Dilcier;inl onii» i!ie- eiternaiu (/«a. il, 6, 7j, Hns iiorois ex viuua su;t
iios, elic.»iar meretricis Jist-rani : YadaiufOil atna- Pideris fieri Naboib, Achab impiissiiuo irgi sani^ui-
iores r!ieox{Oiee i», 5), Ei reiii^qiJenles viaiii loiiam, nc;n iundit (7/7 Reg. xxu). Nequu enini congruiiin
fju;8 dicil in Evangelio : Ego sum lua (J-io/i. xiv, crat »1 paieuia pcrffet iiscrediias : et escisis vi-
0), afRi)niave!(!ni i'Ci lai.">fn ei spatiu.s-.im vian;, B ntis, quiE aficrunt fruciuin 774 '!"' 'jeiirtcat ccr
quae ducil ad niortein, el seciiti sunt ioj;i'.aiioiies humiiiis, iii loco viriulum, <!eiiciaiuni atque vitlo-
*uas (juas Proplieu «Jevii:»iis, Ooa:iuoai depreca- rum oi."ra iiascercntur. Fertiir sapientissimi apiid
lor ; Ab occuUi$ 773 "'f'* muuda me, homttie, ei Grxcos .ueriio celebrata et iaudjta sententia, qui
ab uiients pcrce lervo luo. Si mciuon fuerinl rfonit- oniues siecuii voiuptaies, et pompam loundi at«>ae
nati, tintc immacuLtlut ero {Pial. sviu, 15, 14). hixuriain ceieriier iraiiseuuteiu, hortos .'Idonidis
El Ap.istoius eos qui non habneruni noiiiiini i)oi, viiciti. Sacriiicant quo.iue h.ereiici supcr lapides,
iradi docel leprobo seusni el operibus nialis, iti quaiiiio errores suos cl esiiuisila laeiiiiacia, diaie-
facianl ea (ju« ucn conveniuni {Hom. i). Nos au- ciica rwiuntur arte firmare, et in qiiadruin ex-
tcni Psalmisisevoce dicamus Deduc me in via recta sirueie ' el ^fiffS.y.iy.ali, ul aiuiil, AviYxaic, id
(Psfl/. ci.^xvin, U). coi, secii in lalere pulveris alque descripli lineis
(Vers. 5.) « Populns qui »d iiaeundiam prr.vocil roborare. Quod autem in Sppiaaginla legilur :
me, anie facieni measH Reuiper ; qui iiiuiiol-ni iii Dutnonibm qui non $unt, el iu Uebraico non habe-
hurlis, eisacriHcanl super laitjies. i LXX ; « Pnpu- lur, iiio seiisii accipieiidutn, quod justii liiteram,
ins liiic qui esi.ceibal me in c« nspociu ni.-o : ipsi cljuvta S{i!riiUQi, nec di£U)unia subsisiant, quia
scuiper immolant in liortis, el ailflicnt inceasum j;itii a beo, «jui veic csi, exciueruni : nec secia;
«uper laterera ^ dAmoiiilos qui nou su»!. ", »
h.i rciicousi! qtias nullain reiiiiei>t veritaiem, sed
Di-;«?uie DoHiiiio : Non (acics liki idolum, neque in uiubiariiuii feiiuilitudinem irMuseunt aique itiler-
simililtidinenx ommum qu(s in ccelo tunt, el quce tu- euiit. Uude ei Esiher hquiiur ad Domintjin : Ne
per terram {Exod. si, 4). lii per Moysen increpanie tradci .'iizredilaietit tHum hit, ifui hoh tunt {Eelher
fucicnies : Irriiarcivhi me in diii alitnni, et in abo- xiv.li}. El ^anctuis prcc;.lur iu PsjIido : Ignosce
miniilionibuisuifi tue ad amaritti.diuetn protocaverftt'. miiii, VI refrigcrer priutiquiitn abeam, ti uttra non
]mii^i,laveritni damoniii, ei non Deo {DcUi. wxn, iubtisinm (Psiil. ixxviii, ii). Qui eniin duiu in boc
16, 17), ilii studio dcliiiiiuenui quasi irtitiireiii et vivil coiporo, yeniain peccatoriiin non fuerit con-
provocarent Douni, uou sdIu.ii fcceiuiil quod nou secuius. ei sic de via excesserit, Deo perit, et Cise
licebat, scd jugitcr sempernue ieceriiiii, peccanlcs desiktit, licel sibi subsistat iu iKBnin.
in conspeclu Doiuini, C!;jus ocuiis cuiiela paleni, (Vers. i, .5.) i Qiti babilaul iu sepulcriSf el in
vel iu t>:iii|:lo cjiis, iduii^ !i«i6!ia% iniuiolajiies. Ac detubris iduioi iint djrntiuni : qiii ci luedunt carneiii
ne quid vero «leesset sai.riifgu). iuin^ulab;.')! in su.ilant. et jus profauutn in vaitis suis : qni dicuut,
iioriis. ci aJoicii.iiii lbur:i !.uper l.itc.-«'>, jungfiiiies D reccdc a n:e, uon appiOfiiuques mihi, quia iititnun-
iJoiol«lri.»i li:i:ir:aiu, "i sa. rifiti.iii v,.!iipialcin, el dus Cs. » LX\ : < hi gei>iitciiS\ ei in specubas dor-
pru uno aiian tjiicdiiiipuiiii.s l.spidiiius SJei «:iai lcge aiiuiit pmpter S';iiiiiia : quicoiiieduut carnein suii-
^
rps;,<.u'.-/.aT.;, oi.:'. Jaiu n<iiii i.uiicedatit jequi »c -.ino exceptrt, reliueant qiiod iio» erfidimus. Mar-
.iruit-^iit»;» k'«;ii.'tes, r.!)tid(iui ediiun'. fjiisse aoie^jos Tu:(.
venuii ci gciiuii.uin llieioiiynuun : ip^e eiiiin hoc — Sic deinoiislraiiyncs suas rocant geoflrietrae
i(i(0 vociliits G«a-cis u^i!s esi, quie i^iuoiae ruerusit vp3{£Utv:s.; a\if(xx.i undc
ci Quinliiianus iii). i.
:
Enismii Jic. Mar ai:o, not: inu-liiiii subictis {eciu;u3 cap. 10, el !ib. V, cap. 10, dixil ypafitxixa; 4-o4£{-
uiis. co«!icui!i. Pio «»':ii«!isiiai«oiiibi's igiiur .M;.ibc- ^st^. El Ypa;ji;jL4Ku,'; 4TO6£t>cvVi7{Jat. Sexil'£ Kmpi-
maticis, si\e cuH-sii el raiiouikui urijsnl-biis, «pias riCiS ctiniia GeoitiCi''»^, q»iod proprie esl deition
jignificaiii Ypa;A,af-ca-. ftvcyx»'-. 'ps' P<!sueruui .'.-
iirare jicr lineas, ui txpoint iiieruiiyiiiBs, tecii
^'.eus i'i pulveye de>ctiptas, hoc uioJo legeistes : tt in iaere pviveris aiqtie descrtpti lineit foborarti.
a-;'y.'..v;o;;, nc iiitnn, fyiXifj.oiU, id eit, secli in laierc S.iui auicui qui lcg^itu ifi luitra. Ltxlionem vei"
j'utveri» iilqne dticripii Itiieis roborars. «ptau- Qux Gtft^caiu ciim Eiasuius non absi-qitereitir, iii;:eni«*si:
iuii!visse:isui liujus ioci coui^ruere vid.jaiitur, l.iisa J4IUC», E-r-x-ivtci, ut aium, Y;'jc«;','a"^, fecii ; qi»e;u
siiiii !3!iie!» ci iid.ci!iiiia, qtn:» iu itulto rcpcriuiiiur ViciOMIiS beculiis csl.
eiC*;i;p!ari liiKHUscripio : tuai oaiuia, r.': quidem
,
657 COMMENTAR. IN ISAIAM PP.OPHETAM L\B. XVIU. CAP. LXV. 55«
lam el Jns liostiaMint, prolann omnia vfts:i *-ortiin : A caiu luironn.n {Mntili. x»i, 13), iii <|uii)as aiiffrias
qiii dw^unt, abi longe a !iie, ne ;»|)projiiiiqiii 8 ;iti!)i, iiiicrfkilis decrptorum, ol «ou vtdedis in fii. vi-
quoni-Kii inmnltis sam. ? Niliil fuit sr.cril >gii (jiiod ^i«>i;cs. tie quibtis idefti SaUator aii : Ergij lisioncs
Isrie) popuius pr%l«rniillrret, noii soiiini iu hottis mniliplicavi, et t» inauihus prdplietamm animilaini
ioiiiioiiinii, r.i snpcr ialeres tbura succendenst «e<i .i;(iii {Osee xu, 10). £i alius ad eum : Loruius es,
seticns quo<]iie, voi habilaiis in bcuulcriii, et in ilc' inqiii!, in Kiiione filii» luis (P«a/. lxiikviii, SO),
lubria idoloruindorniictis, ubi stralis i>eliii)usliostia- :,e(l srwniiii» 776 LM-c<^>tis <^t pii«iit:!sin»tibns,
Mim inrubare suliti rrant . nt soninii.s fnltira *
qiiibns pr:ceepil Uoiiitniis noii essc credendum. Isli
logiiosiercnl. Quod iii fano .^stulapii !.i5qiie porcorum catne vescnuiur, tie qiiibiis iliciiur :
hudic crror ceJcnrai etbnicorum niuiiorivnqxe A'< f«isrri/ii »/«rjfflrila» veslrat a7ile porcox {itatih.
:ili<)nii(', <)uae iioii 775 snisl alinl, nisi tujiiuli VII, 27). El jus protinum coincduiil, quoil iii libris
niortuoriiut. Noc hoc oiiuit iinpieiaiis (ine conleuii, eorunj haerelica aric conililu:ii cst. Qiiouin vasa
scd f.or<;oiun( qnnque carnibns vescebjntur, qtioJ imiiiiin;!a 8Unt oinnia, laiii scilicei corpora, qnani
lege protiiliiiiiin er;it, cl jns hostcrnuin ', quod dtictritia^, et in tantain ileuieiitiatn veiiiniit, ut
Gi':«ci vovant 2cl)Xov avidis f.nicilius ticvor;ib:iiii qiii, uiiijiie eoruin non fuerit siiniiis, cuni quasi
n
(Li;ii/. m). Uiule tam ipsi quum vas» coruin iai- peniiiuni tietestenlur.
inund-j eraiit, el in tantuin pmcMcilatis ac supe:biae (Vcis. 6,7.) i I.sii fuiniis erniit in fnrore inef,
i|uolidie augmcnla raiiiekaiit, ul quicuiiqiu'. nc^ii ignis ardfcns t>il3 die. Ecce scripliitn csi corain iiic :
simili ducerelur eriorr, cuni urbilrareniur iiiiiiini!' Noti ticcbo, bcii leti.Iani et relribuani in ftiiiii tciuia
•lum, contaclnniqns ejus fii$;<.>reni, qiieniad-i ahia: ini'|Hil:ite» vcstras, ei i«i jnilalefe patrtim vo.-?!ro-
Sainarilani et Judaei nobis ruciunt, ocuiesqnc bx- rni:i .siinul , dicii Doniiiius, <[iii sdciincavcriint
rciici, quales nuper snb niagislro ' cerebro^o i» super nioiites ei snper colles, eiiirobsavcriinl rnilii.
Gallia puilularuiit, qni basiiic:is niarlyruiti liecli- ei reineliar opiis eoiuni pritjiuin in siiiuin eorBtu»
n.-inles, nos qui ibi orrUiotics ex «rore ceicbrainus, LXX : • Isie csi fiiuius faroris inci : igiils ard-t
q!i.:S) iiiiiiitiiuios fii^iiua. iioc aiiieni uon lajii iili in eo cuiicti.s diebus. Ccce scriplmn ia conspefiu
r.u iuiit, qu:iia tiabitintifB in cis dx-moiics, fortilu- nico : Non ta<!cbo, doiiec reddain ei reitibuain in
liiiiein el fiagciia saiicli cineiis non feren'es, Qtiis sinu coruiu pt ccjia s»:t, et piifruin suoruin, dieil
;tuleoi harcticorum noo reqoiescit in liteinoriis, Dontinus . qui aJoIebant infeitsuin snper moiites
iion dorinii iii spectibus niagisiroruni ? Qualis fnil ct tiiiper coiSes, exprobraveniiil mibi ; reddatn
Mjrcion el Valeiilinus, et nuper Kunoniitts, »enlis Q opera eorum in sismm eorum [Al. sntnn]. » Pro-
iinmundiliain lr|»ro^a,cariio coolestaiis, qui, liiwifn picr opera vcslra, el incredibilem nienlts arrogau-
»aiicli Sjiriius reiii)i|uenies ct casiiacuU.*.it in •jiso liam, iil iinniUiidt, muiidos putaretis immundos,
aposloli versabanlur, in diaboii teitebris conimo- eriiis fnmus, ignis ardetis [Al. ardeniis], qni de
rantur, ct spcluncas diligunt, qnas iereii ias my nieo furore succeiiSBS est. Futorem autem, obli-
tii«o seriiioiie cojid.uii-ial : Facla esl lia;rtHiias vionem, iram, poeniluJinetn, ita in Deo dc5»einus
niea milu quasi spsiunca Irjceux (Jerent. %u, 9), accipere, qnoitiodo pe-Jes, manus, oeulo», aures,
qnani nostri beHuam vot-ant : quod aiiiinil sinip^-r el cselera membra, qn* iiabct e dicilur iiicoiporalis
^adavcra perseqititnr, el vivit succo ac s;i«it; c»»r- ei invisibilis Deiis. Noti quo bis' paieal pei turijalio-
porviiii moiUiOrum. Adversiim hos, qui b.iliiant i-ibuSj qui eas doiio graii* suae exsiinguii in
iii sjieluiicis, el liubacuc laiiicniabili voce ditebat : iioliis; seil qiio per nosira verba Dei erga iios in~
Vai <jiii potuiu dai proximo * suo jjoiioms Hubida : lelUganitis sffei;tnrn, Ncque enim ira, qiise est
ft iueitriat e«m, m( reipiciai ad tpiluncai saas uilionis libido, iia defniiinr iii Deo, ul in homini-
{ilubac. 11, ii"). be tiis spcluncis et Oomiiid.s lo- b'.is, qiiae iiiaieriatn haliet iii iioslris vitiis, non iis
qiietaiur : Scripium eA, domut Patrii mei, domut nomiiii voliinlate : qui ti;esiurixamos nabis iraiu
iirationis vocabitur : vot autem fccistis eam spelun- D jn dic ini', ei rev-;laiionts jitsli jiidicii Dci, «t Iri-
' Appo.silc Tlioodoriltts iii (inadain ralena Kegia scripsit vernaculuni fiestem suslinenl
: CaUia: et ,
liiS. DineMn), xatc xaO' ii:ivou- yevojisva'.!;
a|»iul tioinineni alqne ilippocruUs vincutix
violi capitia,
cpa'/xa<sia'.^ axo/.out)ojof xai -c-jtc/u xipiv xai. napi uUi(jtindum; iedentem cernunt in eccUsia, el inler
T)'j; Td'^ou{ Xi0i-j6=tv iviyrijzat. Spectra el viaa, ca:(eia verba blasphemice , itta quoqtie iliceiiteiu :
qiia in somnis app<iient, sectanlnr, et liac de causa Qiii.l r.ecesse est, le tanio uonore, non solum ho-
juxiii se\iuicra donnire coutei>ti buut. iiorare, se.-i riiam adorare illuij , nescio qaid
* Pridi.iiiiini siiliiet, sive l.cslt-niitm cihum aiil quod in niod*co vascnlo ifaoifercn K» cohs? Kl rur-
otiim Exod. suni eodevt libro: Quid pitlvercui liiiieamiiie
poluin.
Sabbali toquaiiUir,
Pra-t iiiiiiir
cl ri^(50i!:in!ur
ivi, 23, ut pridie
in postcrnui
in
circomtiaium, adorando osculuris, eu. Martj.vn. —
iliem, qtije ipso S.t!>b.ilo LoniedeiHiu suiii; el c. Viile quae tlc t;jtis i;xri;si ac palria diximus in pra-
wxv, 3, velatur iyiiem iiuciitii \>et (ionios iii Sab~ fixa Uicioiiyiiii li'.»;!» conlra euniilein adnioiiitiotie.
lialo. 'tuj/.civ tiicuiii GrA'ci, unde S. Igoaiins epi- * A'ideb,iiiir amirj quoi nonicn bic abniida!.
s:olJ ad Maijtiesiaii. o-J/ 'io}.'.ci iaOicov. Vi ;e ThaN fsiqiie hiic uaitstiaum e L^itina versione, lum vfro
niudiciiui iraciauim dc S.ibbato, ubi et dc loriiacc iibiiiKJabil proxnno. Tiim vero h^gil VicUirius, dot
;igilur iii qua s.rvaiiiur caliJi tiL,i. proj-iim suo subui:rsion<$ turbidoi cx LXX, qui Hft-
* Cerei/roso in Galiia pulUiluruni, etc. flani! tlu- Siraica 11 vocet?! n203 vcrierniil av<xxpo7ifiv.
bium qutu intelligal Yiijiiunlium, adveisus qiieiti
659 S. EUSEBII HlGRONYMl €60
isulos fiosiros ei spinr.s, ei ziz^ni;», qune j»io seir.iiie A in!t*rp'ei»uir seMentiiim su.im, diccns : Sun nio-
l)f>.t aiiuhmu?, iigr.a (jtio;]UP, feTjijin i-l .•lijMilaiii, rieiilur filii propier peccttln Piilrum : ted unut(iui»qn0
<}u« KUper fiindaiijciiliii» 777 '*3iili JiIiriCMvinJiis in suo peccato tnorietur {Ditit. xxiv, 16). EanidetD
/ Cor, t!i), s:ipieiis Qaiiiiiia consuiNat. O^- lioc igne Rzecliifle approl.>aiiie soiiloiiliam, qiiod neqiia<|nain
prrpPluo ei ir. Moysi c;iu:i(o logiiims : hjnis accen- dicalttr iila par.:i!ioi.i : Paires tivain arerbam co-
tui esl dc ('jrore meo. tl aydebi: u::qHe nd iiifeynitm viedernnt, el denles filiorum obitufnierunt {Euch,
iatirswn. Dcvorabil lerrum il gtnimino ejut : con- XVIII, 2), sed ejus tanuiiu denies obsuipescere,
jurei {ttm!iin)cnia mo-nium, ei tiLyilKe mca'consU' qui coiwHderil : el pprire anMiiam pecealricein, Jiee
Oinit ros if)eui. ixxn, 22). Cujiis testiiiionit sensiis csltTiia iuere peccMi). Ex iiuo inielliginuis, vel iii
Cit, quoi! i^nis Dei atfiue viridicu s«inper ardfal iM(iiaii) parteiit, ve! iii conlr.triain, eos accipicndos
pecca:c>!il)i!S, fci ecs iisqjo ad inieios iierseqtjntur. pStres, qvilius tJii(i:>4|uisqiic appotiiiiir, cuni de bac
Qi;A!is era! ei diT«;s ille ift Ev.ingelio [Lur. xvr) viia (^xcesserit. S:>crili<'avit aiiteiii siiper montes el
jitrpuialu.», i|iti, reqiii<;seoiiie Lazaio in siniiAbra- CoMos Israel. quando iu Ri-iliel el Daii aureos vilii.
ham , setciuis lor.juebalur .irdorihiis. Tfrrani io.s posiiit. Etexpr4jl>ravit Doo super prxceplis suis»
qaof^iie, id est, tarncm liosiram. fi geiiimina ejus. dui» ejiis neglesil c.Tjremoiiias, ci ciillutn Dei dac-
id csi carnis desiileria, eadein njmina «joiiibuici, ii;oiiibiis iribnil : qnoruin opera reddenda sunt iii
ej fondrirr.enta ntoniiain quae se elevant conira gi,„i corutn [Osee iv). Omni^.ine li*relictis fon-
.vcier.tinm Dei. Ipsos quoqne ;i»onles Dei jarula leinneHS Eccle&iaslieain sinipli- iiateni, sacrificat
dispcrdeiit, nt hiiaiilidti in paenis, ino«l»s essc de-" in inoniibus, ei exprobial Deo, diini ejus pr^vcepta
sis!anl. Etce, inqail, icriprwiii est coratn $ne, toiiieiniiii.
Oninia enim tiostra peccata bei pnlenl ociilis, el in (Vers. 8.) « Iliec dicil Dnininus : Quomorio sl
his seripta .mihI libriii, de quibus in D.inielc legi- inveiiiatur granuin in botro, et dicatur : ne dissi-
flins : Tlironi poiHi sunt, ei iibriafei!i suul {!)an. pes illud, qtiuiiiam benediclio esl; sic faciain pro«
VII, 10). tic quibns io alio loco diciiur : Super pler seivos meos, ut noti disperdam totnm.i (..XX i
lerram scribnniur [Jerem. xmi, 15). Kt tiequMqnain f Sic dicit Doiiiiiins : Qiioinodo si inveniaiur aci-
tilira reiicebil qui prius dixcral, Tacui : numquid iium in boiro, et ditaltir : ne conli<ig;is illud, quia
itmper taceba? Domiuu* {ha. xi.ti, 14). Sed
dicil benedictio est in lO : sic faciam propier servuiH
rcddet unicnique qnoJ operauu est in sinu ejus, nienin, ut iion disperdam omnes. i Dixctral Oonii«
hoc esl in cordis arcaiio, nt cos propiia lonjueal nns Israel esse perituruin, et omnia peccata illins
conscicfitia. De qna ct Obee prophela vaticinatur : C suis p.ttere conspeclibns, et ridditnrum se opera
Cadcnt in gladio priudpet eornm propier iudiseipli- singiilorum iii sinii eorum. Post lix-c infert simili-
nulioncm tinguce eoruin {Osee *ti, IC). H.cc est de- Miclinem, et comparalionis esemplutn, qiio doceat
irsctio ipsorum iu sinn eorufn, (iiiae de uiiiu.«c<i- litioir.quemqiii: s4jo pcrire peccato, el eliainsi pec-
jusque corde procedit. Simile quid ei in Proverbiis (aniiuD) sit plurima intiltitudo, unum justuni
.scribiiur; In tiuu rediiuntHr sao iniquis omnia cuf.ciorum vilio non perire. Si quis, ait, in botro
(Prov. V, 22). Qii! sinus propier anirr.;c pnncipale ct ttva, qa:p ad maiiiritaiein pervenire non }»o<ttii,
IGrftC: iV, Efiovtx^v) alio iiniiiine uppillalur lapul. pt ace^ceiile» aitnlii fruclus, \el aliqiio aeris ae terr:«
Vic* ecru't\ dcdi iu cnpiia eoruut {Ezeiii. ix, 10/. El «orrupia est viiiu, iiitum granuin rcperit illjesum,
alibi : Conierteiur dclor ejn» in :apui ejus, et tuper quod spem iiabeat ailbuc inajus lleri, et ad maturi-
virticetti iinut tuiquitas ejui desceudct {P^al.Mi, taletn soliiam pervenirc, dical alieri, ne laiigas
M). Esi auietii el bonns sinii». qui saiiclilate illud, sed diintite ul crescal, quia bettcdictio Do-
rrueiur eoiiscienlise, de quo Psalinitiia dicebal : inini e»t, ut in lanta aciiioruiT) muliitudine solnm
fI oraiio mea euim iu sinu nvo couverielur {Psal. evaderet siccitatem : sic, inquit^deJadA-orumitiun-
XXMV, !.j). iMcHigilur sinus in qucmlibel alletlus nierabili muUitudine, qiiae offendii Deuin, st-paucos
quando ad iHanluui sermo D
*
atque dilectio, ul diri- jnsios in^enero, liberabo eos iJc inurilu 779 P*"'
gitur, Vxcr qua: e*l in sinu tuo ; el ad parentera, rimorutn. El hoc faciam propter servos nicos
kdiucenl fiifot luos in sinu {Luc. %yt). Oiide el Abraham, Isaac et Jacob, ad qnos fiicta esl r^pro
OTnnfcS qui paticm babent Abrabain, el virlutom missio, sive propier eos qni inter plorin:os pe-ca-
cju« simil^s esse meruenini, rcquiescunl in sino toies serviuntmihi. 'ialcquiii et iii Genesi Jejjntni-,
e>*.J»;. Ne<jue cnim palies. qnoroio nunc iniquilates quando de quinquaginla us.qiie ad pao|.iiini dwm
nohj» ei peccaia redduniur, eos debemus accipfie, qnfrcuiur jnsli, qni de peccato libercnl «:ivitat>-ni
dfeqvionim sennue iioblra iiaia snnt curpjra. 77S {Gen. xviit), el Lol i\t Sodonis cum liliabus snis
Alicquin el ipse Mo^tses q»i djxerat, peccaia pa- sol»s juslus eripiiur ((."««. xi.\). De quo iii ratl.o-
inim ftlits esse reddenda io tertiatn el quart im ge- lica Episiob soribiiur * {Jl Petr. ii). qti»;J crti-
neWliotteuu ^is «1«' odcrunl Ueum (Exod. xx), ciaretur aiiin» ipsius »id«iilis nelanda conMi.itli,
'
C.alficliea Et>is4oln acribUur. Cum Viclorlo, ex Mnila vero, lioc de inrn;ii)e, suo loco diceniis «obi*
Amiiroiiani tmlicis aticloriiatc, re|)Osnimus Caiho' Cruftl..
(ua. fdarliaujtos co/n Erasnio rciiriull tananicn. - Ptarier ino;eni secuiMJam Kpislolanri B, 1'iiri
:
661 COMMENTAR. IN ISATaM PROPHETAM LIIV XYMI, CAP. LXV. m
cl iinifnae [/1/. animi Im] jiiJiciun), c<)«l'Oris li3- A (Cen. \u\, 8), cl caeleia. NiiHi ftnim dubium (|uin
tiitutliiie «lemonslran;t. Eiioch quoqiie inlor pec- Silvator d« Jiuht' stirpe ;,'eiier;iiu<: git. Alii auieo»
<-ai)iiuii) pliiiiitiaii) iniiliUiulinem soius raptus :iit nposiolos iiilelligi voluiil, de qninus -appu dixifnus :
Deimi esl {Gcn.\). Et Noe cum liberis suis, propier Bf.liqHi(r salvce erunl (Isa.x, 9). Kl : /V<si Dominui
deilinaiKoni o.-iiieii) carnom a Doiiiini servidite, mthnolh reliqnistct uobii semen, qnau Scdotna es^c-
diiuvinm dclore iion poiiiii [Gen. vii). Seil el Ahia tmis, et siiniles Gomorrlice fuisscmus {Rom. ix,2?ti.
hafTi ile ignc ('!i;ililn;orum, fnlei i:itogriiaie scrvatus Isli possedcrunl monlcni Doinini conscicniia habi-
esi {(Mcn. xi). In (|uern stnsuia el Jeromim verha laniis iii se Chrisii, Utquenles : Acce^simuS' ad Sion
9X peihona Doinini diceitlis coiiscntiuiit : Quasi tvontem, et ciiilatem Dei viveulis Jeruiatem rtelc-
ciilidum iii ileserto, inveni Isrnel cuv.i ocrisis giadio stem {llebr. xii, 22). Sive inontes ejus, de quibus
I {Jfrem.
(>um unim,
xxxviii,
iiiquit,
2 sec.
oninis
LXX;
mundus
t;i V ulg. wxi, %.
ido!oi;)trix gladiis
In psalinis canilur
bontinus in circnitu populi sui
: Montes in
^^Psul.
circuilu ejns,
cxxiv, 2). Ht
Lxxxvi.
et
vuin(>raius jaceret oiaiiiiriis, inveiii fsrael in Ahra- Fundanieula ejus in wonlibus sii.uilis {l's/tl.
hiin) habere calDreni (idei, quasi medic-.is, qui i). Possidebunl aulem Sion elccti Domiiii, el inha-
posl pni^liiim inier cad.ivera niortiiorum, uhi qnein biialiunl iii ea .«lervi ejiis. Oe quibiis in eodcn)
scnfcril piilsaiilihns venis aliquid hahere vilale, " volaminc scrihitiir : Semeii Abraltani servi ejus,
adhihet (.tiiaai viiiiicribus, iU rijsiiliiiil sanilalem. filti Jacub elecii ejns {Vsul. civ, 6). ()uiC'Jiiqr.o
Pro eo quoil scriplum cst, d>; 0£fj;ji?»v, hoc esl, ergo adliuc scnicn est, ncc formalus iii iitium, iste
^;<(i«i r«/{(/uHi, Lniiiius interpres, verhi amhiguiiaie servus cst Dominl, cui dicii in L^jangeiio : S''io
deccpins, Ivpinum inlerpreialus esi, iii quo el quia semen Abrali;»; estis, sed necduin (ilii {Joan.
(iracrtium pleri(jiie errant. El l:imen sciendum in viii). Si enim semen essenl Abrah.im, opera utique
Hebraico pro calore scripiuni essc THonA '
(~Tn), Abraham facerenl. Qui ;iniem riiius, iste ei elecius
quod inicrpretalur gratia : quoci sciiicel graiia esl Doiiiini. Unde eletlos poshidei Jepusalem, ei
Dci, (?t «011 merito opcrum snornm «iilvaiiiS sit scrvi hahit«nl iu »!3, et de liliorum ac servorum
Israel. difrerenlia dicilur ; /Voh accepistis spirilum tervi-
(Vers. 9.) t Va educ;im de Jacob semcn, ei lic tutis ileruiit in limorcm, sed spiriium udopiionis
Juda posside:ilC!n moiiies moos : et hacrediiiihunt {Hom. viii, 15). Kl cvunl, ifiquil. cninpeiliia, siva
eam elecii inei, ei servi niei iiihahildbuat ibi, el saltus, in raulas grefium. Pro campestr.bus in He-
erunt campeslria in ciuilas grcguai, el vnliis hrneo sabox {yrw} ponilsir. Omriis regio cirra
Achor in cubile avmeiiiQrum iiopiiio iii*»o qui qure- Lyddani, Joppeii et 781 •.'^tfnftiaiu apla est
sieruiil iiic,» LXX : 780 « t'' ecnc^ni de Jacob pascendii cicgihiis. De quo ei iii Aclibiis aposlolo-
sernen, ei de Juda, el h.^srediiahit nioiiiciii saitclum rum scriphim esr : Sal!us aulem verteniur ux niilia
cneuiu, et haereiliijjhiiiii elecii niei, cl servi mci (Acl. ix), juxtR illnd quod in psatmo caniiur :
hehiiahiinl ibi, el eriiiil in sattii ovilia grejrnm, cl Vox Oomini perficientis cervos, el revelabii salii/s
valiis Achor in rcqiiie ariueiiiornm jiopulo neo <iui ( /-*s(j/. xwiii, 1)). sivc condenso ^ilvarum, ul
i-cquisicrunl nic. i Quem sitpra voc^vil gr.iniuii laiiones ibi laiiiBre desisiani, el besiisf- venenata-
botii, sivc aciiiHni, ;»ul (ul miiili voiunl) rarc.mvm, que aniinalia, et ioca t^uondam iitsiaiarurri et san-
hiinc nunc appeltal senien Jacoh oi Juda, qui pos- guiiiis, in cccltsias Domini Iranseanl, ei pascantm*
sideal nioiiics, sive liionlcni ejus. Scmen Jacoh et ibi greges ah co, qui posiul animnrn pro ovibus
Jiida pleri.Hie (Ihrislum in!elH5,'uni, de quo tti sni«. De quo scriptiim esl : /,i>.st pascei noi in sce"
Geiiesi dioittir : Jndu, te iauclnbunt Iralres lni culn {Psal. M.v, l.j). Isla vox Dornini peri'iciens^
ocal Canonicam ciim !)libi sepicin
Hieroiiytnt!*!, et misericordinm soiiai. E(^ciiS iiaqoo isie sroputus
nuiiisniofli l^iisiolas seniper a|)f:Plicl.
Cnlliolicas esl, adqucm lalioiicsscas .^c (lomrr.eniarios aupellif.
Meqiie laiiii^ii haiic leriioiieiit nnilarc duhiiil Ma- S. Doclor, Lsiinum iiiterpietem. eiGrKcorum ple-
ririnos Vicioriiis, niilUim iiahei:s hoc in loco ms. D r(».st|U'^ errori.s itisiiiiiiiaiis, llujus lamen hallucma-
codircin resi'.l!i ionis siilTiagulorpiii. E^'<! vero qui lionis niilitis juriex criiicus esl appellandus, corn
iiiiiil i>ossiim adversiis verilaiern, scd oniiiia ['lo idem Hiironymus eani csstitfaveril scribens postea
vcrilate, noii piiiavi dissiinnlanflitrn coiiseiijsiim in Jereniiaiii. Dici; cniiu Uidicule Laiine eodicss :
omuium cxetiipbruinj ir.ss , etsi ainjuiiiitiifn ron- iu lioc loco, amliiguilaU' vcrki Cract, pro cahdo,
irarius appareiit cnnjtciiirap, qu.ifn juiipoSLii in lypinos inttrpreloli sivit!. GnvLvm emm Oep\a6v
Adiiolnlioiiihus iue.is ad l'rolt>giiii' pi;elixum sepieni uhumf^ue ^iijnilicut, Quod ei ipsurfi non habelur in
Lpisiolis Caiieiiicis priino toiuo edilioftis iiosirS. Hebroico. I\si enim srr/piwn/ hhen (jrrj.quod Aquila,
I»jAaTi.\>. Sijninnaclius Tiiiooaiio /^ap:v. hoc est graliam,
el
Tlioda. Ediii anle nos Miii noii .-;-T! '.Iixia
1 inlerprelcii Suli Sepiua<jinia poiuervni call-
.'.unl.
rciiticiil juxla (idem oinMium mss. c<^iii('iiiii ; scd dufin, i^uUintes uUirr.nin litieJ-am fAesse.Si tnim le^a-
veibiii» mTi liodii, qiiod (jraiiuni iio;» polist »igiii- tnns HAN per liiieram N, gtalia diciliLr: ii pcr M,
/icrire, iii vulnit liifcionyiinis dii.ens, ijuod scilicel (Dn) cfllor in/<jrpre.'P.'ur. id(?m hic in Isaiam direre
tfruiia Oti, el nou mcriio operum snoiuui salvalus sit voluii Hicrunyi;i;iS ; sed non meminil vocis hhcn,
Jsruel. Ai hic serisu tlioda iioii iiilcr;ircialiir jrnfjtf, quia in lectione llebraici conlexlus Jeremiss ob
iri esi, mi.^ericorr/ifi potius qrulifirum aciw, ct
.•
setl (iCi;los ilii forsilan liiii verbum soperius HTn ihoda,
iatis. Neo iii ileiiiiio, ca|>. xxxi, 'i, Jcremiie. iesii- qtjoa iiaheuir ejusdern J(irem ae. cap, xxx, 19
nins vocein rn'"..n ihada, ui nioiiet conccplis vcii>i:> M aP.T lAN.
Ilicronymus; verum rn «, quod pioprie i.,aiiufft
.''(/.'t
C^3 S. KUSEDll IIIERONVMI 664
ctrvos, ei rcvehiiis Crtndensa silvarin», per Joan- A lacrorum poricfitn veneran^cs,*! ne^piaquam aliari
«em ciuma! i« ciemn : Jam securis in radicem ar» \ictinias, sed Fuijiismoili inensae liba fandehaHl.
uorum posiia e$f. Omnis arbor quee «oh facil fru- Qiiodqtife SepCiiagiiita transluleriint dcemoni, h
ciurnhonnm,€.rcideiur,etiuiqnemmi;letur(Mallh. nebraico liabel men.nj 'J!3 ), qiiod Synini.ichus
(
n, 10). ti iicnim Ouinis vallis implebilur (Luc,
•
: iiUorpreiatns esi, absqu6 me ; ul sit sensiis : Qui
Hi. 5); (ie (]ua n niinc dicilur : et vallis Achor in paralis forlunae niensaiii, el inipletis absqne nie
cubile armenlortnn, et in requjem poputo tneo qui polionein ; ui d-.cc.Tl non sibi fieri, sed dxmoni.
reqaisiertmi me. De qiia et in libro Jesu (irlii N.ive Ghulins aiiteni qiioinlerriciiinlur. pro siipplicio ae.
.'eginins, qiiod inierreclus Acliam, qui fura-
iiii sit cipiiur. Neqne eitim omiiis popHiiis Israel gladio
lus est »ie aii;ii!ien:3ic, ci t!e spoliis Jericlio, ei cnn traditus est.quorom videmus quanta millia i<i toio
•)rani doino sna inli^rfecius. aiiue ex eo quod lur- orbe dispersa siiil; scil poenis alque crucialibus,
bavcril populum, locns ipsc in quo accidil, achor c.nptivitati ei ullimac serviiuli, juxta iilud qiiod alibi
(T';i*), id est, lurbationis ac lumutlvs nonxe» »c- dicilur : In gladio morientur omnet peccalores po'
ccpil (7f)5«« vii). Vallisigiiur Aclior, in qua quon- puli mei ; et in Deuterononiii Canlico : Inebiiibo
dani iiialediclio fnit alqn.; siip|)liciam, erii iii ar- _ so^iiias meas in sanguine, ei gfadivt meus cotnedtt
niciilorniu rcijiiiefn. Qo;i; Panlus edisserens, ai» : earnes vtilneratorum iDeul. xxxii, 42). Haud credi-
yiimqttid de bobtts cura efi Dco (I C.or. ix, 9)?an bi!e esse poiest, sagiilas Doniini inebriari sansuine,
Hliqne «le nobis dioil, qiiia «lchtu in spe qui aral, «• gladiuin illiut vulneratoriim salurari carnibiu.
.nrare, et qiii terii aream, leiere eain iii spe, ul Pe his sagiitij quaR Job per siiigula boraruna n»o-
pariicip^iUii-. De !iac valle el iii Osee inysiice scri- nieota pungebani, loquiiur. SagiiiiB Dontiui in
plnni esl ; Loqnar ad cor ejux, baiid diibium quin corporc meo suuf : qttarum furor ebibil fpirilum
Jeittsdlem ; ei dabo potsessores iilius inde, et val- metim '
; eutn etiitn ccepero loqui, stimutant me (Job
lem Aclior, vi aperiat inteliigenliam iltius (Osee ii, vi, 4). Jiixia iropologiain aulein 783 ''«c dicen-
14). Iticirco eiiiiii valfis Aclior in possessionem *l»m est, qnod omnes qui Ecclvsiani deserunl cl
iradiliir aMiioiilorcm populi Dei, el sahus verlimiur oliliviscuntiir moiilem sanclnm Dei, ei se iradunt
ift caiilas g^-egiim, nt apeiialur inlelligentia, <l spirilibiis erroris. ct ductrinis dapmoiiiornm, Isti
Doniini veriins cognosf-atur. parani fortnnoe niensam, nibil ad Deuni pehinere
(Vcrs. 11, 12.) « El vos qiii ilereiiquistis Donii- credentcs, sed vel stellarnm cnrsn, vel varielate
num, ei oliiiii eslis niontem saiKtinn iiieiim. Qui fintun.Te omnia gnliernari : qnos P.inlns increpai,
iionilis foriUTiae inensam. et libaiis siiper eam. Nn- q liiccns : yon voleslii mcnsec Domini parlicipare, el
nierabn vos in gtadio, et omnes in ccile corrxe^is.) men*a; da'm- iiiorntn. Pion potestis calicem Dotnini
l.XX : I Vos aiiicin qnr dere!iquislis me, et oblili b.bere, et calicem damoniortnn (I Cor. \, 20, 21) :
csiis moiilis sancii inei, ei paratis forlnna! men- qnia ajlernislradcntnr snppliciis, ila nl nulluseoruni
sam. <( impleiis drEiiintii poiimieni : ego iraiiam c;^l''ni et rniiiairi possil evadere.
vos in gladinm : omius inierlecii corriieiis. » In (Veis. 12.) « Pio eo qnod vocavl, et non rcspon-
locis qiionilam silvegiriims alqiie Uirliariim, 782 dislis, locntiis' sum, el non andislis : sed fecistis
iii locis pfnlirnim erunl canlai oviura. id esl, [ Vw/^.et faciebaiisl malmn in ocnlis nieis, .1 quJB
Ecclesi* de tclo orhe credentiiim. Vos aule n, o nolni, elesistis. > LXX : t Quia vocavi vos, el non
popiili Isiael, qui tlereliiiuisiis Doniiniini, el a-l ira- audistii : lociilus suni, et coniemp^^istis, el fecistis
ciindiani Sanclum Isrjol, qni oliliii
provocasiis m;>Inniin conspectu inco, el qn.-enolebam elegistls.»
«.siis nionleni sanctnm ejiis, de qno ctebro dixiinn-:, Glad'0, ait, eslis iradili, qnia noii solum reliqnistis
ve! DQminiim Salvaloreni, qni nioiiliiim nn n* «'.si, uie, ei obliii estis niei,el forlunie pocnlum iniscni-
ftt saiiclftnitii oinniiMi! sjiiKiiis, vel mciilem Sion, i;i:s, sed cnin osscm Eintnanuet, id esl, nobiiicum
e.l civiiaiein Oei viveniis Jernsalein coe!e>lt-iii, qni Dcus, dc qnc ei Joannes sciibil : Verbum ctnro fn-
\wc et liKC faciiis, ti; dam gladio, nt onincs inlci- I^ cttitn ".st, vt Itahitavit im nobit (Joan. », 14), pri-sens
fccli pariier (orruatis. Q''i sit giailins, dici;! us smyQc.ivt : reverlitninindme fitiirecertenes^Jerem.
poslea ; rt>j»i/7s, inqnil, fornir.a: tuensnDi, ct liba- m, 14). Kl : V'c«i/c ad vie omnet qui tnboratit et
lis iuver eiiin : sive, iiiiia Sepluaginla : Paralis onercti cstis (Mattli. xi. 28), et ns;ioiid(Te nolu'-
forlume v.ensjiti, el itnplntib da-tnoni pocuium, :int siis. L'>iiii.i.s ium in paiatiglis, ei oinni.» feci qua-
2£'65".3;a.3, qnod oinnes siniiliter transtiilonint, id facere (ieltiii. cl ncn andisiis me. inio cl eontem-
esl ini.riiim fctionem. E.sl aiitem iii cnnetis iirliibiis, psislis. E^o eiiim snni qiii ci siipra divi : Veni, et
el m.ixime in A'.s>yplo ei in .Vicxaiidri.i, idoinbiriae non crat iioino ; vocnvi, et non erat qui cbediret
veius consiieindo, nl nllinio die aiini el niensis (/s«. i., 2). Nec vobis haec snfliciebai in pietas, iil
corum qni e\lreinii5 esl, ponant mensani rcfertam iite praiscniem conlcmnereiis, et iiiissnm ad vns
varii goneris epnlis, ct poiuliiin ir.nlso inixtnm, occidereiis t:aered'jin ; seil fecistisnialnm iii conspe-
ve) pra-lerii anni, viil futuri .rertiliialGm aii^picaii- cin nieo, ct quit^ noleliam elegislis, ei. blaff)bemasii6
les. Hoc anicni facicliaiU Israelit:»', oinninm ^inin- Filinm Dei, ui pelereiis vobis Baraljban; lalronejr,
Cnus AtnfcroiiiJU. snntfiiincm h.''lel pro tpiritum : iiiqnc rcclius jnxla LX.\.
;
665 . COMMENTAR. IN ISAIAM PROPHETAM LTl XVIIl, CAI\ J.XV. m
liomiciilii el scdiiioiiis anciiToin cl adliuc A {Jdnn. vi, ?V ct farncm Chrisii ei
; .'>ii(lctls
, fruftiiMi |ij;!ij
(lictre : Quure ho« errare fcchti a via tua {ha. viiae coincderii cnpieiUes. De qiioSalv.itor loqniinr :
L\tu, 17)? Si oiiiiii i|Mi in*; nosctebaut iiivcncruiit Ego 785 •'""• ponis qui de cceln i!e%<:endi (Joan. vi,
»1«, el qiii iiie iion iiivocal>.*inl susceponioi m^, Si)). Kl Flcclosiasies : Ayeri ocilos tuos, el saturare
quihns vns (li:^t)i ostis rrucintibtis, qui rrJsstnn aCi paiiihux (Pror. \\, 13). Ei P:..-»!i»»isi.i : Juvenis. iiiqiiif,
vos aique dioeHieiii . Non reni nisi nd orcs perdi- fni "t enini nenvi, el ito/i VtV/i jmium dereliclum, ne
las diimui hrael (Mnilh. sv, 24), siiscipiTC «oltii- quf. scnien ejus qiKrrens innifm. Toia die misiTeiui-
stis, sod iiisiipei' afli\istis cru«i? ConsiiiontKduin it fxnerut, el temen ejus in benediciionem eril (Psal.
quid sigMificel quod tit : Kt quce iiolebam f/cgi.wii; xxxvi, 25, 26). He islo p:iiie et romivio spiriliiali,
aut qiix sil voluittas F'lii Dei, qiii loquiiur in discipolos iiislrtteltat ; Vos qui persevcrnstis mecum
Cvangelio : Non omuii qui dicii milii, Domine, in ttuilatioiiibiis meis, edelis in uiensa I*airis nici in
Domiue, ingrediclur in reonum cwtorum : sed qui regno cnclornm ( Luc. xvii, 28). Quoil si tle siuiplici
facil voluniatem lUilris niei qui esi in cviis (ilailli. paiie accipi;:iniis,qitoinodo illuil explauare poliMi-
vii, 21). 7S4> ^*'
I"'' ^^ M'*® dicil I)e'is : Ul face- inus : Non inlerficiet faine Deminus animam juslant
rem volunialcm luam votui {Psal. xxxis, 9). Haec (Pror. X, 5). E* iienini : Cognoicil Doniinus viat
B
est voluinits, ile qua ot ipse Doininiis ioquel^aliir ; immaculaiorum, el Uwreditns eorum erit tii sempi-
Jnveni David fiiium Jeste, virurn juxta cor meum, lernun'. Non coufundentur in temiiore pes%imo, et
fKt facial omnes voiunlates nieas {Act. xiii, 22). in diebns fantis snturabHnlur (Psal. xxxvi, 18, 19).
Unde et sancius prc&ilur et dicii ; Doce me ut Q:iaiiti eniiti s:incli iii perseciuione niflriiintnr ratne
faciam voluntatem tuam, quia Dsus meus es in ei egosuiie coiifecii ; i]uanti jtisti csuriiitil. el iin-
(Psal. cxLii, 10). OrAuia eniiu liceut, seii iiou pii cruditaiibus distcnduiittir 1 Potus autcin iile ar-
omnia expciliunl (J Cor. vt). Et de virginibiis iiar- cipieiidits est, qiii liauritnr de fonlibus Ista';! : qitcni
r»t Aposiolos se Oomini non hatieift prgecepltiin, qui biberil, habebit in se fontein aqtuc salieatis
vnli t.iinen nos esse sicui seipsum (/ Cor. vii). Ex io vitaiii aRiorn:iitt (Joan. iv). Quem ct Salvalor in
quo osloiKlii tiequaquuni indulgrnliain inagisiri ro(,'iio l'ali-is se liibiiuriinM-uin apostolis pollicciur:
sectuniLiin esse, seJ voluutateiii ; ol ca nos deliere qiii Lviilicat cor lioininis (Psal. cm, 14), iia nl l»i-
eligere quip cxpitdiunt, non qii.'e liccitl, iii iliud esl botites poi^siiil dii.ere : Vedtsti leelitium in cordf
de dijjaiiiia, Volo adotescentulas nubere, filios pro- meo (Psnl. IV, 7). 0;; hoo t ibo el pniu iitler ooto
crenre, matres familias esse (1 Tim. v, li). Poiiii- be:tt'iudines dioiiu!' ; Benii qni esuriunt et siliunt
i\ue c»usa$, car isl,i concedal l Jam enim quivdiim C jvsiititim {Jlatih. v, G). El indor Domiiii plcna
a^}>i'uii{ retro posl Salanam. Ergo non esl voiitnt:<s saiiolo Spiiiin pniphelabiit ; F.suriehtes iiii}jtevil
pura secundi niatrimpnii, qua fornicationis otiipa- bonis (Luc. i, o5), (|iii prius cilium nomini iion
ralione vilescii *. habebat : et divitcs dimisil inanes, qtii (iaii siini pru
(Vcrs. 15, li.) t Propter hoc hsec dicit Domirns sopulluta ejiis ; o.l qu' in ProphelaB pioiniseraui,
Oens; Ecce servi inei comedeut, et vos csurieiis. respueiiiiit. De (tuibus el iu alio loco Ps;ilttilsia ile-
Ecceservi iiiei bibr^nt, el vos siiieiis.Eoceservi uioi taiitit ; Uiviteseguerunl, el esuriernnl yPsat. %.\\ni
l:£ta!iuiitur, cl vos confundentini. Ecce serri iiioi II), i(l e>t, popiiUis Jiiilxorum. Qui anleiii quxiun'.
laudabuni prae exsuliatione cordis, et vos cla:tia- DoiiiittiiiD.hoc esl tiirba gfniiliiitn, non eyebuutom-
biiis prxdolore cordis, el pro coniritione spiiiitis ui bono. Cuiiiquc scrvientes Cbristo, el crod<'iiies
nlulabiiis. » LXX : Propierea hxc dicit Dominus ei iivlati fuerint, et laudaverinl Dfiiim prae exsulia-
Ecce servi inei comedenl, vos autetn esurielis. Eo- lone cnidis (H gaiidio : tunc ilti conru:ideuiitr, vi-
ce servi ntei hibent, vos autein silieiis. Ecce servi denios in suum locuin alios successise ; et claina-
niei gandcbutit, vos autein conftindemini. Eoce servi bnni piae dolorc cordis, implentes illiid (inoil scr<-
mei exsuliabiint in gaudio, vos :iutcin clainabiiis pluni est : Ibi erit fletus el siridor denlium (Halth
propier doloiem cordis vestri, et propter conirilio- ^ xiii, 50) : quandojsielerintagni gcnliuin alqnojusio-
iicin spiriius veslri n>ulabitis. > Noii sdluin giailio ruiit ad dexierani, et lufdi Jud^eorum :il>|iie irr.pio-
corrnoiis vo.s ipii doi'eli'|uislis Dniuiniini, ei feoistis ruin a sinistris : aliis rccipienfibus seicina pneuiia,
nrjluin iii coitspccin ejiis, et pncscnleni noliiisiis aliisxlerna supplicia. Contrilio aulem sptrilus pi;«
aniiire, sed ninliatu iiiter vosel geiitiiitii niiik.tu^li- dolore cordis iiilei!igi'nila in consciefiiia 786 l'^'<^*
nvin cerneiis difreronnatn. llli eiiiin qui sctrvi otunt catoriim, jtixta ilitid qiiod scriptuai cst : t'.ogH9tce>it
niibi.comedent, ot bibent, liPiabuiitur, el laudabunt enanles spiritu inietligeniiaHt (l*a. xttx, 2i). El ;
prx exsuiiatione cordis. Vos auiera e conirario, Cor contriium et humilialum, Deus, non despicie$
esurietis aiqiie siiietis, confunderoini ei prae doloro (Psiil. L, 19). CotiteriUir fpiritus (|oando fiieMl <»!e-
cordis et coiiiritione spiritus uluhibitis.. Qia' ouiiua v;itt!S ; <iti*id de roge inimico Isracl .sciitiitur : In-
/iXta7Ta\ in inilie annisputanl e»secoinplon 'a, ci- duravil Doininus spiiiium ejusilV l'eg. xvti, 14).
buni et potuin, regnunt Dei esse credontes, nec El dc Babyloniornm prificipe, quando etevaluiti
inielligenies illitd quod scripHiiu esi : Operumiui o>t cor eius, et inritir.itus spiiilus, ui auperbifns di-
uon cibum qui peril, sett panem vilig cl verilatis corel : Uivc eti tiabijio», el ego feci eam {Dnn. Jv,^?^.
idciit Anibiosiiii. . ^Htr fornicir.jnis atusn comnartttiom: vilescit.
667 «^. EtTSRBIl IIIERONYMI fiS8
(Vois. 15, 1(>.) I Et tliiiiilteiis noiri«*n vesiruin \ iii to(r. orbo col<'l)r:ii>i|i!r. Fl oxh benedicUim : ui
in iuij>n.<;n!(> [Vulg. jiiram(>niiin(] olerlis inci«. ct l:ir.ii!iu, tii qiii illo iioiiiincliipril ;ippell:iliis, ttPin-
inleirK:iei \e. DoiniiiM< Dcms, «l s^rvos snos vo(*;iMl dicnliir in Dotniiio, et s:-;inini \erx circtinicisionis
fioinine aiio, iii quo (|ui Ix^rcdi* ins •sl super l«t- :Kci[ii:ii *, niven : i]uos.i.'};e iii appvobnlior.etn coriiin
rain, beneiliteinr in Deo amen ; c! ^ui jur;ii iii t|uic dicui .sHiil, Doininus ulinir in Evntinelio : Amev.
lerra, (inaliil [M. jiual] in Deo amen. • LXX ; a-y.en dicn vfibts (Jonii. v, 10). Nomeii afiletii nnvuiti
« Reli»inu«'lis cnim •lometi vesuniM ii) $8lwril:tiPin sive iiliud, nulliim csi, ni-i (juo.l ex Ciiri.«ii nninine
rifclis mcis. Vrts ;uil,;m inlcr<iC(et Doininiis : scrvica- tlerivatnr, nl ii(;(]iiaqn:tii) vooelui po|iH!»s Dei J;i(o!>,
tilmsaulciii niiliivocahiliiriiofnen ncvnm.cuilieisedi- ct Jr.das, «-i l^^racl, «•! Efiiir;nnn, ei Josepli. sed
cetur sur.er lerraiH : bencdiconi eniiii Deu'11 veriiin, (liirisli.iiins, Oiiietiinrie eniiit jtiraveiit in lcria,
ei quijiitjiiii «•jpeilenani ; jiiraS>iiiil DiMim yerinH. i ik- inaqiiain jnraverit in iriolis cl faisis di'S, st^d iii
Viotiiluiittiir, quaR Hefnaice dioiiiiis.iRA.v '
\n>"a*J Duo ; qii;u se!tlcnii;i rursuiii, atneii signacnlo com-
capiteri ;Mr(u/ifcV/n«j). inieipretaii siint quoil vert.tini pruliiilnr. Dorto juvt.i SupMKi^Mnt.i qui pro .Tmcn,
;
innli.is liabei ifile!!i};eniias. el pro ilivcrsilale * ac- veruiit Deum inlerpi>lati stiiit, ul benedicaiur Dcus
cenluum vansitsjr, Iniell.giinr eiiirn ci jarrt)M(;n<««i, verus, et qiii jiirMnl super lerrnm, jnrciil Deum ve-
ft! sitluntus, ei fatieius,ei piure&, C! sevie-n. De qu.) iu rurn, noii sociinJuni errorem \rianoruni refprimtis
lihro «Jciieseos Wixifr.iis, el in hoc voiumiO(! {rop. ii, :td ptrsonani tanluiii Dci I'alris, dc quo srriplsiin
«ihi sepicm ninlieros iipprchr-iiilcriint iiniiiii vinin!. csl : Ui rognosennl le solum veniw Deiini, et qnem
ftursum pio 00 quod Sepniaginla lr:)nsiiiierun', mishli Jesum Christum (Joau. xvii, 5) : sed ad Fi-
Mruin, ei in Jleiiraiio riiciiur, amen (|C«), Aquiia ', lium, qui el ipse verns Deiis est, ilicente evaiig(;li-
VtTlil izi7'.:a'{-}-j.z-^b)C. ifi esi fuleliin- Qsioil aulem staJoaiiiie : YenitFiliiis Uei. et dedit uobismenlem,
ilicil, hoc est : alfis in vostrum succedcntihos lott.nn ut cognoscanius verum, et siivns in vero Filio ejns
noinen \eslrniii erii jiiraiiieninm eircns ir.eis, >it Jesu Chrislo {Joan. v, 20). Islc esl veriis Dcus el
|»ro aiaiorurn e.xempio vos li:ilieaiit, el deicsteniur vii;t Mcierna. SI enim Salvalor de se loquitur : Ego
lalia susiirere, ei juientsic ; non h.-ec pati:ir qu;o s«m veritasiJoan. stv, 6), conseqiienter verus Deiis
p.TSsus cst p<tpuius JuJ;Eornm. Sive n.tnien ViVsirtirti a veritaie nonicii ;icccpil, nt iieqii:Mjiiain sftcundMin
crii in s;itK'l:iieni : quocj in iiisijici solet, quiMum falsos dcos api-elletur Deus, scri secunduin verum
ocio,«a esi recordati') ei menioiia. el qui usf|ue ad Dcurn l'aliein, ei ipse sil verus Deus. Alioqnin si
saluritalem nsusearfique venerunl. Vel ccrie ii-.c non esl verus, erit idolo .siinilis. quod rcdundal in
«licendum, qood noiiien suuni Deum
deicliuqiiant eleciis C capila 7S8 ''•^'"'"> 1"' dirislum veru<ii ne-
Itomiiii, ci piTi iilis ^rMniium lurlia succcdat ei ipsi f;i»nt. Hoc estaulem •loinen novuio, qnod ei in Apo-
;
jippelleolui lilij Al>i.>hain e» Israel. De (juihiis l';iii- r-ilypsi siipcr cslculo '&ciibitiir ((«/». ii), ciii iii loto
)us lo()(iiiiir : t^nr siiper eos, ei super {.nael Dei orhc beuedicitiir.
{Galiil. M. IC), Neqiu; enim q.ii ex Isrselitis sunl (Vers. 17, 18.) < Quia oblivioni iraditap sunl an-
Isiae! ; noc qui sern.'f> Abrab.m ornoe*: lilii (Rom. gnslije priorcs, cl quia absconditas sunt ab oculis
ir, 7), ad (juos dicisur ; iii filii cssflis Ahralhim, iiicis. Ecce eiiii» crco coelos novos, el lerram iio-
787 ".»"'« M'r'ilinm fncereiis Joau vn:. 39). Va vam, el non eruiit in nienroria priora ; et non as-
quia seinon sunl Abraliaiu , ei non lilii.dc quortim ccndei [Vtilg. ascendpnt] super cor: sed gaudebitis
difleieinia s.ipra dixiniiis : pnipt^irea (-os incrcpat ci exsultabilis iisi|ueinsempiieriiuin in liis qux cgo
!>3ptis;n Jo:ini!es. i!i.-(Mts : Fj i,e vclilia (iicn-e, pa- crco. » LXX : t Oiilivisccniur enim irii.ulaliouis
irein Inibenni!' .\brii!iain : po::-iis gsi enim Dius de priorig, el non asceiulei supercor corum. Erit eiiim
lapidihtis isna cusciuire fii.js Abraluv \Mnih. im, cocluni iiovum, el torra iiova : cl non recordabiinlur
yi. Qu.jmoddcnim p^^isnni iuijus essft filii, qiii di- prioruui, ct non vciiiet super cor eoruui ; sed gau-
xeruni iigiKi et lapidi, m gcnnisti :•»(,; cum e con- diiiiii el exstiltationeni iiiveniet in oa. i Cunsa I:eli'
trario. qui ex fide suni, lii appe!l('n!ur (ilii Ahra- B ii;e et confessionis Dei veri esl, quia a'icrna an-
h;e? Vos auler^.inquil, iritevriciel DomiiMis, ii! iie- «iistiaruiii priorum S!icc<,'dfcl oblivio, ut iicqiia.iuaii»
rjuaquarn :ippt!;prriini ciiciniicisio, stsri .joncisit) {Ga- iddloriirn meiiiiiieriiil cl erroris pri.siini, sed ad iii-
/riMi') ; ui vita care.Tiis jeierna, II!. lioi! Iiabeaiiseuni ccui ibi leuehiis iraiiseanl, ut aileriKi heatitudiiu'.
qui di.^it : l'(jo sum vitn [Joan. .vr , O). SorvdS rtii- pcrfrnanlur. OiiliviscetiUir enim pristiiia initla, noii
len, aii, snos vocsbu norniiia aiio, sive iiovo, liuod oblivionc nicmi.riae, sed bonorum su(cessione,juxta
'
Quit Hcbriiice diciiur Sui^Ufi, ei;:. Ni.n lefit Hebraici signilicatu nos adnolaviinus in ejusdem
Hicicnymus nriOro Jioriiei no 5t;ty.'(, qui.i H6rir;i'i &u> libri cap. ii, 25, Commciilarios qccquc in cap, mi
•empore rai«t'vo<:;i!es lineias habcbanl in rncdio EcdcMnsics.
vertKiriiii!. ii!. ip.^^e alini lesiis iiobis esi. Ms<?, codi- Aquila verlil irjrtartopisvu)^. Ideni asserii Hic-
'
cuo foiisinr.iCf leruieni Suhau. quod nos secmi &<•- rofiymus. hdiii liiale iegunl r.iQZOixi ji»;. Mah-
fnns. licci i'> n-.argiiii; appusiieiimus Sebiia. juxia T'.\N.
p:irctftiio«iem hodie nain. Coiisuie de !ioc vi^rbo ' .\oibro3iau. «'^rttin; verx benedicliouii acci»
QuaesJiores ioGeiiesirri.MARTi.^.N. piat.
' Vide ir. Ccaes. cap. .\Lt, 20. el qux dc »cce!il':s
669 COMMEXTAR. IN ISAIAM PROPUETAM MB. XVnf, CAP. 1 XV. 670
illud quod srripl.im esi : I:t die bnna oblivh maio- A singiiU ai iciila viriatnin, ci fiiimordin scieniinn ,
riim lEccU. xi, 127i. El alibi : AfJJ-ciio hora obli- iiovos viileai, qnos velffes \At. velerascere] jain
tionetn facil ddifiarum {Ibid. '21); ; eo quoil io videiiai. Quod .-inlem in fine liujus lestimonii
nii^usiiis constilini, npijiKiqiiatit voliiplalihiis pristi- dx-iiur : Quo! ergo creo, a Scpiuiiginla prxiermissuiii
ni?, jiuia enoreni, Epicuri anitno perrriiunliir. «si.
Licei piissii ei tioc «lici, quod in coulc iiuvo, ci in (Vorft. 19.) < Quia ecoe cgo creo Jeriisalem rvsut-
(erra nova.ontuis coiiversationis |irisiiiiapi iiionioria liilioncm. et pnfiulum ejns g»udioni : el exsuUalo
delcatur : uc Jioc ipsum pars nialDriiiii sil, prioris iit Jerusalem, et gandobo in popiiio mco. > LXX:
angustix recordari. Cdcluin aulcin iiovuni el lerrain i Quia ecce ego facio JeriisaliHn exsuhftiionem, ct
novam, qui piitaiit umiiia interire qiiae ccniinips, popuhiin meiim holitiain, e» exsultabo snpcr Jeni-
Ev9nj;c1ii int<-rpretanlur testimoaio : CoBlum el salem, et ixlabor super populo meo. > Gandete,
lerra Iramibiwl {Maltli. xxiv, 55). Ft fauli aposto- inquit, et eisultarc dcbetis hciiiia sonipiternn in
li i Qua: enim tiilentur, tempuralia sunl : qutc aulent cieatione novorum cflelornm, el lerr« novae, ei.
nonvidemur, alerv.a {II Cor. iv, 18). Porro<iHi no- priornni pcniiiis non meminibse : nc qtin vobis rc»
viiuiein, coniiuiiirirumein in ineiius *, cl non elenioii' cordatioiiis aiit<i]iix oriatur tristiiin : qnia non sn-
toruiii arbitruiitur intcrituui, illo ^iiuntur exeniplo. " luin coe^us novos et terrain novam, 790 ^^^ ^*^''*'
A principio tenam tu fundaHi, Domine,ei opera ma- salcm quoqne crcabo in exsnltatione, et populuni
nuum itiarumsunt cceli. JpsipcribuHi, (u aniem peV' ejiis gaudio. Iland duiiium quiii universa: terrx,
mnncs, el cmnes sicul venimemum vetcrasceni,ei ul quae velus uni \^tul\ gaudiuin erat, . nov.i cun-
gttasi amictum involves eo», et tnulabunlur \l'sai. ctis naiioiiibus iivtiti^ sil. In tanlMin autem ex-
Ci. 26, 27), In qiio pcrspicne demonstralur perdi- suUalio erit omni*iin, aiqiie Iselilia super urbeet
lioncm el inierilmn, non abol iiuii<*iii in nibili, sed popnlo Dei, ut ego quoque conditor ejns exsiiltem
coniiitUi;itioncni «oitare in nici.u.^. Neque eiii.ii iliud el guudeiim siiper Jeriisalen», ct snper popiiU»
qnod in alio loco scripium esl : Luna fulgebii ut sol, meo qni coniedeiei bibei el l.i tabilur, el exsui-
et sol sepiupium 789 '««'«n accijiiet {Isa. xxx, 1»), tabit in ea, et qui in itomine iiovo fuerit appel-
mttTiiuiii signilicatprislinoruiiijSed cominuiiilioneni I..IUS;''
in mcliiis. Quod nt possit inlelligi, no^slrie condilto- (Verb. 20.) < El non audielnr in ea [Yulg. in eo]
tiis pi nainns cxeinpla : Inlans cum in pnKniin <:re- niira \ox flclns, el vox clamoris : noii eril ainplii»*
vcril, el puer injMvenem, el juvenis in virum, cl i;i! i<isdieriiiii, ei senex qui non iinplcat dies suos.
vir iii soneiii, iiequaquara per singulas aeiatf s peril. Qioniain pnercenlnm aniionini moiietiir, ol p''c-
q
lde<ii otiiiii c»t qui prius fuit ; sed p.^tnlaiiui ini- e;<l<ir cenlum annornni malcdictns eril. i LXX :
mul.ilur , ei :ctati pristin;« peris^e diciiur. Qiiud < Et noii aiidieliir nilra in ea vox fleius, <n to\
inicil gens et Panius aposlolus loqnebaiiir : Prttte- clainoris : iieqiie fiet itii nllra iiiiiiialuriis et s<'ne«,
ril enim figura Itujus mundi (/ Cor. vti, 31). Consi- qui Don iniplKat lcdpns siiinii. Krit [Al. Est} eiiini
•^erentns <iuid dixerit : Figura prseteril, non siih- infa;is centiim annornm, et <|ni moriiur peccaiur
s aniia. Iloc idein significat et Peirus : Lalei eos ceiiieBariiis, maiediclus erit. > ^Hjiift enlm con-
hoc volemes ,
qHoniam cvli erant ab initio ; el terra gniuin t;r;i, ut in civilate Jerusalem et populo Dei,
</•' aqna, el p<'r aqwim, Dei sernione subsiuil : per qui eXMiliaiionis et gaudii j:lern:tni sitsiipiin crea-
(iv.ce prior mumlui inundalus diluvio perlii. Coeli tiiram, audialur ulira vnx fleius eulamoris; qntin-
antem qui nunc snnt tt lerra, eadein raiione ser- du abieriiil dolor, inoeror et geuiilus. Conlrari«
vanlur igni {tl Peir. iii, 5seqq.) : qiio sensu atci- qnippe siiiiul esse non possuiit. Ei ubi exsnliatio
pioi.dmnsii, niislmodiini doctil : Xovos *auiemcaelo',, e»i, el gandiiitn, qni fructus est Sninius sancli,
ei novam teiram videmns ct repromissionem ejus ibi fluttis el pianclus non potes'. cotnmorari, qui
{ibid. 15): iion dixit. ali is coeios el aliam lerrain aplns ^'Si lainenianiibus ati|U(> liigentibu.s, ct prx*
vi iebiiiius, se<i veieres el antiqtios in mel us co.n D cipiie (.-iaiiior, qnem de Ec< lcNia credeotiuai Pau-
iiiiit.iios. Possuniusei hui; liiceie, qiiod conv*'i>i ati Iuj! expellii, ne iu siinililuiiinem Juda>orum, pro
idololatria, el piisiino erroie deseiio, novos c(e>< s j dicio faciamus clamorem. la laii urbe diTersc
f. novam terrim vi .-cunt : neqn.«<>natn aibilrante^ :: i:'t<>s •lon <*riii!l : infans et seiiex, parvus et ma-
elcinenla deos, et ea qnx nascuninr cx t«'rra. guiis, qu: i.oii iniple.ii dies suos ; sed quasi filii
JNunc (onfllemiir ccelum et terrain opera esse ma- resurreciiouis, omnes perveatenl in virum perfe-
iiunm Dei antem lempore, servos it i^.eatii-
: illo ctniii, in meiisuram seialis pleniti.diuis Christt
ram VKnerabamnr obsequio' ;i, quod ei IKiviJ se'i- (F.pkes. iv), ut nec desinl alicui anuorum spalia.
lienj lantai i.i Psalmo ; Videbo calos ope.ra digiio- if><- sitper&int. ei alio necdum soHdas babente vi»
rtim /uorum (Fsa/. VIII, i) x non quu eu tcinp«>re res, alius dc&inat es^e quod fuerii, cl decrepit«
i-<eto& non viderit, cuni isU, dicebat ; ae<] quo per a>tate inarcescat ;
pervenientqne omnes ad cei:'.e-
* Uans pro cunciis S. Angustinns, de Citii. Dei, mO''cl«r hominibus in meiins innovatis.
«•ap. !6 « Tiiiic, if.qnit, ligura hiijn» inuiidi mnii- * Mendose iVm erat pro Aoro», Grsec. xatvow^Sf
—
:
ti:iHiMUm igniiiai cunflagraiioiH; prseieribii . ut cjpy.wj:, clc.
.».i,u el iiiniidns in uielios iniiOTalu» aperlc aiTOin-
671 S. FUSEBII HIEUONfMI 672
tiarium numerum, q;ja!is fuil Abrabam, qui pro- A ciionem iiuelicxerls in secundo Salvaiorii aJventn,
inissionem Qlii Isaac, liac aiale SH9ce|>il [Gen. xvic!}. sive posl baplisuuiiu iu priina resurre* tioiic crt-
De c«Jo« nuRieri laiidibus, non necesse csi plu- 'leDtluin, iion abliorrel ab Ecdesia: fiile. Ilebrai
rima mentorare, ne superfiua sit disputatio. Hoc liaec ante resurrectinnem in mille aniiorum regiio
tantuin ulcinius, qnod dccem decades zi{ualia ba- supcr lerram futura contenduiu, rt tam lunga lii-
l>eiit taiera, ei quadrre rornix posBtderii nriniiateii>. tur^ viix <>patia repiomilli, ui cenium anni re|iu-
791 '" reproniissionibu» quoque pro liis qiiae leiMur inriiiliae; peccaiorem autcm cemcsimo
consunipsjmus \AL conleiDpsimusj, muIU|ilical.»no- Kiatis SII3R anno esse morititruni : ne vidclicct
bis ct'nlu|tlum Dominiis pollicctur, et in bonatn paratis opibus peifriiatur ; sed (»!> peccaiuin, m:i*
terraiii semeiitis cadens, primuin Iiabct iiberriuix lciiiciuai esse se novcril. Quod si it;i es», uM
frugis nnmeriim ceiilenariiim. Denique el Isnae eril beaiiiudo perfccta, qu:e peccalo viulatur »1-
Hnam semeniem jaciens fidoi, hac nuniero bboris que corrumpitur, et peccatnm imniitura morie pu-
sui opera muliipticata suscepil. lu ilio igiliir tcm- niiur ?
pore, quando «pias fuerit una cunctorum, ei s;in- (Vers. il, H,) t Et ardiftcabunt domos, et habi-
flus et pectiUor eiunl simili resurrectione perfe- labunl ; et plaulal>unl vineas, el comedeiil fructus
cli, ncc iiiter se vari-<)bunt lempore; sed alius ail oarum. Nou aedificaluiit, et alius habii^bit : non
praeniia, atius ad supplicia perirabetur : ei in eo piantabunt, ct alius coniedet. > LXX simifiter. De
peccaiur nialedicliis erit, quod incorruplo corpore I><* domibus *, el lu Soxai;esiniu ociavo psaluio
poeujs patieiur xiernas. Illud quoque quod in serino prnphclicus poliiccliir, diccws : Quia Dtm
Aporalypsi Joantiib legimiis {cap. xx), pot resor- tattam faciei Sion : et ceilificabuiitTir civilaus Jttda,
rceiioncm exbiberi prxseiili» judicisparvosel »•»- el habiiabuni ibi, el heereditate arquirent i!lum,el
gnos, nuii «latiiiii, sed merilorum significat diffe- iemen iertorum ejut possidebit eam : et qui dili'
reniias. Qtii eiiiin pyrvus esl juxla seniciiliaui Sa- gunl nomen ejn$,habitabunl iu ea {Vsal. Lxvm, 56,
loinonis, digniis est misericoniia : 1'otenies anlem 37). {i-x oiiinia J:id;«i nrcipiiinl carniiJiler, ut Je-
jioleuler iormenta patieniur {Sap. vi, 7). In quetn rus-lt-m iirbesque Judivje reslilunnliir iu p!is'iniim
sensum el Douiini verba cunsentiuni : Sertuf qui ^lainui. Quod si eis dederiiiius, aiidiant mm subiii)
seit voluntalem domiHt stti, et non faeil eam. ta- lioc JerusatiMii, sed et So lomat rcpromltii, dir.cnte
pulabit niultis {Luc. sir, 47). Qui vero nescil, el Ezechiele : Ueitituftur S< doma in auiiqtium{Eteih.
Jicerii digna pbgis, vapnlaiiii paucis. Beaius apo- xvi, 55). Eigo dou.iis, in qiiibus lia'oiiaiuii suni
Moliis Paiilm, Chiistu in se loquenie, Scripluram 1"' adilicani eas, vcl Virlules inirlligeiriat bUnl,
c
velereui edisscrens, Abraliam palriarchani non vel diversae mansioiies apud Paireui; quaa jngiier
tolum cirtiiiiicisioiiis, sed prxpulii asseril p.itrem possidebii, qut eas xdificaverit. Qiinles sibi «^ilifi-
{l\om. iv), |j«c esl, diios ex co popiilos esse gene- cas!>e et obsietriccs dicuniur iii Exodo, qux time-
raius, ei eiiiii qui juMa carnein naius fueral, een- bant Denm : licet scripium sil in n'-briii<'o, a Deo
lciiarius piopler Clirislum ', qtii de Ainaliam eis a;dific.il:«s ilomos, quia linuieruiii eum [Kxud. i).
s irpe {•cneraiiis e&l, in qiiein ille. niisetil niauus, Ei Jacob qiiia :>implex crat, sive nt Gncce dicitur
iiuiicdictioni pcr|ict(ix sulijacere. Ilanc tiguraui du- ftn/.affTo;, iilesi, nequr.qunm fictus ; nec lalis qna-
ceni Evaiigeiia (Murc. y), quibus feriur tuiic bic- ics iii Peiri Cpisliddi condct|inaiiliir, de quilinii aii:
morrliousam ' «grolare cu pisse, qnamlo nala e>t In avarilia ficlis sern,onibus de 793 vvhis uego-
lilia aicbisynagogi, cl qiiaudoista sanala sil, sla liautur {II Petr. ii, 5) ; idcirco habiiabanl in
lim illam esse moriuam, uno alqwe eudcin annu- ilomo, quani Esau, qui feris delcctabatur et silvis.
rum spalio, novum populttm in juveuiuie persi- possidere non pomil. Talem doinnm et S..lvaiori!k
hleiv, et veterem in iulideiiiale inoH, ei esse nia- iuEvanpclio vcrba debCiibunl : Omnlt qtii venii ad
ledicliim. Hoc juxia Scpltiagiiila inierprcies ni«, et audit ^ermones meos, et facit eot, 'sini.lii
dixiinus, quorum cdilio loi<> orbe vidgala esl : ne ^ gj-^i ,i,.o prudeuli, qui tedificavii domum iuamsuper
in loco iatiiObissimo videremur ad IIi^br:irje
792 pttraut (^l/nff/'. vn, ^4), el reliqua. Alioiiuiu jiixia
lln);ii;e arcein courugeic. Qiiud sive pu&l rcsune- liiierani, muUi sancti xdificaul doiuos, el nou Un
* llimc locum panlo oliscurioicin sic explaoal aniiis ruerat in inftrinitale qu-indo si-
tliiodecii»
Viciurius S:<iicius, iiiquil, Taler i-xpnuti Piupliel;e
. iiata riiit, Lnc. v ; et iia qu;in<io iiuu est
Malili. i\,
\erlia : l*i:er cenium anuorum morietur, et pec- iiiia aicbisynagogi, isia a;grotate coepii ; el ubi
cniur ceHtnm aunorum maiedictus erit. Ait auiuiu i»ia sanata ebl, lila obiil moilem. Trabil auteni di-
I*
ccilurem cenieiiuriuiii, qui tiia'edi iiis crit, Ju- vino ingeiiio baiic siiiiiliiiidinem ad duos popubis,
iu:i>ium po|!uluni, qut Abialta' &ei himIuiu caimm Jutlu:uruui fcCiiitel ei {;eiililiuiii : quippc cum sur-
liii;i» Uiit, si^iiiiiiaie, eitii.quc piu; l>.-ri.a nuli-dt- geiitibus au lideiii Judxis, genies a:j:rulare cicpe-
iluni pciptlu.u subj:ict;re. qiioU inject-rit tnaiitis niiil : saiiaiae sunl auiem uI:f, et ad lidem vene-
iii Ctirt.-lKin, qiti oe Abr.ib«ni slirpe |:eiier» us rui l, ciiui Jutiafii lidem, iii sjua uatifuer-iiii, per-
i'Sl : ^uciit piiLruiii Lciilu.ii aiiUuiiHii lut^rpie- iliilciiiiil : ei iia uiii unus ue?ivii, .iKcr cirpil.
'
l.iUr. ^ i^escribii V:Clorius oninibus pro dumibus
* Id qiioipte nut-tum Yiciorio <ii'i .ib» nicrotij- noi) cuiiii, tiui>iil, Je .loniiiiiiA (uiiluni iti co p»:d-
mu, quia iica arciiisy.a^ogi er-ii aniiuriim duoiic- uiu, aed de utiiiiibos q>'0^ (.uiit bic Wi PropUelu
ciin i{U4iidu nivrtua t:»t, Luc. vui ; ei iiviuori bt>it»<t tu..rriiiiir.
:
«73 COMMENTAIl. IN ISAIAW PflOPliETAM L1B. XVIIT, CAP. LXV. 6:4
bitantin ew, vcl pcregrinjiiione, vel at(eri(:i< ra- A (/*<«/• »ci, 13). quotidie iriumphan» d<5 atlvcrsariis.
pina, morl« snb'racii. QmjUs fuit 3o\t, i\m,
vcl et insigne vicloriae prxfcrens. Sin autcm juxt:i Sc-
divcs cirne et spirtin, in tantam dc.ductns esi piiijigiiita legimus, dies lignititaf, qni niagissensnin
panpertaiem, nt in slrrquiliniu sederel csira por- « [I<;brano verlere,qnain vcrba,ligniini vit« inlelligi-
lam civitalis {Job ii). E contrario dives ilie in mus, quod in paradiso siinm esl. Ad quoii ne cxien-
Kvanj;i'iio purpnrMiis a^dificavit domuni, ei lialti- deret Adam manum siiam ui viTecet, ejecins e>l de
lavit in ea, cui reoii^siine dici poterat : Stulie, hnc p»radiso(fr«n. in). In ciijus cusiodiain Cherubim,
nocte auferetur oninia lua a le : qute auiem pra^pa' id esi, icicniicr multitudo, et ignita franiea posiia
rtnli, lujus eruiit {Luc. xn. 20) ? Non snlum iMitcni esi, ni servarenl vian» ligni vitiE, ne in pcccato poei-
ail, «'dtrRabuni domos, et liabitabiint in ei» : scd tiis Adam, et neodiim sna deiicia cngiioscens, coine-
pli>ni:>b«nt qiioqne vineas, ei ip»i conicdcnt fin- dcrel ex fo, el inipoenitenii^ desperalionisque sc
cinin earuia. Juxla illud quod iii MichiKa diritnr : siiperbije. morte iPOiereinr. Qnod sit iioc lignnm
fteqtiiefcel unusquiniue lufc vinea sun et tub (icu vitac,Salomon exponii uiaiiifcsiins, qni de 8;ipit>iiii.i
m» j et non erit qni exterreal {Mich. iv, 4). Ila-c Dei (lisptUaiis ail Lignum titiv esl omnibus qui ac-
:
e^l vinca qnae in i*>i>iigelio !oqiieb-'itiir : Ego sum cedunt atl eam,et qui iuiiiiKutur super illam, quasi
vHis, el vos palmites, el Pater mtui ngricola (Joan. B super Dvminum [irmitas {Pto^. ni, 18), nec diibii(m
XV, 5). Omnisqui non facil fruclum exciletur, et in quin Verbtmi Dci significei. qiii ipse cst via aique
i(ji:em viilletuf [Matlh. iii, iO). liujus frucius co- siipieiitia. et de se loquilnr : Ego sum viia {Jvnn.
nteihtnlnr el btbunlnr, et lactilicantcor boiiiiniB, et xi, 25 ; xiv, 6). Et de qiia Propbct:» dec:;!iiai
iitciMiant .Tinicos sponsi, et in regno Dei bibiiiilur Omnia in sapieniia feciiti : rerleiaest lerra crenlinue
qiiotidie. Siib flcu aulem requiescil, ei nullus in- tua {Paal. c\v, *li) ; e! apostohis J*aul;is : f'/nis/a*
sidias reforinidat, qui duicedine sancii Spirilns Dei virtut et Dei sa; ieiUia (i Cor. i, 2i}. Opcra
finitiir, et iliius friK-libns sainratur, cliaritate, qiioque popiili Dei non veierasccnt, sed ifinovnbfn-
faudio, pace, fide, continentia, patieniia. i)e iut- tur qnolidie, iit non aniiiiilent in vei«iiit:ite i!lie!<t:,
jitsceinodidiciiiir plaiil:»lore : Qt/i pl-vitaverii licum ied in noviiate jpiriiiis (Roik. vi). 11: qjioiiiodo per
come('el fruclus ejus {Amos ix, iA). Qiti taies xdifi- inobedifniiam uttiiis hominis, peccitloces coitsiituti
c:ivcril domos, ci ptatttaverit vineiis, de qnibiis et sunt pluriiiii : sic pei' obedieiniaiii nnius liorr.inis,
Aposlolus loqiiiinr : Ego plantaoi, Apollo rigavil, jiisli constituantor muUi. ?el c-rlc boc dicendnrri,
Deus incremenlim dedil (l Cor. iii, 6), coiiicdcl 795 ([y^oil opsra eortiin voi^saseanl, quorutn do-
Ubiwes iiianiiuin suarnin (Pjia/. cxxvii); ets^niinans ^,
mus fundata snpcr pelniin, perinaiiet in iT.iernnrn,
in spiriiti, de spiriiu nieiei vitam sciernain (Gtlat. et qui jediticariisit snper fiinii;;imcnUtrn ClirisM, au-
VI) : r.ec diaboli el saielliium ejns fraudibus sup- rum, arj^enluin, bipides pseliosos ( / Cor. m) :
pliiiilabiuir. ct e foniraiio eonttji opera dispereanl, <!«oran( do-
(Vers. 25 sCiiq.) « Secupduni dies eiiim ligni, inus fiiiiilata super arenain, snbiia ieiiiprrst;"te sul>-
crtini dics popnli niei, et opcra manutini eornm •veriitnr ; ct qui ipdibcavernni «upcr tuitdarnoTiturf»
voierasoenl eleclis lueis *. Non laborabuni frusira, Cbrisii, ligna, feiinm, siipniani. An iioii lib! vidctui'
neqne generabnnl in contnrbatione : quia seitieii quciidic iiiveterareopers ssiii, qui, pr«teritv)rum ob-
b''nftdiciorum Doinini est, et nepoles eorum cum lilus, in fuiuruiii extendiiur? Unde el Vcsiis ei No-
eis. Lriiq:ie 2niei|uai:i clainenl, ego exuuJiain : •vitm dicitiir Testamcntum : non quo Vcnis pere-T!,
adbuc illis dicenliiiiis,
7d^ ^i''' exaudiam \Yuig. »ed quu Novo alind non sucvedsi. jiioc guuqne
audiani]. Lnpus ct iigniis pasceiitnr siinu!, et leo et juxta Hcbraicnm dici pciest, qnod opcra populi et.
iios coinedent paleas, et serpenli pnlvis panis eju'^. in ChriE>io crcdeniiiim, trucins siiit aposioloiurn,
^on iiocebunl, neqiieoccidcni in unini nioitie san- id est elcciorum Dei, et in iiies;»uris eonim recon-
clo nieo, dicil Domiiiiis. i LXX : < Eteniin scciiii- danliir. Mulli cnim voc:iii, ct pauci eleiti {Muiili.
dum dies ligni vilae, dies populi inei : opera iabc- D xx). isli non labor.-inunl irosira, ul qyoisdain laho-
ruit! snornm inveie?<is^;ere facient elecli iiiei : iioh ravere Judaei ; sed laboies manuuiii siiarijm mandu
i.'<lK>r:ibunt iii v.icuiim, iiCipiK filios g«ni'rabi:iu in cabun). f<eque gbnerabunl in conliiriiaiione, sive
m.'»!ediciioiiem ; quia scmea bfiiciiir.iuiii a Domiiio in maledictione, et ui in Hebraico e.\j:ics.};iii!> pum
est, cl nepuies eoruin cuiii ois. Ei cril aiileqii:im lur. ei? avu-af,;-3!/, quod hngsia eorum dii.iiui i a-
ci.-imeiil, rg<:« ntaudiiHK ens : adhiic lo^jticnlibus iliis baLa (n^TZ*/; [Ai. rAE.'.Ai,i] hocesl, ul esse dey.slani.
dicadh, qtiid est ? Tunc tupi ft agai pasci:ntnr ei iiiieiii substaniise sux> habcnnt prr; quu Aqui
siiuul : leo nuiem qu:isi lios ;cunie<iei pai(*:ts. et la, Syiiiir.acbus, el Tbeodolio {esiirtaiwnem iniet
.•<eipcits icrratii qnaai p:ineni. Non liocebitni, m^ipie preiaii sunt : ul riequaquam fesiineiii absque ra-
iOiruiitpciii, in monle !>ancto mt^o, tlicit Domiiitis. l!!ine civdere : sed ifnii^niur Waihaiijiel, qui Doft".!-
vf.ierna erii babiialio aiqiie pUiiialio jusloruin, tit ni voce lanriaius csi Ecce veie liTneUiu, iu
:
qv
dies viia^populi mei dichiis vii.ie ligni compnrenluf, dntus non est {Joun. i, 47), qui Chrisuifn r.ucJo.-i-
(!?• qiio iii PsiilfTiis (iiciiur-: JuaiHs m polma iloisb)!. taie Scripiijiraruisi qii;ereliai, cl dt; propbeii» cupic-
* In Viilg. eiiiier. versione inveiJrokuni : cieni wei non taborabuni, minus recie ad Kebrcea-r.T-^Ta
'hz'*
:
675 S. EUSEBIl HlERONYMf 676
Iwi afjnoscorc diceiiii : De NasMrelh foteti ^imiid \ ditbit euat{CeH. M\t, 27) ; si?e, ul iu Hehraico
boni eue? Ei «st sensns "'''i Me&sinm diritur, dividet spolia. Cnjus dcclrina cibut
:
O"^'™'^^
afldiiciiis d« G.'>i:iaea, et Nazareth, quem e%o de fuit ciedeittiiiui, et <]ui iu loio orlie de superalis
iJeihlecm Jud:i sciop&se proinissuin ? Aposinli tgiiur adversariis tr uinph.i>-it. Agiii ^uioin ciedeudi
ei nposlolici viri il» filios goneraliiiiil, iit de Scri- sniit «usnes, qiii iii veslibii.'; Cini !itiis seqwnii-
piuris sanctis iiistrii.int, til non imitrmur in:tled<> liir Agnnm «|tiociin'jne vadit (Apoc. xiT),quos 797
ciionem Judxorum, sed cuia Propheia dicant : A D.ininns Pclinir:tdidil ad pas^cendum iliceiis : Pasce
tiiiiore luo, Doniine, ui nurt eoncepimys, el ;»crra>t- aguof meo$ [JoMn. ssi, i6). Leo qnoqiie ut Ims
vimn% ei pei^eriniHS (Ita. xxvi, !8). l)e lii* eMiiii ceuierin p3le.)S, qunudo viri diserii^simi, et quoii-
dicMfn cr.it : B?iieriicta pro^ntes «iieri tui (Dcut. dam apjil srpcnlim poleiiles, Scripturaniiu S6
)sxviti, i). Tnles suril (ilii Abrali.iin. qiii raciiini ir.idiini ri!sli('ii:ili, nt iiequuqiiaiii s.-Eculiri pascan*
opera e]u* (Joan. viii) el in veleri iiisioria ftppei- tur eloqtieini.i, qor insiar nieilis siillat de iabiis
lanttiriiiii prnpheiarum quales ei in nuvo lu«irti- ir.ertirii is, scd viliiaiem ei pal^ag s«*qH:miur histo-
fTienio Apoiiloli g<'Ou&riini {Acl. \y), Pa;ilu« T*fRo- liee, (loiiec iiuili» l-ilmre atque intiusiria nicrennlur
llKiim, l,uc;im, ei T:!iin;. mnliosipie a!u>»; Poinis .-.«1 fruMitiitini sensiiuni pervenire. De qiiilius paleis
Marcufn ev;ingeli.slrtni, el i';tieri raMero*, quoriim B ''i fruiiitnto Joreniias Inqiiiiiir zQnid pnliis ad tri-
^ciicii^^ium stMiien esi, et liiicusqne luMiediciliit , el licum, dicii Domiuus (Jerem. ixnt, S8) ? Et cotisi»
perinancnl lilii 796 fi''n'U/n. De quibii» l*r«!)ditMa demndom, (|uo(i noft lios Terlalur in rabiem, sed
dicit : Bei:lu* *.tr qut limei DtmiRum, iu iiitniJulit leo rrMiieiuriti tn.insneitidiucin. Serpens etiam qui
ejvs vc'hl niniii. Polcnt in lcria eni icrneu e;ui, obsei vnbiil Imminis cairanetim, et ciiju» ;ib homin<^
gewiotie rcclortim bensdicelnr (Ptal. c\l, i, 2). Kl observjbaitir capoi, neqtuquaiu alioruin nuirielur
alibi . FiHi itii tiCHt norellcB elitarHm in circuilu iriierilu. sed iCirafn, sive pulveiem, qnasi pan«rn
memee tua. Ecce lic bfnedivelur homo tjni limel De- coiiiciiet (Ccit. iii). Aui ferie sic inieliigeiidum.
miunm (fsa!. cxjivii, 5.4;. K ccntrario ile Jiiria di- quud itiaholtis qni priiis iioiiitniiin moriibtts pasrt!-
ciliii prodiiore, ei oiniiibiis qui sitnilcs ejiis snnl :
batnr, *-os t:ii!ttiiu coiiicilat, qui piitvi.s ac terra
Finui fiiiiejv.s puiiilii, €i iijor eiut tidun. Comme- sunl : pcr qnic (iinuia demoustratiir muloriim iu bo-
reaulnr el irantferatiiur (ilii ejut, el mendicent, eji- num foniuiuMiio, qiii inuf^xii erun!, aiiliqna feri-
cianivr de domibux suii [PiaL c^iii, 9, 10). (ierer.i- laie dcposiia : nnrt foris, scti in nionie sanrio D -
t^oiiisenim iit;i!.a' fuiis csl pessirr.us. Qni concipinnt mini. h(>c C8t in Ecclesia, ei in confesiione ejiis
dolorcin. ttt p..riuiil iiiiqiiil:i!eni. L)e (inoruro scri- fnoiiiis, a quo \itlncr;ilus est prieceps Tyri, tt cjui
pium esi prin(-ij»« : Kcce parturiii injuiliiiam, con- cxcisus de nionie sine ir.iinihne. < revii in montem
copil doloreiH,el peperil iuiquilatem {Psai. vii, lo). inagiium, ci implevjf orlicm {0««. n). interrcge-
Si .nuiem boc de impiis dicitur, qui nodo Svinriue', ir.us iii boc lotn Jud«uR, ei omnes qui sub iiominf:
vir he.itiis el jusius, lilios pe&jiroos genuii. qui nou Chrisliano adbuc pale:is tnnn'«!a!i-l ScripiuraruiJ»,
ambuiaveruiii per vitiiii pairis •;/ Reg. vtiii; et Da- qur venfiiahru Uofnini a irilic» scparslaf, venio
vjd, de cnjus Clirisius iialus esl setniue, duos gonmt liadcntur el riammis, qtiae be.iiiiiido sil scsiimauda,
filios, .\oimon et Ab^ssaion, quorum alter frairis, m in milic auuortim regno, in Siiin monle, civil;iic
aller patils exstilit p.irric'da(// Reif. xiii, xv-svui)? Clirisii pr.-esenli8 Jertisaliim ; et in Templo luigu-
Kx qoibtis omnibus (lisciipns, (iJi(»s ei nepuies se- 6ii-siiiin, Inpiel agni, icones ft liowe.s, scrpenles el
cunduin id inieliigi debere quod diyiimis. Joxia Imoiine» siinul coiiiedjint, p.iriierq<!e coiiinioreT!-
qiiod ci rauliis filios |>;>rttinl, donec Ciirisat? for- lur ? ei liis ii4/. hi] tantuin iniio.xi! sint, qui in
mel!ir in eis (Galiil. ivj, ei Onesimnm [Pliilnu., IC) luoiile baiielo Uotiiini liahitaverinl? Ex qiio inielli-
in Tinrulis genera!. Qui (.um tlaniavprlnt, shitim giiiins o.Tnes, qui estra moniem ftieiini, otciden-
esauilieiilur, ei illis loqiienlilus, dicel DiWTiinus, «Ins. NuiiarjiiiH ergo liipis, lionihtis, ursis.^parriis
Adsum. Qii« omnia cliam jiisia iiiter.im in Aciihus »•4"'' .«ierpeiitibtts, e» c*ieris besiiis onirersns or-
jposlolorum cornimus eise cOfnpieia. NequP eniiii trii; el imtiiensi salltts, ei yEfVj.tiac v.istit.is soiHw-
poitiisseni omnes genics in lam hrevi icmpore crc- dinis, qU3» vtm natoruni aiiimauiiiifii fertiiis esi, ei
Jere, nisi signormn eorum quoriam-
miriiciilis tiilcs pro surr.m.i felicitaie civitas sancta non solum ho-
modo cssei eilorta. Loqueiitihus enim et c-ainan- miiiiim.ied H besliarura aique serpeniium enl bs
libus aposloiis et aposlolicis vjris, Domiiius si^'-to- biiaculuin, ui, juxla superinrem piophetiam, b,ibiJ»i
ruin magiilliidiiie respoadelinl, ui Dorcas .id preces lujius cam agno, et pardus cum e^do, viiuluS el
Peiri surgeret (Act. \%), hI Fiiblii paier in iusul.i ko, ei oves com ursij. siniul 79g fhoreniur (L
Meliia febribitset dyseritcri:i, qui morbi inicr sc xi) ; el puer p;i;vijl'js rcgai eos, ei mfaos ab ubere
coiiirarii sunt, Paiiii precilms sauarctur, et ul eos mnizi manuir. in foiaifen aspidit, ei m caverpa sui
loius orbis deos ifiter b&i)iine<i diccrei .imbutare interiicial reguliim. Ciiusaquo Sil )ani*> feliciiaii
{Act. xxv.ii). Tunc luptis el .-ifiniis pascebsniur (|uia repieia est omnis terre scienlia Domin
{'niiil, pcrsecuior Paul^s ei Ananii»s discJpulus (Cap LXVI. - Vers. 1.) iHaec dicu Dominus
lAci. u). Me bipiis, de q^io scripium est : Ppnjamin C(Bl«m sedes mea, h \em scabdium peduoj rneo-
hijxr rapcx, uKiHe eomcd*' prednm, el nd tesfjeranl rum. Quae est isla Uomus quam ffdiricabilis roihl
;
677 COMMENTAR. IN ISAIAM PROniETAM LIB. XVllI, CAP. LXVI. 678
et quls «sl i»te locus re«i«i)<ilioTi1s me« ? Omnia li*c A siint, e! ipTrilu orU ejusomnls virlus eorum. Nul-
manus mea fccii, ei Tacia siinl iitiiversa isia, ditit lifsijue locus esi requfeiicnis Domini, nhi isle quem
Ddiiiiiius. » LX\ siinilitcr. Ne mornein sanf^Uitn Propht;l3 &ul>nccli;*
inleliigerenius Sioi», ei Jinlaico operiremiis fcrrorc, { Vtsrs. 2, S. ) '( Ad quem anlem re.splc)aiT),
qiii puiant osslruendfctn JertisalcoT, et oiniiia qvx Tiiii ad pau^ierculuTii et cotitriium spiriiu, et
Doiiiiiiuj ponicciiir, il.i expienJa farnalller, miferi irtfmenifetn itrTnones rn«?os? Qui ininiolai bo-
nobis iianc siispicionem; et ponil lesiir.ioninm, \em, qtsasi qiii inlerftciai homjnein. t|iji nia-
(|uo usiis est Siepiiaitit.s priinii^ rriAriyr iii Christo cial peciii , quasi <jui excerclarev canem. Qui
«dversuin .ltidai<!a;n crinlenlionem fAr/. vp). Saio- ofTeii ol;l.<iioi!em, qnasi qui SBnguinem suii'u:i»
m<>n aeJificavi'. ei (ioiiiU'<i, lisiid diiiiiiuTi i|i9iii D^o ofTf^rat. Qni recordatur ihiirts, quasi qui beit^dical
itd no!i ii> mannnicli? exoeisiis habilsl, sicut Pro- i<fi)li!m {Vtiifi. idolo"). r LXX : { El Jtipcr qiiem
plieia ;4ll : flonlum mihi ihrnnm est : lerra aulem respieiain, nisi huniil«m et quieium, et iremei'icm
ienbelluiH v^diini nteciuin. El P^miIii* in codera vo- sermones ntcos ? -^lniquus suiem , qni inimolal
Iiiminc : Deui tfui ferit mvrKhini, et qui co viiulum qiiasi peixwiiejis vlrum. Sacriftciivs de
suul, niquaqitam in tempiit .ttaitufactii hahitul (Acl '
gregH, qu3si qni «fciti»t canem. Qni oiTeri sintil.«m
' '
R
XVII, 24). bi enim iiistar sedenlis in soiio aiqtje re- quasi qnl sangi.incm suinuin. Qut drrt ihus in mc-
gnaniis, carlum ilirouus ejus e.sl, el lerra sc.Tl)elhi;n nioriale, qiiasi bl-^splieniu.s. >)
Sublato alsari lcni-
pedum lllius, q»iom(ir<o parvo elaud»;t«r loco, qui ploque lerrerto. qnod fauni.ina consifnxeral manus,
complet oiimia, et in quo suni omnia ? IJnde et Moy- rccte auf^Tijntur st viciini.?* Jv>(l«PMiiii, ne forsiian
sei : Ne Jicat, irnjnii, jn ccrde /t/o, Lon<rf s$t : Dem dicerent : iNon tam .sfnlti s«!'-.!n?, ut Deum pulenuis
tnim in ca-lo i«n:««n, et iHftT lerram deorsum : et !oco po.sse cof tluJi : .srd in «ep»r.'»to ad sacrifican-
ncn £st aliui prceler tum Deus {Deul. iv, 39). £t duin loco, I)eo viciimas imn^oiainu?, qu« ff^e
Psnlniista : Qun ibo a Spiriiu luo, ei a fade lu.i quc pr;crepla sunt. n»b!lator ijjilur cfeU, imo CrcJi-
fygiam? Si oiceudero in rcslum^ illic es : »i nd «n- i.or otnnium qiii jn terris leinplum h?»b*;re .se deit»r~
fetna dtsctndero, od.i {P.;al. cvvxyui, 7, 8/. Cul ga!» hiHiiiieni et quistuii', el trementfffn .semioii.-S
et Jereniia.s ex pciSiO;u Dei tongruif, diccus r Dfu$ S(i05 homiiiem iibenter xssumil iii leinpluni, jnxla
apprcpir^quans e<ji> : ei non ('e (crgs Deua. l^umquid iliud Apo.^^loli : Vos anteni esils lemplum Dei, et
lalere <^Mis poleril in abscorid-.iis, ei egc mn videbo SpiriiHS iamlui kafn'fr.l irt votii. Si 9«j,« vioi'ot
etitn ? ISohue coelum et t^rram eqo implfo [Jcrem. Uimplum Dei, vt'./onit idurrt Deui. Tempivm tnim
fctiii, 25, 24)? iii ip«o eriim omnes suirjis el n.ovf- q ^'f'-
800 "»'<'fi'«i (s!.qiio<S tslis ros (I Cor. ui.
rnur (kct. xv!j). Hoo auli^iu dicit. ut Js/iriirutn 1(5, il). 0'"Cunque ^rgf» hiinrtilis eif «t qn-.euis, el
cOnviiicsl erroreip, qiii pulsnl invisibilem. frfincor- trei»ie:i5 scttiioises Dg). iosnm ref.picit Oomiruis,
pof:*lefn, el iftconipieher<i,!bi!em Deui^. k'm>>'o Jc- ei dc ipso dirtMfn JPlPilig» poief^l, qt<od «ub terr*
russlem jiossecoRcltiiii. Qucd quiceiH •;? ipseS^Jo- noinine propltft^iur : ferru iremml el qu-evit^ cum
moii ^xsirncior leippr», in oialioriesu» ad Domintim nsurgerci adjudicium Deus {FspJ. i^x)«v, 9, !0).
prolixinfi coniiielur (/// Hcg. viii). Ac nc arhiii;-^. Hat!i2l'»rf;j 8«jinf» ejs!\, p»'^ quibus p.f-vwvwj;;»':»!)?
inur ccrIo !}iipque «»l serra ?)ei ivtiigiiiiudinern oip- terra dicit'ir. consMeranies fu<neipro Dci, qtiiese.-n
ilen.lam, »n alio locoJe ea lfgim'<s : Qvi Utiet ••cRium aj,'Ufa $1 7r.aii5 optribtis : ot sedenifsin domo, aeifr-
pnltno, et i'rrr^i.1 pnqiilo. Ilsa. xt, (*2j. Pcr q».4> no reqnie«:ruj!!: Sab'.»!o ', ne fnovei>nfc ie ad fjpiis
.oslenijiiur bsij« 700 ^* furinseitii.', ci ;u<:iPNCMi«, i«}rvile «ifccati, siirui afJGificsiore^ lunis .•fiovt!i'lf.u
ci tiifoiKiiii, et cifciirn!u.si!jf, dfm ei s'i'iii ftts-oicjue cuoniiam Up. Orient<> pedc^; Siio^, el or!»nn veri Jn-.
TiOfi coiicluijiliii, et pugiiiu eO!t'-.''jd)J fsc paisi.o. mjnis retiqufru?(i. fi^c atidifruiit iiJyl «juod ad
Qiii non sclum cob!' et tcrr;«f, sed si i!tvis!hilii.m Caiu didlur : Pecccsii.(jtiieic>> {itsn. iv). Sed ]t>;itA
creaior cst Angciorijm, ei Arciiangelorum, Dc^fii:!,!- Pfo^erJri;] S.nJninortii, : Qni audii Dcufn. ratiiai/il
Ji0ni>m, Poiest.lurn, el ti»Ht-!ori.:ii' horrlwim, de -^ cctiftdetis ^ef i^uiesrst atnqtie timotf. ab i>r,:Hi molu
uuil)tt.s .^pos»ol«s loQuitur (Co/ots. li : qu:*? o^tinia {Pri>v. I. 33). Isie et hnmuis aiqiifc psufie.^ciiius, e^
De.l m^^nus operata csi, De qua ei Job ct Fsalinisi.i contrituj. spiriiu, ireiner.s^jue se.rmunes Pornini, de
commemorsnc : ^fonu.i iva (ici( »nf, et p/i?o.'>ir>ri« qwo icripiufT! fsi in Evaogelio : Seaii paxise\cs *pi-
rr'e Jvb x, 18, Psol. C.x\m, 75j. Omnia eiiim pftr rilii, quoninm ipsorhniesl regrtvtn ccsloru r. (Mailh.
ipsum lacta suot. el sme ipso fat;ijr?i csl nihii. Df V, o). Kl sL'bi : SfalHs cjui inteitigit snper ^i^auaiu tt
quo ruisuin JCfiuiie.s : !rs mtiiido, ail, rrai ; «?; tnwi- pauprrcm (/*««/. >;t., 5). El riifsuso : S/f.'ivfi/s D'jn'i--
dni per iiisuin faciua esi IJoan. l, 10). Ipnt eoim ni.nipe' v.ie, prnpier qus>n unxii ffte, Pf^nge/ii.ti.j
drxit, et fctvta .«.'«n/, »/'*c yr.andunt , el irenln sanf pa'i'.per:biii- miii! ins (/i«_ i.xi, 1). Quodq jfi seq-lji
(Psol. «xiw, 9V tA boc quod Senpiura Gcneseos lur in e^iiiione viiigaia : Ir.iqidis eutem, iti Hel>':;ico
fTi)Stico serfncrio demonsUiil, dfst.ii Deus, et fecit Kon iiabelur, sed si.^iplicuer jurgil ei dicil Qui
pnus \Ceiii:». i). Yerbo enim Domini cceli lirmaii immolai biicm, qucsi qui imerficiai homirerr Qood
'
Cofi. AmbfOSian. Uirt/io pro is(6rno. aifi:Oitjc jno vav-.b^xaxo'... Corriifue '.egeb&lisr priiis,
" .\l;icr aunoiante Viciorio, confidenter. b:' quiescei abif/M iimore imoini t»Q{o,
eXrstdi, esi in Ctiwo Pruv. t, in spf. '-^ r.ay/iii'.
;
:
679 S. EUSEBll lllERONYMl 680
Ci ia »lio scri»>tam csl l.ico : Mhericordiam tolo, A inquii, snis ambalaTeruiil, non iii »ia Dominu Et
Mii taeri^eium tcieniiant maait D
quam holo i, ttbominaiionet tuat auima eorum voluit, ut autatures
«I :
c*uti*m (Otee fi, 6). ti per. M»!achi»m Omnia • magis esseiil sui, quam amatores Dei. Quiim ob
causam, eiigentibus vias suas, et iinii eum qiii
fM« oderam, (aciebatit : operietuet lacrymit altare
iliis
meum : Numquid dignttm etl »1 reipiciam ad tacri- (licit : Ego tum tia {Joan. iiv, 6), et Doiainut ele>
fieium vettrum, et tutciftiam placabiU qutd de mani- git iiiusioues, sive illusores eorum, qoi * Hebraice
butvettrit{Malock. u, {5)^ AuUiaut iudxi quod tlicuuiur TUAL(?LE i^^ThST^), id est, i(ji:ialxtai, ul
Deus nyn qn*ral8acrificia,seil offerenliuin aniuiuin. cunstituat priiicipes pessimos, et omiiia mala
£l qui mactal, iiiquii, }ycfHt,quaiiqHi exrerebret c*- eorum, sive quau iimebi«nt, pariier adiiacai. Ctusaft-
nem. Uudecl per Moysen scrijitnm esi : Aoh o/j'etet qiie reddii, cur 802 Iraditi sint Scribis ei Pli»ri-
mereedem rtieretric\t, neque pTeiium caiti* in domo sa.'is itlusoribus sims, de qiiibus priinus piiaimus
Dti tui. {Deul. ix!»i, 18). I'uicbreque*C4i:is cl ine- juxta Uelirsos canii : Et in eathedrm iilutorum noii
relrix copulantur, quia otrumquc »iiiniai pruiuim tedit : quos :)ppeliaiii Scptuiigiuta pettileiuet : qua-
est ad iibiiJinem. Sinuilqne consi*l«re<i.ii> <iut>d noii ies itieruiii filii bli, fiiii peMli!>^n*i£, pro qiio iit Hebrat-
dixerit : Qui iininulai arieiem, qn»ii qui iiiimul;4t co scrijitiiin esl belial [AI. blial] (SjrSa^ i'OC es'.
caitem ; ted occidat, iuitnit, cuuem. Qnud vcrbum B diaboli. Qma, iuquil, voeavi, ei nunerat quiretpoH'
non poiiitur in ^acriliciis, sod in liis (tu» trucidan- deret locuius tam, tl non audierunt : feccruntque
lur illiciie. Qui o/ferl ob'»!iouem ei sarri/iciii.;», 801 malum itt oculit meit : et ^us nolni, elegeruul. Quos
quati qui tangniueui tuillHin offcmi. Qii<i>l ei i|isiiin versiis secundo ponii in praesenti loco, et snpra,
lege proliibeiur, lalessuiit crtTciiiutit^ Jadseuriiu') ubidiiilnr: ISumerubo vot in gladio, et vmries in
(Levit. 11 ; Deut. i\\). Uui llins Inbnil quasi bias- cnde coftuelit, quia vocati, et non retpouditlis [Ita.
pbemiis, imo qu.isi benediceiis idolo. Puiesl aulem LW, li), et cxtera similiier. Quod lesliinoiiium.
«t hic e^se sensns : Post Fdiuin iix i:m qui veiiil quo seiisu accipi debeat, ibi dictum cst.
mansucuis et pauper, scdens supcr piiilnio ajiiiia;, (Yers. 5.) < Audite verbutn DuiKiiii, qui Ireiiritis
nclo carnes, victiiitas dete^lor, 6acri>ir.i<< Judxorum ad sermoiiein [l'«/a.iVcrbni»] cjns. Dixertiiil frutres
uiiibras legis repiobo, quia deteoiabilis inibi csl vestri qiii odeiun! vos, ct abjeccrnisi • pinpter no-
erilas Cvatigelii [Zach. ii, Matth. xxi, Ltic. sis, ineii i.ueuiu : Glorificetur Doininus, et videbiinus iii
Joan. \i\ ). Sin auteiii lioc dicilur, q»jud pusi fal- Ixlilia veslra, ipsi autem coiiliiiidentur. i . LXX :
gur Crangeiii, vetiis reiigio ces^ei iii tinbe : qnid < Audiie verbum Doisini, qui (reniitis sermonem
Tespoiidebniit, qui credcntcs cx Judals arbitr;iiror ejiis. Dicitc frairibus veslris, qui oderuitt voa, el
9bsi|ue noxa sui posse caniaiitcr uQeirc sacnti- aboniiiiaiilur ul iiomoii giorilicciur Domiui : et
cia? ap|i.:reat in !a)iitia urum : et iili Ciioriiiideiitur [Al.
(Wrs. 4.) « Hac omnia elegcrunt in viis suis, cotil'ii!i'J;inliir]. • Oe qiiilius aiitc jam dixerat : Super
ei in abomiiiaiionilitis sn.is ahinia eoruin lieloctata quem respuium, uit: mptr humiletn et qnietnin, el
esl. rnde et ego eli.^am illnsioijes eorum •» ct qiise tieiueulciH seimoiiet lueos ? ipiiis prsecipit ul, coii-
timcl an), adducant eis. Quia >ocavi, ci non erat lemplis viciiiiiis Jiid.-ennim, el omiii Sciibaiuin ac
qni ies|»oi!rtercl : locntns snm, ei fton auditjrntil JMiaiis.eonim suinon; d«:specio, tra.<iseiiut ad ejus
ficrriititqitc nialiim in oculis meis : ci qihe iiuiui, Cii!:ui!U qiKJtii vjcanleiii iiii audiro iiolueriuil, at-
el't;eriiiil [^'i.i'j. egeriini].. » i.,XX ; « Kt ipsi eiege- qne coislcinpscruiii, *-A leceruiil iiMiiiiu iii conspe-
runl \i:is suiis, cl abooiin^iiioiies suas^mitna eurum ciu •jiis. hQc buc pritciplorum 6ne con.enuis est,
v<!luii : et cgo elig'->iii illusiones eorum, el i-eccal:» sed >i>!t)e;ai e-s rr.;indaiuiii bvangeiii [Luc. \i). nt
rctribtiniii eis. Qnia voc;ivi eos, t»i uon obiiudicrui.l <lili<^a!ii iiiiiniios suos, bencfacisiil iiis (|ui odenitil
iucntns suiii, el n>jii avdiernnl, El feccrunt iiiaiiiin se. 01 oieiii pro pcrsccnlnribiis siiis, et imtteiiiur
iii meo, ci qnae nolcbiiini eiegerniil. »
cunspcctu eieiiieiiiiaii! l'jlri,s, i|iii'iriri iacl .sitl'jin suiim^^siiji^-r
Jfnmolare bovem, mactare arietem, ;.ITerre sacrili- jnstus ei injiisios : 1 1 rjrffntej.imjnit, operavtfra.
•. lum, tliura snccciiJerc, quiu !l;i kitiiet ['leit.s, (jiorilicriu l^airem »e»lrum qui iu coelis ett [Muilh. v,
quasi Uumicidiiini, ct olilatioiicm caiiis : et sniilnin l(>).Qiiod i>osi geiicra!e'ii iiilelligciiiiam speeiali-'
fcjiiguiitem alqne blasplietitiam ipsi eiegeruiii ; cl tcr * aj!0.'jiolis piacipilur ct apdsiolicis viris, ut
1 1 lalia rolereiil, eoium arbitrii fnlt ; jiij^ia quod diiitiaiil Jiidicos pcrsecuiores suos. et eos qni so
liicit por Czeiliie! : Uedi eit juttilicniiouet nun boitus, :iL-oiniiiaiitiir, in loco fralrMiu b;>t>e;>ni, diceiites
tt pra^cepia non bona {Ezech. jx, 1!;. Ei iu vjis, cum Peiro : Yiri frairet £t pairfSf^Q^ uudiie ; et
* Aiitea erat iituioret. contradiicusibiis ipsitis gcndum eit, n.tm et Viilgala ediiio serv:ii buc te f-
qtiuqiie liieroiiyiiiiana^ veikiutus niss. l.iis, uiim legil : Di.terun{ fraiics ttntri odieuU-t
* Vicior. 911«', ei cuiistqneiWiT i;>i.T:2{y;jia-:a ex los, el abjicieutes piopfer nnmen meum. Li li.eiuiiy-
ip.'i.ii l.XX subitiluil pro iuTiaty.-ra-. aiqac eo iii(|ii.i iiiii^ dum aii. Qui cderunt, el tepiruui yut. In ijiie.ti
verbu UM tmiil L\X
«liam psal. x\xtu : £; luutbi t-eiiSiiii; LXX Qui odeTUui vot, ei ubnininint'
liabciil,
ifCt isnpileii tunt s;j.T:afj;ji4;o>v tiiusionibut. Vcrior lur Ncc iiitriiiii citiii stc qiioque in il<:bi;'icu lcga-
iitbtlosecius im[>!cssa cst lctuu, ct ad uiiiiOiiia so- iiir c:w>7:'.2 k;'.s;*u.*.
riem et inss. fiditn concinifor. * torrupie aiJiea erat tfiritualiter pro specia-
* Abjiciuni, itijiiil Yiclorius, non abjecerunt le- luer.
:
m COMME?<TAR. IM ISAlAM PROPHETAM LIB. XVIll, CkV. LWL
poasumus, Siaiiin-
$82
Paulo apostolo : Trhtitia mihi «r, ei coniinuu$ dohr & leni alf|n« deje«Uiin viJere noii
tordimeopro fralribus meis qui tunt hraelitt» quc uitien : Ipsi autem confuuidntur, &uh>iMdU»r,
(fftfni. IX, S). Gloril:c:iiur auttMii itooieii Doinimi, qiil iMiMuiitur lalia, qui nun inleiiijtuni inydieris
quaiido virlerint hoiiiines persecutorum fcrof-i.iin Scripturaruni, iiiali$<|i)e suis seniicnt cjus pnieii*
nostra fraiigi paiieniia, et vcrbeiaiueni tnuuuni, limn, quem pro liuniiiilaie eontcmpscrajii.
alleiius in.i]£ obvertione conruuiii. Qiiibtis in (Vera. 6.).« Vux [Vk/^. populi] iVentitus de civi-
EvttnKelio prsecipilur : Luceat tumen vetirum coram laio, vox de teinplo, vox Doniini iCiideiius reiriUu-
liommibus, tit videntet boHo opera venra, glorificeHl tio^iem iuiinicis suis. > LXX pru fremliu, clamsrent
Patremvetlrum qui iu cotlis en {Jlunn.r, 10) ; ei in posuerunt, e( ciulera sii.iiililer. Voluinus scire i{u:(:
Apocalypsi Joaunis : Timf(« Deuni, et dnle ei ijlo- ^ii cuiifusio Juilxoruin. (]Mi dixcrunt : Glorificetdr
ri(i»i {Apoc. XIV, 7)..P:iulus iiuo'.|ue scribit ail Go- Duniinus, ul veslraiii ixliiiaui viUeanius, el iriunt-
rintbios, provocaus eos ad coiiiitieiiiiam : Ut glo- piios regis vestri, nfquaqu.tni cassis proiiiisstoiii-
rifieedt Deum in eorpore vestro (/ Cor. v/, 20). Et |ju8, sed oculis coiticiiipleti-.ur. 10«, imiui!, tfamo-
riirsuii) : Sive comeditit, t-ve biHiis, omnia in gio- rit de civilate : haud dabiutu quin Jcru^aleiM ki^ui-
riam Oei fdcite (I Cor. n, iM). .(JiMie ei Uoinitius ficvt.Komano exerciiu circuuidatnm, et ia trej^
!i.iilodic»'iitibu8 iiQurenialtttJirelial {l Petr. ii) , cl
" p.iries inlus sedilioini divisaiti, qu^ndo uiius Teiii-
pi« perseciitoribus precabaiur. (}uod auieiii pnc- pl".«n oblinuit, et omiiia prius saiicta posaedii, fi»*
cipite Diciic fratribus vestris [Malth. nxvjii, tC;, riiiseciis tonlra bostcs, iulriimcus coutia cive*
non sinipliciier accipieiiduiu esi, alioquiti iiKilii fra- diniicaiis. F.o teinpore ol in urbc. et in Teinpio,
Ires vocant, ci in corde noii reiiuenl cltarii.-siein, tam sacenlolura cl Levitaiui», «{uaiv, vulgi i^nobi-
ilc quilms scribil Aposlohis ; Dcnin confiiewur »e lis, inulieiumque ac pueroiuiti u}u::Uu3 awdiiui e:.«,
scire,operibat autei)* negant {Til. i, 10). Oe (j»it>us quaudo reddidit J)<imiii«is rel.nbiiiioneui inijuicis
ei Doiiiiiius loquobaiur; /Vom vmtiis </«i liicil milii sijis, injplens oonuninalionum qua diierai : /«#/<;i»
D<;mti(e, Domiue, intrabii in nijiinm cceinum : sed tfunltir vobit doiuui vesira descrta {Luc. sii!^ 5j) ,
fU! fiicH vvlunttiietu Pulrii mei ifui iu ceelt est el iibin proplietiaoi : Uerdhiui domtun miam.
{Mutth. vif, 21). Sicqiie siare poicsl illa seiiienlia ; (Juaiidr» ptajsides leinpli coitsojia Angeli voi.e dixt=:-
Ntmodieit, fhminus Jesus, nist in Si>iniu sa^ico rmit ; Ttanseamusexliis sediL-tts. Dei{\i\i)us non sn-
(/ Cor. XII, 5). ^aiii cum biereiici diiant Do:i.iiiuiii luni Josepbiis », Judaic* scripior iiisloii.e, sc4
J<jsuin, el rfiiilii iii lesurreciione dicturi sniil ; ?'>o- «»iil:is prii» sxculis Psalsuijiia testaiur, dicens :
miite, nouns m uoiuine tuo proi)lietasimus,et viru- „ Vidi inbfuiKitem el eenirndictionemiiicivilaie {Piu(.
let ntullai jeciwus {Malth. vii, 2i) ? r,«spo!i(!ebil J-iv, 10), qii;n circumdedil uiuros ejtis ioi^i die cs
e»s Doininns : nececiire a nie, neseio vos. operorii tota lioclo, ita ul subveriereiur civiiss {Mich, m:,
inifjniiaiis. Krgo dieere, iioii sennoiie, (}iii lacl i» Cl i»H''ere{nr aliiid vaticiiiiuin : Sion iinusi r.^er
est, sed a£fi.'cUt et ooerihns coinprobalur. Ex qut- arabitur : eiJ.:rusa!em quasi caimla ir, cucu;iierarii>
bus dtscirrus, euuidi.in e>ae uiriusqui: Teslameitii ''^/-'"^«sicr (/«^. i, 8),
ho.-r^inyip qiii pia-cipii, ul si viiloriHnts iunienium ( Vers. 7. ) « Ailleijuatn parlurire!. pcperii ;
inimic! nustrt cadcre sub onere suo. nou ir.tnsoa- auieqtiafti 805 ^C"'''ei psriiis ejus, peptifi; rr,a-
mos, seu lcveintis cum eo, et bovein aul asiauin scnliiin. Qiiis audivit uiiquam ti.le?
$1 quis vidit
iOveiieriiiittserraiiteni, reddamusci (L?(C. xv,.4/a«j//. Iiuic slmileiii [ Vufg. sinsile ? Nitnquid psiluiiel
j
xviit). Hjoc jiixia LXX. Torro juxta.Hebraicttm, ttisra i.i die tina t aui parturicur [Vislg. parie-
hir milii senstis videlnr : AtiditC, apostoU, asulile, m'' j t'*">* 8'n>«l ? quia parturivit ei pepfril Sio»
disoipoli mei, qui trcmiiis vurbum Domini, narrabo iili«s stios : Nuiiquid ego qtii aiios pareie facio,
qutd dixcrini hiiires vesiri qui oderutii, el sepa- 'pse non pariam
Doroinns ? Si epo qut . dicil
rani vos, ei artiiiranlur alienos, nonptopter mala generaiionsin cieleris tiiliuo, steiilis ero, ail Uc-
vogira ; sed pn>;iier noinen nietiin, qui iiiiiniindo:^
Q miniti Deus iuu%. n LXX : » Atite.niani pailurietis
fxistiniani cHiKlos 804 ''' *"* '" '"<^ geiuecre- pari.il ; aniequaui reut-H dolor psrlurier.litKn, el-
dentes, ei dtettnt : Itecede a me.quin imrtiHndus es. Itigi,tt, «ji peperil masculiitu. Quis aiiilivit tale, ei
Qiiid ergo esl qiiod eos dixisse coniiuenioral : (tto- qtiis vidit simiie ? Si paruirivil it'rra in dio •
uiia
rificetur Domittus, et videbitnus in lcetitia vesiia? au; bi uata esi gens siiniii, q;ii2 parturiyit ct
Cujus versiculi hic seiisus est ; Quid nobis humilem peperit Sioii parvuios sues. Egis atiK^iB rjedi
iuiroduciiis Deuin ? qilid crucirixuiy^ el viruiu dolo- «spci taiioiieni liam^, ei non recorda!:» es inei
nim, el scieniem ft- rre inlir.niiales ? volniuus euiii dicil Dominus. r^oiine ego parienlem et «iterilern
m iua (ul diciii.*) uiaji^iate censiiicere n^gnaiilem : feci, dioii Deus tiiiis? t (^lamore lesonantede Jefii-
suspkicuius ei i!i sua jjloria iriiiuipijaaieiu, hunii- saleiu ei fcjmplo cjus, quando obsos» aluue sub-
'
qu£ aiinotavnrtus inepisl. iSad Dainasum
Vide aatem rectius sslta.m outii Joseplio senljj. Vidt»
nunu
in». 9, et iu episl.
0, 4(» iVmlie Euslocltii ad
iv.ulie ei EhsIocIiii Chrouicuiu »d au. Uhiisti xvuii, ei qtia; ibl obsei-
Itlarcellam, nuui. 4, atque
atqiie aiibi : quiiius in locis
, v»iiiys.
osieudimus tmposuissc.
Eiisebium osiendifnus
Hieronymo Eiisebiuin i tmpo^iuissc. ILe
PATftOL. XXtV. 52
;
683 S. EUSKBU niERONYMl 6B4
v^r^a «41, ui ininilqls (^irisU, qui Deom ' rcgcm A »*J»»»r« Patrii el Fsiii et Spiriius sattfH {Mauh"
siiscipere noiueruut, redpie»iiUus pro Impietaic sua XKTiti, !S), lilnascatuf norus populus, de quo i
«.iqije L]^ph«m{is xiern% suppitcia, Seeiesis in n<^> vlccsiiTiUS primub Psaimus canii : Anttuntiobunl
n;ine Doniini eongregata, dequa In Pssluio dirilur: Cfffi fuititiam ejus, populo qui nateetur, quem ftcit
ilcttio mivs in ta : ei ipse futKiavii eam aiiitiimui Domiiiiu { Pisi. XXI, 3*2 ). Ei iierum : Poputus
\Piai, J.XXXV1, 5), anlequani par{urjrel»p«peril. ante» ghi creabifur^ taudotil i)oniinutn { Pihl. C(, 19).
quam vexiirei parius ejui, f enuil inasculutn. Non Hic autein populus uno creaiBs esi die, quemi!-
«niin mulio icinpore, ui pc^pulus Jiidxorum per Al)ra- iuslritt so! jusiitia:, dlcente Scriplura : Ertl tibt
haio,«i ijaae« ti iscob, t\ ducdectm palriarct^ss el Domitttii lux iempUerno {ha. xs, i9). Possutitiis
rursuin periiberoseoruirac nepot«sere\itin majus, iioc quod dlr-itiir : Orieiur gein slnjui, qiiia pcrrtt-
seJ ad Evangelicam prsEdicaiioitei-n stAtim onrtnis fivit et peperil Sion fUioi Miot, et ad illud ictnpiis
inufnltJi concepil»en parioriyii^el pepersi niagculutn, rererre, qiisndo una die trtB ntiiiia et qainquc
(jtiem Pharaotrt Kerodesccnabantyr occidere, «juj tl niiitia ^ de Judulco populo crediderunt ( Aei, u ).
iii ft^oyse, el li-, thristo salvalus iii iEgypio esi, piciiiir fjttoque tn eodem actaum .Aposloiorum
D^jtique AbrnLain q% Isssg rTiSKulos iisbuere iibro quud de universis |entibi>s qiis sub eceio
B
tiberos, el Jacob muiiorinn niiorum paier^ unam .sunt, fuerinl in Jerusaiem, qui ^udiebant vartis
^imit Aii^tii), pro qua irura pcrpessus «st ( Get\f liii^tits mngnsUa Dei {Ibid,). Quudque
loquenles
xxKiv ). Qiiod si niia; Salpfiaai! . Dei sententia sequjtur JuxlahXX, Egaautem iedi exspectailenei}\
reclpiutit hssreditateni 4>&itis ( Num, xxvn ), hoc ftanc, 6t non resordato es mei, diiii Oominus. 807
consiticrandutit esi, qttod paUr earura in peccaio Konne ego purisr.tem ei steriiem feci, dixit Deti^
5U0 tnoriuus sti« qui tiuliuin ftrniin §enuil, el luus, ii.anifestiifs in Hebraicot poniiitr, cui ei reli*
Mojses. nilVtl super els^ austis ftionl judicare, sed qtii interpretgs cotigruunt ; IfidJ^uiil f^o i^uf a/io>
rciulU aii t^otiiintim, q:ii eas ne iiiopes perniane> parsre facio ipte non pcrtcm, jificil Dominttaf Si
rent, j(t5sU frairibus coptiluriJ Gene^eos quoquo «go qui generoiiGnem ceBleris tribuo, steritis ero, ait
narral liberjwp. y()t qtioti posiquani coeperHiil lio- Domipiti Deus tuui , s^cuudntn illtid quod alild
mines muiit nert* q)ii tiviitierus senipfr iu viiio dicitiir : Qui ptatiiaeii aurem, ncu audiet, et qui
«51, ei filia eis nats 5uat,S€e?K«rUitt 6<ts,gQ$ non finxit ticulum , non contidetal ( Psal. xxxix, 9 ) ;
ansiilt, sed ftlii Dei, de quibtis btli sunt gigaities :
qiiod &c«ticei qui ainiies hotiiiites creavlt e% niiiilo,
Sive iit iu iicbrxo scriptuni es4 &siitintovTe(, hi possit de uuiver^is geniihGs unmn pai-tcm in se
esl, irrusnies. E cenirario ati. saoetuns diciusr crcilcniiitm £c«-tg:i&m fac rv, Denique iu vicesimo
:
q
Vxar iuu iicui uti$ ctnndaiii in (aleribui dosnui octHvo Psahvo, libt ikm leginxiu : Vox Domini
tna. Fitii itii iieui. novelies oiivarurn, in eircuitu' consutieiilii de$erium (Psal. xxviti, 8), in I!el>r<fco
ivemcs tiioe ( Ptal. cxi^vii, 3). El eierutn: Videiis scripiuni esi : Yox DotRini purere'feeicn$ desertmi
ftiioi ftliorum iuerwti{ibid.i 6), Pepcritlgilur Sionf {Juxia Hebrami), ut deseria priusEcclcs^a generci,
lioc esi, reiiqiiiae est isfaej ei nps^^iaforum creden- et perrtciautur cervi aperiis saiiil)iis aique contri-
tium r>tlcs, iriasculutn Dotninuiu Saivatorem, qui Its* Porrc jitxia LXX bic seitsus est, quod uno
in toio siitiul orbe ggi.eraltts tsi % quod nuiitts lempure ad prjgdicailonctn Evaiigelior.iRi, una
audivit, quoii nuJia natral Mstprb, aul aiicujtis gens loilus orbis oristur. Per ntulios j>rnp!;etas.
docfxina, ul onnnes in brs?i lenspcre crederenl sspe proiois), el non (Tiemiiiisii iiroiuissianis mex,
fijiiontis. £i de uni¥cr:>is geiiUbus, oua getis iierei Q urbs qu£ claiQont^is es plena ; t> teniptuin
Christianoruau de '{ua «i Psuhis loquitur : Si quod a Doininodereiliciuniest : e popule, eui reJ-
quit in Ctiriito nopo erealura uetera trantierunl didi vicissitudineni guam : Nonne ego, iiiquit, feci
(Cce (licta ittif.l ticva {il Cor. v, 17) : jiiHia illud pariurierttem el sierilem ; qos ^ prius fuerai
quod alibi scripiuin es» : Ei adoratuHi in cor>spe- .«.leritis, posiea pariarivil ct pfperit ? Dft""qua in
du c
cjiii omnei famili.^ genlium : quia Dcmmi fil ^ Psalmo icribiiur : Qui liebita-e fuciai ilertlem in
num,
regnum, dimiHabiinr geulmm.
dimiitabiinr
ei ipse g Onuiet enit», domQ,mairem fitlonm le:tattiSTn {Psat. CMt, 9), Vcl
aii, <jeu'.es qiiai fetisiii renieni^ ei adorabiini cGrqm certe rerum ordo converi^itis est ; P^riens facfa est
ie, £l ^isnficubuiU nome» tuum {Pta', xxi, 28 seqq.) sleriUs, ei quoiidam ^terUis peperii pluriirios, quia
De qsi5 difit Jacob : ipse eu estpeclaiio geniiam Di>uiini i^ia^eiiiensia esl.
(C?.i. XL15, iO). Ki P.>-»lBsiiia : Spes Qvuiium fi- (V>is. iO.) « Lstatiiinicuin Jerusalem, eiexsui-
niwn lerrw { Ptal. itiv, 6). Et idetn Isaias qucin iute in ea oinnes qui diligiiis eain. Gaudetc cum
iiunc cdisserimus : tri.' radix Jsne, t! qui iurg^e!, ea g2isdio, uDiversi qo.i iiigetis sup<er eam, ttt
pi prince^j tit genliim, in fp.3a genlei iperanutW gtigiiiis, ei repleaiiiini ali ubere con&olaiionts ejus,
{Ita. xi, iO); iiiipleulibus »po.stoli.<niiioil pr.^ce- vi. ii!ulgv;>iis, ei deiiciis iiJBuatis, ub omtiimoda
p uiu esi : bi>ceie oumet gBnies, bapiiianies eas itt gloria ejtis. > LXX. : < Laeiare, Jerusalem, et con»
Maluii Victorius resiiiui Bnxisnoruni codicuni
' pr$! aut tx iisdciii utiis. sui>stituit.
^
Oftcvm pro Deum, ouin sciiicel Ciirisnnn. Verh.i ei qvintjue inillia codd. Aaibroslaui
« Verliurr: e^l Victoiius ex Flwreiiiinis coiliciliHS
suITucii, quo siuemuiiliis, et qni iiittlligi iio:i pus.Net
* Vidcr. iiiiorserenJitiii conieudit an scnsws per-
locus iiii vistjs es». CaieriiHiet ui alicsjus ducirina, sptcuiiiite.Ti i(i e-ii.
:
m COMMENTAR. IN ISAIAM PllOPHETAM LIB. XVllI.CAP. LXVf.
4rpn;, id csl fUigulnrii
686
veiilum fa.ilc on.nes qi.i dil-giiis ca». Gairiclc A ct.dicibus legiliir p.'5vio? :
gauilio oiHiies qui lugells supef eaiii , ut Migiilis ferus, iu Hebraico scripiHiiie«l ziz sadai (Trty Vt)
el iuiplciiiniiii ab ubere consolalionis ejus, ut j»o<l- quod Aquila transtulit, •i:avTo5a'7i?>v x^i^P»? '» ''Ot^
quaiii siixeritis, Uelecleniini ab inlroiiu glori.e est, oinHimoduin regioms, ul sigiiilic^iret iioii suliini
cju'*. t Aposlolis praecipiturel apostolicis viris, qui a Ronianis, si d a cunclis gentibu.s hracleni * csse
driigiiui uiraiiiqoe Jerusulem, el caiii (]<ia; coiTnit vastatuin. Introitus autem gloriosus Eccl>'sia' illo
pUngeiilibus .il(|ue l.i^'cntibus,ct iSiain <itia: siurc- iHiclligendus est, de quo scribii Jo.inncs aposlolus:
ouini desiderio pr.xsiolaniibus, ut g:iu- El in duodecim portii erant duodecim xnajguTiKe, ct
c'.ora esl
(leatit cuin ea el iii ca, qux xdificata sit vivis iayidi-
plateee civitatis auro mundo siciit vitrum pevspicuKin
{\poc. XXI, 2i). Istas margaritas probibei Doiiiiiuis
biis , SOB 1'*' volvuiilur supcr (crraiu , el in
roiaruiiiClierubini siiniiiiudiiiein, seqdUnlurspiritiiHi niilki anie porcos (Malih, vii), quns negoiialor bo-
p>;i-ccdeiil<-m : iioti in bis qiii in a it rnos ciiieres iius cum 141
809 propbetis invencrit et apostolis,
dl^suluii suiit. De quibus Doiniiius loqtiebatiir :
pergit »d 'uiiuiit preliosissimuin niargarituiii, noii
/i}ien, ainen dico vobiSf non permniicbU lapis sujter priores abjicien*, sed per illas quacrcns preliosius
tiipiilem, donec compleaulur omnia hiec {M anh. \\\\, (Mallh. xm).
i). GjuJcle, inquit, cum ea gaudio, univcsi qiii
^ (Vers. 12.) « Qoia h«c dicil Doininus: Eccc cgo
lugctis eaui. Quales supra retruin ei rauiurn dectinu ^ super cam quasi fluviuin pacis, el quasi
«posiulos docuiiiius, fit oinne:^ qni esspeclabmt lorrenteiu inundantein gioriain geiitiuui, qiiain sii'
rcdeinpiionein Israel , ut sugaiil ci re|ileanl<ir geiis: ab nbere portabimiui, ct super genua blan-
ulieribus coiisolalioiiis cjus. Neque eiiiin poterat dientur vobis.»LXX ;«Qiiiahaec dicit Dominus: Ect;e
tieri, iii ([iiae geiiiiil masculuiii, ct cral puerpcra, ego decliiiabo ad eos qiiasi fltivius pacis, el qiiasi
cArerel laciis abutidaiitia in cducalioiieiii ojus toriens iniindatis gloriain goiiiiuui. Parvuli eoruni
giMiiis ei parv.:ioruin, qui simul nali iueranl, ut in iiuincris porlabuiilur, et super genun cnnsola-
|.ri'licrel eis duo ubcra, iieqii:iquaiii ul' prius in blimur. » Evsirucia per apostolos Jerusalein, ei
iiiStaiirata in prioreiii .statum, puslquuiti liiii et iia-
iEs^ypto, fracta eijaceiuia, sed iniegra etvirgiiiali
dei ure siaiili.), veteris ac iiuvi iiisiruineiiti, ad bilatores ejus uberibus fuerint consotali, ct Iaciis<
prxbenduni ratioiiaie lac. be (|uilius spoiisus ad abundantia ad delicias pervciicriiit veritaiis, pcr
(|uas perveiiilur ' ad i^ioriaiii Doi : tuiic Doiniiiiis
carn loquitur : Bona ubera lua »M;-er tinum (Ctinl.
i, i). Isli eranl, de (|uib;is specialiter dicebanl dctliiialiil siipcr ea;ti flnviiru pacis, de qiio cifbro
Benli luiien:es,(iuoiiiam ip,i consUabuntur [Multli. (',
^*^"^'^^- ^/«'««'' Oei reideium est aquis {l*sut.
V, 5). Et liou i!Ot;iiiduiii, qtiol <|iii j)arvuli siiiit, LXiv, iO). Et : Fltiminis impelus luclijical cmlaiem
«onsolaiionis iuitigent l.tcio el adbuc i:i inoriuli Dei {Psat. XLv, 5) ; ut p:ue oinnia possidenlc, cl
,
varsantur loc(». Qm veio posl luc c::nsu!aiioiiis :id
nulionuni tcssaniibus lu'!lis, de qiiiinis Scripluri
soiitlutu profcccriiii cibum, deliciis iifQuent veritatis, dicil : Dissipu r,eiues quce belia vohint {PsuL i.xmi,
i!t scicnlia omtiimodx ^biriu!, qiiae il(fbraice dicilur oz), lorretis lioctriiianmi Dei irriget arva cicdeu-
%\z (V\) Pro qu;i L\X inHoilum ; Syiinn-jchus piii- liuiii. Tuiic lilii (!j;is, sive parvHli (uj L\X irans-
gvedinem; Tbeodotio, m{f//;iu(/i/;e.'niiiterpreiali suiil. tuleriiii!) in lnnueii.^ |)!)il,;bi!iiMir, el siipcr g-iaia
liiic dixiiiius, III Psalmi seplujge&iiiii iioiii vcrbutn coiisolauoi!ci;i .icciiiiciil. iu ii«;iieris, ile (luibus ct
p;indereiiius unibij^uiiui, iii qwo »criptum esi : Vastavil iii priori prujibctia dictuiit est, ct quos Jacub iiii-
e«m aper de siivti, et iinfjnUnis ferus depnslus esteani prciaiur * lilio sno Iisacliar; Quia supposui: liuuie-
(P<a/.LXxix,il). Pii)eoenim,ubi iiiiiOSlriselGrjecis' rum suuiu ad laburandum (Gen. ilix, 15), ct vo-
Coajuiictio et, i\njii seiisui ointiiDo hCccsS'iria
* iiiinime adversatiir, quod TJ lalus, non iiber .«igni-
esi, decral. licet, qtiippc cuni ui/er 7J oiciliir, .tik "n. Naiti
*Aiiiea legebatur Tra^^toSaJt^v reiiuenlilius iiis? esi noii ignoreui, liieioiiyiiiuiii "ry nbiqiie (n-ohiicro
et Eus^ibio, "lui et «a'.*t6oa7;ov ycopav
'
omnigenam [)
vtriissi'; ul Geu. vi, Exod. x.sv, xxvi, ei I lli^guui
lerrain apud Aquibiiii legit. XX, pa' lanien pia;cede;is verbuin, qnod suycr.'.
^ liiiiis Aii>brosiat>., Jeriisalem esne vaslatam. si<^iiilical, muvere poliiit sanclissiinuui viriiiii, ui
Legit Victor. declinf!, el inox Ad ubera pro ab
* taius, pio ubere bic accipercl, qiieiiiadiiiodiiiu ac-
%ibere, qua de ieciioue ba-c dissent. liic locus diti cepit siipra.cap. lx, «bi iilaverba, nJ^GKmj; by lioc
jne lorsii. legtbalur enim aiile.i : Ab ubere porla- est, in lalere nuinelur, ipse traiislulil, iac sugeni.
bimini. Q'i:<iii leciioiiem innlii ex iiiss. s;<croruiii Portari autem ad ubcra inagispiopriuiii esi, qiKiin
Impressi auiom oiuiies
bibliorir.ii coilices iciinciit. j^ortari ab ubere. Cui signiiic.ilioni vox hv niiniiii
vciercs Ad ubera porlabimini.
constuiiler legunt. coQlrariulur. Nam illa qiio(|ueaii iiileriluin si^Miii-
Augebal duliietuteiii, quud Ilieronymus m Coiinncn- cal, ul psal. XVII, Llamavcrum, nec cral aui sulvcs
tano iieiiiriiiii videtur agiioscerc leciioiieui, sed facerei nVT rj ad Doniinum, ncc exaniliv l eos.
iilam potiiis qu:e LX.X esi, el tiiagis Hc-br.iicaj veri- Al) !:bere auieiii iiiLiiiiui.' ilinin iraiisiuii^se rei^r,
taii adba^rei, quam nos (|iii)qiie primo secuti iiisipriccedeiiti verbo uber JMnxisscl, diceiis : qu>i:u
sunius, buc esi, tii humeris portubiuiini ; Quud est sugelis ub ubere. Poriubiniini, etc.
llcbraicc li^styjn "jf ")? fcl Graece ir:' (o^mv «pOti- ' idcni a:l, JH/roi/Jt.-, Jlcdcci od. Itclio iiieli'ir <
oo-.'Tai, i<i huineiis iJorlabuiHur. Taiidem posl loiigam estqu.iiii perveiuliir : exponil eiiint niysiiie iija LXX.
mcniis conceri.irionem, vulg.il;iiu Hieronyiiiieditio- verb;i, Li posiquam siuxeriiis, (leleci.tudni ab in-
ftem retineic magis piacuii. Ciiin forie veiius sii, troiin gloria ejiis.
n(»n (juid ipsc, scd q-jiJ LXX iriuisiiilerm , eurn * Sit mss. rcliiicnt et vuigaii libri. V;c|orii:s
m CommeiiiariO posinssu. Iluic auieai S':n',e(itiK tamci: inlerpretaiur inaluil pio impiccatur, qiitij»
I
;
f„S7 S. EUSEBit HIF.RONYMT 688
«6ius est vjr agr.cc-lrt.SnJore enim eiJabore mfi^io A labatur catieros, qui ejuj s<5rmoi)il»u$ it;(]'g€baiit,
ad ubprisiem iriicUMn-y pervenMsins. Utjdt? el 8*5 tiJcens ; Beiudkl^^i Deus^ PaUr misericoraiBrum \
Sioi» pi^r J<;re;ahjm liiciujr: Da cor tiium 'm hume' €t Deui otnnh iunsolalloiiit, qui (omvlatur nos in
ros luci (Jerem. xxiv, 7). Ml a manJalis iJilefligsl c»;;i$ Irihvlation^, vi H mt rmsiaiui eoHivluri eos
*)onrin;»n), infiiansensn, lift q»!OS".T!piii»! esl: Je"5U$ gi\i in omm iuiU iiititi!aile»e,.p(r csntolaiitnfm,
> Oiiii (tsicre it docere ( UJ. 1, Vj, w uoa ^XQoitos^ (juo ipii conio!a:7iur ij Doc {Jl Ccr. i, 5^4). Qm posl-
sii rnlcs sett per opera ciirr^i sd priemiiiii?. Cenna qiia!!i fijerijit cf>nsc'ali, iJiceiurail eo3 : Ei vnlebi-
wtuicm ei sintis q«5d siguificeni, cl sujfra breviier ii$, ei gautiebi: eor vaiirw.i, et dsa vestra quusi
pii|»os»u, ei niinc AbrvUam exein^rJuip dccere r.ds herba gerniwabunt, siv6 or.-enfur, attl Juxta Sym-
pniesit, in ciijxs »ini; L^.zarus requjesejt, et oinncS maciium, /Toreiani, VJdeburit aiMein, hau«! dubium
<ic OHenteci Ocd.lejiio veiiienies, qui atcumlhsnt qain Oeum, qua vera iastltia esl. De qtiibus Oooii-
tiim AbralianK Isaac eliscclj. nus loquebJiur : Beati tuuudc eof<!6 ; qucniam ipti
(Vers. 13, M.) « Qwomotio si cui inater bhndia' Oeuin vkutunilllatih.y, 8). Cnjus ^isio perfecjum
Uir, ti:» cgo fOHsoIabor vos, sl in Jerusi^lem con- ess gaudiMinj «juoil in pleoae fiilef corJe versaiur ;
sotabiinipi. Ytilebitis, ct gitndeiiii eor *esirmn, et et ossium gemiinaiio stib5eqoliur,»t3e qulbus snts
gerniir.aViunl. El cognoscelur ^*
os^ wes.TiJSicHtberba jaru tjixirr^iis, Quoium si leclor cblltus esi.peciirrat
!na!i?is Uoniini servis pjus, ei iniligriabilur inirakis adexpiaissiioiiefn prisiin-?m. SJeliys est tnim iilum
suis, i> LXX nro servii, posuerunt Otrierm ; pro scriplR reiegere, qiiani nD» dicla feplifare. Et nota,
iwTiucis, incrediiios : cseiera sinfiliter. Misericcrdism inquii^ erit nianui Domin< sevjis cjiti, vci iimensibus
Oeatoris in ereaturas suas, ^xeirploinalfuni dlscl- cuin, ei comnwiabitur instnicis, sive htcriidulii iuit.
liJMS, qu;e liberos anvore in siJisi titilrientes, omnerr ManiJ."* nuie?!» vei fro p.oteniia accipitur, rjnod p03-
supCMMl charitaiem. Oeniqye vcle.is Dey» osleii- sii Deus oiiiJiia facerc, .iu3& promittit, iiixta ilJud
«biroj quotnoilo diiigat ijuos creavii : ^wufnid cbli- gyo j e?; perscn« Dei Moyses loqiMUir ad Fh.traonent
viseeiiir, ait, mulier^ tii miiertutur ' sohcUs uteri svi? tSune tniltam manum, et pzrtuiiani ta, e* popufHm
sed (l si f!ia fuirii obiUa, ego trtmcn 'lon obliviscar {iiian intcrficicniiet deteberis de (erra{Escd. ni, 20).
iiii {Isa. si-nf, i.S). Qi.'em scnsin\ ei ill<:d habet El rijts«m ipse ad eusf-Jem lyrai^.nHrrt : Ecce manus
Evangelictim, in ijuo Pouiiiius loquitur atl JtJriaa' Oomini erii tufsr iwv.eniQ lua {Erod. i%, 4); de
letH ; Quoiiescoiuf ccn^ntrjaTc [tVioi fuo«, sicut ^allitia qua a;i Dcum Paalir.isia (Jicebal ; Manus iun ^i3n>es
scngrefjal puUC'i snoi sub alas suns, el nohisti {Mallft, iiHerfecitf el f!ai:iasti eos (Psai, xii!!, 3). Aui Gerlfe
51X111, 37)? Ei DerScronnn^itim, iii qno inie q>ti.il re- ^ tn.ip.us Doitiini GbrisiiiS ifjieHigendus esJ, ds quo
«onai : SicHl squila prolegii mdnni $uum, ei puUcs elsupra lcglmus : .^(aniis trena {ecil hiec ofnriio. Qua ii
SU..4 des'.dtrmii : espsmiens clos. s^usrepU «w, fi notsnt facict Dortiiras servis suis et limciUibMS sp,
poriavii ?« hfiniiris iuis {Deni. xxxf;, li). AiuiU glg ei j^o.mfr>inabi.'ur increJulij 8t iriijTiicis suis,
tjui ile ajiiniantius» scrlpsere luU.tris, cmniuiis qui- iil aljis pron\ill3t pri;iui<«, aliis Siippiicia cotnmi"
liein licstiaruni, ei jtiiiientorsjnn, ei pccudusn svium- neli:r. In qua consideranda verboruin proprisias,
qiie 1»|cnil«rr! esse \u ttlhn pyllosqise s'-:03 afie- qupil non diKeiii ; liireret tniiuicis suis: seri cow-
cium. sed masinivinj esse riinorein aqsiilaruriif qufe mirsiiisf, ut per comn^inatioiier,! deterriii, et ip3i
lo fxeHsis ei. inaccessis locis nidos coilocanl» ne sd Do:ninl fransearil sc! viintefa.
colnber rctus vioiet ^ Amejhisien quoqise in?er pul» (Vers. ^S, 16.) t Quia eecc Domimisin jgneve»
!«£ ejiis Isfidsm repcriri, niio omnia SXl vcnena niei ; ei (|Uvssi tiirbOi{usdrij?s ej-.ts, reddcre in indi*
iiipeTcnttir. Si hoc very.tt est, recie giTecius Del gnaiione furoyein suunij ei incrftp.itior.eru suam in
iii st:as cre.tinnis ft(j'iil!S GOttiparalus est, qui cmnl faniHiaiguis.QLia i.iigaeDoiiiinusdijtidicaioi [Ku/^.
«uslodia proiegsi libeios stios, ne dr.^coei colubep dijudicabiti.el in gladiosnoad cmnerri carnem : et
amiqsius, diabolus el Saisuss obrepsl iioveiiis fe- muUipiicabur.iur itiierfcclia i/Oininc. » iAX:! Kcce
tii!tj?»sii3dnomen l.iiiidii, qtii poiruar in rtimlan-en- p Ooiiiiiius q^iasi h^vA^ vcriiet, ei qur.5J tcn-.festas
li* Sio:>,o»»n«;S a.lversariiiroiii fr.itigaiuiir iiisidix. citrius ejus, re'Were in ftijore uliionirn suait^ : ct
llivc auleiit ierusalein. :n qufc cousolabusttar a ma- iiicrepatioHcm f.r» Pamma ignis. Inigne eniisi Domioi
tre filii, et. in genibus ppipabviitinr, illi est, de qs.a judicabiliir (;mnis ierra : ei in giudio itiius cadet
«cribit ApostoUis : Quw QHieni sursum tsi Jerusahtn, Siniversa ciro • niulti y.iineraii eruttl a DoiHJiiO. j
iibera eif, (fus e»< uiater omninm r.onnnn {Gatcl M:itii5> f)<"Mni«ii, qr«:« no!a fiei servis cjus, ei limen-
!v, 96)-G<iins consoiationis iacie saiuralvi.*, consc- tlbits e'im. ipsa comitiinai.ir iitcrcdulis, sive iuiin'*
imf.rftpri.im kc!inn-'m voc3l. !ni?rp-ej>J«r en% .
'•'
Occiirsus o^jusdem iioniiiils Pater librariom
tiiijtii!, Jncoi» .sUMm ilUni dicuiii.f-, suppnsitit intnie- facilt' tlaicpetii, sii ocuio propeiaitic, hsec inler-
riiin . 3ii bbores scilicet, oi lale pro eijaitur IPu'- itieilta ejus iesitiiionii verua pr:rlenii!S(ril, Paier
rt-ttymus. Douiiui liOslri Jnfv. (y/i»i»t/, q'ja; Viciorius quidecii
*'Npgandi p^riirtiliisn Vicio*, iiiierscrli, ui vou ex A(i«ito!! iositi Wic suppiet ; tn litiliti i;tiiieti e
mixdiaiur ; niliil -iiverso sensi). nosiris i':jS. •'•perirc esl. Slalin: qitoque sutlicU
* l<|pm .\m;)-03"3n. vliiiat pro tijlel, Ane<f:i- H voivm t}>^yrc. ex »-(siie!ii lcxiu, ubi Jit^iltii, i-i ««iinr
ten. prn ^''.eii.isten, quod qiiidem peyitum «- m iTituluiioH^ ?! sira.
dt.sc %u |!i or.
:: .
689 C0R1MEKTAR, iN iSAIAM fROPHETAM LJ». XVlii, CAP. LXVI. 690
cis ejus, ut si sion »t?eiriiii j)oenJteftU*jrij suitsiiflanl A Htg.Vf 12). Hx-r auiem untverBenamiiSn»", sionquo
qii.x 86f|UOiituir : Eree enim, jrwjuU, Ooniintu in igni^ Deii» 4wi ciirrw» habea», aui «jissdriga?, aul cqiio-
vrniVr, «i quesi tUri>o slne Qu»$ tewptxm zurfui ajti& nm> velociianj porl«tur ; «le qu-; ai{l..i scr»pJ»m f;Sl
debeniM InlelHgere •ngelicas poi«i!«ies, q«J:tniIo Quitsm^tdnt tuper pimaiveiHc>rum (Pial. c\\\, Z) :
wn«wro» e»t Comiiiws hi «leria Psiri» ftm tnitWs aed quonioJo iit sollo sed*rc <f;ciiur, quando asan-
suis, jfuncare vlirot et mortuos : non quo DojMirw* niil baihitum |«dicanUs; sic qji5«i?o ftd vluiJiciam
igula >ii, sej <jii{>»(tMlnenlfb«5 pttna». stce igiiis »)- v«n!t, wi dghiael ftifvesadrios tMOs, \u fiahilH vicioris
ifc«!ur. Ei iicei MoysMdixerii (Dfunv. 24), idljtscm fi Irlumpiianiis OJiemiiitsr. I>e fjirore Dot«)t»i cre-
A|>o8to!o r.onfiriiiarite {Hebr. xit, 29) ; £>«j.» t^.iiji bro diximiss, qurtdsieaccipt «ie&)?;<t fjwomodo' obii'
contumens w^ ai.afotn S:»ivaT.*r, exprimene divl-. tIo c]»s, et yoBOftenjfa, et eonlristoilp, tl alTectiis
nJiaiis siibsiajui 1», sii : Splrims «$» tktu iJoan, Wfleri, qu\ Dei nen cosiveniuni insjestaii. Kl iri hoo
IV, Vt). fnierspsritum »uicm €t jpficR}, sccnnilsini iRtUif ignc *i furore, ii^ Isis cutribws ei in rfamnw
iiitfiiigentian) corporaicm, muU» (iiverAitss esr. ^gnis jJnJicaWliir' (-«nijls caroj aive Ipse Doiuinus
QiioU ii ignis, CMnicPMitsris suis, ui non sed
ji»»t iH^irii"» est, qi/onioiJo ocuJos,. f>i>leiJtls, gl.4 ju-
«I anr&j, ei mauus. et pedes, ei wjittem et catera *''c»f veiitate vldcaJsir ferre aenleniiani jhxL-s itiud
forporiH membra hsbere «iiciiur, ciirTi baee .«pii i- '!«'od iii Miciisea pi-orixtna» « li> quijiqnageainio
liiiignisqne non Fiabiran! 1 lgi>|s erga fonsnniciis Psalmo hreviuji dJeiiur : Vt jusUfmrhin serinimibuf
appciiatnr Dsds* ut «nthfqnid in n?>bis %ilio?-Hm '^'•'!i : ii viftcas euni fuerls jitiikaliit (PsaL 1^5),
eji, ftfrtiiin, ligna. nipuisiHjji:*. coiisum«i, fctsf.inas, Cladiin stiiein q«<? unr.nia raro ehx Jnilicande, ille
Id esl, sftillciiuiliiie."» «apcnli luijjjt, ^uas pro hom JR«ciplcR<iu» esi, de qsi?» ei ppVii» dlxinuis, ct nunc
a<'mii)« terra aliidii !nf<«cnn(!a, dc qtr» 8(5 !febrjfi09 dlcefflu» ex parte : ?lhi eonl^eni fueriih, gtQdinm
dicliur : Qme autfm r,{ftri tfty-as et iTJbutos, Teirobn s^«»« \iiktiib\i [Pml, vu, 43). Ilnnc giadfiim puni-
<il, ei inaifldicio proxima : eujui (inxs consantvtio iorsm csruis peccatricis ©mgjsuinjiiie vUicrun»,
» «jJ (Jfeftr.
miftu< l«<]!ieb;!;or
VI, I), Be hoc igne ei in Evang^^Iio Do- lirsifiiJain tnanHS PJsaraonls d«titm qaenmsur ;
: Igtntn Vifni mittere S13 *M;'«r Aaron iVidcat l^ns vot et judi-
'iic»niT's Moysi et
ietram \Luc.%u^ A^). K; 5<ipra ieginMJs : ,ijrf^&ft ctfi abombiabHem fecislh odorem m^slruni
: quia
5i(ut igrm iniquUoi, et ticulgramfn aridum cotttU' ccrnm VhaYQnnd ui daretur gladins m ntanu ejus,
;
itteittr iguiiha. ;%, 1.5j, etomuia xizai-ss, ^jwt. ini- *"' 'f^i'irsicei'et nos {Exod. jv, 21). Da hoc glauio et
rjiicns boino STtperseniinavil, dorni-eisie p.nrefftrtii- •'^ Ant.-^s scripluin cst ; dadlo inleiibvttt omnes
Uag (ilaith. xut). De qm et in Ep!Sln!;i Jufobi scrf- C P<^^'^*«''«< popuH {Ames sx, iO) c«m uiiij^ie et *lia
:
biinr : Parfiit iifnif. lyti.TW g*r,ndem iuccatriH mnte- ^'"^ genera pcenaruns. Quidquid ergo pungil, it%
riamHJitc. iii, 5.) Et in rroverblli : In muHs PerciJN ei lorquei, ei Ciuciat, inSqriptuiis san«:lf$
tigtiis vitjet iqnh (Pfov. xicvi, 20). Quapqtiain in
g^ac^ifts appolialur, quo sjliiilio vuifjerabiintur sivfc
eo qiiod pmverbitfm est, ali«<j pf»5sii ititfcHigi (Kce't. ioierricienlur, qai Dei noki fecerint volualatem :
JiKvin.). Hwnc pnio ignen> sedisse stiper linguas et omisbO iumltie veriiatis, lenebris se erroris in-
«pasioloran» omniuntqisecreileniiHm, mfaiidft linguis vclvcrinl. Dc quibus icripiam esit in Jercif«ia :
variis loquebanlur, el onines crroris fnjjabHl tfne- Si mHtsbH Ailliicps peibm t»am IJersin, .tiu, 23).
bras, e» ilbinitnahat cnr.la <?or!»tn, qn\ rec''piehant El iu Sopboiila ; Ei vos j€thiopei itii.lne"<iii. sive
jernioiiem Domini (Aci. n). Quod .iislem sefjiiii»ir interfeeti (jtadiQ tneo erilis{SQ))ts, \t, 12). Oniitem loci
Qnasi tempesfai eurrtis, sive quodrigte eius, Psal- i$liu3 conlineniiain, qi.iosensii accipie3id;t gii, Apo-
iiiorHHJ effis^erciiMis exemplis, io qnibus scripitim SJoiiss prolixiijs eilisserit.Rcrilif nsad Romaiios; Juzta
cjt : Deuf miluifesie veniet, Deui :.jc.s/£^, ei tton taccbit. d-iritiam cutem iuam ei ittipcenilens cor, i.kemurixas
Jgnis ante e>i>v ardebii : it iti. lircuilu (jus teurpeitas tibi ira.n in die irsg el reveltilionis fasti jiiiii.:ii Dei,
validn (PjnJ. av.x, 3). El alill iCtirtiva Dei decem ^ui reddtitttnicuiq^e nesHndutn operasua. liitiquidein
fHiilibHs muhipti>x miUta leefBHiitm (Psai. Lxvn, 18). '^ qf*i Suxltt paltiiniiani e/<,*»i* bom, gloriam el ken.-item
Ws citrribtjs e! e<^».ji* KSisatts erat ritcunidotns, el incorfupli&tiem qucereulibu.s vitii>n teUrpam. Qui
qtios pnep ejns videre non polerat, l]n'ie ail ; Do- atitem ex iOnleni.ione et iTia::-'luli tmt Yarilati, ae'
mine, aperioeuhs ptieri kuj»s u! vident. Et nperlie, quieseiitsi autam iniquitati, ira et furar, tribttlatio ei
linqtiit, cculif, vidif currue, el qnadriifat, ei (•qitos per anguslic supe.r etnties honii^iesqni o}icratUur muluui^
tircniiuni {!V Reg.
Hoc currti igiieo ct Eiias
rj, 17). Judcei priiiium el ethnici {Riitn, \\, [j seqq.),
ra;>t.i$ ad copjtim e&t, quando elaniabat li^rfsaeits { Vers. M.) 4 Qui sanciiGcabaiiiur, et mundos
Paier mi, P&tev mi, currus Israel ei annga sjus {IV se {vuiabatU iii bort-:s posl uiiain ^ iairinsecus :
• SUrltanacnt, qui ad ranfinem n<'braicsB Veri- seu ieddiiuin docel^ uhx statitn ad Symm»-»
Lr«lin<i
lilts arittf.iaveraf, in einendatis oninlhns libris ntss. cbi Tlteodojjo-iis sensuin fixponit de IiiiS ^ui
ot
Coiiimenlnriurui)) S. Ilieroiiymi tififtm pro ianuam sanctifuantur in lioriit slier vi?st nlierum. iSl »na-
haberi, ianuatn lanien bic salis oscilanter retn:iiit. nifciiiui» i» (iiM oapiluli, ui.i posl unain itttiine*
Nos e contrario latneisi nuilo aiiji>it mss. suffragio, cui iie Chrislo c.i;p!ical, Qtii non foris, }.ed in.
rnarn repesuin.us ad Kieronymiau^ versiunis Gdeat. domo KS.i et intu.s comeditur. Cslersjm ct iii lic-
Nann et 5ubne3ia ^. Pairijs eyposiilo stc ctb cd ieeium, bfjeo arcbciypo dcimus scribi nriH liis*» fost uaum,
69' S. EUSEBIl HlErtO.NY.Nn 6J2
<|ut f«ine.Iel)3i)t earnem suillam, ei iibominalio- A glirem vocainiis, Tel ju«i:i Orientis provincias jxy»)-
hem Cl murein, simHl ronsumcnlnr, «ii^^it Domi- ^o-jq. Eiiliiigliiir quihseccotiipdn: t, ei hiexerci-nles
nvis. » LXX : f Qui sanctificantwr et piirificaninr omnem lurpiluJinem, talia agnnt <^\ttr. ci eiimici
in horiis et liminibns :
815 comedentes can.ein forie non fariunt, pariier conRiimentiir. Secun-
porcinam, el abominationes, elftiiirera simu! con- dum lioi>ologiarri possumiis dicere
: : Oii:re< volti-
inmeniur, dicil Dominiis. Symmacliosei Tlieo-
» puilis niagis amaiore."», qnam .nniaiores Dei. san-
drttio linne locnni ita inlcrpreiali siint. Qui satt- eiificari in hortis el in liminibus, quia mysteii.i
elificaiuini el Ivslraimni in hortis alier posi alterum, verilalis non valent iniroire, el coinedere ci: os
ivler eos qui ccmedunt larnem suillam,_ ei abo' impietalis, duin noii sniit sancii corpore et spTiin :
minalionem, el niureWf iimul deficienl, dicit Dotni- nec comedunl carnem Jesii, ircqiie bibnnt sanstr-
nus, Toleiiles ostendere, nnn ipsos comedere ear- neni De quo ipse loqnii.ur
ejiK. Q:ii come it :
iiem suilhiH), et aboininalioiiein, et mnrein, qni carnem meam, et bibil sangniuem mtutn. habel vi-
sanni canlur iii borlis alier post aUenim ; sed tain a:lernain ( Jorttr. vi, h^). Eienitn pasclia no-
cosqui Juslranlor versari cnm eis, qiii (omidrtnl suum immolatiis est Gbrisiiis (/ Cor. v). Qui imn
qu?pi proliibiia snni. Arguit auleni senno (iivimu foris, s«d in .domo una et inlus conieduur.
pop ilos Jiid;ioruni, imo Scriimi el Pliarisssos ar- (Vers. 18, i9.) t Ego autem opera eorum et co-
fiMebat, drccns : Vos ehiit qui jnsliftcatis vosmel- gitationes ecrum venio ut congrcgein cum omnibns
ipsos eoram hcminibns : Deus auiem sdt corda gentibiis el lingais : el venicnl el videbunt gln-
%eilra^ quoniam qmd in hominibns eieelsum est, liam meam. El ponam in eis sigiitim, ei miilam
akcminalio esl apnd Denm (Lue. xvi, fS). Unde iu- ex eis, qui snlv;iii fuerinl nd genies in mare Af.
crepaba» ens aiqne diccb.it : Va vobis, Scnbw el iiiari ]. in Africam, in Lydiatn leiideiiles 'sagittain,
Pliurisfsi litjpocrilce, qui mundaiis quod fo^is esl iii ll.iliniii cl Gneciam, ad insulas longe : ad eos
calici* el p'jropsidi'<, el intus pleni estis iinmuiidiiia qni non aiidicniiil de nie, ct iioii vidernnt gloriain
[ilallfi. xxiii, 23). El ilenim : Qui estis sepvlcra nieam. > f.XX ; < Ei ego opera ennuit, et cogiia-
tleafbdtn : intus aniem pleni eslis ossibns morluo- lionos eornm novi, et venio congregare omnes
nm, et omni spuiriiia ( tbid. 27) : qni on; si:o gen'es el omncs liiignas : ei v»»nienl el viilebnnt
benedlcebaiil, el corde suo maledicebanl { Psal. gloriam nie;im, ci dimittam siipcr eos sigiiiim : et
Lxi) : qui Doniiiio loquebitniur p^cifica, cl moll e- eniiit.im ex eis, qiii salvali fuerint ad gcnieR, in
b;int vtrba siia snper olenni, ipsi aulcin cranl ja- Tbarsis ei Phu.l, ci LuJ el Mnsoch el Thohil. ei
cula, de qnibus reclissiiue dicebatur : Popuius p iii Gra^ciam, cl in insulas longe, qai noii aiidierunt
hie labiis ttie honorat : cor vero ejus ionge est a iiDiiien nieuni, neque videront gtoriam meani. »
ine [Isa.nxw, \Z). Praccep^^rai .'\iUein per Moysen 1'ririsquaiii exponam qnid signilicel enuineraiii)
l)ciis [Hum. xis). nl si quis prjevenius fuissel :n geniiiiiu pliiriniarum, breviter de interprelalionis
pcccaio, v:iccoe rtifae aspersns riiiere, et aliis ex- varie;ale dicendum est. Tharsis liiigna Hebraea *
,
piaiiimis modis, per sacrincia el viciimas redirct ni.'tre apn-italiir ; el ( ut aiiiiii) ludiae regio ; licet
ad lemptnm, quod illi negligenles, in locis deli- Josepbu-i, litlera cuinmiitata, Tarsum ptilel tMiii-
ci.Tium et volnptaiiiin, hoc est, in lioriis airop.nis- cnpari pro Tliarsis, urbem Cilici.*, ad quam Jon.-is
Simis, vei bajiliblei!;i exslrueb;uit, vcl piscnas ail de Jiippe fugiens, ire ciipiebal (Joniei). Pimd ;m-
areoi;iS iriig;indas : aduUeri.i et o.Tsnein liiiidiniini lem, sive Pbiil, Libyes, omnisque Africa iis(|ue
lurpiuicliiiein, simpticibus aqnis abluere se pm.tn- ad mare Mauriianijc, in qua 817 nuviiis hodie
tes, quiliws reclissinic illud aptnbitur : Ei ttoc- qui Pliud dieiiiir, et cnncta circa euin regio Pliu-
lem flnniine ptirgcnt (HonAt.). Nec ^ilicui vidoaiur lensis appclI.iMir. Lud auiem Lydos vocaiit, qiio-
iiicongniim, si quae <»eruiitur lurpiler, nianifcsiius rum coloni Helrusci, qui niinc Thusci appellantnr,
explici-iiiiir in c^rreciioncin eoruin, qui talia coni- quondain mitlendarum sagitiarum peritissimi, el
mitlere non erulieicun!, quae liirpe est ct dicere, ^ nunc dicuntiir tendenles sagittam. Pro qiio in He-
dum scoriis adli.*5erent in niodiim caniiin, el mascii- l»rai(0 legiliir «osche cesetr ( TWp '2a/*Q ) (\M*>i
li in iiuisciilos exerccnl liirpiiuilinepi, reti ili;ilioi;e:!i nlisqiic Sr|>iii:igiiita, nnines siniililer iraiismlernni,
pcccali iii si'nieiipsos recipienles. 816 Qiii baec tendenies arcutn : ei Sepiu.iginta posueruiil HOdi-/.
opera racinnl, voinnlaie ct sceleribus cniii his iioinen pro veriio interptetanies. Quod si accipiaiur,
Siiiil, qui Ciiriiem snillain coineduril, ei omnia qu:e Cuppadocas • sigiiifical ; qtioriim melropolis Hnza-
prcbibenlur (Lcril. xt), ct muretti, qiiein nos c.i, (III* posiea a r.a.'s;ire Aiigiisiu, Cicsarea iiomeii
lcge
<iu.inqu.'»m >"p Mnssorcihicnm ad libri ii):irg nem Tliusci aitpeli.ininr, qnondam millcndarum sajjii-
rnx noiei. qiioo ininiis quidem idomo siits.M ;» i;)i •iiii perilissiuii, el nuiic dicu:it(ir lendeiiies sa-
sed lamen unam geiiero reminiiio - t ;iin. »
i lO.-Kis legiiHc :
» Cdiifer Fpisi(il:im in noslra recensione 37, ad
.signiliciii.
* Onlinch-ul .inlea lenenles prn lendenles niam- M.irceliam ; liosifiie ipsus Coiiniieiilnrios, siipra,
liii. I, cap. 2, ei iin;e ibi aduolauius. Adiiesi lubet,
ffSto veltruui libr;irioniiii lapsu, qneni cavet He-
cxcnipl.ir, el Hier(inyuii;»ii.i versio, nec (Atiiiii.enlar. i:i Joii^nii mp. i,ei lie fieiitiuiniiuini-
1ira"i •iini
11 bus Oii;vbiiones ih iieiiesiin, eap. 10.
)i;iiili!rsiibiiexa liiijus loci evposiiio : • Lu-I
:mifiii
mi c * Coiiferii^ hxc veiubi:irnui £Cnliuni nomisd.
'.ydos v<ic.'<ni, iiuo um tOioni ILtviisci, q^ii
;
693 COMmBNTAR. JN ISAIAM pnOPMETAM UB. XVIII. CAP. LXVI. i^i
arc«p'rt. Qai nesclo quid vclemes; elia-n \a Genefci A Jonnnes 3criLU cutem Jetus non creJibnt se
: Ips«
(cap. X ) wliiinum f)lium Aram, i<l eei, Syrortim eis, qttia seiebat omnes, ti von Itabebal nectite, ut
Dainasci, <jui appeliaiur ifes, interpr«Uii buni aiiquis leflimonium dorel- ci de homine : ipse enim
(tos^x : |>ro^uo nos rectius Moeonas irAnsferintus. noveral quid etsti in homine {Joau. !i, 21, 25). Cui
Titiibat xuiem iive ThoUei, Aut lialia interprdt.iiur, stilluil eonjjriiJi : Sciens autem Jesus eogUationes
ma iberia, fioc esi, Kisp&nia , al> fbero (luRune, eorvm {Lue. Vi, 8). Ei iii alio loco Sciens oulem
:
uiule et hoUie liispaniarum regto sppellaittr Cel-' Jcius mBlitiam eortim {Moltli. xiii, iS). Ac iic
tiii«iiEt. De quibuspuicfire Ltic&uii.H (Li/can. Hb. i^) afiqua sit «Inbitatio, li^rctiuis caiumni^m racimti-
busde Verbo Dei, qnod noveriJomnia, in Epistoh
GsIIorinn Celiit mfsceiiles notnen Iberisr qux ad Oebneos scribitur, prolixius diciiur ;
Vivens tsl enim sermo Dei, et evident el acutns iU'
qiios nos pussumus Gatioliisparios dicere. Grseci per cmaem ^lAdium bicipilem, et dividem mque ad
autem, qni seriTione Hebraioo appellaniur Javan, fartitionem animte et ipiriius, artuum quoqne et
Jonas sij(nifleant . unde el Graeci Jonrs, ei rnare meduUdTum, et judex eQgitationum ti sensuurr. eor^
Jonium. Et lioc ronsiderandum, quod maxime dit. jNullaque eit ereaiura invisibilis in conspectu
Orienlales de Japhet posuerit naiiones. uno ftUo- " r/jii. Omniu aulem nvda et aperla suni oiuihiliivts.
rum Noe ; licei in Tharsls ei Phud, Sbin qi;oque de quo nobis aermo est { Hebr. iv,. it, iZ). Post-
et Cham, id est, IndiA et Africa; nominnni fuerit qitam auteni umncs cogiiaiiones in unum fuerinl
. recordatus, u( toKini orhem estettderet. Venii erj^o congregatae, scousaBlei.uos vei defendentes : tutic
Dominus, ui opcra <;i cogitaiiones congfcgei &in~ omn^s gentes el lingue Ciim cogititionib/s Siiis
gulorum. Ex quo . <3isnirBHS non sohim opera, «ed pariier sdiiucentur in meJhini. Linguas stiiem
et cosililion«& esse in die judlcit jiiuicamias. Qul juxta apOstolum Paulnm, Sld ^^^ solutn homr»
enim viderii mnlierem zi^ concupisceisiium, jam num icijfmus, sed et angeiorum {I Cor. %iu). Ex
moeciiftius esi eam in corde suo {Mutth. v). De quo inidlligi d&tur~, omnes crerituras a Domtito
quibus dicllur : Nunc cireumdedtrunt los cogitaih- jiidieandas, non solurrr super terram, sed Iti aere et
ms s\t(B : quando JuJicabtt Doralnus ab.4condiia in coetesiibiis, ju<iia quod Ipse in snpevioribns di-
hmninum secuiidorn Evangeliuni Jesu Clirisli ; xeriSSt Inebriaius est giadius nteus in c(elo,adie7-
Hl tllirtl qiiod Rpcstolus scrikit, Terll.t?e judscil ramifue dcsesrzdet {ha, xx?.!v, 5).Ve(iieni aulem om-
comprobeiur, imicsm cogitailonibus aeeusnniitus, nefi, uc videant glorlaiT. Dei :ei poseiin eis signumr
«t saiUfadentibus, in diequa judicabtl Deus abscor- quod iii Exechielis prtnctplo sub rTni\s iiiters Wt-
dilB fiominum {Rom. u. iS) ; ntcogiiaiiones liostrae fcralcae «nterpreiatione moiMXnvnr {Etech. ix). Quo
anines uno tempore congre^aiae jnsio judiee '
pro* signo qiii fuerit injprejsus, manus pcrcuiicniis
benlur, dum aut accusai g] Q nos nosira con- enugjei.Hoc eiposte$ domofum in JSgypto &sgi»a-
sci«ntia, aul satisracii pro (fericio, titrnni pinra bzniur, quando perennse iEjtypio, solus hraei
alnt pecc-ita, an bona opera ; ei ntrniit vetcrrt, an mansit iilscsus ( Esod^ xti ). De hcc signo qttod
iiova : uirum ileleta popniientia, an novis scfkri- Aebaz rex Juda nolebat accipere, Isaias propbeia
bu5 instatirata, quando dieit Doniinsis ; Viaseorum lestalur : Prop/cf^arfaitf Domintis vobis iignam :
tledi in capila eorum :et cogiiationes torum reidam Scee vlrgc lii UiSfd cofitipietet pariei {Isa. vii, H).
eis (Osee iv, 9). Qui ftnstl siqiUatim eotda e^rum, Undeet Prophett quoi prorr.t^suin fiferai, depre->
omnia opera eorum {Psdt. xxxii, 45.)
et inieltigit catur : Fac tnecum siynum in bomm {Psal. i.xxxv,
Oe quibus lesiiitt??; Tu eognosch
«t in alio ior o : 17). El in Elio loco : Dedisti melueniibus le iigni-
corda homirtum tolus {I ! Paral. fs, 50). Nemo eoim fteationem, vc fugerent a faae arcut {Psal. t!)f, 4),
stit qiiae sinl in liomitie, nisi spiritns homiiiis qui noc nobis sil Paircm aseefidens Dominys tiereH-
esi in eo (f Cor. ii), Unde et per Jeietiiiam loquiiur quif, sivQ in nostrls rroniibns posuii, ui libere
Deus : Eijo Deua apr.ropinqnans, ei non de longe, J) dicereraus : Si^ndliim esi super noi tumeti vuUus
dicit Dominttt : Nunquid abscondetseittabsconiiiii /u», Domine (P««l, iv, 7), Qiiod auleni seqnilur :
homo,et ego ignorabo {Jereni. xxisi, ?o) ? Denique Et miilam cx iis qiti sp.tvaii ftterini ad g^.-Hes ei
I ad Scribas
justifitaiis
dicitiir el
vometipios
ad Pharlsaeos
homnibus : Deu3 eorom
: Vos eslis qux singubis enumerat, vidctur *?xpos.ilioni no^traiesse
coRirarium. Si eniiH tJc die judicii dicilur : quo-
autem cognoscit eorda vestra {Lue.iy\,tb). In quo tJioiio rursu?» aJ primuni recurrit Salvaioris aiN
ronstderandum, quod v.ou dixerit. Paier, juxia venfum, quando apostofi diriguniur 2d genies, ti
haereticorum blasphemi.is, ne FiliHsn viderclnr audiunl a Domiao : Ite, docele ariines genles, bopii-
excludere, sed Deus : qtiod Palri Filioqne coinmu' zanlei eas in mrnine Patris e( Filit et Spiritus san'
ne est. In principio enirn erat Verbim, Verbum
el cii {Maith. xxvii!, 19.) Quod ila solvilur ;Jud!cii
eral apui Veum, et Deits tral Verhum : lioc e.rat in piaedicaliif dies, imo rom>i)5naiur, ul nseiu fu-
prireipio apiid Deum {Uat%, i, I, 2). De qsio idem lurae poeisx, rocipiant Saivatcris adventum el
au|ue orijjines ctiin hi.s qiras cnarr;»t lomd tcrtio * Victof., juslum JKdieem
>n probent, ex aliquol
Qiiaistionibus Hebr. in Gcnes. r.ip. x, S ci scinf. mS3. cuietPauU lesiimoniumconcinitadRoflian.ti».
:
555 S. EUSKnil inEUOTyYMt B9S
aposioiordm ErangcTium, q»\ atjie mitiendi siiiit.
a 821 gciuibus \ et atUrnceiit ojnnes fr.-tire» vestnis
Hiilitire aulem dixit : Et mttiam ex eis qui tahati dc cimclis gciitibiis doniitn Dotnino, iii ctpiis. ei \n
fucrUit {ha. Lwi, 18). ^'isl einii» Dotiiiims iiobis qiiailrigi», et In lef titi», ct in inwlis, ei in carru^s,
reliqnisscl sen»en, «niasi Sodoma esseimis, tl ad inoiiteni sJir.ciuin nieum Jerusaleni, dicii ftf»-
similes GomOrrJia* fiiissenms. Ei Apostotus : Reti- niinRS. ) LXX : i El annuntliibunl glorlaiii meam
-^«i<p, inqiii!, *e/r<B factee snnl (Roin. ix, 2'). !s>i in genliblis : et adducenl frafrcs vcstroj dccunrtia
irtiiiiinliir atl senies iti Iharsis. et Piiyd, ci Liid« nalionibus donum Doinino, ciiiii eqnls, ol rliedis,
et MosotA, Pl Thobel, el Gi-aRflam, et iiissilas |>l<»- ia lainpcnis mnloruoi, cuin nnibracuiis in sntK-lani
rinias qtiae longe snnt, et qiiae non an.lienint 820 clviiaieni Jenisalein, dicit Dominus. * Ili qni
tsomei^ Doinini, neqne vidernnl gloriain ejiis. De s-.ilvi fuftrinl, et mlssl ad rarhs nationes, el ad t»»
«juibus juxta liisioriatrt strpra «ilximns (cap. xii). qtii non audicranl primiim, neqiie vider^nit gl«»ria.tt
Niine siringcndo cst aiiagoje. Tharsis inierprel.ilur, Doiniiii, anniintiabiiMt eain cnnciis geniiliHS, ei
exploralio * gaudii : nt considerenms non ea qu» addiiccnl fraires poputi Judaici, quoruin rctiqniaB
iti pixscnti snju, scsi qnnc iii fntnro ; ct .nndlre salv:c fiiciae siint, ninnns Domino de unlversis gen»
mereaniwr : Quia in laucis ftiiids ftdeles, in- libiis : vcl ipsos qtii idbiolalri* errore contcinpto.
tjrediemiui in gnndium Domini venri iMalth. xxv, B veri Dei noiiliam snnt secuti, vel qtri de toto orie
Sl). Dc qtio ct !*e«riis apostolus scribil : Exsvltaie ex Uracl populo crediderutit. Ad quos «cribit ct
{fnudio ineHnbiii ct (fprioso ( / Petr. i, S*
) ; nt apostolus Peirus (/ Pelr, i). Adducent antein iii
landcinns Dem» dicf-ntes ; hnpieium est gavdio os C(ji>ic, 01 in quadrigis, el in lecllcis, «l in mulij,
nosiTvnt,el lingita nottro cxsutlatione (Psnl. cxsv, ei in carrucis.Pro carrHCM, quas solus inierpre-
S). Qiiodqiie seqnilnr, Phitd ' inierprelatilr, arit lain^esf Symmacluis, qnein nos in Koe loco secuil
exrinsio : ui omncm exclndentes Masplieiniam, ea S'.irons, Aquila, Sepiuaginta, et f heodotlo, mn/oi,
li)quanutr qnae bona sunt, atqnc diramus : Os trjnsiulerunt. Ei obi posuerc Septuaginia, coui
nium anminiiabii justiiiam tuam , Domine : tota umhrnculis, quje nos ddrmiloria interpretari prts-
ilie sfituiare tuum iPsat, lxx, \'6). El rnTsuni :
sunins, vcl basternas, slli? vuce consoua iranstute-
Ao/i abscondi in ccrde mco verittuem tuam, el rurit cpofeTa * qua nos vaiii genei'i» inierpretacnur
ietutare tnnii: dixi {Pf.al. \x\n, 11). Lud qiioq ic veliicula : ubi autein Sliptuagiiiia ei Theodoiio
?H ling-.ia 5ios!!;t, uliiitus veriilnr, el ^tosoch, dixcruni, tampenas, pro quibiis Syinmaclius, lecti-
extentio ', tl^Thubal, sive Tliobel, dnctut ad litetiun. cas interprefatiis cst, Aqaila, axenaaTi posuil.
-ve\ cottvertus, aut «niieria^ ; qux omiiia vocaijoni /x qnoJ ei ijvsnm leciicas operias pcllibus slgnillcai.
geiiliom congnittnl, v.i nnijiaieni sequaniur per lioc de variccUc iranslalinnirm tticinm sli. Eifuos
«onfessionoin animce sox», et prseieriltirum ohlili, auiein, et qu?drigas, et lecticas, ««t mnlos aique
ad futnr.". exlendantiir. Liigeantque aittiqaa pec- carrucas, el divcrsi generis v«diic'ula. Aftgelica
«ala, et traliantur ad hicinm atqiie Irisliiiam, qnaj poKSumiis intelligere inintsteria, de quibus aiibi ad
tiucil ad vilam. Beati qnippe 'i;gente!t, qni.niani Dcuni dicilnr : Ascende supere tfnoi ivot, tt equi-
Ipsl ridelitjiit ( oUmh. v). Et coiiv«M'ianlnr omnes tdtio tua satas {}lubac. tii, 8). His Cquis. cuirtbtis
i)ii Doniiiiiini, nt posica Iranseant ad graliani, et ct qiiadripts Elias rapius aJ cRlum esi. etElissetis
sciant diclum ab Apostol» : Gloria, ei honnr, et tirctmulari se atque servari, nescienti puero de-
pax CH?«i operanli bonum, Jttdao primum cl GrcecO iiinnstravii (/ V Reg. n). El Zacharias vidit in iiocie
I Bom. II, 10) : qneniam non saluni Jtuht-orum Ecte vir nsccndcns super eijuuiu rufitm : et iit0
DeiiS, s«H« el geniiuni. Porro illnd quod dicitnr : stabai in niedio duorum montitittt 822 uinbrosorum:
£l iiisitliii vtocui,qu(v nou audierttui uomen meum, etpost eum equi rufi, cl ttitrnini, el varii, et albi,
nique lidernvi gtoiififu tucatn, iWh «"«-nvenit, de et dixi, int,U!l, qvid suix! isti, Domine? El nit ad
4;n»bu$ stipra icgiinits ; Quibus non est nunliatum me angelus qui toquebaiur in me : Ega otiaidatn
tie. co, videtittit: et qui non eudkruftt, inielligent D tibi quid sinl isti. Et respondit vir qui stabut in
{ h'i. Lv, 5). Ei ileinm : .\ppcrni his qni me ticn [iiedio ntontiuin, el ait ad tne : hti &tint quos misH
Imeyroynbtint : inwntui ium ttb his qui ine ucn Dcminiis ui percmbuteul terram {Zach. i, 8-10».
quttTcbant {Isa. i.xv, I). Dixi : Eccc adsuro, liis Joannes qniM|ite in Apocalypsi hxc se vidisse te-
f\ui non invocaltant noinen fn<*nrn. losulas antcm svatiir : Vidi catum apertntn, et ecee equus atbttt :
riignificari, vel totins orbis ger.les, vel Ecclesias in et qui iedebiit tuper eum vocahaJtir ftdeiis et verut,
luio orbe dispetsa^ crebio diiiinus. ct jnslilia judicans, ei hetUticr. Octtli auteut ejus
(Vers. SO.) i Et aHnuntiabunl ^loriam iHeam in qiasifnmtua ignit : el snper ctivut ejui diadetnaia
• UnHS Ambrosian., ptanlKtia gaudii. In lib. coiiven-us cd univcrsa. V:AdKtr\ qti3J nos resliittimus
Noraiti. Ilebisicortim cx licnes., Thartis, explora- llieionyuti verlia suitl tiii. .Niiiiiinnin tie Cenesi.
lores, latiiicT, sice gaudium. 'i iioher, sivA 'i linbal tiuciui ad luctum, vet roff
« lii eodem NouiiMum libro, fud, Lib]ja, tive crit i-fr.sii.f, atit universa.
dtelincii io.
^ Vuig , glorriuttt nie/.m «aitibus, absque in purii-
^ Inlcrpreiatur iii lib. Noiuintim, Mescch prcton^ coi.t.
ijOtio. sive defectio, uui cette comi}res*us.
* Arr.br«*i>ian. (jiopivji ; alti mss. .Martianxo
* Viiioic antea legebaiur *ui» nua ctymolos»a inspetti yo.aioi».
697 CORIMENTAR. IN ISAIAM rP.OniETAM . lU XVI.I. CAP. l.XVl 698
jlnnma : hahens mmtn icn,Hm, quod ntmo vovil A fieri sicut equHS et tttultts, qnibtis non est inlelUclus
nitlipse; et amictus erat tesle anpersa sar.tjnine : {Vsttt. >xxi, 9); ()iiil)tis pr.TpnslUis er.il Dopr.
€t locubalur noiuen ejiis Verbum Dei : et exerntus- (/ f\fq. w\). Cirrticac ."iniern, pro qiiiljtis (iif siMir;i
in calo teqvebalur euin in eqiiis albis, vesnius lnjisb' (tixitiitts) Sppiiingint.-i, leria ieliicutn.,cx\t'.i\ rcbicuta
atho aique nninditsimo, et de ore ejus egredlebutur fiiniplidier Ir.-iiistnliTimt, illi intelli{;(^iidi. «le i|iiiliiis
gladius acutUs, tit in ipto percutrrct gfiiies (Apr^e. Aposloltis loqniitir ; Jinicftn onera vesira jiortaie
XIX. H scqi} ). Kqtio rsJo .s<Mltb.il Doiiiiniis aTqn<r {Galai. \\, 2). Porro lainpen;ft, «plonilenlia snncii)
S..lval>r, liiiinanitin ci.iptts assumcns, rt-i .li.-iinr : rlim inlelligcnda snnt corpor:., ci aiiim:v fi.le Do-
Quarerubra suw testimciit^ tua? Ki ; Quis esi i.te mini illiiniin;.la-, iinihns ilici poiesl : Vot estis tiix
qia ascendit de lCdom, fnlvnvcstimenia rjus deliosia ntiindi {Maitli. v, U). IIi<- auiein oinni<t npi>»r:itns
{Isa. Lxiii, 2). El seqncb:intnr cnm v^iriornnl cnl..- illo proficil, nl inj^rc.liainnr s.inct.iin civii.-.tem Dcl,
r.MO CTsi. vci In in;triyrio nibri, vel sluriifni iir si\c sanctuin ntnnicni Di.niini Jemsalem non
:
v.jh.tii, vi l vaiii in viiiniibns v.i cj.n.Ii.li in viigi- Hjam quaioccidil prf.pbci.i«, cl qvv. bpi.l.nt niissoii
i.ilaie. E.|no aulom sc.Ieb:U alii... qn.in.lo post a.t se ; scl JernR:,loin cffilcsicm. de .|n.i cr.-bn.
resiirreitionem immori.iIe cl inc.irmplu.n corpns «lixJmns : Qua: auteui snrsum tst ierusnlem, tihcra
asslilnpsll. Et qnirniiqne eilni se.niel.:nHnr, Ciui- etl,qHaf ett mater nostrn (G„lai. iv, 20). El iternin :
tiiiiid ui^baninr cqnis, incorrnplis vid.^licet in.innr- Sed aecessisiis ad Sivn montem ei civUniem hei
talibuKqnc corporibiis. Loiigniii esi, si veiiinns, virenlis Jerusalem rfglestcm {llebr. yn, ii). Qiiod
Utrtiniquc explanare testiinoniinn ; li«c solnin <!i- vel ile prjesenli E< clfsta nossnn.ns intellipcre. (]n;c
cam, qtiod divers.') vehicula, ipiibns hotnincs ail.lii- liiio orbe per aposiolog congr.^gai.i cst, vel de
CUttltir ad fidem, aiigeli siiit, vei sjiiicti viri qni di; liiinra : nl iinple^ttnr illnd qno.l Apostnl.is s:ti»cl()
lionriiiiibus in angelos ' proieceriJiii. Qnod anluni Spirilu propiiclavii : Hdiiiemiir in nnbibns obviain
Hniisquisqiie nosirnm liabcal angelos, innli;e Scii- Domino iii af.rf, et sie semper cum Domino erimns
piursc .rorcni.e q.Hlius illud esl : IKoHie coutemnere {/ Tliess. IV, \(i). Jnda'i cl Jmlaici c.roris li<jBre(lPs
uniim de miniintt islis : guin angeli corum vileni Ebionii.t, qiii pro liiiirtiliiaie setisns nomen panpe-
*
qttoli<ii& faciem Patris, qui est in coetit {litailti. riim siisccpi^rnnt. omnesqne mille annornm delicias
xviii, 10). Ei puclla Rodc Pelriiin apostolntn iinn» pr;»'8!olanies, cqnos et qnadriga.s, et iboda.*, cl
tiaiite, alii .Tngcliim ipsiiis e.«sc crcdebani {.\ct. xn). leclicas, sive basicrnas, et doru.iioria, mnlosqnft
Sin a.nem lioc .ie miiiimis dicitnr, ol de iino lio- 624 ** »m'as, ei cnrnicas. ei divcrsi peneris
rnine, qn.inlo magisdftoniniboss:uiciis,el prccipns £. vehicula sic inielligyn», nt scripia sunl. Quod
de apustolis seiiliendnm csn? 823 qu^^rnm aM^tcli videlicel in consnmrraiione ninndi, qvando Chiislus
qiiotidie vident racieni Patris, jnxia illn.l qno.l Jerusalem regnainrns adveneriu et lempluui fuerit
scriplomesl lCiicnmdat angetns Doinini in circnim Insiauratum, ei immolnlK Judaita? victin»:e.de loto
tiTtieniium eum {Psnl. xx^ni, 8). Ei Jacob «le kfe orbe rediicaf^tur (ilii Igracl , nequaqti.-sm super
loquiiur : Aiiqelus (fiii liheratil nie. Isti snnt qui cqnos, sed super mtilos Nnmidiac a, Qui aulem sc-
ascelMlunt ei dcs.^eflflnnt supcr filiiim lioininis. natoriae fiierinl digiiit.nij, ei locuin piincipurn obti-
Qui velorcs snnt in lidc, cqnis vchnntur : qni nu:l- nuerinl, de Britannis, Hispanis, Gallisqoe extremis
llplices in gratia, qnadiigis : i\\u ronsolaiione in- hominum Morinis {Virgil. viit /flneid. sic vocat
digeni, leciis leclicis el nmbi-acniis, ni amlire Marinos), el nbi bicornis (indiiur Rherns, in car-
mcrcanlur : Per diim sal non urel le, neqne tuna rucis veniani, occiirreniibus sibi cunciis geniibus,
fer tiQctnn (1'snl. cxx, 6). JJulos autcm iit Scri- qnae corum scrvitnii fuprini ^^»»^..^^1;«.
piiiris sanetis dnpliciter accipfuins : vel in sicrilitate (Veis. 21.) i O"o»'"flo si tnreranl niii Israelmu-
et coniiflenlia, qnalibus scilit Dacid el Sa!omon, iriij iu vase mumJo iti durrnm Domini. Et assumam
quorum altcr inierpretattir, fnriis mann : aller, es ei$ in sacpr.loics ci l.eviias, dicil OomiiiHs. *
pacificns; vel in mala parte, dc qiribus : Svltte LXX : « Quoinodo si oirerani (ilii Israel viclimns
•
Ne Origeniano sensu dici piile.«, nl bominum * Nequaquam snpcr eijtirs, etc. Adduntediti auie
cxiiia natnra, angelicain indiiant, qnain s:>-pe ilicr. noslibn, e nequaqnain :i;;Minipiis aiis : se<l Sarraco
.se.nlenliam reprhbal, ac libiin lEplnilii : lucuieniis- : Gatlicc. (Ovinisque Belj^i.is el eqnik Cappadoci;^^
sime aiitem episl 7-^, ad Tbeodoram, nnin. S : .Tlque Uispani:r, ac rbe.iis liatia!, ei inatroit;e eornii»
I Qii.indd, ail, dicitur, ernnt stcni Angeli in coeiis, lecticis rKicraniur aiquc baslcrnis. > Quae pcricop.*
noii natnra ei snostantia cnr|*oruiii loliitnr, se.i in nuibi legitiir cx.'nij<!an manusCrioto, unile adnl-
glorix magnitudo monslralur. Nei|iieeiiim-6crtptriin leriiia nobis vi.l.'.\;:r. PMtavii :iulem Mariai.us Viclo-
csl, eniui angcli : sed si.nt angcli : ubi sinulitn.lo rius in Scholiis Sarracnm ct Covinuni, esse eqiio-
proiniitilur, vcrilas de:<e;;ainr. ftriiifl, inquit, <;r«f runi species, cnm Sarriiciim sil species vcbicnli,
angeti, similes an<>eloruin : crgo liuintiics
id esl Gallice unllaqiiel, Ci\tnus auii^in siii ctiaiii gei.na
c»s« iion desinenl. I.icljii qindcni ci ;iiigctico splcii- vebiciili noiuni ,:.<n I{r>l..nnis soiiim, sed Bclg:s
dore decorati; scd lamen bomii.cii, et apostoius m qnoque cl Gernianis. Ei.il porio t^oviiiut currii
apostolus sit. et M:iiia Uari» : nt cOMfnudalnr faiciitus. Vide rompcnium .Meiam el Luc:tn. iib. i.
h«res's. qunc idco iiiccria el ma^Mia promitiit, iit tixe gi>iicra vcbirtilornm ininiincscnsui convcniunt,
qu^R certa el moib-rata «u.il, aulclai. > piobo .!<-n.oiisirant advcnliua e^sc ac supposili.ia
* Viilc qu;e supcriiii in caput Isaia; vcrs o i vcib.i. Mart!1.>.
icrvaattis de Ebionilarum uon::nc.
699 S. KUSEBII HIERONYMl 700
snns mihiCiim Psaluiis ii» donio Do^ttini : et f% e's A pst eleclio, sei! onlo nritiir.T, rl sprics rst fafnHa»
sutnain sac^rdoles ei Levii»,j, (Jicii Douhiiu*. » C<ii per posteros desceritleos. Transiaio eiiim Mcerdo-
nd jetiies» ail, tlirecti rucrint, el anttuitii;tvcriiit iio neccsse esi, ut el iegis (ransl.ttio nal, el eieciiQ
ei^ gloviaiii nieain, sic a<!dticent ft-alrc^ veslros de ad eos penineat, (juibus neqtia(|tiam jnxis ^angui-
tJdiverMS nalionibiis inuiuts Uornitto, cntn «quis, el netn, sed juxta merii» atqnc virttttes sacerdotium
qtisidrijjis, el lcciioi», ei mulis, cl c.»rnicis,- et defertur, qtii venienirfe irtstilis geniium, ei glorlam
ili^er.ij vehici,lis in incnteni sancluiii Jfertisaiein, Doinini runiiabnnt. El adduceniur in equU, ei ia
<|itniii';iio »ok-baii( liiit Israe!, dti!ii coniin siiirel quedriyh, in lecticii, et in
cf mulis, et tn cerrueb,
N*Hjf 0. Kl templi ca;) einonia; scrvjiientur, nfTerre Quuniodo aiiietn coelutn noviim, e( tcrra nova erft,
vtclint:i;s eutn ps^iltnis in dunio Duitiiiii. Sive ut ei nora Jcrusaiein, nequaqiiam dic»tor
«.il : Ccelum
habt l»r iti Helinio, el omnes voce coiisoii» irans- elierroperlremibunl{Ma(tlt, xxiv, .5S). Et iieruni ;
ftilenntt, in vase Piuudo : qsioil el iisqtie liO'Jie Intotveiur (alttm ^uast liber : et corruyltone iiinipa-
olTerijni in domo Dcl, <iii* csi Kcclesla, (ilii l-rael biiur lerra [Apcc. vi, \k) : sic in SS6 otitnibitsno-
qwi mente cunpiciimi Deum, hosli.ts «.piritsi.iles vis, novus nei t-l poputns D.-i, dicente ScripltiM
«•nm frueiibLS atque viiiiililiLis aimti.^ &ux vasis Yeiera trcnsierunt uce
iii : faeta sunl omnia novo {/w.
Hiiindis, Ijoc esl, iiiianciis cornoni.ui. Iw qnil.i.s ^ xuii, 19). Ei in aiio loco : Si qm in Oirislo uova
i\pos!olus scrilil : An iyuoialis quia tcmplum D,i crentura {!t Cor. v, 17). Eriiqaeel populiis novns
;
eslii, et Spiriftis stmclus habitnl in lObis [1 Cor. priiiiiliae eiiiiii Clirislus. ileindcqui sunl Christi, in
III, 16) {'fw oij?t»«!Hf, iuqiiit, ex eis saccrdoies el :idvcnlti cjiis : ecEliinnqiie et lerra nova, de qulbus
fM!viias,dicil Dominin ; iii qui salvali fiieriiii, ge;i- inier oelo beatiludiiies dicitur : Beati pcuperes spf-
itbaa pr:idic.treiit. De qi<i.)ijs untia luquetiaiur : ritu, tjuonian iptorum e*t regnum cdlorum. Beali
Sic noi reputet homo quctii niinhtros Chrisli, et miles, qucniom ipsi pcssidebunt tertam {Matlh. v, 5,
difp<n^utcves tnjsieriorum 0,i (/ CVr. iv, 1). tl i). Siquidem oinnis creatura nunc subjecla cst
Lttca.s ivangi Iisia : Sicui tradtderunt^ inqisil, ujlfis, vanilaii in spe» propter euni qui subjecit eam {Botn.
<if.i a 825 /"'«t'Tfe videruni et ffiniflri fuerwit viii). LiberabunUir autem a serviiule corrupiioim
sermottti. De qtiibtis cl stipra legiinHS : \'os eritis in gloriii IHiorum Dci, qni fient de hominibus filii
tiiihi idcerdutes DGihini (Isa. lxi, C). Qnomoito eiiini ejiis, et &l.<bunt in ccnspectu itUus setnper, et no-
in absciiiiJilu Ju.t^iMii. t-tit. q>ii .«piriiu ciictiiiioi.liiur nien corunt jugiter pennaiiebi!, ul nequaqtiam iliis
(RoMj. ii), de qiiostiipliim esl : iVos stiinns firrwni- gens succed.it alia, quod faciutn esl in Judeis; sed
fisio, qui spiritit Oeo servimus {Philipp. iit, 3j, tt Q ni;ine;iiit in (nternum. Et erii^ iiiquif,. »n*rula ex
nfTerit.ius spiiiiuitles vicfitnas placentes S>eo, psal- mense, et Sabbatum ex sabbato : ul de carnanbiw
iiitiu~q(ie spiriiu et seiisu : sic et saceriiuies ei sabbatis, mensibusque iiaui splritaatla Sabbats de»
Leviix in nliscondao sunt, qiii nun seiiem gcneris licaia, qiii sabbatisinus Dei populo reservatur. Et
.^eqnnntur, sed uniiueiu fidei. Vel certe non dicil mentiis spirituali^, quando a ptincio usqud sd pun-
d« aposiiilis et apostoticis viris, qui principcs clum iuna conipiebitor, el suo curret ordine. ut
liirriint Erclesisc ex poptilo Judseonim, scd de elTiCiat mensetn, id est, Kalendas, quv Grsece ap-
cniimerati^supra genlibus, de iriafl, de Africa, de peilnnlur N£0|jLi]vtat, hoc esi, mensis notrf exor-
Libya, de Cajip:iducia, delialia, de Gr.eda, de cuii- dium : apndquos initium Kalendzrutn, non juxia
Clis insulis, qu.irum babitatores prinuitn non :iu- solis cursutn, et diversa men.Mum spatia, st*<t juxla
dieratii Duniinum, nec vtdcrani gtoriatn eju<t, et iiii>3 circuitum incipit et nnitur. llsc est luna, de
|»ost«'.T venetitiir iu sacetdoles, ut qui niefaiitcauda, <3ua in laudc veri Salomonls dicilur ; Et permar^bit
sidl c^piit. el qni c.Tpiil, Terianiur in cau.lam. eum sole et antc hinam in generationes genemtionum
(Vers. 22, 'J3.) < Quia sicut ca'li novi et terra (Piof. lxxi, 5). Quse in Canlico canlicorum appel-
r6v», (jtia: ego facio stare eoram nie, dicii Donii- -^ iaiur decta : Quce «t hoie quae pr^ressit qua^ di-
iios: sic stabii scmen vestrum, el nomen vesttum. luculum, pulchra ut luna, €\ etectc ut soi admira-
El crit inensisex mcnse, cl salibatum cx sabbato: bilis (Cant. vi, 9) ? Aiunl pbyslcl, et quonini cur»
vcniel oninis caro, iit atloiei cornm facie mea ', cst de cceleslibus disputare, luuam non tiabcre pro-
tJicll Dominus. » LXX : « Siciit eniin coeliim no- priun: iuinen, sed solis radiis illustrari. Ab ea eniin
vuin ct terra nov.n, qiiac ego facio pcrmanere in semper orbisparie completur et fulgct, a qua soH
conspct 111 meo, dicit Dotiiiitus : sic stabit semcn viclnior esl, nec unibra terrse obsouralur : qiiod et
veitruin ei nomen vestruni. Ei erit mensisex poela uno versiculo demonstravii (Virgil. iG'eory.)*
rnense, ct satibaiumexsabbato : veiiiet oninis raro
Nec frstrls radiis obnoxia sorgere Inoa.
nt ailoret in coi^speciu meo Jerusaiem Donii-
iii
MOin. 1 QunnJo dicil : Assnmam txeis in sacerdo- Si boc verum esi, el nos tropologice possuntus
us et levitas, oslendit ve(u«( ^scerdolium praeier- dicere, Eccltsiain qtia; pace ei persecniionibus cre-
ii>'i«tiiii, quyd iribiii Ltrviiio^jc debobatur, ubi non scii atque decrfscii.et oppress» leniaiionum lene-
Voct^m MiM, qn.T et in Hebraco
'
rcsonal ^isS, dcerai vero in M.irtian«t edillone, .\mb?osiani
eodd. ciiiii Victorio suppienl.
::
701 COMMKNTAR. IN ISAIAM PROPHETAM I
" XVIII, CAP, LXVf. 702
liris rursrnn pristimini Iinnei! 827 habcre A i-fv, 5). Qiio«i .Tliis verlrs in .nlio
«ssiimil, |ts:ilnio iliciiiir :
(ipleiKlorein a solo jnslilir, el iioc esse qnod dici- Onnies gfniet qunt ftchii, vcuieut cl udorahunl in
Uir : Splendebil lunri qumi so/ (7sa. xxx, 2G);ha- consprclu luo, el gloylficabunt nomeH lunm, Oouiin;
Itilaioresque •jiis jnslos fnigeie (ni:isi solem in ( Psa/. i.xxxv, f)). Mensem ex iix-nse, ei sabbaiom
regno P.tlris sni. El per lios niensfs .-«mon Doniini, c\ S3l.l».ilo, in qiiilins vcnicl on;nis raro, iil adore
({110(1 inslaiiraliim esl in ajtcriuiin, vcnire al «olem- Deuin, ridicnle inloriirel.iiilnr x'^'-^^'^'-' q"os iios
jiil:ttcs siMS, qiias sanCtis inyslico ore reson;il»al, dicerft possnmus milliarios : nl qni iii vicino siinl,
dicens ; Annos alernoa in meute hubui, el medita- oipni Sahbaio veniant in Jernsalom ;
qni lonjiiiis,
tus sumiPinl. Lxxvi, 6). bn Saidtalo aui«^in, qnoil per meiises, id fsl. Kalendanmi orlte c;)iiipl'io, qni
sigiiificit rcqiiiein , pleno sennone liariavimits val le procnl. per annos singulos, lioc >si, divbns
[cap. iW), in cunucliorum advcn:iruin propliflia. El P^isclui' sive Taliernacnlonim. juxl;i illiid quod io
ininc brevitcr csl diceiidum, eos venirc in neo- Z;uliaria d cilnr : Asccndens nb anno in aintum, nt
iieniis cl in salib;iiis, qui sex diclMis iii quihus f tc- adoren' Doniinnm regem e.xerci:Huni, el celebrcut
lus cit iiiiMidiis, Iranscensis atqiie praelerilis, fcsli- frslivitaiem Tubemnculornm (Zacti. xiv, Ki). Et iit
innial 8C|>lii!iUin diein, id csl, Saliltalum, in quo ntajorem risiini praehcanl nuilieiit-l.iis, qnnd in ul-
vera e»l reijuies. De his so'einnilati))us credcnies " limo f^jnsdcin propln'i;i> Vfduniine s- rdtiliir ; El
P.iiiiiia aposlnltis iiisinieltai, diccns ; Umbram euiin non erii me'caior nltra in domo Doniini exercitttum
habens lex fulurorum bouorum (Hebr. x, 1>. Et iie- f»; die !//<>,. sic inler|ir t:uit"ir, iii ncgolialores iii
rtini : Ne qnis erjo tos judicel in cibo, ani polu, niillc aniiis csse desislnnt. qnia omnia nascanluriu
ant iu parte dici f'e»ti, aut ncoinenitc. aul snbhuto- oiiiniiiiis liii is, qiKt scilicet nec iios iiidigcnnnis fo-
rum, qnae snnt umbrre futurorum (Caloss. ii. 16). lio aniomo, cl pipcre, iiec Iiidi a nolrs pulcgiuin.
Si aulein Hjrc iii ninbr;) futnrorutn lionnruiii, ct iii d«*siderent.
imagiiie pr«cesseru:il, omnis lcx spiriliialiliT in- (Vcts. 21.) El egredienlnr, ci vidcliunl cala-
tellig' nda esl, de qiia idem diceliat aposlolus :Sci- vera vironr.n q'ii pncvaricali siuit in iii»;. Vernois
m*i$ quia lex spiriiualis est (Rou. vn, li), citjus coriiin oo^i morieiur, el ijjnis corui» non exstiii-
tiiyjiteria et Divid nos^e ciipieliai ; Revela oculos giieiiT. El (•riiiu iisquc a:i saiiclatein visionis oinni
mfos, et contidcrubo mirabilia de lege lua (/'««/. crni. * I.,XX siin liler *, Omnis caro qiiae adora-
CXTiii, 18). Q la: eiiiin videnuir, tcmporalia Minl : lnra csl iii conspeclu Doininf, vel in Jeriisalem rce-
qiiae anlein non videnlnr, atlerna (// Cor. iv). De lcsli, ve! in onuii looo in quo levaniiir mundse ma-
dispuiaiionc percurrcre, non vidcij cad.vera iiomiiium mor-
qiiibus omiiia celcii
p nns, cgrcdi •iiir, iil
*sl liiijiis leroporis. Si eniin nec oculus vidil,iiec ti>oru!ii, qni prrvaric^li fiicri;il in D.Miin. Quod vcl
auris audivil, nec in cor houiinis ascenderunt, quae de Jiiil» is imelligi poles!, «Ic iinibus dictum esl :
praeparavit Deus diligeiitibus se (/ Cor. ii), quomodo Filios genui ei exaltavi : ipsi autem me spreverunt
iius totiiis Legis quasi iiiiiversi orbis descripiioneiN vcl do S29 iimiiibiis qni iiabenles iioiiiiam Dei in
iii brevi tabelia conamur ostendere? Qiiodqnc se- cordiitiis suis, aversi suiil iii vaiiilalem, ul adorciit
(jniiur : Veniet omnis caro, ut adoret in conspectu creataiam poliiis qoain Creaiorcm. Egrcdicntiir
meo in Jerusalem, sciendum qiiod iii llebraico noii aniem non loio, scd in:elligeiitia. Neqiie enim ca-
sil scriplum, Jerasalem : ul decutianuis snpeni- davera ntorMioriiin possiiiit intiis esse cum Duinino.
lium Judxorum; sed taiitum, in conspectu n:eo, iil Qiiod si oinnis caro adoratiira esl Domlnum, et e
sermo Domini complealur, dicenlis in Evangelio : conlrario cadavera virorum, qui prxvaricali sunt
Amen amen dico vobis : quoniamveniel hora, quaudo in Dominuin, aciemis tradenlur ardoribns, in
neque in monte itto, neque in Jerosolymis adorabiiis ulramque pariem ver.-* carnis erit resurreclio.
Piitrem (Joan. iv, 21). Et iieruni : Spiriius est Vermis niitem qui non morielur,. et ignis qni noii
Dius. Et eos qui adorant euni, in S28 'P"'''» et exiiinguelur , a plerisqiic conscientia accipitur
veritate oportel adorare (Ibid. 2i). El iiliiil Apo- P peccalorum, qiiac lorqueat in.suppliciis conslilutos
8U>li ; Leiantcf sanetas manus in omni loco (I Tim. quarc vilio siio alqiie peccalo cariierini eleciorum
II, 8). Oinnis auiein caro non populuin Jud;roriim, bono, juxia illiid quod diciltir : Yersalus siiin in
.sed umne bumiiium signilical genus, juxta il!tid miseria, diiw infigiiur milii spina (Psal. xxxi, 4).
qiiod snpra dicium cs! : Videbit omnis caro salu- El in Ptoverbiis : Tinea ossium cor inielligens [Prov.
lare tuum (Isa. xl, 5). Ei in Jo(»le Effunduin de : %\\, 50). El ilcruni sub obclo : Sicuf liuea tes-
spiriiu meo super oinnem can:eni, et piophetahuul limeu!o, 'et cermis linno : sic ma;ror «xrruciat cor
fitii veitri ei filice vestne [JoeL ii, iS). El in Zacb.i- viii (ibid.). lia dumiaxat, ul noii negent prsfva-
ria : Timeat omnit caro a fucie Domini {Zach. ii, riraloriim *, el Domiiuim negantium apterna sup-
13). Et iii Psaimis : Ad te omnis caro veniel (l'sul. piicja , diccnte Oomino in Ev»ngeiio : Iie in
li£c verba LXX simililei, suiTi^-ciiiuis e\ Ain-
' lietiiti'iii rmoitis.
brosianu nis. Ei vero boc uoo aliiitdii;it LXX ab (^onrer baiic exposiii.tiiem cum |iio\irne subse-
•
ll<^br;«o quoil omitl<ii't h>^;((; ac/5/7/t>(((!^i>t,si inoiio qucnli, (|iiaiii calitn^inior.c tradticiiiil vulgo, qoasi
oiicum vurbutn r.NlT quod propric naubeani sonal, prjpvaricaionim imitioriiiiiqiu; bominum supplicia
laiiia licel pcriphriisi circuir.scribcr:', us^jnc r,d sa- bensissei b. l'oclor lin«ni aliquanrio habiiura ui ,
; :
703 S. KIJSEDll HIEHy.W.yi m
idnftti xlerrmm, Qui prn-paralns- fst diabo'o ti aii' y^iittum, tuifc ojinns Urnel salvtts (iet \^{\oih. xi, 25)^
jj
geiii eiui (Manh. xnv, 41). Ei hi *lin \ct0 : Liefatt Et tteruiit : Coneinsit Detts omnia wb peeeaio^ ut
xniinus eias e( pedei, el mittiu cmi iti Itinebras ex- ommbun misereatvr {Gnlat. \\t, 2i}. Et In alio loeu
ler «ret : itti erii fielns et sttidor dentium (Moifh. xsji» «auctU't iram Dcmiui vtstincbo, quia
loquiiur :
{3). Si inaitus aiitftritnus [AL ligiUDus] tl pede», ei fccctttiei ; tionsc ytistificet cnutom meam. eteuferat
l-*{io(<ras exteriorcs 1'"*^ ocnloriim {loeiKi c«t liuiien Judicium iiieutn, et edHcnt mt in tttcem {JSlich. vii,
Dei noii vitletitiniii ; et nefuni, rtui iitiqMe ei ipau 9). Et rMrsiim : Benedieom te, Domine i quoniam
:ul 0( iifos perliiiet ; et stri<)or3ir. deniiUin : miror iraiui es mihi. Ateriisti faeiem tucm a ntn, e? miterius
quosJ.ijn acreiiiH eorpsis, et panlalim tii atiras te- es mei {Isa. xii, I). Dauiiiius quoque loqiiitur ad
iiiits ilissolveniluni po»t lesorrecilotiem inirotluceie pccratorew : Cutii ira fitroiis mei transierit, rtirsnm
qiili Duminits poieiitia i)inje»i»ii$ &u¥, ad apostolos mucbo {Piat. XXX, iO). Et hocest quod in alio loco
ii\ifii\i iiigressu» est 830 Jskiitiid (Joan. xx). Qiii <)ieitur : Qitnin grandts muliitttdo boniiatis tuee, Do-
ccrie i.t anie resurrectionem p ndu!o super inare mine, qvam ahcendiiti titnentihus le. Qn^e i.mnia
ambnluvtt inceiisii ; (-Itioc ipsuio apostolD prxliult rep!ic;»ii!, asseverare cu|jlcnteg, posi cruclaius .ii'
i*tU't> ; tit qui Mq ainbfilabat, iundeiilate postca que 831 iorinei>ta, futwra refttgeria, q«a! nunc
tttcr^iTetiir ; ctii tiicloi» esl ; Qmtre dnbitaiti, nio- 6 ab$coii(ieiid:i suiitiib biS; quibusliiiior uiilis est tut
dicts fidei{ManSu xiv, 51) ? Ignis quoque jitxla lil duui siippticisi rttfonuidani, peccarcdc^islant. Quoif
sccipieiijlii», qtioil el vermis, qui tatidiii sncc-.-ndi^ iios Dei solius debetniissciciuix derelinquere, citjus
Ifir, qtiaiKiiii liabel iiialerijtii, qtia vorax flamnia nou 6o1um tnisericoniix, sr^t] ei torincnia ii) ponOere
liSbcaiur. Si qtiis igitur liJibeai iu conscieiilia sua sunt ; et novil qiieir., quotnodo, atit qaantliu debeat
£z <ni-.i, qux iiiiinictis tioino,. dorinicute patrcrauii' JvfItC9ire. Sutuniquir dicainus, quod humana> eon-
lias, Mipcrseiiiinavii, el b;»,c ignis exuret, b«c vo- Veufl fr:igiiitatl : UomtHS, ne S32 ''•
f»'"''»'*
luout'
raiiil iitCvMi<iiutn {Matih. xni). Et oiutiiitni sanclo- giiaitite ; }ii*<;uet.i ita tua corripias me {Psal. vt, 1;
rutTi uciilis, eurniti suiiplicia ntotislrabuntur, qui ^^xxyit, 1). £t bicnl diaboli el QUinium negatoruin
pio iiuto. et aigenio, ei iapide pretioso, aeJiiicave- 8ti|iic impiiiriim, qui dixeriMit in corde suo : Non
riiMi siiper fiitidaiiietituni Doaiiiii, fenum, iigna, 6st Deus (Psttl. xiir, i\, credia!u$?cti-rna furii>euta ;
.stipularn, igiiis paln.ilijiii seinpilerni. FotTO- qiir vo- sic pect atoriiui * alque iHipionmi ei innien Cbristht>
hiot siipplici<i ' aliquamio fittiri, el (icei po^t inulta norutn, quurum opera in igne probanda suitl atque
lcmpora, laii<eii leriiiiiiuui liabi-re (ormeuia, lii$ purg&nda tj Cor. iii» 15), tnoderaiam arbtlraniuret
iiitiiiiur leiiiiiioiiiis : CHiti iniruverit pleititudo ntixta:ii clcmciitix seulcnti-.itujinlicis.
iiihO. Intfiriui dicnm de aliis passim ac fernte lucn- £;
pracvemi futriut. Ncc 'ilio sciisii tlocutt Di:ilogo r
jntitioribus tesiiuioniis. cujusistoiri est iilini p;nito coitir;TPi.l?giaii03 Di.ibolmu el salellit^-S
iiinti. 2X ; <
sitptTtiis : « lit eu petCRior nialeilietus erii, quod c)U3, omncsqui; iiupio» cl prxvartcatores perire
iiiCiinupio curpore pien;!!» pauetur a:ternas. i pcrpctiiu ; Ctitisuanoi vero, si in peicivto (leviure
• Plane ii;iiur iitjitriosi in UierflnyiiiMuj sunt, qiii hciiicet, ci ju.v(a iliiid qiiod alludit P.iuli te!>iii)>o«
euMi i-oitsentire c.^luinni:intiir iHts, qui tcnniiiutn niu.ii 1 Cor. ni, 15 el 14, qtiod Ptirgiitorio ijjne
b;ibitiira tn^loiniii huuiitium t<)rinei)t.-t snnini int, et uiuiiiiiri qiieat) priicventi fitcrint, salv;iiiiJos esuepost
pri)l>.tre coiuiii snitl. Liquet ciiiii», non suo illiHu poeuns. } Viiiesis et qu:e iit hitiic lucum aditolavi*
ex CuDiincniatiiris olGcio te»u-
i»cnsti, seil iiiuiiiiii iiiits, ui Kb crruro lii quetit pariier lr.il)eb:ititr, de
iuotii:! in caui parldii bic leiiiarc. Sensisse aiiicui liutciiilis aiiqil.iudo d.iuiualurutir cruciaubus, ini*
illom orltit)d'>xe luiu h*c ipv.i vcrbir, liim inferior niHucm dstendeicniiiS. Nani quod aiunl nrrKtitslli,
1-utiu'XtUit pvtib.ii : siquidem du:i<» «eliiii chis^es liosce Hierotiyiui Cuniineiitariosia iKiiam pneuculis
d.npiiaiuntii» |i.<t<ic diniinj^uit, i)u.-ini:u un;i aeterno, h;ibiiisse Aiigustitium, cuin euiu errorctn, latneisi
iillera t<tti!)u.ali supplieio tui-qi:ei;dj &it ; scd q;ia: tacito pro reverentia (aiiti viri notniiic, iinpusnat,
bis aul itlis ubt:>!i;u(, dbbure no:>, ( Di;i sotiiii lib, de iide ei QpeiibnSi cl in EnekiridiOr d* Ftde,
&iii'tilKe di-relitiquciev qm nuvii, qUftiij qiiouio-lo, Spe et Cftaiimte, \YsM\V\ttn Si\i tittiui veritalis $p<-cie
ciq.>aii.liu {If.bt^aijudicdrc. » Uuud »il(iO i>ubUil iu (ii:ilal ; quje enim ibi Hipponensis epikcnpii& i^tluii
Itite, 4 pi-itaiurutii, ut<)tie iiiipiuruiti.ci Saiiteii Chri" ac retuiat nefario: eju» opinacionis srguntenta,
Mi:4itiii-U'i), quuruu) oper;i igiii proliauda ^utii, utque aduuctaqite Si-ripturarum ;estitnt;uia, ai;a plaue ab
nioilcr.tijm arbitrari se, et iviixia-.u cle-
piir|p»ii.l:«, . his sunt, qii;c ei aliurum seusu Hicronjftnus recitat
Mie.tux s-eulftiiiam judicis» ittai iiasUim est de ifs II ^ tit hae ciia» r;uiuiie per.^picuunt sit, Aiigustinuni
(iici, qutiA »<!« Irrunt pu-itiiuetit, ct pui-g:iturius ignis itihil in ilietoiiynii :»criptis Ditqtiaut itivef'nj;«e huic
iitimdi«i)it. filiuntrario < Dtaboli el uiiiitiitm iit-(;:itu- erroi-i tonsctiiauiMiitt.
ruti), aique iniinomm qiii t)ixsrui>l iu corde suo, ' Iii rtiustiuri Ambrosijno «is. ,5'V peeealommt
Hon 0st Utui, 111)11 dut>itat a;it;rtia es-ii inriiieiila, » etitirn CMsiianorttm, quorum, ei.c. , veritia, upiiwr»
II» c.-\i(iqiie daii iiatioiiem ririiire rl iiiipi<'S Cliristia ttd ilicri>ityii>i tiieiiteiu, det^isPini^ueeoiiiti) quastnt^Uo
iiuji, qut U|)£iitu5 Ueuiii i)£{!»vti>itii^ ^i iu pecicdio diiiputaia dXiiii Ot cruciatibUb Oaninaioruin.
im COMMENTAR. IN JF.nEilI\,M rROrHKTAM PUOLOGUS. 706
«•MMM^aM
S, EUSiSBII MIEROIIiVm
STR DON EKSrS PU gSnYTERl
1
COMMENTARIORUM
l
li^ JEilEMIAM PilOPHETAM
I^IBrU SKX •
PttOLOGUS.
833'S34 'f*<*si eHpt»n3»Ucnes duodecim prcptK)- a »cn soliim «os andjre, se4 el alios d^icere possiSo
«aiosii, !s;iiae, rMnJetis, et Ezcciruilis, ;>-! fxSreniiun Libelliun aiiiej» !larvicl», qui vtiiga eiUiioiii Si'»>(!ia-
in lcrciiiiain in:ni«i» niiUii5ms,libi, fraler Eusel»! ", ginia coitHiatnr, nec habfelnr aj-iul JJchr.xos, tt
«iusdeiii [AL eosdeinj C<>i5!n>tM«l»noIo$ lifdicasiles, iJrsuSsir-Ypc^ov '^
{%|>ti;l<)biu Jeresiii;!; !ieijnai|it»u5
«l evaiigtrliciim * virui» Mauliar'» evasigelisiie copu- tfcniui dissereinJ.im, scd im^h Jer<'n>i:« or.ijiieiH,
'ri, <i
ic'«:i aiilis an:i«s piurinvjs .sUicUs sensibjis, te Hbrarioniii! ei rnre cortr«5tim» iijiiMflfjtie qu,e (ie$«?i{,
!)»rt;>ii;c, UisscMti. Ei quia lyUiiiien k>.ngissiii!«irn ejrlleiirxiis foiitijitistiigerere.ac <om{)!eie : )iH»ovi!m
€sf, e( iu i.ieiibqiie niatiifesls iiisioria ickilor, iiluii ex vcleri.veruiiiqiie pro corni})io aititie faisaio Pfo«
;m titteiiriaut Uiam admoneOs oe quccras U\ !ioc 'auin piictain ieiieas : p.^i vipeaJens oLjtrecl2';)rijj{j rs!)icm,
cxpl^iiationei» ; s«per iiis masiisiC, qtiie iam ct iii «juinon soltitn verba, sed syl5;;bas iiuoqtie uosiranisn
proiilieiis dliis dicia aimt, etperse p;»tenl itiieili- verboruiii catiiinuiaiiuir : iu eo sc scire aliii;iil ar-
^ciiiise. Sicqueconabor ooiatioriiti» luatiii scribjre» biirantes, si dealie-iis oparib^i:^ iiotipijani : uiu!!pr=r
;u iiitiil (iefril In iieikS9i)!;s, c»oi oiuUoui desti ^i! iiidocstis ^ ca!(ii))i>ic)Sor enipji, qni Conni!ei)l;irloi
v»:ibis. Slajiiina tihi alqiie stililcgniina et licia pra;- 835-836 »*^os 'J> Episioiaiu PaMli ad Epyi-
par;i!)0, lu jjUlciierrlinaBi vesiem ijtse «onliciio ; ot sios repreiieiiUeiKios piilal. INec irielligjt, nijsiia
H
'Excgiiiius lioste Expitiitationoni in J; len-.iH.iit Mirciitur jam pruile:iti;.i el ajqui lerlor?5 ii»i!i(i!:n».
tibros i»d <i>!fiti,im pi&-wij!5!e n»s3. (i-idoi, tiiiitrs S^iti- (iJciu, et cruditionein criiiei <a!u<)!oJ:jto-is, qui cuin
C!»iii ntxii.SiiO pr;«tio!ali, atque alieniis en»rii<!atis- .jitper vi.Jisselcodicetii Reginni niatitttieiiniani ititn!.
stmi (^isieicieiisij, sive biJiSioiftecaj S. Crueis in 30yG, aiias S69, f-oinplccicaien; Conitnentaiics Hii»
J<riisa!ei(t de llriie. H:)baitu:>i <{ii(i(|iie, qui.iaiiUeni riHiynii ii> Jeteniiaiu ei i»b ^iblt.ile Peiro relectuni,
vcibi.< ex pra;sl;u»!i»3i4!!i3 siii teiiij.oriS cxetispian- cbinijre ccepit in rmiesis snis liln-lba : « O .'r;ins l
bit.>« S. Doc.oris Conimentonos d<:scripsi}, suofpie o ieuter&rii nioiiitclii BentdKtitii.! o cori'uptore.s
ojieri cnttlitieitlf! inscr»!!, ConbuIuitnOS, cVpleraqi:© pr.ieslaMisSiniornm ttbronni» veicriiin ! » Si «tileiii
ex eo !oi:a tastisHviinns. <j«a'sieris q«»t<i tiitiso bia!» dignum tlainel ? He-
* llienioiiet!S«iii !ui*illigilo, ciii iit Matlhauin sponitel Ciini iiiODrore. eiDfdis <jt dolore $<oni&obi»
Cotninrrt.irios jiinos <iacei>t ei olIo inscripsc-
i)i:ie 8 Petrus at>b:ts m:>nnsiei-ii Miciacctisis sustulit vo^
vai. Kv,u:ge.'ic»iiii porio viruni Jcrein<a!n vocal »!{> csin Gr:<'cain Pseudogrophon e suo exetnplari, VntU
V!igioil:ti<^'ti, <iUiui el Mjru.«»ai;i!S fS Hicionyn!» nefiis ! Venile, tTaiL-iJnus onin<:s inonacttos S. Be-
1*1.1 l;tii6ne i» t;|iisduin jirupistioc iriutsia f.nteiii ;'b- nedicli dv icna viveudtini, <<uia ct ipst in S>bris
fcei v.'il. au(ii!uis eraserun*. uii?iin vuceni GiaeCitioc PriiQemio
* Vi Evangelicuni, eic. Pticralione iu Iransiiilioncrr. b. iiicronynii in ConiiuenUrios Jereini:e. > Sed nujie
Jeremtii.', <!ai>si»it> noniinis viri <;vm><|e<'ici t>.is vcrl)i^ p:<rc8 liijgn;!'. parce styio .wpens coniiiius et ex-
i>Oi <iocet : s Ei ^iOa vngiiiitaic evaujjfeiieuni viruin citniain^ ; lelege ^isslaltunem S. Docioris, ni te
Eictcsiis iiedicai>,s. > ^inpiiciat puriuCanirueutariot ^ coinpunciu:n «entiiis v<:rbis Hlcroiiynii veiul noti:
in S!3tUix'Uiii Kvatt;^e!i^lun\ ann-t !)i>iiijni 5U'S, hac ^ Tluciciis : et si ratiies olnrcctjiidi JH^rtsiiit^i, «on
«51, dtiCein ei Oilu' annls aHierjuain in Jcfetiiiain snic niss. codices. fnteie bibiioiheiris (jniniun»
'
tnafu«n"' niiuerei. Martian. inoi!iiSteriorum Gidliai, Ititiiae, Gcrnianiae ci Hispi»-
El tj/iuSsiiiYpjt^ov Epiiloiaut, elc. Ediii falso lc- m;e, ui itivttus Itsiis iii:eedas /tdei ei rfhglonis ont-
I5»ni tl/tuSdypKtpc»-.? tMiii p;isi. is re<;en!it.iribns exeiii- mum monaeliorunt qni in dtioLus ;niltibns exenio
plaribusniW, qu:c Itabetu i^iendografOn cx imperilia plaiinm mani.seriploruin disttncie scripseruaj.
notartOriin» veisruni. Ca-.ten o-.unei iiiaiiuscripii co- vuctm Gr.ec.Tm, pioip;;» sni)l;ita cx tiiiicoext5itipl.t«i„
;iices jjeinilnai!» vooein '^i\>ozni^' ^acfov conskutltir iii l.tniasii t ;tk!(i!iii3iu ernpisti. MARTi.^x.
jcitiietu. In uno puldierriiio et 'jpiinic exenipl;u-i * P<;l:«gniin p.tiiri!, fujit5 p.^tiio puSt ;!r<?.car.s'.'fe.*n
ii»s. afciijaiiS: Clnuiat^etisis, ei alsi-ro S. Aljinitt An- Gruunum, lintinitni scilne , tiicii.
•rg;ive;is:s SJtiplUn) repcri TEV.iliKiiir.-A-i-OlN'.
707 S. EUSEDII HIERONYMr 708
Stertciifi Tccor.Iia, Icges Con;roc!:iar!oruin, in A Nec recordulur stt.lidissitr.us, il Scoioniai * (;ul-
Quibtis nioll;e (JiversoriMii pomintur opinioncs, vcl libus pra^gravaius, nos in ipsodixisse opere : « Nun
facilis, vel expressis auctoruii) nominibns, nl damno digainos , iiiioncc ir g;iii;os , cl si rnjri
lecloris «rbitriiini sil» qnid pollssiiniim eligcm poie.^t o;-tognnios : plus ali<|iii(l iiirerain, eii^on
(lebe<»i, decpnierc r qiianqiiaui el in piitiio ejnsrlfin srorlalorciii rccipio |
oeniletilcm : qiii<I»|uid .*T!«!iia-
operis liI>ro praEfaliis siin, ine vel propria, vel liier litei, apqnjirt hiine pcns.iniiuni psi.i L<g;it
aliena (licltiruin ; el ij^sos tlomineniaiio', lam vtv pjusdi!in njicris Apvlogiam, qinm .inle ynnos pluri-
tcrtini .sciipioriiin esse, qiiain noslro.!:. Qtioil iioii mos .tdversus msgislriiin ejus ' gnuilcns Roin.i
vldeits pr;<^cursor ejns Gruiiiiiiis ', oliin iiisits e.sl snsrepil : et lunc aniinatlvcrlct, alieni.s se vocilms
carpere. Cul duobus responJi libris, nbi quce isie l»I»sj.l)eniare : ct in lantiim esse iiiipenlinii, ut n:*
qua^si sua prorerl., el aiio j;iin calumni^iite, purgata maledicla qiiidem iiAbcal propria : sed inimiioruni
6unt : ul prxtereain contra Jovinianuni voluniinq, eiiati) olim scpnllorum cotitra nos uialur ralii>-.
in quibus dolet virginitalem nupiiis, et nnpdas dl< Sed jam proposlium opus aggreilietidum esi.
gAmi», (iigatniani polygainiie esse praeblani.
'Grannias. Hoc noinine RuOnum notat, iit
£;?..; B posle.i Scoiia appelbliim csi. Hoc igiinr scti.su
f.iiatn iiiTraPnffalinne in iihrum qnarliini isloruin gente Bntaunns
diciiur .Mariu .Mercal. in Cotiini(itiii.
Contineniarioiutu. Yide epistolam ad Riisiictim nio- Orosio in Apo'ogetic. Hritanmun ncjrer ; Prospero
iiacbitm, nlti Gruniiium graphicedepinxii. .Martia^. Carm. de ingr.ii. Coluber Biiiasntus ; el anie omuis
* Kx ''oc loco iieinque alio ejusiiem liieion. iiif. Angusiiii. episi. ISli, Driio cugnominatus.
lib. ui, naiutii Scotix Pclagium
fuissc eviiiciitir. * Adversus mef)islrum ejus. Im piuruli magisiros
tjui si apuJ «^jus aevi scripiores vnlgo DTtto, ei J5r»- legitiiiis iii anilquu ini. cuiKce nosiro saiicti Gcr>
laituHt :iu(iii, itide estquod Laline Britaniiia tulius iiiani a Praiis. Martia.n.
e$s«t insiilx noinco, non ex^epto Mo.''tl ipso, ({doiI
LIDER PRIMUS.
(Cap. I. — Vcrs^. I seqq.) < Verba Jcremijc lilii Q ginta cl ono ; pr«ler illtjd teinpus qiian(to duft» •
Ilctciae de sacctdolibits (|ui fiicrniit iii An.illiolli ia esl in .'Egypiuni. Ibiqne proplielavil in T:(pliMis.
lerra Bciijamin ; quod f.icuii!! est verbuin Domini ut Iioc Ipso voitiniine coiitineliir. Pro veibis Jerc-
aJ cum in dicbus Josiae lihi Ainon regis Juda, in njiip, St'pliiaginta p(Uiierunt, Verbunt Dei qvui
Ifcrlio Jeciiuo anno rogni ejiis. El facium csl in factum esi ad Jeremiam {Jereni. xlim, 8) : lioc vi
nJicbiis Jo;\ciiii fiiii Josi« legis Jiida, usque ad coii- delicel seitsn, quo I verba Jeremidc verbuui sil Do-
sumiiuiiioiietii undccimi anni SedeciaR filii J-tsiae inini. Fuit autem de getiere sacerdotuin, qui h.ibi-
»-eg;s Ju^I.i, iisnue ad iransiiiigralioiieiii Jerusalem, tiibatil coiitra sept< nlrioiiem Jeiusalem in lerii i
in tnoiise quinto. » Cscleii proplteire, tu Isaias, iniiliario, ct viculo ' Aiiaiiiolh. Siinulquc adniira-
C.*ee, Josel, fuertini ante cajilivilalein decem iri- bilis clemcnlia Domini, qtiod jam captiviiate vicina
buum Lrael, sive dujruni iribtium, Jiuia) el Bon- ct Babjlonio exerciiu vaiianle Jertisalem, nihiloiiii-
jainin. Alii post captivitiiteni ; ui DiMiiel, Aggujns iius |iopuium ad poetiiteniiam proviKal , ni;;U'Ui
eiZ:icharias. Jtiremias aiiteni eiEzcchicl iininincnie silvaic coiivcr.sos, ({uum penieri dclinqnenl-s. Pro
capLiv.laie v;itici«itim lexuernni i,cd alier eomm : lr<^nstiiigriiliuiie, quo.l oniiies iilii vuce coiisotia
iti lerra JuJa ; alicr in Babylonc. Joreniias cnm iransttili^rtii.t , Septiinginia posuerc captivitaievi.
essei adlitic ppcr, proplictaie coepii aniu» lcriio de- j)
Posi cxonliitm aiilom vaiicinaiiuiiis Jeremiae, tri-
rlmo JiiSi;e li!ii Anion rogis Juda?. Proplietaviiqne cesimo quinio propheiiaj ejtts aiioo, tzecliiel iii
in imperin pjus aonb decem ct novem : ct postea Babylone iiis qiii cu n eo capli fucrant, exorsus
hvh Joacim (ilio ejus aV.iiis iiii-.lecim : et sub Sedc- esi propheiare.
cia.qni ultium» fuil regum Juda, annis undccim, (Vtrs. 4, 5.) * Kt facluin esl verbum Domini
iii(|ue ad quiiiiiim meiisem, qiiamlo a B.tliyloniis ad me, iliicits : Priusquam le formarem in u:eni,
cjipla esi Jerusalem. Jnacbaa vero cl Jeclidniae iiovi le ; tt aiiteqnain cxires de vulva, sanctiucavi
«eini iiienses (quoriitn alier in /Ei;yp!iim, aiier le propheiain
: * iii genlibus iledi te. » Non qiio
837 '^"O» nialre (Iticlus enl in IJiiliyioiut») in su- anie cor.ctptionem, ut h;ciesis * suspicalur, fucrii
priidictis aiiitis COinpuiaiilur per hoc ab cxor.lio
: Jereiiiias : scd quo prajscirel eum * fulurum Domi-
prophetla; suae usqia^ ad capiivitalem Jeiusalem, necdum
i:i r.us, cui iacia jam facla suni, secundum
qufi et ipse captiis esi, propheiavit aniiis quuilra- illud quod Apo!:toliis loiiuiMr : Qui vocavit ea qnm
Viliose pridcin eral vinciilo.
'
soepe diximns. Martlvx.
ligit. iil alibi
VkIic.hi. SiO periciipen
* liaiic, Proplitiam in * Duo
Vaiic. \mni Jtiemins noiitiidus, sed quo
je.-aiJ/UJ detti te, hic non agitobcil.
vrCEuierit e.tm, etr. Q.iam porro Hieron. persinn-
' Utli<treis tuspictiur. Ofigcins
dlsripulos intoi- Ijit. tiupera Pelagii e.<!i littresis.
:
COMMENTAR. IN JEREMIAM PnorUETAM L«B. I, CAP. I. 710
709
mneratil, qmii ca (fua! etienl (Rym. iv, 17). Quod A «i carbone langal wejusel iuinuUales anrefsl.el
tnuiidei peccaig. Ific autem ipsius Dei inaiius niil-
aulein 5>ncitflcntur iii ul«ro, ji(Xi.i iihid Aiio&loli
debemws accijierc ; Poslquain aiilem filnruil «fJ, lUup, per qiiam cuncts OpiTatus Mi, el qii» inaiio
qui me segregatii dt uieto tnatrh mtii\ et tioeatU loco btaciuum Olcilur : noii ul pccc:«ia aurerar,
qu» per p»erill«iii imilla non fecerat seJ Ul lo-
per graliam snam^ ut rcvetarei Filmm snum inme; ;
iil evinigelizaiein Ulum iu getiiibiti {Gatat, \, 15). qtiendi graiiany liiLiial. Porfo Ezeciiiel libnim <le*
ioaunea ({iioque B^)(>tis>la sanctiflcalur hi iiloro, tl vorai et inius $v foris scripium, tam sacrainenla
sapciiini iipirtiuiii accipit, ei tnovtUir m vnlva, et divins,quani siinplicem liisloriam conlintntcm.
per 03 TTiatris loqniiur {Luc. i). Quo«) auiem lUtiit Jeremi* os Un}{!iur, et Domiiii vcrba iri- 939
Propheinvi in gettiibus dedi te, ilhid vuli iiileUigi, btiuutur, ut conndeiitlam accipiat pra»dicain!i. I>iil*
4|iiO(l in ipso pnsica Proplieia ieciuri sumus, <]uo<j chreque jnxla lliliram uatius mitiiiur, ut Imm:»-
non ^oluin Jcrusaieiiu seil «t uiutlis i.l circuilu norjin ariuum vldcsJsslmHitudinem, tamum manu5
gtMilibus propheiarii, QiilJan) iiitnc !scum super non rerofmid^i.
(Verx. fO.) 4 EccB ego coi.siitul «e hcdffe super
Salvalore iiilfclli|?iml, qui proprie Prophela genl!«jm
ei super rugna, ui evellas el desirtios, et
ruii; el per aposicloji vocavii oiniies naiione^. Iste tfeiiies
e.iim vere priusquam In uiero virginaii roriuaretiir, ^ di.sperdiis, «i dissipcs, el jciiifices, ei planifcs. r>
et antequain eKiret tle vulva ina;ris, sanciiricaius Hoc quod tjos de Hehraico addldimiis, dhitpdt
in utero esi; einoius^SdP^^'"'* <(u<PP^ <!*'' sem- sive depoms, in Scptuaginia non habeiur. Etcon-
per In Palre» ei ln quo sempcr Paier. Siderandssm quo(3 quatnor iristibus duo l«ia sufi-
(Vers. 6.) f Ei «Hxi : Aii, ah; ah,Don)ine Dtus, cedaiit. Ngque enim ocdiflcari poiersni botin, liisi
ecce nesdo loqui, quia pucr eg» surn. t LXX ; Jesirucla essenl inala : nec planiari optima, nisl
( £l di.Ki^ Doniiiie Deu3, nescio ioi^ui, ^iiia jti- eradicircniur psssinia. 0'nni5 citim plantalio, quam
venis suin. r. Deieslatur ofncium quotS pro aiaie non plantavit coBlesiis Paier, eradieahiiur : cl aedi-
flciitio qu« supra pe.tram non JtaliCi fijnd:unentum,
lion potcsl SDSliitere, eadeni verecumlia qu» ei
jyioysci lenuis ei graciiis vocis eise se diiit (Kxo(L scd in ascna exstruiia est, seinione Dei ssirroilitur
iv et ii). SeO ilie i;;uast magno' robusiieque y.ijnh aquB deslruliur. jllam aiiiem qtiain ccnsuinelJesus
corripUur : huic pueritis Jaiur veni», qiix vcrc- spiriiu oris sui, et destniet adveniu praEscrli*
cundia et pMdore decoraiur. suae, onmem scilicei sacriiegam pf.rvei-^aittqiie
(Vers. 7, 8.) <i Et dixit Domiuiis ad oie : Noli diHirmanr», disperdei sn perpctuunu Porro ca qtis
dic&ret Puer suiit, quoniam ad onmiii qii;e miauu) etevaniur conlra scieniiam i>ti, tl in sua conQduiit
C sapientta, quae :;pud Deum s"uliiiia est, disstpabil
te, Ibis, e'. unlversa qu^cuiique inandaveru tibi,
ioqueriii. Ne titneas a facie eoruni : quia eg» leeu ti a.que dopoiiel : ui a:dtr!ce!:'ur pro his humilia, ei
sum, ul erusin le, dicit Oor.^inns. » Mu aeiatpm, ir locum supei-iurutti quie deolructa £iiii( el evuisa..
inquit, considercs ; aiio enim pronheia loqiienie, exslruaiitur atqne planiciitur , qiia; Eccle.sia.«li«jfi
dlJicisU : Catii h9tniitii ituil sapitntia ejus {Snp. cutncntiini veriiati : el itiiplralor illud quod dtcil
iv, 9) : tuse £it Uiitutu voluutaiis ut pergu.s; ii<e Apostolus, Dei adificulio , Dei ag-ieiiliura e^iis
habcbis comiiem, quo cuncla adjuvaule coinplo- (// Cor. it). 0). .^nlii liunc iiicnm super persoiiam
bis : A*)eii m tuum e( invp/?to illud {fsal. lxxx, Chrisii iiiteliigiini ; Jeremitis eiiim inierpietatiir
11). [Isc coiis:«!eres nKiliiiudiiiesn eoruui aJ quos exeeUui Oomini : qtti destnixil rcgna diahoii, qu^e
ei conir.') quos !o'.'Uturus e& : si:d tue, qiti tccum sibi in muali« Oiieiidorii extelso ; adversaru»
suu). ui eirtiain te, dicii Dominus. Lib*:rut auiKtu pcdiderii poteslutes, deiens chirographom erroi*!!»!
Oomiiius, itun quo Prcpheta pe^secuiionibus t.aieat i» cfuce. bii quibns el iii Psalnio post histori»
et 3i)giist.is, quippe cuu) ieganius euut luuU.) (ler- veriUitciH Tpotttxw; loquisur : Qtiare frcmueniiit
p.«ssum ; sed ui paticns Oiiniia superci, ucc ccdui gentes, el populi tnediiali sunt ituinia? Asiileruui
iiugtisiije. 5 reges terra, el princioei comenerunt in unurit {P>aU
(Vcrs. 9.) < Ei misii Douiiitus niauum snam, ct n, l, 2). Fro iiis evuisis, deslrutiis, ct perditis, ei
tci git os ineuiu : ei dixii Doiuiuui ad ine : i'.cce iu inferiora deiractis, sediiicalur iitqu!i piantatnr
dedi verba niea in ore luo. t Muiaitdum quod iiic Ecclesia Dei. Super Jeremiae iiuttMu pcrsona nulia
iiiauus uiiuatur Dei, qtiae langai os Propiietx, tl dubitati^ est. Legimus euim iii cuitsequeiitibus
dicaiur ei : Ecce dedi verlfa mea in ore luo; ia (cap. x.vv), quod in mattu accipial (siicem weti
isaia auictn scripiuiu sil : Ei missus eti ad tne uuits plcnuiii; et propinare jube:iVur cunctis in circuilu
de Seiapiiim, et in tncnu habebat earbonem ijutiu naliuiiibus.
forcipe iKterat de altari, ei teiigil oi uiei^m el dtril (Vers. l\, !2.) * El faclum esi verbutii Doutini
Ecci leiigii iste labia tua, et auferei iitiquiitties luus, ad me, dicens ; Quid lu vides, Jeremia? El oixj,
et peeeuia lua mwidabit {Ita. \t, 6, 7). it>i cniii* Virgiim vigilanlcm ego video. El dixit rominas
qiiia iotitlx ei perrecla; arlaliseral, m ipse stnipli- 040 i*'^ "'^ - ^^^^ vidisii : qiiia vigilaboego stipci
ciler coiituclur quud ifniuunda !^bta !ijbc;tt, ei verbum nieum ui f.iciani ilind. i/ Pro virga si^t-
hiikitet in niedto populi poiiiita labia Itafientis: mii- larile, I.XX baculiuu uuceuiH iratistulcriint. Labo-
«ilur usiUs; de Serpphim, (juj iiou manu, sed forcipe randum igitur nobis esl, ut breviier llcbixaiu
,,
711 S. EUSEBIl HIERONYMI "JIS
etyirtof«>glam LaUnirs kctor inteUig:u. Sbckd •
tiux A (Ap<v. vm, 15). Sancti «nim non snni halitatores
tSiciUir : vigilia au!em, vel rigil, sive rigilare ap- terrr : seti advenae aK^ue peregrinl, qtiorum uiius
pellalur Soced •("CB?). tnde el in posteriorilms, dicit : Adtena eno snm iuper tenam ; ct peregrinus
p;trdu3 vigiliins hoc noinine poiiitur. Ali en igiiwr sicnl omnc$ patres mA (Psat. xxtvm, 13). El alius :
<ju »1 dicilur nux, propler verbi siniititudinem aJ P«rii sttut et petsiwi diet niei, quibut egc peregriiwr
rigilis iulenigenliam noinei) allnsii ; rjuotl quiilein f« lerra {Cen. xlvji, 0). Umle el Petrns C<ilioliram
ei in JXniiele Juxla Tiioo*l»iiom>ni «oriptUMi ftsi, ul Epi^lobu» srribU «'Ivenis aique percgriiiis Ponli,
ab arUjrilms «pivov el F^bKv, ilice vi«lelicet el G;»Uiii.Tp et Ciipp.idotiie (l Peir. i). Et jnxta luysii
lewtiVo, sciafiio afqne serr:itio adulieri«pres!>yteris cna inieiloctus S»loinon lo(|iiilur : .4 r/ui/o dnr;,s
deceinatnr. AlJoi[ui«( et ii» principto Gencseos a tw?fuj (Pror. xxv, 25) : noiniue autem dciler ^ vo-
t;irt!, <|ui dicitur :s (a?N), niuHcr nppidialur tssA caiurab liis vjJeliret, qui ejns obriguerc frigore,
("2»i*', quasi qnieiani virago, eo qnod de viro el calorem fiilci perdi lerunt,
suinpta sii. Pio ^cnh miceo, rirgam tigilauteot, (Vers. 13, 16.) .» Qisia ccce convocal»o omnes co-
A'|i>ilj «i Syniinuctitis , Tlieodotio vcro amygdaii' gnatioues regnoruni Aquilonis, ail Dominus, ct ve-
nam Uanktulerunt. Vigilat aulen) virga, eoncta nient et ponent uniijqiiisqu« solium suiim in io-
populi peccaia coiisiderans, ot percuuat et corri- troilo porutrufn Jorfi^alero, et supor omnes muros
pial dciiiiqneiites. \jm\6 el AposloUis scribit pec« ejus iu eircnitu, et snper universas urbes Jodx. Et
cantilin» ; Qnid vuUis? in tirga teniam ad voj, an loquar judicia mea cum eis supcr onini maliti.i eo-
iii chatitate et spiriiu mansuelndinis (f Cor.tv, 2?)? nm», qtii dereliqoernnl me, ei liliav^rjiint diis ^iMc-
tsiii esi vir^.t, vd !>3culus, de qna David loqtdtnr, nis et adoraveruiit optis niaitnmn snarum. i Nulli
Virija fua et Ancw.'»» /«a», ipsa me connolala siint doiiiutn, mnllas gcntes ct singHlaruiD geniinm rf^^is
{Pttti. \\n, ?•). Ptilobreque posuit, coniclma sunt, !i;ibylonio regi fuisse snljeclos, qui, obsessa Jitii
Ad ho<i*. <>nii>i Doininus corripit, nt eniendet. Ei saieni, posn^Tunt iu tirciiita, el maxime i» exiliijns
qiioMXfdo »ii!x. sive .ii!iyj;<!altnn, .'im.Tri.ssi-i-am iiabel porl;uu!ii tbronum sutim atquc tcntoria, ne quis
«•orttcriii, pi tcst;i ilarissinia cirgilui, ul «leiraoiis connn qui clausi ciaiit po>sel eroaipere, el nonso-
»nsterior'bus el duris, fruiitus ilnlcis^iniii.'; r»'pe- !uin Jentsalei», •'Cd cf oinncs urbes Jndac siniin ol>-
ri»tiir : sic omnis rorreplio. fl I;ilior cofstinehtiae, .'sidioiie v^iUatss. C'ini(jiie, ait, «apla fnerlt civiia?,
ajf-ar;» quidc;ii videfnr ad pr.eiens : sed fniclns tnnc li«|uar ad cos recla ftiisse jndicia me.i , et
p.-«rii (iu!cis.^ini''>.*i. Uosb! el vetns iila sriiicrlia est recepisse stng!ilo.< quae nteiebantur : nou pro
l.iilerarnui r:ii!.(t»s :«mar{c ', fittcins iliili-es. Qnidain C CKU-ris viiiis, quilMis subjaccl btiinann con liiio ;
vitgtvni vigilsntom :i»qne »nfc.un, iiiiclligndi Domi- sediniixiinepto idolol.ttri;!, perquatn dpsereniesnie,
iiuio, de qito «liijit l^jiiis : Ei^iel tiigii de radice adorareriint opera m.inuttni stianini. Quidnm !ii<nc
Jeise{ha. XI. 1). Unde el virga Aaron, qtis puta- loeum in bonam partein accipiunt, qnod viiUiice
batiH- ciisoriu:!, i» resurrectione Oomitii nuniisse Iii ijiii in oH;! .•»'Ge;t excocii fnerint, per crucialns
riarnilur. aiilo pnr^.ili, poatci principes siiil Jerosialom : et
(Vcrs. <S, li.) t Et factuni est tcrbnm Domini postqtiaiTi niiscntis corum fiiciil notuiiuis, tnno
secnndo a(3 me dicens : Otiid lu vides ? et disi cxpiobret cis, qu!;i se d«^seito, siinul.icra veuiTati
Oi!aitisoccensam ego video et faciem cjns a facie ,
snnt. Sed ba^c violcnia el prnva intfriiretaiio ess :
Aqisitonis. Et ilixjt Dominns »d nie ; Ab A-iniloiie ne ca!iimni.iiii r:ici;it ir;ictalor indocius.
ap«MieiilHr {siie cxjirdescenl) tnab snp«r omiif.5 !i.i- (V.:vs. 17,) * To ergo ac«?inge lunibos Inos : ei
|)i(aiurf6 terr;r. > Qnibnsilatn gradibtis, pevcaMliliiis Surg(\ et lo.);iere ad eos omnia, qn» ego praeci<)i<»
torinenl.'! iribnHninr; ut ptmhilim veniant ad s:ilii- tibi. »
842 f-' ^*^'^ pra?cipi!nr, iii aciingat litmbos
len» iS^l^"' n'iltu;rinl, pnrcuiiriite virga, coien- siios {''tipp. isxvii:, 5i.i : ftl aposiolis (Lnc. xu), nt
dari, tiiitMitiiitr isi ollam ivneam uii|it«! 8ncc(;ns:t<ii, acciiiciis itiiiibis, qiMs Kli.-is{/y lleg. \; ol Joannis
D
iU qua plciitiJS scribit Kzicbic!, qtt;!' a facit! Aijtii- F^aptisia iMaith. m), znnis iiioriilicavcre peliii ci.s,
louis acceifliliir {Cap. xxiv), Biliyioiiimn [Al. Ila- luccrcas t''iii?:'nl in manibus snis. pRedit aiionis
byloniornfo] rojjeiis signiiicattg et .nrl^Ofo Jernsalent. vid('lir«;i Kvangelic;e. QnioniDqiie igirur scrmom-s
Pulcbieqne infiMtur : Ab AqHilone exardexent mnln loctitiirus cst l»el , .lebtM ac>;ingere iniobos bu<is,
snper oniHes hubildiQies lcrice : vel t«rr;«; Ju l.p, vcl scicns qiiod di»boli oinnis virlns in lunibis »il
«trttj nniver.sic lcrra» , d'.' q»<t!'.us iii Ajiorzvlypsi {Jot>, \0 ; ct jtisius rii-rHl in Psalinis ; Lumbi nin
Scrtpniui eiU , Vtt svper omnes lnibitatores terrfu impUli suul iUusi-Jtiibus {PsbL xxxvii, 8j. Cmnqtic
' I!uc reler qn,e ad F,«:cli'sias(aj cap. iilt. adno- veu5»v, 6 Ki 'Vjj^9.lrj^ oUtw; £•/;:• BaxTT]o:av £if6T,-
tsviniua : alque iiole colligas pr;i'fcr«:o<iniii ntro<|oe •yopjtav iyV» '>r.iu. '(ip iYpf; 70011; xz'. tb 4{*'Jv-
'II
lo loco Siced, tjnai et veiernii» nooftiiiloriin «^-o.li- ta.'i.'jv 0:x xvit jjtio-; sv xC^ e6p*tx«j> 7:poaso£-;2t
nsin ictlio osl. i*«>rrn T/0 cx c«> ilicitur virg;i aiiiy^'- j-itljjidT.ii/. *Kr:i;'i; youv •
Ka/.i.; ttypjx!!'..;, fiC.
Osin ;!. qii«>il, teslc i^tiiiii», pi^iin.i oniuiunt iticiisi: Jt- "•
Cciilcr t>iii>i. "ii, ad tuslocb.', et 125, ad
nuurio poreal. Clirysto^^inns in bunc liii uni ai>s iiu^llC, li. 12.
lliiTu.iynnana «Hpu^itiOiie otibis taiilutM Gru:cis ^ Viile supcrius sdnotaia in Isaia , eap. xv»
^bhidi;'; Ti e* xafwtvr,'.', i;Ji',;vgaAJvr,v xivi»-
^i^^^^r
:;
CAP. 714
713 COMMENTAR. IN JEREMIAM PROPIIETAM LIB. i, II.
ei Yi.lg»»
accinxeril lumbos, audial illud quo«I scripiuin esl : A episcopi vi.lelicci ci presbyieri ci dinconi.
Tiruin coiisui-
et illHmittahii u Ciiri- viie alque ignobile, contra sancium
Surge qui dormit, ei eleiart :
tiinere
siut {Ephet. V, 14); ul»«inper vigilans, et desoiuno gere volueriat, liabeai fiJei fir.niialciu, et
auxiliaiiie, sHperabJi.
consurgens, ioqualur qnx sibi prsucepcrii Dcus. desisiai : qula, Doniino
( Ne limeas a facle coruni : nec enim timere td (Cap. II. — Vers. 1.) « Ei facium esl verbnm
ruciam vullum eoruin. > Site, ut SepiuaiKinia e\ Domini ad me diccns : Vade, ei cUma in auribws
eeierl haheDt Intcrpreies , ne forte timfrs ' te fa- Jerusaiein dicens. i. rfoc in Sepiuaginl* «on habc-
eiam. Ei est sensus juxta Iranslalionem nostram :
lur : sub asteriscis de TJicoilotiori» ediiionc
sed
Noli limere a facie eorum , me iuim adjuiore, eo» «ddiium est.qui verbum Hcbraicum cirath (rwnp)»
luter-
liinere non poierls. Juxia Sepluaginta , Noli limere pro quo nus diximus clama, sive prcidica,
a facie eoriim, habeto meae conndemiam jiissioiiis. prelaJus est, lege. El lcclionein enim et clamorcm
Si enim non obiuleris, qUod hahes, ui timere desi- et praedicationcm pro sui
ambigiruale significat.
habiiatorufn
nas, derelinquam (e, el tradam tiiuori, et qiiodam- Aurcs eutein iemsalem, pro auribus
nioito videbor timere te facere, dum reliixiuo for- ejus d6i>erous accipere.
midini. Hoo aiiterr sigiiincat, quod semper amaitda (Vers. ^.) c H;£C dicli Doinious : KecordatuH
sit veriias nec tlmenda horoinum roaliiludo, qui luam ct chariia-
,
^^^^ j^j^ miseran» adolesHetniam
Incrcpiti [AL irirepidij correpilonem non snsii-
^^,^ desponsr.tionis luse : quando sccuJa nr.e es in
nent;sed insidias lendunt et a quo cortipiuDiur.
deserto, in terra qn« non seminaiiir. v LXX : .i Kkc
(iuodqne Juxta LXX sequitur : Quia lecum tum ut
dicii Doininus : Recordatus sum inisericordi* ado*
liperem /«r, dicit Dominuit in Itebraico non habetiir. Ple-
lescenlia tuas, et dilsclionis perfeciionis tusc. «
£t est sensus : Eruam te, non in eo ut tibi niitlus quando sibi
nius hoc i« Eiechiel dicitur {Ezech. i),
insldielur; sed in eo, ut patiens in&idias, nou de-
Jernsalem in malriroonio Dominus copiiJat, ot stb
linquaa.
persona uxoris, suis Jungit afrtplcKibus : sive \n
(Vers. 18, 19.) « Ego quippe dedi te bodie (tive
artlentiorem monstret afrectum, pucllam eain el
Ecce posui te in hac die) in civitaiein munitam, et Quo enlen
adnlesceniulam el desponsatair. vocat.
in eoiiiiiinam ferrealn, et in murum aeneum super
necilum potiil sumus, magis ut potiamur appeii-
omneni lerram : regibus Juda, principibus cjus, el
secula es me in solitiidine;
miis. Qnando, inqtiil,
sacerdoiibus. et popuio (erra;. Et beliabiint adver- legis orua-
et inilar sponsariorum et dolis , libi
sitm te, ei non pr«valet>unt qoia tecuni ego siiin,
:
roenta et ^eiborum diJ.irib!!i moniiia. Toianiq«e
all Oominns, ut liberein te. . Describil scrmo divi- C ad suam mi-
,,o, „^^ ^^ ^eritum ejns rcfcrt, sed
niis cur Proplieta li.Tieie non debeat. Ego, inqtiii,
serlcordiani , per quaiu et charil.it-!m consccnls
posui, sive dedi te hodie, hoc esi, in piif&ciiti viia,
dotiec vui^alur hodie, qu^si civilatetn ririuissiniam
€«t. Hoc qaoque quod posuiMous, in S44 "«-'t^r.o.
:
in terra quee tum serAinatur , iii LXX non ha-
non ut unatn doinuni, ncc turiimf aut aliqua ir.ce-
beiur.
nia {Haitli. v) ; scd oinneni civilatein, qux sila
siiper moiitem laiere non poiesi. De qna scriptuni (Vcis. 3.) « Sanctus israel Domiiro priiuilis»
esi : Gloriota dicla tunt de le, cimtan Dei {l^tci. fi-i:guin ejiis : oinnes qui devorant eum, deliiiqiieui
Lxxxvi, 2). Et : Ego civiiat firma, civilas qim op- snala venieni supRr eos, dicii Dominus. » Qu^^ndo
yugnatur {ha. xxvii, 3). £(, in cotumtiain, inquil, Israol dic.il primitias frtiguiu Domini, ostcniiit }>o-
(erieam , de qua scribit Apostolus : Columna et puium do gcntibus congregalnr» esse post ptiini-
firmamenlum veriialit (/ Tim. ui, 15). S43 ^"^^ tiAS ;
juxta iilud quod iii^ alio ^occ sciipi.uin esi :
rc.lrus cl Joannes, qui pulabantur cobinnKC Eccie- Memoir eslo congregationis tucB, qnam posaedisti ab
si;c, doxlras dcderunt Paulo cl Baniabu: camntu- iniiio {Ptal. L\xxai,2). 1'rimiiia' aulem seinper
isioiiis. iSec hoc siiiDoil, sed in murum, ;iit, (ercunif debcnlursaccraolibus, ci iion hosiibus. O'''od sequi-
I «jui nulla vioiatur n,ii>iginc , nec csesus itnbiibus D lur : 0»«»« qni deioravt euni , ddimincnt : mala
lieperit; sed velusiaie lii [.1*'. sii] foriior. Eiis ;ui- venienl super eus, dicit Dominvs, huiic bahet Sen-
teiu talis conira reges ei principea et populuni, non 6IH5J ; Qiiomodo qtii pri;nili:is dcvoranl {Nnm. v),
CHjiisliboi loci, sed terrae *: lisqui terieiia sjipiuol, «i&inaquiiin de genere sacttrdotaii, sccicris lei suni
et cflclesiia non nov^runt, qui habenl imaginen» yol- sic (jiii cont.iniinanl Israel , inalis suhjicieniai i
xoj et non eoetesi.is E\, inquit, beilabv.ni advenum jtJXla iUud quod in vicesimo SCMO psalmo sancti.is
te, et Jton prasvalebunt. Cui', qn»so ? {]«* cst lanlic David Ipqtiiliir : Dum appropinquunt super me nc-
fortiludinis causa, ul nec reges, nec principes, nec cmtet, ul' edant carnes meas : qui tribulant me ini
saceriiolas, ncc populi adversiis uniira pr;evale;i«t? mici mei, ipsi ialirniitli snnt et cecidcrnAl tj-sal.
Sequilur : Quia tecian ego sum, ui: Oominus, vi sxvi, 5, 4). Neqiie cnim ex eo quoH Dci cxscjiuin-
iilierem is. Si quanrio rcges Jud.i, qui inlerprfia-ur iur serttentiaif!, iinminies eruni a sappiicio, ni.'tl;«-
sonfessio, et pk-incipes ejus cl sace.^-doies ei pojo.ili, qiie veniunt siiper eos ; oporiei erim veriire sc;tR-
*
Sic liabe' urnifn Caiilrib. eKt^nfijilsr , i^fyiocc
'
Viclor., i(l cn iofum (jui terttn.n, ele.
Pathol. XXIV. 23
715 S. KUSKim HIERONYM! 716
d;ila; vorum vjc ei pcr qiiem veniunt scandala a chxxhi, i). Fnistra igiinr nova ex velsri haeresis '
{ilailh. xvjii)i susjiit^alur, hic |>errec!am esse vicioriiim, ubi piigna
(Vpps. 4, S.) f Auifiie verbtiin DoinloJ, donius csl alque cerlanicn, et incerliis ciilus fuluro-
J.jcob, el oiunes cogfialifwies donnis fsrael. Flsec runi.
lilcil Dominns : Quid iiiveiieriinl pnlres vesirl in nse (Vers. T.) < El indnxi vos in lerrnm Carmcii, nt
iniquitatis, qnia elongavernnt a me : el ambulave- comederetis fruclnm ejns el bona illins : et ingre»si
runl post vanitateni : et vani facii SHrtt?».Hunc coniaminasiis terram mcani ; et lisrediiaiein 016.101
scnsuin el alius propiieta' leslalur : Popntus meux^ posuislis in abominalioneni. v Pro labore durissimi
quid feci tibi, el qvid aiolesius fni tibi? liesponde iiiiieris, dedi vobis omninm rerum abiimianliam.
milti ; qui.i eduxi te de terra jEgypti, et de domo Uoc qnippe significat Carmeius, q':i Hebraice ap-
servieniium liberavi te {Mick. vi, 34). Utnnnque au- pellalnr chermel pDT^), el in lingua nosira sonal
tcin nomen, Jacob et liiael poiiitur : iion secnn- cogr.ilionem circumcitionis. Quomndo auiem illc
duni diias ei decein iiibns, sod jnxia oinneni popii- populus lerram sancain, et omninm rcrum fcrii-
Jum : cnni el ipse Jycnb postea apiieliatns sil Israel lem, idololairia pQlluil alqne violafU : sic iiw verse
{Gen. xxxii). OireMsam auiem ducil a patribus, non ciicuincisionis accipicnlee scientiitm , coiuediunis
«|uo pcccaia patruin filiis impulcnlur , sed quo et B fruclus ejus; et si negligenlia subrepseTil. containi-
(ilii habenlcs pairum slmiiilndinem, el sno el pa- namus lerram Dei, el hairtdilalenn illiiis abomina-
rentum scelcre puniantur. S.-epe legiinus quod bileni facimtJS.
propler sancios patres, filiorum inisercatnr Dens. (Vers. 8 » « Sacerdoies non dixerunl, Ubi est
f)(;reriqneriinl anlein paires populi peccaioris Doininus? ei tencnies Fsgem nieana *, nescieruni
fteuin; ct non brevitcr, sed longo ieinp'jre , et pro me, el pistores prsevaricali sunt in mc, cl pro-
Deo seciui sunl vanilatein , idola videlicet, quce pbetae prapheiaruni in Baal, et idola secnti 846
niliil prosunl cuiloribns snis , ei ipsis siinilfls facii siml. > fosi lania bencricia vcrierunt in coniefn-
sunl secimdnm quod scripiuni egi : Siiuiles
iilud pjum privilegia digniiaiis : ut saecrdoics Dominum
Ulis flaut qni fuciunt ea ; cl omues qui confidml in i,on qiiaererciii ; ut doctores lcgis ignoraicnl enm,
eis (!'sal. cxm, 8). qi,i ;,iios docere debcl-.ani, ei pasicres [4/. prandi
(Vers. 6.) t Et non (tiscrunt : Ubi esl DoAninns catores] per negligcniiam prsvaricjiou^s (iercin,
qoi asccndere nos fecil de terra «Egjpii " qui ir.ans- ^t piopbeise qui in populi> dispuJanl, non r>eo lo-
Ousil nos per deserlum, pcr lerraiu inhal(il.^bilc!n (jnanlur, sed idolo, et sua ligmcnla vcnerenlnr.
ekinviaiii :per lerram sitiscig45 ''"^S'"^"' ""^'"^'•'''
^ H'S auteni verbis nlciidtno est adversos noisiii or-
per Ifrram in qua noa ambuhwii vir, neqiie l.a!)ila- dinis inagislios, qni de^oranl plebero Dei velul
i)ii honio. » Pio bouiine, LXX ^/iu»u liomiuii, int r- cibnni panis, ei per msia optra non iavocanl Do-
pveiali siini; et pro imasine innrtis.de Tiicodo- miniim.
lioue additum csi, umtna vtoriis. yimd cHfu juxia (Vers. 9.) t Proplerea adhnc jiidicio eonlendrtm
historiam manifesluio sit, illud consideran-Jnin esl vobiscnin, ail Douiinus : e{ cum filiis vesiris dis-
secnudum anaijogen, quod quandiu in islo siuculo ceplabo. * Pho vidcalur * perculcre per poteniiam,
snmus, cl dc i£gyplo educiniur, pauliliin ascendi- (mi;isI cum paribus raiione conienilit; jiuJa illiid
miis, et primuin dcserla transiunis el teiram inha- quod David canii et usuipal Apesiohis : Ll jusiip-
bitabiicin, quam sanctus inhabitare non debel, ct ceris in seruionihus tuis, el vincas cum jiidicans
inviain, ui dinicnlialcm moiisirci ilincris. Per ler- [Piai, l, 6 ; noni. 111, 4). Quodque posuit, adhuc
r<iHj sitis, ubi semper tnajor;» cnpimns, nec praeseii- saepc se fecissf tescitnr : el (|U0d iniulit, cMin fiiin
libus conienli guuius ; et imfigincm, ».ive umbriim tesiris, siniilem ostendii eiiam iu iiliis maioriiro
viorlis : semper enim in pcriculo consistimus, et perlinaciarn. Occulle autem signilicni quod anli-
ubiqnc diabolus tcndit iaqueos snos : per .'grrflm, (jULini in Deuni ncgalioneo!, ttiam fiKii eorom iii^aef-
in qua non ainbulavU ffr^ (;ui peircctsB apiaiis iis D vontii l»r>rnioi sint secuii.
Christo eil. Omiics e:»irn rcsnrgenuis in virum per- (^Vers. !0, II.) • Transiis ad insulas Ceihim. ei
fecluin, in inensurain aei.Mis pleniludinis Chrisii. videlc : ei in Ceriar miliilc, et consider:>ie vehe-
Keque uiTquani in cft habilat iiui lionio Dei csl, vci menter, ei viriets ? fatlum est iiiijti.>ceinodi : bi
lilius hominis; sed seinper art msjora lcstinai. Kx muiavit gens deos {sive dcos suos). Ki ccrle ipsi
quo pcrspiciiuin esl, non esse pcrreciioncm in via :
„,,,5 g,ii,! (\,\ ; populist, vevo inens muiavii gloiinm
Sfcd in fice vi;u cl in matisione, qu» sanrtis in coe- sijhj.i jn jdoliifri (sivc de quo ei niiiil proderil). »
icstibus pra;paraiur, ci qnibus diciinr : Qui siaiis Comparaiioneni facit ejcs rei qu;«i incompaiabiii*
in dcmo Domini, in tjriis tlowus Oei nvslri {Psai. e&l, et vsruni Deurn conler! mendrvtihns, lie, in-
* Pclngianoriim scilicei, qni a-rriO^tav a Sioieis, ExpimgitVicio
You might also like
- The Original Gospel of ThomasDocument34 pagesThe Original Gospel of ThomasAnonymous XXL39z75% (4)
- BMG 1943 05 PDFDocument24 pagesBMG 1943 05 PDFJean-Christophe Niquet100% (4)
- Budge. The Book of Governors (By Thomas, Bishop of Marga) - Volume 1. 1893 PDFDocument626 pagesBudge. The Book of Governors (By Thomas, Bishop of Marga) - Volume 1. 1893 PDFPatrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Chase. The Lord's Prayer in The Early Church. 1891.Document200 pagesChase. The Lord's Prayer in The Early Church. 1891.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (3)
- Homosexuality and Enslaved Sex and Gender in Umayyad IberiaDocument25 pagesHomosexuality and Enslaved Sex and Gender in Umayyad Iberiausername444No ratings yet
- Goodspeed. Historical and Linguistic Studies in Literature Related To The New Testament. 1901. Volume 1.Document114 pagesGoodspeed. Historical and Linguistic Studies in Literature Related To The New Testament. 1901. Volume 1.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Jackson. The Apostolic Fathers, and The Apologists of The Second Century. 1879.Document228 pagesJackson. The Apostolic Fathers, and The Apologists of The Second Century. 1879.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Neander. Lectures On The History of Christian Dogmas. Volume I. 1858.Document424 pagesNeander. Lectures On The History of Christian Dogmas. Volume I. 1858.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Budge. The History of The Blessed Virgin Mary and The History of The Likeness of Christ. Vol 1. 1899.Document274 pagesBudge. The History of The Blessed Virgin Mary and The History of The Likeness of Christ. Vol 1. 1899.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Ottley. Studies in The Confessions of St. Augustine. 1919.Document156 pagesOttley. Studies in The Confessions of St. Augustine. 1919.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Krüger, Gillett. History of Early Christian Literature in The First Three Centuries. 1897.Document452 pagesKrüger, Gillett. History of Early Christian Literature in The First Three Centuries. 1897.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (3)
- Budge. The Book of Governors (By Thomas, Bishop of Marga) - Volume 2. 1893 PDFDocument746 pagesBudge. The Book of Governors (By Thomas, Bishop of Marga) - Volume 2. 1893 PDFPatrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- ArnisDocument26 pagesArnisjerix lumogdangNo ratings yet
- Cass Elliot PDFDocument3 pagesCass Elliot PDFLoriNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 185, Pt. 1.Document512 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 185, Pt. 1.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Neander. Lectures On The History of Christian Dogmas. Volume II. 1858.Document396 pagesNeander. Lectures On The History of Christian Dogmas. Volume II. 1858.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Morris (Transl.) - Select Works of S. Ephrem The Syrian: Translated Out of The Original Syriac, With Notes and Indices. 1847.Document478 pagesMorris (Transl.) - Select Works of S. Ephrem The Syrian: Translated Out of The Original Syriac, With Notes and Indices. 1847.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Burton. Testimonies of The Ante-Nicene Fathers To The Divinity of Christ. 1829.Document524 pagesBurton. Testimonies of The Ante-Nicene Fathers To The Divinity of Christ. 1829.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Cox. Narratives of The Lives of The More Eminent Fathers of The Three First Centuries (... ) - 1817.Document432 pagesCox. Narratives of The Lives of The More Eminent Fathers of The Three First Centuries (... ) - 1817.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Izydorczyk. The Medieval Gospel of Nicodemus: Texts, Intertexts, and Contexts in Western Europe. 1997.Document600 pagesIzydorczyk. The Medieval Gospel of Nicodemus: Texts, Intertexts, and Contexts in Western Europe. 1997.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Cutts. Saint Jerome. (N.D.) .Document250 pagesCutts. Saint Jerome. (N.D.) .Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (3)
- Migne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 010.Document826 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 010.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Budge. The History of The Blessed Virgin Mary and The History of The Likeness of Christ. Vol 2. 1899.Document308 pagesBudge. The History of The Blessed Virgin Mary and The History of The Likeness of Christ. Vol 2. 1899.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Weymouth. The Resultant Greek Testament (... ) - 1892.Document678 pagesWeymouth. The Resultant Greek Testament (... ) - 1892.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Migne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 046.Document654 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 046.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Modern Conjurer Magic Trick EbookDocument284 pagesModern Conjurer Magic Trick EbookDavid Allan0% (2)
- Goodspeed. Historical and Linguistic Studies in Literature Related To The New Testament. 1901. Volume 2.Document222 pagesGoodspeed. Historical and Linguistic Studies in Literature Related To The New Testament. 1901. Volume 2.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Tyler. The Worship of The Blessed Virgin Mary in The Church of Rome: Contrary To Holy Scripture, and To The Faith and Practice of The Church of Christ Through The First Five Centuries. 1844.Document438 pagesTyler. The Worship of The Blessed Virgin Mary in The Church of Rome: Contrary To Holy Scripture, and To The Faith and Practice of The Church of Christ Through The First Five Centuries. 1844.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis0% (1)
- Idiomatic Expressions: English 8 (Afro-Asian Literature)Document41 pagesIdiomatic Expressions: English 8 (Afro-Asian Literature)Jen Valencia100% (1)
- Feltoe. St. Dionysius of Alexandria: Letters and Treatises. 1918.Document120 pagesFeltoe. St. Dionysius of Alexandria: Letters and Treatises. 1918.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 221.Document648 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 221.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 044.Document718 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 044.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Harris. Philo: Fragments Newly Edited by Rendel Harris. 1886.Document156 pagesHarris. Philo: Fragments Newly Edited by Rendel Harris. 1886.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Sparrow-Simpson. The Letters of St. Augustine. 1919.Document344 pagesSparrow-Simpson. The Letters of St. Augustine. 1919.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- O14 Tower: Stack Effect and Mechanical Floor DesignDocument1 pageO14 Tower: Stack Effect and Mechanical Floor Designprerna100% (1)
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 144.Document542 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 144.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Blunt. An Introduction To A Course of Lectures On The Early Fathers, Now in Delivery in The University of Cambridge. 1840.Document52 pagesBlunt. An Introduction To A Course of Lectures On The Early Fathers, Now in Delivery in The University of Cambridge. 1840.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 69.Document692 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 69.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 213.Document536 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 213.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- A Handbook of Operative Surgery and Surgical Anatomy: With Chapters on InstrumentsFrom EverandA Handbook of Operative Surgery and Surgical Anatomy: With Chapters on InstrumentsRating: 4 out of 5 stars4/5 (5)
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 26.Document724 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 26.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 30.Document556 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 30.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Weber Genesis II E-315 Assembly GuideDocument28 pagesWeber Genesis II E-315 Assembly GuideScott KramerNo ratings yet
- Tischendorf. Synopsis Evangelica. 1864.Document260 pagesTischendorf. Synopsis Evangelica. 1864.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Migne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 036.Document700 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 036.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Matt Morris VideosDocument9 pagesMatt Morris VideosZiyaa Boghani100% (1)
- Migne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 004.Document564 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 004.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 211.Document682 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 211.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 83.Document698 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 83.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 103.Document748 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 103.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Final Test For Touchstone 4Document4 pagesFinal Test For Touchstone 4Хүн ХүнийNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 105.Document712 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 105.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 59.Document550 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 59.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 035.Document640 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 035.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 67.Document660 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 67.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 7.Document612 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 7.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 91.Document638 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 91.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 13.Document636 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 13.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- PG141Document754 pagesPG141Manticora_SMNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 109.Document646 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 109.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 29.Document590 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 29.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- PG155Document532 pagesPG155Manticora_SMNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 037.Document814 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 037.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 093.Document888 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 093.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 110.Document614 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 110.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 212.Document552 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 212.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 145.Document622 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 145.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 45.Document480 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 45.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 161.Document642 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 161.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 88.Document684 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 88.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 70.Document742 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 70.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 48.Document634 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 48.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 39.Document486 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 39.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 8.Document726 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 8.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 6.Document560 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 6.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 206.Document662 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 206.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- PG158Document650 pagesPG158Manticora_SMNo ratings yet
- PG156Document597 pagesPG156Manticora_SMNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 65.Document522 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 65.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- PG090Document757 pagesPG090Manticora_SMNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 016 PT 3.Document554 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 016 PT 3.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 128.Document740 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 128.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 25.Document820 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 25.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 89.Document680 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 89.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Theologiae Cursus Completus. 1838. Volume 16.Document689 pagesMigne. Theologiae Cursus Completus. 1838. Volume 16.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 100.Document596 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 100.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 209.Document546 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 209.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 182.Document608 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 182.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- PG079Document805 pagesPG079Manticora_SMNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 108.Document626 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 108.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 220.Document646 pagesMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 220.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Physick to Physiology: Tales from an Oxford Life in MedicineFrom EverandPhysick to Physiology: Tales from an Oxford Life in MedicineNo ratings yet
- Morphology, Ontogeny and Phylogeny of the Phosphatocopina (Crustacea) from the Upper Cambrian Orsten of SwedenFrom EverandMorphology, Ontogeny and Phylogeny of the Phosphatocopina (Crustacea) from the Upper Cambrian Orsten of SwedenNo ratings yet
- Quasten - The Fathers' of The ChurchDocument2 pagesQuasten - The Fathers' of The ChurchPatrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Quasten - The Concept and History of PatrologyDocument3 pagesQuasten - The Concept and History of PatrologyPatrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- William H. Faulkner - The Subjunctive Mood in The Old English Version of Bede's Ecclesiastical HistoryDocument64 pagesWilliam H. Faulkner - The Subjunctive Mood in The Old English Version of Bede's Ecclesiastical HistoryPatrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Rambaut, Roberts. The Writings of Irenaeus. 1868. Volume 2.Document540 pagesRambaut, Roberts. The Writings of Irenaeus. 1868. Volume 2.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- Misopapisticus (Pseud) - Letters On The Writings of The Fathers of The First Two Centuries: With Reflections On The Oxford Tracts, and Strictures On "The Records of The Church". 1844.Document286 pagesMisopapisticus (Pseud) - Letters On The Writings of The Fathers of The First Two Centuries: With Reflections On The Oxford Tracts, and Strictures On "The Records of The Church". 1844.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisNo ratings yet
- TPDDocument13 pagesTPDAnwar Ashraf AshrafiNo ratings yet
- CheatsDB BSD VersionDocument40 pagesCheatsDB BSD VersionLucioNo ratings yet
- Figurative Language: WorksheetsDocument18 pagesFigurative Language: WorksheetsAmiNo ratings yet
- Comparative Essay Augustine and AquinasDocument3 pagesComparative Essay Augustine and AquinasPrincess Mae MacalaguingNo ratings yet
- Semi SyntheticDocument8 pagesSemi SyntheticArresh NadeanNo ratings yet
- Star Wars Rebel Force 5 Trapped by Alex WheelerDocument103 pagesStar Wars Rebel Force 5 Trapped by Alex Wheelerrivjo toelh100% (1)
- Camtasia Studio 201908 Crack + Keygen Full Download UpdatedDocument7 pagesCamtasia Studio 201908 Crack + Keygen Full Download UpdatedAnwar Maulana0% (1)
- Lord Shiva - Assignment SummaryDocument1 pageLord Shiva - Assignment SummaryAntonetteNo ratings yet
- Print ProductionDocument2 pagesPrint Productionapi-78718745No ratings yet
- Joni Mitchell's Talk To Me TabDocument4 pagesJoni Mitchell's Talk To Me TabDani Cáceres FernándezNo ratings yet
- Teatris Ieksh LVDocument47 pagesTeatris Ieksh LVDace GrantsNo ratings yet
- FRP Grating BrochureDocument8 pagesFRP Grating Brochuremanoj_amritkarNo ratings yet
- ChuchoBio20185 1544712845Document2 pagesChuchoBio20185 1544712845Fabricio Medinacelli De la CruzNo ratings yet
- Đề Tuyển Sinh Lớp 10 Môn Tiếng AnhDocument11 pagesĐề Tuyển Sinh Lớp 10 Môn Tiếng AnhTrangNo ratings yet
- ( ) PDFDocument29 pages( ) PDFJungMo KimNo ratings yet
- The History and Development of the Armenian LanguageDocument2 pagesThe History and Development of the Armenian Languageetna26No ratings yet
- Artius BrochureDocument3 pagesArtius Brochure87krishan0% (1)
- Wheel of the Year EssayDocument3 pagesWheel of the Year EssayGeoff BoswellNo ratings yet
- Dsoa Summer AssignmentsDocument32 pagesDsoa Summer AssignmentsJosef SamargiaNo ratings yet
