PAMANTASAN NG LUNGSOD NG VALENZUELA

Poblacion II, Malinta, Valenzuela City

Banghay-Aralin
Pakitang-turo hinggil sa Kabanata 17 ng El Filibusterismo
(Ang Perya sa Quiapo)

Inihanda ni:
Julie Ann A. Ranes
BSED Filipino 4-2
 Pebrero 27, 2018

Lebel: Ikawalong Baitang

Ikalawang Markahan – (Sandigan ng Lahi... Ikarangal Natin)

Nakasaad sa kasalukuyang Gabay Pangkurikulum sa Asignaturang Filipino (2016) na nilalayon na pagkatapos

ng lebel na ito, naipamamalas ng mag-aaral ang kakayahang komunikatibo, mapanuring pag-iisip, at pag-
unawa at pagpapahalagang pampanitikan gamit ang teknolohiya at iba’t ibang uri ng teksto at akdang
pampanitikang pambansa upang maipagmalaki ang kulturang Pilipino. Kung papansinin, mula sa rehiyunal na
pagtalakay ay napunta ito patungong pambansang panitikan sa kadahilanang ang ating kurikulum ay
nakadisenyo sa paraang spiral approach. Ang ibig sabihin, habang tumataas ang antas ng mga mag-aaral ay
papalawak at papalalim din ang kanilang natatamong kaalaman at mga kasanayan mula sa kanilang
talakayan sa loob ng silid-aralan.

Mula sa pagkakaayos ng mga araling ito, ano nga ba ang kahalagahan ng mga pambansang panitikan
para sa pagtatamo ng mga layunin ng K-12 Kurikulum partikular sa asignaturang Filipino? Paano nga ba ito
nakaaapekto sa pagiging isang buo at ganap na Filipinong may kapaki-pakinabang na literasi ng mga mag-
aaral?

Unahin natin ang pagtalakay sa kung ano nga ba ang pakahulugan kapag sinabi nating “pambansang
panitikan”. Batay sa isinulat na sanaysay ni G. Bienvenido Lumbera (1994) sa kanyang aklat na pinamagatang
“Pag-akda ng Bayan”, tinalakay niya na ang pambansang panitikan ay tumutukoy sa pagkabuuan o
pinagsama-samang mga panitikan mula sa Pilipinas na isinulat ng mga Pilipino. Mula sa mga panitikang ito,
nasasalamin ang bansang Pilipinas sa iba’t ibang aspekto – lipunan, kultura, wika, at iba pa. Dagdag pa niya,
kapag patuloy na nakapagsusulat ng panitikan ang mga Pilipino, naiaakda o naisusulat na rin natin ang ating
bayan, kung ano ang mga kaganapan sa tiyak na panahon na ating kinabibilangan.

Mula sa talakayan na iyon ni G. Lumbera, malinaw na inihayag na ang mga akdang pampanitikan ang
siyang magsisilbing ulat o salamin sa ating bansa na nakaayos batay sa kung anong panahon ito naisulat.
Kasangkot dito ang mismong bansa, ang Pilipinas, ang mamamayan nito, ang mga kaganapan sa partikular na
panahon. Ang panitikan ang nagbibigay-pagkakataon sa atin upang masaksihan ang mga kaganapan sa
ating bansa noong mga panahong hindi pa man tayo isinisilang. Sa ganitong kapamaraanan, namumulat tayo
kung bakit nga ba ganito na lamang ang kasalukuyang kalagayan ng ating bansa paglipas ng ilang panahon.
Kaugnay nito, sa panimula rin ng ikalawang markhan ng modyul na ito, nabanggit na sa panitikan nasasalamin
ang mga layunin, damdamin, panaginip, pag-asa, hinaing, buhay, at hangarin ng mga Pilipino. Ito ang
nagsisilbing tulay upang maabot ng nakalipas ang kasalukuyan, gayundin upang maipagpatuloy ng
kasalukuyan ang pagpapanatili at pag-unlad ng kultura at kabihasnan upang maisalin ito nang ganap sa
susunod na henerasyon.

Samakatuwid, ang pag-aaral ng mga pambansang panitikan ay makatutulong sa mga mag-aaral na nasa
ikawalong baitang upang magkaroon sila ng malinaw na pagkilala sa ating bansa. Gayundin, higit nilang
mauunawaan ang ugnayan sa pagitan ng mismong panitikan at yugto ng pagkakasulat nito. Masasaklaw na
rin nito ang kasaysayan at magiging malay sila sa kung ano nga ba ang naging kaganapan at pinagdaanan
ng bansang Pilipinas at dahil dito, mas mapatitibay ang pagkakakilanlang Pilipino sa mga mag-aaral na isa sa
pangunahing layunin ng ating kurikulum sa kasalukuyan.

Ang paksa sa ikalawang markahan ay pumapatungkol sa mga panitikang naisulat sa panahon ng mga
Amerikano, Komonwelt at Kasarinlan mula sa unang markahan kung saan tinalakay naman ang mga panitikang
umusbong sa panahon ng Katutubo, Espanyol at Hapones. Kapansin-pansin na naunang tinalakay ang mga
panitikan sa panahon ng mga Hapones kumpara sa panahon ng mga Amerikano gayong kung pagbabatayan
ang balangkas ng kasaysayan na nakabatay sa pagdating ng mga mananakop, hindi maikakailang higit na
nauna ang mga Amerikano kaysa sa mga Hapones.

Samantala, kung pagbabatayan naman ang muling pagbabalangkas ni Dr. Zeus Salazar sa ating
kasaysayan, kapansin-pansing ibang-iba ito sa naging pagkakaayos ng pagtalakay sa mga akda sa modyul na
ito. Sa kanyang pag-aaral na pinamagatang “Kasaysayan ng Kapilipinuhan – Bagong Balangkas” (2004), inisa-
isa niya ang tamang pagkakabalangkas ng ating kasaysayan na nakaayos at nakaayon sa pantayong
pananaw at hindi batay sa kung sino ang mga mananakop na dumating sa ating bansa. Ayon pa sa kanya,
may kasaysayan pa rin ang mga Pilipino at ang kabuuan nito’y hindi lamang nakabatay sa mga dayuhan
bagkus sa kung paano lumago ang ating lipunan. Halimbawa niya na nga rito ang pagiging pamayanan
tungong bayan hanggang sa pagiging isang bansa ng Pilipinas.

Kung iuugnay ang mga impormasyong inilahad, makikitang wala sa dalawang balangkas na ito ang naayon
sa pagkakaayos ng mga panitikan sa modyul na ito. Nahahawig sa unang balangkas (kasaysayan batay sa
pagdating ng mga dayuhan) subalit kapansin-pansin na nagkapalit ang panahon ng mga Hapones at panahon
ng mga Amerikano. Kung susuriin, may porsyento na maaaring sabihing hindi sa kasaysayan nakabatay ang
pagkakaayos ng mga talakayan sa mga akda bagkus ay sa kung ano ang temang nangingibabaw sa mga ito.
Batay sa artikulong “Panitikang Filipino sa Iba’t ibang Panahon” (2017) na ipinaskil ng KADIPAN, ang mga akdang
pampanitikang umusbong sa panahon ng katutubo ay patungkol sa paghubog ng kagandahang-asal sa mga
Pilipino. Sa kabilang banda, nakatuon naman sa pagpapalaganap ng relihiyon, paghubog ng moralidad ng
mga Pilipino, kalayaan, rebolusyon at pagtaliwas sa pamamahala ng mga Kastila ang mga pangunahing
paksain sa ilalim ng pamumuno ng mga Espanyol. Nang sakupin naman tayo ng mga Amerikano, diwang
makabayan naman ang naging pangunahing paksa ng panitikan, gayundin ang pagtatamo ng ganap na
kalayaan. Sa pagdating naman ng mga Hapones, namulat ang mga Pilipino na dapat nilang higit
napahalagahan ang kanilang sariling pagkakakilanlan, ang pagka-Pilipino. Gayundin, nangibabaw sa mga
panitikan noong panahong ito ang usapin hinggil sa kalayaan at pagmamalupit ng mga Hapones sa mga
Pilipino. Sa kasalukuyang panahon naman, mamamalas na karaniwan sa mga nasusulat na panitikan ay hinggil
sa usaping politikal, mga isyung panlipunan, at iba pa.

Samakatuwid, maaaring sabihin na ang pagkakaayos ng mga akda sa modyul na ito ng ikawalong baitang
ay hindi lamang nakabatay sa balangkas ng kasaysayan na nakaayon sa mga dayuhan bagkus maaari ding
sabihin na isinaalang-alang din sa pagbabalangkas na ito ang tema o usaping lumulutang sa mga akdang
pampanitikan sa bawat panahon.

Gayunpaman, mamamalas pa rin na papalapit ang talakayan sa panahong kinabibilangan ng mga mag-
aaral. Sa ganitong proseso, nabibigyang-daan ang ganap na pagkakaunawa ng mga mag-aaral kung bakit
nga ba ganito ang kalagayan ng ating panitikan at ng ating bansa sa kasalukuyang panahon.
Pamantayang Pangnilalaman: Naipamamalas ng mag-aaral ng pag-unawa sa mga akdang pampanitikang
lumaganap sa Panahon ng Amerikano, Komonwelt at sa Kasalukuyan.

ARALIN GAWAIN MUNGKAHING GAWAIN

Aralin 1: Ang Panitikan sa Panahon
ng Amerikano

Aralin 1.1: Pagsulat ng Editoryal #FB-Balagtasan: Generation Z

a. Panitikan: Balagtasan “Bulaklak Nakasusulat ng isang editoryal na Version
ng Lahing Kalinis-linisan” ni Jose argumentasyon na may Sa halip na isulat lamang nila ang
Corazon de Jesus kaugnayan sa kaugaliang Pilipino kanilang argumentasyon sa papel,
b. Wika: Opinyon o Katotohanan bilang sandigan ng isang mas mainam kung lalapatan ito ng
pamilyang Pilipino at ng bansa. Ito teknolohiya. Dahil halos lahat
ay tatasahin sa sumusunod 1) naman ng mga mag-aaral ngayon
lohikal ang pagkakasunod-sunod ay may kanya-kanyang facebook
ng mga pangyayari, 2) malikhain at account, maaari itong gamitin
masining ang presentasyon, 3) para sa gawaing ito sa
maikli at nakakakuha ng interes pangunguna ng kanilang guro.
ang pamagat 4) malinaw na Subalit bago maganap ang
naipahayag ang argumento sa gawain, kinakailangang mahati na
editoryal. ng guro ang klase sa dalawang
pangkat na kakatawan sa
dalawang panig. Oras na mahati
na ng guro ang klase, ipapaskil niya
ang paksa: Kung kaninong
pamumuhay ang higit na mas
mainam, ang mga Pilipino ba noon
o ang mga Pilipino ngayon. Ito ay
upang magkaroon ng
paghahambing sa pagitan ng
dalawang panahon at mamalas
din ng mga mag-aaral kung
paanong naging sandigan ng
kasalukuyan ang nakaraan ng
ating bansa. Ang argumentasyon
ay magaganap a pamamagitan
ng pagpapaskil nito sa isang closed
group o page kung saan kabilang
ang mga mag-aaral at ang guro.
Sa oras na mapaskil na ito ng guro,
kinakailangang magbigay
komento ang bawat mag-aaral
batay sa kung anong panig sila
kabilang. Karagdagan pa, ang
pormat ng kanilang
pagkokomento ay nahahawig sa
balagtasan. Ang bawat mag-aaral
ay mayroon lamang dalawang
saknong upang ihayag ang
kanilang pananaw. Ang guro ang
magsisilbing lakandiwa/lakambini
ng mga mag-aaral. Kinakailangan
na masigurong lahat ay
magbibigay ng komento sa oras na
napaskil na ang paksa para sa
pagtatalo. Mayroong
pamantayan para sa
pagmamarka ng mga
argumentong ipapaskil.
a) nilalaman
b) gamit ng wika
c) pagsunod sa pormat
 d) kabuluhan o kaugnayan sa
paksa
Aralin 1.2:
a. Panitikan: Sarsuwela “Walang Pagbuo ng Iskrip at Dayalogo Jingle-Skit Making
Sugat” ni Severino Reyes Nakapagsusulat ng iskrip at Dahil ang sarsuwela ay isang
b. Wika: Kaantasan ng Pang-uri diyalogo ng isang dula na dulang nilalapatan ng mga awitin
sumasalamin sa pamilyang Pilipino. at pagsasayaw, ang jingle-skit
Basahin at isagawa ang sitwasyon. making ay hinalaw rito. Hahatiin ng
Gamiting gabay ang sumusunod guro ang klase sa apat na pangkat.
na pamantayan sa pagsasagawa Ang bawat pangkat ay aatasan na
nito. magsagawa ng jingle-skit na
Dahil sa lumalalang isyung magpapakita ng iba’t ibang
panlipunan na may kinalaman sa kaugalian ng pamilyang Pilipino.
estado ng ating pamayanan Kailangang tiyakin ng guro na
tungkol sa kultura, gawi, kaugalian walang magkakapare-pareha ng
ng pamilya, ang NCCA kasama paksa.
ang Lokal na Pamahalaang Paano ang pagbuo ng jingle-skit?
Panturismo, DSWD ay maglulunsad Ang bawat pangkat ay bubuo ng
ng isang patimpalak sa dulang isang iskrip na tatagal lamang ng
pantanghalan na magtatampok sampung minuto sa oras ng
sa mga pamilya na hanggang sa pagtatanghal. Ang iskrip ay
kasalukuyan ay makikita pa ang nahahati sa dalawang bahagi,
mga kultura, gawi sa makabagong ang pagsasalaysay at mismong
panahon. Ang timpalak ay pagpapakita ng eksena. Para may
naglalayon na mahikayat ang twist, kinakailangan na simulan ng
bawat pamilya na magsilbing bawat pangkat ang kanilang
inspirasyon sa komunidad. Ikaw, pagtatanghal sa pamamagitan ng
bilang pangulo ng Samahang isang makabuluhang awitin o jingle
Kabataan (SK) ang napiling na lalapatan nila ng
mamahala ng inyong punong choreography. Matapos ito ay
bayan sa patimpalak na ito. Upang ipapakita naman nila ang aktuwal
mangalap ng mga pamilya na na eksena na may batuhan ng
naangkop sa ganitong kategorya. dayalogo. Kinakailangan nilang
Ang magwawaging lahok ay siguruhin na ang kanilang
tatanggap ng salapi, tropeo at isinagawang jingle at skit ay
sertipiko at mailalathala sa lokal na magkaugnay sa isa’t isa.
pahayagan sa bayan. Inaasahan Mamarkahan ng guro ang
na ang dula ay dapat na pagtatanghal na ito batay sa ss. na
makatotohanan, may angkop na pamantayan:
kasuotan, naaangkop sa tema, a. Nilalaman
may angkop na tunog, ilaw, at b. Presentasyon
tagpuan, mahusay ang iskrip at
 sumasalamin sa kultura at c. Paggamit ng Iba’t ibang
paniniwala ng pamilyang Pilipino. antas ng pang-uri sa
ginawang iskrip
d. Kooperasyon ng bawat
kasapi
e. Pagsunod sa panuto
Aralin 2: Ang Panitikan sa Panahon
ng Komonwelt

Aralin 2.1: Natutuhan ay Isasabuhay… SHARE-it

a. Panitikan: Sanaysay (Talumpati) Bilang pagtataya sa iyong Ang klase ay hahatiin sa anim na
“Wikang Pambansa” ni Manuel L. natutuhan, isabuhay mo ito sa grupo. Ang guro ay mag-aatas ng
Quezon tulong ng gawaing ito. paksa sa bawat pangkat. Mas
b. Wika: Iba’t Ibang Paraan ng Ikaw ay kabataang mag-aaral na mainam na ang mga paksang ito
Pagpapahayag naimbitahang dumalo sa ay ipinatakdang-aralin na niya sa
gaganaping programa para sa mga mag-aaral upang magkaroon
Buwan ng Wikang Pambansa. sila ng paunang pananaliksik. Isang
Layon nitong ipagtanggol ang halimbawa ng paksa ay ang tema
wika ng kabataan sa harap ng ng Buwan ng Wika, “Wikang
mamamayan dahil sa hindi Mapagbago”. Mula sa kaisipan na
responsableng paggamit nito. Ikaw ito, ang bawat grupo ay
ay makikibahagi sa pagsasagawa magsasagawa ng brainstorming
ng mockumentary na upang mapagsama-sama nila ang
magkakaroon ng pagtataya sa kanilang mga kaisipan gayundin
pamamagitan ng: a.) mahusay na ang kanilang paunang saliksik
pagbibigay ng katuwiran; b.) hinggil sa paksang ito. Bibigyan
makatotohanan; c.) nakahihikayat lamang sila ng pitong minuto
sa pagbibigay ng katuwiran; at d.) upang makapag-usap. Matapos
nagagamit ang iba‘t ibang paraan ang pag-uusap ng bawat pangkat
ng pagpapahayag. ay pagpapares-paresin ng guro
ang anim na pangkat. (Hal. Ang
unang pangkat, kapares nila ang
ikalawang pangkat) Bibigyan muli
sila ng guro ng panibagong pitong
minuto upang ibahagi naman ang
kanilang mga napag-usapan.
Ibabahagi ng unang pangkat ang
kanilang naging pananaw at
gayundin ang kabilang pangkat.
Matapos ang bahaginan na ito,
ang bawat pangkat ay bubuo ng
 sanaysay batay sa ibinahagi ng
kabilang grupo.
Paano ito mamarkahan?
Ang pagmamarka ay nahahati sa
dalawang bahagi. Ang una ay sa
bahagi ng guro at ang ikalawa ay
sa bahagi ng nakapareha nilang
grupo. Ang guro ang siyang
magtataya kung paano inilahad
ang mga kaisipan (pagkakasulat
ng sanaysay) samantalang ang
grupo naman ng mga mag-aaral
ang magtataya para sa nilalaman.
Sila ang huhusga kung naisulat ba
ng kabilang pangkat ang mga
ibinahagi nilang ideya at kung
masasalamin ba ito sa sanaysay na
binuo nila.
Aralin 2.2:
KULTURA – IN OR OUT? COOL-TURA-talastas
a. Panitikan: Maikling Kuwento Magkakaroon ng paligsahan sa Hahatiin ng guro ang klase sa apat
“Lupang Tinubuan” ni Narciso G. iyong paaralan tungkol sa na pangkat. Ang bawat pangkat
Reyes paglalarawan ng mga kulturang ay bubuo ng maiksing patalastas
b. Wika: Kayarian ng Pang-uri Pilipino sa Panahon ng Komonwelt na tatagal lamang ng limang
na nagbago, nawala at nananatili minuto. Ang patalastas ay
pa sa kasalukuyan. Bilang lider ng inaasahang nagpapakita ng iba’t
Mga Kabataang Historyador sa ibang kultura ng Pilipino sa
Pilipinas (KHP), sa harap ng mga Panahon ng Komonwelt. Layunin
guro, kapwa mag-aaral, puno ng ng patalastas na bubuuin nila ay
kagawaran, punongguro at ang makapanghikayat at
historyador ay gagawin mo ito sa maipakilala ang kultura ng mga
masining na paraan tulad ng mini- Pilipino sa partikular na panahong
museum o eksibit. Magkakaroon ito. Ang nasabing patalastas ay
sila ng pagtataya sa iyong likha inaasahang naka-video format at
batay sa a.) presentasyon na iyong ipapapanood ito sa klase. Sa
isasagawa; b.) makatotohanan; c.) pagsisimula ng linggo,
batay sa pananaliksik; at d.) kinakailangang maipangkat na ng
pagkamalikhain. guro ang klase at masabihan ang
mga mag-aaral hinggil sa gawaing
ito.
Aralin 3: Ang Panitikan sa Panahon
ng Kasarinlan

Aralin 3.1: Inspirasyon Ko, Kuwento ng Buhay Klase ng mga Kwentista!

a. Panitikan: Maikling Kuwento Mo.
“Ang Paglalayag sa Puso ng Isang Sinasabi na kung walang guro, Ang klase ay papangkatin sa
Bata” ni Genoveva Edroza Matute walang anumang propesyon tulad limang grupo. Ang bawat kasapi
b. Wika: Aspekto ng Pandiwa ng doktor, abogado, inhinyero at ng pangkat ay magkakaroon ng
iba pa. Kaya naman dapat pagkakataong sumulat ng
lamang kilalanin ang kuwento. Bibilog sila at may isang
mahahalagang papel ng papel na pagsusulatan nila ng
kaguruan sa paghubog ng isang kanilang mabubuong kuwento.
kabataan. Marapat lamang na Para may twist, ang pagsulat ay
siya‟y tumanggap ng pagkilala. magiging dugtungan. Hamon sa
Kaakibat ng programa ng bawat isa kung paano nila
Kagawaran ng Edukasyon ay ang pagagandahin ang kuwentong
Pambansang Kongreso ng mga kanilang isinusulat. Ang maikling
Guro sa Pilipinas. Ito ay lalahukan kuwento na ito ay patungkol sa
ng mga piling guro sa buong buhay ng isang guro. Magkakaiba-
Pilipinas, mga tagapanayam, mga iba lamang ang bawat pangkat
superbisor, punong-guro, Filipino batay sa kung anong aspekto ng
specialist at buong pangasiwaan buhay ng guro ang bibigyang-
ng Kongreso. Ikaw, bilang pokus nila sa kanilang kuwentong
kampeon sa katatapos na isusulat (Hal: Propesyon, Pamilya,
Pambansang Paligsahan sa Bahagi ng Lipunan at iba pa). Sa
larangan ng masining na pamamagitan ng kanilang
pagkukuwento ay inanyayahan pagsulat ay mabibigyan din sila ng
bilang isa sa mga panauhing pagkakataon upang mailakip sa
pandangal na magpapakita ka ng kuwento ang katangian ng isang
masining na pagkukuwento batay guro na hinahangaan nila. Ang
sa paksang “My Teacher, My Hero” gawaing ito (ang pagsulat) ay
kaugnay sa pagdiriwang ng World magtatagal lamang ng 30 minuto
Teachers Day bilang pasasalamat dahil pagkatapos ay bibigyan
sa kanilang buong pusong naman sila ng pagkakataon na
pagtupad sa tungkulin. Tiyakin mo ikuwento ito sa klase nang may
na ito’y a) orihinal; b) malikhain; c) kasiningan. Ang bahaging isinulat
may pagkakaugnay-ugnay ang ng bawat kasapi ang ikukuwento
mga pangungusap; d) nila. Ang presentasyon ng gawaing
makatotohanan; e) ito ay nahahawig sa konsepto ng
napapanahon; at f) may wastong reader’s theater. Batuhan ito ng
gamit ng aspekto ng pandiwa. mga bahagi na kanilang isinulat,
pasalaysay lamang kung kaya’t
 hindi na kinakailangan ng
mahabang oras. Ang magaganap
na pagtatanghal ay nakabatay
lamang sa isinulat nila. Ang
kanilang piyesa ay babasahin o
ikukuwento lamang nila sa harap
ng klase nang may kasiningan.
Aralin 3.2:
a. Panitikan: Dula “Sinag sa Buhay Ko, Buhay Mo Sa Likod ng Dula-Tula
Karimlan” ni Dionisio Salazar Iskrip Ang klase ay hahatiin sa dalawang
b. Wika: Pagsang-ayon at Bilang presidente ng Samahan ng pangkat. Ang bawat pangkat ay
Pagsalungat Mandudula sa inyong paaralan, bubuo ng isang iskrip para sa dula-
ikaw ay naimbitahang dumalo sa tula. Ang presentasyon ay aabot
gaganaping seminar-worksyap lamang ng 15 minuto.
tungkol sa ― Dula at Dulang Kinakailangang sa kanilang dula ay
Tagalog sa Modernong Panahon. may maitatampok na dalawang
Isa sa bahagi ng naturang seminar orihinal na tula. Ang tema ng
ang pagpapanood ng isang video kanilang isasagawang dula ay
clip tungkol sa buhay ng isang patungkol sa usapin ng
artistang nagwagi bilang karapatang-pantao. Nahahati ang
pinakamahusay na aktres o pagmamarka sa dalawang bahagi
artistang babae sa larangan ng – ang pagbuo nila ng iskrip at ang
indie film. Batay sa napanood, aktuwal na presentasyon.
gagawa ka ng orihinal na iskrip na Pagdating sa kanilang iskrip, bukod
naglalarawan ng ilang pangyayari sa kinakailangang may kalakip
sa buhay ng naturang aktres at itong tula, inaasahan din na
pagkatapos itatanghal ito sa gitna maipapakita ang dalawang
ng mga manonood bilang awput. mukha ng kanilang paksa.
Tatayain ito batay sa mga kraytirya: Halimbawa, kung ito ay patungkol
a) kaangkupan, b) sa karapatang-pantao, sa kanilang
makatotohanan, c) masining, d) dula, kinakailang maipamalas ang
orihinal, e) kaakmaan ng bahagi kung saan
tunog/props/costume, f) taglay napahahalagahan ang
ang mga bahagi ng dula, g) karapatang-pantao at sa ibang
kahusayan sa pag-arte at h) yugto naman ay hindi. Paradox
nagagamit ang pahayag ng kung baga nang sa gayon ay
pagsangayon at pagsalungat. maipasok din ang usapin hinggil sa
gramatika. Kung ito ba ay
katotohanan o opinyon. Maaaring
ang paghuhusga sa mensaheng
ihahatid nila ay nakabatay na
 lamang sa interpretasyon ng mga
manonood.

Pamantayan sa Pagganap:
(Orihinal): Nakasusulat ang sariling tula sa alinmang anyong tinalakay tungkol sa pag-ibig sa tao, bayan o
kalikasan.
(Mungkahi):
Sinop-Suri
Ang mga mag-aaral ay lilikom ng tig-iisang akda ayon sa mga anyo ng panitikan na natalakay sa markahang
ito – balagtasan, dula, maikling kuwento, sarsuwela, at sanaysay. Tig-iisa lamang at kinakailangang ang mga
akdang pipiliin nila ay nakapaloob lamang sa Panahon ng Amerikano, Komonwelt at Kasarinlan. Matapos
makapili ay sasaliksikin nila ang background ng akdang ito – kung sino ang sumulat at anong tiyak na panahon
ito naisulat. Gayondin, magbibigay sila ng pagsusuri sa bawat akdang kanilang napili – mensahe, tema,
balangkas ng kuwento at iba pa. Pagsasama-samahin nila ang mga impormasyong ito sa pamamagitan ng
isang booklet.

Lebel: Ikawalong Baitang

Ikatlong Markahan – (Kontemporaryong Panitikan Tungo sa Kultura at Panitikang Popular)

Masasabing malaki na ang naging pag-unlad ng teknolohiya sa buong mundo maging sa ating bansa. Ang
paglaganap ng Internet, pag-usbong ng iba’t ibang social media network gaya ng Facebook at Twitter,
gayundin ang pagkahumaling ng kabataan sa pagtangkilik sa mga website gaya ng YouTube ay nagdulot ng
malaking pagbabago sa kulturang Pilipino. Ang pagkahilig ng marami, lalo na ng kabataan, sa mga
kontemporaryong anyo ng panitikan ang nag-udyok sa pagbabagong bihis ng tradisyunal na anyo nito.
(Modyul ng Ikawalong Baitang sa Filipino)

Si G. Rolando B. Tolentino, isang tanyag na kritiko at nagsasagawa ng mga pag-aaral hinggil sa kulturang
popular, ay nagtalakay rin patungkol sa kung paano binago ng teknolohiya ang iba’t ibang aspekto ng buhay
natin. Sa introduksiyon ng kanyang unang libro hinggil sa Kulturang Popular, ang Kulturang Mall, nabanggit niya
na ang teknolohiya at ang midya ang pangunahing behikulo ng mga pagbabago sa ating lipunan. Ang buong
katawan ng mamamayan ngayon ay apektado na ng kulturang popular. Hinalimbawa niya rito ang paggamit
natin ng cellphone na para bang hindi na natin kayang mabuhay nang wala ang mga ito. Mula sa kanyang
mga obserbasyon, mamamalas ang matinding pagbabagong dulot ng teknolohiya sa pamumuhay ng mga
Pilipino.

Kaugnay nito, sa isa niya pang artikulong pinamagatang “Panitikan ng Kulturang Popular: Popular na
Anxiedad at ang Arkipelagong Espasyo” (2012), natalakay naman niya ang patungkol sa implikasyon ng
kulturang popular sa mga umuusbong na panitikan. At dahil nga nagbabago ang galaw ng lipunan sa porma
ng mga pang-araw-araw na karanasan, nagbabago rin ang takbo ng kanilang pamumuhay at ang panitikan
bilang salamin ng ating buhay ay sumasailalim na rin sa ‘di mapigilang transpormasyong ito.

Sa fast-facing na takbo ng lipunan, nabigyang-daan ang pagsibol ng iba’t ibang anyo ng panitikang popular
na karaniwang naitatampok sa pamamagitan ng teknolohiya. Ang mga panitikang popular na ito ang
ginagamit rin bilang lunsaran sa pagtuturo ng iba’t ibang kaalaman sa asignaturang Filipino, patunay nito mismo
ang modyul ng ikawalong baitang.

Sa pagtalakay na ito, makikitang muli ang ugnayan ng lipunan at ng panitikan. Ang usapin ng panitikang
popular ay hinggil sa bagong anyo ng panitikang umuusbong sa kasalukuyan dulot ng mga pagbabago sa
iba’t ibang aspekto. Sa ganitong pamamaraan at pagtalakay ng panitikang popular sa kurikulum ng K-12 sa
Filipino, matutulungan nito ang mga mag-aaral na mapahalagahan ang mga panitikang nagbagong-bihis at
maaaring namamalas nila sa kanilang pang-araw-araw na pamumuhay. Ang layuning magkaroon ng
pambansang pagkakakilanlan ay higit na napatitibay sa mga mag-aaral sa oras na makilala nila ang mga
panitikang popular. Nagbubunsod ito upang maging mapanuri sila sa mga nababasa sa kasalukuyang
panahon at gayundin, mauunawaan nila kung paano nga ba nakikiangkop ang panitikan sa mabilis na
pagbabago ng lipunan. Ang markahang ito ang magpapaunawa sa mga mag-aaral na ang mga
napapanood (dokumentaryong pampelikula at pantelebisyon), naririnig (komentaryong panradyo), nababasa
at nakikita (kontemporaryong dagli, pahayagan, komiks at magasin) ay maaari ding magsilbing instrumento
upang maging malay sila sa mga kaganapan sa lipunang kanilang kinabibilangan sa kasalukuyan.

Pamantayang Pangnilalaman: Naipamamalas ng mag-aaral ng pag-unawa sa kaugnayan ng panitikang

popular sa kulturang Pilipino.

ARALIN GAWAIN MUNGKAHING GAWAIN

Aralin 3.1: Kontemporaryong
Panitikan Tungo sa Kultura at
Panitikang Popular
Pop-Magazine (Popular Magazine)
Inaasahang Produkto - ang
a. Panitikan: Popular na Ang klase ay hahatiin sa limang
makabuo ka ng isang literary folio
Babasahin pangkat. Ang bawat grupo ay
na sumasalamin sa kasalukuyang
Pahayagan (Tabloid) kinakailangang makabuo ng isang
kalagayan ng isang barangay.
Komiks magazine kung saan ito ang
Bago iyan, nakatitiyak ako na
Magasin magsisilbing parang literary folio. Sa
makatutulong sa iyo ang
Kontemporaryong Dagli loob ng magazine na ito,
karagdagang kaalaman na ito
b. Wika: Antas ng Wika nakapaloob ang mga orihinal na
tungkol sa Inaasahang Produkto –
Pormal akda ng mga kasapi na nakabatay
ang paggawa ng literary folio.
Di-pormal sa mga anyo ng panitikang
Balbal popular:
- 2 artikulo
- 2 halimbawa ng komiks
- 3 kontemporaryong dagli
Ang paksa ng mga panitikang
popular na ito ay hinggil sa
kasalukuyang isyung panlipunan
na naoobserbahan nila.
 Samantala, ang mga panitikang
itinatampok naman sa Pop-
Magazine na ito ay ang mga
panitikang popular o
kontemporaryong panitikan.
Magazine ang siyang kagamitan
sapagkat isa ito sa tinatalakay na
halimbawa ng panitikan
umuusbong sa kasalukuyang
panahon.
Aralin 3.2: Broadcast Media:
Mekanismo ng Pagbabago at
Pag-unlad ng Kulturang Pilipino Boses ang Puhunan, Pananaw ang
Labanan!
a. Panitikan: Opinyon at Sa ikalawang bahaging ito ng Ang klase ay papangkatin sa lima.
Talakayang Panradyo aralin, ang gawaing nakaatas sa Bawat pangkat ay aatasang
b. Wika: Konsepto ng Pananaw mga mag-aaral ay ang pagsulat manood ng partikular na
ng isang komentaryong panradyo dokumentaryong pantelebisyon.
a. Panitikan: Dokumentaryong o dokumentaryong pantelebisyon Ang mga dokyunfg iaatas ng guro
Pantelebisyon na makapagpapabatid ng ay kinakailangang tumatalakay sa
b. Wika: Mga Konseptong May mahahalaga at napapanahong napapanahong mga isyung
Kaugnayang Lohikal impormasyon na makapagdudulot panlipunan. Matapos nito, ang
ng pagkakaroon ng kamalayang bawat pangkat ay bibigyang-
panlipunan ng mamamayan. Ang pagkakataon na makapag-
komentaryo o dokumentaryo na brainstorming at magpalitan ng
gagawin ng mga mag-aaral ay kurukuro o pananaw hinggil sa
maaaring pumatungkol sa mga napanood, ito ay sa loob lamang
paksang ibibigay ng guro: ng pitong minuto. Mula sa
• Dagdag na Taon sa Hayskul, bahagian ng pananaw at bubuo
Kailangan pa ba? sila ng iskrip para sa komentaryong
• Ang Mundo ba’y sadyang sa panradyo. Ang pagsulat ng iskrip
Pera Umiikot? ay magtatagal lamang ng 20
• Pamahalaan, Lagi Bang minuto at limang minuto lamang
Handa Sa Panahon ng Kalamidad? ang ilalaan para sa pagtatanghal
• Bagong teknolohiya sagot nito. Samantala, nahahati naman
nga ba sa pag-unlad? sa dalawang bahagi ang
Isusulat ng mga mag-aaral ang pagmamarka para sa gawaing ito
iskrip na kanilang gagawin sa isang – iskrip at presentasyon.
bond paper at pagkatapos ay
tatayain ito gamit ang rubric na
ginamit sa mga naunang gawain.
 Aralin 3.3: Dokumentaryong
Pampelikula: Midyum sa
Pagbabagong Panlipunan
a. Panitikan: Manoro (Ang Guro)
sa Direksiyon ni Brillante
Mendoza
b. Wika: Komunikatibong Gamit
ng mga Pahayag
Iskrip ko ’to! Dokyu-Film Analysis!
Sa ikatlong bahaging ito ng aralin, Ang guro ay magpapapanood ng
ang gawaing nakaatas sa mga isang dokumentaryong
mag-aaral ay ang pagsulat ng pampelikula sa mga mag-aaral.
isang iskrip para sa isasagawang Ang bawat isa ay magkakaroon ng
dokumentaryong pampelikula kanya-kanyang pagsusuri hinggil sa
gamit ang iba’t ibang uri ng mga mga elemento nito na natalakay
pagpapahayag. Kinakailangan na naman na sa kanila. Hihima-
sa pagsulat ng iskrip na ito ay himayin nila ang detalye ng mga
maisaalang-alang ang pagbuo ng ito. Matapos masuri ay papasok
isang sequence script na naman sila sa antas ng paglikha.
magsisilbing pinakapundasyon at Ang mga mag-aral ay
pinakagabay sa kanilang pagsulat. magpapangkat, tatlong miyembro
Pagkatapos makabuo ng isang sa kada grupo kung saan mula sa
sequence script, saka pa lamang napanood ay gagawa sila ng
gagawin ang iskrip pandayalogo sariling dagli na binubuo lamang
na maaaring isadula ng pangkat ng 200 salita. Matapos maisulat
ng mag-aaral sa loob ng limang ang dagli’y kinakailangang
minutong pagtatanghal na may maisadula nila ito sa loob lamang
temang: “Tiwala ang Tanging ng 2 minuto sa harapan ng klase.
 Sandigan – Pagsisikap at Samkatuwid, ang gawaing ito ay
Pagdarasal Upang Malampasan nahahati sa tatlo. Una, ang
ang Kahirapan”. indibidwal na pagsusuri sa
pamaraang sanaysay. Ikalawa,
ang pagbuo ng dagli (by partner)
at ikatlo, ang pagtatanghal nito sa
harapan ng klase.
Pamantayan sa Pagganap:
(Orihinal): Ang mag-aaral ay nakabubuo ng kampanya tungo sa panlipunang kamalayan sa pamamagitan
ng multimedia (social media awareness campaign)
(Mungkahi):
Pinoy-Blogsite – Ang Blogsite tungo sa Kamalayang Panlipunan
Ang mga mag-aaral ay hahatiin sa tatlong pangkat at ang bawat pangkat ay bubuo ng kani-kanilang
blogsite kung saan ang lahat ng nakapaloob dito ay hinggil sa mga panitikang popular sa kapamaraanan
ng multimedia. Sa blogsite na ito nakapaloob ang mga sumusunod:
- 2 artikulo
- 2 komiks
- 3 kontemporaryong dagli
- 1 maikling dokumentaryong pampelikula na tatagal lamang ng 10 minuto
- 5 memes
Ang mga nakapaloob na akda sa blogsite ay kinakailangang orihinal na gawa ng mga mag-aaral. Ang ilan
sa mga akda ay maaaring magmula sa mga nakaraan nilang gawain.

Mga Sanggunian:
 Lumbera, Bienvenido. (1994). Pag-akda ng Bansa
 Tolentino, Rolando B. (2012). Panitikan ng Kulturang Popular: Popular na Anxiedad at ang Arkipelagong
Espasyo. http://bulatlat.com/main/2012/01/07/panitikan-ng-kulturang-popular-popular-na-anxiedad-
at-ang-arkipelagong-espasyo/
 Gabay Pangkurikulum sa Filipino (2016) – Mula sa Kagawaran ng Edukasyon
 Modyul sa Filipino ng Ikawalong Baitang (Gabay para sa Guro)
 KADIPAN. (2017). Panitikang Filipino sa Iba’t ibang Panahon.
http://kadipanvalsci.blogspot.com/2010/08/panitikang-filipino-sa-ibat-ibang.html
 Salazar, Z. (2004). Kasaysayan ng Kapilipinuhan – Bagong Balangkas.
http://www.bagongkasaysayan.org/downloadable/zeus_001.pdf
 Tolentino, R. (2004). Kulturang Mall. Anvil Publishing Inc.