Üretim Planlama ve Programlama

• Ü
Üretim yöneticileri, belli bir ürünün gelecekte
– Ne zaman ve
– Ne kadar

talep edileceğini belirlemek ve buradan

hareketle ileride ihtiyaç duyulacak üretim
faktörlerini de
– Zaman
– Miktar ve
– Nitelikler

yönünden planlamak durumundadırlar

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 1

• Rekabet sağlayabilmek için, Pazar talebi
ile uzun dönemli üretim planlaması
arasında bir denge kurulmalıdır.
• Uzun ve orta dönemli planların yapılması,
stokların etkin kullanımı, işgücü atamaları
ve iyi bir kapasite planlaması talepteki
değişikliğin etkilerini azaltır.
• Üretim kaynaklarının gelecekte nasıl
kullanılacağı, örgütün başarısını direk
etkiler ve burada üretim planlama
sistemi yardımcı bir araçtır.

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 2

• İşletmelerde amaçları gerçekleştirebilmek
i i bi
için birtakım
t k planlar
l l yapılır. l
• İşletme
ş p
politikası-stratejisi
j diyey tanımlanan
uzun zaman dilimini kapsayan planların
yanısıra
• Daha kısa zaman dilimini kapsayan, mal
ve hizmetlerin miktar ve türünü belirleyen
talepp öngörülerine
g ilişkin
ş p
planlar da söz
konusudur.

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 3

Planning Tasks and Responsibilities

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 4

 Planlama dönemleri-ufku
dönemleri ufku
Sorumlu:
Kısa-dönem planlar Üretim
Görev atamaları Yöneticileri
Sipariş
p ş verme
Görev programlama Orta-dönem planlar
sevkiyatlar Satış planlama Sorumlu: Üst
Üretim planlama ve bütçeleme yönetim
Sorumlu: İşgücü stok ve taşaron
İşgücü,
Uzun-dönem
U dö planlar
l l
Üretim düzeylerini saptama
AR-GE
yöneticileri, Üretim-iş planlarını analiz etme
Yeni ürün planları
nezaretçiler, Sermaye harcamaları
ustabaşı
Tesis kuruluş yeri ve yayılma

Bugün 3 Ay 1 yıl 5 yıl

Planlama Ufku

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 5

 Üretim planlama
• Gelecek belli bir dönem boyunca üretim
düzeyinin belirlenmesi çabasıdır
çabasıdır.
• Yani üretilecek ürünlerin ne miktarda ve ne
zaman üretilmesi gerektiği, üretim
kapasitesinin kullanımı ve kapasite ile
çıktıların dengelenmesi konularını
kapsamaktadır.
kapsamaktadır
• Plan ayrıntılara girmez, kesinlik taşımaz,
gerekirse düzeltilir.

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 6

 Üretim programlama
• Hangi
a g ü
ürünün
ü ü ne e zaman,
a a , nee miktarda
a da ve
e
nerelerde işlem görerek üretileceği üretim
programlamanın kapsamına girer girer.
• Programlar bağlayıcıdır, zorunlu
olmadıkça değiştirilmez.
• Üretim planlama ve programlama üretim
öncesi faaliyetleri, üretim kontrolu ise
üretim esnası ve sonrası faaliyetleri
kapsar.

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 7

 Üretim planlama
• Üretim planlamasının amacı üretim sürecinde
yapılmakta olan faaliyetleri minimum maliyetle
gerçekleştirerek ve zamanında üretim yaparak
tüketici taleplerini karşılamaktır
karşılamaktır.
• Üretim planı, işletme planı ile uyumlu olmalı ve
pazarlama
l ve fi
finans planlarını
l l etkilediğinden
tkil diği d
bölümler arasında birlik sağlayabilmelididir.
• Kötü veya hatalı bir üretim planlaması fazla stok
bulundurmaya-stoklama maliyetlerinin artmasına
veya stoksuzluğa-tüketici isteklerinin
karşılanmamasına yol açar. Verimlilik azalır.

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 8

 Üretim planlama ve programlama süreci
1. Talep öngörümü
2 Bütünleşik-toplam
2. Bütünleşik toplam üretim planlaması
Aggregate production planning
3. Ana üretim programlaması→genel kapasite planlaması
Master production scheduling
4
4. Malzeme ihtiyaç planlaması →detaylı
detaylı kapasite planlaması
Material Requirements Planning (MRP)
5. Kısa dönem programlama →kısa
kısa dönem kapasite kontrolü

Faaliyetlerin tümü birbiriyle uyumlu olmalı, faaliyetlerin detayı

aşağı doğru artarken
artarken, kapsanan süre azalmalıdır
azalmalıdır.

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 9

 Bütünleşik
ş Üretim Planlaması
• BÜP g genellikle bir yyıl gibi
g orta dönemde,,
beklenen talebi karşılayabilecek üretimi sağlama
çabasıdır.
• Arzı talebe uydurma çalışmalarının tümüdür.
g
• Öngörülen talep
p ile üretimi birbirine uydurabilme
y
çalışmaları genellikle tek grup çıktı veya birkaç
birleştirilmiş ürün grupları için yapıldığından
bütünleşik ya da toplam planlama deyimi
kullanılır. (ayakkabı imalatında renk ve tür ayrımı
yapmadan imal edilen ayakkabı adedi, adedi kaç ton
çelik, kaç litre boya, kaç metre kumaş vs..)

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 10

 Bütünleşik
ş üretim p
planlaması
• Ne kadar kapasiteye
p y ihtiyaç
y ç var?
• İhtiyaç duyulan kapasite nasıl temin
edilecek?
• Dönemler arasındaki farklı talepler nasıl
dengelenecek?

soruları cevaplanmaya çalışılır.

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 11

 Bütünleşik
ş üretim p
planlaması
• Bu amaçlaç şşu sorular cevaplanır:
p
1. İşletme gelecek yıl ne kadar üretmelidir?
2
2. K
Kaynak k kapasitesi
k it i ne kkadardır?
d d ?
3. Talebi karşılamak
ş için
ç üretim aylık
y ne
kadar değiştirilmelidir?
4 Hangi mal ve hizmetlerden ne kadar
4.
satın alınmalıdır?

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 12

 Bütünleşik
ş plan
p ve ilişkileri
ş
Pazar Ürün
A
Araştırma ve teknoloji
k l ji
Ve talep kararları

talep Süreç
öngörüleri, planlama ve kapasite
siparişler kararları işgücü
Eldeki
hammaddeler
Bütünleşik plan Eldeki stok

Dış kapasite
Taşaronlar
Ana üretim programı
Ve MRP sistemleri

Detaylı
iş programları

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 13

Bütünleşik
ü ü eş üretim
üe p
planı
a ö özellikleri
e e
• Genellikle 3-12 aylık bir süre için üretimin
miktar ve zamanını saptar
• Plan aylık dönemler itibariyle hazırlanır.
• Üretimi adet,
adet saat,
saat lira gibi ortak birimlerle
ifade eder.
• Kapasite ve talep değişkenlerini kullanır
kullanır. Arz
veya talep değişkenlerini değiştirebilme imkanı
verir.
• Plan döneminde işletmenin fiziki kapasitesi
sabittir, değiştirilemez varsayar.
• Talebin
T l bi d değişken
ği k veya mevsimsel i l olduğu
ld ğ
durumda planı hazırlamak anlamlı olur. Talep
değişmez olsa kolay hazırlanır.

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 14

 Amaçları
• Talebi karşılamak
• Kapasiteyi etkin
k llanmak
kullanmak
• Envanter politikasına
uymak
• Maliyetleri minimize
etmek
– işgücü
şg
– envanter
– Tesis ve ekipman
– taşeron
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 15
Bütünleşik
ş p planlama stratejileri
j
• Kapasite seçenekleri- kapasiteyi değiştir
1. Üretim
Ü miktarını değiştirmek
– Fazla mesai
– Ek ik çalışma
Eksik l
– Taşeron
– Fason
2. İşgücü miktarını değiştirme
– İşe
ş alma , işten
ş ççıkarma
– Part-time
– Geçici işgören
3. Stok düzeylerini değiştirme
– Stoklama
– stoksuzluk
t k l k

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 16

Bütünleşik
ş p planlama stratejileri
j
• Talep seçenekleri- talebi değiştir:
– Talebi etkilemek (fiyatlama, reklam, satış
geliştirme
– Farklı ürün üretme (mevsimlik talepte
tamamlayıcı
y ürünler üretme))
– Yüksek talep dönemlerinde talebi geç
karşılama

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 17

Aggregate Scheduling Options -
Advantages and Disadvantages
Option Advantage Disadvantage Some
Comments
Changing Changes in Inventory Applies mainly
inventory levels human resources holding costs; to production,
are gradual,
gradual not Shortages may not service
service,
abrupt result in lost operations
production sales
changes

Varying Avoids use of Hiring, layoff, Used where size

workforce size other alternatives and training of labor pool is
by hiring or costs large
layoffs

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 18

 Advantages/Disadvantages -
C i
Continued
d
Option Advantage Disadvantage Some
Comments
Varying
i Matches
h seasonall Overtime
i Allows
ll
production rates fluctuations premiums, tired flexibility within
through overtime without workers, may not the aggregate
or idle
idl time
i hi i / i i
hiring/training meet demand
d d plan
l
costs
Subcontracting Permits Loss of quality Applies mainly
fl ibili andd
flexibility control;
l reduced
d d i production
in d i
smoothing of the profits; loss of settings
firm's output future business

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 19

 Advantages/Disadvantages -
C i
Continued
d
Option Advantage Disadvantage Some
Comments
Using part
part-time
time Less costly and High Good for
workers more flexible turnover/training unskilled jobs in
than full-time costs; quality areas with large
workers suffers; temporary labor
scheduling pools
difficult
Influencing Tries to use Uncertainty in Creates
demand excess capacity. demand. Hard to marketing ideas.
Discounts draw match demand to Overbooking
new customers
customers. supply exactly
exactly. used in some
businesses.

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 20

 Advantage/Disadvantage -
C i
Continued
d
Option Advantage Disadvantage Some
Comments
Backk ordering
B d i May avoid
M id Customer must
C Many companies
M i
during high- overtime. Keeps be willing to backorder.
demand periods capacity constant wait, but
goodwill
d ill is
i lost.
l t
Counterseasonal Fully utilizes May require Risky finding
products and
p resources;; allows skills or products or
p
service mixing stable workforce. equipment services with
outside a firm's opposite demand
areas of patterns.
expertise.

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 21

 İki zıt strateji

Level Chase
Strategy
gy Strategy
gy

Sabit üretim hızı Üretimin

talebi
izlemesi

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 22

Bütünleşik
ş p planlama stratejileri
j
• Chase-talebi izleme stratejisi
–Ü
Üretim
ti h hızının talebi
t l bi çok
k yakından
k d iizlemesi
l i ve stok
t k
düzeyinin sıfıra yakın olması (işe alma ve çıkarma
mal. artar))
• Level-sabit üretim hızı stratejisi
– Her g
gün aynı
y miktarı üretmek
– İşgücü düzeyi aynı kalır
– Stok bulundurma veya bulundurmama maliyetleri artar
– kolay
• Mixed-hybrid-karma strateji
– İlk iki stratejinin sakıncalarını gidermek için orta yol izlenir.
örneğin üretim hızı birkaç ayda bir değiştirilir.

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 23

Bütünleşik planlama yöntemleri
• Grafik & şema yöntemleri
– Anlaşılması kolay, popüler
– deneme & yanılma yaklaşımı
• Kantitatif-matematiksel yöntemler
– Doğrusal programlama
– Ulaştırma modeli
– Doğrusal karar kuralı
– Yönetim katsayılar modeli
– Simülasyon ....vs

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 24

 Grafik yaklaşım
• Pl
Planlamacılar
l l ttecrübe,
üb sezgii ve maliyet
li t
verilerini kullanarak bütünleşik planlar
ortaya çıkarabilirler.
• Alternatif pplanları göstermek
g için
ç g grafikler
kullanılır.
• Grafikte talep ile üretim kapasitesi
karşılaştırılır.
• Deneme yanılmayı
an lma esas alan basit
basit,
popüler bir planlama tekniğidir.

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 25

 Grafik yaklaşım
• Talebi her dönem için öngörüle
• Her dönem için kapasiteyi normal
ççalışma,
ş , fazla mesai ve taşeron
ş
kullanma durumunda belirle
• İşgücü,
İşgücü işe alma ve çıkarma
çıkarma, stoklama
maliyetlerini belirle
• Stok düzeyleri ve işgücü için firma
politikasını dikkate al.
• Alternatif
Alt tif planlar
l l h hazırla
l ve ttoplam
l
maliyetlerini karşılaştır.

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 26

 örnek
• Aşağıdaki talep öngörülerine sahip ABC
ş
işletmesinde:
• Normal üretim kapasitesi ayda 2200
• Dönem
Dö b
başı stok
t k 1000 iise ve h
her ay
normal kapasite kadar üretilirse:::

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 27

 Örnek-ABC işletmesi talep öngörüsü
ay talep Küm üretim Küm Dönem stok satış
talep üretim sonu kaybı
Ocak 1500 1500 2200 3200 1700 0
Ş 1000 2500 2200 5400 2900 0
M 1900 4400 2200 7600 3200 0
N 2600 7000 2200 9800 2800 0
My 2800 9800 2200 12000 2200 0
H 3100 12900 2200 14200 1300 0
T 3200 16100 2200 16400 300 0
Ağ 3000 19100 2200 18600 0 500
Ey 2000 21100 2200 21300 200 0
Ek 1000 22100 2200 23500 1400 0
K 1800 23900 2200 25700 1800 0
A 2200 26100 2200 27900 1800 0
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 28
30000

25000

20000

15000

10000
küm talep
5000 küm üretim

0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 29

 Üretim planı(level) için maliyetler
ay üretim Ürt.mal stok Stok mal Satış Sat.kayM
kaybı
Ocak 2200 15.400.000 1700 238.000
Ş 2200 “ 2900 406.000
M 2200 “ 3200 448.000
N 2200 “ 2800 392.000
My 2200 “ 2200 308.000
H 2200 “ 1300 182.000
T 2200 “ 300 42.000
Ağ 2200 “ 0 0 500 4.500.000
Ey 2200 “ 200 28.000
Ek 2200 “ 1400 196 000
196.000
K 2200 “ 1800 252.000
A 2200 “ 1800 252 000
252.000
TOP 26.400 184.800.000 2.744.000 4.500.000
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 30
 Üretim planı(karma)
ay Küm talep üretim Küm üret D. S stok Satış kaybı
O k
Ocak 1500 1500 2500 1000 0
Ş 2500 1500 4000 1500 0
M 4400 1500 5500 1100 0
N 7000 2800 8300 1300 0
My 9800 2800 11100 1300 0
H 12900 2800 13900 1000 0
T 16100 2800 16700 600 0
Ağ 19100 2800 19500 400 0
Ey 21100 2200 21700 600 0
Ek 22100 2200 23900 1800 0
K 23900 2200 26100 2200 0
A 26100 1500 27600 1500 0

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 31

30000

25000

20000

15000

10000 küm talep

küm üretim
5000

0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 32

 Üretim planı (karma) maliyetler
ay üretim Ür mal
Ür.mal D. S
D St mal
St.mal Ür.mik.
Ür mik Fazla Eksik
stok değ mesai çalışma
O 1500 10.500.000 1000 140.000 - - 210.000

Ş 1500 “ 1500 210.000 - - 210.000

M 1500 “ 1100 154.000 - - 210.000

N 2800 19.600.000 1300 182.000 650.000 390.000 -

M 2800 “ 1300 182.000 - “ -

H 2800 “ 1000 140.000 - “ -

T 2800 “ 600 84.000 - “ -

Ağ 2800 “ 400 56.000 - “ -

Ey 2200 15.400.000 600 84.000 300.000 - -
Ek 2200 “ 1800 252 000
252.000 - - -
K 2200 “ 2200 308.000 - - -
A 1500 10.500.000 1500 210.000 350.000 - 210.000
26600 186.200.000 2.002.000 1300.000 1950.000 840.000

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 33

 Planları karşılaştırma
• Plan1-level
maliyet=192
maliyet 192.044.000
044 000
• Plan2-karma
maliyet=192.292.000

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 34

 Örnek:Densepack ocak-haziran talebi
• Ocak:1280
• Şubat: 640
• Mart: 900
• Nisan:1200
• Mayıs:2000
• Haziran: 1400
• Aralık sonunda çalışan :300 kişi
• Aralık sonunda eldeki stok:500
• Haziran sonunda eldeki stoğun:600 olması istenir
• İşe alma maliyeti:500 $/işgücü
• İşten çıkarma mal
mal.:1000$/işgücü
:1000$/işgücü
• Envanter mal:80$/birim/ay
• K= işgücü başına günlük üretim
• 22 iişgününde
ü ü d 76 iişçii 245 bi
birim
i üüretmiş
t i iise
• K=245/22=11,1364/76=0,14653 birim/işgücü/gün

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 35

ay talep Net talep Küm işgünü
talep
1280-500=780
Ocak 1280 780 20
Şubat 640 640 1420 24
M t
Mart 900 900 2320 18
Nisan 1200 1200 3520 26
Mayıs 2000 2000 5520 22
1400+600=2000
haziran 1400 7520 15

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 36

 Plan 1-chase-üretimin
1 chase üretimin talebi izlemesi
• Sıfır stok, işe
ş alma ve işten
ş çıkarma
ç ile

İşgücü başına Gerekli

ayy işgünü
şg Net talep
p aylık üretim
işgücü
20x0,14653= 780/2,931=
Ocak 20 780 2 931
2,931 267

Şubat 24 640 3,517 182

Mart 18 900 2,638 342
Nisan 26 1200 3,810 315
Mayıs 22 2000 3,224 621
Haziran 15 2000 2,198 910
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 37
Aralık sonunda 300 çalışan var ise
A
Ay i ü ü
işgücü İİşe İİşten
t İ ü ü
İşgücü Top
T Küm
Kü Küm
Kü stok
t k
alma çıkarma başına üretim üretim talep
aylık
üretim
300- 2,931 267x2,93 783 780
O 267 267=33 1=783 3
267- 3,517 640 1423 1420
Ş 182 182=85 3
342- 2,638 2325 2320
M 342 182=160
902 5
342- 3,810 3525 3520
N 315 315=27
1200 5
621- 3,224
, 5527 5520
M 621 315 306
315=306
2002 7
910- 2,198 7527 7520
H 910 621=289
2000 7
top 755 145 30
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 38
 maliyetler
y

• M= 755x500+145x1.000+30x80=524.900
• Haziran sonunda 600 birim stok istenir:
mal=600x80=48.000
• Top mal= 524.900+48.000=572.900
• Dönem başı stok-500 maliyete girmez
• Martta ve mayısta elde stok olduğu için 1 er işçi
azaltılabilir 755-2=753 işçi işe alınırsa
azaltılabilir. alınırsa, işten çıkarma
144 olur. Envanter 13 e iner. Maliyet 569.540 olur…

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 39

Plan2 level sabit işgücü
Plan2-level-sabit işgücü-stoksuzluk
stoksuzluk yok
• İşe alma işten çıkarma yok, satış kaybı yok.
• Minimum kaç kişi gerekli?
İşgücü başına Gerekli kişi
ay Küm talep küm. üretim sayısı
780 780/2,931=267
O 2,931
Ş 1420 6,448 221
M 2320 9 086
9,086 256
N 3520 12,896 273
M 5520 16,120 343
H 7520 18 318
18,318 411
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 40
 411 KİŞİ GEREKLİ- aralık sonu 300 kişi var ise 11 kişi işe
alınacak, dönem sonu stoklar ise aşağıdaki gibi:
Ay İşgücü başına Aylık top. Küm. Net stok
aylık üretim Küm.
Küm
Ü
Üretim (2) talep
(1)
(2)= (1)x411
Üretim
2,931 780
O 1205 1205 425
3,517 1420
Ş 1445 2650 1230
M 2,638 1084 3734 2320 1414
N 3 810
3,810 1566 5300 3520 1780
M 3,224 1325 6625 5520 1105
H 2,198 903 7528 7520 8
t
top 5962
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 41
• Dönem sonu envanter: 5962+600=6562
• Maliyet=envanter
M li t t mal+ l+ iişe alma
l mal.l
• Maliyet=6562x80
y + 111x500=580.460

• Pl
Plan 1 569
569.540
540 idi
• Plan 2 580.460 ikisi birbirine yakın
y
• İşe al, çıkar yerine 2. plan uygulanır

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 42

 Plan 3-
3 karma strateji
A
Ay İİşgücü
ü übbaşına
• Sadece 1 kez kişi sayısını Küm aylık üretim
değiştirsek
• Ocak-nisan
Ocak nisan arası 1 dönem,
talep
780 2,931
mayıs –haziran arası 2. dönem O
olsa
1420 3,517
• İlk 4 ay kü
kümülatif
ül tif ttalep
l 3520 Ş
• İlk 4 ay kişi başı küm. Üretim:
M 2320 2,638
2,931+3,517+2,638+3,810=12,896
, , , , ,
• 3520/12,896=272,95 kişi≈273
N 3520 3,810
• 5-6 aylar için
• Küm talep=4000
M 5520 3,224
• Üretim:3,224+2,198=5,422
• 4000/5,422=737,7 kişi gerekli
H 7520 2 198
2,198

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 43

 Karma strateji
A
Ay Küm
Kü İ ü ü
İşgücü İİşe İİşten
t Kişii
Ki ü ti
üretim Küm
Kü stok
t k
talep alma çıkarm başı üretim
üretim
780 2 931
2,931 800 800
O 273 27 20
1420 3,517 960 1760
Ş 273 340
2320 2,638 720 2480
M 273 160
3520 3 810
3,810 1040 3520
N 273 0
5520 3,224 2379 5899
M 738 465 379
7520 2,198 1622 7521
H 738 1
t
top 465 27 900
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 44
 Karma strateji maliyeti

İşten çık.+işe alma+stok

27x1000+465x500+(900+600)x80=379
27x1000+465x500+(900+600)x80 379.500
500

Bu sonuç aynı zamanda doğrusal

programlama
p og a a a so
sonucu
ucu e
elde
de ed
edilen
e opt
optimal
a
strateji

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 45

 Örnek: çatı malzemeleri imalatçısı
• Çatı malzemeleri ay talep gün Günlük
talep
imalatçısı, 6 aylık çatı
O 900 22 41
kaplama malzemesi
öngörülerini tablodaki Ş 700 18 39
gibi hazırladı. M 800 21 38
• Ort. Talep= 6200/124 N 1200 21 57
• Ort. Talep=50 birim/gün My 1500 22 68
H 1100 20 55
top
p 6200 124

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 46

Öngörülen
g talep
p ve ortalama talep
p
70
Forecast
Level production using
60 Demand
ngday

average monthly
forecast demand
oductionratteper workin

50

40

30

20
Pro

10

0
Jan Feb Mar Apr
p May
y Jun

22 18 21 21 22 20

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 47

 Plan 1: 6 ay boyunca talebi karşılayacak
sabit işgücü
Küm
Kü Küm
Kü Dönem
Dö
ay üretim talep stok sonu stok
üretim talep
O 1100 1100 900 900 200 200
Ş 900 2000 700 1600 200 400
M 1050 3050 800 2400 250 650
N 1050 4100 1200 3600 -150 500
M 1100 5200 1500 5100 -400 100
H 1000 6200 1100 6200 -100 0
1850
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 48
 Kümülatif talep grafiği
Plan 1
7,000
mand (Units) 6,000
Reduction of
Cumulative level
5 000 production using
5,000 i
inventory
t

4,000 average monthly

f
forecast
t
Cuumulativve Dem

3,000 requirements
2,000 Cumulative forecast
C f
requirements
1,000
Excess inventory

Jan Feb Mar Apr May Jun

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 49
 Maliyet verileri
• Stoklama mal= 5 pb/birim/ay
• Fason mal=
mal 10 pb/birim
• Ortlama ücret= 5 pb/saat (40 pb/gün)
• Fazla mesai= 7 pb/saat (8 saatin üstüne)
• Üretim miktarını artırma mal= 10pb/birim
• Üretim miktarını azaltma mal= 15pb/birim
• Bir birim üretim için gerekli işgücü saat = 1,6 saat

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 50

 Plan 1 maliyeti
• Gü
Günde
d 50 bibirim
i sabit
bit ü
üretim
ti iiçin,
i sabitbit
işgücü istenirse (fazla mesai yok, dönem
başı stok yok, fason yok..)
• Günde 50 birim üretim içinç g gerekli işgücü:
şg
50 birimx 1,6 saat=80 saat gerekli
80 saat/ 8 saat/işgücü = 10 işçi
• Stok maliyeti=1850 birimx5pb=9250 pb
• Normal çalışma=10 kişix124günx40pb=49600
p
• Toplam maliyet=49600+9250=58.850
y p
pb

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 51

 Plan 2: günlük talebin en düşük olduğu
dönemdeki kadar işgücü tutup
tutup, kalanını
fason karşılamak
Gü lük talep
Günlük t l
ay talep gün
O 900 22 41
Ş 700 18 39
M 800 21 38 min
N 1200 21 57
My 1500 22 68
H 1100 20 55
top
p 6200 124

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 52

 Plan 2 maliyet
• 38 adet x 1,6 saat= 60,8 saat gerekli
• 60,8/8= 7,6 kişi gerekli
• 7 full-time , 1 part-time
• İşletme içi üretim= 38birim/günx124 gün=4712
• 6200- 4712= 1488 birim fason
• g
İşgücü mal= 7,6kişix40 pb/günx124gün=37696
g g
• Fason mal=1488 birimx 10pb/birim=14880
• Toplam maliyet=37696+14880=52576

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 53

 Plan 3: işe alma ve çıkarma ile üretimi
talebe eşitleme
Üretim Üretimi art. İşten
ay talep (işe alma)
toplam
mal çıkarma
900x1,6x5=
O 900 7200
--- --- 7200
Ş 700 5600 --- 200x15= 8600
3000
M 800 6400 100x10= ---- 7400
1000
N 1200 9600 4000 ---- 13600
y
My 1500 12000 3000 ---- 15000
H 1100 8800 ---- 6000 14800
top 6200 49600 8000 9000 66600
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 54
 karşılaştırma
Plan 1 Plan 2 Plan 3
Stoklama 9250 0 0
Norm çalış. 49600 37696 49600
Fazla çal. 0 0 0
İşe
ş alma 0 0 8000
İşten çık. 0 0 9000
F
Fason 0 14880 0
toplam
p 58850 52576 66600

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 55

Örnek Level Strategy
Örnek-

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 56

 Non Financial Criteria
Non-Financial
• Operations perspective:
– Smooth & even flow is easy to manage
• Human resources perspective:
– Nobodyy hired or fired,, no overtime or furloughs,
g , so
employee morale should be fine
• Marketing
gpperspective:
p
– All demand met, so no customer service issues

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 57

Örnek Chase Strategy
Örnek-Chase

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 58

 Non Financial Criteria
Non-Financial
• Operations
O ti perspective:
ti
– Can operations ramp up & back down this quickly?
– Much
M h more diffi
difficult
lt tto accomplish
li h
• Human resources perspective:
– Will employees
l ttolerate
l t b being
i hihired
d & fifired
d so rapidly?
idl ?
– What about training & learning curve issues?
• Marketing
M k ti perspective:
ti
– All demand is met (assuming no strikes)

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 59

Örnek
• Bir fabrika
Bi f b ik üüretim,
ti ttalep,
l kkapasite
it ve maliyete
li t ili
ilişkin
ki verileri
il i
aşağıdaki gibi toplamıştır. D.P. nin ulaştırma yöntemi ile ulaştırma
tablosunu ve başlangıç uygun çözümü hazırlayınız.

Mart Nisan Mayıs

Talep 800 1.000 750
Kapasite
Normal 700 700 700
Fazla Mesai 50 50 50
Fason 150 150 130
Dönem Başı Stok 100
Maliyetler
Normal Çalışma 40 pb/br
Fazla Mesai 50 pb/br
Fason 70 pb/r
Stoklama 2 pb/br/ay

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 60

 Farnsworth’s Transportation Table
Period 1 Period 2 Period 3 Unused Total Capacity
(Mar) (Apr) (May) Capacity Available
(Dummy) (Supply)
Beginning 0 2 4 0
Inventory 100 100
Regular 40 42 44 0
Period 1

700 700
Overtime 50 52 54 0
50 50
P

Subcontract 70 72 74 0
150 150
Regular X 40 42 0
Period 2

700 700
Overtime 50 52 0
X 50 50
Subcontract 70 72 0
X 50 100 150
Regular 40 0
X X 700 700
Period 3

O ti
Overtime 50 0
X X 50 50
Subcontract 70 0
X x 130
T t l
Total 800 1000 750 230 2780
Demand
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 61
Comparison of Three Major Aggregate
Planning Methods
Techniques Approaches Aspects
Charting/graphica Trial and error Simple to understand, easy to
l methods use. Manyy solutions; one
chosen may not be optimal

Transportation Optimization
p LP software available;permits
sensitivity analysis and
method
constraints. Linear function
may not be realistic
Simple, easy to implement;
Managementt
M Heuristic tries to mimic manager’s
manager s
coefficient decision process; uses
model regression

Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol 62