Kababaihan sa Pilipinas

Mula sa Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedya

Isang babaeng Tagalog(nasa kanan) na nilalarawan sa Boxer Codex ng ika-16 daantaon.

Ang gampanin ng mga kababaihan sa Pilipinas (mga Pinay) ay ipinaliwanag ayon sa diwa
ng kalinangang Pilipino, pamantayan, pananaw at kaisipan. Nilarawan ang Pilipinas bilang
isang bansa ng mga matatatag na mga kababaihan, na tuwiran at hindi tuwirang nagpapatakbo sa
mag-anak, negosyo, mga tanggapan ng pamahalaan at mga hasyenda. Bagaman pangkalahatang
pinakakahuluganan nila ang kanilang mga sarili sa isang tagpuan sa Asya na napapangibabawan ng
mga kalalakihan sa isang lipunang dumaan sa kolonyalismo at Katoliko, namumuhay ang mga
Pilipinong kababaihan sa isang kulturang nakatuon ang pansin sa pamayanan, na ang mag-anak
ang pangunahing bahagi ng lipunan. Dito sa balangkas na ito - na may kayariang pangkahanayan,
pagkakaiba-ibang antas sa lipunan, kadahilanang makapananampalataya, at pamumuhay sa isang
umuunlad na bansa ng mundo - nakikibaka ang mga kababaihang Pilipino. Kung ihahambing sa
ibang mga bahagi ng Timog-silangang Asya, palagiang nakakatamasa ng mas malaking antas ng
kapantayang makabatas ang mga kababaihang nasa lipunan ng Pilipinas.[1][2][3][4]

Mga nilalaman
[itago]

 1Katayuan bago maging kolonya

 2Hispanikong Pilipinas
 3Impluwensiyang Amerikano
 4Pangkasalukuyang mga gampanin
o 4.1Sa tagpuang urbano
o 4.2Tagpuang rural at pangkaangkanan
o 4.3Kasal at pakikipagkasintahan
o 4.4Pagbabago, impluwensiya, at mga pamamagitan
o 4.5Mga Pilipina at hanapbuhay
o 4.6Kababaihang Pilipino at politika sa Pilipinas
o 4.7Mga ambag sa lipunang Pilipino
 5Kababaihang Pilipino sa sining
 6Tingnan din
 7Mga sanggunian
o 7.1Talababa
o 7.2Lahatan
 8Mga kaugnay na kawing panlabas

Katayuan bago maging kolonya[baguhin | baguhin ang batayan]

Ang kayariang panlipunan ng Pilipinas bago maging kolonya ay nagbibigay ng pantay na
pagpapahalaga sa kahanayang maka-ina at maka-ama. Dahil sa pamamaraang ito, napagkalooban
ang mga kababaihang Pilipino ng higit na kapangyarihan sa loob ng isang angkan. Mayroon silang
karapatang magkaroon ng ari-arian, makilahok sa kalakalan at maaaring hiwalayan o diborsiyuhin
ang asawang lalaki. Maaari rin silang maging pinuno ng nayon kung walang tagapagmanang lalaki
sa katungkulan. Bago dumatingng manggagamot o mataas na babaeng pari at astrologa.[4][5][6][7]

Hispanikong Pilipinas[baguhin | baguhin ang batayan]

Mga kababaihang Ilocana.

Noong kapanahunan ng pagkakolonya ng Pilipinas, inilagak ng mga Kastila ang mga Pilipina sa
isang pampangalawang katayuan sa lipunan, habang niluluwalhati at itinatakda ang Birheng
Maria bilang huwaran ng mga Pilipinong babae. Ang pagsapit ng mga Kastila at Katolisismo ang
siya ring nagtakda ng tungkulin ng mga katutubong kababaihang Pilipino sa simbahan, sa
kumbento, at sa tahanan.[4][5][6]

Impluwensiyang Amerikano[baguhin | baguhin ang batayan]

Nang matalo ang Espanya sa Digmaang Kastila-Amerikano noong 1898, ipinaubaya ang Pilipinas
sa Estados Unidos ng Amerika. Ipinakilala ng Amerika ang pamamaraan ng edukasyong
pampubliko, na naging sanhi ng pagbabago sa mga gampanin ng mga kababaihan sa lipunan.
Naging mga impluwensiya rin sa kaisipan ng Pilipinong kababaihan ang mga demokratikong diwa ng
halalan at mga partidong pampolitika. Sa pamamagitan ng mga sistemang kahalintulad ng sa mga
paaralang Amerikano, naging mga propesyunal ang mga babaeng Pilipino.[6][8]

Pangkasalukuyang mga gampanin[baguhin | baguhin ang batayan]

May gampanin sa pagpapasiyang pangmag-anak ang mga pangmakabagong-panahong mga
kababaihan Pilipino. Sila ang nangangasiwa ng pananalapi, gumaganap bilang mga tagapangaral
na pampananampalataya, at maaari ring maghanda at makipagkasundo hinggil sa mga
pagpapakasal ng mga anak na lalaki at babae, na may pagpupunyagi upang mapainam ang mga
ugnayang dinastiko ng mag-anak. Ipinapakita ng pag-angat nina Corazon Aquino, Imelda
Marcos at Gloria Macapagal-Arroyo bilang mga mamamayan ng politika na may paggalang sa mga
kababaihan ang lipunang Pilipino, sa kabila ng pangingibabaw ng mga kalalakihan, at bagaman
kalimitang nilalarawan ang mga babae bilang mga tagapag-alaga ng kanilang mga asawang
lalaki.[5][6]
Sa tagpuang urbano[baguhin | baguhin ang batayan]
Sa nasasakupan ng hanapbuhayan sa kalakhang kalunsuran, pangkalahatang binibigyan ng
trabaho ng mga kompanya at negosyo ang mga kababaihan para sa mas murang bayad at
mababang mga tungkulin. Karaniwan, kinukuha ang mga lalaki para ilagay sa puwestong
propesyunal at ang mga kababaihan para sa mga posisyong pangsekretarya, bagaman
magkapantay sa antas ng pinag-aralan. Hindi lamang tatanggap ng mababang sahod ang Pilipina,
kundi may dagdag na mga gampaning pangkalihim. Nagsisimula sa pagkabata ang ganitong
"kaisipang pangkatulong." Sa paaralan, kalimitang nahahalal sa mga posisyong pangsamahan ang
mga batang lalak katulad ng pangulo at pangalawang pangulo, habang bilang mga kasapi naman o
mga ingat-yaman ang mga batang kababaihan. Sinusubukan ng mga batang babae ang kanilang
kahalagahan sa pamamagitan ng pagtitiyaga sa mga gawain at sa pagiging responsableng mga
mag-aaral. Kung ihahambing sa lalaking Pilipino, dinadala ng mga kababaihan ng Pilipinas ang
kanilang obligasyon sa pagbibigay ng suportang pampananalapi sa mag-anak pagkaraan ng
kanilang mga panahon sa pag-aaral at maging pagkalipas ng kasal. Sa kabilang panig naman,
naitatabi ng lalaki ang kaniyang suweldo at walang hinahawakang obligasyon sa mag-anak.[1][8]
Subalit, ang mga pangkasalukuyang gawi sa pamamahala ng mga tauhan sa kompanya at negosyo
ang nagbigaydaan sa pagkakaroon ng pagkakapantay-pantay. Matutunghayan na ito ngayon sa
pagkakaroon ng maraming mga babaeng humahawak ng mga matataas na mga puwesto sa
malalaki at maliliit na mga samahan. Marami na ring mga kababaihang may mga katungkulang
pangtagapamahala at tagapangasiwa sa mga bangko, pamahalaan, at maging sa mga kompanyang
multinasyonal.
Tagpuang rural at pangkaangkanan[baguhin | baguhin ang batayan]
Sa mga areang rural, pag-aari ng tahanan ang babaeng Pilipino. Lumalapit sa kaniya ang mga bata
para humingi ng salapi at tulong. Siya ang ingat-yaman ng mag-anak. Pinangangalagaan niya ang
mga pangangailangang pampaaralan ng mga bata. Para sa mga hindi kasapi ng mag-anak na
nangangailangan ng kalinga, ang asawang babae ang taong dapat lapitan. Ngunit hindi siya ang
taong magsasagawa ng huling pagpapasya o ang taong magaabot ng salapi.[1][9]
Subalit, taliwas sa mga nabanggit sa itaas, nilarawan ni Juan Flavier - isang manggamot, isang
awtoridad sa kaunlarang pampamayan, at dating senador ng Pilipinas - sa kaniyang aklat na Doctor
to the Barrios (Manggagamot sa mga Baryo) na "aminin man ng ilang mga (Pilipinong)
kalalakihan"... "may angking malaking kapangyarihan ang mga kababaihan ng mga kanayunan sa
Pilipinas,"[10] partikular na ang babaeng may-bahay. Natatangi na nga kung ang babaeng may-
bahay, na kalimitang tinataguriang Reyna ng Tahanan, ay naniniwala sa mga biyayang
matatanggap mula sa isang partikular na gawain katulad ng diwa ng pagpaplano ng pamilya sa mga
baryo. Binanggit din ni Flavier na "Sa baryong Pilipino, ang taong may responsibilidad sa tahanan"
at sa pamamahala nito "ay ang babaeng asawa... siya ang may tangan ng susi... sa kaunlaran... ng
tahanan."[11]
Kasal at pakikipagkasintahan[baguhin | baguhin ang batayan]
Sa mga pook na rural, bihira para sa isang babaeng Pilipino ang manatiling wala pang asawa. Hindi
palagiang posible ang permanente o mahabang panahon ng katayuang pagkadalaga. Sa
pamayanang etniko, kamakailan lamang naganap ang paghahanda ng sariling mga kasal ng mga
mismong kalalakihan at kababaihan. Sa kinaugalian, ang konsehong pangtribo na binubuo ng
mga katandaan at ng mag-anak ng batang lalaki ang nagaayos ng pagtatambal. Kakaunti ang
masasabi ng mag-anak ng babae, at hindi talaga maaaring magsalita ang mismong babae.
Halimbawa, batay sa tradisyong pangtribo ng mga Subanen, maaaring mag-asawa ng higit sa isang
babae ang lalaki, at itinuturing na mga pag-aari ng lalaki ang mga babae. Subalit napapasailalim na
ngayon ang ganitong uri ng prosesong interpersonal.[1]
Sa pakikipag-isang-dibdib, hindi ipinapakita ng mga kababaihan sa kanayunan ang kanilang mga
damdamin sa kanilang mga asawang lalaki, partikular an ang nasa pamayanang may tribo, tiyak na
ang mga paksang may kaugnayan sa pag-ibig at pakikipagtalik. Ganito ito dahil nakaugaliang
itinuturing na pagaari ng asawang lalaki ang kaniyang asawang babae at ang lalaki ang nagpapasya
hinggil sa katawan ng babae. Hindi siya maaaring humiling o hadlangan ang mga kagustuhan ng
asawang lalaki. Dahil sa ganitong pananaw na pangkalinangan, nakadaranas ng mataas na antas
ng pangaabuso sa loob ng tahanan ang mga kababaihang nasa mga pook na rural sa Pilipinas,
kapag ihahambing sa mga nasa lugar ng kalunsuran. Walang kapangyarihan ang mga babae hinggil
sa bilang ng kanilang mga anak. Bilang kinalabasan, hinaharap ng mga pamayanang rural ang labis
na populasyon, na isang lumalaking katotohanang pandaigdig. Kaugnay ng lipunan at
pangkabuhayan, walang sapat na lupain o kapalit na paraan ng pamumuhay.[1]
Alinsunod sa kalinangan, tinatanaw ang paghihiwalay ng mag-asawa sa pamamagitan ng diborsiyo
bilang isang hindi mainam at nakasisirang gawain sa Pilipinas, dahil sa isang kaugalian na
nagbabanggit at nagbibigay diin na ang mag-anak ang pinakagitnang antas ng lipunan, natatangi na
para sa asawang babaeng Pilipino. Hindi tinatanggap na solusyon ang diborsiyo para sa anumang
suliraning kaugnay sa pagkakaisangdibdib dahil inuudlot nito ang kaunlaran at pag-usad ng payak
na bahagi na lipunan. Samakatuwid, obligado ang mag-asawang ayusin ang mga gusot sa kanilang
buhay sa loob ng hangganan ng kasal.[1]
Subalit dapat na laging tandaan, na nagtatamasa ang mga kababaihan sa Pilipinas bago pa naging
kolonya ng mga dayuhan ng katayuang kapantay ng sa mga kalalakihan. Bago sumapit ang
pananakop ng mga banyaga, kapwa nakakakuha ng diborsiyo ang mga lalaki at babae para sa
ganitong mga sumusunod na kadahilanan: pagkabigo sa pagsasakatuparan ng mga obligasyong
pampamilya, kawalan ng anak, at pakikiapid. Hahatiin ng patas ang mga anak na sasama sa mag-
asawa anuman ang kasarian ng mga ito, maging ang mga ari-arian. Dahil kinailangang magbayad
ng handog pangkasal ng lalaki sa mag-anak ng babae, inaatasang ibalik ng babae ang handog
kapag siya ang napag-alamang may kamalian. Kapag ang lalaki ang may kasalanan, nawala na ang
kaniyang karapatan para maibalik sa kaniya ang kaniyang handog na halaga.
Pinahahalagahan ng lipunan noong bago sumapit ang kolonyalismo, na walang kinikilingang
kasarian. Kasinghalaga ng mga lalaking anak ang mga babaeng anak, maaring dahil ito sa
kalalabasang kaugnay ng pangkabuhayan, na makakatanggap ng handog na halaga mula sa mga
manliligaw o maaaring maging asawang lalaki at sa kanilang kakayahang makatulong sa mga
gawaing pangkabuhayan, panlipunan, at pampolitika ng mag-anak.
Pagbabago, impluwensiya, at mga pamamagitan[baguhin | baguhin ang batayan]
Bagaman binago ng Simbahang Romano Katoliko ang kaniyang posisyon hinggil sa mga gampanin
ng mga kababaihan sa kasal, nananatiling pangalawa pa rin lamang sa lalaking asawa ang babaeng
asawa. Siya ang tagapaglingkod at katulong sa buhay ng asawang lalaki.
Sa mga lugar na urbano, naging mga liberal o mas malaya ang isang Pilipinang wala pang asawa
dahil sa impluwensiya ng Kanlurang kalinangan. Bagaman hindi pa rin katanggap-tanggap sa
kultura ang gawain ng pag-imbita ng isang babaeng walang asawa sa isang lalaki upang ipakita ang
damdamin o pag-aya sa pamamasyal o pagkain sa labas, natutunan ng mga Pilipinang gamitin ang
"wika ng katawan" o pagpapahiwatig sa pamamagitan ng mga kilos ng katawan o mga bahagi nito
para ipadama ang kanilang kagustuhan at kahandaan sa pagkakaroon ng pakikipag-ugnayan sa
isang lalaki.
Sa mga pamayanang rural, hindi pa rin pinapahintulutan ang mga Pilipina na maging masyadong
liberal. Kailangan pa rin nilang impitin at itago ang kanilang mga katangian at seksuwalidad, at dapat
na magpakita ng buong kawalan ng kagustuhan sa pakikisalamuha sa mga lalaki upang mapanatili
ang reputasyon at paggalang sa sarili.
Mga Pilipina at hanapbuhay[baguhin | baguhin ang batayan]
Sa nakaugalian, ang mga kababaihang at mula sa tribo ang gumaganap sa lahat ng mga gawain.
Kabilang sa sakop ng kanilang mga tungkulin ang pagluluto, paglilinis, pagtuturo sa mga bata,
paglalaba, pagkukumpuni, pagtatakda ng mga gugulin, at pamamahala ng bukid. Makaraang
magararo sa bukid ng lalaking asawa, ang asawa ang nagtatanim, nagpapanatili sa kabukiran,
nagdadala ng tubig, at nag-aani. Karaniwang tumutulong ang mga asawang lalaki sa pag-aani,
subalit ang babae sa tribo ang may tungkuling maghanap ng pagkain para sa mag-anak.
Gumaganap din siya bilang tagapamagitan sa pagitan ng kaniyang mga anak at kaniyang
asawanglalaki. Halos siya na ang nangangasiwa ng lahat ngunit wala siyang kapangyarihan sa
pananalapi o pagpapasiya.[1]
Sa kalahatan, nakakakuha ng karangalan sa kanilang mga gawain ang babaeng Pilipino. Hindi nila
nakikita ang mga sarili bilang kaiba sa kanilang mga gawain dahil gumagawa silang kasama,
kasalamuha, at para sa kanilang mga mag-anak. Binibigyan ng ganitong kaisipang makamag-anak
ang mga kababaihan ng damdamin ng may mataas na pagtingin ng iba at responsibilidad.
Pangunahing nakatuon sa mag-anak at mga anak ang buhay ng isang Pilipina.[1]
Kababaihang Pilipino at politika sa Pilipinas[baguhin | baguhin ang batayan]

Si Corazon C. Aquino noong 1992.

Sa kabila ng pagpapakilala ng isang paaralang nakabatay sa sistemang Amerika at sa kabila ng

pagbabago ng mga Pilipinong babae na naging mga may pinag-aralan at mga dalubhasang bahagi
ng lipunang Pilipino, mabagal ang pakikiisa nila sa politika ng Pilipinas. Pangunahing dahil ito sa
itinuturing na marumi ang pakikilahok sa politika, at dahl sa nakaugaliang diwa na nagsasabing hindi
maaaring magkaroon ng mga tungkulin ang mga babae na mas mataas kesa sa kanilang mga
asawang lalaki. Ngunit nagbabago rin ang ideyang kabilang lamang ang mga babae sa tahanan, sa
simbahan, o sa kumbento. Ipinakilala ang lumang ideyang ito, ayon sa kasaysayan at nakaugalian,
sa pamamagitan ng kolonisasyon. Isang pag-aaral na isinagawa kamakailan lamang ang nagbunyag
na mayroon muling pagbuhay sa pagkakaroon ng kapangyarihan ng mga kababaihang Pilipino sa
pamamagitan ng pamamaraang pampolitika, katulad ng katayuan nila bago pa dumating ang
sinaunang mga mananakop mula sa Espanya. Muling natutuklasan ng mga babaeng Pilipino ang
kanilang lakas sa kabila ng hindi nila tuwirang pakikilahok sa prosesong pampolitika. Naging
matagumpay ang mga babaeng Pilipino sa pagpapatupad ng mga patakaran sa pamamagitan ng
pagiging mga kasaping tagapagpatupad, mga tagapagpayo sa mga politiko, at bilang mga
tagapagtaguyod at tagapagtangkilik sa loob ng mga samahang hindi kaugnay ng pamahalaan.[6]
Nagsasagawa ng pag-usad at mga pagbabago ang mga makabagong Pilipina sa politikong halalan
sa pamamagitan ng paguumpisa ng mas maraming mga makababaeng mga palatuntunan.
Gumaganap sila ng mainam bilang mga pinuno, bagaman sa pangkalahatan ay karaniwan pa ring
nakakakamit ng mga tungkuling pampolitika ang mga babeng Pilipino sa pamamagitan ng
pagkakaroon ng mga ama at mga asawang lalaking may mga kaugnayan pampolitika, isang
"sistemang may dinastiya" na bumabalakid sa ibang mga babaeng Pilipino para makalahok sa
prosesong panghalalan. Kabilang sa iba pang mga bagay na nagiging hadlang sa lubos na
pakikilahok sa politika ng ibang mga may tunay na kakayahang mga Pilipina ang gastusin sa politika
at ang kahalagahan ng pangalan ng mag-anak.[6]
Nahimok ang mga kababaihang Pilipino para makilahok sa politika sa Pilipinas noong panahon ng
Pagpapahayag o Deklarasyon sa Beijing noong 1995 nang gawin ang Ikaapat na Pandaigdigang
Pagpupulong ng mga Kababaihan sa Nagkakaisang mga Bansa. Subalit noong Pebrero 2005 may
isang pagsusuring nagbuhat sa Nagkakaisang mga Bansa na hinggil sa pagusad ng mga
kababaihang Pilipino at ng kanilang gampanin sa politika ang nagpakitang sa kabila ng pagtaas ng
kalidad ng mga politikong kababaihan, walang sapat na pagtaas sa bilang ng mga nakilahok na mga
babae sa mga gawaing pampamahalaan. Mula 1992 hanggang 2001, nahalal ang mga babaeng
Pilipino bilang mga panlokal na mga punong tagapangasiwa, gumaganap bilang mga punong-
bayan, mga gobernadora, at kapitan ng mga barangay. Isang maimpluhong bagay ang nakadagdag
sa pagtaas ng bilang mga babaeng politiko ang pagkakaangat nina Corazon Aquino at Gloria
Macapagal-Arroyo bilang mga babaeng Pangulo ng Pilipinas.[6][8]
Mga ambag sa lipunang Pilipino[baguhin | baguhin ang batayan]
Naging pangunahing gawain ng mga pinunong kababaihan ang pagtataguyod ng makakababaihang
paksa na nagpapainam sa kabuoan ng lipunang Pilipino, sa halip na yaong tiyakang nakatuon
lamang sa kabutihan ng mga kababaihang Pilipino. Sa pangkalahatan, binigyang pansin ng mga
makapangyarihang babaeng ito ang mga pangangailangan ng kanilang mga tauhan, kabilang ang
mga paksang pangsakahan at panghanapbuhay. Partikular na ang paglikha na mga pamayanan
palakaibigan sa mga pamayanan na may mga sapat na mga bahay-alagaan at nakapagbibigay na
mga pagkaing pangkalusugan. Naglunsad sila ng mga tanggapang panlalawigan para sa mga
babae at nangalap ng mga panggugol na pananalapi para sa mga gawaing ito. Sa pambansang
antas ng lipunang Pilipino, nagsagawa na mga pangkaunlarang mga pagbabago na nakabuti sa
mga kababaihan sa Pilipinas. Nag-alis sa pagkahilig sa panig ng iisan kasarian lamang sa mga
kasong pangangalunya ang kautusang nagpapatupad ni Corazon Aquino noong 1987, na kilala
bilang Kodigong Pampamilya o Batas na Pangmag-anak (Family Code). Ito rin ang nagpakilala ng
pagpapawalangbisa ng kasal sa isang bansang hindi pinapahintulot ang diborsiyo. Isa pang
kautusan noong 1991 ang nagmungkahi sa paglikha ng pagkakaroon ng pampook na mga
kinatawan sa mga konsehong lokal at ang paglikha ng mga natatanging upuang pangtungkulin
katulad ng isang kinatawan para sa mga kababaihan at isang kinatawan para sa mga manggagawa.
Subalit sa kabila ng hindi pagkakaroon ng pagpapatupad ng batas na ito ng 1991, isang
mungkahing batas noong 1992 ang nagpahintulot sa mga kababaihan upang makapagpatala sa
mga akademiyang militar at iba pang mga organisasyong pinangingibabawan ng mga kalalakihan.
Dahil rin sa mungkahing batas na ito noong 1992, nakapagtatag ang mga Pilipinong kababaihan ng
mga kakayahang manghiram ng salapi at makapag-ari ng lupain na hindi na nangangailan ng
pahintulot ng isang ama o asawang lalaki. Sa ngayon, naging masigla na rin ang mga babae sa
larangan ng palakasan at iba pang mga gawain sa labas ng tahanan. Naging malaya na sila ngayon
para makilahok sa anumang aktibidad na angkop, ayon sa kanilang pananaw, para sa kanilang mga
personalidad at makapagdaragdag sa kanilang kaalaman at kasanayan. Dati, para lamang sa mga
taguan ng damit ang mga babae, na nangangahulugang kailangang manatili sila sa pamamahay
upang mag-alaga ng mga bata at gumawa ng mga gawain sa bahay. Sa kasalukuyan, karamihan sa
mga babaeng Pilipino ang nangingibabaw sa anumang larangang piliin nila at napatunayang mga
karangalan ng bansang Pilipinas.[6][8]

Kababaihang Pilipino sa sining[baguhin | baguhin ang batayan]

Sa kaniyang mga pinintang dibuho ng mga kababaihang Pilipino, tinanggihan ng Pambansang
Alagad ng Sining ng Pilipinas na si Fernando Amorsolo ang mga pamantayang Kanluranin ng
kagandahan upang panigan ang mga pamantayang Pilipino.[12] Sinabi niyang ang mga kababaihang
ipininta niya ay mayroong "bilugang mukha, hindi yung bilog-haba na karaniwang ipinapakita sa atin
ng mga larawan sa mga pahayagan at babasahin. Dapat na ang mga mata ay sadyang may buhay,
hindi mapungay at antukin na katangian ng isang Mongolian. Dapat na pulpol ang ilong ngunit
matatag at madiin ang pagkakaguhit. ... kaya ang kagandahan ng babaeng Pilipina ay sadyang hindi
nararapat na may puting balat, o madilim ang pagkakayumanggi katulad ng sa karaniwang Malay,
subalit dapat na may maliwanag na kulay ng balat o sariwang uri ng kulay na palagian nating
nakikita kapag nakakatagpo tayo ng isang namumulang mukha ng nahihiyang batang babae."[12]

Tingnan din[baguhin | baguhin ang batayan]

 Mga manunulat na kababaihang Pilipino
 Mamamayang Pilipino
 Kalalakihan sa Pilipinas
 Kalinangan sa Pilipinas
 Kasaysayan ng Pilipinas
 Ninotchka Rosca
 Maria Rosa Luna Henson
 Angela Manalang-Gloria
 Lualhati Bautista

Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang batayan]

Talababa[baguhin | baguhin ang batayan]

1. ↑ Jump up to:1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 Clamonte, Nitz. Women in the Philippines, tinipon mula sa Gender
Awareness Seminars, pinaunlad ang pinangasiwaan ni Nitz Clamonte, Ozamiz.com (walang petsa),
nakuha noong: 11 Hulyo 2007
2. Jump up↑ The Role and Status of Women, U.S. Library of Congress, CountryStudies.us (walang
petsa), nakuha noong: 11 Hulyo 2007
3. Jump up↑ Laya, Jaime C. at Michael Van D. Yonzon, Through the Years, Brightly: The Tadtarin; at
Joaquin, Nick. The Summer Solstice, PIA.gov (walang petsa),