ლექცია 1-2 

მართვის სოციოლოგიის წინარეისტორია 

ძირითადი თემები: 

1.ანტიკური ხანის სოციოლოგიური წანამძღვრები 

2.მართვის სოციოლოგიური თეორიები შუა საუკუნეების პერიოდში; 

2.მეცხრამეტე საუკუნე, სოციოლოგიის, როგორც სამეცნიერო დისციპლინის  

ჩამოყალიბება; 

3.უახლესი პერიოდის სოციოლოგიური მოაზროვნეები და მათი   

შეხედულებები, მართვის, როგორც სოციალური მოვლენის  

თავისებურებებისა და მნიშვნელობის შესახებ. 

ანტიკური  ხანის  პირველ  სოციოლოგებს  უწოდებენ  სოციალურ  ფილოსოფოსებს.მათ  შორის 

გამოიყოფა  ორი  გიგანტი–  ​პლატონი  (დაახლ.  429–347  ჩვ.წ.აღ–მდე) და ​არისტოტელე ​(383–322 
ჩვ.წ.აღ–მდე).  ისინი  თანამედროვე  სოციოლოგების  მსგავსად  შეისწავლიდნენ  ადამიანთ 
ტრადიციებს,  ჩვეულებებს,  ზნე–ჩვეულებებსადა  ურთიერთობებს,  განაზოგადებდნენ  ფაქტებს, 
აგებდნენ  კონცეფციებს,რომლებიც  სრულდებოდა  პრაქტიკული  რეკომენდაციებით  იმის  შესახებ,  თუ 
როგორ  უნდა  მოხდეს  საზოგადოების  სრულყოფა.  რამდენადაც  ანტიკურ  ხანაში  ,,საზოგადოებისა'' 
და  ,,სახელმწიფოს''  ცნებებს  ერთმანეთისგან  არ  განასხვავებდნენ,  ისინი  გამოიყენებოდა 
სინონიმების სახით.   

პლატონი.  ​,,ზოგადი  სოციოლოგიის''  პირველ  შრომად  ისტორიაში  ითვლება  პლატონის 

,,სახელმწიფო''.  იგი  ხაზს  უსვამდა  შრომის  დანაწილების  განსაკუთრებულ  როლს  და  შექმნა 
მსოფლიოში  პირველი  სტრატიფიკაციის  თეორია,რომლის  თანახმად,  ნებისმიერი  საზოგადოება 
იყოფა  სამ  კლასად:  უმაღლესი,რომელიც  შედგება  სახელმწიფოს  მმართველი  ბრძენებისაგან; 
საშუალო,რომელიც  მოიცავს  მებრძოლებს,  რომლებიც  მას  იცავენ  არეულობისა  და 
უწესრიგობისაგან;  უდაბლესი–  ხელოსნები  და  გლეხები.უმაღლესი  კლასი  ფლობს  უდიდეს 
პრივილეგიებს,მაგრამ  იგი  ძალაუფლებას  გამუდმებით  ბოროტად  იყენებს.  ეს  რომ  არ  მოხდეს, 
აუცილებელია  კერძო  საკუთრების  აღკვეთა,რომელიც  პლატონის  მიხედვით,ხრწნის  ადამიანთა 
ზნეობას.  საზოგადოების  მართვა  უნდა  მიენდოს  50  წელსმიღწეულ,დიდად  განათლებულ  და 
ტალანტურ  ადამიანებს.მათ  უნდა  ჰქონდეთ  ასკეტური  ცხოვრების  წესი  და  არ  უნდა  დაექვემდებარონ 
მიწიერ სიამეებს. ბავშვები უნდა აღიზარდონ არა ოჯახში,არამედ სახელმწიფოს მიერ. 

პლატონს  მართვის  საუკეთესო  ფორმად  მიაჩნდა  ​არისტოკრატია  –  არჩეულთა  ხელისუფლება. 

კლებადობის  წესის  მიხედვით  განლაგებულია  ​თემოკრატია  (მეომართა  ხელისუფლება),  ​ოლიგარქია 
(მდიდართა  ხელისუფლება)  და  დ
​ ემოკრატია  (ხალხის  ხელისუფლება),  რომლის  უკიდურეს  ფორმას 
წარმოადგენს  ო
​ ქლოკრატია  ​(ბრბოს  ხელისუფლება).  დემოკრატია  არის  მართვის  უვარგისი 
ფორმა,რამდენადაც  მისგან,  ჩვეულებრივ  აღმოცენდება ტირანია,რომლის დროს მეფობს თვითნებობა 
და ძალადობა. ტირანი მოდის ხელისუფლებაში,როგორც ხალხის მიერ დაყენებული. 

ცუდ  სახელმწიფოში  ყველაზე  აღმატებულნი  არიან  მმართველები,გონივრულში  კი–კანონი. 

კანონი  მოწოდებულია  იმისკენ,რომ  შემოიფარგლოს  როგორც  მმართველთა  ძალაუფლება,  ისე 
სამართავთა თავისუფლებაც. კანონთა სადარაჯოზე დგას მართლმსაჯულება. 

არისტოტელე.  არისტოტელესთან  წესრიგისა  და  სახელმწიფოს  საყრდენი  გამოდის  საშუალო 

კლასი.  მის  გარდა  არსებობს  კიდევ  ორი  კლასი–მდიდარი  პლუტოკრატია  და  საკუთრების  არმქონე 
პროლეტარიატი.  სახელმწიფო  ყველაზე  უკეთ  იმართება  იმ  შემთხვევაში,  როდესაც:  1)ღარიბთა  მასა 
არ  არის  უკუგდებული  მართვაში  მონაწილეობისაგან;  2)მდიდართა  ეგოისტური  ინტერესები 
შეზღუდულია; 3) საშუალო კლასი უფრო მრავალფეროვანი და ძლიერია,ვიდრე ორი დანარჩენი. 

არისტოტელე  განასხვავებს  სამართლიანობის  ორ  სახეს:  ​გამთანაბრებელსა  ​და 

გამანაწილებელს.  ​ამათგან  პირველი  წარმოადგენს  მარტივ  "არითმეტიკულ  ტოლობას",  იგი 
მოქმედებს  სამოქალაქო  სამართლებრივი  გარიგების  სფეროში  (  ზარალის  ანაზღაურება).  მეორე  – 
"გეომეტრიულ  ტოლობას",  იგი  გულისხმობს  კეთილდღეობის  განაწილებას  საერთო  საქმეში 
შეტანილი  წვლილის  პროპორციულად  (  თითოეულისგან  –  შესაძლებლობების მიხედვით, თითოეულს 
– შრომის მიხედვით). 

საზოგადოების  ნაკლოვანებები,  არისტოტელეს  მიხედვით,  გამოსწორდება არა გამთანაბრებელი 

განაწილებით,  არამედ  ადამიანების  მორალური  გაუმჯობესებით.  კანონმდებელი  უნდა  ესწრაფოდეს 
არა  საყოველთაო  თანასწორობისკენ,  არამედ  ცხოვრებისეული  შანსების  გათანაბრებისაკენ. 
კერძოდ,  საკუთრებას  შეიძლება  ფლობდეს  თითოეული,  იგი  არ  აზიანებს  ადამიანთა  ზნეობას  და 
ავითარებს  ჯანსაღ  ეგოისტურ  ინტერესებს.  ადამიანს  მართავს  მრავალი  მისწრაფება,  მაგრამ  მათ 
შორის  მთავარია  –  ფულის  სიყვარული.  კოლექტიური  საკუთრების  შემთხვევაში  ყველა  ან 
უმრავლესობა  ღატაკი  და  გაბოროტებულია.  ამასთან,  არანაკლებ  სახიფათოა  სახელმწიფოსთვის 
ადამიანთა  მეტისმეტი  უთანასწორობაც:  მას  იგი  მიჰყავს  მღელვარებისა  და  გადატრიალებისაკენ. 
არისტოტელე უკეთესად მიიჩნევს საზოგადოებას, როდესაც საშუალო კლასი სხვებზე ძლიერია. 

კერძო  საკუთრების,  ოჯახისა  და  მოქალაქეთა  უფლებების  დაცვის  პოზიციიდან  არისტოტელე 

აკრიტიკებდა  პლატონის  მიერ  შემოთავაზებულ  ქონების  საერთოობას,  რამდენადაც  მას  მივყავართ 
სახელმწიფოს  მოსპობამდე.  პლატონის  მსგავსად,  არისტოტელეც  მართვის  ყველაზე 
არასრულფასოვან ფორმებად მიიჩნევდა ოლიგარქიას, დემოკრატიასა და ტირანიას. 

ნიკოლო  მაკიაველი  (1469–1527),  იტალიელი  პოლიტიკოსი  და  დიპლომატი,  ახალი  დროის 

მოაზროვნეთაგან  პირველი  მიუბრუნდა  პლატონისა  და  არისტოტელეს  იდეებს  და  მათ  საფუძველზე 
შექმნა  საზოგადოებისა  და  სახელმწიფოს  ორიგინალური  თეორია.  მისი  მთავარი  ნაწარმოები 
"ხელმწიფე"  (1513)  ერთგვარად  აგრძელებს  პლატონისეული  "სახელმწიფოს"  განსჯის  ძირითად 
ხაზს,  მაგრამ  აქცენტი  გაკეთებულია  არა  საზოგადოების  სტრუქტურაზე,  არამედ  ​პოლიტიკური 
ლიდერისქცევაზე​.  მან  პირველმა გამოიტანა სახელმწიფოებრივ–პოლიტიკური საკითხები რელიგიისა 
და  მორალის  გავლენის  სფეროდან.  მაკიაველის შრომებში სოციოლოგიამ და პოლიტოლოგიამ ახალი 
განზომილება შეიძინა, იქცნენ რა მეცნიერებად საზოგადოებაში ადამიანთა ქცევის შესახებ. 

მაკიაველი  აღნიშნავდა,  რომ  მმართველმა,  რომელსაც  სურს  წარმატების  უნდა  იცოდეს 

ადამიანთა  ქცევის  მოტივები  და  თავის  საქმიანობაში  უნდა  იხელმძღვანელოს  სამი  ძირითადი 
პრინციპით (კანონით): 

●  ა​ დამიანურ  მოქმედებებს  მართავენ  პატივმოყვარეობა  და  ძალაუფლების  მოტივი.  ​შეძლებულ 

ადამიანებს  ამოძრავებს  შიში  იმის  დაკარგვისა,  რაც  მათ  მოაგროვეს,  ღატაკებს  კი  –  იმის 
მოპოვების სწრაფვა, რაც მათ წაართვეს; 

●  ჭ​ კვიანმა  მმართველმა  არ  უნდა  შეასრულოს  თავისი  ყველა  დაპირება.  ​ქვეშევრდომებიც  ხომ 
ძლიერ  არ  ჩქარობენ  თავიანთი  ვალდებულებების  შესრულებას.  ხელისუფლების  მოპოვებისას 
შეიძლება  დაპირებებით  ხელგაშლილობა,  მაგრამ  ხელისუფლებაში  მოსვლის  შემდეგ  აუცილებელი 
არაა  მათი  შესრულება,  სხვაგვარად,  აღმოჩნდები  ქვეშევრდომთა  დაქვემდებარებაში  და  სადაც 
დამოკიდებულებაა, იქ მერყეობაა, სულმდაბლობა და უგუნურობა; 

●  ბ​ ოროტება  ერთბაშად  უნდა  აკეთო,  სიკეთ  კი  –  თანდათან.  ​ჯილდო  მით  უფრო  ძვირფასია 
ადამიანებისთვის,  რაც  უფრო  იშვიათია,  დასჯა  უნდა  წარმოებდეს  დაუყოვნებლივ  და  დიდი  დოზით. 
მყისეული  სისასტიკის  გადატანა  ხდება  ნაკლები  გაღიზიანებით  და  ითვლება  უფრო  სამართლიანად, 
ვიდრე დროში გაწელილი (ძაღლისთვის კუდის მოჭრა ჯობს ერთბაშად, ვიდრე ნაწილ–ნაწილ). 
 "ხელმწიფეში"  მაკიაველმა  დახატა  იდეალური  მმართველის  სახე  და  ძალაუფლების 
შენარჩუნების  პოლიტიკური  ტექნოლოგია.  ასეთი  მმართველის  წინარე  სახე  მისთვის  იყო  ცეზარი 
ბორჯია,  რომლის  სისასტიკე  და  დაუნდობლობა  დიდი  ხნის  განმავლობაში  სწორუპოვრად 
ითვლებოდა. 

სოციოლოგიის  განვითარებაში  შემდგომი  ნაბიჯი  გადადგა  ინგლისელმა  ფილოსოფოსმა  ​თომას 

ჰობსმა  (1588–1679).  მან  დაამუშავა  საზოგადოებრივი  ხელშეკრულების  თეორია,  რომელიც 
წარმოადგენდა  სამოქალაქო  საზოგადოების  შესახებ  მოძღვრების საფუძველს. ცხოველებს შორის არ 
არის  ბრძოლა  ღირსებისა  და  წოდებისათვის,  ამიტომ  მათ  არ  გააჩნიათ  სიძულვილი  და  შური  – 
ამბოხისა  და  ომის  მიზეზი.  ადამიანებს  კი  ყოველივე  ეს  აქვთ.  უმართებულოა  ფიქრი  იმაზე,  რომ 
ადამიანები  დაბადებიდანვე  მიისწრაფიან  თანამშრომლობისკენ.  ადამიანს  რომ  მეორე  ადამიანი 
უყვარდეს  ბუნებრივი  გულის  წადილით,  მაშინ  ის  ურთიერთობის  ძებნას  ყველასთან  თანაბრად 
დაიწყებდა.მაგრამ  თითოეული  ჩვენგანი  უპირატესობას  ანიჭებს  მათ  საზოგადოებას,  ვინც  უფრო 
სასარგებლოა  მისთვის.  სწორედ  ადამიანური  ბუნება  გვიბიძგებს  არა  მეგობრების,  არამედ 
ღირსებისა და სარგებლის ძიებისაკენ. 

ადამიანებს  საზოგადოების  შექმნას  შიში  აიძულებს.  ურთიერთისადმი  შიში  აკავებს  ადამიანებს 

ბატონობისათვის  დაუცხრომელი  რბოლისაგან.  იგი  ადამიანებს  აერთიანებს  ჯგუფებში,  ეხმარება 
კონკურენციისათვის  გაძლებაში.  მაგრამ  გაერთიანდებიან  რა,  ადამიანები  მისდევენ  არა 
საზოგადოებრივ  სიკეთს,  არამედ  ისწრაფიან  სარგებლის  მიღებისაკენ,  ან  პატივისცემისა  და 
ღირსების  მოპოვებისკენ.  საზოგადოება  სტაბილურია,  თუ  დიდება  და  პატივი  ყველას  აქვს  ბოძებული. 
მაგრამ  ასე  არ  ხდება.  ყურადღების  გარეშე  ყოველთვის  რჩება  უმრავლესობა,  პატივი  ენიჭება 
უმცირესობას,  შესაბამისად,  საზოგადოება  დროთა  განმავლობაში აუცილებლად დაეცემა. სიკვდილის 
შიში,  თვითგადარჩენის  ინსტინქტი  კი  არ  ყოფს,  არამედ  აერთიანებს  ადამიანებს,  აიძულებს იზრუნონ 
ურთიერთუსაფრთხოებაზე.  სახელმწიფო  არის  ასეთი  მოთხოვნილების  დაკმაყოფილების  საუკეთესო 
საშუალება. 

ყველა  ადამიანი  თანასწორი  იბადება,  და  თითოეულს  გააჩნია  სხვათა  თანასწორი  "უფლება 
ყველაფერზე".  მაგრამ  ადამიანი  ეგოისტური  არსებაა  და  მის  ირგვლივაც  არიან  ასეთივე  ეგოისტები, 
მოშურნეები,  მტრები.  აქედან  მომდინარეობს  საზოგადოებაში  ყველას  ომი  ყველას  წინააღმდეგ: 
ადამიანი  ადამიანისათვის  მგელია.  ასეთი  ომი  ყველასი  ყველას  წინააღმდეგ,  ანუ  სოციალური 
ბრძოლა  გადარჩენისათვის,  წარმოადგენს  ადამიანთა  ყოველდღიური  ცხოვრებისათვის 
წინასამოქალაქო საზოგადოებაში. 
 სულ  სხვაა  სამოქალაქო  საზოგადოება–განვითარების  უმაღლესი  ეტაპი.  იგი  ეფუძნება 
საზოგადოებრივ  ხელშეკრულებასა  და  იურიდიულ  კანონებს.  მას  გააჩნია  მართვის  სამი  ფორმა: 
დემოკრატია,  არისტოკრატია,  მონარქია.  მხოლოდ  სახელმწიფოს  წარმოქმნით  აღმოცენდება 
საკუთრება  სიტყვის  ჭეშმარიტი  აზრით,  და  შესაბამისი  დაწესებულებები  (სასამართლო,  მთავრობა, 
არმია,  პოლიცია),  რომლებიც  იცავენ  მას.  საზოგადოებრივი  ხელშეკრულების  საფუძველზე  წყდება 
ყველას  ომი  ყველას  წინააღმდეგ.  მოქალაქეები  ნებაყოფლობით  ზღუდავენ  თავიანთ  თავისუფლებას, 
სამაგიეროდ კი ღებულობენ სახელმწიფოსგან დაცვას. 

თ.  ჰობსის  შეხედულებები  საფუძვლად  დაედო  საზოგადოებრივი  მოწყობის  შესახებ 

განმანათლებლობის  ეპოქის  (  XVIII  ს.)  მოღვაწეთა  –  რუსოს,  ვოლტერის,  დიდროს,  მონტესკიეს 
შეხედულებებს. 

ამოსავალი სიტყვები და გამოთქმები: 

სოციოლოგია, არისტოკრატია, თემოკრატია, ოლიგარქია, დემოკრატია, ოქლოკრატია, ტირანია. 

იმ  თეორეტიკოსებს​, ​რომლებსაც  სოციოლოგიის  დამფუძნებლად  მივიჩნევთ​, ​თავი 

წარმოედგინათ  არა  მხოლოდ  ახალი  ინტელექტუალური  დარგის  დამაარსებლად​, ​არამედ  ასევე 
აქტუალური  საზოგადოებრივი  პრობლემების  სააშკარაოზე  გამომტანებადაც​. ​ოგიუსტ  კონტი
(1798-18/57), ​ფილოსოფოსი​, ​რომელიც დაიბადა საფრანგეთის რევოლუციის შემდგომი ქაოსის 
დროს​, ​ეძიებდა  სოციალური  ცვლილებების  გაკონტროლების  გზებს​. ​საბუნებისმეტყველო 
მეცნიერებებით  შთაგონებული  კონტი  მოგვიწოდებდა  სოციალური  ცხოვრების  კანონთა 
სისტემატური  ანალიზისაკენ​, ​რაც  მიგვიყვანდა  სოციალურ  ქმედებათა  უფრო  რაციონალურ 
ფორმებამდე​, ​საბოლოოდ  კი – ​უკეთეს  საზოგადოებამდე​. A​ამ  ახალმეცნიერებას  მან
“​სოციოლოგია​” ​უწოდა  და  ეს  სიტყვა  პირველმა  გამოიყენა​. ​საბუნებისმეტყველო  მეცნიერებათა 
სწავლებებით  ისარგებლა H​ერბერტ  სპენსერმაც (1820-1903), ​რომელმაც  ადამიანთა 
საზოგადოების  შესწავლა  აღიქვა​, ​როგორც  ნაწილი  ევოლუციის  უფრო  ზოგადი  კვლევისა​. ​ის 
ხაზგასმით  აღნიშნავდა​, ​რომ  ორივეგან – ​ბიოლოგიაშიც  და  საზოგადოებაშიც – ​ცვლილებები 
სტრუქტურასა  და  ფუნქციებში  პარალელურად  ხორციელდება​. E​ევოლუციის  თეორიამ 
დარვინამდე  და  დარვინის  შემდეგ – ​უზარმაზარი  ზეგავლენა  იქონია  ადრეულ  სოციოლოგიაზე​.
სწორედ  სპენსერისაგან  ისესხა  დარვინმ  აუმთავრესი  ფრაზა “​ბუნებრივი  გადარჩევა​”. A​ადამ 
სმითი​, ​რომელიც  ავტორია  უაღრესად  გავლენიანი  წიგნისა  ​ერების  სიმდიდრე​, ​დღესდღეობით 
ეკონომისტად  მოიხსენიება​. ​მაგრამ  იმის  გამო​, ​რომ  სმითის  მოღვაწეობის  პერიოდში  არ  იყო 
 გამიჯნული სოციოლოგიისა და ეკონომიკის დისციპლინები​, ​მისი ნაწარმოებები ასევე მდიდარია 
სოციოლოგიური მიგნებეით (​ ​განიხილებაქვემოთ​).

მხოლოდ  მე​-19 ​საუკუნის  შუაწლებიდან  ბოლომდე​, ​უფრო  ღრმა  სამეცნიერო  ცოდნასა  და 
განათლებაზე  საყოველთაო  მოთხოვნების  შედეგად​, ​როგორც ამ მოთხოვნების ერთ​-​ერთი ნაწილი 
სოციოლოგია  აღიარებული  იქნა  დამოუკიდებელ  აკადემიურ  დისციპლინად  ევროპულ 
უნივერსიტეტებში​, ​სოციოლოგები  კი –
სპეციალისტებად​(​დაარაზოგადისოციალურიდარგებისმეცნიერებად​).
საუკუნეთაგასაყარზეამერიკელებისერიოზულადჩაერთვნენსოციოლოგიურკვლევა​-​ძიებაშიდამნიშვ
ნელოვანიწვლილიშეიტანესმისგანვითარებაში​. ​მე​-20 ​საუკუნეშისოციოლოგია​,
როგორცკვლევისადამომზადებისსპეციალიზირებულისფერო​, ​მთელსმსოფლიოშიგავრცელდა​.

მომდევნოგანაყოფებშიჩვენგავეცნობითსოციოლოგიისუმნიშვნელოვანესფუძემდებლებს​.
მათიგავლენადღესაცდიდიათეორიისადაკვლევისგანსხვავებულიტრადიციებისდამკვიდრებისთვალ
საზრისითდაამიტომსოციოლოგები (​დასხვამეცნიერებათასპეციალისტები​)
ამჟამადაცგანაგრძობენმათიშრომებისშესწავლასახლებურადგააზრებისათვის​.

ფრანგმა  ფოლოსოფოსმა  ​ოგიუსტ  კონტმა  ​(1718–1857),  რომელმაც  სოციოლოგიურ 

მეცნიერებას  სახელწოდება  მისცა,  სამეცნიერო  მოღვაწეობა  დაიწყო  კ.მარქსზე  ადრე.  თავის 
შემოქმედებაში  ის  ხელმძღვანელობდა  პროგრესის,პოლიტიკური  და  ეკონომიკური  თავისუფლების 
იდეალებით,  იმის  იმედით.  რომ  მეცნიერებისა  და  განათლების  დახმარებით  შეიძლება  ყველა 
სოციალური  პრობლემის  გადაჭრა.  კითხვაზე,თუ  როგორ  უნდა  განიკურნოს  დაავადებული 
საზოგადოება,კონტი  მარტივად  პასუხობდა:  საზოგადოების შესახებ უნდა შეიქმნას ისეთივე ზუსტი და 
ობიექტური  მეცნიერება,როგორიცაა  ბუნებისმეტყველება.  ახალ  მეცნიერებას  მან  უწოდა 
სოციოლოგია.მეცნიერების  მიერ  აღმოჩენილი  საზოგადოების  კანონები  უნდა  ისწავლებოდეს 
სკოლებში  და  უნივერსიტეტებში,  რათა  მოხდეს  ხალხის  განათლება,  მათთვის  იმის  სწავლება,  თუ 
როგორ  ააგონ  სწორად  და  გონივრულად  თავიანთი  ურთიერთობები.ამაში  მისი  შეხედულებები 
ახლოსაა განმანათლებელთა შეხედულებებთან. 

ო.კონტმა  მეცნიერებათა  საზოგადო  კლასიფიკაციაში  სოციოლოგია  დააყენა  ყველაზე  მაღალ 

ადგილზე  –  მათემატიკის,ფიზიკისა  და  ბიოლოგიის  ზემოთ,ხოლო  საზოგადოებაში  სოციოლოგიის 
გარდამქმნელ როლს ( მან უნდა მოახდინოს რევოლუცია ადამიანთა გონებაში) ისევე მნიშვნელოვნად 
მიიჩნევდა,  როგორც  რელიგიის  როლს.  სოციოლოგია  მოწოდებულია  საზოგადოების  განვითარებისა 
და  ფუნქციონირების  უნივერსალური  კანონების  აღმოსაჩენად,რომლებიც  განუყრელია  ბუნების 
კანონებისაგან.  თავის  აღმოჩენებს  იგი  აწარმოებს  ოთხი  მეთოდის  საშუალებით: 
დაკვირვება,ექსპერიმენტი,შედარება  და  ისტორიული  მეთოდი.  ამასთან,  ისინი  გამოყენებული  უნდა 
იქნას  ობიექტურად  და  მკვლევარის  ფასეულებრივი  მოსაზრებებისაგან  დამოუკიდებლად.ასეთ 
მიდგომას ამის შემდეგ პოზივიტიზმს უწოდებენ. 

კონტმა  მოახდინა  ჭეშმარიტად  რევოლუციური  გადატრიალება  საზოგადოებრივ 

მეცნიერებებში,განსაზღვრა  სოციოლოგიის  საგანი  და  მეთოდი.მისი აზრით, მეცნიერებამ ერთხელ და 
სამუდამოდ  უარი  უნდა  თქვას  გადაუჭრელ  საკითხებზე.მათ  კონტი  ფაქტებზე  დაყრდნობით 
მაიკუთვნებდა  ისეთ  საკითხებს,  რომელთა  არც  დამტკიცება  შეიძლება  და  არც  უარყოფა.  მათ, 
უპირველეს ყოვლისა, მიეკუთვნება ცხოვრებისაგან მოწყვეტილი ფილოსოფიური განსჯა. 

კონტი  მუხლს  იყრიდა  არა  მხოლოდ  სოციოლოგიის,არამედ  საზოგადოების  წინაშეც,რომელიც 

მას  უნდა  აღეწერა.მისთვის  ცალკეული  ინდივიდი  –თითქმის  არაფერია.  საზოგადოება  შედგება  არა 
ცალკეული  ინდივიდებისაგან,არამედ  ​სოციალური  სისტემებისაგან​.  საზოგადოების  ქვეშ 
მოიაზრებოდა  მთელი  კაცობრიობა,ან  მისი  რომელიმე  ნაწილs,კონსენსუსით  (საზოგადო 
თანხმობით)  დაკავშირებული.ინდივიდსა  და  საზოგადოებას  შორის  გამაშუალებელ  რგოლს 
წარმოადგენს  ოჯახი  და  ოჯახური  კავშირი,სრულად  განსხვავებული  ბუნების,ვიდრე  სოციალური. 
კონტის  მოძღვრება  შედგებოდა  ორი  ნაწილისაგან:სოციალური  სტატისტიკისაგან,რომელიც  აღწერს 
არსებობის  კანონებს  და  სოციალური  დინამიკისგან,რომელიც  აჩვენებს  საზოგადოებრივი 
ცვლილებების კანონებსა და ეტაპებს. 

ი.კონტმა  ჩამოაყალიბა  საზოგადოებრივი  პროგრესის  ძირითადი  კანონი,  ანუ  სამი  სტადიის 

კანონი,  რომლის  მიხედვით  საზოგადოების  განვითარების  სტადიები  შეესაბამება  ადამიანური 
გონების განვითარების სტადიებს. 

პირველ  –  ​თეოლოგიურ​,  ანუ  ფიქტიურ,  სტადიას,  რომელიც  მოიცავდა  უძველეს  დროსა  და 
ადრეულ  შუა  საუკუნეებს  (1300  წ.  –მდე_,  კონტი  ჰყოფდა  სამ  პერიოდად:  ფეტიშიზმი,  პოლითეიზმი 
და  მონოთეიზმი. ფეტიშიზმის სტადიაში ადამიანები გარემომცველ საგნებს მიაწერდნენ სიცოცხლეს და 
მათში  ღმერთებს  ხედავდნენ.  პოლითეიზმის  დროს  (  ძველი  საბერძნეთი  და  რომი)  ადგილი  ჰქონდა 
ბუნებრივი მოვლენების გაღმერთებას. მონოთეიზმის ეპოქა არის ქრისტიანობის ხანა. 

მეტაფიზიკურ  სტადიას  (1300–1800  წწ.)  კონტი  განიხილავდა  როგორც  გარდამავალს, 

რომლისთვისაც  დამახასიათებელია  ძველი  რწმენების  –  საზოგადოებრივი  წესრიგის  ფუნდამეტის 
რღვევა.  ამ ეპოქის უმნიშვნელოვანესი მოვლენებია  –  რეფორმაცია, საფრანგეთის რევოლუცია.  მათ 
თან  ახლდა  კრიტიკული  ფილოსოფიის  გავრცელება,  რომელიც  მიდიოდა  ავტორიტეტების  დაცემამდე. 
საზოგადოება,  ანარქიაში  ჩაძირული,  საჭიროებს  ახალ  იდეოლოგიას,  რომელიც  შეასრულებს 
მაინტეგრირებელ  როლს.  ასეთია,  კონტის  მიხედვით,  პოზოტოვიზმის  ფილოსოფია,  რომელიც 
მოწმობს მესამე – ​პოზიტიური​ სტადიის დადგომას. 

ადამსმითი​, ​ჯერემიბენთამიდარეციონალურიარჩევანისთეორია

ადამ  სმითს (1723-1790), ​სოციოლოგიის  ერთ​-​ერთი  წინაპართაგანს​, ​აინტერესებdა 

იმის  დადგენა​, ​რითი  ინარჩუნებს  საზოგადოება  ერთიანობას​. ​სმითის  აზრით​, ​მმართველის 
ძალა  და  ძალაუფლება  არ  არის  საზოგადოების  შეკავშირებულობის  ერთადერთი  ან 
უმთავრესი  საშუალება​;  საზოგადოებები  ფუნქციურად  ინტერგრირდებოდნენ  ადამიანთა 
ერთიმეორეზე  და  ბაზარზე  ეკონომიკური  დამოკიდებულების  გამო​. ​სმითს (1776/1976)
მიაჩნდა​,​რომ  ხალხი  აკეთებს არჩევანს (​თუ რაიყიდოს​,​რა აწარმოოს​,​რა კარიერას მისდიოს​)
ხარჯი​-​მოგების  ძალზე  რაციონალური  გათვლების  საფუძველზე​. ​ამგვარად​, ​ადამიანები 
უმთავრესად  ითვალისწინებენ  საკუთარი  თავისათვის  სასარგებლო  შედეგებს  და  არა  იმას​,
თუ  რა  უარყოფით  ზეგავლენას  მოახდენს  მათი  ქმედებების  ხვებზე​. ​სმითს  მიაჩნდა​,​რომ 
თავისუფალი  ბაზრის  პირობებში  ეკონომიკური  არჩევანის  მხოლოდ  პირადი  ინტერესებით 
მოტივირების  მიუხედავად​, ​ამას  საბოლოო  ჯამში  საქონლის  ისეთ  ეფექტიანწარმოებამდე 
მივყავართ​, ​როგორსაც  ითხოვს  მომხმარებელი  დ  არაც  ემსახურება  საზოგდოების 
სიმდიდრის  ზრდას​. ​ამგვარად​, ​კონკურენცია  მუშაობს​,  როგორც ,,​უხილავიხელი​”,  რომრლიც 
არეგულირებს  წარმოებას​, ​მაქსიმუმამდე  ზრდის  მოგებას  და  მიმართავს  შრომით 
რესურსებსა და დაბანდებებს ისეთი სფეროებისაკენ​, ​სადაც მოთხოვნა უდიდესია​.

ბრიტანელმა  ფილოსოფოსმა  ჯერემი  ბენთამმა (1748-1832) ​განავრცო  და  სმითის 

შეხედულებები​. ​ბენთამი (1789/1970) ​ხაზს  უსვამდა​, ​რომ  ადამიანები  ყველგან 
მოტივირებულნი  არიან  იმგვარად  მოიქცნენ​, ​რომ  მაქსიმუმადე  გაზარდონ  სიამოვნება  და 
მინიმუმამდე  დაიყვანონ  ტკივილი​. ​ის  არ  იზიარებდა  სმიტის  შეხედულებებს 
იმის  შესახებ​, ​რომ  ინდივიდუალურ  გადაწყვეტილებებს​,  რომლებიც  ანგარებას  ემყარება​,
ავტომატურად  მოაქვს  უდიდესი  სიკეთე  მთელი  საზოგადოებისათვის​. ​ბენტამისათვის 
სახალხო  სიკითე (​რომელსაც  იგი  განსაზღვრავდა​, ​როგორც  უდიდეს  სარგებელს  ადამიანთა 
უდიდესი ნაწილისათვის მინიმალური ხარჯებით​) ​ყველაზე უკეთ შეიძლება იქნეს მოპოვებული 
მეცნიერულად  დაგეგმილი  სამთავრობო  ქმედებით _ ​რასაცის ,,​ხილულხელს​“ ​უწოდებდა​.
საზოგადოების  მოქმედ  პირთა  შორის  თანამშრომლობა  ავტომატური  არ  არის  მაშინაც 
კი​, ​როცა  მას  მეტი  სარგებელი  მოაქვს  მეტი  ხალხისთვის​. ​თუ  მთავრობა​, ​რომელსაც  უნარი 
შესწევს  მოითხოვოს  თანამშრომლობა​, ​ამ  პროცესში  არჩაერია​,  ამტკიცებდა  ბენთამი​, 
 შეიძლება  იფეთქოს  კონფლიქტმა  მოქმედ  პირთა  შორის​, ​რომლებიც  ეცდებიან  გამდიდრდნენ 
სხვების ხარჯზე​. 

GH​რაციონალური  არჩევანის  თეორია​, ​რომელიც  სმითმა  და  ბენთამმა  პირველებმა 

წამოაყენეს​, ​დღესაც  გავლენით  სარგებლობს  სოციოლოგიაში​. ​რაციონალური  არჩევანის 
თეორია  ხაზს  უსვამს  ინდივიდუალურ  გადაწყვეტილებათა  როლს  სოციალური  ფაქტების 
ფორმირებაში (​ქოულმანი 1990). ​სწორედესმიდგომაიქნაგამოყენებულიიმისდასადგენად​,
თუროგორიღებენსაქმიანიწრეებისაბაზროგადაწყვეტილებებს​,​როგორაკეთებენადამიანებიდ
აბანდებებსუფრომეტგანათლებაშიდაიმისდასდადგენადაცკი​,
თუროგორწყვეტენახალგაზრდები​_ ​ვისთანიარონპაემანზედავისზეიქორწინონ (​იხ​.
ჯურნალი​რაციონალურობადასაზოგადოება​).
რაციონალურიარჩევანისთეორიაგანსაკუთრებითმნიშვნელოვანიასახალხოპოლიტიკისანალ
იზისათვის​, ​სადაციგიხელსუწყობსიმისდადგენას​,
თუვინმოიგებსანწააგებსახალისახალხოპროგრამისგანხორციელებისშედეგად​.

ამასთანავე​, ​რაციონალურიარჩევანისთეორია 
მნიშვნელოვანწილადიყონაწილიიმდამკვიდრებულიშეხედულებებისა​,
რომელთაწინააღმდეგადაცგაილაშქრესსხვასოციოლოგიურმათეორიებმა _
მათეჭვქვეშდააყენესიდეა​,
რომსაზოგადოებისსოციალურიმოდელებიშეიძლებააიხსნას​,​როგორცინდივიდუალურქმედება
თაჯამი​. ​სოციოლოგიისსხვამოაზროვნენიკიხაზსუსვამდნენჯგუფების​,
სოციალურისტრუქტურის​,
კულტურისდაისტორიულიცვლილებებისროლსსოციალურიქმედებისათვისპირობებისშესაქმნე
ლად​. 

კარლ  მარქსი  (1818–1883)  –  კონტთან  შედარებით  უფრო  პესიმისტურად  უყურებდა  მისი 

თანადროული  საზოგადოების  შესაძლებლობებს. იგი თვალნათლივ აკვირდებოდა "პირველყოფილურ 
სიმხეცეს":  ქალაქებში  დამნაშავეობისა  და  სიღატაკის  ზრდას,  გლეხების  გაღატაკებას,  ერთი  მუჭა 
ბურჟუების  ზღაპრულ  გამდიდრებას,  ბავშვების  მონებად  გაყიდვას და ა. შ. ამიტომ მარქსმა წამოაყენა 
საზოგადოების  გაგების  სრულიად  სხვაგვარი  მიდგომა.  მას  თვლიან  ​სოციალური  კონფლიქტის 
თეორიის  ავტორად.  თუ  კონტისა  და  დიურკჰეიმისათვის  მთავარია  საზოგადოების  სტაბილიზაცია, 
მარქსისათვის  –  მისი  განადგურება  და  ახლით,  უფრო  სამართლიანით  შეცვლა.  ითვლება,  რომ 
მთელი  მსოფლიო  სოციოლოგია აღმოცენდა და ჩამოყალიბდა თითქოს როგორც მარქსიზმზე რეაქცია, 
როგორც  თეორიის  საშუალებებით  მისი  უარყოფისაკენ  სწრაფვა.  მარქსი  ემხრობოდა  საზოგადოების 
შეცვლის რევოლუციურ გზას, ყველა სხვა სოციოლოგი – რეფორმატორულს. 

კონტისა  და  დიურკჰეიმისაგან  განსხვავებით  კაპიტალიზმის  ნეგატიურ  მხარეებს  – 

ექსპლუატაციას,  გაღატაკებას,  დამნაშავეობას  –  მარქსი  ანიჭებდა  არა  შეფარდებით,  არამედ 
აბსოლუტურ  მნიშვნელობას.  მათი  მთლიანად  ან  ნაწილობრივ  ალაგვმა  კაპიტალიზმის  ჩარჩოებში 
შეუძლებელია.  ეს  ისეთივე  ანტაგონისტური  წყობაა,  როგორც  მონათმფლობელობა  ან  ფეოდალიზმი. 
ანტაგონიზმი  არის  ნებისმიერი  საზოგადოების  ძირითადი  კლასების  შეურიგებელი  წინააღმდეგობა. 
ყველგან,  სადაც  არსებობს  კლასები,  არსებობს  ანტაგონიზმი,  რამეთუ  ერთი  კლასი  ყოველთვის 
ექსპლუატაციას  უწევს  მეორეს,  ე.ი.  ცხოვრობს  მის  ხარჯზე,  ითვისებს  უფასო  შრომას. 
მონათმფლობელობა  და  ფეოდალიზმი  სულ  უფრო  მეტად  აგროვებენ  ასეთ ანტაგონიზმს, კაპიტალიზმს 
კი  იგი  მიჰყავს  ლოგიკურ  წერტილამდე.  ანტაგონიზმის  გადაწყვეტა  შეუძლებელია  არსებული  წყობის 
ფარგლებში,  რამეთუ  ექსპლუატატორები  ნებაყოფლობით  არ  დააბრუნებენ  მიტაცებულს  და  ადგილს 
არ  გაუცვლიან  მათ,  ვისაც  ექსპლუატაციას  უწევდნენ.  ორმა  კლასმა კიდეც რომ გაცვალოს ადგილები, 
ექსპლუატაცია,  როგორც  მოვლენა,  როგორც  სოციალური  ინსტიტუტი  ,  არ  გაქრება.  ექსპლუატაციის 
რეფორმირება  შეუძლებელია,  შეიძლება  მხოლოდ  მისი  მოსპობა,  კლასობრივი  საზოგადოების 
შეცვლა უკლასოთი.  

მარქსი (1867/1976) ​თვლიდა​,

რომყველაზემნიშვნელოვანსოციალურფაქტსთავისიდროისინდუსტრიულისაზოგადოებებისშესახებკაპ
იტალისტურისოციალურისტრუქტურაწარმოადგენდა​.
წარმოებისსაშუალებებიკერძომფლობელობაშიიყოთავმოყრილიდამოგებისმოტანასემსახურებოდა​.
კაპიტალიზმიძალიანპროდუქტიულიიყო​.
კაპიტალიზმამოუტანაუზარმაზარისიმდიდრისდაგროვებადაბოლოსგავრცელდამთელსმსოფლიოში​.
მაგრამ​, ​მარქსისმიხედვით​, ​კაპიტალიზმი​, ​როგორცსისტემაარიყოდაცულიკრიზისისგან​,
ეკონომიკურივარდნისათუდეპრესიისგან​.
კაპიტალისტებიშეიძლებაოცნებობდნენწმინდადეკონომიკურისაზოგადოებისშესახებ​,
სადაცმთავრობაუმნიშვნელოროლსითამაშებდა​, ​სინამდვილეში​, ​მათჭირდებოდათსახელმწიფოძალა​,
რომაემუშავებინათეკონომიკურისისტემადათავიდანაეცილებინათკონკურენციისშედეგადწაგებულები
სჯანყი​.

მარქსისსოციალურითეორიისცენტრალურითემაიყოსაზოგადოებისდაყოფადაპირისპირებულ
კლასებად​. ​ესკლასებიუბრალოდერთმანეთისგანგანსხვავებულიკიარიყვნენ​,
არამედჰქონდათღრმადწინააღმდეგობრივიინტერესებიდაკონფლიქტიმათშორის (​მაგალითად​,
მონებსადამონათმფლობელებსშორის​) ​განაპირობებდაყველანაირისოციალურიცხოვრებისბუნებას​.

ორყველაზემნიშვნელოვანდაწინააღმდეგობრივკლასსკაპიტალისტურსაზოგადოებაშიწარმოა
დგენდნენკაპიტალისტები​, ​ანუბურჟუაზია​, ​რომელიცფლობდამიწას​, ​ქარხნებს​, ​მანქანებს​,
დაპროლეტარიატი​, ​ანკიდევმუაშები​,
რომლებიცუშუალოდაწარმოებდნენეკონომიკურპროდუქტსთავიანთიშრომით​.

საზოგადოებისესსტრუქტურულიდაყოფადაპირისპირებულკლასებადძლიერგავლენსახდენდაძ
ალაუფლებისურთიერთობებზე​.​მარქსისთვის​,
კაპიტალისტებისინტერესებიდაპროლეტარიატიარსობრივადუპირისპირდებოდნენერთმენეთს​.
კაპიტალისტებიმოგებისგაზრდასმუშებისექსპლუატაციისხარჯზეცდილობდნენდამათჯამაგირსარუმატ
ებდნენ​. ​მუშებიიტანჯებოდნენდაამიტომიძულებულებიიყვნენგადაეგდოთკაპიტალისტურისისტემა​,
დაუფლებოდნენწარმოებისსაშუალებებსდადაეფუძნებინათუკლასოსაზოგადოება​,
სადაცსიმდიდრესთანაბრადგაანაწილებდნენ​. ​რასაკვირველია​, ​კაპიტალისტებიდამთავრობები​,
რომლებსაცისინიმხარსუჭერდნენყველანაირძალასგამოიყენებდნენ​,
რომთავიდანაეცილებინათმუშებისმიერსოციალურიწესრიგისშეცვლა​. ​მუშებს​, ​შესაბამისად​,
წინააღმდეგობისგასაწევადდასჭირდებოდათძალა​, ​რომელიცმათსიმრავლეშიიყო​. ​ამისათვის​,
ალბათისინიუნდაჩართულიყვნენთავიანთმჩაგვრელებთანხანგრძლივკონფლიქტშიმათითავიდანმოშო
რებისმიზნით​. ​რევოლუციაშეიძლებამომხდარიყოანარმომხდარიყო​,
მაგრამდაძაბულობადაბრძოლასოციალურიღირებულებებისადამიზნებისგარშემოგარდაუვალიიყო​.
მარქსისმიხედვით​,
კლასობრივიკონფლიქტიკაპიტალისტურისისტემისშინაგანთვისებასწარმოადგენდა​.

მარქსსჯეროდა​, ​რომსოციალურისტრუქტურა​,
რომელიცეკონომიკურწარმოებასადაკლასობრივურთიერთობებსეფუძნებოდა​,
განაპირობებდასოციალურმოქმედებასადაკულტურასაცკი​. ​ამგვარად​,
შუასაუკუნეებისსამეურნეოეკონომიკამხელიშეუწყოძლიერისაზოგადოებრივიერთობებისდარელიგიუ
რირწმენისგაჩენას​,
მაშინროდესაცთანამედროვეეპოქისინდუსტრიულმაკაპიტალისტურმაეკონომიკამდაბადაინდივიდუალ
იზმიდამეცნიერულიხედვა​. ​მარქსიასევეთვლიდა​, ​რომკლასობრივიკონფლიქტიარის
“​ისტორიისმამოძრავებელიძალა​”, ​სოციალურიცვლილებებისძირითადიწყარო​. ​მისიაზრით​,
ადგილირჩებასოციალურიმოქმედებისთვის​,
მაგრამესმოქმედებაარასდროსარისთავისუფალიწინამოქმედებებისგანდამითუმეტესსოციალურისტრ
უქტურისგან​. “​ადამიანებიქმნიანთავიანთისტორიას​” , ​წერდამარქსი​,
“​მაგრამისინიარქმნიანისტორიასთავისმიერვეარჩეულიპირობებისქვეშ​, ​არამედ, 
იმპირობებისგათვალისწინებით,  რომელიცპირდაპირარისმოცემულიდაგადმოცემულიწარსულიდან
(​მარქსი​ 1852/1979, ​გვ​. 103​).

მარქსისერთ​-​ერთიძირითადიწვლილისოციოლოგიაშიიყომისიშეხედულებაკოლექტიურიბრძო
ლის​, ​როგორცსოციალურიმოქმედებისშესახებ​.
რადგანპატარაელიტააკონტროლებსსაზოგადოებისძირითადსიმდიდრეს​,
ადამიანებისუმეტესობაშედარებითნაკლებძალაუფლებასფლობს​. ​მაგრამ​,
მუშებიმოიპოვებდნენძალაუფლებასრომშეეცვალათესსოციალურისტრუქტურა​,
თუისინიგაერთიანდებოდნენკავშირებსადაპოლიტიკურპარტიებში​. ​ესმიდგომა​, ​მოითხოვდაარა 
მხოლოდმოქმედებას​, ​არამედკულტურულცვლილებას​.
მუშებიუნდაგანთავისუფლებულიყვნენკაპიტალიზმისიდეისგან​,
რომყველაადამიანიგანხილულუნდაყოფილიყოროგორცინდივიდი​;
მათუნდაგანევითარებინათკლასობრივიცნობიერება​, ​საბაზროინტერესებისადაპრობლემებისგანცდა​.
სანამკლასობრივიცნობიერებაგანვითარდებოდა​,
კაპიტალისტებიგამოიყენებდნენთავიანთძალასრომჩამოეყალიბებინათმუშებისრელიგიურიშეხედულე
ბები​,
მოეგონებინათთავისუფალდროსთანდაკავშირებულიღონისძიებებიდამომხმარებლურიპრიორიტეტები
,​რაცგამოიწვევდა ,,​ყალბიცნობიერების​” ​წარმოშობასპროლეტარიატში _ ​ანუ​,
მცდარკულტურულორიენტაციას​, ​რომელიცმუშებსხელსშეუშლიდაიმისგაცნობიერებაში​,
რომმათექსპლუატაციასუწევდნენ​. ​ამგვარად​,
კულტურა​,​აძლიერებდაელიტებისძალაუფლებასკაპიტალიზმისკლასობრივსოციალურსტრუქტურაში​.
მანამდე​, ​სანამმუშებიარშეცვლიდნენსტრუქტურას​, ​მარქსისმიხედვით​,
ისინივერშეძლებდნენძალაუფლებისმოპოვებას​. ​ამიტომ​, ​ისმოუწოდებდარევოლუციისკენ​,
მართვისსადავეებისხელშიჩაგდებისაკენდარომმოპოვებულიძალაუფლებასოციალურისტრუქტურისშე
საცვლელადგამოეყენებინათ​.

ბევრითანამედროვესოციოლოგიგანიცდისმარქსისგავლენას​.
ცოტამათგანიარისმარქსისტი​,​რაცგულისხმობსმისიმთელიდოქტრინისდაპოლიტიკისაღიარებას​,
განსაკუთრებითახლოწარსულში​,
კომუნიზმისდაცემასთუგავითვალისწინებთაღმოსავლეთევროპასადასაბჭოთაკავშირში​. ​თუმცა​,
ბევრიიზიარებსმარქსისშეხედულებასკაპიტალიზმის​,
როგორცსოციალურისტრუქტურისმნიშვნელობისშესახებ​,
რომელიცწარმოქმნისარათანაბარეკონომიკურძალაუფლებას​. ​ბევრიასევეიზიარებსმარქსისაზრს​,
რომადამიანებირომლებიცსუსტიარიან​, ​როგორცცალკეულიინდივიდები​,
ძლიერდებიანსოციალურადორგანიზებულობისშედეგად​. 

ცნობილი  ფრანგი  სოციოლოგი  ​ემილ  დიურკჰეიმი  ​(1858–1917)  იყო  სოციოლოგიაში 

სტრუქტურულ–ფუნქციონალური  მიდგომის  ფუძემდებელი.  ო.  კონტისგან  განსხვავებით  ის  თავის 
ქვეყანას  მოევლინა  განვითარების  ხარისხობრივად  განსხვავებულ  ეტაპზე.  კაპიტალიზმი  გახდა 
მსოფლიო  სისტემა,  რომელმაც  მოიცვა  ყველა  კონტინენტი.  მსხვილი  ბანკები,  საწარმოები  და 
ოფისები,  მანქანური  ინდუსტრია,  თბომავლები,  ავტომობილები  და აეროპლანები განსაზღვრავდა XX 
საუკუნის მიჯნაზე ევროპული საზოგადოების სახეს. 

დიურკჰეიმი  საჭიროდ  მიიჩნევდა  სოციალურ  ფაქტებზე  დაყრდნობას  და  მათ  შესწავლას 

მეცნიერული,  ობიექტური  მეთოდებით.  სოციალური  ფაქტორების  ქვეშ  ის  მოიაზრებდა  კოლექტიურ 
ჩვეულებებს,  ტრადიციებს,  ზნე–ჩვეულებებს,  ქცევის  წესებს,  წეს–ჩვეულებებს.  მათ  მიიჩნევდა 
ფაქტებად,  ისეთ  საგნებად,  რომელიც  მისაწვდომია  ობიექტური  შესწავლისათვის  და  რაც  იმ 
დროისათვის რევოლუციური ნაბიჯი იყო. 

სოციალური  ფაქტები  ობიექტურია იმ მოსაზრებით, რომ ინდივიდი სამყაროზე მოვლინებისთანავე 

მათ  ხვდება  უკვე  მზა  სახით,  ისინი  არსებობენ  მისი  ინდივიდუალური  ცნობიერებისაგან 
დამოუკიდებლად  და  გადამწყვეტ  გავლენას  ახდენენ  მის  ქცევაზე.  ამ  ინსტიტუტების  დახმარებით 
ხორციელდება  საზოგადოების  მხრიდან  თავისი  წევრების  სოციალური  რეგულირება  და  სოციალური 
კონტროლი.  ისინი  აყალიბებნ  საზოგადოების  შინაგან  მთლიანობას,  მის  შეკრულობას,  წევრებს 
შორის  სოლიდარობას.  იდეაში  ეს  რეგულირება  შეიძლება  იყოს  იმდენად  მსუბუქი,  რომ ინდივიდი მას 
ვერ  ამჩნევს  და  არ  აღიქვამს  როგორც  გარეგან  ზემოქმედებას,  რამდენადაც  იგი  ემთხვევა  მისი 
მოქმედების პიროვნულ სახეს.  

საზოგადოებრივი  დეზორგანიზაციის  მომენტში,  როცა  იგი  წარმოიქმნება  მტკივნეული  კრიზისის 

ძალით,  თუ  პირიქით,  მოულოდნელი  სოციალური  გარდაქმნების  პერიოდში,  საზოგადოება  დროებით 
ვეღარ  ახდენს  ადამიანზე  საჭირო  ზემოქმედებას.  საზოგადოების  მდგომარეობას,  რომელიც 
ხასიათდება სოციალური ერთსულოვნების არ არსებობით, ან მისი მკვეთრი შესუსტებით, დიურკჰეიმი 
აღნიშნავდა  ტერმინით  ​ანომია  (არანორმატულობა).  ანომია  მოწმობს  იმას,  რომ  საზოგადოება  აღარ 
წარმოადგენს  მისი  წევრების  მიმართ  მარეგულირებელ  ძალას,  ხოლო  ადამიანებს  აღარ  სწამთ 
საზოგადოების  ღირებულებები  და  ამდენად  აღმოჩნდნენ  დეზორიენტირებულნი,  ვეღარ  გაუგიათ  "რა 
არის  კარგი  და  რა  –  ცუდი".  ანომია  განსაზღვრავს  ბევრი  სოციალური  პროცესის,  მათ  შორის 
დანაშაულის,  მდგომარეობას.  "ანომიის"  დიურკჰეიმისეულმა  ცნებამ  განვითარება  ჰპოვა  მრავალი 
სოციოლოგისა და კრიმინოლოგის შრომებში.  
 ე.  დიურკჰეიმისათვის  ანომიის  აღმოცენების  შესაძლებლობა  ასევე  დაკავშირებულია 
მოთხოვნილებათა  და  მათი  დაკმაყოფილების  საშუალებათა  კოლიზიით.  საზოგადოების  ნორმალური 
მდგომარეობისას  არსებობს  გარკვეული  წონასწორობა მთხოვნილებებსა (მათ საზღვრებსა) და მათი 
დაკმაყოფილების  ხარისხს  შორის  და  თუ  ბიოლოგიური  მოთხოვნილებები  შემოფარგლულია  თვით 
ორგანიზმის  თვისებებით,  სოციალური  მოთხოვნილებების  საზღვრები  შეიძლება  იყოს  მხოლოდ 
სოციალური.  სულიერი  მოთხოვნილებები  საჭიროებს  რაიმე  მარეგულირებელ  საწყისს,  რომელიც 
მათთან  მიმართებაში  თამაშობს  იმავე  როლს,  როგორსაც  ორგანიზმი  ფიზიკური  მოთხოვნილებების 
მიმართ.  ინდივიდისათვის  ასეთ  მარეგულირებელ  საწყისს  წარმოადგენს  საზოგადოება,  მაგრამ  არა 
ყოველგვარი,  არამედ  მორალური  ავტორიტეტის  მქონე.  როდესაც  საზოგადოება  კარგავს  მორალურ 
ძალაუფლებას  თავის  წევრებზე,  ინდივიდთა  გაუმაძღარი  მოთხოვნილებების  რეგულირებისა  და 
შემოფარგვლის  უნარს,  იწყება  დეზორგანიზაცია,  ქაოსი,  ანომია.  არავინ  ზუსტად  არ  იცის,  რა 
შეიძლება და რა – არა. თითოეული ესწრაფის მიიღოს რაც შეიძლება მეტი, არ უფიქრდება შედეგებს. 

"ანომის"  ცნების  საშუალებით  დიურკჰეიმმა  ახსნა  თვითმკვლელობის  მიზეზები.  სტატისტიკა 

აჩვენებს,  რომ  თვითმკვლელობათა  რიცხვი  განსხვავებულ  სოციალურ  ჯგუფებში  განსხვავებულია: 
კათოლიკებთან  იგი  ნაკლებია,  ვიდრე  პროტესტანტებთან,  ხოლო ქალაქელებთან უფრო მეტია, ვიდრე 
სოფლის  პროტესტანტებთან,  ხოლო  ქალაქელებთან  უფრო  მეტია,  ვიდრე  სოფლის  მცხოვრებლებთან. 
რატომ  ხდება  ასე?  თავის  ნაშრომში  "თვითმკვლელობა"  (1897)  ის  მივიდა  დასკვნამდე,  რომ 
თვითმკვლელობათა  და  დანაშაულებათა  სათავეს  წარმოადგენს  სოციალური  ერთსულოვნების 
შესუსტება.  საქმე  ისაა,  რომ  რაც  მეტია  ინტეგრაციის  (ერთსულოვნების,  სოლიდარობის)  დონე 
სოციალურ  ჯგუფში,  მით  დაბალია  თვითმკვლელობათა  რიცხვი.  ქალაქელები  და  პროტესტანტები 
უფრო  ნაკლებად  საზოგადოებრივნი  და  მეტადინდივიდუალურნი  არიან,  ვიდრე  სოფლის  მცხოვრებნი 
და კათოლიკები. 

როგორც  ვხედავთ,  ერთი  სახის  სოციალურ  ფაქტებს  (თვითმკვლელობა)  დიურკჰეიმი  ხსნიდა 

სხვა  სოციალური  ფაქტების  (ინტეგრაცია)  საშუალებით,  არ  მიმართავდა  რა  ფსიქოლოგიურ  ან 
ფიზიკურ  მიზეზებს,  მაგალითად,  მეხსიერების  დარღვევას  ან  ადამიანის  სიმაღლეს.  ეს  კი  ფრანგი 
სოციოლოგისა  კიდევ  ერთი  მიღწევაა.  დიურკჰეიმმა  არსებითად  წარმოადგინა  თანამედროვე 
სოციოლოგიის ახალი მეთოდოლოგია. 

ანომიის  თეორიის  პოზიციიდან,  მაგალითად,  ახსნას  ექვემდებარება  თანამედროვე  იაპონიაში 

დანაშაულებათა  უკიდურესად  დაბალი  დონის  ფენომენი,  რაც  მკვეთრ  კონტრასტშია  დანაშაულის 
ზრდასთან  სხვა  კაპიტალისტურ  ქვეყნებში.  იაპონური  საზოგადოება  სხვა  თანამედროვე 
სახელმწიფოთა  შორის  გამოირჩევა სწორედ თავისი სოციალური ერთსულოვნებით, პატერნალიზმისა 
და  სოციალური  პარტნიორობის  ფილოსოფიით,  არა  ინდივიდუალიზმის,  არამედ  კოლექტივიზმის 
კულტით,  ოჯახის  კულტით,  უფროსთა  პატივისცემით,  მრავალსაუკუნოვანი  ტრადიციების  მკაცრი 
დაცვით.თვით  გიგანტური  სამრეწველო  კორპორაციები  სამუდამო  დაქირავების  მათი  სისტემით  და 
მატერიელური  სტიმულირებით  არა  შრომის  შედეგების,  არამედ  მუშაობის  სტაჟის  მიხედვით, 
წარმოდგება  უდიდესი  ოჯახის  სახით,  სადაც  ყველაზე  მეტად  ფასდება  ოჯახისადმი  ერთგულება  და 
მისი  უფროსის  პატივისცემა.  ე.  დიურკჰეიმი  განსაკუთრებულ  მნიშვნელობას  ანიჭებდა  ტრადიციებს, 
რომელთა  უმთავრეს  განსახიერებად  თვლიდა  მოხუცებს.  ხანდაზმულთადმი  პატივისცემა  –  არის 
საზოგადოებრივი  საფუძვლების  სიმტკიცის  მაჩვენებელი, ხოლო ასეთი პატივისცემის არ არსებობა  – 
არის  ანომიის  ნიშანი.  სოციალური  კონტროლის  ამ  სისტემაში  ჩართული  არიან  ადგილობრივი 
განგსტერები  ("იაკუძა").  ალბათ,  მხოლოდ  იაპონიაში  აქვს  აზრი  სიტუაციას,  როცა  განგსტერული 
სინდიკატის  მეთაურები  საზოგადოებას  მიმართავენ  მონანიების  წერილით  თავიანთი  მებრძოლების 
საზოგადოებრივი გრძნობების შეურაცხმყოფელი საქციელის გამო. 

დიდი  წვლილი  შეიტანა  დიურკჰეიმმა  სოციოლოგიური  თეორიის  განვითარებაში.  ადამიანურ 

საზოგადოებაში  უმთავრეს  მომენტად,  რაც  ამჭიდროვებს  და  კრავს  მას,  იგი  მიიჩნევდა 
სოციალურ  სოლიდარობას​,  ხოლო  საზოგადოებრივი  მთლიანობის  შემოქმედ  ძალად  –  შრომის 
დანაწილებას,  ანუ  ადამიანთა  სპეციალიზაციას  და  განაწილებას  პროფესიების  მიხედვით. 
სოლიდარობა  სუფევს  ​კოლექტიურ  ცნობიერებაში  –  საერთო  რწმენათა  და  გრძნობათა 
ერთობლიობაში,  რომელთაც  იზიარებენ  ერთი  ჯგუფის  ან  საზოგადოების  წევრები.  კოლექტიური 
ცნობიერება ასახავს ხალხის ხასიათს, მის იდეალებსა და ტრადიციებს. 

დურკჰაიმისთვის​,​სოციალურისოლიდარობისგასაღებისფუნქციონალურინტეგრაციაშიმდგომარე
ობდა​. ​დურკჰაიმისაზრით​, ​არსებობდასოციალურისოლიდარობისორიძირითადიფორმა​,
მექანიკურისოლიდარობადაორგანულისოლიდარობა​.
მექანიკურისოლიდარობა​ეფუძნებაგაზიარებულშეხედულებებს​, ​ფასეულობებსადაადათ​-​წესებს​.
ესაკავშირებსპატარა​,​მარტივდატომობრივსაზოგადოებებსდატრადიციულსამეურნეოსოფლებს​,
სადაცყველასამყაროსგანიხილავსერთნაირადდაერთიდაიმავეაქტივობებითარისდაკავებული​.​ამი
სგანგანსხვავებით​, ​დიდი​, ​კომპლექსურიდათანამედოვესაზოგადოებები​, ​შეკრულია​, ​იმით​,
რასაცდურკჰაიმი​ორგანულსოლიდარიბას​უწოდებდა – ​ურთიერთდამოკიდებულება​,
რომელიცშრომისრთულგანაწილებასემყარება​. ​თანამედროვესაზოგადოებაში​,
თითოეულიადამიანიფულსშოულობსსპეციალიზირებულისამუშაოდან​,
დაშემდეგიმფულსხმარობსპროდუქტებისადამომსახურებისსაყიდლად​,
რომლისწარმოებაშიცათასობითსხვაადამიანიასრულებსსპეციალიზირებულროლს​.
სოციალურიკავშირები​, ​რომელსაცესსისტემაქმნისძალიანძლიერია​.
ადამიანებიურთიერთდაკავშირებულებიარიან​,
 იმიტომრომმათუნარებსადაროლებშიარსებულიგანსხვავებებისგამო​, ​მათერთმანეთიჭირდებათ​,
რომგადარჩნენ​. ​ფუნქციონალუიინტეგრაციაყველაზედიდიაიმთანამედროვესაზოგადოებებში​,
რომლებიცეფუძნებიანორგანულსოლიდარობას​.

შრომის  დანაწილებას  საზოგადოებაში შეაქვს მრავალფეროვნება და რაც უფრო ძლიერია ის, მით 

უფრო  მაღალია  ადამიანთა  სწრაფვა  ერთიანობისა  და  გაცვლა–გამოცვლისაკენ.  ამ  უკანასკნელის 
სიმბოლოს,  მის  იურიდიულ  ფორმას  წარმოადგენს  ხელშეკრულება.  იგი  გულისხმობს,  რომ  ორი 
ადამიანი  თავის  თავზე  იღებს  ურთიერთვალდებულებებს.  აქედან  გამომდინარეობს  თანამშრომლობა 
და  კოოპერაცია.  კოოპერირება ნიშნავს საერთო საქმის განაწილებას ერთმანეთს შორის. მყიდველსა 
და  გამყიდველს,  ან  მეწარმესა  და  მუშას  შორის  ხელშეკრულება  ––  არის  სოციალური 
ურთიერთქმედების  ფორმა.  მათი  ურთიერთობები  რეგლამენტირებულია  წესებითა  და  კანონებით, 
რომელთაც ეყრდნობა საზოგადოების სოციალური ინსტიტუტები. 

პრიმიტიულ  საზოგადოებებში,  რომლებიც  დაფუძნებულია  მექანიკურ სოლიდარობაზე, პიროვნება 

არ  ეკუთვნის  თავის  თავს  და  შთანთქმულია  კოლექტივის  მიერ.  პირიქით,  განვითარებულ 
საზოგადოებაში,  რომელიც  დამყარებულია  ორგანულ  სოლიდარობაზე,  პიროვნება  და  კოლექტივი 
ერთმანეთს  ავსებენ.  რაც  უფრო  პრიმიტიულია  საზოგადოება,  მით  უფრო  გვანან  ადამიანები 
ერთმანეთს,  უფრო  მაღალია  იძულებისა  და  ძალადობის  ხარისხი,  უფრო  დაბალ  საფეხურზე  დგას 
შრომის  დანაწილება  და  ინდივიდთა  მრავალფეროვნება.  რაც  მეტი  მრავალფეროვნებაა 
საზოგადოებაში,  მით  მეტია  ადამიანების  მოთმინება  ერთმანეთის  მიმართ,  უფრო  ფართოა 
დემოკრატიის  ბაზისი.  რაც  უფრო  ღრმაა  შრომის  დანაწილება,  მით  მეტი  ახალი  პროფესია 
წარმოიქმნება. 

გერმანელი  სოციოლოგი,  ეკონომისტი  და  იურისტი  ​მაქს  ვებერი  (1864–1920)  ე.  დიურკჰეიმის 
თანამედროვე  იყო.  მიუხედავად  ამისა,  მათი  შეხედულებები  არსებითად  განსხვავდებოდა. 
დიურკჰეიმი  და  მარქსი  პრიორიტეტს  ანიჭებდნენ  საზოგადოებას.  მარქსი  პროგრესისათვის 
უმთავრესად  თვლიდა  ეკონომიკურ  ფაქტორებს,  სწამდა  პროლეტარიატის  ისტორიული  მისია.  ვებერი 
ყველაფერზე  მაღლა  აყენებდა  ინდივიდს,  საზოგადოების  განვითარების  მიზეზად  ასახელებდა 
კულტურულ  ფასეულობებს,  სჯეროდა  ინტელიგენციის.  ვებერის  თანახმად,  მხოლოდ  ინდივიდს 
გააჩნია  მოტივები,  მიზნები,  ინტერესები  და  ცნობიერება.  კოლექტიური  ცნობიერება  უფრო 
მეტაფორაა,  ვიდრე  ზუსტი  ცნება.  "კლასი",  "სახელმწიფო",  "საზოგადოება"  –  კრებითი ცნებებია. 
ჩვენ  ვსაუბრობთ  "კაპიტალისტზე",  "მეწარმეზე",  "მუშაზე",  "მეფეზე",  როგორც  მოცემული  ფენის 
ტიპურ  წარმომადგენელზე.  მაგრამ  მეწარმე  ან  მუშა  "ზოგადად"  არ  არსებობს.  ეს  აბსტრაქციაა, 
მეცნიერებისთვის  მოგონილი  იმისათვის,  რათა  ერთი  სახელით  აღინიშნოს  ფაქტების,  ადამიანების, 
მოვლენების მთელი ერთობლიობები. სხვაგვარად მათ შეიძლება ვუწოდოთ "იდეალური ტიპები". 

კვლევის  მეთოდებზე  საუბრისას  ვებერი  ხაზს  უსვამდა,  რომ  მხოლოდ  სოციალურ  სტატისტიკაზე 
დაყრდნობა  არასწორია.  ესაა  მეცნიერის  პირველი  და  არა  საბოლოო  ნაბიჯი.  მეორე  და  უფრო 
მთავარი  ნაბიჯი  მოტივთა  მოძიებაა,  რომელთაც  შეუძლია  ახსნას  მოვლენათა  შინაარსობრივი 
კავშირი.  მოტივების  შესწავლა  და  სტატისტიკა,  რომელსაც  უგულვებელყოფდნენ  კონტი,  მარქსი  და 
დიურკჰეიმი,  –  არის  სოციალური  კვლევის  ურთიერთშემავსებელი  ნაწილები.  ასეთია  მეცნიერული 
მეთოდის ბირთვი. 

მაგრამ  როგორ  გამოვავლინოთ  მოტივები?  ჩვენ  ხომ  მათ  ვერ  ვხედავთ.  მეცნიერმა აზრობრივად 
თავისი  თავი  უნდა  დააყენოს  მის  ადგილზე,  ვისაც  იკვლევს  და  გაარკვიოს,  რატომ  მოიქცა  ის  ასე  და 
არა  სხვაგვარად,  რით  ხელმძღვანელობდა  იგი,  რა  მიზნებს  ისახავდა.  რეალური  ქმედებების  ჯაჭვზე, 
მაგალითად,  გაფიცვაზე  დაკვირვებისას,სოციოლოგმა  მისი  სარწმუნო  ახსნის  კონსტრუირება  უნდა 
მოახდინოს  მონაწილეთა  შინაგანი  მოტივების  საფუძველზე.  სხვა  ადამიანების  მოტივები  აიხსნება 
იმის  ცოდნის  წყალობით,  რომ  მსგავს  სიტუაციაში  ადამიანთა  უმრავლესობა  იქცევა  ერთნაირად. 
ამრიგად,  ვებერი  მივიდა  სოციალური  ქმედების  თეორიამდე,  გამოყო  მისი  ოთხი  ტიპი: 
მიზნობრივ–რაციონალური,  ფასეულობრივ–რაციონალური;  ტრადიციული,  აფექტური,.  ორი 
უკანასკნელი  არ  წარმოადგენს  სოციოლოგიის  საგანს,  რამდენადაც  ადამიანი  მათ  ასრულებს  ან 
ავტომატურად,  ტრადიციების  შესაბამისად,  ან  არაცნობიერად,  გრძნობებთან 
(აფექტებთან)დაქვემდებარებით.  ის  მხოლოდ  პირველ  ორს  მიაკუთვნებდა  სოციოლოგიას  და  მათ 
უწოდებდა რაციონალურს (გაცნობიერებულს). 

მ.  ვებერი  დაკავებული  იყო,  აგრეთვე,  სამართლის  სოციოლოგიის  პრობლემებითაც,  ცდილობდა 

გაერკვია  სამართლებრივი  სპეციფიკა  მორალურთან  შედარებით.  ნაშრომში  "მეურნეობა  და 
საზოგადოება"  (1922)  მან  ჩამოაყალიბა  ცნება  "სამართლებრივი  პერსონალი".  ესენია 
საზოგადოების  სპეციალური  წარმომადგენლები  (ხელმძღვანელი,პოლიციელი,  მოსამართლე), 
რომლებიც  უფლებამმოსილი  არიან  თვალყური  ადევნონ  ნორმების  დაცვას  და  სანქციები  გაატარონ 
დამნაშავეთა  მიმართ.  სამართლებრივი  პერსონალის  თვით  არსებობა  უკვე  იურიდიულ  ხასიათს 
აძლევს  ნორმებს,  რომელთა  დაცვაც მან უნდა უზრუნველყოს და თუ პატრიარქალურ საზოგადოებებში 
სამართლებრივი  პერსონალი  ასრულებდა  მრავალ  ფუნქციას  (ბელადი,  შამანი),  თანამედროვე 
საზოგადოებაში  ის  ვიწრო  სპეციალობის  მქონეა.  ვებერის  მიხედვით სამართლის განვითარება მიდის 
მისი  რაციონალიზაციის  მიმართულებით,  რომელიც  მოიცავს  პერსონალის  მზარდ  სპეციალიზაციას და 
ბიუროკრატიზაციას. 
 მაქს  ვებერი თვლიდა​, ​რომ სოციალური ფაქტები უნდა გაანალიზდეს მეცნიეული მეთოდის 
გამოყენებით​. ​დურკჰაიმისგან  განსხვავებით​, ​ვებერი  ამბობდა​, ​რომ  სოციალური  ფაქტები 
სხვა  არაფერია​, ​თუ  არა  ინდივიდები  სსოციალური  მოქმედებების  დაჯამებული  შედეგი​.
სოციოლოგიური  ახსნა​-​განმარტებები​, ​ვებერის  აზრით​,
უნდამოდიოდესიმისგაგებიდანთურატომირჩევენცალკეულიადამიანებიიმმოქმედებებს​,
რომლებსაცისისნიახორციელებენ​.
სადაცრაციონალურიარჩევანისთეორიახაზსუსვამდამომქმედიპირების “​ობიექტური​”
ინტერესებისანალიზს​, ​ვებერიმათსუბიექტურგაგებასადამოტივაციასანიჭებდაპრიორიტეტს​.
სოციოლოგებმამოქმედებამოქმედიპირისპერსპექტივიდანგამომდინარეუნდაგაანალიზონ​,
უნდაგასცდნენობიექტურქცევასდაგანხილონისსუბიექტურიაზრებიდაგრძნობები​,
რომლებიცკონკრეტულმოქმედებებსგანაპირობებს​. ​მათუნდაგაუკეთონინტერპრეტაცია​,
არამხოლოდდააკვირდნენ​. ​ვებერიამმიდგომას​verstehen​(​გაგებას​) ​უწოდებდა​,
გერმანულისიტყვა​, ​რომელიცნიშნავსემპათიურგაგებას​.

როგორცმარქსსდადურკჰაიმს​,
ვებერსსურდაგანემარტამისგარშემომიმდინარესწრაფისოციალურიცვლილებები​.
მასსჯეროდა​, ​რომყველაზემნიშვნელოვანიტენდენციათანამედროვეეპოქაში​,
სოციალურიმოქმედებისდასოციალურიინსტიტუტებისმზარდირაციონალიზაციაიყო​,
ანუტრადიციულიორიენტაციებიდან
(​როდესაცადამიანებიწარსულიდანგადმოცემულსიბრძნესმომავლისსახელმძღვანელოდაღიქვ
ამდნენდაცდილობდნენწინაპრებისკვალზეევლოთ​) ​უფროლოგიკურორიენტაციებზე
(​როდესაცადამიანებიმოქმედებისგადაწყვეტილებისმიღებამდეაფასებენმოქმედებისშესაძლო
შედეგებს​) (​ვებერი​, 1922/1968,​იხ​., ​ასევებრუბაკერი​, 1984, ​როტიდაშლუხტერი​, 1979).
მეცნიერების​, ​როგორცცოდნისშეძენისძირითადიწყაროსგაძლიერება​, ​მთავრობისდაბადება​,
რომლებიცემყარებოდნენკანონისუზენაესობასდაკაპიტალიზმისგანვითარება​,
ყველაესფენომენიმიუთითებდარაციონალიზაციისდამკვიდრებისკენ​. ​მაგალითად​,
კაპიტალიზმიხალხისგანმოითხოვს​,
რომანალიზიგაუკეთოსბაზრებს​,​მაქსიმალურადგაზარდოსწარმოებისეფექტურობა​,
გამოთვალოსინვესტიციებზემოგება​, ​დაშექმნასფინანსურიინსტიტუტები​,
რომლებიცმხარსდაუჭერენეკონომიკურექსპანსიას​, ​ყოველივეესსამყაროსადმილოგიკურ​,
გონებისმიერ​, ​მიდგომასმოითხოვს​. ​რაციონალიზაცია​, ​თავისმხრივ​,
იწვევდაფორმალურიორგანიზაციებისმნიშვნელოვანზრდას​, ​მთავრობებიდან _
უზარმაზარკორპორაციამდე​.
 მაგრამ​, ​ვებერიგრძნობდა​,
რომკაპიტალიზმიუფრომეტიიყოვიდრემხოლოდრაციონალურიგამოთვლა​. ​მისიაზრით​,
მარქსმაზედმეტადდიდიმნიშვნელობამიანიჭაეკონომიკურსტრუქტურასდაუყრედღებოდდატოვ
აკულტურისგავლენასოციალურმოქმედებაზე​. ​უფროზუსტად​,
ვებერიკაპიტალიზმსგანიხილავდა​, ​როგორცკულტურულიცვლილებებისპროდუქტს​,
განსაკუთრებითკიცვლილებებსრელიგიურშეხედულებებსადაღირებულებებში​.
ვებერითვლიდა​, ​რომპროტესტანტულმარეფორმაციამ​,
რომელიცინდივიდებსანიჭებდაპირადპასუხისმგებლობასსაკუთარითავისგადარჩენაზედაწინა
პლანზეწევდაშრომისეთიკას​, ​საფუძველიჩაუყარაკაპიტალიზმს (​იხ​. ​თავი 15).
ვებერისშეხედულებით​,
ადამიანებისკულტურულიიდეებიდამოუკიდებელდამნიშვნელოვანროლებსთამაშობენთავიანთ
იმოქმედებებისჩამოყალიბებაშიდაასევეგანსაზღვრავენსაზოგადოებისსტრუქტურას​,
რომელიცმოიცავსეკონომიკურსისტემასაც​. ​ამგვარად​,
ეკონომიკურიცვლილებებიხანდახანკულტურულცვლილებებსმოყვება​, ​დაარაპირიქით​,
როგორცმარქსითვლიდა​.

როგორცმარქსი​, ​ასევევებერი​, ​მიიჩნევდა​,

რომძალაუფლებადაკონფლიქტიწარმოადგენენსოციალურიცხოვრებისფუნდამენტურშემადგენ
ელნაწილებს​. ​მაგრამ​, ​ისასევემიიჩნევდა​,
რომადამიანებისეკონომიკურიპოზიციებიმაინცდამაინცარგანსაზღვრავენთუროგორიიქნებაძ
ალაუფლებისთვისბრძოლისმონახაზი​. ​ხშირად​, ​როგორცისამბობდა​,
ჩვენყურადღებასვაქცევთსხვასოციალურფაქტორებს​-​როგორიცარისრასა​,
რელიგიადაპირადიგემოვნება​-​იმისგანსასაზღვრადთუადამიანებისოციალურიიერარქიისრომ
ელსაფეხურსმიეკუთვნებიან​.
ესსხვასოციალურიფაქტორებისტატუსჯგუფებისსაფუძველსწარმოადგენენ​. ​ვებერითვლიდა​,
რომსტატუსჯგუფებიისევემნიშვნელოვანიიყო​,
როგორცეკონომიკურიკლასიპოლიტიკურიაქტივობისგანსაზღვრისსაქმეში​. ​მაგალითად​,
ამერიკისშეერთებულშტატებში​,
თეთრკანიანიმუშათაკლასისწევრებიშეეცდებოდნენშავკანიანმუშათაკლასისწევრებზეთავიან
თიუფრომაღალისტატუსიშეენარჩუნებინათ​, ​იმისმაგივრად​,
რომგაერთიანებულიყვნენპოლიტიკურადდაგაეუმჯობესებინათთავიანთიეკონომიკურიმდგომ
არეობა​. ​სტატუსჯგუფობრივიინტერესები​, ​როგორცწესიელიტებისსაკეთილდღეოდმუშაობს​.
როდესაცადამიანიუნდაწავიდესკონკრეტულსკოლაში​,
ილაპარაკოსკონკრეტულისწორიაქცენტითდაჰქონდესსწორიმანერები​, ​იმისათვის​,
 რომისმაღალსაფეხურსმიეკუთვნებოდეს​,
ბევრიახლადგამდიდრებულიადამიანიმოკლებულიიქნებაელიტარულსტატუსსდაელიტარულიჯ
გურებიდარჩებაპატარადაპრივილეგირებული​.

ვებერის  შემოქმედებითი  მემკვიდრეობა  ფართოა.  მან  თავისი  წვლილი  შეიტანა  თეორიასა  და 
მეთოდოლოგიაში,  საფუძვლები  ჩაუყარა  სოციოლოგიის  დარგობრივ  მიმართულებებს: 
ბიუროკრატიის,  რელიგიის,  ქალაქისა  და  შრომის  სოციოლოგიას.  ხოლო  ვებერის  ჰიპოთეზა 
კაპიტალიზმის  წარმოშობისა და პროტესტანტული ეთიკისგან (კალვინიზმისგან) აქამდე წარმოადგენს 
სამეცნიერო დისკუსიის საგანს. 

მ.  ვებერმა  და  ე.  დიურკჰეიმმა  არა  მხოლოდ  შექმნეს  იმ  ისტორიულ  პერიოდში  საზოგადოების 
ყველაზე  განვითარებული  თეორია,  არამედ  თანამედროვე  სოციოლოგიას  შეუქმნეს 
მეთოდოლოგიური ფუნდამენტი, რაც კიდევ უფრო რთული იყო. 

ამოსავალი სიტყვები და გამოთქმები: 

სამი  სტადიის  კანონი,  სოციალური  კონფლიქტის  თეორია,  სოციალური  ფაქტები,  ანომია, 

სოციალური სოლიდარობა, კოლექტიური ცნობიერება. 

მიდიდასიმბოლურიინტერაქციონიზნი

ბევრიმე​-20
საუკუნისსოციოლოგიიზიარებსვებერისრწმენასკულტურისასასოციალურიმოქმედებისმნიშვნ
ელობაში​.
მაშიროდესაცვებერსძირითადადაინტერესებდაფართოგანზოგადებებიდიდმაშტაბიანიორგანი
ზაციულიფორმებისშესახებ​, ​სხვასოციოლოგებიუფროპატარამაშტაბისფენომენსიკვლევდნენ​,
რომელიცშეადგენსყოველდღიურურთიერთობას​. ​ამსხვასოციოლოგებისმიზანიარის​,
რომგაიგონროგორგანიცდიანდაესმითადამიანებსთავიანთისამყაროებიდაროგორთანხმდებ
იანსხვადასხვაადამიანებისაერთორეალობისგანსაზღვრებისთაობაზე (​შუტზიდალუკმანი​,
1973).

სოციოლოგიისამერიკულისკოლა​,
რომელსაცსიმბოლურიინტერაქციონიზმიეწოდებაამსაკითხებითარისდაინტერესებული​.
ამსკოლისორიდამაარსებელიიყოჯორჯჰერბერტმიდი (1863-1931) ​დავ​. ​ი​. ​ტომასი
(1863-947);​ორივეჩიკაგოსუნივერსიტეტსწარმოადგენდა​.
მათდაიწყესიმშეხედულებიდან​,​რომადამიანურიქცევისუმეტესიწილიდეტერმინირებულიაარამ
ხოლოდსიტუაციისობიექტურიფაქტორებით​,
არამედიმითთუროგორგანსაზღვრავენადამიანებიმოცემულსიტუაციას​,
ანურამნიშვნელობებსანიჭებენისინისიტუაციას​.
ამპოზიციისყველაზეცნობილიგანცხადებატომასსეკუთვნის​.
,,​თუადამიანებისიტუაციებსიღებენროგორცნამდვილს​,
მაშინისინინამდვილიათავიანთიშედეგებისმიხედვით​. (​ტომასიდატომასი 1928, ​გვ​. 572)
წარმოიდგინეთ​, ​მაგალითად​,
რომთქვენამერიკულიქალაქისქუჩებსმიიჩნევთსახიფათოდღამესიარულისთვის​. ​ამისშემდეგ​,
თქვენარასდროსგადიხართგარეთდაბნელებისშემდეგ​. ​ამშემთხვევაშიობიექტურიფაქტი
(​რეალურიდანაშაულისდონე​) ​კიარგანსაზღვრავსთქვენქცევას​,
რამდენადაცდანაშაულისდონისგაგება​. ​ესგაგებათქვენთვისრეალურია​,
იმიტომრომამისშემდეგთქვენსახლშირჩებით​.
ხანდახანსიტუაციებისჩვენეულიგანსაზღვრებებიიწვევსთავისითავისგამამართლებელწინასწა
რმეტყველებას (​მერტონი​, 1928​ა​).
თუუმეტესობაადამიანებისადაბნელებისშემდეგგარეთგასვლასძალზესახიფათოდმიიჩნევსდაი
სინისახლშირჩებიან​, ​ადამიანებისარყოფნამქუჩებში​,
სიტუაციაშეიძლებამართლასახიფათოგახადოს​; ​რადგანაც​, ​ქუჩებშინაკლებიხალხიიქნება​,
რომლებიცშეიძლებადანაშაულისმოწმეებიგამხდარიყვნენანხელსშეუშლიდნენდანაშაულისჩა
დენას​.

როდესაც​, ​მიდიუფროვრცლადსაუბრობდაჩვენსმიერსოციალურისიტუაციებისგაგებაზე​,
იგიფიქრობდა​,
რომქცევისადამოვლენებისშესახებჩვენსხვებთანურთიერთობისშედეგადვსწავლობთ​.
ასეთიურთიერთობისშედეგად​, ​ვსწავლობთჩვენი ,,​ადგილების​”
შესახებსოციალურსამყაროშიდაშევიმეცნებთიმროლებს​,
რომლებიცუნდავითამაშოთსხვადასხვასიტუაციებში​. ​ჩვენიიდენტობის​, ​ანკიდევსაკუთარი
,,​მე​”-​სმოაზრებაცგანპირობებულიასოციალურიურთიერთობებით (1934). ​ამით​,
მიდიგულისხმობდა​,
რომადამიანებისაკუთარითავისშესახებშეხედულებასიქმნიანიმისდაკვირვებით​,
თუსხვებიროგორრეაგირებენმათზე​. ​თუმცა​,
ადამიანისფიქრებიდაგანცდებიპირდაპირხელმისაწვდომიარარისსხვებისთვის​. ​არამედ​,
ჩვენვურთიერთობთსიმბოლოებისსაშუალებით – ​სიტყვების​,
ჟესტების​,​სახისგამომეტყველებითდასხვახმებითდამოქმედებებით​, ​რომლებსაცსაერთო​,
საზოგადოდგაზიარებულიინტერპრეტაციებიგააჩნიათ​. ​ამრიგად​,
ადამიანურიქცევისუმეტესინაწილისიმბოლურიინტერაქციონიზმითარისგანპირობებული​.

სიმბოლურიინტერაქციონისტებიშეისწავლიანყობელდღიურქცევას​; ​მაგალითად​,
რახდება​,
როდესაცთქვენგინდათგაკვეთილისდასრულებისშემდეგმასწავლებელსმიმართოთკითხვით​.
თქვენჯერდააკვირდებითმასწავლებლისმოქმედებას​,
მასთანსაუბრისყველაზეხელსაყრელიდროისამოსაცნობად​.
თუმასწავლებელიელაპარაკებასხვასტუდენტს​,
თქვენმიხვდებით​,​რომისალბათდაკავებულიადაჩუმადიქნებით​. ​როდესაცლაპარაკობთ​,
თქვენაკონტროლებთროგორცსაკუთარსიტყვებსდამოქმედებებს​,
ასევემასწავლებლისპასუხებს​.
თუმასწავლებელიგაიღიმებსდაოდნავთქვენსკენგადმოიხრება​, ​იფიქრებთ​,
რომისგიწონებთშეკითხვასდათქვენაგრძელებთთავდაჯერებული​. ​თუმცა​,
თუისხშირადიყურებაფანჯრიდანანმაჯისსაათსუყურებსთქვენისაუბრისდროს​,
მაშინთქვენმისმოქმედებებსმოუთმენლობისნიშნებადმიიღებთდასწრაფადდაასრულებთიმას​,
რისითქმაცგინდოდათ​.

ამგზით​, ​თქვენგაცვლითდაურწმუნებელსიგნალებდაუკურეაქციას​,
თქვენისოციალურიმოქმედებისფორმირებისპროცესში​. ​ამისშედეგად​,
გვევლინებასიტუაციისმნიშვნელობისსაერთოგაგება​.
ასეთისაერთოგაგებისარსებობააუცილებელიასოციალურიცხოვრებისთვისდაინტერაქციონის
ტებისთვისძირითადინტერესსწარმოადგენს (​ბლუმერი​, 1969/1986).
(​ჩვენამმიდგომასუფროდაწვრილებითგანვიხილავთმესამეთავში​.)

ვ​. ​ე​. ​ბ​. ​დუბუაორმაგიცნობიერებისშესახებ

ამერიკისშეერთებულშტატებში​,
სოციოლოგიისთვისმთავარამოცანასრასობრივიდაკულტურულისხვაობებისმოგვარებაწარმ
ოადგენდა​. ​ერთ​-​ერთიპირველიაფრო​-​ამერიკელი​,
რომელმაცჰარვარდისუნივერსიტეტიდაამთავრაამისკარგიმაგალითიიყო​. ​ვ​. ​ე​. ​ბ​. ​დუბუამ
(1868-1963) ​სწავლა​-​განათლებაშტატტენესისფისკისუნივერსიტეტშიდაიწყო​,
რომელიცაფრო​-​ამერიკულიუმაღლესისასწავლებლებისწამყვანცენტრადიყომიჩნეული​.
ფისკისუნივერსიტეტშიყოფნისასშავკანიანთაელიტისწევრი​,
დუბუაპროვინციულისამხრეთისსიღარიბისმოწმეგახდა​.
ჰარვადშიისსწავლობდაფილოსოფიას​, ​ვილიამჯეიმსისხელმძღვანელობით​.
ჰარვარდისდამთავრებისშემდეგ​,
დუბუამდაიწყოწმინდაფილოსოფიიდანუფროსოციალურიმეცნიერებებისკენგადახვევადაცდილ
ობდაჩამოეყალიბებინათეორიისადაემპირიულიმეთოდოლოგიისკომბინაცია​,
რომელიცმასსაშუალებასმისცემდასანდოდაფაქტობრივიკვლევებიმიეყენებინასოციალურიპრ
ობლემებისგადაჭრისდროს​ (​ზამირი​, 1995).

დუბუასმიხედვით​, ​დიდი​, ​ისტორიულადდაქვემდებარებულიმოსახლეობისგანვითარება​,

როგორებიციყვნენაფროამერიკელები​,
დამოკიდებულიიყოგანათლებასადამცირეელიტისლიდერობაზე​. ​დუბუაამმცირეელიტას
“​ნიჭიერმეათედს​” ​უწოდებდა​. ​ესიდეამოსწონდაპროგრესულ​,
სოციალურადწინმობილურშავლანიანსაშუალოფენასდაწვლილიშეჰქონდაინტეგრაციონისტუ
რიორგანიზაციებისზრდაში​, ​როგორიციყო​, ​მაგალითად​, (​ფკგნა​)
(​ფერადკანიანთაგანვითარებისნაციონალურიასოციაცია​),
სადაცდუბუაწამყვანროლსთამაშობდა​. ​დუბუასიდეაარმიიღეს
(​როგორცმისისიცოცხლისდროს​, ​ასევესიკვდილისშემდეგაც​) ​იმათმა​,
ვინცმისითეორიაელიტისტურადმიიჩნია​,
დავინცაფრო​-​ამერიკულიპრობლემებისსეპარატისტულიგადაწყვეტილებისმომხრეიყოანკიდევ
მათაფრიკაშიდაბრუნებასემხრობოდა​. ​დუბუა​,
მთელითავისიმოღვაწეობისმანძილზეაფრო​-​ამერიკულბრძოლისაქტივისტიიყო​; ​მან
1930-​იანიწლებისდიდიდეპრესიისდროსშეცვალაადრეულიშეხედულებებიდაუფრორადიკალუ
რითეორიაჩამოაყალიბა​, ​რომელიცნაწილობრივმარქსიზმისგავლენასგანიცდიდა​.

დუბუა​, ​პირველიიყო​, ​რომელმაცსუბ​-​საჰარისდიდიაფრიკულიცივილიზაციებიშეისწავლა​.

ესცივილიზაციებიფაქტიურადშეუსწავლელიდატოვესევროპელმადაამერიკელმამეცნიერებმა​.
ბოლოს​, ​დუბუაუფროდიდითანაგრძნობითმოეკიდაპან​-​აფრიკანიზმისიდეას​,
ხოლოსიკვდილამდეცოტახნითადრეგანაშიგადასახლდა​.

სამითემადომინირებდადუბუასსოციოლოგიურნააზრევში​.

1) პირველიიყო “​ორმაგიცნობიერების​”
იდეადაუფროვრცელისაკითხიიდენტობისსოციალურადკონსტრუირებისშესახებ​.
დუბუამშემოიტანაესცნება “​ორმაგიცნობიერება​” ​პირველადთავისწიგნში
 “​შავკანიანიხალხისსულები​” (1903) – ​რომელიცაღსანიშნავადწყნარიიყო​,
თავისსათაურთანშედარებით​. ​დუბუამასევეპირველადიხმარასიტყვა – ​შავკანიანი​,
ნეგროს (​ზანგის​) ​მაგივრად​, ​რომელიცმაშინზრდილობიანტერმინადითვლებოდა​.
ორმაგიცნობიერება​, ​წერდადუბუა​, ​არის

განცდა​, ​როდესაცსაკუთართავსსხვისითვალებით​,
საკუთარსულსაგასებგარშემოსამყაროდანგამომდინარე​,
რომელიცგიყურებსსიძულვილითადამოწყალებით​.
ადამიანიშეიგრძნობსთავისგაორმაგებას –
ამერიკელიდაზანგი​; ​ორისული​, ​ორიაზრი​,
ორიშეურიგებელილტოლვა​;
ორიმეომარიიდეაერთშავკანიანსხეულში​,
რომლისსიძლიერეციცავსმასგახლეჩვისაგან​.(1903,​გვ​.2)

მიუხედავადიმისა​,
რომდუბუახაზსუსვამდაშავკანიანობისადაამერიკელობისკონკრეტულორმაგცნობიერებას​,
ამცნებისგამოყენებაბევრისხვა “​გარეშე​” ​სიტუაციისმიმარტაცშეიძლებოდა
(​მაგალითად​,​აფრო​-​ამერიკელიქალებისშემთხვევაში​,
სადაცისისნიშეიძლებათავიანთრასობრივიდენტობებსადაგენდერულიდენტობებსშორისიხლი
ჩებიან​).

დუბუამორმაგიცნობიერება “​საფარველის​” ​იდეასდააკავშირა​,

რომელიცპიროვნებისიდენტობისნაწილებსთვითონპიროვნებისგანუჩინარსხდიდა​;
მაგრამმანუარყოშეხედულება​, ​რომორმაგიცნობიერებაარისრაღაც​, ​რაცშეიძლება
(​ანუნდაიყოს​) ​დაძლეულიიყოსრომელიმეერთიმხარისარჩევით​. ​დუბუასმიხედვით​,
ორმაგიცნობიერებისშინაგანიდაძაბულობაგარეგანიდაობიექტურისოციალურიკონფლიქტისა
ნარეკლსწარმოადგენსდაამიტომსოციალურგამოცდილებასთანგამკლავებისმნიშვნელოვანიმ
ექანიზმია​. ​ინდივიდებმაუნდამონახონმე​-​სშესახებამორიშეხედულებისგაერთიანებისგზები​,
რომმათმოიპივონუფროძლიერიპიროვნულიიდენტობა​,
რომელიცშეცვლისთითოეულიმათგანისმნიშვნელობას​.
საზოგადოებამუნდამოახდინოსამსხვაობებისშემოქმედებითადგამოყენება​,
დაარგანიხილოსისინიროგორცმყარი​, ​ფიქსირებულისტერეოტიპები​,
ანკიდევაიძულოსყველაადამიანი​,
რომისინიერთიდაიგივეკულტურულფორმასდაექვემდებარონ​.
 2) ამმოსაზრებასმივყავართდუბუასმეორეთემამდე​,
რომელიცარისკოლექტიურიბრძოლა​. ​მისიაზრით​,
კულტურადასოციალურისტრუქტურაარარიანფიქსირებულიდაუცვლელი​.
მიუხედავადიმისა​, ​რომისინიგარეგანიადაინდივიდებისკონტროლსმიღმაარსებობენ​,
საზოგადოებისესასპექტებიკოლექტიურიბრძოლისშედეგადიცვლება​. ​მაგალითად​,
რასისცნებადაადამიანებისოჯახისდაყოფარასებადკანისფერისსაფუძველზეწინასწარ
კიარარისმოცემული​,
არამედსოციალურიმოქმედებისადაკულტურულიგავლენებისშედეგსწარმოადგენს
(​დუბუა​, 1940). ​ასევე​,
რასობრივიდაყოფისშესახებშეხედულებებიშეიძლებაშეიცვალოსსოციალურიმოქმედე
ბისსაშუალებით​. ​დუბუაბრძოლისსამსფეროსგამოყოფდა – ​სამუშაო​,
კულტურადათავისუფლება –
რომლებიცადამიანებისბაზისურმოთხოვნილებებსადასაზოგადოებაშიერთობლივიკა
რგიცხოვრებისძირითადმოთხოვნილებებსშეესაბამება​. ​იმისათვის​,
რომშეცქმნათუკეთესისაზოგადოება​,
საჭიროაყურადღებამივაქციოთსამივეფაქტორსდათუროგორარიანისინიურთიერთდა
კავშირებულები​; ​ამრიგადესარისროგორცსულიერი​, ​ასევემატერიალურიძიება​.
3) მესამეთემა​, ​დუბუასმიხედვით​,
არისისრომსოციალურიდაინდივიდუალურიცხოვრებახასიათდებამუდმივიმცდელობი
თშემცირდესდაძაბულობებიდაიდეალურიშესაძლებლობებირეალურარსებობადგადაი
ქცეს​. ​მაშინროდესაცსხვასოციოლოგები​,
ბრძოლასძლიერთაგადარჩენისევოლუციურიიდეებიდანგამომდინარეხედავდნენ​,
დუბუაამბობდა​, ​რომადამიანებიიბრძვიანარამხოლოდგადარჩენისმიზნით​,
არამედიდეალებისგანხორციელებისთვისაც​.

სხვადასხვაცივილიზაციებიგვთავაზობენარამხოლოდცხოვრებისსხვადასხვაწესს​,
არამედსხვადასხვაიდეალებსდაამიდეალებისგანხორციელებისთვისრეკომენდირებულსტრატ
ეგიებს​: ​ტექნოლოგიებისფორმები​, ​სოციალურიორგანიზაციებისტიპები​,
თურელიგიურიშეხედულებებისსისტემები​.
მნიშვნელოვანიავისწავლოთერთმანეთისაგანდაინტერესითმოვეკიდოთსხვაბრძოლისჯგუფე
ბისშემოქმედებითმიდგომებს​. ​როგორცპოლგილროიწერდა (1993),
დუბუასაზრისკვალდაკვალ​, ​ამერიკისშეერთებულიშტატებისშავკანიანიკულტურები​,
კარიბულიდაბრიტანული –
განსაკუთრებულდაურთიერთდაკავშირებულკულტურებსწარმოადგენენ​.
აფრო​-​ამერიკულმაჯაზმაგავლენამოახდინარეგესგანვითარებაზეიამაიკაში​,
ორივემერთადკიგავლენამოახდინესჰიპ​-​ჰოპზე​, ​რეპზე​,
დასხვამუსიკალურმიმდინარეობებზეამერიკასადაბრიტანეთში​. ​მუსიკოსები​,
ასახავენარამხოლოდერთკულტურას​, ​არამედმრავალსხვადასხვაგავლენას​;
მათიშემოქმედებითობისნაწილიდევსამყველაგავლენისერთადმოქცევაშიდაახალიმთლიანობ
ისშექმნაში​.

მოგვიანებით​, ​სოციოლოგებიეფუძნებოდნენდუბუასნააზრევსარამხოლოდიმმიზნით​,
რომუკეთგაეგოთრასისგავლენააფრო​-​ამერიკულცხოვრებაზე​, ​არამედ​, ​იმისათვის​,
რომუკეთესადშეესწავლათსხვასაკითხებიც​. ​მაგალითად​,
ორმაგიცნობიერებისიდეადაიდენტობისუფროვრცელისაკითხიმნიშვნელოვანრესურსებსწარმ
ოადგენენკულტურულიმრავალფეროვნებისმოაზრებისპროცესში​,
ისევეროგორცბევრიშესაძლო “​გაორმაგება​”,
რომლებიცგანაპირობებენსოციალურდაინდივიდუალურიდენტობებს​.

სამყაროში​, ​რომელსაცახასიათებსმასობრივიმიგრაცია​,
კულტურისგლობალიზაციადასოციალურიმოძრაობები​,
რომლებიცეფუძნებიანიდენტობასადაცხოვრებისსტილსშორისარსებულგანსხვავებებს​,
ამანგანსაკუთრებითმნიშვნელოვანიპრობლემატიკისსახემიიღო​ (​კალუნი​, 1994​ბ​).

ფემინიზმიდაკლასიკურითეორიისსაზღვრები

მე​-18​საუკუნისმიწურულს​, ​ინგლისელმაქალმა​მერივოლსტოუნკ​-​რაფტმა​აღნიშნა​,
რომსოციალურიდაპოლოტოკურიუფლებებისთეორიებიჩამოყალიბებულიიყომთლიანადმამაკ
აცისპერსპექტივიდან​. ​ვოლსტოუნცრაფტმაგამოსცა “​ქალისუფლებები​”,
როგორცგამოხმაურებატომასპეინისცნობილმიმართვაზე “​ადამიანისუფლებები​”,
რომელიცამერიკულირევოლუციისდროსდაიწერა​.
ვოლსტონისნააზრევისგანვრცობასმისმაადრეულმასიკვდილმადაუსვაწერტილი –
ირონიულია​, ​რომისმშობიარობისდროსგარდაიცვალა​. ​მშობიარობაიყოქალებისწყევლა​,
სანამბოლოდრომდექალებიარმოექცნენსამედიცინოყურადღებისქვეშ​. (​მისიქალიშვილი​,
რომელიცმშობიარობისდროსგადარცა​, ​გახლდათმერიშელი​, ​ფრანკენშტაინის​,
ანთანამედროვეპრომეთესავტორი​).

მე​-19​საუკუნეში​,
ქალებისგარკვეულირაოდენობადღისსოციალურპრობლემატიკაშიჩაერთო​. ​ამერიკაში​,
ყველაძემნიშვნელოვანიიყვნენჯეინადამსიდაშარლოტაპერკინსგილმანი​.
ესქალებიაერთიანებდნენროგორცაქტიურინტერესსსოციალურსამუშაოში​,
ასევეწვლილიშეჰქონდათსოციალურთეორიაში​. ​ადამსიიყოჰალჰაუსის (​ჰალისსახლის​)
ერთ​-​ერთიდამაარსებელიჩიკაგოში​,
რომელიცქვეყანაშიპირველსოციალურისამუშაოსსააგენტოსწარმოადგენდა​;
გილმანამაწინწამოსწიასოციალურისაკითხებისთეორიულიასპექტები​,
როგორიციყოსაკანონმდებლოსისტემისგავლენაქალებისცხოვრებაზე​,
სადაცმათარგააჩნდათარცეკონომიკურიდაარცპოლიტიკურიუფლებები​.

მიუხედავადამსხვაპიროვნებისმიერშემოტანილიწვლილისა​,
ქალებისხმაუმეტესწილადუყურადრებოდდარჩაადრეულისოციოლოგებისმხრიდან
(​დასხვასოციალურიმეცნიერებების​). ​არცგვიანიმე​-19​დაადრეულიმე​-20
საუკუნისმამაკაცისოციოლოგებიაქცევდნენსათანადოყურადღებასქალებისცხოვრებას​,
ანკიდევიმას​, ​თუროგორფორმირდებოდაგენდერისოციალურიურთიერთობების​,
კულტურისადასოციალურიმოქმედებისშედეგად​. ​სიტყვაკაცისზოგადიგამოყენება​,
რომელიცქალებისდაქვემდებარებულკატეგორიასაცმოიცავდა​,
ჩვეულებრივმოვლენადიყომიღებული​.

მკვლევარებიდათეორეტიკოსები​, ​როგორცწესი​, ​სოციალურიროლებისშესახებწერდნენ​,

როგორიციყო​, ​მაგალიტადმოქალაქის​, ​ეკონომიკურისუბიექტის​,
დაკულტურულიპროდიუსერისროლები​;
თითქოსისინიავტომატურადმიეკუთვნებოდნენმხოლოდკაცებს (
თუესგანსხვავებულადარიყოაღნიშნული​).
არცერთმადამაარსებელმასოციოლოგიურმათეორეტიკოსმაარდაუთმოსათანადოყურადღება
ქალებისცხოვრებისშესწავლას​,
ანკიდევგენდერულისხვაობებისროლისგანხილვასსაზოგადოებაში​.

მხოლოდ 1960-​იანდა
1970-​იანწლებშიქალებისმოძრაობისადაქალისოციალურიმეცნიერებისმზარდირიცხვისკომბი
ნაციამდაიწყოარსებულიმიკერძოებულობისშეცვლა​. ​როდესაცქალები
(​დანაკლებიხარისხითკაცები​) ​მოუწოდებდნენსოციალურმეცნიერებას​,
რომეღიარებინაგენდერისმნიშვნელობასოციალურცხოვრებაში​,
ისინიდამაარსებელითეორიტიკოსებისნაშრომებსმიმართავდნენკონცეპტუალურიცნებებისთვ
ის​; ​განიხილავდნენთუროგორგანაპირობებდაგენდერსსოციალურიკლასი​,
მარქსისმიხედვით​, ​დარასა​, ​დუბუასმიხედვით​.
ასევეგანიხილავდნენქალებისროლსსოციალურისოლიდარობისმიღწევაში​,
რომელსაცდურკჰაიმმაგაუსვახაზი –
ქალებსენიჭებოდათძირითადიპასუხისმგებლობაარამხოლოდბავშვებისაღზრდაში​,
არამედოჯახშიდაოჯახებსშორისკონფლიქტებისგადაჭრაშიდაოჯახისწევრებსშორისურთიერ
თობისშენარჩუნებაში​, ​იმპერიოდში​,
ოჯახებიგაფანტულებიიყვნენმიგრაციისადასამუშაოადგილებისშეცვლისშედეგად​,
რაცახასიათებდათანამედროვეეპოქას​. ​მიდისნაშრომებისგათველისწინებით​,
მეცნიერიქალებიიკვლევდნენთუროგორგანაპირობებსგენდერისოციალურიინტერაქციისფორ
მებს​; ​მათგამოავლინესმამაკაცისდაქალისგანსხვავებულისაუბრებისსტილი (​თანენ​, 1994).
ვებერზედაყრდნობით​, ​ისინიშეისწავლიდნენ ,,​რაციონალიზაციის​”
გავლენასგანდერულროლებზე​.
მე​-20​საუკუნეშიპროფესიონალისპეციალისტებისგამოჩენასფეროებში -
დაწყებულიმედიცინიდანსოციალურსამსახურამდედადამთავრებულიბალზამირებით​,
მასობრივიპროდუქციისზრდამდასაკვებისმარკეტინგმა​,
ტანსაცმლისბიზნესმატრადიციულადჯამაგირისგარეშემყიფი ,,​ქალისსამუშაო​’’
კომერციულეკონომიკადგადააქცია​; ​ამავედროს ,,​დიასახლისების​’’
სამუშაონაკლებადმნიშვნელოვანიგახდა​. ​ახლა​,
ხალხსუკვეშეეძლორპოდუქტებისადამომსახურებისყიდვა​,
მაშინროდესაცადრეისინიუფასოდიყომოწოდებულიცოლების​,
დედებისადაქალიშველებისმიერ​.

ფენიმისტითეორეტიკოსებისწავლობდნენდამაარსებელისოციოლოგებისთეორიებიდან _
დახშირადარეთანხმებოდნენმათ​.
ესუთანხმოებაარარისიშვიათიმეცნიერებაში​.​სოციოლოგებსსჭირდებათხელმძღვანელობადამ
ათიწინაპარიმეცნიერებისმიერშემოთავაზებულიანალიტიკურიიარაღები​,
მაგრამმათასევესჭირდებათამმასწავლებლებისმიღმაგასვლისგამბედაობა​,
როდესაცისინითავიანთკვლევებსაწარმოებენ​.

ფენიმისტისოციოლოგებიდაინტერესებულებიარიანქალებთანდაკავსირებულიუფროისეთ
იტიპისკვლევებისჩატარებით​, ​რომლებცუკვეჩატარებულიამამაკაცებსშორის​. ​პირველრიგში​,
ფენიმისტებისოციოლოგიისმეცნიერებასმოუწოდებენ​,
რომაღიაროსდასერიოზულადმოეკიდოსგენდერულისხვაობებისროლსდასოციალურიცხოვრე
ბისთითქმისყველაასპექტისსტრუქტურირებაშიგენდერულურთიერთობებს​.

პიროვნულიიდენტობისადაინტიმურიურთიერთობების​,
განათლებისადასამსახურისსფეროებშიდამოხუცებულობისპროცესშიცკი​,
მამაკაცებისდაქალებისცხოვრებაარამხოლოდგანსხვავდება​,
არამედორივეგანპირობებულიაიმით​, ​თუროგორგანსაზღვრავენკულტურებიგენდერს​.
დასავლურსაზოგადოებებში​, ​ქალები​, ​როგორცწესი​, ​ცხოვრობენუფროდიდიხანი​,
ვიდრეკაცები (​ფაქტი​, ​რომელიცგანპირობებულიამამაკაცისგენდერულიროლებით​,
რომლებიციწვევენადრეულისიკვდილისმაღალმაჩვენებლებს – ​ომის​,
დანაშაულისდაინფარქტებისგამო​).

არსებობსფართოდგავრცელებულიშეხედულება​,
რომქალებმათავიანთითავიმამაკაცებთანმიმართებაშიუნდაგანიხილონ
(​როგორცცოლებმაანსაყვარლებმა​); ​ესშეხედულებაარითვალისწინებსიმფაქტს​,
რომუმეტესობაქალებისათავისიდარჩენილიცხოვრების 10
წელიწადსანუფრომეტსთითქმისექსკლუზიურადქალებისგარემოცვაშიგაატარებს​.

ფემინისტებმაგამოავლინესმიკერძოებულობადადამახინჯებებისოციოლოგიისპირველად
თეორიებში​. ​როგორცდოროთისმიტმა (1992) ​აჩვენა​,
სოციოლოგიაჩამოყალიბდამამაკაცებისსპეციალურიინტერესისსაფუძველზეიმსფეროებში​,
სადაცმამაკაცებსყველაზემნიშვნელოვანიროლიაკისრიათ – ​მთავრობაში​, ​ბაზარზე​,
რელიგიურიერარქიებში​, ​კორპორაციებშიდამსგავსადგილებში​. ​სოციოლოგებმა​,
მაგალიტად​, ​უფრომეტიყურადღებამიაქციესფორმალურორგანიზაციებს​,
ვიდრეოჯახურცხოვრებას​. ​ტრადიციულად​,
ქალებისაზოგადოებრივცხოვრებასჩამოშორებულებიიყვნენ​; ​მაგრამამავედროს​,
მამაკაცებმაცოტარამთუიცოდნენპირადისამყაროსშესახებ – ​მაგალითად​,
როდესაცქალაქგარეთმცხოვრებისაშუალოკლასისწარმომადგენელიმამაკაცებიუკანმოიტოვე
ბდნენამკერძოსამყაროსსამსახურშიწასვლისას​.

ამანგამოიწვიაშეუსწავლელისაკითხებისარსებობადამიკერძოებულობაცნებებთანმიმარ
თებაში​. ​მაგალითად​, ​ეკონომისტებიიყენებდნენსიტყვას ,,​სამუსაო​’’
მხოლოდხელფასიანსამსახურთანმიმართებაშიდაყურადღებასარაქცევდნენსახლისსამუშაოს
ეკონომიკურფასს​, ​რომელიცძირითადადქალებისმიერსრულდებოდა​. ​სმიტისმიხედვით​,
სოციოლოგიისგანხორციელებაქალებისპერსპექტივიდან​,
ანკიდევთუნდაცგენდერულიროლებისცოდნა​,
არამხოლოდგააუმჯობესებსჩვენსმიერქალებისგაგებას​,
არამედასევემიგვიყვანსზოგადადპირადიურთიერთობებისუფროღრმაგაგებამდე​,
რაცტრადიციულადქალებისსფეროსწარმოადგენდა​.
 ფენიმისტურმათეორიამისევმოიგოსოციოლოგიისგანვითარებისშედეგად​,
როგორცსოციოლოგიაგანვითარდადაგაუმჯობესდაფენიმისტურითეორიებისმიერშეტანილიწ
ვლილისშედეგად​. ​აფრო – ​ამერიკელმასოციოლოგებმა​, ​ისევეროგორცსხვებმა​,
აღნიშნესმიკერძოებულობისფაქტისმიტისნაშრომებში (​კოლინსი​,1990).
სმიტიძირითადადსაუბრობდაქალაქგარეთმცხოვრებქალებზე​,
რომელთარიცხვსთვითონეკუთვნოდადაძირითადადთეთრკანიანისაშუალოკლასისქალებისც
ხოვრებასაღწერდა​; ​მანშესწორებაშეიტანაგენდერულმიკერძოებულობაში​,
თუმცაშემოიტანარასობრივიმიკერძოებულობა​. ​ფერადკანიანქალებისგამოცდილება –
ქალადყოფნისმათიგამოცდილებისჩათვლით –
საგრძნობლადგანსხვავდებათეთრკანიანიქალებისგამოცდილებისგან​.

ახალიშეხედულებებისსაფუძველზე​,
სოციოლოგებმაკითხვისნიშნისქვეშდააყენესკლასიკურისოციოლოგიურითეორიისძირითადი
ამოსავალიწერტილები – ​კერძოდ​,
ისრომშესაძლებელიასოციალურიქცევისუნივერსალურიკანონებისადაპრინციპებისაღმოჩენა​,
რომლებიცშეიძლებამივუყენოთკულტურულგარემოსადასოციალურმოქმედპირებსდროისპერ
იოდისმიუხედავად​.

სოციოლოგიისადმიუფროკრიტიკულიმიდგომათვლის​,
რომყოველთვისუნდამიექცესყურადღებათეორიისისტორიას​,
მისკულტურულფესვებსდასოციალურმოქმედპირებსდამათმოქმედებებს​,
რომლებმაცისგამოიწვია (​ანშეავიწროვა​).
თეორიაშიცვლილებებისშეტანაარამხოლოდთეორეტიკოსებისმიერგარკვეულიასპექტებისსხვ
ანაირადმოაზრებისშედეგია​,
არამედსოციალურსამყაროშიმომხდარიცვლილებებზერეფლექსიის​,
რომელთაახსნასაცთეორიაცდილობს​.
მრავალფეროვანიხმებიარისარაგადაუწყვეტლობისნიშანი​, ​არამედშემოქმედებისწყარო​.
დრეს​,
ფენიმისტურისოციოლოგიაკრიტიკულისოციალურითეორიისალბათყველაზემნიშვნელოვანიწ
ყაროა​.

მოკლედრომვთქვათ​,
სოციოლოგიაგანაგრძობსთავისისაფუძვლებისმიღმაგანვითარებას​.
თეორიასუბრუნდებიანდაშეაქვთშესწორებები​,
ცვლილებებიუფროდიდიცოდნისადაახალიპრობლემატიკისგათვალისწინებით​.
ესსოციოლოგიასცოცხალმეცნიერებადტოვებს​.

შეჯამება

1. სოციოლოგიაარისადამიანებისსაზოგადოების​,
სოციალურიმოქმედებისბევრიგანზომილებისადასოციალურიურთიერთობებისკვლევა​.
ს​. ​ვრაითმილსმაშექმნატერმინისოციოლოგიურიწარმოსახვა​,
რომაღეწერაადამიანებისუნარი​,
მოიაზრონთავიანთიპირადიგამოცდილებებიდამათგარსემოარსებულისამყაროსკონტე
ქსტისგათვალისწინებით​. ​მილსისმიხედვიტ​,
ადამიანებსშეუძლიათუფროფართოსაკითხებისშემეცნება​,​რომელთაშეცნობაცშეუძლებ
ელიამხოლოდპირადიგამოცდილებისსაშუალებით​.
2. ხუთიძირითადიცნებაძალიანდაეხმარასოციოლოგებსკომპლექსური​,
მუდმივადცვალებადისოციალურისამყაროსახსნაში​. ​ესცნებებია​:
სოციალურისტრუქტურა (​სედარებიტსტაბილური​, ​სოციალურიურთიერთობების​,
სოციალურიპოზიციებისდაადამიანებისრაოდენობისმდგრადიფორმები​); ​კულტურა
(​აზროვნების​, ​გაგების​, ​შეფასებისდაკომუნიკაციისსაერტოგზები​,
რომლებიცშეადგენენადამიანებისცხოვრებას​); ​ზალაუფლება
(​სოციალურიმოქმედიპირისუნარიგააკონტროლოსსხვებისმოქმედებები​,
ანპირდაპირანარაპირდაპირ​); ​დაფუნქცია (​წვლილი​, ​რომელიცურტიერტობას​,
პოზიცის​, ​ორგანიზაციას​,
ანსხვასოციალურფენომენსშეაქვსუფროდიდსოციალურმთელში​).
ფუნქციონალურადინტეგრირებულსისტემაში​, ​რაცხდებასისტემისერთნაწილში​,
გავლენასახდენსსხვანაწილებზე​, ​ისევეროგორცისინიგავლენასახდენენმასზე​.
3. როგორცყველამეცნიერება​, ​სოციოლოგიაეფუძნებაემპირიულდაკვირვებს
(​მონაცემებიგროვდებააბსტრაქციისადაინტერპრეტაციისდახმარებითდაექვამდებარებ
აგამეორებას​) ​დალოგიკურანალიზს
(​როლელიცმოიცავსანალიზისერთეულებისადაურთიერთობებისგამოვლენასდათეორი
ისაგებას​).
4. სოციალურიფაქტებისოციალურიცხოვრებისმდგრადთვისებებსწარმოადგენენ​,
რომლებიცგანაპირობებენანზღუდავენინდივიდებისმოქმედებებს​.
სოციალურიფაქტებისაფუძველსარიღებანინდივიდებში​,
არამედინდივიდებსადაჯგუფებსშორისურთიერთობებიდანგამომდინარეობენ​.
5. სოციოლოგიაჩაისახამე​-18​დამე​-19 ​საუკუნეებში​,
სწრაფისოციალურიცვლილებებისპერიოდში​.
,,​თანამედროვეეპოქის​’’​საფუძველიურბანული​, ​კაპიტალისტური​,
ინდუსტრიულისაზოგადოებისგანვითარებაშია​; ​განსხვავებული (​არაევროპული​)
კულტურებისაღმოჩენასადაპოლიტიკურდაინტელექტუალურქაოსში​.
იმპერიოდისსოციოლოგიურიმოაზროვნეებისშეხედულებებიდღესაცაქტუალურია​.
6. ადამსმითირაციონალური (1723-1790) – ​არჩევნისთეორიისფუძემდებელია​.
ამთეორიისმიხედვით​,
ადამიანებიგადაწყვეტილებისმიღებისდროსირჩევენმოქმედებისისეთგზას​,
რომელიცმათთვისყველაზეხელსაყრელია​.
ჯერემიბენტემმაგააფართოვაესშეხედულება​. ​იგითვლიდა​,
რომსაჭიროასამთავრობოჩარევა​, ​იმისათვის​,
რომსაზოგადოებამუკეთესადიფუნქციონიროსდარაცშეიძლებამეტადამიანსმისცესსაზ
ოგადოებისრესურსებითსარგებლობისშესაძლებლობა​.
7. –riT gansxvavdeba aerTmaneTisagan palatonisa da aristoteles Sexedulebebi
kerZo sakuTrebaze?
8. –makiavelis mixedviT ra principebiT unda ixelmZRvanelos saxelmwifos
mmarTvelma?
9. –hobsis mixedviT ra ubiZgebs adamianebs sazogadoebaSi integraciisaken?
10. –raSi mdgomareobs o.kontis sami stadiis kanonis arsi?
11. Marqsis azriT rogoria socialuri konfliqtebis roli sazogadoebis ganvitarebaSi?
12. Ra aris anomia?
13. Ra gansxvavebaa meqanikur da organul solidarobas Soris?
14. E.diurqeimis mixedviT rogoria Sromis danawilebis roli sazogadoebaSi?
15. Rogoria socialuri moqmedebebis tipologia veberis mixedviT?
16. ვ​. ​ე​. ​ბ​. ​დუბუა – ​ნოველისტი​, ​აქტივისტი​, ​დასოციოლოგი –
შემოიტანაორმაგიცნობიერებისცნებადაიდენტობებისჩამოყალიბება​,
გაანალიზაკოლექტიურიბრძოლისროლისოციალურცვლილებაშიდახაზიგაუსვაადამიან
ისლტოლვასმიაღწიოსიდეალებს​.
17. ფემინისტმასოციოლოგებმარეაგირებამოახდინესგენდერისმიმართდიდიხნისუყურად
ღებობაზე​, ​დახაზიგაუსვესროგორცკულტურულპროცესებს​,
რომლებიცგანაპირობებენგენდერულსხვაობებს​, ​ასევემათშედეგებსაც​.
ფემინისტებიარამხოლოდატარებენემპირიულკვლევებსქალებისშესახებ​,
არამედავითარებენახალთეორიებსდაამგვარადცვლიანჩვენსმიერზოგადადსოციალურ
იპროცესებისმოაზრებას​;
რამდენადაცისისნიმთავარყურადღებასაქცევენგენდერისდასოციალურაქტივობებსდაა
სევეიმსფეროებს​,
სადაცკაცებინაკლებადმნიშვნელოვანროლსასრულებდნენვიდრექალები​.

მიმოხილვითიკითხვარი

1) განსაზღვრე 5
ძირითადიცნებასოციოლოგიაშიდამოიყვანემაგალითითითოეულისათვის​.
2) რაროლიაქვსლოგიკასდაემპირიულდაკვირვებასსოციოლოგიაში​?
3) მოხაზეთსოციოლოგიისწყაროებიდაროგორიქნაფორმირებულიისთანამედროვესაზო
გადოებისგანვითარებით​.
4) შეადარედადაუპირისპირერაციონალური​-​არჩევანისთეორიადამარქსის​, ​დურხეიმის​,
ვებერისდამიდისპერსპექტივები​.
5) როგორაკეთებენსოციოლოგებიკულტურულიდაგენდერულისაკითხებისმონახაზს​?

K​რიტიკულიაზროვნებისკითხვარი

1) გამოიყენესოციოლოგიურიწარმოდგენარომსოციალურიმხარეაჩვენოშენიპირადი
გამოცდილებიდან​. ​ნაწილობრივგამოიყენეერთისოციალურიფაქტიშენიპასუხიდან​.
აჩვენესოციოლოგიურიმიახლოვებაროგორმიდისსაერთოშეგრძნებისმიღმაშენიგა
მოცდილებისანგარიშით​.
2) შეარჩიედიდიმიმდინარემოვლენადამასზემიმართე​ 5 ​ძირითადიცნება​.
3) გაზეთშიიპოვეამბავირაიმესოციალურსაკითხთანდაკავშირებით​.
როგორშეძლებსსაერთომგრძნობელობადასოციოლოგიაამსაკითხისგანსხვავებუ
ლადახსნას​?
 4) როგორდაეხმარება 5
ძირითადიცნებაერთიმეორესთქვენიუნივერსიტეტისკოლეჯისტერიტორიაზერომელ
იმესაკითხისახსნას​, ​როგორიცაასექსუალურიძალადობა​, ​დანაშაული​,
სწავლისგადასახადისნორმისზრდა​, ​ანაკადემიურიარაპატიოსნება​?
5) აჩვენერასისანგენდერის (​ანორივესიერთად​)
უგულვებელყოფაროგორდაამახინჯებსმნიშვნელოვანსოციალურისაკითხისგაგება
ს​.

გლოსარიუმი

A​Anomie

Bourgeoisie – ​ბურჟუაზია _
სოციალურიკლასიკაპიტალისტურგანვითარებადსაზოგადოებაში​,
რომელთასაკუთრებაშიდაკონტროლშიაპროდუქციისმნიშვნელობისმატარებლები (​მიწა​,
ფაბრიკები​, ​მანქანებიდაა​.​შ​.)

Capitalists –​კაპიტალისტი – ​ბურჟუაზიისწევრები​.​კაპიტალიარისქონება​,

რომელიცშეიძლებაგამოყენებულიქნამომავალისიმდიდრისსაწარმოებლად​.

class consciousness – ​მგრძნობიარეკლასი –

სოციალურიკლასისწევრებსშორისფორმირებულიინტერესებისდაპრობლემებისშეგრძნებ
ა​.

Cuture – ​კულტურა – ​ფორმირება​, ​მეტ​-​ნაკლებადსაინტეგრაციოგზააზროვნების​, ​გაგების​,

შეფასებისდაკომუნიკაციისა​, ​რომელიცაყალიბებსხალხისცხოვრებას​.

Data – ​მონაცემი​ – ​მეცნიერებაში​, ​დასმულკითხვებზესპეციფიკურადდროულიინფორმაცია​.

Double consciousness – ​სეუსაბამობაპიროვნებისსაკუთარიდენტობასადაამასშორის​,

რასაცმასსაზოგადოებაანიჭებს​.

Empirical observation – ​ემპირიულიდაკვირვება –

სამეცნიერომონაცემებშისენსორულიინფორმაციისორგანიზაციააბსტრაქციის​,
ინტერპრეტაციისდარეპლიკაციისპროცესისა​.
Function – ​შესაწირი​, ​რომელსაცსოციალურიურთიერთობების​, ​პოზიციის​, ​ორგანიზაციის​,
ფასეულობის​, ​ანსხვაფენომენიუკეტებსუფროდიდსოციალურნისანს​.

Functional intergration – ​ფუნქციონალურიინტერგრაცია – ​შეთანხმება​,

სადაცსოციალურისისტემისგანსხვავებულინაწილებიარიანისემწიდროურთიერთობაში​,
რომრაცხდებაერთში​, ​გავლენასახდენსმეორეზე​.

Logical analysis – ​ლოგიკურიანალიზი –

თეორიისჩამოყალიბებაანალიზისგანსხვავებულისფეროებისიდენტიფიცირებითდამათშო
რისურთიერთკავშირით​.

Mechanical solidarity – ​მექანიკურისოლიდარობა – ​სოლიდარობა​,

რომელიცდაფუძნებულიასაერთორწმენაზე​, ​ღირებულებაზე (​ფასეულობაზე​)
დაჩვეულებებზე​.

Organic solidarity – ​ორგანულისოლიდარობა – ​ადამიანთაშორისურთიერთდამოკიდებულება​,

რომელიცდამყარებულიამუშაობისრთულდანაწილებაზე​.

Force – ​ძალაშესაზლებლობა –
მოვლენისფორმისანსოციალურიორგანიზაციისსტრუქტურისგანსაზღვრის​.

Proletariat – ​პროლეტარიატი – ​კაპიტალისტურისაზოგადოებისწევრები​,

რომლებსაცარაქვთკონტროლიპროდუქციაზე​.​ტერმინიუშუალოდმუშათაკლასსგანეკუთვნე
ბა​.

Science – ​მეცნიერება –
ბუნებაზედაკვირვებისსისტემურიგზა​.​მიზეზ​-​შედეგობრივიკავსირისზებანდაცოდნისთეორი
აშიჩამოყალიბება​.

Social action – ​სოციალურიაქტივობა – ​ქცევა​,

რომელიცარიგანზრახულიარაინსტინქტური​.​დამოკიდებულიასხვებისმიერშექმნილსოცია
ლურკონდიციებზედაზემოქმედებისსხვასოციალურპირებზე​.

Social facts – ​სოციალურიფაქტები – ​სოციალურიცხოვრებისგამძლექონება​,

რომელიციძულებითსხდისმოქმედებასრომელიცინდივიდმაშეიძლებაგააკეთოს​.

Social solidarity – ​სოციალურისოლიდარობა –

მდგომარეობარომლისსედეგადგანსაზღვრულისოციალურიძალებიხალხსერთადკრავს​.
 Social structure – ​სოციალურისტრუქტურა – ​შედარებითმყარი​,
სოციალურიურთიერთობებისთუსოციალურიპოზიციებისგამძლენიმუში​,
რომლისმიხედვითაცინდივიდებსაქვტმცირეკონტროლი​.

Sociological imagination – ​სოციოლოგიურიწარმოდგენა –

პირადიგამოცდილებებისაღქმისგზასამყაროსიმიმდინარეპროცესებისმიხედვით​.​სოციალუ
რიურთიერთობებისუფროღრმადშემეცნება​,
რომელიცარამხოლოდპირადგამოცდილებასეყრდნობა​.

Sociology – ​სოციოლოგია –
მეცნიერებაადამიანტასაზოგადოებაზე​.​მოიცავსროგორცსოციალურქმედებებს​,
ასევესოციალურიურთიერთობებისორგანიზაციას​.

Status groups – ​სტატუსისმქონეჯგუფი – ​ჯფუფები​, ​რომლებიცდაფუძნებულებიარიანრასაზე​,

რელიგიაზე​, ​პირადგემოვნებაზედასხვაარაეკონომიკურფაქტორებზე​,
რომელიცსოციალურიიერარქიისდაარსებასუწყობსხელს​.

Symbolic interactionism – ​სიმბოლურიურთიერთქმედება – ​ადამიანისქცევისგაგება​,

როგორცკულტურაშიშექმნილიდაგანმარტებულისოციალურიცხოვრებისა​,
სადაცხაზგასმულიაკოლექტიურობისმნიშვნელობა​.

Theory – ​თეორია –
სისტემურიმცდელობაიმისა​,​თუროგორშეიძლებაიყოსორიანმეტიფენომენიერთმანეთთანდ
აკავშირებული​.

Verstehen – ​გაგება – ​ვებერისტერმინიგასაგებადიმისა​,

თურასფიქრობენდაგრძნობენადამიანები​.