შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

კვირა II.
ლექცია II.

თემა 1. გემის მთავარი განზომილებები.

თემა 2. გემის აკრეფის სისტემა.
1.1 გემის კორპუსის მთავარი ზომები და ფორმები

გემის კორპუსის განხილვა ხდება სამი ძირითადი ურთიერთპერპენდიკულარულ სიბრტყეებზე (ნახ

1):ფრონტალური, ჰორიზონტალური და პროფილური, რასაც
დიდი მნიშვნელობა აქვს გემის კორპუსის ზომების და ფორმების დასადგენად.

ნახ 1: 1- ფრონტალური, 2- პროფილური. 3 -

ჰორიზონტალური

გემის კორპუსის ფორმის სრული წარმოდგენისათვის კორპუს კვეთენ დამხმარე სიბრტყეებით,

რომლებიც ძირითადი სიბრტყეების პარალელურია.

განვიხილოთ გემის თეორიული ნახაზი (ნახაზი 2), სადაც ნაჩვენებია გემის კორპუსის
კვეთა დამხმარე სიბრტყეებით.

1 5 2 3 1

5 6 5

ნახ.2. გემის კორპუსის კვეთა დამხმარე სიბრტყეებით.

1.დიამეტრალური სიბრტყე; 2.ბორტის ხაზები; 3.შპანგოუტები; 5.ბატოკსი; 6.წყალხაზები;

1
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

გემის კორპუსის კვეთა დამხმარე სიბრტყეებით.

ნახ.2a. გემის კორპუსის კვეთა დამხმარე სიბრტყეებით.

ფრონტალური - წარმოადგენს ვერტიკალურ სიბრტყეს,რომელიც გადის გემის მთელ
სიგრძეზე და ყოფს გემის სიფართეს ორ სიმეტრიულ ნაწილად, მარცხენა და მარჯვენა
ბორტებად. ამ სიბრტყეს დიამეტრალური სიბრტყე ეწოდება (დს). გემის კორპუს თუ
გადაკვეთავთ დიამეტრალური სიბრტყის პარალელური სიბრტყეებით, მივიღებთ მრუდწირ
ხაზებს - ბატოქსებს. ყველა ბატოქსის პროექციას დიამეტრალურ სიბრტყეზე გვერდითი ხედიე
წოდება.

ჰორიზონტალური - წარმოადგენს ჰორიზონტალური სიბრტყე, რომელიც გადის

გემის კორპუსის ყველაზე ქვედა წერტილში მთავარი სიბრტყე ეწოდება (მს). გემის კორპუს თუ
გადავკვეთ მთავარი სიბრტყის პარალელური სიბრტყეებით მივიღებთ მრუდწირ ხაზებს -
თეორიულ წყალხაზებს. ყველა თეორიული წყალხაზის პროექციას მთავარ სიბრტყეზე
ნახევარსფეროს უწოდებენ.

პროფილური - წარმოადგენს ვერტიკალურ სიბრტყეს, რომელიც გადის გემის

თეორიული სიგრძის შუაში და გემის ყოფს ორ ნაწილად, ცხვირისა და კიჩოს. ამ სიბრტყეს
მიდელ - შპანგოუტის სიბრტყე ეწოდება (3).

მთავარი სიბრტყის და დიამეტრალური სიბრტყის გადაკვეთა წარმოქმნის მთავარ ხაზს

(მხ), ხოლო დიამეტრალური სიბრტყის გადაკვეთა თეორიული ზედაპირის კორპუსის ფსკერის
ნაწილში კილის ხაზი ეწოდიბა. წყალხაზი, რომელიც ემთხვევა წყნარი წყლის ზედაპირს გემის
სრული დატვირთვის დროს, საპროექტო წყალშიგის დროს კონსტრუქციული (კწხ) ან
სატვირთო წყალხაზი ეწოდება (სწხ).

გემის თეორიული ნახაზი (ნახ.3.) წარმოადგენს გემის ძირითად საპროექტო ნახაზს,

რომელზეც გამოსახულია თეორიული შპანგოუტები, წყალხაზები და ბატოქსები. გემის
კონსტრუქციულ სიგრძეს ყოფენ 20 ტოლ ნაწილად, რომელსაც თეორიული შპანგოუტები
ეწოდება. წყალხაზების რაოდენობა დამოკიდებულია გემის წყალშიგზე, მაგალითად მთავარი

2
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

სიბრთყიდან კონსტრუქციულ წყალხაზამდე ყოფენ 8-10 ტოლ ნაწილად, ხოლო 2-3 ტოლ
ნაწილად კონსტრუქციული წყალხაზის ზემოთ. ბატოქსები რაოდენობაა 2-4 თითოეულ ბორტზე.

სურ. 2. გარეთა კორპუსის თეორიული ( გრძივი ) ხაზები:

1 - ბატოქსები, 2- ფორშტევენი, 3 - წყალხაზი, 4 - კამპოები, 5 - ახტერპიკი.

a) კორპუსი

б) გვერდი

в) ნახევარგანედები

ნახ. 3. а) კორპუსი, б) გვერდი, в) ნახევარგანედები .

AA₁ - წყალხაზი, D - დიამეტრალური სიბრტყე, СС₁- ბატოქსები, EE₁- გემბანის ხაზი, FF₁-
ცრუ-ბორტის (ფალშბორტის) ხაზი, B - კამპოები.

თეორიულ ნახაზს ქმნიან გემის პროექტირების ადრეულ სატადიაზე და მხოლოდ

დაზუსტების შემდგომ გამოხაზავენ საბოლოოდ. თეორიული ნახაზის მიხედვით
აწარმოებენ გამოთვლებს და ის წარმოადგენს ბაზისს გემის კორპუსის უმრავლესობა
ნახაზებისათვის. თეორიულ ნახაზს ქმნიან 1:200; 1:100; 1:50; 1:25; 1:10 მასშტაბებით.

3
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

1. გემის კორპუსის მთავარი ჭრილი სამ ურთიერთპერპენდიკულარულ სიბრტყეში.

გემის კორპუსის განხილვა ხდება სამი ძირითადი ურთიერთპერპენდიკულარულ სიბრტყეებზე

ც
ნახ.1ა. მთავარი სიბრტყეები 1.დიამეტრალური სიბრტყე; 2.შუა კამპოს სიბრტყე; 3.მთავარი სიბრტყე.

2. კორპუსის ფორმები გემის ტიპების მიხედვით.

ცალკეული გემის ტიპი და ფორმა უნდა აკმაყოფილებდეს ძირითად თვისებებს,

როგორიცაა: ცურვადობა, ჩაუძირველობა, მდგრადობა, მანევრირება, უსაფრთხო
გადაადგილება ტვირთით, ეკიპაჟით და მგზავრებით. მცურავი გემების კორპუსი არის
მოგრძო სხეული, შემოსაზღვრული მრუდე ზედაპირებით, წყლისა და ჰაერის
წინააღმდეგობების შესამცირებლად,. ასეთი გემების კორპუსების დაბოლოებები არის
წაწვეტებული და ბორტების გადასვლები ფსკერისკენ არის გლუვი. გემები რომლების
ტრანსპორტირების სიჩქარეს არ აქვს დიდი მნიშვნელობა მარტივდება ხდება კორპუსის
მშენებლობის გამარტივება მკვეთრად განსაზღვრული მართკუთხა ფორმებით.
გემის მოძრაობის წინა მხარის დაბოლოებას ეწოდება ცხვირი, ხოლო ბოლო ნაწილის
დაბოლოებას კეჩო.

ნახ. 1. გემის კორპუსის ფორმები: ა) -ერთკუნძულიანი; ბ) -სამკუნძულიანი;

ვ) -ორკუნძულიანი: ცხვირი და ზედნაშენი კიჩოზე; გ) -ორკუნძულიანი: კიჩო, კომბინირებული
ცხვირი და ხიდური; დ) -ორკუნძულიანი:: ცხვირი, კომბინირებული კიჩო და ხიდური.

4
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

ნახ. 2. გემის ცხვირის ფორშტევენის ფორმები:

а — დახრილი; б—კლიპერული в — ბულბიანი; г — ყინულმჭრელი; д — პირდაპირი..

ნახ. 3. გემის კიჩოს ახტერშტევნების ფორმები: ა) - ჩვეულებრივი; ბ) -კრეისერის; ვ) -

ოთხკუთხა კიჩო

სხვადასხვა გემების გემბანის და კილის ხაზები:

5
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

ნახ. 3. ხვადასხვა გემების გემბანის და კილის ხაზები: а — საზღვაო; б — სამდინარო; в —

კონსტრუქციული დიფერენტით; г — წინა გამოწეული ნაწილით; д —მრუდხაზოვანი ( სპეციალური
გემები - იახტები და ა.შ.).

სხვადასხვა გემების წყალხაზები .

ცილინდრული ჩასმა.

6
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

ნახ. 4. სხვადასხვა ტიპის გემების წყალხაზები:

а — სატვირთო; б — ჩქარმავალის; в — პირდაპირი კიჩოთი; г ნელსიჩქარიანი.

სხვადასხვა გემების კორპუსის ფორმები, მიდელ-შპანგოუტის კვეთაში.

Рис. 5 - სატრანსპორტო; a) —ჩვეულებრივი გემის; б — ჩქარმავალი; в —ყინულმჭრელი;

г — ჩქარმვალი კატარღის; д — შიდა წყლებში მცურავი გემების; е — სამდინარო.

a) საზღვაო ჩვეულებრივი გემის კორპუსის ფორმა შუა-კამპოს კვეთაში.

б) მაღალსიჩქარიანი გემები - კარგი გარსშემოდენადი კონტურებით, მაღალი სიმაღლის

კუთხით წამოწევა ფსკერის და ღაწვის (კორპუსის კუთხე), დიდი მომრგვალებული
მრუდით.
7
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

В ყინულისმჭრელი გემების კორპუსი არის მომრგვალებული/დახრილი გვერდებით და

გაშლილი წყალქვეშა ნაწილით და წყალზედა ნაწილის ბლოკირებით. ასეთი განივი
კვეთის ფორმა ზრდის კორპუსის განივ სიმტკიცეს. გემის კორპუსის ყინულით
შეკუმშვის შემთხვევაში ყინულოვან წყლებში, ყინული შედის დახრილი მხარეების
გასწვრივ ან გემის ქვეშ, წყლიდან ამოწურვით წყლიდან, ან ამოგდებიტ ზემოთ;

г) მცირე წყალწყვის მაღალი სიჩქარიანი გემები (ნავები), უმეტეს შემთხვევაში, სწორი

ხაზები აქვთ გვერდების გაშლით გადამსვლელი კუთხით ფსკერისკენ ბოლოში, ოდნავ
ტალღოვანი ფორმის დიდი ამაღლებით;

д) შიდა სანავიგაციო სწრაფმავალი სიჩქარის გემები - ბრტყელ-ქვედა ფსკერებით,

წრიული ლოყაყურა გვერდებზე გადაქცევით. ასეთი წარმონაქმნები ზრდის გემბანის
ზედაპირსა და ოთახებს ფართობზე;

е) მდინარის ბრტყელი ფსკერებით გემები- ჰორიზონტალური ფსკერით, ვერტიკალური

გვერდებით და ლოყების ძვალვის მცირე რადიუსით. ასეთი განივი პროფილი
უზრუნველყოფს მაქსიმალური მოცულობის მოცულობას და იგი მოცემულია ნელი
მოძრაობის გემებზე, მინიმალური წყალჯდომით.

3. გემის კორპუსის მთავარი განზომილებები და მათი ურთიერთშეფარდება.

ნახ.1. გემის მთავარი განზომილებები

გემის კონსტრუქციული სიგრძე L – (სიგრძე ორ პერპენდიკულარს შორის Lnn) არის

ჰორიზონტალური მაძილი გემის ცხვირის დაბოლოების პერპენდიკულარი, რომელიც კვეთს
პერპენდიკულარულდ კონსტრუქციული წყალხაზის სიბრტყეს და კიჩოს პერპენდიკულარი, რომელიც
გადის საჭის ბალერში, კვეთს პერპენდიკულარულდ კონსტრუქციული წყალხაზის სიბრტყეს.
გემის კონსტრუქციული სიგანე B - კონსტრუქციული წყალხაზის ყველაზე ფართე ნაწილში.

ბორტის სიმაღლე H(D)- იზომება მიდელის სიბრტყეში ვერტიკალზე მთავარი სიბრტყიდან მთავარი
გემბანის ბორტის ხაზამდე.
კონსტრუქციული წყალშიგი T - იზომება ვერტიკალზე მთავარი სიბრტყიდან კონსტრუქციულ
წყალხაზამდე.
წყალსზედა ბორტის სიმაღლე F - იზომება მიდელის სიბრტყეში ვერტიკალზე საზაფხულო
სატვირთო წყალხაზიდან მთავარი გემბანის გარე ზედაპირისა და ბორტის გარშემოსვის გადაკვეთის
წერტილამდე.
8
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

ძირითადი მთავარი განზომილებების ფარდობები:
L/B – განსაზღვრავს სვლის უნარიანობას, რაც უფრო სწრაფია გემი მით უფრო მეტია მათი
ფარდობა.
L/H – განსაზღვრავს გემის საერთო სიმტკიცეს,
B/T – განსაზღვრავს გემის მდგრადობას და სვლის უნარიანობას,
H/T- განსაზღვრავს გემის ჩაუძირაობას და მდგრადობას.

გემის მთავარი განზომილებებია მისი სიგრძე-L; სიგანე - B; წყალქვეშა ჩაჯდომა-T;

და ბორტის სიმაღლე-H ( ნახ.4).
განასხვავებენ გაანგარიშებულ (თეორიული) და უდიდეს (გაბარიტული) მთავარ
განზომილებებს. პირველს იყენებენ გემის ზღვასვლადობის განსაზღვრის დროს, მეორეს
- ყველა პრაქტიკულ შემთხვევაში.
გაანგარიშებული სიგრძე არის მანძილი წინა ერდოსა და უკანა ერდოს შორის წყლის
წყალხაზის კვეთაში (ГВЛ). (LWL).
უდიდესი სიგრძე არის მანძილი კორპუსის კიდურის წინა და უკანა ერდოს შორის.
საანგარიშო სიგანე B -გემის კორპუსის უდიდესი სიფართე წყალხაზის სიბრტყეში.

უდიდესი სიგანე განპირობებულია კორპუსის ფორმით და მისი გამოშვერილი

ნაწილებით.
ჩაჯდომა არის უდიდესი ჩაძირულობა გემის სატვირთო წყალხაზამდე (ГВЛ), (LWL),
კორპუსის გამოშვერის ჩათვლით.
წინა ერდოს (T H ) და კიჩოს ჩაჯდომა (TK) იზომება ვერტიკალური ხაზზე ნიშნულების
მიხედვით. მათი სიდიდეების სხვაობა იძლევა დიფერენტის სიდიდეს.

გემის მთავარი განზომილებები: B - სიგანე, T- წყალჯდომა, H - ბორტის სიმაღლე, Lpp- გაანგარიშებული

სიგრძე, LOA - უდიდესი სიგრძე, LWL- გაანგარიშებული წყალხაზი, LOB- უდიდესი სიგანე.

გემის გრძივი პარამეტრების მთავარი განზომილებები:

9
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

Length Parameters of a Surface Ship.

სურათი 1ა: ზედაპირული გემის სიგრძის პარამეტრები.

 Forward Perpendicular (FP): წინა (ცხვირის) პერპენდიკულარი.

 Aft perpendicular (AP): ბოლო (კიჩოს) პერპენდიკულარი.
 Length between (LPP): გემის სიგრძე პერპრნდიკულარებს შორის.
 Length of Waterline (LWL): გემის კორპუსის სიგრძე გაანარიშებულ წყალხაზე.
 Length Overall (LOA): გემის უდიდესი სიგრძე.
 Baseline: საწყისხაზი. ან Keel (K): გემის ძირძელი (კილი)
 Deck -გემბანი
 Sheer of FP - შერსტრეკი ცხვირზე.
 Sheer of AP- შერსტრეკი კიჩოზე.

 Length between perpendiculars: გემის სიგრძე პერპრნდიკულარებს შორის.

 Length of Waterline: გემის კორპუსის სიგრძე გაანარიშებულ წყალხაზე.
 Length Overall (LOA): გემის უდიდესი სიგრძე.

10
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

 Sheer -შერსტრეკის სარტყელი

 Draft forward – წყალჯდომა წინ (ცხვირზე).
 Draft aft - წყალჯდომა კიჩოზე.
 Draft -წყალჯდომა
 Beam -გემის სიგანე.
 Depth -ბორტის სიმაღლე;
 Freeboard -ცურვადობის მარაგი;
 Rudder -საჭე

გემის ზედაპირული სიგრძის პარამეტრები.

 Length Overall -გემის უდიდესი სიგრძე.

 Length of Waterline: გემის კორპუსის სიგრძე გაანარიშებულ წყალხაზე.
 Draught aft - წყალჯდომა კიჩოზე.
 Engine – ძრავი
 Gear box – რედუქტორისკოლოფი.
 Shaft line –ლილვგაყვანილობის წირი.
 Propeller –სანიჩბავი ხრახნი
 Bow – ცხვირი
 Stern -კიჩო
 Staboard –მარჯვენა
 Port – მარცხენა
 Head Sea –შემხვედრი ტალღა.
 Following Seas -ზურგის ტალღა

11
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

გემის გვერდითი ( მხარის ხედი ) Commented [П1]:

Graphical representation of the dimensions used to describe a ship.

გემის განზომილებისათვის გამოყენებული ზომების გრაფიკული წარმოდგენა.:

Loaded water line: გემის კორპუსის სიგრძე დატვირთულ წყალხაზე. L.O.A.

Length Over all: გემის უდიდესი სიგრძე. Registred Length :
რეგისტრირებული სიგრძე. L.P.P. Length between
Perpendicular: სიგრძე პერპრნდიკულარებს შორის. LPP Rudder shaft: საჭის ლილვი.
Crossing point inside Bow plate and Upper deck: გადაკვეთის წერტილი ცხვირის
შიდა სარტყელის და ზედა გემბანის. Crossing point Bow
and Loaded water line: გადაკვეთის წერტილი, ცხვირის სარტყელისა და ზედა
გემბანის.

2 თემა. გემის აკრეფის სისტემა.

რომ განვიხილოთ თემა, gemis korpusis simtkiceze da akrefis sistemaze

ჩვენ უნდა ვიცოდეთ 10 მთავარი სტანდარტული ტერმინი
(ინგლისურ/ქართული), რომლებიც გამოიყენება გემთმშენებლობაში.
10 basic terms used in the ship construction. ლექციის შეზღუდული
დროის გამო ტერმინებს გაგაცნობთ პრაქტიკულებზე. მათი შესწავლა
სავალდებულოა თქვენი დამოუკიდებელი სამუშაო საათების (4 სთ) პერიოდში.

12
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

 cneba gemis korpusis simtkiceze da akrefis sistemaze

 gemis korpusi warmoadgens rTul inJinerul nagebobas romelzec moqmedebs mravali Zala, maT Soris
mniSvnelovania simZimis Zala da amomgdebi Zala. Aam ori Zalis moqmedebiT gemis mTliani da misi calkeuli
elementebi ganicdian deformacias.
 simZimis Zala da amomgdebi Zala ar aris Tanabrad ganawilebuli gemis sigrZeze. gansakuTrebiT
araTanabaradaa ganawilebuli amomgdebi Zala rodesac gemi imyofeba mRelvari zedapirze. (nax 1 a ) am
SemTxvevaSi gemis Sua nawili imyofeba talRis mwvervalze eseigi am dros Sua nawili ufro Rrmad aris
Camjdari wyalSi, xolo dabolavebebi amosulia wylidan. (nax 1 b) am SemTxvevaSi SebrunebiT, daboloebebi
imyofeba talRis mwvervalze eseigi Casulia wyalSi, Sua nawili imyofeba talRis ZirSi, eseigi amosulia wylidan.
Ppirvel SemTxvevaSi amomgdebi Zala ZiriTadad moqmedebs gemis Sua nawilSi, meore SemTxvevaSi
dabolavebebze.

 simZimis Zalisa da amomgdebi Zalis

gemis sigrZeze araTanabrad ganawileba
iwvevs gemis gaRunvas, ris Sedegad gemi
SeiZleba gadatydes. gemis unars gauwios
winaaRmdegoba gemis saerTo Runvas
grZivi simtkice ewodeba

.
 wylis wnevis moqmedeba, romelic
mimarTulia gemis zedapiris
perpindikularulაd, romelic iwvevs gemis ganivi kveTis formis cvlilebas, eseigi gemis borti da fskeri iRuneba
SigniT. gemis unars gauwios winaaRmdegoba ganivi kveTis formis cvalebadobas ganivi simtkice ewodeba.

gare Zalebi uSualod moqmedeben gemis korpusis calkeul elementebze da iwveven adgilobriv deformaciebs.
amisaTvis gems unda gaaCndes adgilobrivi simtkice..

imis garda, rom gems unda hqondea sakmarisi simtkice, gemis korpusi eqsploataciis yvela
SemTxvevaSi unda gaaCndes wyalSiuxwevadoba, romelsac uzrunvelჰyofs garSemosva, egreT wodebuli
“наружная обшивка” da zeda gembani. Ggarsis simtkicis uzrunvelyofisaTvis Signidan gamagrebuli aris
ganivi da grZivi ZelebiT. Aakrefis sistema ganisazRvreba umetesi Zelebis mimarTulebiT da arsebobs ganivi,
grZivi da kombinirebuli.

გემის კილის ჩამოყალიბება. გემის

მშენებლობისას პირველია, რომ კილი იყოს ბლოკებზე განთავსებული. აქედან გამომდინარე,

კილის გადების დრო ითვლება გემის მშენებლობის დასაწყისად. ასე რომ, კილიl

არის ფოლადის ფურცელი ოდნავ მეტი სისქის, ვიდრე სხვა მიმდებარე ფურცლები მათ

გვერდებზე. ეს ზედაპირი (ფართობი) უფრო მეტ გაძლიერებას მოითხოვს, რადგან გემი ამ

ზედაპირით (ფართობით) დგას ბლოკებზე, მშენებლობის პროცესში, ასევე მშრალ დოკის (dry

docks) ბლოკებზე დგომის დროს. ასე, რომ კილი არის გემის ხერხემალი, რომელზედაც ხდება

სხვა კონსტრუქციების აგება: ფსკერის, ბორტების და გემბანების აგება.

წლობით წარსულში გემის კილის ჩამოყალიბება ფაქტობრივად, ხდებოდა

ბლოკებზე. ქვემოთ იხილეთ ტიტანიკის კილი ბლოკებზე.

13
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

დღესდღეობით კილის გადების დროდ ითვლება ის დრო, როდესაც ხომალდის

ნაგებობის პირველი ნაკადი მოთავსებულია ხის ბლოკებზე. ქვემოთ იხილეთ კილის
გადება სამგზავროგემი "ზღვების ჰიმნი"-ს.

14
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

nax 2a-ganivi akrefis sistama; nax 2b-grZivi akrefis სistema; nax 2g-kombinirebuli akrefis
sistema

rodesac ganivi akrefis sistamaa (nax 2a ) garsi gamagrebulia ZiriTadaT ganivi mimarTulebis
ZelebiT, romlebic miedinebian gembanis qvemoT, bortze da fskerze. Gganivi Zelebis SeerTeba erTmaneTSi
warmoqmnis Spangoutis CarCos, romlebsac ayeneben gemis mTel sigrZeze 500-800 mm-iT daSorebiT
erTmaneTisagan. Gganivi Zelebis dacilebas erTmaneTisagan Spacia ewodeba.
ganivi akrefis dros aris xSiri Spangoutis CarCo, romelic kargad uzrunvelyofs ganiv simtkices, rac
umTavresia mokle da farTo gemebisaTvis. grZiv simtkices am SemTxvevaSi uzrunvelyofs “” da gembani.
Ggemis sigrZis gazrda iwvevs “გარეთა სამოსი” sisqis gazrdas an unda davayenoT ganivi Zelebi, radgan
vuzrunvelyoT ganivi simtkice.
rodesac grZivi akrefis sistemaa (nax 2 b) garsi gamagrebulia grZivi ZelebiT, romlebic miedinebian
gembanis qvemoT, fskerze da bortze. ერთმანეთისგან დაშორებული არიან 750 – 900 მმ.

 grZivi Zelebis didi raodenoba saSualebas gvaZlevs naklebi masalebis gamoyenebiT vuzrunvelyoT
saerTo grZivi simtkice, radganac Zelebi iReben monawileobas grZiv Runvaze, meore mxriv izrdeba garSemosva
“обшивкиc” mdgradoba. Gganiv simtkices am dros uzrunvelyofs ganivi tixarebi, romlebsac ayeneben ufro xSirad
vidre ganivi sitemis akrefis dros an meti simtkicis Spangoutis CarCos, rac iwvevs ganyofilebebis Semcirebas. Amis
gamo Gganivi akrefis sistemam ipova farTo gamoyeneba mSraltvirTmzid gemebze.

rodesac kombinirebuli akrefis sistemaa (nax 2 g) aqamde aRniSnuli uaryofiTi maxasiaTeblebi
SegviZlia aRmovfxraT. AaseTi sistemiT akrefis dros gembani da fskeri ikrifeba grZivi akrefis sistemiT, xolo
borti ganivi akrefis sistemiT. aseTi kombinaciiT akrefis dros bortis Spahgoutebi kargad uzrunvelyofen ganiv
simtkices ganyofilebis Semcirebis gareSe, xolo fskeris da gembanis grZivi Zelebi uzrunvelyofen grZiv
simtkices naklebi masalebiT.

15
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

1. ბიმსი/Beam ; 2. შპანჰოუტი/Web Frame; 3. გემის ბორგტის კუთხე (ღაწვი)/Bilge, Quarter; 4. მეორე

ფსკერი/Second floor; 5. ჰორიზონტალური კილი/Keel, Grider; 6. ფლორი/Floor; 7. გარსამოსი/Shell;
8. გემბანის დახურვა 9. ბიმსი.

1. ბიმსი/Beam ; 2. შპანჰოუტი/Web Frame; 3. გემის ბორგტის კუთხე (ღაწვი)/Bilge, Quarter; 4. მეორე

ფსკერი/Second floor; 5. ჰორიზონტალური კილი/Keel, Girder; 6. ფლორი/Floor; 7. გარსამოსი/Shell; 8.
გემბანის ნაფენი/Deck plating; 9. ბიმსი/Beam; 10. ტრიუმის სამოსი/Plating of hold; 11. ბორტის
სტრინგერი/Side stringer; 12. ვერტიკალური კილი/ Vertical Keel

16
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

3. Kkonstruqciebis SeerTebis meTodebi და მათი უპირატესობა.

გემთმშენებლობაში სტრუქტურების ნაწილების SeerTebis ორი ძირითადი meTodia: შედუღებითი და
მოქლონური (заклепочный) შეერთება. ძირითადი არის ელექტრო შედუღების მეთოდი, მხოლოდ
ცალკე სტრუქტურებში გამოიყენება მოქნოლური(ზაკლოპკები) შეერთება. კონსტრუქციების შეერთება
ელექტრონული შედუღების მეთოდით იძლევა დიდ უპირატერესობას როგორიცაა:

1) გემის კორპუსის წონის შემცირება დაახლოებით 20%-ით

2) კორპუსის შეერთებაზე წყალგაუმტარობის გაუმჯობესება.

3) შედუღების ტექნოლოგიის გამარტივება ამცირებს გემის მშენებლობის ღირებულებას 50% -ით და

მკვეთრად ამცირებს მშენებლობის პერიოდხ.

4) კორპუსის ნაწილების წარმოების ოპერაციების შემცირება კორპუსისდამამუშავებელ სამქროებში და

როგორც შედეგი გემთმშენებლ ქარხნებში დანადგარების ღირებულების შემცირება.

5) გემისკორპუსის სამუშაოების დროს ხმაურის მკვეთრი შემცირებისათვის გამოიყენება შეზღუდვები

სამუშაოებზე: მოქლონური შეერთების სამუშაოები (клепальных работ, ჭედურობა (чеканки) ,
აგრეთვე ჭრის და ბურღვის ოპერაციები, რაც უკიდურესად საზიანოა მუშების ჯანმრთელობისათვის.

ელექტრო-შედუღებლური ნაკრები ხორციელდება ხელით (ნახ.50- 51),

ნახევრად ავტომატურად ან ავტომატურად (იხილეთ ქვემოთ).

Рис. 50. Типы основных сварных соединений: а — встык; б — тавровые; в — угловые; г — соединение внахлестку.

17
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

18
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

Рис. 51. Расположение сварных швов в пространстве: а — нижний; б — вертикальный; в — горизонтальный; г — верхний (потолочный).

Рис. 52. Классификация сварного шва в зависимости от способа выполнения: а — сплошной; б — прерывистый; в —
шахматный.

Рис. 53. Формы закладки головок заклепок: а — полукруглая; б — полупотайная; в — коническая; г — потайная.

19
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

მოქლონური (заклепочный) შეერთება.

Geoje shipyard in South Korea which boasts of

launching around 30 ships a year, 68% of its
production processes is carried out by robotic
systems which contributed to achieve it such a
high production rate.

Geoje shipyard სამხრეთ კორეაში,

20
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

რომელიც წელიწადში,დაახლოებით 30 გემს უშვებს

წყალში. მისი წარმოების პროცესების 68%
ანხორციელებს რობოტიკური სისტემები, რამაც
ხელი შეუწყო ასეთი მაღალი პროდუქტიურობის
მაჩვენებელს.

Прочность корпуса судна - გემის კორპუსის სიმტკიცე

გემის კორპუსის სიმტკიცის გაზომვის პროცედურა

ხორციელდება სივრციურად განაწილებული სენსორების და
EDX-3000B სისტემის მონაცემთა შეძენისა და ანალიზის
გამოყენებით.

სტუდენტების დამოუკიდებელი მუშაობა - მომზადება

პრაქტიკულებისათვის.

21
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

შეისწავლეთ-ნაგებობების, კონსტრუქციების და აღჭურვილობის

დასახელება. ქართულად ან ინგლისურად (რუსულად).

გამოყენებულია:
მთავარი სახელმძღვანელო :ზ. ღომიძე „გემის კონსტრუქცია და
მოწყობილობები“ 2010 წ. რიდერი ელექტრონული სახით ბიბლიოთეკა.

სახელმძღვანელოები : საზღვაო ლექსიკონი English-პ.ა. ფავოროვი;

Georgian-Russian. - როლანდი რიჩკოვი 2010/ საზღვაო ტენიკური
ლექსიკონი-Russian- English /English-Russian; ვ.ბარათაშვილი /საზღვაო
ტერმინოლოგია; Русско-Английский справочник морской терминологии
Русско – Англииский, Maritime Terminology Dictionary Russian-English .
ზ. ბეჟანოვი „ Guide to Maritime English” – 2010 წ. ინფორმაციები
ინტერნეტიდან Google ₾https://forshipbuilding.com/ship-
structure/#bottom

გადათარგმნეთ გემის კონსტრუქციის სახელი, ტიპი,

აღჭურვილობა, მოცემული ნახაზების, სქემების და ტექსტების
მიხედვით.

თარგმნა ინგლისურიდან-ქართულად (ქართულიდან-

ინგლისურად).

განმარტება : ქართულად ან ინგლისურად (რუსულად).

პრაქტიკული 3. კვირა II.

გემის კორპუსის მთავარი ზომები და ფორმები

გემის კორპუსის განხილვა ხდება სამი ძირითადი ურთიერთპერპენდიკულარულ სიბრტყეებზე (ნახ

1):ფრონტალური, ჰორიზონტალური და პროფილური, რასაც
დიდი მნიშვნელობა აქვს გემის კორპუსის ზომების და ფორმების დასადგენად.

22
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

ნახ 1: - ფრონტალური, - პროფილური. -

ჰორიზონტალური

გემის კორპუსის ფორმის სრული წარმოდგენისათვის კორპუს კვეთენ დამხმარე სიბრტყეებით,

რომლებიც ძირითადი სიბრტყეების პარალელურია.

განვიხილოთ გემის თეორიული ნახაზი (ნახაზი 2), სადაც ნაჩვენებია გემის კორპუსის
კვეთა დამხმარე სიბრტყეებით.

1 5 2 3 1

5 6 5

ნახ.2. გემის კორპუსის კვეთა დამხმარე სიბრტყეებით. .დიამეტრალური სიბრტყე;

.ბორტის ხაზები; .შპანგოუტები; .ბატოკსი; .წყალხაზები;

ფრონტალური - წარმოადგენს ვერტიკალურ სიბრტყეს,რომელიც გადის გემის მთელ

სიგრძეზე და ყოფს გემის სიფართეს ორ სიმეტრიულ ნაწილად, მარცხენა და მარჯვენა
ბორტებად. ამ სიბრტყეს დიამეტრალური სიბრტყე ეწოდება (დს). გემის კორპუს თუ
გადაკვეთავთ დიამეტრალური სიბრტყის პარალელური სიბრტყეები თ, მივიღებთ მრუდწირ
ხაზებს - ბატოქსებს. ყველა ბატოქსის პროექციას დიამეტრალურ სიბრტყეზე გვერდითი ხედიე
წოდება.

ჰორიზონტალური - წარმოადგენს ჰორიზონტალური სიბრტყე, რომელიც გადის

გემის კორპუსის ყველაზე ქვედა წერტილში მთავარი სიბრტყე ეწოდება (მს). გემის კორპუს თუ
გადავკვეთ მთავარი სიბრტყის პარალელური სიბრტყეებით მივიღებთ მრუდწირ ხაზებს -
23
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

თეორიულ წყალხაზებს. ყველა თეორიული წყალხაზის პროექციას მთავარ სიბრტყეზე

ნახევარსფეროს უწოდებენ.

პროფილური - წარმოადგენს ვერტიკალურ სიბრტყეს, რომელიც გადის გემის

თეორიული სიგრძის შუაში და გემის ყოფს ორ ნაწილად, ცხვირისა და კიჩოს. ამ სიბრტყეს
მიდელ - შპანგოუტის სიბრტყე ეწოდება (3).

მთავარი სიბრტყის და დიამეტრალური სიბრტყის გადაკვეთა წარმოქმნის მთავარ ხაზს

(მხ), ხოლო დიამეტრალური სიბრტყის გადაკვეთა თეორიული ზედაპირის კორპუსის ფსკერის
ნაწილში კილის ხაზი ეწოდიბა. წყალხაზი, რომელიც ემთხვევა წყნარი წყლის ზედაპირს გემის
სრული დატვირთვის დროს, საპროექტო წყალშიგის დროს კონსტრუქციული (კწხ) ან
სატვირთო წყალხაზი ეწოდება (სწხ).

პრაქტიკული 4. კვირა II.

2 თემა. გემის აკრეფის სისტემა.

Конструкция корпуса стального судна- რკინის გემის

კონსტრუქცია

В настоящее время различают три системы

набора корпуса: поперечную, продольную и
комбинированную.

ПОПЕРЕЧНАЯ СИСТЕМА набора корпуса.- განივი

აკრეფის სიტემა.

24
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

Рис. 32. Поперечная система набора

корпуса.
Обозначения позиций смотри в подписи к
рис. 34.

При этой системе балки главного направления во всех

перекрытиях: БИМСЫ – в палубных, ШПАНГОУТЫ – в
бортовых, ФЛОРЫ – в днищевых, расположены поперёк судна.

Поперечная система набора применяется на сравнительно

коротких судах (до длины 100-130 м), т.к. на корпус короткого
судна действует небольшой изгибающий момент. Общая
продольная прочность таких судов обеспечивается
сравнительно небольшой толщиной настила палубы и обшивки
днища с небольшим количеством перекрёстных связей
карлингсами и днищевыми стрингерами, расположенными
вдоль судна.

Применение поперечной системы набора на более длинных

судах приводит к резкому возрастанию толщины листов
25
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

палубы и днища для обеспечения их устойчивости при

сжимающих усилиях, а это снижает грузоподъёмность судна.

Поперечная система набора выгодна на ледоколах и судах

ледового плавания, т.к. хорошо обеспечивает устойчивость
листов днища и палубы при поперечном сжатии судна льдами.

К преимуществам поперечной системы набора следует

отнести простоту конструкции, лёгкость стыковки секции на
стапеле, без большого числа продольных связей легче
обеспечить непроницаемость поперечных переборок.

Недостатком системы является большое число гибочных

работ.

ПРОДОЛЬНАЯ СИСТЕМА набора корпуса.-გრძივი

აკრეფის სისტემა.

51 6 38 8 50 52 7 5 3 4 38 1 2
Рис. 33. Продольная система набора
корпуса.
Обозначения позиций смотри в
подписи к рис. 34.

26
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

При данной системе набора во всех перекрытиях в средней

части длины корпуса балки главного направления
расположены вдоль судна. Оконечности судна при этом
набираются по поперечной системе набора, т.к. в оконечностях
продольная система не эффективна. Балками главного
направления в средних днищевых, бортовых и палубных
перекрытиях являются соответственно днищевые, бортовые и
под палубные продольные рёбра жёсткости. Перекрёстными
связями служат флоры, равные шпангоуты и рамные бимсы.

Применение продольной системы в средней части длины

судна позволяет обеспечить высокую продольную прочность.
Поэтому данная система применяется на длинных судах,
испытывающих действие большого изгибающего момента.

Большое число продольных рёбер жёсткости обеспечивает

хорошую устойчивость листов палубы, и днища при
продольных сжимающих нагрузках, что позволяет применять
листы из высокопрочной низколегированной стали меньшей
толщины. В результате увеличивается грузоподъёмность судна.

К недостаткам следует отнести установку высокого рамного

набора, загромождающего трюма: большое количество
отверстий в поперечном наборе.
КОМБИНИРОВАННАЯ СИСТЕМА набора корпуса.-
კომბინირებული აკრეფის სისტემა.

27
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

Рис. 34. Комбинированная система набора корпуса;

1—обшивка днища; 2—голубница; 3 — киль вертикальный; 4—

киль горизонтальный; 5—ребро жесткости флора; 6—стрингер
днищевой; 7 — .лаз; 8—флор сплошной; 9— кница
скуловая; 10—стрингер бортовой; 11—шпангоут обыкновенный
трюмный; 12—лист накладной; 13 — шпангоут рамный
трюмный; 14— кница; 15—полубимс обыкновенный; 16—
фальшборт; 17—стойка фальшборта; 18—концевой бимс; 19—
планширь; 20_—бимс обыкновенный; 21—переборка
поперечная; 22—карлингс; 23—настил верхней палубы; 24—
комингс люка поперечный; 25—ребро жесткости
комингса; 26— лист вварной утолщенный; 27—стойка
переборки рамная; 28—стойка переборки обыкновенная; 29 —
стрингер палубный; 30—ширстрек; 31 — обшивка борта; 32—
лист скуловой обшивки; 33— стойка доковая; 34 —
бракета; 35—контрфорс; 36 — пиллерс; 37 – комингс люка
продольный; 38 – ребро жёсткости; 39 – стрингер
скуловой; 40 – настил нижней палубы; 41 – шпангоут
твиндечный обыкновенный; 42– полубимс рамный; 43 –
полупереборка твиндечная; 44 – ребро жёсткости
подпалубное; 45 – пайол; 46 – скоба; 47 – рыбинс; 48 –
28
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

полупереборка трюмная; 49 – настил второго дна; 50 – ребро

жёсткости днища; 51 – ребро жёсткости настила второго
дна; 52 – переборка продольная; 53 – поясок; 54 –
распорка; 55 – ребро жёсткости борта; 56 – бимс рамный; 57 –
лист верхней скулы; 58 – ребро жёсткости переборки; 59 –
шельф.

При данной системе набора палубные и днищевые

перекрытия в средней части длины корпуса набираются по
продольной системе набора, а бортовые перекрытия в средней
части и все перекрытия в оконечностях - по поперечной
системе набора.

Такое комбинирование систем набора перекрытий позволяет

более рационально решить вопросы общей продольной и
местной прочности корпуса, а также обеспечить хорошую
устойчивость листов палубы и днища при их сжатии.

Комбинированная система набора применяется на

крупнотоннажных сухогрузных судах и низко бортовых
танкерах. Применение данной системы набора приводит к
увеличению грузоподъёмности судна, т.к. из-за рационального
размещения балок набора в поперечном сечении корпуса
можно снизить толщину листового и профильного проката.

29
 შორეული ნაოსნობის კაპიტანი იური ქადარია

გემის ტიპები, კონსტრუქციები და აღჭურვილობა

II კვირა .
ლექცია II.

30