Professional Documents
Culture Documents
Bag-Ong Yanggaw Ang Filipinong May Timpl PDF
Bag-Ong Yanggaw Ang Filipinong May Timpl PDF
Bag-‐ong
Yánggaw
Ang
Filipinong
may
Timplang
Bisaya
sa
Kamay
ng
Makatang
Tagalog
na
si
Rebecca
T.
Añonuevo1
JOHN
IREMIL
E.
TEODORO
Associate
Professor
Department
of
Languages
College
of
Arts
and
Sciences
Miriam
College
Sa
mga
kuwentong
bayan
hinggil
sa
aswang
sa
Isla
Panay,
pinaniniwalaan
na
ang
aswang
na
"bag-‐ong
yánggaw"
ang
pinakamatapang
at
pinakaagresibo.
Sila
ang
nanunugod
at
nanununggab
dahil
atat
na
atat
silang
kumain
ng
tao.
Kapag
buwan
ng
Mayo
lumalabas
ang
mga
bagong
yánggaw.
Noong
bata
pa
ako,
binabalaan
ako
ng
aking
mga
magulang
na
huwag
magpagabi
sa
tabingdagat
dahil
Mayo
at
may
mga
bagong
yanggaw
na
naghahanap
ng
batang
makakain.
Ang
"yánggaw"
ay
paraan
ng
pagkahawa
sa
pagiging
aswang.
Ang
nais
kong
talakayin
sa
papel
na
ito
ay
ang
sumususunod:
Una,
ang
kilusang
"Filipinong
may
Timplang
Bisaya"
sa
Panay,
at
pangalawa
ang
paggamit
ni
Rebecca
Anonuevo
ng
Filipinong
ito
sa
kaniyang
mga
tula.
Yánggaw
at
Dëngán
May
dalawang
katagang
Kinaray-‐a
at
Hiligaynon
akong
nais
munang
ipaliwanag:
ang
yánggaw
at
ang
dëngán.
Ang
yánggaw
ay
paraan
ng
mga
aswang
na
hawaan
ang
isang
tao
ng
pagiging
aswang
nila.
Kadalasan
ay
sa
pamamagitan
ng
laway.
Halimbawa
iinom
ka
ng
tubig
na
nilawayan
ng
isang
aswang.2
Sa
diksiyonaryo
ni
John
Kaufmann,
ang
yánggaw
“attraction,
inclination,
propensity;
to
attract,
habituate,
cause
a
liking
for,
make
partial
to,
make
(grow)
fond
of”
(538).
Kapansin-‐pansin
na
wala
ang
kontekstong
aswang
sa
pagpapakahulugan
ni
Kaufmann.
Isa
kasi
siyang
pari
ng
mga
misyonerong
Mill
Hill
at
ang
diksiyonaryo
niyang
Visayan-‐English
Dictionary
(Kapulungan
Binisaya-‐Ininglis)
na
nalathala
noong
1934
ay
dinisenyo
para
sa
mga
misyonerong
tulad
niya
sa
Panay
na
kailangang
matuto
ng
Hiligaynon
at
Kinaray-‐a.
Nais
kong
gamitin
ang
katagang
yánggaw
sa
parehong
nabanggit
na
kahulugan.
Nakapag-‐asawa
si
Becky
ng
isang
makatang
Hiligaynon
na
taga-‐Pilar,
Capiz.
Ang
Capiz
ay
sikat
sa
mga
aswang.
Malamang
nayánggaw
na
talaga
si
Becky.
Unti-‐unti
napapaibig
na
rin
siya
sa
kultura
at
wikang
Panay.
Ang
dëngán
naman
ay
isang
kakaibang
konseptong
Panay
na
ang
literal
na
kahulugan
ay
“kasabay.”
Ito
ay
parang
“kululuwang
kakambal”
ng
bawat
tao.
Kasa-‐
kasama
mo
ang
iyong
dëngán
saan
ka
man
pumunta.
Ang
dëngán
ay
para
ding
aura
na
kung
mahina
ito
ay
magkakasakit
ka.
Kapag
malakas
naman
ang
iyong
dëngán,
hindi
ka
matatalo
sa
mga
pagtatalo,
hindi
ka
tatablan
ng
kulam
o
hiwit
o
barang,
at
hindi
ka
rin
masasaktan
ng
mga
nilalang
na
di
nakikita
at
ng
mga
aswang.3
Ito
ang
dahilan
kung
bakit
hindi
basta-‐basta
natitinag
si
Becky.
Nasasaksihan
ko
2
ito
ngayon
sa
kaniyang
paglaban
sa
mga
administrador
ng
Kolehiyong
Miriam
dahil
sa
iligal
at
inmoral
na
pagtatanggal
sa
aming
mga
tenured
na
mga
general
education
na
guro
upang
gawong
kontraktuwal.
Hindi
kayang
makipagtalo
ng
kahit
sinumang
administrador
kay
Becky
sa
pasalita
o
pasulat
man
na
paraan.
Lalo
kasing
tumatapang
at
lumalakas
ang
dëngán
ng
isang
taong
nasa
panig
ng
katotohanan
at
katarungan.
Ang
taong
wala
sa
katwiran
ay
madaling
panghinaan
ng
dëngán.
Sa
librong
The
Enduring
Maaram
Tradition
ng
antropologong
taga-‐Antique
na
si
Alicia
P.
Magos
tinalakay
niya
ang
konsepto
ng
dëngán.
“The
dungan
is
the
essence
of
life
and
existence.
It
is
the
‘thing’
which
gives
animation
and
vitality
to
a
person,
for
without
it
the
person
would
get
sick
and
die
not
long
after
the
loss.
It
is
also
referred
to
as
a
‘spirit’
since
normally,
it
cannot
be
seen
by
the
eye,
unless
it
comes
out
of
the
body
and
assumes
some
other
form.”
(49)
Ang
literal
na
kahulugan
ng
dëngán
ay
“sabay”
o
“kasabay.”
Isang
espiritu
ito
na
kasa-‐kasama
ng
isang
tao.
Saan
ka
man
pumunta,
kasama
mo
ang
iyong
dëngán.
Magkakaproblema
ka,
pisikal
man
o
sikolohikal,
kung
di
mo
kasama
ang
iyong
dëngán.
“It
can
refer
to
a
person’s
intellectual
or
mental
capacity
or
to
a
psychological
trait
like
the
‘ability
to
dominate
or
persuade
others.’
When
a
person
has
a
strong
dungan,
he
said
to
have
‘willpower.’”
(48)
Kung
kayâ,
humanda
pa
ang
sinumang
haharap
kay
Becky
at
sa
kaniyang
dëngan.
Filipinong
may
Timplang
Bisaya
Dekada
90
nang
pasimulan
ni
Leoncio
P.
Deriada
ang
kilusan
ng
paggamit
sa
pagsulat
ng
“Visayan-‐laced
Filipino”
sa
Kanlurang
Bisayas.
Bahagi
ito
ng
inhenyeriyang
panliteratura
na
kaniyang
ginawa
sa
rehiyon.
Una
niya
itong
tinawag
na
“Visayan-‐based
Filipino.”
Kalaunan,
tinawag
naman
ito
ni
Virgilio
S.
Almario
na
“Filipinong
may
timplang
Bisaya.”
Sa
kaniyang
papel
na
inilathala
sa
Kritika
Kultura
noong
2002
na
pinamagatang
“Literature
Engineering
in
West
Visayas”
ipinaliwanag
niya
ang
uri
ng
wikang
pambansa
na
ito.
More
deliberate
is
my
involvement
in
this
radical,
more
calculated
engineering
of
a
brand
o
Filipino
which
I
believe
is
the
intention
of
the
Philippine
Constitution.
The
Constitutional
mandate
is
clear.
The
national
language
is
not
Tagalog
but
the
natural
fusion
of
words
and
concepts
from
the
different
languages
in
the
country
as
well
as
loan
words
from
Spanish,
English,
Chinese,
Arabic
and
other
foreign
languages.
Let
alone,
this
fusion
will
take
centuries.
The
3
development
of
language
can
be
hastened
if
there
is
planning
and
judicious
implementation.
Una
kong
pinansin
ang
paggamit
ni
Becky
ng
uring
ito
ng
Filipino
nang
ribyuhin
ko
ang
kaniyang
librong
Kalahati
at
Umpisa
para
sa
jornal
na
IDEYA
ng
De
La
Salle
University-‐Manila
noong
2009.
Nakatawag-‐pansin
kasi
sa
akin
ang
paggamit
ni
Becky
ng
mga
katagang
Hiligaynon
sa
ilang
mga
tula
niya
sa
librong
ito.
Halimbawa
may
mga
tula
siya
na
ang
pamagat
ay
“Luyag”
ay
“Kadlaw.”
Sa
sumunod
naman
iyang
libro
na
Isa
Lang
ang
Pangalan,
may
tula
siya
tungkol
sa
namayapa
niyang
ina
na
ang
pamagat
ay
“Nahidlaw,”
isang
napakagandang
katagang
Kinaray-‐a/Hiligaynon
na
ang
ibig
sabihin
ay
pangungulila
o
pananabik
sa
isang
taong
malayo
o
wala
na.
Masyadong
may
pagka-‐new
critical
ang
pagbabasa
kong
iyon.
Masyado
akong
tumutok
sa
mga
pormal
na
element
ng
paggamit
ni
Becky
ng
mga
katagang
Hiligaynon
sa
kaniyang
tula.
Hindi
ko
na
gagawin
ito
ngayon.
Sa
halip,
sa
pagbabasa
ko
ng
mga
bagong
tula
ni
Becky
sa
Filipinong
may
timpalang
Bisaya,
tututok
ako
sa
sinasabi
ng
kaniyang
mga
tula
hinggil
sa
kulturang
Panayanon
at
pagtatagpo
ng
kulturang
ito
at
ng
kulturang
Tagalog
na
siyang
kinabibilangan
ni
Becky.
Nais
kong
ding
tumutok
sa
pagiging
public
intellectual
ni
Becky
bilang
makata.
Hindi
lamang
kasi
niya
pinag-‐isa
ang
Panay
at
Pasig
sa
kaniyang
tula,
ginawa
pa
niya
itong
tunay
na
pambansa
at
internasyonal.
Limang
Bagong
Tula
ni
Becky
Susuriin
ko
sa
panayam
na
ito
ang
limang
bagong
tula
ni
Becky
na
gumagamit
ng
Filipinong
may
timplang
Bisaya:
1.
“Dëngán,”
2.
“Sirum-‐sirum,”
3.
“Nalipatan,”
4.
“Úntata,”
at
“Diin.”
Sa
notes
pa
lamang
sa
Facebook
ni
Becky
nalathala
ang
mga
tulang
ito.
“Dëngán”
Ayon
kay
Deriada,
isang
kakaibang
katangian
ng
mga
taga-‐Panay
ang
paniniwala
tungkol
sa
dëngán.
Nang
ginamit
ito
ni
Becky
sa
kaniyang
tula,
niyakap
niya
ang
pananaw
sa
mundo
na
Panaynon.
Sa
tulang
ito
binibigyang
kahulugan
ng
persona
kung
ano
ang
dëngan
na
may
himig
ng
pagkamangha.
Naikuwento
ko
sa
kaniya
minsan
na
noong
maliit
pa
kami
ng
kapatid
kong
si
Gary
sa
bahay
ng
mga
lola’t
lola
namin
sa
Antique,
isang
ritwal
sa
paglubog
ng
araw
ang
palaging
ginagawa
ng
aming
Lola
Matea,
ina
ng
Tatay
namin,
o
ni
Lola
Flora,
ang
matandang
dalagang
tiya
ng
Tatay
ko
na
siyang
paborito
naming
lola.
Kapag
nakauwi
na
kami
sa
hapon
mula
sa
paglalaro
sa
tabingdagat,
tumatayo
kami
ng
kapatid
kong
si
Gary
sa
tabi
ng
aming
Lola
at
nakaharap
kami
sa
bukas
ng
bintana.
Habang
unti-‐unting
lumalatag
ang
dilim,
tinatawag
ng
aming
Lola
ang
dëngán
ni
Gary
dahil
baka
sa
sobrang
paghahabulan
at
kasiyahan,
naiwan
ito
sa
tabingdagat.
Tahimik
naming
pinapanood
ang
aming
Lola
habang
isinisigaw
niya
sa
bintana
na,
“Krrrruuutay!
Uli
ang
dëngan
nanday
Junjun
kag
Gary!
Krrrruuutay!
Uli
ang
dëngan
nanday
Junjun
kag
Gary.”
Siguro
mga
pitong
beses
niya
itong
inuulit.
Pagkatapos
nito,
maaari
na
kaming
linisan
at
bihisan
ng
aming
yaya
para
humanda
na
sa
hapunan.
Ang
Nanay
namin
na
nagmula
sa
Digos,
Davao
del
Sur
ay
nakikinig
lamang
sa
isang
tabi.
Palagi
niyang
sinasabi
na
sa
Antique
lang
daw
siya
natutong
maniwala
sa
mga
“ganiyan-‐ganiyan”
dahil
wala
naman
daw
ito
sa
Mindanao
kung
saan
siya
lumaki.
4
Kapag
naglalakad
kami
sa
amin
sa
niyugan
at
may
makakasalubong
kami
na
may
repustasyon
na
aswang,
o
mula
sa
ilang
pamilya
sa
barangay
namin
na
“ginakuno-‐kuno,”
o
pinagtsitsismisang
mga
aswang,
bubulungan
ako
ng
Nanay
o
ng
Lola
o
Tita
ko,
depende
kung
sino
ang
aking
kasama
ng,
“Bato
dëngán!”
o
“Laban
dëngán”
upang
kung
aswangin
o
usugin
man
ako
ay
hindi
tatablan.
At
kung
minsan,
dahil
taklesa
ang
Nanay
ko
at
aking
Lolo
Matea,
sasabihan
pa
nila
ang
mga
pumapansin
sa
amin
sa
daan
na,
“Hoy
‘wag
mong
aswangin
ang
apo/anak
ko
ha.”
Nakapagtataka
lang,
hindi
nagagalit
ang
mga
pinagsasabihan
nila
nito.
Sa
ganitong
paraan,
mauunahan
mo
sa
dëngán
ang
aswang.
Dito
sa
Maynila,
maaari
nating
gamitin
ang
dëngán
laban
sa
mga
Budol-‐Budol
Gang
o
di
kaya
sa
mga
traffic
enforcer
na
nanghuhulidap
lamang.
Sa
tula
ni
Becky,
ang
pangalan
ng
pamangkin
kong
si
Juliet
ang
kaniyang
ginamit.
Karamihan
pa
rin
sa
amin
sa
Antique
ay
naniniwala
sa
dëngán.
Karaniwang
maririnig
ang
mga
komentong,
“Naunahan
na
ako
sa
dëngán
ba,”
kapag
halimbawa
natalo
sa
pagtatalo
o
napilit
na
gawin
ang
ayaw
niyang
gawin.
Subalit
hindi
na
namin
ginagawa
kay
Juliet
ang
ritwal
ng
pagtawag
pauwi
ng
kaniyang
dëngán.
Hindi
kaya
ang
sinasabi
sa
atin
ng
tula
ay
dapat
huwag
kalimutan
ang
ritwal
na
ito?
Baka
lalong
higit
nating
kailangan
ang
ating
mga
dëngán
sa
panahong
ito
na
lalong
nagiging
mariit
ang
ating
mundo?
Siguro
kailangang
malakas
ang
dëngan
mo
upang
tanggihan
at
labanan
ng
kurapsiyon
kung
halimbawa
ikaw
ay
isang
politiko
o
alagad
ng
gobyerno.
Siguro
kailangang
malakas
ang
dëngán
mo
kung
gusto
mong
magkaroon
ng
focus
sa
iyong
pag-‐aaral
upang
tumaas
ang
iyong
mga
grado.
Siguro
kailangan
malakas
ang
dëngán
mo
kung
kailangan
mong
makipaglaban
para
sa
kung
ano
ang
tama,
totoo,
at
makatarungan.
Kaya
angkop
lamang
ang
katapusan
ng
tulang
ito:
“Gising
iyon,
O,
/
Gigisingin.”
Katulad
ng
Tagalog
na
“kaluluwa”
o
ng
Ingles
na
“soul,”
walang
kamatayan
ang
dëngán.”
Katulad
ng
kaluluwa,
tuluyan
lamang
naghihiwalay
sa
atin
ang
ating
dëngán
sa
oras
ng
ating
kamatayan.
The
dungan
leaves
the
body
via
the
nose,
eyes,
ears,
and
other
orifices
and
eventually
goes
with
the
air
or
wind
towards
the
upper
region
where
it
stays
with
other
dungan
waiting
for
the
time
when
it
can
find
a
body
to
enter.
Once
a
dungan
permanently
leaves
the
body,
it
undergoes
some
kind
of
transformation
and
it
is
now
referred
to
as
kalag
(literally,
“to
untie”
or
“to
loosen”).
(Magos
50)
Hindi
namamatay
ang
dëngan.
Maaari
ito
magreinkarnasyon
sa
tamang
tao
at
pagkakataon.
Habang
naghihintay,
nagiging
“kalag”
muna
ito
o
isang
kaluluwa.
Pansinin
na
sa
katagang
“kalág”
ay
nananahan
ang
magkaparehong
kahulugan
nito
sa
Kinaray-‐
a/Hiligaynon
at
Tagalog—ang
pagtanggal
ng
tali.
Ang
kalág
ay
kuluwang
pansamantalang
nakalaya
sa
katawan.
Sinadya
man
o
hindi
ni
Becky
ang
kaniyang
huling
saknong,
maganda
ito
sapagkat
dito
nagtatagpo
ang
Panay
at
Pasig
sa
pamamagitan
ng
konsepto
ng
“kalág.”
“Sirum-‐sirum”
5
Makikita
sa
tatlong
tulang
ito
ang
katangian
ni
Becky
bilang
isang
public
intellectual.
Mga
komentaryo
niya
ito
sa
mga
nangyayari
hindi
lamang
dito
sa
Filipinas
kundi
sa
ibang
pang
panig
ng
mundo.
Tungkol
sa
mga
batang
refugee
na
nalunod
dahil
lumubog
ang
masikip
at
maliit
na
barkong
sinakyan
upang
makatawid
sa
border
ang
“Nalipatán.”
Nalimutan
ang
ibig
sabihin
ng
nalipatán
at
kung
nalilimot
man
ng
maraming
tao
sa
mundo
ang
mga
biktima
ng
giyera
at
kahirapan,
sinasabi
sa
tula
na
ang
dagat
ay
hindi
nakakalimot.
Mas
mainam
pa
nga
sigurong
mamatay
sa
malami
na
yakap
ng
dagat
kaysa
mamuhay
na
yakap-‐yakap
ang
init
ng
giyerang
puno
ng
karahasan
.
Kumalat
ang
kalunos-‐lunos
na
larawan
ng
mga
ito
sa
Internet.
Ang
“Úntata”
naman
ay
tungkol
sa
mga
batang
pagod
na
sa
giyera
at
sa
isang
mahinahon
na
tinig
ay
nagsasabing
úntata
o
tigilan
na
ang
digmaan.
Angkop
ang
paggamit
ni
Becky
ng
úntata
dahil
pinaglalaruan
niya
sa
tulang
ito
ang
tunog
ng
barilan
ng
“ratatatatat.”
Sa
katagang
úntata
mistulang
maririnig
ang
sunod-‐sunod
na
putok
ng
baril.
Sa
tulang
“Diin”
pinaglalaruan
ni
Becky
ang
dalawang
kahulugan
ng
salitang
ito:
“saan”
sa
Kinaray-‐a/Hiligaynon
at
“pagbigay
halaga”
sa
Tagalog.
Kayâ
paulit-‐ulit
(isang
pagdidiin)
ang
mga
pagtatanong
kung
saan
at
para
saan
ang
maraming
bagay
tulad
ng
mga
upuan
sa
isang
silid-‐aralan
na
wala
nang
mga
estudyante
dahil
sa
militarisasyon
at
giyera.
Paulit-‐ulit
kong
sinasabi
sa
mga
batang
manunulat
sa
Panay,
lalo
na
sa
mga
sumusulat
sa
Kinaray-‐a
at
Hiligaynon,
na
kailangang
lawakan
na
nila
ang
sakop
ng
kanilang
mga
sinusulat.
Wala
namang
mali
sa
mga
tula
tungkol
sa
buhay
sa
umá
o
sa
tabing-‐dagat.
Ngunit
kailangang
mas
maging
mulat
sila
bilang
mga
manunulat
hinggil
sa
mga
nangyayari
hindi
lamang
sa
Panay
kundi
sa
buong
bansa
at
sa
iba
pang
mga
panig
ng
daigdig.
Ang
makata
upang
maging
kapakipakinabang
ay
dapat
nakikilahok
sa
mga
usaping
panlipunan.
Ginagamit
ni
Becky
ang
mga
salitang
Bisaya
sa
Filipino
na
tumatalakay
sa
mga
nasyonal
at
global
na
isyu.
Siya
at
ang
kaniyang
mga
tula
ang
kaganapan
ng
idea
ko
ng
tamang
landas
na
dapat
tahakin
ng
mga
manunulat
sa
Kabisayaan
at
sa
buong
Filipinas.
Makatang
Filipino,
Makata
ng
Mundo
Sa
konteksto
ng
kuwentong
bayang
aswang,
napakadelikadong
bagong
yánggaw
si
Becky.
Magaling
kasi
siyang
makata
at
babae
siyang
malakas
ang
dengan.
Kung
maglalakad
kang
mag-‐isa
sa
gabi
at
makasalubong
mo
siya,
tiyak
wala
kang
kalaban-‐
laban
kung
ika'y
kaniyang
susunggaban.
Ngunit
sa
konteksto
ng
panulaan,
isang
biyaya
sa
literatura
ang
kaniyang
paggamit
ng
Filipinong
may
timpalang
Bisaya.
Dahil
ba
rito
maaari
nang
ituring
si
Becky
na
isang
makata
ng
Panay?
Bakit
hindi?
Ang
Panay
ay
siyang
pinanggalingan
ng
mga
makatang
lumikha
ng
mga
epiko,
ng
Hinilawod.
Hindi
rin
lamang
iilang
henyo
mayroon
ang
Panay
pagdating
sa
panulaan
katulad
nina
Magdalena
G.
Jalandoni
at
Flavio
Zaragosa
Cano.
Mahalaga
ang
mga
tula
na
Becky
na
may
mga
salita
at
pariralang
Hiligaynon
dahil
tinutulay
nito
ang
Pasig
at
Panay,
ang
Luzon
at
Visayas.
Hindi
na
lamang
siya
makata
ng
Pasig
kundi
makata
rin
siya
ng
Panay.
Isa
siyang
tunay
na
makatang
Filipino.
Sa
limang
tula
niyang
tinalakay
ko
ngayong
hapon,
masasabi
kong
handa
na
ang
mundo
upang
basahin
si
Rebecca
T.
Añonuevo.
7
Bago
ang
babae.
Bagong
yánggaw
na
babae.
Si
Becky,
bagong
yánggaw
na
makatang
babae.
Kaya
isang
dakilang
makata
si
Becky.
Dakila
dahil
ipinapakita
niya
sa
ating
kung
paano
pagbuklurin
ang
ating
bansa
sa
pamamagitan
ng
tula.
Gaya
ng
halimbawang
ipinakita
niya,
kailangan
nating
mga
Filipino
na
yanggawín
ang
isa't
isa
upang
tayo'y
magkaisa.
Lahat
tayo
kailangang
maging
bagong
yánggaw.
Sanggunian
Añonuevo,
Rebecca
T.
Isa
Lang
ang
Pangalan:
Mga
Tula.
Manila:
University
of
Santo
Tomas
Publishing
House,
2012.
-‐-‐-‐.
Kalahati
at
Umpisa:
Mga
Tula.
Manila:
University
of
Santo
Tomas
Publishing
House,
2008.
Deriada,
Leoncio
P.
“Literature
Engineering
in
West
Visayas.”
Kritika
Kultura:
A
Literary
Journal
of
Literary/Cultural
and
Language
Studies.
(http://www.ateneo.edu/kritikakultura).
Pebrero
2002.
Kaufmann,
John.
Visayan-‐English
Dictionary
(Kapulungan
Binisaya-‐Ininglis).
Iloilo:
La
Editorial,
1934.
Magos,
Alicia
P.
The
Enduring
Maaram
Tradition:
An
Ethnography
of
a
Kinaray-‐a
Village
in
Antique.
Lungsod
Quezon:
New
Day
Publishers,
1992.
Teodoro,
John
Iremil
E.
“Ang
Daigdig
Ayon
kay
Deriada:
Si
Leoncio
P.
Deriada
at
ang
Kontemporaring
Literatura
sa
Kanlurang
Bisayas.”
Malay
24.2
(2012):
101-‐112.
-‐-‐-‐.
“Kapag
ang
Makata’s
Lasing
sa
Pag-‐ibig:
Rebyu
ng
Kalahati
at
Umpisa
ni
Rebecca
T.
Añonuevo.”
IDEYA
10.2
(2009):
89-‐95.
-‐-‐-‐.
Sa
Sariling
Pulong:
Mga
Sanaysay
Tungkol
sa
Filipino
Bilang
Pambansang
Wika.
Lungsod
Quezon:
San
Agustin
Center
of
Studies,
2014.
Apendise
Narito
ang
buong
teksto
ng
limang
tula
ni
Rebecca
T.
Añonuevo
sa
Filipinong
may
timplang
Bisaya.
DËNGAN
Kailangan
kong
tandaan:
dëngan.
Bawat
nilalang
ay
may
dëngan,
Sabi
ng
isang
matapang
na
matanda
Sa
Panay.
Nakapameywang,
Iniuurong
ang
dila
sa
pagbigkas,
Tinitimbang
ang
diin
at
timpi.
Dëngan
ang
kakambal
na
kaluluwa.
Pagsapit
ng
dilim
at
di
na
nakikita
Ang
balahibo,
pauuwiin
niya
ang
mga
apo,
Sa
may
bintana
ay
tatayo
at
sisigaw,
8
2015
17
sa
Kolehiyong
Miriam.
2
Tingnan
ang
papel
na
binasa
ko
sa
Ambagan
2011.
Nalathala
ito
sa
libro
kong
Sa
Sariling
Pulong.
3
Ibid.