UMBINA, Janella B.

2015-07462

Talambuhay ni Tandang Sora

Sa likod ng bawat istorya sa ating buhay ay laging mayroon ina na palaging

nakasuporta sa atin. Ito si Melchora Aquino de Ramos para sa mga Katipunero.
Ipinanganak si Melchora noon ika-6 ng Enero taong 1812 sa Pasong Tamo, Kaloocan.
Ang kanyang mga magulang, Juan Aquino at Valentina de Aquino, ay mambubukid lamang
kaya naman siya ay hindi nabigyang nang pagkakataon na makapag-aral. Gayunpaman,
sa murang edad pa lamang marunong nang sumulat si Melchora; bukod pa rito isa rin
siyang mang-aawit at gumaganap sa mga local na pagdiriwang pati narin sa mga misa sa
kanilang simbahan. Marami rin ang nabibighani sa kanyang kagandahan kaya naman ay
madalas siyang napipili bilang Reyna Elene tuwing panahon ng Santaruzan.

Kinalaunan siya ay nagkaroon ng anim na anak sa kanyang asawang si Fulgencio

Ramos, isang cabeza de barrio, na nagngangalang Juan, Simon, Epifania, Saturnina,
Romualdo, at Juana. Ngunit sa kasamaang palad, maagang naging byuda si Melchora
kaya naman upang matustusan ang pangangailangan ng kanyang mga anak, siya ay
nagtayo ng isang sari-sari store.

Taong 1896 nang sumiklab ang rebolusyon ng mga Pilipino labang sa mga Kastila ,
walumpu’t apat na taong gulang si Melchora ng nangyari ito. Ginamit niya ang kanya ng
munting tindahan upang bigyan ng medical na tulong ang mga sugatang sundalo na
lumalaban sa giyera. Pinagdadarasal niya rin ang mga kalagayan ng mga Katipunero.
Bukod pa rito, pinagdausan ng mga lihim na pagpupulong ang tahanan nina Melchora.
Hindi man siya opisyal na parte ng Katipunan, itinuring na mga anak ni Melchora sina
Bonifacio at ang iba pa niyang mga pinuno kaya nama’y may malalim siyang kaalaman sa
mga sensitibong plano at operasyon ng rebolusyon. Hindi narin nakapagtataka kung bakit
siya ay tinaguriang Ina ng Katipunan.

Nang nalaman ng mga Espanyol ang kanyang pagtulong sa mga Katipunero, siya
ay dinakip at itinapon patungong Marianas Islands sa Guam. Siya ay nakabalik rin sa
UMBINA, Janella B.
2015-07462
Pilipinas makalipas ang ilang taon, panahon na ng mga Amerikano sa Pilipinas. Si
Melchora Aquino ay namatay sa kanyang pagtanda noong ika-2 ng Marso taong 1919.
Kasalukuyang nakalibing ang kanyang mga labi sa Himlayang Filipino Memorial Park.
UMBINA, Janella B.
2015-07462
Repleksyon sa pelikulang Ang Buhay ng Isang Bayani (1997)

Ang Buhay ng Isang Bayani ni Butch Nolasco ay isang dokumentaryong naglalahad

ng buhay ni Rizal mula sa kanyang pagkabata hanggang sa kanyang pagmakatay. Walang
gaanong kakaibang sa paraan nang nagpatalakay ni Nolasco sa buhay ni Rizal. Ang lahat
ay straight to the point at isang diretsong pagkuwento. Ngunit ang naging magandang
aspeto sa pelikulang ito ay ang pagbigay importansya ni Nolasco sa mga detalye ng
kanyang kwento. Halos lahat ng naging karanasan ni Rizal ang nabanggit sa pelikula,
kasama na rito ang maagang pagkahilig niya sa sining or pagpinta. Sa tulong ng
dokyumentaryong ito pinakita ang personal na buhay ni Rizal na pwedeng pagpulutang ng
magagandang aral.

Pinanganak si Jose Rizal noong ika-19 ng Hunyo 1861 sa munting bayan ng

Calamba sa Laguna. Mga haciendero ang mga magulang ni Rizal, Teodora at Franscisco,
at malapit sa ibang mga Kastila; kaya nama’y hindi nagkulang na bigyan siya ng tamang
edukasyon mula pagkabata. Naging una niyang guro ang kanyang ina kaya naman
makikita mo ang lubos na pagkalapit ni Jose Rizal kay Teodora. Ayon nga sa kanyang
mga kapatid, siya ay isang tahimik na bata lamang pero ang maganda rito ay sa kabila ng
kanyang kabataan ay alam na niya kung paano pahalagahan ang kagandahan ng kanyang
paligid.

Maagang nalayo si Jose Rizal sa kanyang pamilya upang siya ay makapagaral, dito
pa lamang malalaman mo nang maagang natutong tumayo sa sarili mga paa niya si Rizal.
Hindi na siya gaanong dumedepende sa ibang tao para sa kanyang mga pangngailang sa
buhay. Maaga rin namulat ang mata ni Rizal sa kalupitan ng mga Kastila noong dinakip at
maling inakusahan ang kanyang ina. Nawalan na siya agad ng tiwala sa inakala nilang
mga kaibigan nilang Kastila.

Sa susunod na kabanata ng buhay ni Rizal ako pinaka nakakare late sapagkat

noong siya ay nag-aral sa Ateneo naranasan ni Rizal ang tagumpay, pait, pag-ibig sa
buhay ng isang estudyanteng Maynila. Ito rin ang mga naramdaman ko noong una akong
napalayo sa aking pamilya dahil nag-aral ako sa ibang lugay para sa hayskul. Sa
UMBINA, Janella B.
2015-07462
panahong ito, sa Diyos na lamang kumakapit si Rizal upang patuloy na ipagdasal ang
kalagayan ng kanyang pamilya. Dito mo mararamdaman kung gaano kamahal at
pinapahalagahan ni Rizal ang kanyang pamilya. Dahilan narin siguro kung bakit hindi
tumigil si Rizal sa paglaban sa paniniil ng mga Espanyol sa ating mga Pilipino.

Mayroong isang eksena sa pelikulang na talaga umantig sa aking puso, ito ay

noong panahon nanalo si Rizal sa isang patimpalak ngunit nang nalaman ng mga tao na
si Rizal ay isang Pilipino siya ay kinutsa. Imbes na magpadala si Rizal sa mga negatibong
sinasabi ng mga tao sa paligid niya, ginamit niya ito upang maging inspirasyon para mas
lalong magsumikap sa kanyang mga ginagawa.

Para sa aking si Rizal yung tipo ng tao na hindi nakukuntento sa kung anong meron
siya. Lagi siyang naghahangad ng higit pa; kaya nama’y noong naramdaman niyang wala
na siya matutununan sa Pilipinas, siya ay naglakbay patungong ibang bansa upang matuto
pa muli. Masasabi mo talagang pinahahalagahan niya talaga ang kanyang edukasyon at
sa tingin ko rin para kay Rizal naniniwala siya na ang edukasyon ang pinakamalakas na
sandata na magagamit mo upang mabago ang mundo.

Halos buong buhay ni Rizal siya ay mag-isa lamang kahit mayroon siyang mga
nakakasama sa kanyang paglalakbay hindi mo parin maiiwasang isiping nag-iisa lang
talaga si Rizal sapagkat siya ay nalalayo sa mga mahal niya sa buhay.

Kaya naman ay pagkatapos kong mapanood ang dokyumentaryo, tunay na

sumaludo ako sa katibayan ng loob ni Jose Rizal dahil sa dinami-rami ng kanyang mga
napagdaanan patuloy parin siyang lumalaban. Nawa’y maging leksyon ito sa mga
kabataang Pilipino na huwag sumuko sa harap ng mga pagsubok sa buhay.
UMBINA, Janella B.
2015-07462
Repleksyon sa pelikulang Rizal sa Dapitan (1997)

Ang pelikulang ito ni Tikoy Aguiluz ay tungkol sa buhay ni Jose Rizal sa Dapitan
noong siya ay nanirahan sa Dapitan. Nang nalaman ng mga Kastila ang kaugnayan ni
Rizal sa Katipunan, pinaghinalaan siya bilang isa sa mga tagapagtatag nito at pinatawan
ng sedisyon, paghihimagsik, at pagsasabwatan sa harap ng korte military. Nasa
Mediterranean siya nang siya ay naaresto at ibinalik sa Maynila parasa paglilitis. Sa huli,
siya ay hinatulan ng kamatayan at ipinatapon sa Dapitan taong 1893.

Si Rizal ay nanirahan sa Dapitan sa loob ng apat na taon. At kahit siya ay isang

bilanggo dito, ay tila mas yumabong pa ang kanyang propesyon bilang isang dokto,
agriculturist, negosyatned, inhinyero, guro, siyentipiko, at lingguwista. Dito niya hinasa
ang kanyang kasanayan sa sining at panitikan. Higit sa lahat, sa Dapitan niy a nakilala si
Josephine Bracken na kinalaunan ay kanyang naging asawa.

Natuwa ako ng mapanuod ko ang pelikulang ito dahil sa maraming kadahilanan:

una sa lahat hindi ako alam na mayroon ganitong klaseng pelikula ukol kay Rizal, at
pangalawa ay ibang-iba ito kumpara sa mga ibang pelikula ukol kay Rizal sapagkat
pinakita sa Rizal sa Dapitan ang simpleng buhay ni Rizal nang wala ang rebolusyon.
Nakita ko kung gaano pinapahalagahan ni Rizal ang kanyang natitirang oras. Hindi niya
pinapalagpas ang mga bawat sandali. Namuhay siya ng simple sa Dapitan na para bang
isang ordinaryong tao at nagbigay ng maraming kontribusyon hindi lamang para sa lugar
kung hindi pati narin sa mga taong naninirahan dito.

Kahit na naging matiwasay ang buhay ni Rizal sa Dapitan, mayroon paring mga
prayle na patuloy na sinisiraan si Rizal sa mga tao naninirahan doon. Kinakatukatan kasi
ng mga prayle na magkaroon na nang sariling isip ang mga tao sa Dapitan at magsimula
nang kontrahin ang mga leskyon ng simbahan. Pero siyempre, alam naman natin na si
Rizal ay hindi natatakot sa mga prayle kaya nama’y hindi siya tumigil sa pagturo sa mga
bata at paggamot sa mga tao.
UMBINA, Janella B.
2015-07462
Mas napatunayang sa pelikulang ito at mas napaniwala na ako na si Jose Rizal ay
hindi lang isang rebolusyonaryo at propagandista, kundi siya rin ay isang taong
mapagkawanggawa; dahil narin dito ay napamahal siya sa mga Dapitenos. Kaya naman
ay maraming nalungkot noong siya ay umalis ng Dapitan.

Ang buhay ni Rizal sa Dapitan ay hindi masyadong napagtutuunan ng pansin sa

tuwing tinatalakay ang kanyang naging buhay. Kaya para sakin, maganda at mabuti ang
ginawa ni Aguiluz dahil sa kabila ng mga kaguluhan na naganap sa buhay ni Rizal, mas
binigyan niya ng ilaw ang totoong pagkatao ni Rizal. Isa itong magandang pelikula upang
mas makilala mo kung sino nga ba si Rizal.

Isang linya sa pelikula ang tumatak sa aking isip: “Nais kong gawin ang lahat ng
makakaya ko para sa bayang ito”

Kung iyong susuriin, ang bayan na kanyang tinutukoy ay marahil hindi lamang
Dapitan kundi ay buong bansa na mismo. Hindi siya sumuko sa paglingkod at paglaban
sa ating banda kahit na sinubukan ng mga Espanyol na sirain ang kanyang buhay sa
pamamagitan ng pagbabanta. Nawa ay ito ay maging isang aral para sa lahat ng tao; na
kahit na hinihila ka na pababa ng mga taong nasa paligid mo, huwag na huwag kang
tumigil na lumaban.
UMBINA, Janella B.
2015-07462
Repleksyon ng sa pelikulang Jose Rizal (1998)

Isinalaysay ng pelikulang Jose Rizal ni Marilou Diaz-Abaya ang buhay ng ating

pambansang bayani noong ang bansa natin ay sinakop ng mga Kastila. Kabilang na rito
ang mga paghihirap na kanyang dinanas na tumulong na humubog sa kung sino man
naging si Rizal. Mula sa kanyang pagkabata, sa kanyang paglalakbay sa iba’t ibang bansa,
at hanggang sa siya ay hinuli ng mga Kastila at kinalaunan ay pinatay.

Napakaganda ng pelikulang ito para sa akin dahil hindi lamang nito pinakita ang
mga tiyak na kaganapan na naghantong kay Rizal bilang isang simbolo para sa rebolusyon
labang sa mga Espanyol; sa halip, isinalaysay din ang mga pangyayari na kung saan siya
ay naging isang anak, kapatid, kaibigan, kasintahan, doctor, pintor, at manunulat. Ito para
sa akin ay isang magandang bagay sapagkat ipinakita talaga ang totoong kakanyahan
kung sino talaga si Rizal. Kaya nama’y bilib ako sa naging pagganap ni Cesar Montano
dahil nabigyang hustisya niya ang kanyang papel sa pelikula bilang Jose Rizal.

Ang likha ni Diaz-Abaya ay hindi isang ordinaryong pelikula. Kwinento nito ang mga
pangyayari noong si Rizal ay dinakip at ibinilanggo taong 1896. Nakilala niya rito si Jose
Taviel de Andrade na kanyang pinagsalaysayan ng kanyang tanang buhay mula
pagkabata. Sa paraan ng mga flashbacks, epektibong nadala tayo ni Diaz -Abaya sa mga
tunay na mga nangyayari sa buhay ni Dr. Jose Rizal. Bilang isang man unuood, talagang
maniniwala ka sa mga nangyayari sapagkat malinaw itong nailalarawan; dahil narin siguro
sa galing ng mga actor at aktres, pati narin ang setting.

Nagsimula ang pelikula noong si Rizal ay nasa sa Belgium taong 1891. Siya ay
nagsusulat ng isang liham na kung saan inilathala niya ang kanyang pananaw ukol sa
nangyayari sa Pilipinas sa ilalalim ng pamamahala ng mga Kastila. Inihalintulad niya sa
kanser ang kondisyon ng ating bansa, isang kondisyon na dapat ay mailantad sa mga
Pilipino. Nakasaad sa liham na ito lahat nang paglalapastangan at pagpapaimbabaw na
ginagawa ng mga Kastila. Sa tulong ng kanyang nobela na Noli Me Tangere, isisiwalat ni
Rizal sa buong mundo ang katotohan ukol sa mga pang-aalipustang nangyayari sa ating
UMBINA, Janella B.
2015-07462
bansa. Ipinakita rin sa pelikulang ito kung paano sinasalamin ni Rizal ang karakter ni
Crisostomo Ibarra – ang pangunahing karakter sa Noli.

Sa unang labing limang minuto pa lamang ng pelikula, naipakita na agad ang

pagiging makabayan ni Rizal. Malinaw ang kanyang intensyon na “ipabagsak” ang
paghahari ng Espanya sa Pilipinas. Bukod pa rito, kasabay din ipinakita ang mga
nangyayari sa Katipunan at ang pagpunit ng mga Katipunero ng kanilang mga cedula –
ang panyayaring nagtakda ng pagsimula ng rebolusyon.

Maagang nabuksan ang mga mata ni Rizal sa pangaabuso, pagkawala ng

katarungan, at kalupitan ng mga Espanyol tungo sa mga Pilipino. Kaya naman sa kanyang
pagkantanda, kung kailan alam na niya kung ano ang tama sa mali, napagtanto niya sa
paraan ng pagsulat niya magigising ang mga puso ng mga Pilipino at magpapahiwatig
nang simula ng pakikipalaban.Sa tulong ng kanyang mga isinulat na nobela, Noli Me
Tangere at El Filibusterismo, nailarawan niya ang mga pang-aabuso at pang-aapi ng
pamahalaang Espanya at ng mga prayle tungo sa sambayanang Pilipino.

Isang nakakabagbag-damdamin ang pelikulang ito dahil mararamdaman mo talaga

yung kagustuhan ni Rizal na tulungan ang ating bansa. Tunay na nabigyang liwanag ng
pelikulang ito kung ano nga ba ang totoong ibig sabihin ng pagiging makaba yan.
Matagumpay na nailarawan kung paano sinakripisyo ni Rizal ang mga bagay, ang mga
taong mahal niya, at ang kanyang buhay para lamang makitang malaya ang kanyang
bansa at ang mga Pilipino sa mga kadenang iginapos sa ating ng mga Espanyol.

Tulad nga isang linya sa pelikula: “Ano naman nga ba ang kamatayan kung ang
isang tao ay namatay naman para sa kung ano ang minamahal, para sa katutubong lupain
at mga minamahal?" Sa linyang ito ko talaga nalaman na may halaga ang kamatayan ni
Rizal sapagkat siya ay namatay para sa pinakamamahal niyang lubos – ang kanyang
Inang Bayan.
Sana ang pelikulang ito ay patuloy na ipakita sa mga kabataan sapagkat ito ay
nagbibigay inspirasyon na patuloy nating dapat ipaglaban ang ating bayan. Na hindi natin
dapat hayaan na ang mga kapwa nating Pilipino ay inaabuso at tinatanggalan ng
karapatan.
UMBINA, Janella B.
2015-07462
Repleksyon sa pelikulang Bayaning 3 rd World (2000)

Tinaguariang isang “mockumentary” ang 1999 na pelikulang gawa ni Mike de Leon

tungkol sa ating pambansang bayani. May pagka-satire ang dokyumentaryong ito kung
saan tinatalakay ang misteryong pumapaligid sa buhay ni Jose Rizal hanggang sa
kanyang pagkamatay.

Ang paraan ng pagkwento ni de Leon sa Bayaning 3 rd world ay talagang kawili-wili

dahil sinabi niya ang kwento sa pananaw ng dalawang filmmakers na gusting likhain muli
ang buhay ni Rizal sa pamamagitang ng isang misteryosong pelikula kung saan
magsasagot sa mga isyu o tanong na tungkol sa buhay ni Rizal na hindi gaanong
nababanggit o ipinaliliwanag sa ating mga pangkasaysayang libro. Sinisikap ng pelikulang
ito na mas lalong makikila ang ating bayani na si Rizal.

Upang mas maging malikhain ang pagsalaysay ni Mike de Leon sa pelikula, siya
ay gumamit ng mga post-modernong halo ng pangungutyang patalastas, makasaysayang
mga bidyo, mga recreated na kaganapan sa buhay ni Rizal, at ang karaniwan na paggawa
ng pelikula. Sa tulong nito naging isang malikhaing pelikulang ang Bayaning 3 rd World na
sigurado ako na kung sino man ang makakapanuod nito ay siguradong matatawa at
maliliwanagan tungkol kay Rizal.

Naging particular na pokus sa pelikulang ito ang paglaban ng ating pambansang

bayani sa mga pananaw ng Simbahang Katoliko, noong tayo ay sinakop ng Espanya,
gamit ang dalawa niyang isinulat na nobela: Noli Me Tangere at El Filibusterismo. Ang
ginawa ng dalawang filmmakers, upang mas malaman nila ang istorya sa likod nang
pagiging bayani ni Rizal, ay kanilang nakapanayam ang mga taong nalalapit kay Rizal
tulad nina ng kanyang ina na si Teodora, mga kapatid na sina Paciano, Tri nidad, at
Narcisa, at ang kanyang asawa na si Josephine Bracken. Kabilang rin sa kanilang mga
nakakwentuhan ng mga filmmakers ay si Vicente Balaguer, isang paring Heswita
nasaksihan ang paglaban ni Rizal sa mga prayle. Nagtapos ang pelikula sa kanilang
UMBINA, Janella B.
2015-07462
pakikipanayam kay Rizal na mismo upang mas lalong mapag-usapang ang mga isyu
tungkol sa bayani mismo.

Matapos ang lahat ng problema na pinagdadaanan ng dalawang filmmakers, sa huli

ay napagpasyahan nila na ang buhay ni Rizal ay hindi mailarawan gamit ang isang pelikula
dahil napakaraming grey areas ng kanyang buhay at ito ay dapat lamang para sa mga
libro. Ika nga ng isa: "Kanya kanyang Rizal". Puno ng katanungan ang pelikula tungkol
kay Rizal; ito ang naging dahilan kung bakit ko nagustuhan ang Bayaning 3 rd World.
Hinihinkayat nito ang mga tagapakinig na mag-isip at pagduduhan ang mga “what ifs” at
“what could be” na nangyari sa buhay ng bayani.

Sa lahat ata ng mga pinanuod nating pelikula sa klase, ito na ata ang
pinakapaborito ko; sapagkat walang sandali na ako ay nayamot at nakuha ng bawat
eksena ang aking pansin. Mairerekomenda ko ang pelikulang ito sa ibang mga estudyante
sapagkat ipinakita nito si Rizal sa ibang anggulo. Pwedeng mabago o mapalakas ng
pelikulang ito ang iyong pananawa sa tinagurian nating pambansang bayani.
UMBINA, Janella B.
2015-07462
Si Rizal at ang mga Lola sa Lila Pilipina

Bilang aming panghuling output sa klase, kami ay bumisita sa Lila Pilipina noong
ika-4 ng Disyembre 2019. Ito ay isang organisasyon para sa mga Pilipinong naging comfort
women, biktima ng pang-aabuso, at mga survivors ng panggagahasa o sekswal na
pagkaalipin ng mga Hapon noong panahon ng World War II. Ang mga comfort women na
aming binisita sa Lila Pilipina ay mga kababaihan na sapilitang kinuha sa kanilang mga
bahay at mga pamilya upang magsilbing mga sekswal na bagay sa mga sundalong Hapon.
Sila ay nakikipagtalik nang labag sa kanilang loob upang ibsan ang pagod ng mga sundalo
na nakikipag-giyera.

Sa aming pagdalaw, kwinento ng mga natitirang mga lola sa Lila Pilipina na sina
Lola Narcissa, Lola Estela, at Lola Felicidad ang kanilang karanasan noong panahon ng
Hapon. Sa katotohanan, naawa ako sa mga lola sa tuwing sila ay nagkukuwento sapagkat
alam ko masakit para sa kanila na balikan ang mga masasaklap na nangyari noong mga
araw. Hindi ko masikmura na mayroong mga tao sa mundo na kayang gawin ang mga
bagay na ginawa nila sa mga comfort women. Walang sinuman ang nararapat na matrato
nang masama.

Sobrang nakakaiyak kasi kung iisipin mo, walang kalaban laban sa mga sundalo
ang mga kababaihan na ginawa nilang mga comfort women. Binaboy nila ang pagkatao
ng mga ito, tinanggalan ng karapatan, at dinungisan ang kanilang pagkababae. Nawala
na ang parte ng kanilang kaluluwa nang sila’y gahasain, at hindi mo na ito kailanman na
maibabalik. Nabago na ang kanilang buhay dahil dito; sabi niyo nga po sir, mayroong mga
kababaihan na hinihiwalayan ng kanilang mga asawa, itinatakwil at ikinakahiya ng
kanilang pamilya. Hindi nila ito hiniling na mangyari sa kanila, kaya sa halip na sila ay
ipagtabuyan, dapat ang mga naging comfort women ay mas pinoprotektahan pa natin.
Masyado nang maraming narasanang karahasan sa kanilang buhay ang mga lola na
aming binisita, kaya panahon na upang sila ay ating ipaglaban.
UMBINA, Janella B.
2015-07462
Sobrang laking tulong ng pagbisita sa Lila Pilipina para sa akin sapagkat binuksan
nito ang aking mga mata ukol sa kung ano nga ba ang mga naging karanasan ng mga
comfort women noong panahon ng Hapon; hindi kasi gaanong nababanggit ang mga
comfort women sa ating mga pangkasaysayang libro.

Tama nga yung sinabi ng ng isa naming kasamang estudyante; ngayong naibahagi na sa
amin ang kwento ng mga napagdaanan ng mga comfort women noong panahon ng mga
Hapon, nasa sa amin na responsibiladad na magkalat o magbahagi ng kanilang mga
adhikain sa mga kapwa naming estudyante at pamilya. Lalo na’t ngayon ay paunti na nang
paunti ang mga natitira comfort women sa bansa, tayo na dapat ang lalaban para sa kanila.
Sana ay patuloy nating ipaglaban ang hustiya na karadapat na mabigay sa mga lola ng
Lila Pilipina.