“RIZAL BILANG HISTORYADOR” sa Armada ni Magellan),” “Y Es Español: Elcano,

el Primero en dar la Vuelta el Mundo (At Siya ay

-Beatrice Bantolino - Reina Piedad

- Rafael Quiniquini - Karen Ramos Espanyol: Elcano, ang Unang umikot sa

Daigdig),” at ang “El Combate: Urbiztondo,
Si Rizal ay kilala bilang manunulat ng kasaysayan
Terror de Jolo (Ang Labanan, Urbiztondo, ang
ng pilipinas o bilang historyador. Simula pa
kilabot ng Jolo). Siyempre, sa panahong iyon,
lamang Ang paniniwala sa Kasaysayan ng
maka-Espanyol pa ang pananaw niya sa
Pilipinas ay hindi pa rin malinaw. Maaaring ang
kasaysayan na tulad nang sa mga Heswitang
tinutukoy nito ay kasaysayan ng isang lugar o
guro niya sa Ateneo de Manila (Rizal walang
kaya kasaysayan ng tao sa isang lugar. Kung ang
petsa a, 1897a, 1897b).
kasaysayan ng Pilipinas ay tumutukoy sa isang
lugar, samakatuwid si Rizal ay tunay ngang isang Other works of Rizal which Qualify him to be a

manunulat ng kasaysayan, dahil sa rami niyang Real Historian:

naisulat na salaysay noong 16th to 19th century.

1. Ma- yi (historical commentary was written by

Bata pa lamang si Rizal, kinakitaan na siya ng Rizal in London on December 6, 1888)

interes sa kasaysayan. Dala marahil ito ng

2. Tawalisi of Ibn Batuta
kanyang exposure sa tinatayang isanlibong aklat
sa tahanan ng Pamilya Mercado sa Calamba na 3. Filipinas Dentro de Cien Anos

kanyang binasa ang ilan habang lumalaki.
Sinasabing nagpabili siya ng multi-bolyum na
Historia Universal sa kanyang ama sa pasubaling
kailangan niya ito sa kanyang pag-aaral sa klase.
Ebidensya ang kanyang interes mula bata pa
lamang sa kasaysayan sa kanyang mga iginuhit
na eksena ni Cristobal Colón (Christopher
Columbus) sa harapan ng Hari at Reyna ng
Espanya, ang kanyang guhit kay Fernando
Magallanes (Ferdinand Magellan), at
kanyang mga tulang “El Embarque: Himno á la
flota de Magallanes (Ang Embarkasyon: Hymno
4. La Politica Colonial on Filipinas (Colonial Policy
in the Philippines)
5. Historia de la Familia Rizal de Calamba (
History of the Rizal Family of Calamba)
6. Los Pueblos del Archipelago Indico (The
Peoples of the Indian Achipelago)
Mahalaga ang ambag ni José Rizal bilang isang
historyador sa paglalatag batay sa kasaysayan
ang
ng isang pagkakakilanlan para sa pagbubuo ng
Nasyon.
Isa sa mga itinuturing na Ama ng ating Nasyon magkaroon ng sariling pagkakakilanlan o
ay si Gat Dr. Jose Rizal. Ngunit, naniniwala sila sa identidad at mapayapang paghiwalay sa
pahayag ni Renato Constantino na Espanya, at kung hindi makamit ito, ang huling
hispanisasyon (pagpapalaganap ng mga kultura baraha, sa isang himagsikan.
ng mga kastila sa mga Pilipino) ang nais nina
Hero siya dahil siya ang pangunahing bumuo sa
Rizal at ng kilusang Propaganda.
ating nasyon.
Ayon sa kanyang sanaysay na Veneration
At hindi mabubuo ang papel ni Rizal sa
Without Understanding, ang impluwensyal na
pagbubuo ng bansa kung hindi siya naging
akdang nagpunla ng duda sa maraming tao sa
historyador.
papel ni Rizal sa kasaysayan:
Unang Nasyunalistang History Textbook:
The ilustrados (mga pilipino na nakapag aral
Anotaciones sa Sucesos ni Morga
noong panahon ng pananakop ng mga kastila)
were the Hispanized sector of our population, Hindi natupad ni Rizal ang pangarap

hence they tried to prove niyang magkaroon ng isang aklat ng kasaysayan

ng Pilipinas na isusulat nilang mga Pilipino na
that they were as Spanish as the peninsulares (
nasa Europa, subalit nang magtungo siya sa
mga totoong dugong kastila). They wanted to be
British Museum Library noong 1888, hiniram niya
called Filipinos in the creole sensse: Filipino-
ang Sucesos de las Islas Filipinas na isinulat
Spaniards as Rizal called Ibarra. They are no
noong 1609 ni Antonio de Morga. Kaiba sa
different from
sinulat ng mga prayle, bagama’t nasa pananaw
the modern-day mendicants who try to prove ng Espanyol, ang sinulat ni Morga ay mas

that they are Americanized, meaning obhektibo, palibhasa ay opisyal ng pamahalaan

at hindi nagsusulat ukol sa mga milagro. Kaya
that they are Filipino-Americans (Constantino
napili niya itong kopyahin word for word, sa
1969, 24-25)
panahon na wala pang xerox, at nilagyan niya ito
------------------------------------------------ ng mga karagdagang tala o anotasyon na nasa
talababa o footnote. Inilimbag niya ito bilang
John Schumacher at Floro Quibuyen - hindi lang
kanyang ikalawang aklat (Ang Noli Me Tangere
basta-basta Hispanisasyon ang nais nila, isa
ang una at ang El Filibusterismo ang ikatlo).
lamang itong hakbang. Ang nais nila ay
Setyembre 1889, dinala niya sa Paris ang
manuscript kung saan mas mura ang printing
cost kaysa London. Nagpadala siya ng sulat kay
bluementritt upang humiling na sumulat ng
introduksyon ng librong ito. At ito ay may
pamagat na Sucesos de las Islas Filipinas por el
Doctor Antonio de Morga. Obra publicada en
mejico en el año de 1609, nuevamente sacada a
luz y anotada por José Rizal, y precedida de un
prologo del Prof. Fernando Blumentritt (Events
in the Philippine Islands by Dr. Antonio de
Morga. A work published in Mexico in the year
1609, reprinted and annotated by José Rizal and
preceded by an introduction by Professor
Ferdinand Blumentritt).
Ang Sucesos de las Islas Filipinas ni Morga sa
pananaw ni Rizal ay tumutukoy sa kasaysayan ng
Pilipinas. Maaaring hindi ito gaano nababasa ng
nakararami , ngunit ang kahalagahan nito ay
makikita sa mga makatotohanang konteksto sa
edisyon ni Rizal, ito ang naging panimula ng
kanyang pagsusulat bilang isang historyador. Ito
ay importante dahil ito ang kauna-unahang
makasaysayang likha sa Pilipinas na gawa ng
isang Pilipino. Ito rin ang kauna-unahang
kasaysayan na naisulat sa pananaw ng mga
sinakop at hindi ng mga mananakop.
------Ang anotasyon ni Rizal sa akda ni Morga
ay hindi buo at hindi ipinakita gaya ng Noli at El
Fili noong panahon ng pananakop ng Kastila.
Dahil sa pagkasunog ng isa sa pinakamalaking
kargamento na pinagmumulan nito, lumalabas
na ang libro ay dumalang at tumigil na sa pag-
iimprenta. Ang ilang kopya nito ay naiwang
nakatago at hindi nababasa.
------------------------------------------------
Ang unang pitong kabanata ay tungkol sa
panunungkulan ng mga Espanyol na
Gobernador Heneral (Gobernador ng
pangkalahatan) sa Pilipinas subalit ang
pinakatampok na bahagi ay ang ika-walong
kabanata na pinamagatang, “Narrative of the
Philippine Islands and their natives, their
antiquity, customs and Government, both during
their gentility (non-conversion) and after the
Spaniards had conquered them, and other
peculiarities.” Pero sa bersiyon ni Morga, ang
pamagat nito ay “An Account of the Philippine
Island.” Itinala pala ni Morga ang kultura ng ating
mga ninuno sa panahon na maka-engkuwentro
nila ang mga Espanyol! Muli tumutugma ito sa
pangkalahatang agenda ni Rizal na ipakita na
may kasaysayan tayo bago dumating ang mga
Espanyol.
Tila interrogation (pagtutugma) ng teksto ang
ginawa ni Rizal (gamit ang kaniyang footnote o
talababa). Sa kanyang mga tala, sinang-ayunan
niya o pinabulaanan ang mga sinasabi ni Morga.
ILANG HALIMBAWA NG MGA TALABABA NI this difficult branch of metallurgy, as in

RIZAL SA KANIYANG BERSIYON: others, the present-day Filipinos or the

new Indios are very much behind the old
Halimbawa sa kanyang deskripsyon ng mga
Indios.” (Rizal 1890b, 23)
kinakain ng mga ninuno natin, sinabi ni Morga
na, “They prefer meat and fish, saltfish, which Nang banggitin ni Morga na si Don Luis
begin to decompose and smell.” Sa talababa Dasmariñas ( spanish soldier and governor of the
sinagot ito ni Rizal: Philippines, 1593- 1596) ay nagtatag ng
pagawaan ng kanyon sa Maynila ngunit iilan
 This is another preoccupation of the
lamang ang nagawang kanyon sapagkat kulang
Spaniards who, like any other nation, in
sa mga bihasang panday,
the matter of food, loathe what they are
sinulat ni Rizal sa talababa,
not accustomed or what is unknown to
them…. The fish that Morga mention does  “This shows that after the death of the
not taste better when it is beginning to Indio Pandaypira, there were no
rot, all on the contrary: it is bagoong and Spaniards who knew how to do what he
all those who have eaten it and tasted it did, nor where his children as skilled as
know that it is not or ought not to be the father.” (Rizal 1890b, 27)
rotten (Rizal 1890b, 248).
Sa isang talababa, kinuwento ni Rizal ang
Gayundin, binanggit ni Morga ang ukol sa galing ng mga sinaunang Pilipino sa
paggawa ng kanyon ng mga sinaunang Pilipino, paggawa ng mga bangka
“…casting of artillery pieces for the city’s garrison
 The men of these islands are great
by an old native foundryman from the province
carpenters and shipbuilders “who make
of Pampanga named Pandaypira (The First
many of them and very light ones and
Filipino Cannon-maker) who, together with his
they take them to be sold in the territory
sons, practiced the profession for many years
in a very strange way; They make a large
until their death.” Sa talababa, sinabi ni Rizal:
ship without covering nor iron nail nor
 That is, an Indio who already knew how to futtock timbers and they make another
make cannons even before the arrival of that fit in the hollow of it, and inside it
the Spaniards, hence the epithet “old.” In they place another so that in a large
 biroco there go ten and twelve boats that dahil pangkaraniwang tao si Morga kaya
they call birico, virey, barangay, ang naniniwala si rizal sa mga salaysay nito
binitan.” They went, “painted, and they hindi tulad ng mga relihiyosong
were such great rowers and sailors that mananalaysay na karaniwang
though they sink many times, they never nagdadagdag ng mga di kapani-
drown…..” (Rizal 1890b, 265). paniwalang kwento.

----Inilarawan ni rizal ang mga pilipino 3. More objective than religious writers

bilang mga bihasa sa paggawa ng 4. Morga was more symphathetic to indios

malalaking bangka na tinatawag na 5. Morga was an eyewitness

birico, virey, barangay at binitan.

Magagaling managwan at magigiting na

mandaragat.

Tandaan na si Rizal ay nagbabasa lamang ng

mga tala rin ng mga Espanyol at marahil doon
niya napupulot ang mga impormasyon na
kanyang binabanggit. Hindi pa maunlad ang
arkeyolohiya sa bansa noon hindi katulad
ngayon na mayroon na tayong bagong mga

datos.

Rizal’s Choice of Morga (MGA DAHILAN) than

Antonio pigafetta:

1. The original book was rare

-nasunog at nakatago ang ibang libro,
pinili ni Rizal ang kay morga dahil ang
impormasyon ay galing sa mga indio at
hindi sa mga dayuhan.
2. Morga was a layman not a religious
chronicler